40-45 utrecht

4045

Utrecht

4045

Utrecht was in de Tweede Wereldoorlog de Stad der Beweging – het kloppend hart van de nsb. En vandaar dat de fotografische herinnering aan de stad in die dagen veel zwarte uniformen bevat, veel defilés (die toen ‘voorbijmarschen’ heetten) en veel hoogwaardigheidsbekleders, zoals, in mei 1942, Heinrich Himmler die op de Maliebaan vrolijk lachend Anton Mussert kwam bezoeken.Maar er is meer: ontspannen door de stad slenterende Duitse soldaten; op de rand van de dood zwevende kinderen in de hongerwinter; tomeloze vreugde bij de bevrijdende komst van de Canadezen. Fascinerend zijn de kleurenfoto’s van Nico Jesse uit 1942, die het dagelijks leven pijnlijk dichtbij brengen. En de beelden van joodse onderduikertjes, tevreden spelende kinderen, die geen idee hebben welke catastrofe hun boven het hoofd hangt.

Utrechter Ad van Liempt, auteur van veelgeprezen oorlogsboeken als Kopgeld, De Oorlog en Na de Bevrijding, koos de foto’s uit en noteerde de vaak verbijsterende feiten.

Utrecht 40-45 vertelt het verhaal van een stad in oorlogstijd

w w w . w b o o k s . c o m

Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het nIOD instituut voor oorlogs, holocaust en genocidestudies.

ad v

an

lie

mp

t

4045U

trecht

ad van liempt

4045

Utrecht

wbooksin samenwerking met

Het Utrechts Archief

ad van liempt

2 4045Inhoud Utrecht

Inleiding 3

b e z e t t e s t a d 4

h e t l e v e n g a a t d o o r 16

s t a d d e r b e w e g i n g 30

d e j o d e n v e r v o l g i n g 48

v e r z e t 58

b o m b a r d e m e n t e n 66

s c h a a r s t e , h o n g e r 74

b e v r i j d i n g 88

w r a a k 100

Illustratieverantwoording 110

Over de auteur 111

Colofon 112

i n h o u d

3Inleiding Utrecht4045

Het mooie van foto’s uit de bezettingsjaren is dat ze die tijd soms zo verrassend, of zelfs beangstigend dichtbij brengen. Er komen ook nog altijd onbekende foto’s tevoorschijn, waar dat in toenemende mate voor geldt.Het nadeel is dat een bloemlezing van dergelijke foto’s onmoge-lijk een getrouwe afspiegeling van de werkelijkheid kan geven. Op de eerste plaats is het een feit dat veel mensen hun laatste foto rolletje bewaarden voor de grote dag van de bevrijding. Daardoor zijn de gebeurtenissen van die dag (inclusief de acties tegen collaborateurs en collaboratrices) overvloedig vastge-legd. Daar staat tegenover dat een aantal belangrijke aspecten van de oorlog zich in het verborgene afspeelde, zodat daar maar heel weinig foto’s van zijn. Dat geldt voor de jodendeportaties – het was uitgesproken gevaarlijk daar foto’s van te maken. Maar ook allerlei verzetsdaden zijn nooit vastgelegd. Het is bijzonder dat er hier en daar onderduiksituaties zijn gefotografeerd: daar zat vaak wel enig risico aan vast.Het meest missen we in Nederland foto’s van de drie bekendste stakingen in de oorlog. Van de Februaristaking bestaat alleen een vage foto uit Amsterdam. Van de april-meistakingen zijn recent zowaar de eerste foto’s opgedoken, uit Vriezenveen, uit Noord-Brabant en uit Groningen – het komt langzamerhand op gang. Van de spoorwegstaking die in september 1944 begon is al helemaal geen relevant beeld te vinden.Logisch: fotograferen op straat kon gevaarlijk zijn, en was vanaf najaar 1944 in de open lucht zelfs streng verboden.Voor Utrecht geldt nog een andere factor die het beeld dreigt te vertekenen: Utrecht was door de Nsb uitgeroepen tot de

