1. Robert Greene & Joost Elffers48 nguyn tc ch chtca quyn lc

2. Robert Greene & Joost Elffers 48 NGUYN TC CHCHT CA QUYN LCThe 48 Laws of Power Dch gi:Nguyn Minh Ho{ngNh{ xut bn Tr 3. Dch t bn ting Anh: The 48 Laws of PowerNh xut bn: Profile Books, 2000 Tc gi: Robert Greene & Joost ElffersDch gi: Nguyn Minh HongNh xut bn: Tr Nm xut bn: 4/2006 -----------------------------------------------nh my (TVE): duongtuan2702, kaufmannh2,likereading, mia2009, protoss26, trantulinh7306 (luagia) Sa chnh t v to ebook (TVE): kaufmannh2www.e-thuvien.com 4. MC LCLi ni u ....................................................................................... 81 ng bao gi chi tri quan thy ........................................... 212 ng qu tin cy bn b, hy hc cch s dng k th .......... 333 Che y ch tm ..................................................................... 464 Lun ni t hn mc cn thit ................................................ 735 Bo v thanh danh v uy tn ................................................... 836 Thu ht ch bng mi cch .................................................. 957 Chim ot cng sc ngi khc ........................................... 1168 Nh mi d ch .................................................................... 1269 Chin thng bng h{nh ng, ch khng bng l lun ......... 13710Trnh k xu s, khi xui ly ............................................14811L{m cho ngi khc ph thuc mnh .................................... 15812S dng nh}n ngha c la chn ........................................... 17013Nh bng t li, ng ku gi lng thng, khng cp ntnh ......................................................................................... 18114Bn ngoi lm bn, bn trong rnh m ................................. 19115Nh c phi nh tn gc ...................................................... 20016Bit u c s hin din ........................................................ 21217Tht gi kh lng................................................................ 2255 5. 18ng x}y ph|o {i t v, ng t c lp ......................... 23619ng xc phm nhm ngi ................................................ 24720 ng dn thn vi phe no c .............................................. 26021Gi in h ch .................................................................... 27822 Chin thut quy hng: bin nhc th{nh cng .................. 28823Tp trung lc lng .............................................................. 30024 ng vai triu thn tht hon ho ......................................... 31025 Lun ti to mnh ................................................................. 33226 S dng tay sai lm vic bn ................................................ 34627 Thao tng nhu cu v nim tin ............................................. 37028 Phi xut chiu tht to bo ................................................ 38929 Tr liu tng lai: vch k hoch nht qu|n n tn cng . 40230 Trnh din phong thi ung dung t ti ..................................41631i th ch c th chn nhng l bi do ta n nh .............. 42832 Thao tng nhng m tng vin vng................................. 43733Khm ph t huyt ca i phng .....................................44934 H~y c x nh vua, nu mun c i x nh vua ........... 46735Chn ng thi c ................................................................ 48036 Pht l nhng g ngoi tm tay ............................................ 49337 To ra s honh trng .......................................................... 5066 6. 38 Ngh theo mnh, l{m nh s ng ....................................... 51839 c nc bo c ................................................................... 53040 Lm ch ng tin: s ho phng chin lc........................ 54141Thot khi bng tin nhn.................................................... 56442 |nh v{o ngi chn, {n cu tan tc ................................. 57943 Thao tng tm v tr ............................................................. 59044 Hiu ng gng soi .............................................................. 60245 Ngy trang s i mi di v bc truyn thng ............... 62746 ng t ra qu hon ho ......................................................64147 Bit chin thng v bit dng li .......................................... 65648 Thin hnh vn trng ........................................................... 668Ch mc ......................................................................................... 688 7 7. LI NI U Ni chung, chng ta khng th no chu ni ci cm gic rngmnh khng c t ti quyn lc n{o i vi nhng con ngi v skin quanh ta. Ai cng mun c nhiu quyn lc hn, khng aimun nhng bt. Tuy nhin trong th gii ngy nay, tht nguyhim khi mi ngi nhn thy mnh qu kht khao quyn lc,hoc qu l liu trong vic mu cu quyn lc. Chng ta phi t rava phi v bit iu. V vy ta cn phi tinh vi t ra tng cnhng bn trong th l|u lnh, b ngoi dn ch nhng lng d lith on. Tr chi hai mang n{y ging vi vic mu cu quyn lctng tn ti cc triu nh xa kia. im li lch s, ta thy mttriu nh t hnh th{nh quanh ngi quyn lc nh vua, honghu, ho{ng , lnh t. Cc qun thn trong nhng triu nh ychim mt v th ht sc t nh: H phi phc v ch nh}n, nhngnu t ra qu xum xoe, nu cu xin n hu mt cc qu l liu,nhng triu thn khc s ch v hm hi. V vy mi c gng ly lng quan thy u phi ht sc tinh vi. Ngay c nhng triuthn ti ba nht, tinh t nht cng phi c phng c|ch t v ivi bn ng triu, nhng ngi bn y lun tm cch ht chnanh ra khi v tr vn ang c chiu c. Th m l ra triu nh phi i din cho nh cao ca vnminh v tao nh. Mi ng th|i mu cu quyn lc qu tn bohoc cng khai s b ch tr. Cc qun thn s h{nh ng m thmv b mt chng li nhng ng liu no dng bo lc. chnhl tnh hung kh x ca mt triu thn: Mt mt phi chng minhta l{ in hnh ca lch lm, mt khc phi khn ngoan |nh bi 8 8. LI NI Ui th bng nhng phng c|ch tinh vi nht. Qua thi gian, mttriu thn thnh cng hiu rng mi nc c u phi gin tip,nu mun }m sau lng bn ng liu th phi mang gng nhung,mt phi n n ci ngt lm nht. Thay v phi p bc hay phnbi, mt triu thn hon ho t n mc ch bng s cm d, mhoc, la bp, v chin lc tinh vi, lun phi d kin sn sngnhiu nc c. Cuc sng triu nh l{ th tr chi khng baogi kt thc, n i hi ngi ta phi cnh gi|c thng xuyn v{ tduy chin thut. l{ mt cuc chin vn minh. Ngy nay chng ta chng kin mt nghch l tng t ivi cch hnh x ca mt triu thn: Mi h{nh ng u phi c vvn minh, t t, dn ch, v cng bng. Nhng nu ng}y th ching theo nhng quy tc y, ta s b nghin nt bi nhng thnhphn khng di dt g tu}n theo. Nh nh{ ngoi giao ni ting thiPhc hng l{ Niccol Machiavelli nhn xt, Bt k ngi no cgng lun t t, th chc chn s tn li gia s ng khng tt. Triu nh t to cho mnh hnh nh ca nh cao tao nh,nhng bn di ci v lung linh l{ mt ha l sc si nhngtnh cm en ti tham lam, ganh t, dc vng, ghen ght. Th giichng ta ng{y nay tng tng rng mnh l{ nh cao cng bng,song nhng tnh cm xu xa y vn khuy ng trong ta, nh vnlun khuy ng t bao gi. Cuc chi vn l mt. B ngoi ta t vtun theo li chi p, nhng bn trong, tr khi qu| ng}y th khdi, ta nhanh chng hc bi cn trng, v{ h{nh ng nh Napolontng khuyn nh: B{n tay st bn trong c|i gng nhung. Nu tanh mt triu thn ca thi xa xa trc, ta c th thnh thongh thut |nh lc hng, bit cch quyn r, m hoc, la bp,v{ tinh vi |nh la c|c i th, th ta s t nh cao quyn lc. Ta 9 9. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferss c kh nng l{m ngi khc thun theo ch ta, m h khng hng ta ang iu khin h. V nu khng h ng, th h s khngbao gi cay c hoc khng c ta.i vi nhiu ngi, vic chi tr quyn lc[1] mt cch c thc cho d ch l gin tip c v nh xu xa, phi x hi, nhmt di tch ca qu kh. H bo l mnh c th rt chn ra khicuc chi, bng cch x s nh th h khng dnh d|ng g nquyn lc. Ta cn phi phng dng ngi ny, bi v ngoiming ni nh vy, song tht ra thng khi h li l nhng taychi th thit. l{ nhng chin lc khn ngoan nghi trangbn cht ca s thao tng ang c s dng. Chng hn nh hmun cho ngi khc thy rng s yu ui v khng c quyn lcmi l qun t. Nhng ngi tht s khng c quyn lc, nukhng v ng c hoc t li no, th s khng ph trng s yuui ca mnh, tht ra l{ mt chin lc rt hiu qu, tinh vi vmang tnh la o, trong tr chi quyn lc (xem Nguyn tc 22,Chin thut Quy hng).Mt chin lc khc ca ngi mu cu quyn lc l{ i his cng bng trong mi lnh vc ca cuc sng. Ai ai cng phic i x bnh ng, cho d thn th hay quyn lc h nh thn{o. Nhng nu v khng mun mang ting l tr chi quyn lcm ta phi i x bnh ng vi mi ngi, th ta x tr nh thn{o }y khi c ngi ny gii hn ngi kh|c? i x bnh ngc ngha l{ pht l nhng d bit gia mi ngi, n}ng ngi dln v h ngi gii xung. Mt ln na, ta cn nh rng nhngngi c xy bnh ng nh th, tht ra h ang trin khai mt }y cm t tr chi quyn lc c din t nh mt nim[1]chy ua quyn lc hoc tranh gi{nh nh hng. 10 10. LI NI Uchin lc quyn lc khc, nhm ti phn phi phc li cho mingi theo cch h mun.Vy ha ra trnh tham d v{o tr chi quyn lc, ta phituyt i lng thin v trung thc, bi v bn tranh ginh quynlc thng la o v b him. Nhng th|i tuyt i lngthin chc chn s xc phm rt nhiu ngi, v{ v{i ngi trong s s qut li ta. S khng ai xem th|i lng thin ca ta l honton khch quan, hon to{n khng c ng c c| nh}n n{o. V{ hng: Tht ra vic s dng s lng thin ch l mt chin lcquyn lc, nhm thuyt phc ngi khc tin rng ta cao thng,ho tm, v v v li. ch l mt hnh thc thuyt phc, thmch l{ mt dng thc p tinh vi.Cui cng nhng ai ru rao rng mnh khng tham d cucchi c th gi v ng}y th, mi ngi khng ln n h angtranh ginh quyn lc. Tuy nhin ta nn cnh gic, bi v ci vng}y th c li l mt phng tin la o rt hiu qu (xemNguyn tc 21, Gi in h ch). V thm ch ngay c ngi thts ng}y th cng cha chc l khng mun mu cu quyn lc.Ng}y th nht l tr em, nhng thng khi nhiu h{nh ng cachng vn xut pht t nhu cu c bn l{ iu khin nhng ngiquanh chng. Chng rt au kh khi cm thy mnh bt lc trongth gii ca ngi ln, v vy chng dng mi c|ch c c thchng mun. Nhng ngi tht s ng}y th vn c th mu cuquyn lc, v{ thng khi h h{nh ng hiu qu mt cch khngkhip, v h khng b cn tr bi bt k suy ngh n{o c. Vy ta hynh rng ai ph trng hay trnh din v th ng}y s l k t ngyth nht.Vi nhng ngi ru rao khng tham quyn, ta c th nhnra h qua cch h h h{o n{o l{ o c, lng t}m, cng bng. 11 11. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersNhng v ai cng khao kh|t quyn lc v hu nh mi h{nh ngca chng ta u hng v , nn ta bit rng nhng ngi vak tht ra ch nh tung ha m, dng c|i bnh phong o c che y ca h. Nu quan st k, ta s nhn thy rng hthng l mt trong nhng bc thy v k nng thao tng gi|ntip, thm ch mt s bc thy y li h{nh ng theo v thc. Nu th gii ny ging nh mt s}n chi cho nhng triuthn[2] trm mu ng{n chc v{ chng ta ang b kt trong , thc c gng rt ch}n ra cng khng ch g. L{m nh th ta ch thmbt lc, v cng bt lc cng khn kh. Thay v vng vy chng liiu khng th trnh, thay v tranh ci, than vn, v t chuc cmgic ti li, tt hn ta nn th{nh tho tr chi quyn lc . Trnthc t, h cng gii tung hng quyn lc th ta cng tr nn mtngi bn, ngi tnh, ngi chng, ngi v gii giang hn. itheo l trnh ca mt triu thn hon ho (xem Nguyn tc 24), tagip ngi xung quanh cm thy h{i lng hn vi bn thn h, tatr thnh ngun vui cho h. H s l thuc vo kh nng ca ta,lun mun c ta bn cnh. Thun thc c 48 nguyn tc trongquyn sch ny, ta gip mi ngi tr|nh c ni au khi bt cnvi quyn lc chi vi la m khng bit tnh cht ca la. Nutr chi quyn lc l{ iu khng th trnh, tt hn ta nn trth{nh chuyn gia cn hn l{ k ph nhn hoc g vng v. Mun hc tr chi quyn lc, ta phi thay i vin cnh, phic c|ch nhn kh|c i vi th gii. Phi mt nhiu nm n lc v[2] }y nim triu thn c dng chung cho tt c nhng aiang mu cu quyn lc, cho d l{ qun thn tht s ca triu nhxa kia, hoc l nhng k hin nay ang dng mu v k chc tranh ginh nh hng, chy ua quyn lc.12 12. LI NI Uthc hnh, bi v phn ln tr ny khng t nhin hnh thnh. Cnphi c mt s k nng c bn, v mt khi ~ th{nh tho nhng knng n{y ri, ta s p dng c cc nguyn tc quyn lc d dnghn. K nng quan trng nht, ng thi l nn tng sinh t caquyn lc l kh nng l{m ch cm xc. Phn ng li mt tnhhung bng cm xc, l{ r{o cn ln nht trn ng mu cuquyn lc, l li lm buc ta phi tr c|i gi| t hn nu so vikhonh khc khoi ch khi ta biu l xc cm. Xc cm lm m ltr, v nu l tr b che m, ta khng th chun b v{ |p li tnhhung mt cch c kim sot. Sn gin l phn ng xc cm tiu cc nht, v n lm cho ltr b che m nhiu nht. Ngoi ra, sn gin cn c hiu ng ph llm cho tnh th cng thm kh kim sot, v khin k th quytt}m hn. Mun tiu dit k th ~ hi ta, tt hn ta nn d hn hthp cnh gic, bng cch lm b thn thin, cn hn l{ ra mt gind. Tnh yu v thng mn cng hi ta, bi v n bt mt khngcho ta pht hin mc ch t li ca nhng k m ta khng ng lang chi tr quyn lc. Nu khng th nn cn gin hoc tnhyu, hoc khng th cm nhn hai th , th bn ng nn th.Nhng bn phi cn thn v cch biu l nhng tnh cm y, saocho chng ng nh hng n c v chin lc. Lin quan n vic lm ch cm xc l kh nng to rakhong cch vi giy pht hin ti suy ngh kh|ch quan v qukh v{ tng lai. Ging nh Janus, v thn La M hai mt trng gimi cnh ca v cng thnh, ta phi c kh nng mt lc nhn vnhiu hng x l ngun nguy him. l{ gng mt m ta tocho mnh mt mt lun nhn v tng lai, mt kia nhn qu kh.13 13. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersVi tng lai th khu hiu l{ Khng c ngy no khngcnh gi|c. ng b bt ng v bi bt k vic g, v ta lun dtr mi tnh hung trc khi chng pht sinh. Thay v phung phthi gian m tng n on cui c hu ca k hoch, ta nn suytnh mi hng hc, mi bin th kh d. Cng nhn xa trng rng,c{ng tnh trc nhiu nc c, ta cng thm hng mnh.Gng mt th hai ca Janus lun nhn v qu kh - nhngkhng phi nh nhng vt thng ~ qua hoc nui dng hnth, v nh th ch hn ch sc mnh. iu quan trng l tp choqun nhng s kin khng vui trong qu kh, c kh nng m{imn tinh thn v che m l tr. Mc tiu tht s ca vic nhn lisau lng l{ lun rt ta kinh nghim nhn v qu kh l{ hctp ng tin nhn. (Quyn sch ny c nhiu v d lch s bntham kho.) Sau khi nhn v qu kh, ta xem xt nhng vic gnhn, chng hn nh h{nh ng ca ta, ca bn b ta. }y l{ trnglp quan trng, v xut pht t kinh nghim c nhn.Ta bt u vi nhng li lm trong qu kh, loi li lmnghim trng ngn cn bc tin ca ta. Ta phn tch chng qualng knh ca 48 nguyn tc quyn lc, ri rt ra kinh nghim cngvi mt li th: Ti khng bao gi lp li nhng li lm y, ti skhng bao gi ri v{o mt ci by nh vy na. Nu c th nhnxt v{ |nh gi| t thn theo cch y, ta s bit cch ph v cchrp khun t qu kh.Quyn lc i hi kh nng h lng vi v b ngoi. V vy taphi hc c|ch eo nhiu loi mt n v{ dnh mt b mu mth on. Bn ng xem vic gi trang v la di l nhng tr xuxa v o c. Mi tng t|c ca con ngi u i hi phi ladi nhiu cp kh|c nhau, v{ nhn di gc n{o , th khnng ni di l{ iu khc bit gia con ngi v con th. Trong 14 14. LI NI Uthn thoi Hy Lp, trong s thi Mahabharata n , trong anhhng ca Gilgamesh Trung ng, chnh nhng v thn mi c phpthut thin bin vn ha |nh la. Mt ngi c xem l{ vi, chng hn nh Odysseus, c |nh gi| qua vic thi ua vinhng thn thnh v kh nng l|u c|, v vy anh ta cng c tnvinh ln gn nh l{ thn thnh. La o l mt ngh thut ~ ph|ttrin ca vn minh, v{ l{ v kh hng mnh nht trong tr chiquyn lc. Ta khng th la bp thnh cng nu khng bit li mtbc nhn li chnh mnh nu khng bit nhp vai k khc,eo ng chic mt n m tnh hnh cn kp. Nm c cch tipcn linh hot nh vy vi mt v bc, k c v bc ca chnh mnh,ta s trt bt gnh vng v lum thum cn tr tin b. Lm saogng mt ta cng linh hot nh mt din vin, tp giu kn chtm, luyn cch d ngi vo by. H lng vi ci v ngoi, vthun thc ngh thut |nh la l mt v{i iu th v ca cucsng. Chng cng l{ th{nh phn ch cht t n quyn lc. Nu la bp l{ v kh hng mnh nht trong kho kh ti, thc kin nhn l tm l chn cc k quan trng. Kin nhn gip tatrnh nhng li lm ng ngn. Ta nh vic lm ch xc cm, kinnhn l mt k nng c tnh khng phi t nhin m c.Nhng lnh vc quyn lc th khng c g l t nhin c. Trongth gii thin nhin, quyn lc l th c v thn thnh nht. Vkin nhn l{ c tnh cao tt cng ca cc v thn, v ngoi th gira, h khng c g kh|c. Ngc li, s nng vi ch lm ta c v yut hn m{ thi. l{ sc cn quan trng i vi quyn lc. Tnh ct yu ca quyn lc l phi lun l, v mt trongnhng k nng quan trng cn t ti l kh nng nhn thc tnhhung, ch khng phi phn bit tt xu. Quyn lc l mt cuc 15 15. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferschi iu ny nhc i nhc li bao nhiu ln cng khng tha v{ khi chi, ta khng |nh gi| i th qua ch tm m qua hiuqu h{nh ng. Ta o lng chin lc v sc mnh ca h bnggic quan trc tip. Thc t ~ bao ln chng minh rng thin chlm cho vn rc ri v m o thm m thi. ch li g khi phe itc c thin v mun lm li cho ta, nhng h{nh ng ca h chgy cho ta su au v{ v? Cng t nhin thi, khi thin h uvin l lun bin minh cho h{nh ng ca h, lun mingbo rng h ch mun l{m iu tt. Bn phi tp ci thm mi khinghe nhng l l nh vy, ng b li cun vo vic |nh gi|thin v{ h{nh ng ca ngi khc qua mt lot nhng phn xto c vn tht ra ch l li bin h cho h{nh ng thu tmquyn lc. l{ mt cuc chi. i th ngi i din vi ta. C hai cx vi nhau rt lch s, tun th lut chi v{ khng c chp. Tachi theo chin lc v quan st nhng nc c ca i th vi ttc im tnh c th. Cui cng ta s cm kch s l ca i thhn l{ nhng ho hay thin ca h. Ta hy luyn cp mt theo di nhng ng thi ca h, cng lc vi tnh hung bnngo{i, khng xao lng bi bt k iu g khc.Trong tin trnh mu cu quyn lc, mt na thnh cngn t nhng g ta khng lm, t nhng g ta trnh khng b liko vo. Mun c k nng n{y, ta phi hc c|ch xt o|n mith theo ci gi m ta phi tr. Nh Nietzsche tng vit, Gi| trca mt vt i khi khng nm trong th m{ ta dng t vt y,nhng trong th m ta phi tr c n ci gi m ta phi tr.C th ta s t n mc ch, mt mc ch |ng gi|, nhng m{vi ci gi no? Ta hy p dng chun mc ny vo mi th miiu, k c vic cng tc vi ngi kh|c hay l{ n gip h. Rt 16 16. LI NI Ucuc, i ny qu ngn, c hi him hoi, m ta cn phi c bit baosc lc. Di gc ny, th gi l mt yu t quan trng khngkm nhng yu t kh|c. ng bao gi ph phm th gi qu buhoc s an tnh tinh thn cho nhng v vic ca ngi kh|c, v l ci gi qu cao. Quyn lc l cuc chi tp th. Mun bit chi v{ chi th{nhtho, ta phi pht trin kh nng nghin cu v hiu r con ngi.Nh{ t tng v i Baltasar Gracin ca th k XVII ~ vit:Nhiu ngi b thi gian ra nghin cu thuc tnh loi th hoctho mc; nhng s quan trng hn bit bao, nu ta nghin cuthuc tnh con ngi, nhng ngi m ta s phi sng chung hoccht cng! Mun tr thnh mt tay chi l~o l{ng, ta cng phi l nhtm l lo luyn. Ta phi nhn ra ng c ca i th v nhnxuyn thu mn ha m m h ph chp nghi trang h{nh ng.}y l{ b quyt gip ta c thm v s kh nng |nh la, quyn rv thao tng. Bn cht con ngi v cng phc tp, ta c th b ra c iquan st m khng bao gi hiu r. V vy iu quan trng l ta lptc khi s rn luyn, vi mt nguyn tc khng qun: Khngphn bit i tng nghin cu, khng phn bit i tng cn tincy. ng bao gi tin ai hon ton, quan st ht mi ngi, k cbn b v{ ngi thn. Cui cng, ta phi tin ti quyn lc bng con ng gintip. Phi ngy trang tr tr tr. Ta nh qu bi-da ny i ny limy bng trc khi chm bi, mi nc c ca ta phi c d trv trin khai cng t hin nhin cng tt. Kh nng h{nh ng gintip gip ta hng thnh trong dng triu nh ng i: Bn ngoi17 17. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersl mu mc ca s t t {ng ho{ng, nhng bn trong ta li l tayt thao tng.Bn hy xem 48 Nguyn tc ch cht ca Quyn lc nh l{quyn s tay ca ngh thut |nh lc hng. Nhng nguyn tcc trnh b{y u l ghi chp ca nhng ngi tng nghin cuv thun thc tr chi quyn lc. Nhng ghi chp ny tri di suthn ba ng{n nm, xut x t nhng nn vn minh rt khc nhaunh Trung Quc v Italia. Tuy vy chng cng chia s nhng ch v mch t tng, cng gi v mt ct ty ca quyn lc chac din gii minh bch. Bn mi t|m nguyn tc ca quyn lcc chit sut t s uyn th}m tch ly , c gp nht t tcphm ca nhng bc thy v chin lc (Tn T, Clausewitz),chnh tr (Bismarck, Talleyrand), triu ca (Castiglione, Gracin),quyn r (Ninon de Lenclos, Casanova) v{ la o (Yellow KidWeil) li lc nht trong lch s.Nhng nguyn tc ny c ln lt trnh by theo mt bcc n gin v tng qu|t nh nhau: S c nhng h{nh ng lmtng cng quyn lc (tun th nguyn tc), trong khi h{nh ngkhc li lm suy yu thm ch lm ta sp (vi phm nguyn tc).Nhiu v d lch s s minh ha nhng vi phm v tun th va k.Sau mi v d l phn din gii lm sng t thm. Sau , ta scng c kt cc yu t ct li ca nguyn tc quyn lc ang cp v{ cho ngi c tin ghi nh, tt c nhng iu va k sc c ng li thnh mt hnh nh, trnh by ngn gn trong viba dng. khng nh hnh nh y l kin ca chuyn gia, cabc thy lnh vc . on cui rt ngn l phn nghch o nhc nh ta p dng nguyn tc mt cch linh hot ch khng nnlc n{o cng nhm mt lm y theo.18 18. LI NI UBn c th s dng 48 Nguyn tc ch cht ca Quyn lctheo nhiu c|ch. c mt mch t u ti cui, bn bit v quynlc ni chung. Mc d nhiu nguyn tc c v nh khng lin quantrc tip n cuc sng ca bn, nhng qua thi gian bn nhnthy rng tt c cc nguyn tc u c t ng dng v chng thcs tng quan nhau. C c tm nhn tng qut v ton b ch ny, bn s tng cng kh nng |nh gi| nhng h{nh ng ~qua, nng cao mc iu khin nhng v vic ang din bin.Mt thi gian lu di sau khi kt thc quyn sch, nu nghinngm k lng, bn s ph|t sinh t duy mi, cch nhn v cch|nh gi| mi.Quyn s|ch cng c thit k bn ty nghi lt qua vchn c nguyn tc no c v thch hp vi tnh hung gn ginht. Chng hn bn ang c vn cn gii quyt vi cp trn vkhng hiu ti sao mnh li b ra bao nhiu cng sc m vn khngc ghi nhn, khng c bt. Nhiu nguyn tc c bit nhnmnh n tng quan gia b trn v cp di, v chc l bnang vi phm mt trong nhng nguyn tc y. Bn ch vic lic quaphn lit k 48 nguyn tc phn u quyn s|ch nhn ra thmnh cn.Cui cng, bn cng c th c lt cho vui, chn i mtchng c h ha, xem nh tm hiu c|c nhc im v{ thngngon nhng k cng ca bc tin nh}n trn con ng mu cuquyn lc. Song chng ti cng c li cnh bo cho thnh phn cgi ny: C l bn khng nn tin thm na m hy quay li i.Quyn lc rt cm d v tr tr theo cch ring ca n. l{ mtm cung u c bn s hao mn v phi gii quyt nhng vn v tn, v bn s sm nhn ra rng mnh b lc li mt cch th v.Ni cch khc, s th v hn khi bn nhn quyn lc mt cch19 19. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersnghim chnh. ng bng lng vi mt ch quan trng nh vy.Nhng v thn quyn lc s pht lng vi k ph phim, cc ngich tha mn vi nhng ai bit hc hi v suy xt, trng phtngi ci nga xem hoa. Nhng ai c gng lun l{m ngi tt chc chn s tht bi gia s ng nhng k khng tt. Do ng qu}n vng n{o mun gi vng quyn lc phi bit c|ch khng l{m ngi tt, v s dng s hiu bit , hoc l nn lng khng s dng n,ty theo hon cnh yu cu.THE PRINCE, Niccol Machiavelli, 1469-152720 20. NGUYN TC 1 NG BAO GI CHI TRI QUAN THYLun kho lo lm cho cp trn cm thy h hn bn.Trong khi gy n tng v tha mn h, bn ng qu{, ngha l{ ng bc l t{i nng, nu khng bn s bphn tc dng: bn s khin h e ngi v bt an. Hylm sao cho nhng ng thy, ng ch ca bn cm thygii giang hn l{ thc cht ca h, bn s t c tmcao ca uy quyn. 21. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersVI PHM NGUYN TC Nicolas Fouquet l b trng ti chnh vo nhng nm utin khi vua Louis XIV ca Php mi ln ngi. Fouquet l{ ngi hohoa rng r~i, thch ru ngon, g|i p, thi ca v nhng yn tic linhnh. ng cng thch c nhiu tin, v li sng ca ng rt xa hoa.Fouquet rt gii giang v tin rng t{i nng ca mnh thit yu ivi nh vua. V vy v{o nm 1661 khi th tng Jules Mazarin quai, Fouquet trng ch vua b nhim mnh k v. Nhng nh{ vuali bt ng hy b ci gh th tng. Chnh iu ny, cng vi vidu hiu kh|c ~ khin Fouquet ngh rng mnh b tht sng. ly lng nh vua, Fouquet lin ny sinh nh t chc mt buitic v i nht, ngon mc nht m th gii cha bao gi chngkin. Ly c l{ n t}n gia ta l}u {i Vaux-le-Vicomte va mihon tt, nhng thc ra l{ t lng tn knh c vua, vn l vkhch danh d. n d l nhng qu tc lng danh nht chu u, cng vinhng b c v i nht thi by gi, nh La Fontaine, LaRochefoucauld, Madame de Svign. Molire son hn mt v micho bui t}n gia, v{ ch th}n th vai m trnh din cui cng.Yn tic bt u bng ba ti by mn, bao gm nhiu sn h{o hiv ng phng m{ nc Ph|p cha bao gi bit n, cha knhiu mn ch mi c sng to c bit cho bui yn tic ny.Ngay c m nhc cng c Fouquet t h{ng ring tn vinhnh vua. Sau ba ti, Fouquet t chc cuc i do vng quanh nhngkhu vn lng ly ca ta l}u {i. Thit k vn tc v h thngphun nc Vaux-le-Vicomte tr thnh cm hng cho hong cungVersailles sau ny. 22 22. NG BAO GI CHI TRI QUAN THYch th}n Fouquet hng dn nh vua tr thng lmnhng chm king v lung hoa xp t ht sc kho lo theo hnhhc. Vua va bc n h thng thy li th hng lot pho bngc bn ln rc r, v{ ngay sau v kch ca Molire bt u.Yn tic cn tip din tht khuya v{ ai ai cng gt g t|n thngrng trong i cha bao gi mc kch mn trnh din no n tngn th.Hm sau, Fouquet b th lnh ng l}m qu}n l{ DArtagnann bt gi. Vi thng sau Fouquet b x v ti bin th quc kh.