110

หนวยท 4 การเขยนแบบภาพแยกชน (Detail Drawing)

หวขอเรอง (Topics)

4.1 ความหมายของภาพแยกชน 4.2 หลกเกณฑการเขยนภาพแยกชน 4.3 การเขยนภาพตดในแบบแยกชน 4.4 การก าหนดขนาดของภาพแยกชน 4.5 ประโยชนของภาพแยกชนหรอแบบสงงาน

แนวคดส าคญ (Main Idea) การเขยนแบบแยกชนเปนการเขยนแบบเพอใชเปนแบบสงงานการผลต(Working Drawing) โดยเปนการแยกชนออกมาจากภาพประกอบ มการก าหนดรายละเอยดทส าคญและจ าเปนตอกระบวนการผลตอยางละเอยดของชนสวน เครองมอ เครองจกร แตละชน ทงนเพอใหผอานแบบไดมองเหนขนาด รปรางของชนสวน จดประสงคเชงพฤตกรรม (Behavioral Objectives)

1. ดานความร 1.1 บอกความหมายของภาพแยกชนได 1.2 บอกวธการก าหนดจ านวนภาพฉายได 1.3 เลอกใชมาตราสวนในการเขยนภาพแยกชนได 1.4 บอกวธการก าหนดขนาดในภาพแยกชนได 1.5 บอกหลกเกณฑการเขยนภาพแยกชนได 1.6 บอกประโยชนของภาพแยกชนหรอแบบสงงานได

2. ดานทกษะการปฎบตงาน

2.1 เขยนภาพแยกชนได 2.2 ก าหนดขนาดลงในภาพแยกชนได 2.3 เขยนแบบสงงานการผลตได

111

4.1 ความหมายของภาพแยกชน การเขยนแบบภาพแยกชนหมายถง การเขยนแบบทแสดงใหเหนขนาดและสวนตางๆ ของชนสวนเพอใชเปนแบบสงงานการผลต (Working Drawing) โดยภาพแยกชนนเปนการแยกชนออกมาจากภาพประกอบ มการก าหนดรายละเอยดทส าคญและจ าเปนตอกระบวนการผลตอยางละเอยดของชนสวน เครองมอ เครองจกร แตละชน ทงนเพอใหผอานแบบไดมองเหนขนาด รปรางของชนสวน

ภาพท 4.1 แบบแยกชนหรอแบบสงงานการผลต

4.2 หลกเกณฑการเขยนภาพแยกชน ตามปกตแลวในการเขยนแบบแยกชนสวนน เขยนแบบชนงาน 1 ชน ตอกระดาษเขยนแบบ

1 แผน แตในทางปฏบตสามารถเขยนชนงานไดมากกวา 1 ชน ขนอยกบพนทในการวางแบบเพยงพอหรอไม วางแบบชนสวนอนลงไปแลวท าใหแบบงานสบสนหรอไม เพอเปนการลดคาใชจายและประหยดเวลา ในรายละเอยดของแบบแยกชนสวนจะตองประกอบไปดวยการก าหนดขนาดใหแกแบบงาน ก าหนดลกษณะคณภาพผวงานทตองการ หมายเลขชนสวนซงหมายเลขชนสวนนจะตองสมพนธกบแบบภาพประกอบ จ านวนชนสวน ชนดของวสดงาน มาตราสวน พกดความเผอ ทงนอาจจะลงในแบบงานหรอตารางรายการ (Title Block) กได

4.2.1 ก าหนดภาพฉายของชนสวน ในการเขยนแบบงานภาพแยกชนเปนการเขยนแบบทจะตองแสดงรายละเอยดของชนงานใหเปนทกสวนภาพดานหนา ดานบน และดานขาง เพอใหงาย

112

ตอการผลต ยงรายละเอยดมาก ชดเจน การผลตกจะสะดวกรวดเรว แตในความเปนจรงนนการเขยนแบบใหสามารถบอกรายละเอยดใหครบภายในภาพฉายดานเดยวนนกระท าไดยาก ยกเวนชนสวนทมลกษณะเปนงานทรงกระบอก

