47-ÇaliŞma hayatinda etİk 2013
TRANSCRIPT
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
1/26
Y. Dursun SARI, Do., Dr.
naat Mhendislii Blm, AtlmniversitesiFebruary 12, 2010
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
2/26
EtikEtik ( ethics ) sz ,Yunancada gelenek grenek anlamna
gelen ethos szcnden gelir .
Kltr ve etik kavramlar bellilcde birbirleriyle balantldr.ETK,insanlar iin neyin doru olduunu ortaya konmasdr;letme etii insancl deerlerin nda iletme ilevlerinin
doru yerine getirilmesi abasdr.ETK,genel deer ahlaki deerlerin ve kiilerin birbirleriyle
ilikilerinde ,bu deerler iinden benimsedikleri zel deerlerinincelenmesidir.Geni anlamda ETK ,herhangi bir eylemin kabul
edilebilir biimde gereklemesini salayan temel kurallar yadadeikenlerdir.Etik neyin doru yada yanl olduunu ortaya koyan davransal
kurallar topluluu ,ilkeler topluluudur.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
3/26
lk Etik Kurallar Hammurabi KanunlarHammurabi yasalar, M. . 1760 ylcivarnda Mezopotamya'da yaratlan,tarihin en eski ve en iyi korunmu yazlkanunlarndan biridir.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Code-de-Hammurabi-2.jpghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mezopotamyahttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mezopotamyahttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Code-de-Hammurabi-2.jpghttp://tr.wikipedia.org/wiki/Mezopotamya -
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
4/26
EtikAyrca ETK ahlaki grev ve sorumluluklarda
ierir.Trkede ETK kavram,tek bir szckle tam
anlamylakarlanamamaktadr.Ahlak,drstlk ,gibi kavramlar etik
kavramnn iindedir.Etik kavramn trel kurallar olarakta
belirtebiliriz.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
5/26
* i veren ilikisi
* Kurallar - Mevzuat
* Karlkl borlanma (Emek cret)
* Salkl ve gvenli iyeri (Anayasa Madde 56)
* Tazminat hakk
* Bilme hakk
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
6/26
Biz kendimizi yapabileceklerimizleyarglarz, bakalar ise bizi yaptklarmz
iinyarglar.
Henry Wadsworth Longfellow
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
7/26
Toplumsal adan, alma hayatnda etik;
Sanayi kurulularnn evreye zarar, evre kirlilii,endstriyel kazalar (Chernobyl, Bhopal..)
Toplumun huzur ve refah
Toplumu bilgilendirme
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
8/26
Uluslararas adan, alma hayatnda etik;
Tehlikeli ilerin gelimekte olan lkelere doru kaymas
Tehlikeli atklar
Ucuz igcnden yararlanma
zin verilen limitlerde lkeler aras farkllklar
Bilimsel aratrmalar- Endstri izni
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
9/26
Neden Mesleki Etik?
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
10/26
Neden Mesleki Etik?
Etik, kurallara dayal insan davranlarn, ahlak venormlara uymann isel ykmlln bilimsel olarakinceleyen (Tnar 1999) ve sistematik ahlak deerlerine
hizmet eden bir felsefe daldr.
Ahlak davranlarn sistemletiren ve hukusal bir yapiinde dzenleyen etik, toplumlar kontrol edici bir zelliesahiptir (Hartog 2004).
Etik kavram, deiik ahlak anlaylarnn kesitii ortaknoktadan karak evrensel normlar oluturmaktadr(Tansal 2002).
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
11/26
insanlarn ynetimi, adalet, drstlk ve eitlikkonular ile yakndan ilikili bir kavramdr (Maclagan1995).
nsan ilikilerinin temelinde yer alan deerleri ve zelgruplar iin gelitirilmi belirli davranlar, kurallar
ve normlar iermektedir (Tansal 2002). Baka bir ifadeyle i etii, belli bir grup ya da zel bir
topluluk iin belirlenen, grup ya da zel topluluktakibireyler tarafndan benimsenen ve inanlan davrankurallarn kapsamaktadr (Boatright 2003).
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
12/26
AhlakAhlak, belli bir dnemde belli insan topluluklartarafndan benimsenmi olan ve toplum iindeinsanlarn davranlarn ve birbirleriyle ilikilerinidzenlemek amacyla bavurulan, tresel davrankurallarnn ve ilkelerinin btndr (Arslan 2001).Ahlak alan koullardan bamsz, doru ya da yanl
olarak adlandrlan davranlar kapsamaktadr (Lovett2005).