(Tht ra, hu ht ti sn u c Fouquet bin th vi s chpthun ca nh{ vua v{ nh}n danh nh{ vua.) Sau Fouquet b nhtv{o lao t u hiu nht nc Php, gn nh d~y ni Pyrnes, ning n c tri qua hai mi nm cui cng ca i mnh.Din giiLouis XIV, v vua Mt tri, l{ ngi kiu cng ngo mn, lunmun l{ t}m im ch ca mi thi i. ng khng th chobt k ai tri hn mnh v mt xa hoa, v cng khng th l btrng ti chnh. c ngi k nhim Fouquet, vua chn Jean-Baptiste Colbert, vn ni ting v tnh tn tin, v nhng bui tipt}n ch|n chng nht Paris. Colbert khn kho tnh ton sao chomi ng xu gii ng}n u chui thng vo ti nh vua. Vi dngchy ny, Louis XIV cho xy dng mt hong cung cn lng ly hnta l}u {i ca Fouquet, chnh l{ cung in Versailles cn tnti n ng{y nay. Vua trng dng nhng kin trc s, ngh nhnthit k v{ trang tr vn tc ca Fouquet. V ti hong cungVersailles, Louis XIV t chc nhng yn tic cn linh nh hn buid hi m{ Fouquet ~ tr gi bng nhng ngy t ti ca mnh.23 23. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersChng ta hy xem xt tnh hung. Trong bui d hi,Fouquet dng ln vua ht mn trnh din n{y n mn trnh dinkh|c, m{n sau huy ho{ng hn m{n trc, tng rng nh th schng minh c lng trung ngha vi quan thy. Khng ch hyvng ly li c n sng ca vua, Fouquet cn ngh rng nh ths chng minh cho vua thy mnh bit chi, c nhiu mi quan hcao qu, c lng mi ngi, v{ nh th mnh s l{ ngi khngth thiu, s xng |ng ngi vo gh th tng. Tuy nhin c vimi mn trnh din, mi ting hoan h ca kh|ch hng vFouquet li lm cho v vua tr cm thy rng qun thn v b bnmnh m mn Fouquet hn vua, v{ rng tht ra Fouquet ang phtrng thanh th v uy quyn. Thay v tn vinh vua, bui d hica Fouquet li lm tn thng s kiu cng ca ngi. Tt nhin lLouis XIV khng th no cng khai nhn nhn s vic , v vy ngtm c th tiu ngi v tnh lm cho mnh cm thy mt t tin.Cho d di hnh thc n{o th cng l{ s phn ca tt cnhng ai lm chng chnh ci Ti ca quan thy, lm rn nt sngo mn v khin cho quan thy e s cho v tr ti thng camnh.V{o u bui d tic, Fouquet ang nh cao ca th gii. n tn cuc, ng ta ~ ri xung |y.(Voltaire, 1694-1778)TUN TH NGUYN TCV{o u nhng nm 1600, nh{ thin vn v{ to|n hc ngi tn Galileo lt vo mt tnh th gieo neo. Cc cng trnh nghin cu24 24. NG BAO GI CHI TRI QUAN THYca ng u ph thuc vo nhng nh{ l~nh o v v vy nhnhng nh khoa hc khc ca thi Phc hng, i khi ng phitng cc pht minh v sng ch cho nhng gng mt li lc nhtthi by gi. Chng hn nh c ln ng trao tng mt la bn quns cho Cng tc Gongaza. Sau ng li tng mt quyn schhng dn s dng la bn cho dng h Medici. Nhng lnh t vak u hi lng v khng bc ngha; v{ qua h, Galileo tm thmc hc vin dy. Tuy nhin cho d pht minh sng ch caGalileo c quan trng cch my th nhng gia nh quyn uy kiau lun thng cng cho ng bng qu biu ch khng c tinmt. iu ny lm cho cuc sng ca Galileo lun bp bnh v lthuc. ng t nh phi tm ra cch sng kh| hn.Galileo quyt thc thi mt chin lc mi v{o nm 1610, khing khm ph ra cc v tinh ca hnh tinh Jupiter. Thay v san skhm ph ny cho nhng bo tr - tng vin vng knh m{ ng ~s dng cho nh{ n{y, tng quyn sch cho nh kia, vn vn nh tng lm trong qu kh, Galileo quyt nh tp trung vo gianh Medici. L do: Ngay sau khi thit lp triu Medici v{o nm1540, Cosimo I tuyn b Jupiter l hng mnh nht trong thinvng v{ ly Jupiter lm biu tng cho h Medici mt biutng quyn uy vt trn c sc mnh ca chnh tr v ti chnh,biu tng tm v ch La M c xa cng vi nhng v thn linhthi y.Galileo bin vic khm ph cc v tinh ca hnh tinh Jupiterthnh mt s kin thin vn tn vinh s v i ca dng hMedici. Khng lu sau cuc khm ph, ng tuyn b rng nhng vsao sng [cc v tinh ca Jupiter] t xut hin trn nn tri ngaytrong tm ngm knh vin vng ca ng vo lc Cosimo II ln ngi.Galileo mm mui thm rng s lng bn v tinh hp vi gia25 25. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersnh Medici (Cosimo II c ba ngi em), v v tinh xoay quanhJupiter nh bn ngi con sum vy quanh Cosimo I, k khai sngtriu Medici. Cn hn l{ mt s trng hp, kh|m ph| chng tc|c thin vng cng cho thy uy lc ca h Medici, Galileo chothit k huy hiu c hnh thn Jupiter ang ngi trn |m m}y cbn ngi sao vy quanh v tng cho Cosimo II nh mun nhn nhrng l{m mnh tri. V{o nm 1610, Cosimo II b nhim Galileo lm trit gia vnh ton hc chnh thc ca triu nh, km lng bng y .Vi mt khoa hc gia, l{ vn may ca c mt i. Chui ngyvan xin bo tr ~ qua ri. Din gii Ch vi mt pht, chin lc mi gip Galileo thu hoch cnnhiu hn l{ bao nm th|ng phi i n{i n c u. L do rtn gin: Tt c cc v ch nh}n u mun mnh s|ng chi hnngi khc. H khng quan t}m n khoa hc hoc s tht trc quan haypht minh mi nht. H ch quan t}m n vinh quang v tn tui.Galileo ~ mang n cho dng Medici s vinh quang bao la, bngcch lin h dng h ny vi sc mnh ca tri t, cn hn l{ khing ta tuyn b dng Medici ~ bo tr cho mt thit b hay khmph khoa hc mi l. Nh khoa hc cng khng tho|t khi nhng thng trm cai sng triu thn v vic bo tr. H cng phi phc v cho giich cm thy mt t tin, nh th vai tr ca mnh ch l{ ng rachi tin mt vai tr rt kh chu v{ |ng ght. Ngi sn xut ramt cng trnh ln mun cm thy mnh cn l{ g hn l{ c|i vaiti tr. Hn mun mi ngi cm thy quyn uy v sc sng to26 26. NG BAO GI CHI TRI QUAN THYca mnh, v cn quan trng hn l{ c|i cng trnh mang tn hn.Thay v lm cho hn bt an, bn phi mang n vinh quang chohn. Vi khm ph ca mnh, Galileo khng thch thc uy quyntr thc ca dng Medici, m{ cng khng l{m cho h cm thy thuakm cht no v mt hiu bit. Khi tn h ln hng sao, Galileo~ gip h chi sng gia cc triu nh . Galileo ~ khng chitri s ph m{ cn gip s ph chi sng hn tt c nhng ngikhc.CT TY CA NGUYN TCAi cng c nhng mi bt an ring. Khi chi ni v{ trng rat{i nng ca mnh, ng nhin bn ~ khuy ln loi k,ganh t v nhng biu hin bt an kh|c. iu t phi xy ra.Mc d khng phi lc n{o cng ra sc lm va lng ngi khc,song vi nhng ngi trn mnh, bn phi c cch tip cn cbit hn: Vi nhng g lin quan n uy quyn, c l li lm lnnht l lm lu m ng b trn.ng ngu ng ngh rng cuc i ~ thay i nhiu t thiLouis XIV v{ Medici. Ngi n{o ~ t n nhng mc thnh tucao ngt trong i n{y cng u ging nh vua cha: H munc t tin khi ngi vo v tr ca mnh, v khi so vi nhng ngixung quanh, h phi thng minh hn, khn ngoan hn v{ duynd|ng hn. C mt s hiu lm rt ph bin nhng tht cht ngi,rng ta phi ph trng ht ti ngh v{ nng khiu ly lng sph. C th s ph s lm b gt g va , song ngay khi c dp, sph s thay th bn bng mt g~ t thng minh hn, t duyn d|nghn, t c v nguy him hn, cng nh Louis XIV thay th Fouquet27 27. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferssng chi bng Colbert nht nho. V{ cng nh Louis, tuy khngtha nhn s tht, nhng s ph bn s ni ra mt ci c ybn i cho khut mt.Nguyn tc ny c hai quy lut m bn phi thc. Th nht,bn c th v tnh chi tri s ph khi sng thc vi con ngimnh. Trn i ny c nhng ng b trn rt d cm thy bt an,mt t tin mt cch khng hong. Ch vi nt duyn dng v taonh t nhin ca mnh, bn c th v tnh lm lu m s ph.t ai c nhiu t{i nng t nhin nh Astorre Manfredi, quncng x Faenza. L{ ngi p trai nht trong s c|c vng tn ,qun cng ny lun m hoc qun thn bng s ho phng v cim.Nm 1500, Cesare Borgia bao vy Faenza. Khi thnh ph uhang, dn chng trng ch Borgia ging cho h nhng iu t hinht, v Borgia ni ting t{n |c. Nhng khng, ln ny Borgia chchim ly th{nh ly nhng khng git dn m li cn cho phpvng tn tr Manfredi, lc y va 18 tui, c hon ton t do li triu nh.Tuy nhin vi tun sau binh lnh a Astorre Mafredi nmt ngc tht La M xa xi. Mt nm sau, ngi ta vt c xcManfredi t dng song Tiber vi mt khi | ct vo c. Borgiabin minh h{nh ng d man ny bng cch vu co Manfredi mmu to phn, nhng s tht l Borgia vn ni ting kiu ngo va nghi. Ngay c khi khng c , Manfredi cng l{m cho Borgia blu m. V nhng t{i nng t nhin, v vng tn tr ch cn xuthin l Borgia c v bt li cun v hp dn. Bi hc }y thtn gin: Nu khng th n{o ngn chn tinh hoa ca mnh phttit ra ngoi, bn nn trnh gp nhng con qu kiu ngo nh th.28 28. NG BAO GI CHI TRI QUAN THYHoc l trnh xa chng, hoc bn phi