ภาพท 4.2 แบบแยกชนภาพฉาย 3 ดาน

4.2.2 เลอกใชมาตราสวน หลงจากทก าหนดการวางภาพฉายแลววาจะตองใชภาพฉายกดานในการเขยนชนสวนแตละชน กตองก าหนดมาตราสวนในการเขยนแบบเพอตรวจสอบขนาดวาสามารถวางแบบงานไดเพยงพอตามทก าหนดจ านวนภาพฉายไวแลว เชนเมอพจารณาจากชนสวน จ านวนภาพฉาย และขนาดของกระดาษเขยนแบบ ถาใชมาตราสวน 1:1 แลวเขยนแบบไดเพยงพอกใหใชมาตราสวน 1:1 แตถาเมอพจารณาแลวไมสามารถเขยนไดภาพใหญเกนไปกใหใชมาตราสวนยอ หรอถาภาพเลกเกนไปกใหใชมาตราสวนขยาย

ภาพท 4.3 (ก) ชนงานเลกไมเหมาะสมกบพนทของกระดาษควรใชมาตราสวนขยาย

113

ภาพท 4.3 (ข) ชนงานใหญไมเหมาะสมกบพนทของกระดาษควรใชมาตราสวนยอ

ภาพท 4.3 (ค) ชนงานขนาดพอดกบพนทของกระดาษ ภาพท 4.3 ก าหนดมาตราสวนในการเขยนแบบ

4.2.3 ก าหนดขนาดลงในแบบงานและรายละเอยดอนๆ การก าหนดขนาดในแบบงานมความส าคญมาก ถาก าหนดขนาดลงในแบบงานไมครบหรอก าหนดขนาดไมถกตองตามหลกการในการเขยนแบบกจะท าใหแบบงานเกดความสบสน อานแบบไดยาก ซงจะสงผลตอกระบวนการผลต ท าใหบางครงตองเสยเวลาในการตดตอประสานงานกบฝายเขยนแบบอกครงหนง

114

ดงนนในแบบงานจะตองก าหนดขนาดพรอมกบรายละเอยดอนๆ ทจ าเปนตอการผลตเพอใหงานทผลตนนมคณภาพตรงตามมาตรฐานทก าหนดเชน พกดความเผอ ระบบงามสวม สญลกษณคณภาพผว เปนตน

ภาพท 4.4 ก าหนดขนาดในการเขยนแบบ

4.2.4 ชนสวนมาตรฐาน ในแบบสงงานการผลตนนจะเขยนเฉพาะงานทตองท าการผลตเพอเปนการประหยดเวลาในการเขยนแบบ สวนงานประกอบทเปนชนสวนมาตรฐานไมจ าเปนตองท าการเขยนเปนภาพฉายแยกชนลงไปในแบบงาน เชน สลกเกลยว นต แบรง แหวนรอง ซลกนรวตางๆ เปนตน แตจะตองระบรายละเอยดทงขนาด รปราง และมาตรฐานของชนสวนนนๆ ลงในตารางรายการวสด (Title Block)

ตวอยางชนสวนมาตรฐานทตองระบลงในตารางรายการวสด (Title Block)

ภาพท 4.5 สกรเกลยว M101.5

การใชงาน สกรขนาด M10 ระยะพตซ 1.5 ความยาวใชงาน 50 มม. เขยนในตารางรายการขนาดวสด M1050 ISO 4762 ISO 4762 (เปดจากคมอของผจ าหนายหรอหนงสอตารางโลหะ)

หมายเหต: ระยะพตซของเกลยวถาเปนเกลยวทมระยะพตซตามมาตรฐานจะไมระบลงในขนาดวสด

115

ภาพท 4.6 แปนเกลยวหวหกเหลยม (NUT)

การใชงาน สกรขนาด M10 ระยะพตซ 1.5 เขยนในตารางรายการขนาดวสด M10 ISO 4032 ISO 4032 (เปดจากคมอของผจ าหนายหรอหนงสอตารางโลหะ)