‘Stad der Beweging’. De stad waar het hoofdkwartier was ge-vestigd, waar de parades en andere festiviteiten werden gehou-den, waar de ‘Leider’ Anton Mussert woonde, werkte en hoge gasten ontving. De Nsb had geen probleem om aan fotomate-riaal te komen; het had een uitgebreide propaganda-afdeling en zelfs een speciaal maandblad, Fotonieuws, Spiegel der Bewe-ging. Dat stond vol met beelden van de partij, haar leider en haar kader, vaak slome, matige plaatjes, maar soms ook technisch voortreffe lijke fotografie. Dat is volop terug te vinden in dit foto boek over Utrecht in de bezettingsjaren.En bovendien had Utrecht Nico Jesse. In 1941 was hij eigenlijk nog een amateurfotograaf, maar wel een van uitzonderlijke klasse en stijlvastheid. Zijn kleurendia’s brengen de stad tot leven, en drukken je met de neus op het feit dat voor de meeste mensen het leven doorging: de ijscoman in de straat, de men-sen op weg naar de bloemenmarkt. Dat allemaal maakte het samenstellen van dit boek tot een zeer aangename bezigheid, vooral ook dankzij de steun en adviezen van enkele specialisten. René Kok en Erik Somers van het NIoD, Peter Notermans van het Utrechts Archief, en de journalist Ton van den Berg ben ik veel dank verschuldigd. Dat geldt ook voor de particulieren die foto’s uit eigen collectie beschikbaar stelden – beelden van het dagelijks leven, van Utrecht op micro-niveau in een onoverzichtelijke, benarde en vaak dramatische periode.

Ad van Liempt

i n l e i d i n g

5Bezette stad Utrecht4045

Wat aan de foto’s van de meidagen van 1940 uit de stad Utrecht het meest opvalt is wat er niet op te zien is: verwoeste huizen. De stad is, zou je kunnen zeggen, zonder slag of stoot ingenomen. De slagen en stoten vielen ergens anders, in Rotterdam.

Toch heeft het niet veel gescheeld of ook het centrum van Utrecht was door de Henkels en de Messerschmitts in een rokende puinhoop veranderd. De dreigende pamfletten waren al klaar, ze zijn op 14 mei zelfs boven de stad uitgeworpen. De militaire commandant van Utrecht werd erin opgeroepen ‘de doelloze strijd op te geven om de stad het lot van Warschau te besparen’. Het ‘lot van Rotterdam’ wordt niet genoemd – dat kan ook moeilijk anders, want die stad staat op dat moment in brand. De Nederlandse capitulatie is inmiddels echter tot het Duitse opperbevel doorgedrongen, de bommen-werpers kunnen Utrecht links laten liggen: de stad valt onbeschadigd in Duitse handen.Op 15 mei rijden de colonnes van de bezetter de stad in. Een indrukwek-kend bataljon fietsers langs het Merwedekanaal, een lange stoet wagens met Wehrmachtsoldaten door de Wittevrouwenstraat en de Potterstraat. De Utrechters op de stoep lijken het hooguit interessant te vinden. Het is druk bij de bushalte vlak voor de Scalabioscoop. Jonge mannen met elegante hoe-den kijken toe, sommigen hangen licht verveeld op hun fiets – van woede verwrongen gezichten zie je nergens.De dagen erna worden Duitse soldaten een vertrouwd onderdeel van het straatbeeld. Ze zijn ongewapend, ze moeten een vriendelijke indruk maken. Zo wil Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart het: op 29 mei zegt hij in de Ridderzaal in Den Haag dat ‘wij Duitsers aan dit land en zijn volk niet onze politieke overtuiging willen opdringen.’ De bezetting van Utrecht begint ontspannen, de stad lijkt opgelucht dat hevige verwoestingen zijn uitgebleven.