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
13/26
AhlakBu balamda i ahlak, belli bir alanda iin
yrtm ve uygulanmas srasnda yararl grlenkurallar ve davran ekilleri (Akbulut 2000) olarak
tanmlanabilecei gibi, btn i ilikilerindedrstln, gvenin, saygnn n planakarlmas ve adil davranlmas (McHugh, 1992)olarak da ifade edilebilmektedir.
Genel anlamda i ahlakn, genel ahlakkurallarnn i yaamnda uygulanmas eklindetanmlamak mmkndr.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
14/26
Neden Etik Kanunlar?Deerleri ve kurallar netletirir, aklarGruplamay kolaylatrr
Gerekli olan toplumsal gveni alar
Disipline etmek iin bir ereve olur
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
15/26
Etii ile Ahlak Arasndaki liki etii ve i ahlak kavramlarnn, zaman zaman
birbirlerinin yerine kullanldklar grlmekle
birlikte; ykledikleri anlam,
ierik,
nitelik ve
kapsam
bakmndan birtakm farkllklarbulunmaktadr.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
16/26
etii, insanlarn birbirleriyle ilikilerinde yol gsterici davrankurallarna dayal bir sistemdir ve hukuka, dnmeye ve felsefeyedayal davran ilkelerini iermektedir. ahlak ise, ou zaman dinsel inanlarmzn bir paras olan
kurallardan hareket etmekte, dine ve dinsel inanlara gre uyulmasgereken kurallar btnn kapsamaktadr. etii ilkeleri evrensel ve herkes iin geerlilii olan bir zelliktarken; i ahlak greceli, tresel ve toplumdan topluma deien birnitelik gstermektedir. etii, i yaamndaki zel gruplar iin belirlenmi davranlar veya
davran kurallarn tanmlamakta ve daha ok soyut kavramlara dayalbir zellik gstermektedir. ahlak ise, toplum iindeki farkl gruplarn dinsel, cinsel, etnikkimliklerine gre deien; yazl olmayan ve insanlar arasnda uyulmasgereken kurallar iaret etmektedir.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
17/26
Etik ve Ahlaki Ortak Deerler
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
18/26
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
19/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELERMesleki bilgi, beceri ve deneyimlerini, toplumun ortak
karlar; evrensel insani kazanmlar' n ve kltrel miras'n korunmas iin kullanrlar. Toplumun sal, gvenlii
ve refah iin duymu olduklar sorumluluk her zaman
kendi kiisel karlarnn, meslektalarnn karlarnn yada mimar ve mhendisler topluluunun karlarnnstnde yer alr.* Hizmet retimi ve yaam boyunca ulusal ve uluslararas
boyutlardaki adalet, eitlik, zgrlk, drstlk,gvenilirlik, sayg (ilkelerine bal) ve hukukalanlarndaki geliim ve deiikliklerde sorumlu olduubilinciyle hareket eder (ler ) .
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
20/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELERnsan haklarna bara, demokrasiye, topluma saygy n planda
tutarak iliki gelitirirler. * Din, dil, rk, her trl inan, cinsiyet farkll ile corafi
ayrm gzetmeden ok kltrl biryapnn(Kltrel eitliliin)korunmas, kltrel zenginliin gelitirilmesi ynnde aba sarfederek hizmetleri bu anlay iinde yrtrler.
* Kendilerinden istenen iin toplum ve evre iin ciddi bir tehlike
yarataca sonucuna varrlarsa ve bu konudaki mesleki yarglar
iveren ya da mteri tarafndan dikkate alnmyorsa,(grlerini iverene ya da mterilerine yazl olarak bildirirler;sonu alamamalar durumunda ) meslek rgtlerini (ve
gerektiinde )yetkili makamlar ve kamu oyunu bilgilendirirler.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
21/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER Bilim ve teknolojiyi insanlk yararna ve doal dengeyi
koruyacak biimde kullanmay mesleinin temel ilkesi kabuleder.
alt alanda ve genel entelektel faaliyetinde, iletmeverimliliinin ykseltilmesine, emein haklarn koruyupgelitirme;istihdamn daraltlmamas, ulusal karlar gzetmekaydyla teknolojinin geliimi ve enerji younluunundrlmesi dorultusunda katk koyar, bu dorultudakialmalar desteklerler.(Kurultay Karar 8 )
* Toplumun ilgi alan iinde bulunan teknik konulardaki
grlerini, raporlarn, konuyu yerinde ve tam anlamylaaratrm, incelemi ve yeterli bir bilgi ve verilerle donanmolarak, ticari ve kiisel kayglar bir yana brakarak, doru, tam venesnel bir biimde aklarlar.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
22/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER Bilgilerini, yeteneklerini, mesleki yetkinliklerini vekltrlerini srekli gelitirme dncesi ve abasyla hareketetmenin sorumluluunu duyarlar.