หมายเหต: ระยะพตซของเกลยวถาเปนเกลยวทมระยะพตซตามมาตรฐานจะไมระบลงในขนาดวสด

ภาพท 4.7 แผนแหวนรองแบน

การใชงาน แหวนรองสกรขนาด M10 ระยะพตซ 1.5 เขยนในตารางรายการขนาดวสด M10 ISO 7091 ISO 7091 (เปดจากคมอของผจ าหนายหรอหนงสอตารางโลหะ)

หมายเหต: แหวนรองจะระบขนาดเทากบขนาดของเกลยวทใชงาน

4.3 การเขยนภาพตดในแบบแยกชน ในการเขยนแบบชนสวนเครองจกรกล ภาพฉายเปนสงทส าคญส าหรบงานเขยนแบบ ซงจะท าใหฝายผลตสามารถผลตชนงานถกตองตามแบบงาน การเขยนภาพตดในภาพแยกชนจงเปนสงทจ าเปนอยางมากเนองจากในการเขยนแบบงานสวนทถกบงจะแสดงดวยเสนประ และเมอมสวนทถกบงหลายๆ สวนจะท าใหการอานแบบงานเกดความสบสน เนองจากเสนประจะทบกนหลายๆเสน เพอเปนการหลกเลยงปญหาดงกลาวท าใหผเขยนแบบตองท าการแสดงภาพตด (Section Views) ในการเขยนภาพฉาย โดยจะแสดงเฉพาะผวภายในทถกเสนแสดงแนวการตดผานเทานน ซงสวนทถกตดนกจะแสดงดวยเสนลายตด มม 45 องศา และใชเสนเตมบางในการเขยนเสนลายตด รปรางของเสนลายตดนจะใชแทนลกษณะของวสดทใชในการผลต มรปแบบตางๆดงน

116

ภาพท 4.8 สญลกษณลายตดชนสวนส าหรบวสดชนดตางๆ (ทมา:ปรชา อวมทร,2556)

หลกเกณฑการเขยนแบบภาพตด

1. เสนแสดงแนวการตดใหเขยนดวยเสนศนยกลางใหญ มขนาดเสน 0.5 ทปลายเสนจะมลกศรชทศทางการมองภาพและมตวอกษรก ากบไวเพอเปนการแสดงวาภาพฉายทตดมาแลวเปนของแนวตดใด

ภาพท 4.9 เสนแสดงแนวการตด

117

2. การเขยนเสนลายตดเขยนดวยเสนเตมบาง มขนาดของเสน 0.25 และเอยง 45 องศา กบเสนรอบรป มระยะหางเทาๆกน โดยดจากพนทการเขยนลายตดเปนหลก ถาชนงานมขนาดเลกหรอพนทนอยการเขยนเสนลายตดกจะมระยะหางนอย แตถาชนงานขนาดใหญหรอพนทมากการเขยนเสนลายตดกจะมระยะหางทหางมากขนตามขนาดของชนงาน

(ก) ชนงานขนาดใหญใชระยะหางลายตดมาก (ข) ชนงานขนาดเลกใชระยะหางลายตดนอย ภาพท 4.10 ลกษณะลายตดของชนงานทมพนผวตางขนาด

3. ในกรณทจ าเปนตองก าหนดขนาดในบรเวณทมการเขยนลายตด ตองเวนสวนทเปนลายตดไวส าหรบเขยนตวเลขก าหนดขนาด เพอใหสามารถอานตวเลขไดชดเจน

ภาพท 4.11 เวนพนทลายตดส าหรบการเขยนเลขบอกขนาด

4. การเขยนภาพตดจะไมนยมเขยนสวนทถกบงดวยเสนประ จะแสดงผวงานในสวนทถกตดเทานน และใหภาพใหเขยน Section ตามดวยตวอกษร-ตวอกษร เพอใหทราบวาภาพตดทไดมาจากเสนแนวการตดใด เนองจากแบบงานบางแบบมความซบซอนมากจงจ าเปนตองตดหลายแนวถา

118

ไมก ากบตวอกษรไวจะท าใหยากตอการอานแบบ ตวอกษรทก ากบไวนนเมอใชแลวจะมาใชซ าอกไมไดตองใชตวอกษรล าดบถดไปเชน เมอใช Section A-A แลวตอไปจะมาใช Section A-A อกไมไดตองใชตวอกษรล าดบถดไปคอ Section B-B หรอจะใชตางตวอกษรกนกไดเชน Section A-B เปนตน