Bezette stad

Twee soldatenTwee Duitse soldaten, door een collega gefotografeerd voor de etalage van de NV Utrechtsche Metaalwarenfabriek aan de Springweg, in de binnenstad. De relaxte manier van door de stad wandelen is ty-perend: dienst doen in Nederland werd door Duitse soldaten over het algemeen als een buitenkansje gezien, zeker na de zomer van 1941 toen de oorlog tegen de Sovjet-Unie losgebrand was waar miljoe-nen Duitse soldaten sneuvelden.

4045

6 Bezette stad Utrecht4045

Domplein Het Domplein, volgepakt met Duitse vrachtwagens. Het is meer dan een toevallige parkeerplaats van legervoertuigen: dit beeld, het hart van Utrecht vanaf 16 mei 1940 door Duitse militairen in beslag genomen, moet de bevolking inprenten dat vanaf nu de verhoudingen anders liggen.

Opmars per fietsDuitse soldaten trekken Utrecht binnen. De meesten komen met een vervoermiddel dat er nogal vertrouwenwekkend uit-ziet: de fiets. Ze rijden keurig in het gelid langs het water, op de Leidseweg, komend uit de richting van het Centraal Station. De foto is genomen op 16 mei. Dan is het gevaar voor een bombar-dement op de stad geweken, Nederland heeft gecapituleerd en de bevolking kan niets anders doen dan afwachten.


Intocht DuitsersOp 15 mei rijden de Duitse troepen de stad binnen. Vanaf de Biltstraat gaan ze door de Wittevrouwenstraat, langs de Universiteitsbibliotheek. Ontspannen kijken Utrechters naar dit tafereel: hangend op een fiets, of zittend op een vensterbank. De gehelmde militairen wekken de indruk dat ze een plezierritje door de stad maken.


Intocht PotterstraatHartje stad, de Potterstraat: Duitse troepen trekken de stad binnen, met voorop een-heden van het ss-regiment Der Führer. Ook hier staan Utrechtse burgers ontspannen te kijken naar de intocht van bezettingstroepen. Een groep mensen staat gewoon op de bus te wachten.


Militairen in park Oog in AlZe hebben het uitstekend naar hun zin, dit groepje Duitse militairen in de tuin van theehuis in Park Oog in Al. Ze geven elkaar een arm, ze inspecteren elkaars laarzen en ze maken, voor de lens van de fotograaf, grapjes met elkaar. Op de achtergrond zijn enkele huizen van de Leidseweg te zien.


Borden op LeidsewegBorden, overal borden – dat is kenmerkend voor de bezette ste-den in Nederland. Overal zijn Duitstalige borden neergezet om militairen en ander personeel in staat te stellen de weg te vin-den in vreemde omgeving. Deze borden staan op de Leidseweg; ze wijzen de weg naar de Ortskommandantur (de plaats waar de lokale legerleiding zich ophoudt) en geven aan dat het niet is toegestaan zelf inkwartiering te regelen. Die waarschuwing stond op veel plekken in Nederland, en moest chaos bij de in-kwartiering voorkomen.

Marcheren op de Nachtegaalstraat pagina 12-13

Duitse militairen van de Luftwaffe marcheren over de Nachte-gaalstraat, in de richting van de binnenstad. Ze lopen langs de winkel van Lammerts van Bueren en Maison de Bonneterie, terwijl een fietser hen voorbijrijdt en een man op een bakfiets erachter blijft. Twee kleine jongetjes flankeren de marcherende groep – ze lijken gebiologeerd door het schouwspel.


Soldaat voor DomtorenVoor Duitse militairen had het verblijf in Utrecht wel iets weg van een vakantietripje. Daarbij horen ook foto’s bij toeristische trekpleisters – zoals de Domtoren – voor eigen gebruik. Deze soldaat staat op het plein voor het Stadhuis, met de Vismarkt op de achtergrond.

Soldaten op MariaplaatsDuitse soldaten, kuierend van de Zadelstraat naar de Maria-plaats. Zo willen Rijks commissaris Seyss-Inquart en Wehr-machtsbefehlshaber Christiansen het zien: de mili tairen moeten een vriendelijke indruk maken, en op die manier bijdragen aan het streven Nederland goedschiks in te voegen in het Groot-Germaanse rijk.