* Meslek alan ierisindeki en iyi tasarm ve uygulama hizmetini
vermekte sorumluluk duyarlar. * szlemelerinde yer alan, kurallara (ykmllklere) uyarlar
ve kar taraftan (Tarafn) da ayn (ykmllklere uymasn )anlaybeklerler.
*.ok disiplinli almalarda birlikte retmeyi amalar ve diermeslek mensuplarna gereken saygy gsterirler. (Mhendis veMimarlar )sadece hak ettii unvanlar kullanmay uygunbulurlar.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
23/26
Kltr ve Etikletmelerin, i deerlerini yorumlarken ve gelitirirken ilikide bulunduklartm kii ve kurulularn toplumsal kltrlerini dikkate almalar gerekmektedir.
rnein, yaplan bir aratrmaya gre (Sidani vd.2000), Arap lkelerinde ideerlerinin dinden uzak olarak deerlendirilmesi ve uygulanmas,
alanlarn i doyumlar zerinde olumsuz etkiye yol amaktadr.
Bu noktada, i deerlerinde dinin ncelikli referanslardan biri olarak kabuledildii iletmelerde, i etii kavram yerine i ahlak kavramnn kullanmnndaha kapsayc olduu sylenebilir.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
24/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER Yalnz, becerileri ve eitimleri olan konularda mesleki hizmet verirler; grev yetki
ve sorumluluklarn sadece zorunlu durumlarda ehil olan meslektalarnadevrederler.
* Birlikte alt insanlar anlamaya, ok kltrl alma ortamlarna uyum
salamaya alrlar (kltrel farkllklarn bulunduu eitli kltrlerin temsiledildii ortamlarda eit mesafeli ,adil davran gelitirirler.)
* Mesleki etkinliklerini, tm meslektalarnn gvenini kazanacak bir biimde ve
meslein saygnlna azami zen gstererek srdrrler. * Tm meslektalarna saygyla yaklarlar; meslektalaryla haksz rekabet
iinde olmazlar ve astlarnn geliimi iin zel aba harcarlar, onlara yardmcolurlar, telif haklarna ve zgn almalara sayg gsterirler, almalarakatklar ve katkda bulunanlar belirtirler.
Mesleki etkinliklerine ilikin olarak meslektalarnn drst ve nesnel
eletirilerini dikkate alrlar, gerektiinde kendileri de eletirmekten kanmazlar.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
25/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER * nsanln evrensel deerlerine ve hukukun stnlne dayal
rgt ynetimini gelitirerek rgt ii demokrasisinindzenlenmesini salar.(ynetiminin rgt ii demokrasinin
geliimi iin aba harcarlar.)
*.rgt faaliyetleri srasnda oluturulan, karar altna alnanilke ve kurallarn hayata geirilmesi,(iin) yazl kurallarve (ile
)rgt gelenek ve kltrne saygl davranmay ve bunlargelitirmeyi ilke kabul eder.
Meslek rgtlerinin etkinliklerine aktif olarak katlmayaaba gsterirler, onlar desteklerler, meslein gelimesinekatkda bulunurlar.
-
7/29/2019 47-ALIMA HAYATINDA ETK 2013
26/26
TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER * yerlerinde ii saln korumak ve i gvenliini salamak iin gerekli nlemleri alrlar, i yerlerindealanlar bu konularda bilgilendirirler.
* veren/mteriyle teknik konulardaki mesleki alverilerinde her zaman gvenilir bir i gren ya da vekil
ya da danman olarak ve iveren/mterinin karlar iin, toplumun refah ve saln ve gvenliinitehlikeye atmakszn, mesleki beceri ve deneyimlerini sonuna kadar kullanarak, uygun ve dzgn bir i
dzeyi ile alrlar. * verenleri ya da mterileriyle olan i ilikilerini etkileyecek ekilde dorudan ya da dolayl olarak
herhangi bir armaan, para ya da hizmet ya da i teklifi kabul etmezler; bakalarna teklif etmezler,meslekiilikilerini gelitirmek amacyla siyasal amal ba yapmazlar.
* verenin/mterinin ticari ve teknolojik srlarn izin almadan bakalarna aklamazlar, kiisel karlar
iin kullanmazlar *. doay ve evreyi korumay, onlara zarar vermemeyi, uygulamalarnn doayla uyumlu olmasn salamay
mesleki sorumluluklarnn ayrlmaz paras olarak grrler, doal kaynaklarn ve enerjinin tasarrufuna zelnem verirler. * Meslein ve meslektan toplumdaki itibarn yceltecek mesleki davran ilkelerinin yaama geirmeyi
grev kabul eder . * Meslek ilkelerinin uygulama ( uygulanmas ) ve denetiminde etik kurallar gelitirir.