ภาพท 4.12 การเขยน Section ก ากบไวใตภาพทแสดงแนวการตด

5. การเขยนภาพตดเกลยวใน ใหเขยนเสนยอดเกลยวดวยเสนตมหนา สวนเสนโคนเกลยวใหเขยนดวยเสนเตมบาง และเสนลายตดใหเขยนถงเสนยอดเกลยว ในสวนของภาพทเหนเปนวงกลมใหเขยนเสนโคนเกลยวดวยสวนโคง 3/4 ของวงกลมดวยเสนเตมบาง

ภาพท 4.13 การเขยน Section เกลยวใน

ภาพตดทใชในการเขยนแบบงานมดวยกนอยหลายประเภทดงน 1. ภาพตดเตม (Full Section) เปนการตดชนงานออกเปนสองสวนชนงานจะถกตดเปนแนวเสนตรงตลอดแนวของชนงาน เพอใหเหนสวนทอยภายในเฉพาะสวนทเสนแสดงแนวการตดไดตดผาน

119

ภาพท 4.14 ภาพตดเตม (Full Section)

2. ภาพตดครง (Half Section) การเขยนภาพตดลกษณะนเปนการเขยนเพอตองการแสดงใหเหนทงผวภายนอกและสวนทอยภายใน งานทใชในการเขยนแบบลกษณะนจะเปนงานทมความสมมาตรกน ( Symmetry) ภาพตดครงเปนการเขยนแบบในลกษณะตดชนงานออก 1/4 สวน การตดครงจะใชแนวเสนศนยกลางแยกระหวางผวภายนอกและผวภายในของชนงาน

ภาพท 4.15 ภาพตดครง (Half Section)

120

3. ภาพตดแยกแนว (Offset Section) ใชส าหรบตดชนงานทมรายละเอยดภายในภาพมากและไมอยในแนวเดยวกน ดงนนจงตองใชการเขยนภาพตดทสามารถหกเหทศทางของเสนแสดงแนวการตดใหผานไปยงต าแหนงตางๆ ของภาพทตองการใหแสดงรายละเอยด จากนนในการเขยนภาพตดกใหท าการเลอนรายละเอยดของชนงานจดใหอยในแนวเดยวกน ภาพทเขยนนจะไมแสดงรอยตอของแนวตดเพราะไมไดเกดจากขอบของชนงานจรง ส าหรบการเขยนตวอกษรก ากบทเสนแสดงแนวการตดสามารถก าหนดไดหลายรปแบบ เชนก าหนดตวอกษรทปลายเสนเปนตวอกษรเดยวกน ตามภาพท 4.16 (ก) หรอก าหนดตวอกษรทปลายเสนอกษรคนละตวกน ตามภาพท 4.16 (ข) หรอ ก าหนดตวอกษรตามต าแหนงทมการหกเห ตามภาพท 4.16 (ค)

ภาพท 4.16 (ก) ตวอกษรทปลายเสนเดยวกน

ภาพท 4.16 (ข) ตวอกษรทปลายเสนตางอกษรกน

121

ภาพท 4.16 (ค) ก าหนดตวอกษรตามต าแหนงทมการหกเห ภาพท 4.16 ภาพตดแยกแนว (Offset Section)

4. ภาพตดเฉพาะสวน (Broken out Section) เปนการเขยนภาพตดเพอแสดงสดสวนทอยภายในของชนงานเพยงบางจด เพราะงานบางลกษณะถาใชภาพตดชนดอนจะท าใหภาพขาดความสมบรณ ท าใหการอานแบบงานผดพลาดจากความเปนจรง การเขยนภาพตดชนดนจะใชส าหรบตดใหเปนรปรางของชนงานเลกๆ ทอยภายใน เชน รปเจาะทไมลกมาก รองลม หรอจะเปนการตดเนนเฉพาะสวนทส าคญเปนตน

ภาพท 4.17 ภาพตดเฉพาะสวน (Broken out Section)