112 4045Colofon Utrecht

c o l o f o n

u i t g a v e

WBOOKS, [email protected]. Het Utrechts Archief, [email protected]

t e k s t

Ad van Liempt

v o r m g e v i n g

Riesenkind, ’s-Hertogenbosch

Utrecht 40-45 verschijnt in de 40-45 reeks over lokale en regionale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. De reeks is gebaseerd op het concept van Het Grote 40-45 Boek, naar een idee van Erik Somers en René Kok.

Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het NIOD instituut voor oorlogs- holocaust- en genocidestudies.

© 2015 WBOOKS / Ad van Liempt

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden ver-veelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro-nisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met betrekking tot de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam. © c/o Pictoright Amsterdam 2015.

ISBN 978 94 625 8066 4NUR 689, 693

o o k i n d e z e r e e k s

4045

Arnhem

4045

September 1944: jonge Duitse militairen hebben een Engelse Jeep buit-gemaakt; achterop zitten twee Engelse krijgsgevangenen die naar Musis Sacrum gebracht worden. Operatie Market Garden had de bevrijding van Europa dichterbij moeten brengen, maar verwerd tot de Slag om Arnhem. De oorlog duurde nog meer dan een half jaar langer. Arnhem herbergde gedurende de vijf oorlogsjaren een enorm aantal Duitse militairen en instellingen: het Dienstpostamt, de Deutsche Buchhandlung en het militaire vliegveld Deelen. Tussen al dat militair vertoon leefden de Arnhemmers in hun bezette stad. Wat was het lot van de Joodse Arnhem-mers? Wat deed de bezetting met het dagelijks leven, met vervoer, sport, cultuur? Na 17 september 1944 werd alles anders. De bevolking evacueerde, de stad was verlaten en werd systematisch leeggeroofd en geplunderd. Arnhem kende in april 1945 geen feestelijke bevrijding. De geallieerden troffen een desolate en verwoeste stad. Slechts 145 huizen waren zonder schade ge bleven. ‘Het gras groeide hoog in de straten.’

Drs. Ingrid D. Jacobs is Neerlandicus. Ze schrijft over cultuur en geschiedenis. Gelder land en Arnhem vormen een zwaartepunt in haar werk en onderzoek.

Arnhem 40-45 is het verhaal van een stad in de Tweede Wereldoorlog

4045A

rnhem

ingrid d. jacobs

ing

rid d. ja

co

bs

Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het NIOD instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies.

4045

Dordrecht

4045

Dordrecht lag op de route die de Duitsers hadden uitgestippeld om zo snel mogelijk in het regeringscentrum in Den Haag te komen. Zij wilden de Zwijndrechtse brug en de brug over het Hollandsch Diep onbeschadigd in handen krijgen. Vier dagen lang is er hevig gevochten in de stad. Intussen, buiten het strijdgewoel, probeerden de Dordtenaren het dagelijks leven weer op te pakken.

Zo’n 100 bijzondere en indrukwekkende beelden geven een beeld van de stad in oorlogstijd: van de voorbereiding op de oorlog – die volledig on-toereikend bleek – en de overrompelende intocht van de Duitsers, tot de h eimelijke overtochten per kano tussen bezet en bevrijd gebied.

Als freelance journalist heeft Wim van Wijk (1953) vele jaren en in diverse kranten over Dordrecht geschreven. Ook heeft hij meerdere boeken over de stad en het eiland op zijn naam staan.

Dordrecht: een stad op de grens van bezetting en vrijheid

WIM VAN WIJK

W W W . W B O O K S . C O M

Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het niod instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies.