5. ภาพตดหมน (Revolved Section) เปนภาพตดทแสดงเฉพาะพนทหนาตดของชนงาน โดยหนาตดของชนงานจะเขยนไวภายในรปของชนงานทเปนภาพฉายเหมอนการตดชนงานแลวหมนขางใหเหนเนอของชนงานทถกตด การเขยนภาพตดหมนสามารถเขยนได 2 วธ คอ การเขยนภาพตดทบในภาพฉายไดเลยโดยใชเสนเตมบาง และเขยนภาพตดแยกพนทหนาตดออกจากชนงาน โดยใชเสนเตมหนา

122

ภาพท 4.18 ภาพตดหมน (Revolved Section)

6. ภาพตดเคลอนท (Removed Section) ภาพตดลกษณะนเมอตดชนงานแลวจะน าภาพหนาตดของชนงานมาเขยนไวนอกภาพฉาย ซงนยมใชกบชนงานทมรปรางไมเหมอนกนในชนงานเดยวกน

ภาพท 4.19 ภาพตดเคลอนท (Removed Section)

7. ภาพตดยอสวน (Discontinued Section) เปนภาพตดทใชส าหรบชนงานทมขนาดยาวใหสนลง โดยการตดสวนตรงกลางออกแลวใหปลายชนงานทงสองขางเขามาไกลกน เนองจากเนอทของกระดาษเขยนแบบไมเพยงพอกบความยาวของชนงาน ผลคอรปรางของชนงานจะสนลงแตตวเลขทใชในการก าหนดขนาดยงคงเปนตวเลขจรง

123

ภาพท 4.20 ภาพตดยอสวน (Discontinued Section)

สวนตางๆ ของชนงานทไดรบการยกเวนในการเขยนลายตด 1. ซลอ (Spoke) ไมตองเขยนเสนลายตดทซลอ ถงแมวาแนวตดผานตลอดแนวกตาม เพอมใหเหมอนกบภาพตดของลอสายพาน (Pulley) ซงมแผนยด (Web) เปนวงกลมยดระหวางดมลอกบขอบลอ ซงจะเขยนเสนลายตดเตมหนาตดทงขอบลอ แผนยด และดมลอ

ภาพท 4.21 การเขยนลายตดของลอสายพาน

124

2. ครบยด (Rip) เปนสวนเสรมเพมความแขงแรงของชนงาน ถาแนวตดผานไมจ าเปนตองเขยนเสนลายตดในสวนทเปนครบยด

ภาพท 4.22 การเขยนลายตดของครบยด

3. หยด (Lug) เปนสวนเลกๆ ทไวส าหรบยกชนงานหรอไวยดชนงานกบสวนอนๆ ถามแนวตดผานไมจ าเปนตองเขยนเสนลายตด

ภาพท 4.23 การเขยนลายตดของหยด

4.4 การก าหนดขนาดของภาพแยกชน การเขยนแบบทสมบรณจะตองก าหนดขนาดใหครบถวนซงสามารถน าไปสขนตอนการผลตทมคณภาพ ลดเวลาในการปฏบตงานและเพมผลผลต ดงนนผเขยนแบบจะตองรหลกการ กฏเกณฑและการจดระเบยบการก าหนดขนาดตามมาตรฐาน ในงานเขยนแบบเครองมอกล องคประกอบทเปนปจจยส าคญส าหรบรปรางของชนงาน คอการบอกขนาดมต โดยก าหนดขนาดเปนมลลเมตร ส าหรบการบอกขนาดมตทสมบรณพจารณาจากหลการ 2 สวน คอ