WIM

VA

N W

IJK

WIM VAN WIJK

4045D

ordrecht

Drenthe

4045D

renthe

MIC

HIE

L GE

RD

ING

MICHIEL A.W. GERDING

4045

4045

Drenthe heeft een aparte plaats in de Nederlandse oorlogsgeschiedenis. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van het Kamp Westerbork als nationale verzamelplaats waarvandaan meer dan 100.000 joden, roma en sinti zijn afgevoerd naar de vernietigingskampen in Polen. Daarnaast waren er tal van werkkampen die stamden uit de vooroorlogse crisistijd en die door de bezetter voor diverse doeleinden werden gebruikt. Heel veel oorlogsschade heeft Drenthe niet geleden, maar dat betekent niet dat de oorlog niet diep ingreep in het leven van alledag. Dat gold voor de mensen die zich verzetten tegen de Duitse overheersing, maar ook voor hen die zich in meerdere of mindere mate voegden naar de bezetter. Het verzet was verhoudingsgewijs omvangrijk en de terreur daartegen buitengewoon bruut. Diepe wonden zijn geslagen die nog altijd niet helemaal zijn geheeld.

Over vele plaatsen in Drenthe is een oorlogs geschiedenis verschenen, maar over de provincie als geheel ontbrak die. Met dit rijk geïllustreerde boek wordt in die leemte voorzien.

Dr. Michiel A.W. Gerding is sinds 1983 werk zaam als provinciaal historicus. Tal van publicaties staan op zijn naam. In 1985 verscheen van zijn hand een lesbrief over de oorlog in Drenthe die nog steeds hier en daar in het onderwijs wordt ge-bruikt. Bijna dertig jaar later krijgt deze een opvolger met dit boek.

Drenthe 40-45 vertelt het verhaal van de provincie in de Tweede Wereldoorlog


Drenthe

MIC

HIE

L A.W. G

ER

DIN

G


4045

Leeuwarden

4045







GE

RK K

OO

PM

AN

S | LE

EN

DE

RT P

LA

ISIE

R

vv

4045Leeuw

arden

GERK KOOPMANS | LEENDERT PLAISIER

o40-45-Leeuwarden-rug16mm-v1.indd 1 10-11-2014 13:23:41

4045

Delft

4045


Zo’n 100 bijzondere en indrukwekkende beelden geven een beeld van de stad in oorlogstijd: van de voorbereiding op de oorlog – die volledig ontoereikend bleek – en de overrompelende intocht van de Duitsers, tot de h eimelijke overtochten per kano tussen bezet en bevrijd gebied.




Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het NIOD instituut voor oorlogs, holocaust en genocidestudies.

tru

dy v

an

we

es

4045D

elft

trudy van wees

4045

Den H

aag

4045







MA

AR

TE

N V

AN

DO

OR

N

vv

4045D

en Haag

MAARTEN VAN DOORN

o40-45-DenHaag-rug16mm-v1.indd 1 11-11-2014 11:20:48

4045

Rotterdam

4045

Rotterdam heeft het gedurende de oorlogsjaren zwaar te verduren gehad. Vijf dagen slechts had de rampzalige oorlog in mei 1940 geduurd. Vijf lange jaren van Duitse bezetting volgden. Kort na de meidagen werden de bombar-dementen op de stad hervat – de oorlog ging dus gewoon door – en geleidelijk groeide de repressie en begon de vervolging van joden en verzetsmensen. Daarnaast werden veel mannen verplicht in Duitsland te werken; vrouwen en kinderen bleven alleen achter. De schaarste nam bovendien steeds meer toe. Die ging in de Hongerwinter haar tol eisen. In dezelfde barre periode werden 52.000 Rotterdamse mannen opgepakt en weggevoerd. En dit alles speelde zich af in een gehavende, onttakelde en volledig ontwrichte stad.

Dr. J.L. van der Pauw is historicus. Eerder publiceerde hij onder meer het omvang-rijke standaardwerk Rotterdam in de Tweede Wereld oorlog. Aan dit boek werd in 2008 de Mr. J. Dutilhprijs toegekend voor de beste historische publicatie over Rotter dam in de periode 2006-2007.

Rotterdam 40-45 vertelt het verhaal van de stad in de Tweede Wereldoorlog.

J.L. VAN DER PAUWJ.L. VAN DER PAUW

4045Rotterdam


J.L. VA

N D

ER P

AU

W

I N S A M E N W E R K I N G M E T S T A D S A R C H I E F R O T T E R D A M

4045

4045

In Zeeland verliep de bezetting anders dan in de rest van Nederland. De Westerschelde was als toegangsweg tot grote delen van Europa strategisch van groot belang. Om de Westerschelde in handen te krijgen, moest Zeeland het eerst bevrijd worden. Zo kon de aanvoer naar Antwerpen op gang ko-men en kon het leger van de geallieerden verder trekken. Na D-Day was de Slag om de Schelde de belangrijkste strijd in de bevrijding van Nederland.

Maar hoe verging het de Zeeuwen gedurende de vijf oorlogsjaren? De be-volking was voortdurend op de vlucht. Dat betekende voor de bevolking dat alles wat veilig en vertrouwd was, onder druk stond. Dit fotoboek geeft een beeld van de meidagen van 1940, het verloop van de bezettingsjaren, dagelijks leven, collaboratie en verzet. Veronica Frenks verzamelde tal-rijke foto’s uit collecties in binnen- en buitenland. De foto’s geven een in-dringend beeld van gewone mensen in ongewone omstandigheden. .

Veronica Frenks is onderzoeker, publicist en tentoonstellingsmaker met grote belangstelling voor cultuurhistorische onderwerpen.

Zeeland 40-45 vertelt het verhaal van de provincie in de Tweede Wereldoorlog

Zeeland

4045Zeeland

VERONICA FRENKS

VE

RO

NIC

A FR

EN

KS


4045

Zwolle

4045

10 mei 1940. Zwollenaren kijken vol ongeloof naar de Duitse militairen die de stad inrijden. De stad is offi cieel bezet. Het optimisme dat het allemaal wel zal meevallen, slaat om in woede en frustratie als de bezetter zich steeds dwingend met alle aspecten van het bestaan bemoeit. Weerstand tegen de maatregelen van de bezetter, de deportatie van joden en de tewerkstelling van mannen leidt tot onderduiken, verzet en illegaliteit.

Dit boek belicht het leven in Zwolle tijdens de Tweede Wereldoorlog, aan de hand van vele bijzondere beelden uit de archieven van het Historisch Centrum Overijssel en van de Stichting Collectie Zwolle 40-45. De korte teksten geven inzicht in het leven van alledag en bieden veel achtergrond-informatie.

Herman Aarts is oud-directeur van het Stedelijk Museum Zwolle en publiceert over regionaal historische onderwerpen.Paul Harmens is medewerker van het Historisch Centrum Overijssel en specialist op het gebied van de Tweede Wereldoorlog in de regio Zwolle.

Zwolle 40-45 vertelt het verhaal van de stad in de Tweede Wereldoorlog

HE

RM

AN

AA

RTS | P

AU

L HA

RM

EN

S

HERMAN AARTS | PAUL HARMENS

4045Zw

olle


4045

Groningen

4045

De foto’s in Groningen 40-45 vertellen het verhaal van stad en provincie Groningen in oorlogstijd. Ze werden onder andere gemaakt door persfoto-grafen, onderduikers, verzetsmensen, Duitse soldaten, politieagenten, nsb’ers, evacués en geallieerde bevrijders. Uiteraard pakten ook ‘gewone Groningers’ de camera om het gewone leven onder ongewone omstandig-heden vast te leggen.Het overgrote deel van de ruim 140 geselecteerde foto’s werd nooit eerder gepubliceerd. Ze zaten ruim zeventig jaar verborgen in particuliere foto-albums of archieven. Samen met krantenberichten, dagboekfragmenten en persoonlijke herinneringen brengen ze de jaren 1940-1945 op ooghoogte in beeld.

Groningen 40-45 werd samengesteld door Bettie Jongejan (Oorlogs- en Verzets-centrum Groningen), Michael Hermse en Harry Romijn (rhc Groninger Archieven) en historicus Martin Hillenga.