125

1. การบอกขนาดระยะ รปราง (Size Dimension) คอการบอกขนาดมตโดยทวไปรอบรปทางของชนงาน เชน การบอกขนาด ความกวาง ความยาว ความหนา ความลกของชนงาน 2. การบอกขนาดต าแหนง (Location Dimension) คอ การบอกขนาดมตของขนาดทอยภายในชนงาน โดยทวไปมกอางองจากขอบของชนงาน หลกการบอกขนาดมตเบองตน การบอกขนาดจะบอกเฉพาะทจ าเปนเทานนแตตองครบถวน ชดเจน และเปนไปตามกฏการเขยนแบบทไดเรยนมาในวชาเขยนแบบเทคนคเบอตน และวชาเขยนแบบเครองมอกล 1 มาแลว 1. การบอกขนาดควรจดใหเปนกลมและไมควรใหกระจายโดยพจารณาไดดงน 1.1 เลอกภาพฉายทชดเจนทสดเพอใชในการบอกขนาด เชนภาพดานหนา 1.2 ขนาดอนๆ ทเหลอทไมสามารถก าหนดไดจากภาพฉายดานแรก ใหไปก าหนดขนาดทภาพฉายดานขางตอไป 1.3 ถาการบอกขนาดทง 2 ดานแลวไมสมบรณใหไปบอกขนาดดานทเหลอ 2. ในการบอกขนาดไมควรบอกแบบซ าซอน เชน ถาภาพฉายดานหนาบอกขนาดความกวางแลว ภาพฉายดานอนกไมจ าเปนตองบอกขนาดแลว 3. ขนาดบางจดไมจ าเปนตองบอก เพราะสามารถเขาใจไดจากขนาดทไดก าหนดไวแลว 4.5 ประโยชนของภาพแยกชนหรอแบบสงงาน ในการผลตสงทส าคญกคอภาพแยกชนหรอแบบสงงานเนองจากจะระบรายละเอยดตางๆทจ าเปนตอกระบวนการผลต เชน ขนาดของชนงาน คณภาพผวงาน พกดขนาดของงาน วสดงาน ขนตอนการผลต เปนตน 4.5.1 การผลตและการประกอบชนงาน แบบสงงาน เปนตวบงชวาใชเครองชนดใดในการผลต โดยวธใดและประกอบชนงานอยางไร ซงจะไดตรงตามจดประสงคของแบบไดถกตอง 4.5.2 การสงงานและวางแผนงาน เปนองคประกอบหลกทใชในการด าเนนงานของการผลต โดยจะอานจากแบบสงงานและวางแผนการผลต และออกรายการสงงานใหปฏบตอะไรบาง ตลอดจนเนนวาจดหมายทตองการของแบบนมจดเนนทใดควรระวง 4.5.3 การคดราคาและประมาณการ แบบสงงานจะเปนตวก าหนดในการคดราคาของชนงานทผลตวามความยากงายเพยงใด โดยพจารณาจากวสดงานทใช ขนตอนการผลต ขนาดพกดของงาน ลกษณะผวงาน เพอน ามาประมาณราคาทจะคดราคาของชนงานได

126

4.5.4 การออกแบบ ภาพแยกชนหรอแบบสงงาน เปนองคประกอบส าหรบผออกแบบวาชนงานนสามารถรบภาระในดานตางๆ ไดมากนอยเพยงใด เพอจะหาขนาดของชนงานทไดออกมามรปรางเหมาะกบคณสมบตทางกลและทางฟสกซ 4.5.5 การตรวจสอบ ในการผลตชนงานกอนทจะท าการสงมอบจะตองมการตรวจสอบชนงาน วาตรงตามทไดท าการออกแบบไวหนอไม สามารถใชงานไดหรอไม ซงเปนการตรวจสอบคณภาพของชนงาน 4.5.6 การเสนอรปแบบของชนงาน ชนงานทผลตสทองตลาดสวนใหญแลว เปนความตองการของลกคา ซงบรษทผผลตตองท าการออกแบบและเขยนแบบ ซงกอนน าไปสกระบวนการผลตจ าเปนทจะตองใหลกคาท าการตรวจสอบขอผดพลาดในรปรางลกษณะของชนงานเปนไปตามความตองการหรอไม ซงถาลกคาตอบตกลงยอมรบแบบงานแลวนน เมอเขาสกระบวนการผลตถาเกดขอผดพลาดไมตรงตามแบบงานกจะท าใหลกคาปฏเสธงานทผลตนนได เนองจากแบบงานนนกถอเปนขอตกลงรวมกนระหวางผผลตและผวาจางในงานอตสาหกรรมทวไป