Groningen 40-45: oorlog op ooghoogte



MA

RTIN

HIL

LE

NG

A E.A.

4045G

roningen

MARTIN HILLENGA E.A.

Ingrid D. Jacobs

J.L. van der Pauw

Wim van Wijk

Veronica Frenks

Michiel A.W. Gerding

Herman Aarts, Paul Harmens

Gerk Koopmans, Leendert Plaisier

Trudy van der Wees Martin Hillenga e.a.Maarten van Doorn

4045

Leiden

4045







HA

NS B

LOM

| AL

PH

ON

S SIE

BE

LT

4045Leiden

HANS BLOM | ALPHONS SIEBELT

Hans Blom, Alphons Siebelt

4045

Noord-Brabant

4045

Noord-Brabant herdenkt in 2014 dat het zeventig jaar geleden grotendeels bevrijd werd van de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. Bij die gelegenheid verschijnt dit bijzondere fotoboek, waarin voor het eerst een alomvattend beeld wordt gegeven van de oorlogsjaren in deze provincie. Van de strijd in de meidagen en de aanloop daarnaar toe tot de storm-achtig verlopen bevrijding in de herfst van 1944 en de maanden daarna, toen het Zuiden de overgang beleefde van vrijheid naar vrede. Maar ook is er aandacht voor de bezettingsjaren, de collaboratie, het verzet en de vervolging.

Provinciaal historicus Jan van Oudheusden (1949) verzamelde talrijke foto’s uit privé-verzamelingen en openbare collecties in binnen- en buitenland. De mooiste daar-van, bekende maar ook diverse niet eerder gepubliceerde foto’s, werden geselecteerd voor dit boek. Samen geven zij een fascine-rend en soms ontroerend beeld van gewone mensen in ongewone omstandigheden.

Noord-Brabant 40-45 vertelt het verhaal van de provincie in de Tweede Wereldoorlog

4045N

oord-Brabant


Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het niod instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies. JAN VAN OUDHEUSDEN

JAN

VA

N O

UD

HE

US

DE

N

o40-45-NoordBrabant-rug19mm-DEF.indd 1 12-08-2014 10:26:29

4045

Twente

4045





WWW.WBOOKS .COM


vv

4045Tw

ente

Jan van Oudheusden Jan Haverkate,Gerard Vaanholt,Adrie Roding

4045

Utrecht

4045

Utrecht was in de Tweede Wereldoorlog de Stad der Beweging – het kloppend hart van de nsb. En vandaar dat de fotografische herinnering aan de stad in die dagen veel zwarte uniformen bevat, veel defilés (die toen ‘voorbijmarschen’ heetten) en veel hoogwaardigheidsbekleders, zoals, in mei 1942, Heinrich Himmler die op de Maliebaan vrolijk lachend Anton Mussert kwam bezoeken.Maar er is meer: ontspannen door de stad slenterende Duitse soldaten; op de rand van de dood zwevende kinderen in de hongerwinter; tomeloze vreugde bij de bevrijdende komst van de Canadezen. Fascinerend zijn de kleurenfoto’s van Nico Jesse uit 1942, die het dagelijks leven pijnlijk dichtbij brengen. En de beelden van joodse onderduikertjes, tevreden spelende kinderen, die geen idee hebben welke catastrofe hun boven het hoofd hangt.

Utrechter Ad van Liempt, auteur van veelgeprezen oorlogsboeken als Kopgeld, De Oorlog en Na de Bevrijding, koos de foto’s uit en noteerde de vaak verbijsterende feiten.

Utrecht 40-45 vertelt het verhaal van een stad in oorlogstijd


Deze uitgave kwam tot stand met advies van Erik Somers en René Kok, beiden als historici verbonden aan het nIOD instituut voor oorlogs, holocaust en genocidestudies.

ad v

an

lie

mp

t

4045U

trecht

ad van liempt

40-45 utrecht

Documents