tm ra cch che giu nhngc tnh ca mnh khi gn bn mt Cesare Borgia. Th hai, ng bao gi ngh rng v c s ph tin yu nnmnh mun lm g th lm. Bit bao giy mc ~ k li trng hpnhng by ti tng c thng yu nht nhng li t nhin thtsng v ngh rng chc v, v tr ca mnh l tt yu, ri t chitri quan thy. Sen no Rikyu l mt sng thn ca thin hongHideyoshi vo nhng nm cui th t XVI Nht. L ngh nhnbc nht v tr{ o, Sen no Rikyu tr thnh mt trong cc c vnc tin cn nht ca Hideyoshi. Thin hong ban phng c ringtrong ho{ng cung cho ng v{ ng c trng vng khp ncNht. Th m{ v{o nm 1591, Hideyoshi li x ng ti cht. Rikyut t. Sau n{y ngi ta mi khm ph ra nguyn nhn khin ng tab tht sng: Hnh nh v xut thn l nng dn v sau ny mic vo cung, Rikyu li cho tc tng chnh mnh ang mang dpquai (mt du hiu ca giai cp qu tc) trong t th ngo ngh.y vy m Rikyu li cn cho t tng trong ngi n quan trngnht cc cng ho{ng cung, tr tr trc ni qua li ca hongtc. Vi Hideyoshi, iu n{y c ngha l{ Rikyu ~ qu| qut lm. Ginh Rikyu c c ban cho nhng quyn th ca quan nht phmth ng ta cng phi nh rng mnh c th l nh thin hong,nhng tr|i li ng nhng tng tt c u do mnh t c. }ylm mt tnh ton sai lm khng th tha th, do Rikyu ~ phitr gi bng chnh mng sng. Bn hy nh iu sau }y: ng baogi ngh rng mnh c v tr ny l tt nhin, v{ ng bao gi cho quyn th bng lc bc mnh ln qu| {. Bit c nhng mi nguy ca vic chi tri s ph, bn cth l{m ngc li c li lc. Trc tin phi thi phng v xunnh s ph. Xu nnh mt cch l liu cng c, nhng hiu qu 29 29. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersrt hn ch. Hn na nhng qun thn khc s k. Ta nn xunnh kn |o thi. Chng hn nu chng may li thng minh hns ph, bn hy t v ngc li, l{m cho s ph thy thng minhhn bn. V h{nh ng ngy ng. Lm cho s ph thy l bn cnn s tinh thng ca hn ta. Lm b gy ra mt vi li nh v hi,mc ch l{ cu cu s ph. S ph n{o cng kho|i nhng loicu xin nh th. Nu khng c c hi gia n cho bn, s ph s tmc|ch ln u bn nhiu c.Nu bn ny sinh nhiu hay hn ca s ph th c hhon ln rng l{ th|nh anh minh, v{ cho cng nhiungi bit cng tt. Nu ca bn c hiu qu tt th c tung hrng ch phn nh ca s ph.Nu bn hm hnh hn s ph v mun ng vai thng htrong ho{ng cung th cng tt thi, nhng nh ng mi ngithy ngc li rng s ph qu lnh lng v cu knh. Nu cn, bnnn h bt ngn la d dm xung v tm cch cho mi ngi thychnh s ph l sui ngun ca nim vui v s phn khi. Nu bntnh t nhin ca bn li chan ha v{ h{o phng hn s ph, hycn thn ng v tnh mnh tr th{nh |m m}y che khut sta sng ca hn ta. Phi l{m cho s ph an tm vi ci v tr caMt tri vi tt c nhng ngi khc xoay quanh, mt Mt triquyn uy v sng chi, mt ci rn ca v tr. Nu b t vo thphi gii khu}y s ph, thnh thong bn nn l kh mt cht c s ph thng hi. Mi n lc gy n tng bng s duyndng v ho phng c th ch t: nu khng thuc long bi hc caFouquet, bn s tr gi| t.Trong tt c nhng trng hp trn, vic giu gim strng ca mnh khng phi l biu hin ca s yu ui, nu cuicng vic giu gim y a bn n uy quyn. C cho ngi30 30. NG BAO GI CHI TRI QUAN THYkh|c s|ng chi, nh th bn c kh nng kim sot tnh hnh, vycn hn l{ tr thnh nn nhn khi h tr nn bt an. Tt c nhngmu k y s c ch vo ngy m bn quyt nh vt ln trn thnphn thp hn. Nu l{m c nh Galileo, tc l{ cho s phc{ng s|ng chi hn trong c|i nhn ca mi ngi th bn s cs ph xem nh ca tri cho v lp tc c thng quan tin chc.Hnh nh cn ghi nh:Nhng v sao trn bu tri. Mt tri ch c mt mthi. ng bao gi che khut nh dng, ng bao gicnh tranh vi nhng tia sng y. Thay v{o bn nnn mnh v tm cch gia tng s chi li ca s ph. kin chuyn gia:Tr|nh ng s|ng chi hn quan thy. Mi th thngphong u kh , nhng khi by ti m{ ng cao hncha cng th khng ch l ngu xun m cn ch t. l bi hc m ta hc t nhng v sao trn tri chngc th c h hng vi Mt tri, cng c th sng chikhng km, nhng khng bao gi xut hin bn cnhMt tri.(Baltasar Gracin, 1601-1658).NGHCH O Khng phi gp bt k ai th mnh cng s mt lng, nhngbn phi hc cch tr nn tn nhn mt cch c chn lc. Nu sph bn l{ v sao ang ri, th bn khng ngn ngi g khi phi chi 31 31. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferstri hn. Khng nn thng hi khi chi p vn ln nhcao, bn th}n s ph bn cng khng h |y n|y g }u. H~y chngminh sc mnh vi hn ta. Nu hn yu, bn kn |o l{m cho hnrt {i nhanh hn na: ch n thi im then cht, bn chng tmnh khng hn, gii hn, duyn hn hn. Nhng nu hn ~ quyu v sp tim n ni, c dng i lo liu. Lc ny bn khngnn chi tri mt s ph suy th, v c th mi ngi |nh gi| bnl tn nhn v th vt. Khi v tr s ph cn vng nhng bn bitmnh gii giang hn, bn hy n nhn ch thi. T nhin uy quynca s ph s mai mt v{ suy nhc dn. S n lc s ph sp v nu tnh ton k lng ng n, bn s sng cn v ngy no vt tri hn. 32 32. NGUYN TC 2 NG QU TIN CY BN B, HY HC CCH S DNG K THHy thn trng vi bn b h d dng phn bi bn,v h d b lng k khuy ng. Ngoi ra h cng dh hng v{ c khuynh hng nm quyn. Hy thu nhnmt k th c v{ hn s trung kin hn bn b, v hncn phi chng minh nhiu hn. Tht ra bn c nhiuiu phi e s t bn b hn l{ t k th. Nu bn chac, hy tm cch to ra k th. 33. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersVI PHM NGUYN TCHi gia th k th IX, mt thanh nin tr tn Michael IIItip nhn ngai v{ng ch Byzantium. M ca Michael III l Hongthi hu Theodora b nht vo tu vin v{ ngi tnh ca b lTheoctistus b |m s|t. Ngi ng u mu toan h b Theodorav{ a Michael ln ngi chnh l{ Bardas, ch rut ca Michael, mtngi y khn ngoan v tham vng. Cn non tr v thiu kinhnghim, Michael b t trong vng vy ca nhng k st nhn himc v ngng cung. Trong cn nguy bin ny, Michael cn c mtv c vn tin cy nn nhm vo Basilius, ngi bn thn nht.Basilius hon ton khng c cht kinh nghim vo v chnh tr vvic cai tr - thc t anh ch l quan bt m ng nhng trong qu|kh anh tng c c hi chng t tm lng ca mnh vi Michael.Hai ngi quen nhau c|ch v{i nm. Khi Michael angving chung nga bng dng c mt con xng chung. Basilius,mt ngi phc v xut thn t gii nng d}n vng Macedonia ~cu mng Michael. Sc khe v lng dung cm ca ngi phc vtr n{y ~ to n tng tt cho Michael; v th, t mt k dy nga,Basilius c thng tin thnh quan bt m~ n hang u cahong gia. Michael ban cho Basilius bit bao l bng lc v chngmy chc hai ngi tr thnh bn t}m giao. Basilius c gi ihc ti ngi trng kh nht Byzantium, v t g~ nng d}ncc mch tr thnh mt triu thn vn minh v{ s{nh iu.Gi th Michael ~ ln ngi ho{ng v{ ang cn ngi tincn. Vy Michael bit tm ai xng |ng hn a v{o v tr c vnh{ng u ngoi Basilius ra, k vn ~ h{m }n?Nu cha c kinh nghim th ch cn hun luyn, hn naMichael thng Basilius nh em rut mnh. B ngoi tai vic qun34 34. NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K THthn khuyn chn Bardas gii giang v bn lnh hn, Michael nhtnh chn bn. Basilius cng s|ng d nn hc hi rt nhanh v chng mychc ~ c th c vn ho{ng v mi lnh vc. Vn tn tiduy nht c v l tin bc vi Basilius bao nhiu cng khng .m mnh trong li sng xa hoa ca triu nh Byzantium tr|ng l,quan c vn rt hm danh li uy quyn. Michael tng gp i, rigp ba lng bng ca Basilius, ban cho chc tc qu tc, li cntc hp cho Basilius vi chnh cung phi ca mnh l EudoxiaIngerina. Michael khng tic bt k th g lm hi lng mtngi bn qu, mt qu}n s nh th. Nhng bt n sp din ra.Hin Bardas gi chc nguyn so|i ang nui tham vng cao hnna: Nhng tng s kim so|t c chu mnh, Bardas lp maa Michael ln ngi, sau tm c|ch th tiu Michael chimngai vng. Basilius c r r bao nhiu li thm c v{o tai cho nkhi Michael bng lng cho m st ng ch. Trong mt bui xemua nga, Basilius ln v{o |m ng, tin n gn Bardas v{ }mcht ng ta. Sau Basilius yu cu Michael cho mnh thay vo vtr ca Bardas gi yn b ci v dp tt mi cuc ni lon. Ttnhin l{ Michael ng thun. T thi im ny tr i, quyn uy cng ca ci ca Basiliustng ln vn vt. V{i nm sau khi quc kh trng rng v lisng xa hoa, Michael ngh Basilius tr li bt mt phn tin manh ta ~ mn sut bao nm th|ng. Michael cm thy ht sckinh ngc v bt ng khi Basilius thng thng t chi vi tia nhnl|o xc, khin Michael nhn c ngay tnh th nguy nan camnh: Tn hu nga ngy no gi ~ gi{u c hn mnh, c nhiung minh hn trong qu}n i v triu nh v{ kt qu l c nhiuuy quyn hn chnh ho{ng . Vi tun sau , qua mt m b t,35 35. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersMichael git mnh tnh gic khi b binh s bao v}y. ch th}nBasilius ng chng kin bn tay sai h st Michael. Sau khi tphong ho{ng , Basilius ci nga i khp kinh th{nh, gingcao ngn gio c cm th cp ca Michael, ngi tng l n nhnv bn thn nht ca mnh.Din giiMichael III t cc tng lai v{o nim tin l Basilius s hmn mnh. Tt nhin Basilius s cc cung tn ty vi Michael, v cc s vinh hoa ph qu v hc thc nh vy l nh Michael.n khi Basilius c c chc quyn, Michael li tip tc banthng nhng g tt p nht l{m khng kht thm quan h gihai ngi. Ch khi n c|i ng{y nh mnh kia, lc nhn thy nci ngo mn ca Basilius th Michael mi nhn ra li lm chtngi ca mnh.Michael ~ to ra mt qui vt. V ho{ng tr ~ chomt ngi tip cn qu gn vi uy quyn k lc y li yu schthm na, k mun g c ny, k cm thy vng bn bi nhngn sng ~ nhn c v{ n gin l{m c|i iu m nhiu ngilm trong tnh hung : H qun ht nhng }n tnh ~ nhn vngh rng thnh cng ca mnh n l do t lc m c.Khi va thc c vic ny, l ra Michael ~ c th cuc mng sng ca chnh mnh, song tnh bn v{ tnh yu ~ngn cn tm nhn ca con ngi. Khng ai c th tin vo kh nngphn bi ca ngi bn ch ct. V{ Michael cng vy, cho n ngyth cp ca mnh b ghim trn ngn gio.36 36. NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K TH Thng , xin ngi hy bo v con chng li bn bcon, cn k th th c mc con lo liu.(Voltaire, 1694-1778)TUN TH NGUYN TC Nhiu th k sau khi nh{ H|n c|o chung (nm 222), lch sTrung Quc vn tip din nhng v bo lon m mu, v nytheo sau v kh|c. Qu}n i }m mu s|t hi mt ho{ng suy yu,ri tn mt v tng hng mnh ln ngi thin t. V tng txng ho{ng v bt u mt triu i mi. bo m s sngcn, t}n ho{ng cho hnh quyt tt c nhng v tng ng liu.Tuy nhin nhng nm sau , thng l c vn tip din: Cc vtng mi ni dy git vua hoc cc hong t. Ai mun lm hong Trung Quc, ngi phi c c v sng gia mt |m thch l{ v tr mong manh v bp bnh nht ton ci thin triu. V{o nm 959, tng Triu Khung Dn ln ngi ho{ng nh Bc Tng. ng ta bit r th c rng ch trong mt v{i nmmnh s b mu s|t, vy lm sao ph v ci l ? Ngay sau khi lnngi, Triu t chc yn tic v mi nhng ch huy hng mnh nhtqu}n i n d. Khi ru ~ mm mi, hong ui ht mingi ra ngoi, ch cn mnh ng vi cc v tng. Nhng v ngyngh rng phen ny s b ho{ng tiu dit mt lot. Nhng khng,ho{ng ni vi h rng ng{y m g cng l{ ni s h~i, n cngs m ng cng s, bi v C ai trong c|c khanh m{ khng m nngai vng? Ta khng nghi ng lng trung ca c|c khanh, nhngnu l xy ra vic ty tng cc khanh, vn ham danh li li thcp cc khanh khoc ln mnh tm long bo, th lm sao cc khanh37 37. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersdm t chi?. V say v{ v s, tt c cc tng u th tht trungngha. Nhng ho{ng ngh kh|c: C|ch hng th tt nht cuci ny l sng trong vinh hoa ph qu. Nu cc khanh ty thungiao li tt c nhng qun quyn, ta sn sang ban bng lc thi ptr ph nht, phn cn li ca cuc i, cc khanh tha h hnglc vi {n h|t xng ca.[3] Ch tng nhn ra rng thay v phi sng c i trong nimlo s v bon chen, gi h c ho{ng ha hn s an nhn ynn. Ngay hm sau, c bn u trao li quyn bnh, i qun n lychc tc cng hu nhng vng t m Triu ~ ban cho h. Ch mt pht, Triu ~ bin nguyn c by si bng hu,vn trc sau g cng phn bi ng ta thnh mt |m cu nonngoan ngon, xa ri uy quyn. Nhng nm sau , Triu tip tc chinh pht cng c bci. V{o nm 971, vua Liu nh{ Nam H|n cui cng u hng nhBc Tng. Liu ht sc ngc nhin khi c Triu lu dng trongtriu v mi mnh v{o cung nng chn hu ngh. Cm chnru Triu trao, Liu e rng trong c thuc c nn a khc:Ti thn |ng mun cht, nhng thn van xin b h tha cho cimng ny. Thn tht khng dm ung. Ho{ng c ci, nhn lychn ru t tay Liu v ung cn. Khng h c thuc c. T v sau Liu tr thnh cn thn trung thnh v tn cn nht. Lc y Trung Quc chia thnh nhng vng triu nh. Khimt trong nhng v vng l{ Tin S Ng Vit Vng thua trnb bt, c|c qu}n s nh{ Tng ngh ho{ng giam ng ta vongc tht. H trng ra c|c h s mt chng minh Tin S Ng VitVng vn cn mu toan to phn. Tuy nhin ti lc c binh s[3] }y l{ s tch Chn ru tc binh quyn. (CT ca BTV) 38 38. NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K THdn n din kin ho{ng , Tin S chng nhng khng b btgiam m{ cn c trng vng. Ho{ng trao cho ng ta mt ginh, dn ch m ra khi ang trn ng v c qun. Khi m ra,Tin S mi bit l{ tt c nhng giy m h s chng minh sto phn ca mnh: Ho{ng ~ am tng vic ny, vy m cntha ti cht. S khoan dung n{y ~ khut phc Tin S v t vsau ng tr th{nh ch hu trung thnh nht ca nh Tng.Din giiMt tc ng Trung Quc so snh bn b nh l{ h{m v{ rngca con th nguy him: Nu khng cn trng chng s nhai mnhtan xc. Tng Thi t bit loi h{m n{o mnh ang phi lun quakhi ln ngai v{ng: C|c b bn trong qu}n i s nhai ng khngthng tic v nu may mn thot c i ny, nhng bn bkhc trong triu cng l{m tht ng. Tng Thi t s khng gi tr gvi bn b c - ng ch lo lt c|c tng bng nhng thi p trph v gi chn h xa kinh thnh. Thay v cho git h, Thi tlm h suy yu bng phng c|ch kh|c, nh th hay hn v{ tr|nhc s him th ca c|c tng lnh. V Thi t cng chng cnlm g vi c|c thng quan trong triu. Thng th cui cng hcng s ung phi ly ru c ca ho{ng .Thay v da vo b bn, Triu s dng k th, ht ngi nyn ngi khc, bin h tr thnh qun thn |ng tin cy hn.Trong khi bn b cng lc cng nhiu tham vng v{ k, nhngk th c khng trng ch iu g c m li c rt nhiu. Mtngi t nhin tho|t c ti trm s v vn bit n v{ s kt cngm v{nh cho ngi ~ tha ti cht. Rt cuc, nhng k th c tr th{nh ngi tin cn nht ca Tng Thi t. V cui cng Triu39 39. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffers~ ph| v c ci thng l to phn, bo lc v ni chin nhTng tr v Trung Quc sut hn ba trm nm.Trong bi din vn c nh cao thi k ni chin, Abraham Lincoln xem c d}n min Nam nc M nh l{ nhng ngi l lm lc li. Mt b lo phn i v Lincoln khng chu gi h l nhng k th khng i trichung v phi b tiu dit. Lincoln bnh tnh |p li:Nhng tha b{, h| ti ~ chng tiu dit k thkhi bin h thnh bn b sao?CT TY CA NGUYN TCKhi hu s, t nhin ta ngh n s gip ca bn b. Thgii rt khc nghit v bn b mang n cho ta cht du m. Hnna ta cng bit h. Vy ti sao phi ty thuc v{o ngi l mtkhi sn c bn b?Vn l{ thng khi ta khng hiu thu bn b nh ta vntng. Bn b hay m cho qua chuyn trnh phi ci l. Hche y nhiu nt tnh tnh khng my p khi mt lng nhau.Ngi n{y pha tr th ngi kia r|ng ci cho to vo. V tnh trungthc t khi no cng c tnh bng hu, ta c th khng bao gi bitch x|c bn ta thc s ngh g. Bn b sn sng tn thnh th hiuca ta v n mc, ca tng bn nhc do ta sng tc, khen ngi bith ta l{m c th h thc lng, nhng cng c th khng.Khi quyt nh tuyn dng mt ngi bn, ta s dn khmph nhng c tnh m{ ngi y che y. Tht o le thay chnhlng tt ca ta ~ l{m o ln mi th. Ngi ta ai cng mun cho40 40. NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K THrng mnh l k xng |ng vi c . Vic hm n c th lm choh ngt ngt v iu l{m h mc cm rng s d h c chnbi v h l bn b, ch khng phi v h |ng ng tin bt go.Hu nh h{nh ng tuyn dng bn b c cht g cao ngo, lmphin lng h mt cch thm kn. Vt thng lng n{y dn d ricng bc l ra: Thm mt cht thng thn, mt thong on hnganh t n kia v tnh bn ~ chng nht phai trc khi ta kp nhnra. Cng thm nhiu chiu c, cng tng thm nhiu qu cp nhmcu vn tnh bn, ta cng nhn c t i s tri n. S bc ngha ~ xa nh tr|i t. N tng chng minh scmnh trong hng bao th k, nhng tht qui l ti sao mi ngivn |nh gi thp sc mnh y. Tt hn l{ nn phng. Nu thin bt cu bo, ta s c ngc nhin thch th khi bn b t lngbit n. Ci kh khi s dng hoc tuyn m bn b l ta kh trnhkhi vic uy quyn mnh b hn ch. t khi no bn b l{ ngi cnng lc nht trong tnh hung nht nh; v cui cng, nng lcv k xo li b tnh bn t mt. (Michael III tng c s s ra mt k c kh nng lo l|i v{ cu mng mnh, l{ Bardas.) Tnh hung hnh s n{o cng cn c khong cch gia cc cth. Ta ang c lm vic ch khng phi c kt bn. Tnh bng hu,cho d l tht hay gi, u che khut s tht . Nh vy, mu cht nm uy quyn l kh nng |nh gi| xem ai l{ ngi tt nht xc tin quyn li ca ta trong mi tnh hung. Hy gi bn b cholnh vc bn b, cn khi lm vic th ta phi chn ngi tt nht,gii giang nht. Mt khc, k th ca ta l m v{ng nguyn s m{ ta phi hcc|ch khai th|c. V{o nm 1807 khi Talleyrand, b trng ngoi giaoca Ho{ng Napolon, ~ khng nh chc chn rng s ph41 41. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersmnh ang a nc Ph|p n ch suy vong v{ ~ n lc quaylng li vi ho{ng . thc c nhng him nguy v ri rotrong mu to phn, Talleyrand cn c mt ng minh. Sau khin o suy ngh, ng ta chn Joseph Fouch, ngi ng u cquan an ninh chm m{ cng l{ k th m{ ng ta cm ght nht, biv Fouch ~ nhiu phen tm cch m st Talleyrand. Vin ngoitrng bit rng mi k trc nay s l{ c hi ging ha v mttnh cm. ng bit rng Fouch khng trng mong g t pha mnhm{ ngc li s tn ty chng minh xng |ng vi s chn mtgi vng y. Ngi n{o c c|i chng minh, h s di non lpbin minh chng. Cui cng, Telleyrand bit rng quan h giahai ngi c t trn nn mng t li tng h, do s khngb chi phi bi cm xc c nhn. Thc t cho thy s la chn caTalleyrand l{ ng n, v mc d }m mu ca hai ngi cha lt c Napolon song s hp t|c ~ khin nhiu ngi khcquan t}m n i ngha v{ tinh thn chng i ho{ng dn lanrng. V t v sau gia Talleyrand v Fouch ny n quan hcng tc hiu qu. Mi khi c th, bn hy lm ha vi k th v ck hoch a hn vo th phc v cho mnh. Nh Lincoln ~ ni, ta tiu dit c mt k th khi bin hnth{nh ng minh. Nm 1971 trong cuc chin tranh Vit Nam,Henry Kissinger tng b bt cc ht nhiu ln. Trong s nhng bc sp t mu c anh em nh Berrigan, vn l{ c|c tu s niting phn chin, ngoi ra cn bn tu s Cng gi|o v{ bn n tu.Theo k hoch ring khng c thng b|o n cnh st mt lnb T ph|p, Kissinger dn xp mt cuc gp g vi ba ngi chmu. Trong cuc ni chuyn lm r nhiu vn , Kissingerchinh phc c i th khi cho h bit rng ng s a hu htqun nhn M ra khi Vit Nam vo gia nm 1972. H tng ng42 42. NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K THci nt o huy hiu vi dng ch c xy Bt cc Kissinger, v{ mtngi trong bn h tr thnh bn b ng sut nhiu nm lin,nhiu ln n ving thm ng. H{nh ng ca Kissinger khng chl k sch c in: ch trng ca ng l hp tc vi nhng ngikhng cng chnh kin. C|c ng liu ca ng ni hnh nh nglm vic vi k th cn sun s hn vi bn b. Nu quanh ta khng c k th ta s d li nhc. Bit c kth, tr no ta s c m{i gia, tp trung v cnh gic. Trongnhng hon cnh thch hp hn, ta s s dng k th nh l{ k thch khng phi l{ ng minh hay b bn. tin ln nc thang uy quyn, Mao Trch ng ch yu lidng xung t. Nm 1937 Nht x}m lc Trung Quc, lm ginon cuc chin gia phe Cng sn v phe Dn quc. E rng qun Nht s |nh tan qu}n ta, mt vi v ch huy pheCng sn mun cho phe Dn quc |nh vi Nht, trong khi phe Cng sn s phc hi lc lng. Mao c kin ngc li: QunNht khng th n{o |nh bi v chim ng l}u d{i mt t ncqu rng ln nh Trung Quc. n khi Nht rt qun, phe Cngsn s lt ngh nu khng chin u trong sut nhiu nm v{ lc s khng sn sang tip tc chin u vi phe Dn quc. Tri li,cuc chin vi mt k th to ln nh bn Nht s l{ c hi hunluyn tuyt vi cho i qun hp ca phe Cng sn. K hoch caMao c nht tr v{ c chng minh l hp l: Sau khi Nht rtqun, phe Cng sn ~ tip thu rt nhiu kinh nghim trn mc,gip h |nh bi phe Dn quc. Chin lc xung t thng trc ca Mao c nhiu mucht. Th nht, ta phi chc chn rng cui cng mnh s chinthng. ng bao gi lm chin vi i th no ta khng th |nhbi, cng nh Mao bit chc rng qua nm th|ng qu}n Nht s i43 43. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersbi. Th hai, nu cha c k th r rng, i khi ta phi dng nnmt mc tiu tin li, thm ch bin bn thnh th. Thnh thongMao vn dng chin thut n{y trn chnh trng. Th ba, li dngloi k th cho cng lun nhn r i ngha ca ta hn na,thm ch tuyn truyn l{ cuc chin u gia thin v c. Maoc xy s bt ng gia Trung Quc vi Lin bang X-vit v M.Mao tin rng nu khng c mt k th r rng, nhn dn s dn dl~ng qun ngha ca Cng sn Trung Quc. Mt k th c chmt t tn l mt lun c c ch cho ta nhiu hn l{ tt c mingn t gom gp li. ng bao gi lng tng v s hin din ca k th vi mthai i th cng khai, ta s d chu hn l{ k th giu mt. Ngit{i ba hoan nghnh xung t, s dng k th tng cng uy tnca mnh, mi ngi cm thy c th nng ta mnh nhnng ta mt chin binh vng chi khi h lm nguy. Hnh nh ghi nh: Mng vut ca s V n. Bit trc mi ri ro, ta s chng di g t tay v{o ming c su. Vi bn b, ta s chng cnh gic nh th; v nu tuyn dng h, s v n s php ngay vo c ta. kin chuyn gia: Bit cch s dng k th lm li cho mnh. Hc cch nm dao {ng chui ch khng {ng li. Ngi khn ngoan khai thc t k th nhiu hn l{ a ngu si s dng bn b. (Baltasar Gracin, 1601-1658) 44 44. NG QU TIN CY BN B,HY HC CCH S DNG K THNGHCH O Mc d nhn chung th tt hn ta khng nn tnh bn chenvo cng vic, nhng vn c lc bn b hu hiu hn k th. Chnghn nh mt ngi quyn bnh lun c nhng vic bn cn ngikhc lm th. V nhng lc ny bn b s thc hin tt hn, v tnhcm vi ta. Ngo{i ra v l do n{o nu k hoch b hng, ta vn cth s dng bn b lm vt bung xung. S tht sng ca b ti yuqu l{ mt k sch m cc bc qu}n vng hay dng: H s chongi thn thit nht trong triu ng ra lnh ba, bi v cngchng s khng tin rng h ang hy sinh bng hu v t li. Ttnhin, sau nc c ny ri th xem nh ta vnh vin mt i ngibn. V vy tt hn ta nn dnh v tr bung xung cho mt k thnthit va phi ch ng qu thn. Cui cng, vn ny sinh khi cng tc vi bn b l takhng x|c nh khong cch v ranh gii chnh xc cn phi c.Nu c hai phe trong cuc u thc r nhng him nguy timtng th mt ngi bn thng s rt hu hiu. Tuy nhin trong sla chn ny bn khng c li lng cnh gic, lun sn sngnhn ra mi biu hin xo trn cm xc, chng hn nh lng k.Trong lnh vc uy quyn, khng c g bn vng ht, ngay c ngibn ch ct nht cng c kh nng tr thnh k th c a nht.45 45. NGUYN TC 3CHE Y CH TMt ngi khc vo th bp bnh v m mt, ta khngbao gi h m . Mt khi khng th bit u dy minh vic ta sp lm h s khng th phng xa. Dn dh bc su vo cuc nghi binh, bao ph h bng ham, v{ n khi h nhn ra ch nh ca ta th ~ qu|tr. 46. CHE Y CH TM PHN I: S DNG VT GI TRANG KHI GI S THM MUN CNG VI NHNG NGHI TRANG KHC NH LC HNGTrong khi dng k |nh la, ch cn i tng ny sinh chtnghi ng l{ xem nh k hoch ca bn b b. ng cho h cbt k c hi n{o o|n ra ch tm ca bn: Ngi ta ko k nhngcon c| trn ng |nh lc hng by ch nh th no th bygi bn cng l{m nh th . H~y l{m b tht th, pht tn hiump m, dng ln nhng nghi trang khi gi s thm mun. Vkhng phn bit c thc h, i tng s khng th pht hinmc ch ca bn. VI PHM NGUYN TC Sut nhiu tun lin, Ninon de Lenclos k n tai tingnht nc Php th k XVII kin nhn lng nghe hu tc DeSvign k li nhng cam go kh i hng chim c tri tim camt n b| tc tr p nhng kh tnh. Lc y Ninon ~ 62 tui vdy dn kinh nghim tnh trng, trong khi hu tc mi 22, ptrai, hng tit vt nhng ng}y th mt cch nn lng v chuyn yung. Thot tin Ninon cm thy tiu lm khi nghe hu tc kli nhng vp ng~ u i, nhng cui cng b ta bc ra mt.Khng chu c s km ci, nht l lnh vc by tnh, b quytnh bo tr cu trai t n{y. Th nht, cu ta phi bit rng }ythc s l cuc chin v n b| tc xinh p kia chnh l mt 47 47. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersthnh tr m cu ta phi bao vy tht cn thn nh chin thut cabt k mt v tng chin trng. Mi mt bc phi c lnk hoch v thc thi k lng vi y cc chi tit cn thit.Ninon yu cu v hu tc lm li t u, ln ny to ra mtkhong cch, mt cht th nht nh. B ta dn ln sau nu cgp ring n b| tc, cu ta phi tm s vi n{ng nh mt ngibn ch khng phi nh mt ngi tnh tim nng. Nh th l{ |nh lc hng nng. Nng s khng cn ngh rng vic chngquan t}m n mnh l l ng nhin c l ch hi nh thbn b vi nhau thi.K hoch ca Ninon l mt khi nng b lm vo cnh h hthc thc th bc tip theo s lm cho nng ghen t. n ln gpk tip ti mt l hi quan trng Paris, hu tc s xut hin vimt thiu n tr p. V thiu n ny li c nhiu bn gi tr pkhng km, sao cho n b| tc kia mi khi gp ch{ng u nhnthy ch{ng c vy quanh bi nhng c g|i p nht Paris. Ngoivic hoang mang v ganh t, n b| tc cn thc rng chng lngi c nhng ph n khc thm mun. Ninon kin nhn giithch cho chng bit rng ph n thng quan t}m n ngi {nng n{o c nhng ph n kh|c eo ui. Nh th trc mtch{ng c tng gi| tr m{ n{ng cng h d khi chim ot chngt nhng nanh vut khc.Mt khi n{ng ~ ganh t v hoang mang ri, chng s vnnng thm na. Theo lnh Ninon, hu tc s khng hin din nhng cuc hi hp m nng chc mm rng chng s d. Richng s t nhin xut hin ti ni m{ trc nay ch{ng cha tngn nhng n{ng li c mt thng xuyn. Nng s khng ti noo|n c nc c ca chng. Tt c nhng iu ny s t nng48 48. CHE Y CH TMvo trng thi cm xc bi ri, lm tin cho chng chiu dthnh cng.Nhng bc va k c chng hu tc rm rp thc hintrong sut nhiu tun l. Ninon theo di bc tin ca hc tr: Quamng li tnh bo, b ta bit by gi n{ng ~ ci gin hn khinghe chng pha tr, lng nghe chm ch hn khi ch{ng k chuyn.B bit gi }y bng dng n{ng hi nhng ngi xung quanh hiu thm v chng. Bn b b ta cho bit hin nay nhng buigp g ng ngi, nng hay di mt tm chng v nhn theo lich{ng i. Ninon bit rng n{ng ang b chng m hoc. Ch cn vitun, lu lm l mt hai thng na thi th thnh tr ny s quyhng.V{i ng{y sau , hu tc c vic phi n nh nng. Ch ci la. Bng dng ch{ng nh bin thnh mt ngi khc hn: Lnny nghe theo s gic gi ca con tim thay v tun th k hochca Ninon, chng v ly b{n tay ngi p v th nhn tnh yudnh cho nng. N b| tc tr p c v bi ri trc mt phnng khng d tr. Nng tr nn lch s ri xin php co lui. Sutthi gian cn li ca bui ti hm y, nng trnh khng nhnchng, ngay c khi ng thm tin khch. Vi ln sau khi nthm, ch{ng ch c gia nh}n ra b|o l{ n{ng i vng. Mi n lusau ny khi gp li, c hai cm thy sng sng v khng thoim|i. Ba m ~ mt linh.Din giiNinon de Lenclos bit tng tn mi ng t k tc catnh trng. Nhng thi vn h{o, chnh tr gia, nhng b c li lcthi y u tng l tnh nhn ca b chng hn nh LaRouchefoucald, Molire v Richelieu. Quyn r l{ tr vui m{ b{ ~49 49. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferst n mc tuyt k. Sau n{y khi b{ ~ ln tui v{ vang danh hnna, nhiu gia nh quyn qu Ph|p c khuynh hng gi contrai h n cho b rn luyn.Ninon bit rng tuy nam n rt khc nhau, song h u cmthy nh nhau trc s quyn r: Trong th}m t}m, tuy bit tng lmnh ang b quyn r, song h sn sng chu thua v h thch cmgic b tnh yu x mi. Tht thch th khi mi chuyn t do tintrin, cho ngi kia dn dt mnh vo mt x s l k. Tuynhin mi th trn lnh vc quyn r u ty vo s gi . Takhng th tuyn b hoc ni r nh ca mnh bng li. Ngcli, ta phi |nh lc hng i tng. Mun h bung li theo sdn dt ca ta, ta phi a h vo trng thi mp m thch hp. Taphi pht ra nhng tn hiu kh ri rm chng hn nh l{m bquan t}m n ngi khc (gi trang), v cho i tng bit l{ ta n ngi kia, ra v th vi mc tiu tht, lin tc nh th.Nhng m|nh nh vy khng ch l{m cho i tng hoang mangm cn b kch ng.Chng ta h~y tng tng din bin t gc ca n btc: Sau v{i ng tc ca chng, nng bit l{ ch{ng ang b{y trnhng r r{ng l{ tr n{y l{m n{ng kho|i ch. N{ng khng bitch{ng a mnh n }u, nhng nh th cng tt thi. Mi ncc ca ch{ng u lm nng thc mc, lm nng thp thm inc i k tip thm ch nng thch th ngay c cm gic ghen tv ri bi, bi v i khi chng th c cm xc cn hn l{ yn t}mtrong bun chn. Bit }u ch{ng c hu g chng, bi v hu ht{n ng u nh th. Nhng n{ng ch ng ch i ng thi tiptheo, v c kh nng l{ nu c ch i lu, th vi nng,cui cng mc tiu ca ch{ng l{ g cng c.50 50. CHE Y CH TMTuy nhin ngay giy pht sinh t m chng tht ra tingyu th mi th thay i hon ton. Nhng g ch{ng l{m trcnay khng cn l mt vn c nhiu bc m{ n thun ch l mtcch biu hin am m th thin. Ch tm ca ch{ng ~ b phthin: ch{ng ang quyn r ta. Chnh vic n{y ~ ph ht tt c cch{nh ng ca chng ra mt nh sng mi. Nhng g trc }y cv duyn dng gi tr thnh xu xa v qu quyt. N b| tc cmthy mnh b xui khin. Cnh ca lng ~ khp v{ khng bao gi hm.ng ngi khc bit mnh l tn la di, mc d ngy nay tht kh sng m khng la di. H~y cho nhng m|nh khe th}m c nht ca bnn mnh di lp ngy trang khng phi l mnh khe.(Baltasar Gracin, 1601-1658) TUN TH NGUYN TCV{o nm 1850, Otto von Bismarck, lc y l mt thnh vin35 tui ca ngh vin nc Ph, ang ng ti khc quanh ca snghip. Ch ngh lun trong ngy l vic thng nht nhiu Nhnc (k c Ph) th{nh nc c (lc y ang b chia ct), v vn chin tranh chng nc o. Nc lng ging hng mnh nymun duy tr mt nc c yu t v trong tnh trng xung ttrin min, thm ch o cn hm da can thip nu nc c dnh thng nht. Hong t William, ngi s k v vua Ph, thucphe ch chin cng vi ngh vin, sn sng ng h vic ng vin51 51. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferston qun. Phe ch ha ch c nh vua Frederick William IV v mts b trng, c khuynh hng v an nc o hng mnh. Sut mt i s nghip, Bismarck lun l{ ngi c v trungkin, thm ch cung nhit cho uy quyn v sc mnh nc Ph.ng ta mong c nc c thng nht, mun tuyn chin vi o lm b mt c|i t nc t lu xui khin c quc phi phn ly.L cu chin binh, ng ta xem u tranh v trang nh l{ s nghipvinh quang. Ni cho cng th Bismarck l{ ngi m vi nm sau ~ni: Nhng vn thi s s c quyt nh, khng phi bngdin vn v{ ngh quyt, m bng st m|u. V{o nh cao ca cn st chin tranh, l mt nh i quccung nhit v l k ham thch vinh quang qun s, ng lm cngh vin sng st vi bi din vn, trong c on: Thngthay nhng nh chnh tr, nhng ngi mun lm chin m khngc mt l do vng chc n{o cho n khi chin tranh kt thc! Saucuc chin, cc v s nhn cc vn n{y kh|c i. Lc y liu cc vc can m quay nhn ngi nng d}n ang thn th trcng tro tn ca trang tri, ngi ~ b qu qut, ngi cha ~ mtnhng a con mnh hay khng?. Bismarck khng ch tip tc niv nhng in r ca cuc chin , m{ iu l hn c l ng tacn ca ngi v bnh vc h{nh ng ca nc o. Vic n{y i ngcli tt c nhng g ng tng bo v. Hiu qu tc th. Bismarckphn chin vic ny cn c th c ngha n{o kh|c na? Nhngngh vin khc rt hoang mang v nhiu ngi trong s h thay i kin lc trng cu. Cui cng nh vua v cc b trng thng thv{ tr|nh c chin tranh. Nhiu tun sau khi Bismarck c bi din vn tai ting, nhvua cm thy bit n v Bismarck ~ bin h cho ha bnh nn b 52 52. CHE Y CH TMnhim ng lm b trng. V{i nm sau Bismarck ln chc thtng nc Ph. Trong vai tr n{y, ng ~ dn dt t nc vmt nh vua yu mn ha bnh vo cuc chin chng li nc o,p tan ch ny v thit lp mt Nh{ nc c hng mnh, mng u l{ nc Ph.Din giiVo thi im bi din vn nm 1850, Bismarck ~ c nhiusuy ngh chin lc. Th nht, ng ta cm thy qu}n i Ph, vncha theo kp { ph|t trin ca qu}n i c|c nc u chu khc, skhng sn sng cho cuc chin c ngha l{ thc t nc o c cmay thng trn v{ nc Ph s gp i ha. Th nh, nu Bismarckng h phe ch chin v{ sau Ph thua th xem nh s nghipca Bismarck cng thua lun. Nh{ vua v{ c|c b trng bo thmun c ha bnh, trong khi Bismarck li mun c uy quyn. Ksch l phi |nh lc hng nhn dn bng cch ng h mtng li m{ ng ta cm ght, a ra nhng li l m nu dongi khc ni ra, Bismarck s ci ch. C mt quc gia b |nhla. Chnh nh bi din vn ch ha m{ Bismarck c nh vuacho lm b trng, t ng ta nhanh chng tin ln gh thtng, t c uy quyn nhm cng c qu}n i Ph v thc hiniu m ng lun p : lm nhc nc o, cng vi vic thng nhtNh{ nc c di s l~nh o ca nc Ph.Chc chn Bismarck l mt trong nhng chnh khch khnngoan nht trn ci i ny, mt bc thy v chin lc v la bp.Khng ai ng c thc tm ca ng trong trng hp k trn.Nu ni r nh ca mnh rng nn n nhn ch thi, i sau nymi xut qun, hn ng ~ khng c s ng ng h, bi v huht ngi Ph lc y u nng lng chin u v lm tng rng53 53. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersqu}n i mnh gii hn ngi o. Cn nu mc c vi nh vua mtgh b trng i ly s ha bnh, c l Bismarck cng chng cg: Nh vua s nghi ng thin ca ng ta. Tuy nhin khi hon ton gi di v pht ra tn hiu sai lc,Bismarck ~ la gt ht mi ngi, che y mc tiu ca mnh vt c tt c nhng g m mnh nhm n. l{ sc mnh cavic giu kn .CT TY CA NGUYN TCHu ht thin h u l nhng quyn sch m. H cm thynh th n{o th ni nh th , nu ln kin mnh trong mi tnhhung v{ thng xuyn tit l k hoch ln nh. H l{m nh vyv nhiu l do. Th nht, khuynh hng t nhin l lun mun niv cm xc v d nh ca mnh. Cn nu mun gi mm giming th ta phi tn cng sc. Th hai, nhiu ngi tin rng thtth ci m s d lm k i din c cm tnh, v h thy c bncht tt ca mnh. H lm to. Tht ra tnh trung thc l mt lidao cn, ct th khng ngt, nhng li lm chy nhiu mu. Khitrung thc, ta c th lm mt lng nhiu ngi. Ta nn cn thngt gia ch ngha, cho mi ngi nghe nhng g h mun nghehn l{ ni ra s tht th thin v xu xa vn l nhng g ta cm vngh trong lng. Quan trng hn, khi tr}ng tr|o ci m ci lng, ta cho mi ngi bit r mnh ri h ln mt, t rt kh tntrng hay e s ta, v uy quyn s khng dn v mt k khngl{m ngi khc tn trng hay e s.Mun nm quyn, bn nn nhanh chng tm gc tnh trungthc sang mt bn v t rn luyn ngh thut ngy trang . Mt54 54. CHE Y CH TMkhi ~ nhun nhuyn ri, bn s lun nm th thng phong. Mtnt c bn c li cho kh nng che y , l{ s tht n ginv bn cht lo{i ngi: Bn nng u tin ca ta l lun tin vodng v b ngoi. Chng ta khng mun mt th gi nghi ng cithc t s s mt thy tai nghe, bi v nu c lun tng tng ranhng g n np sau ci b ngo{i , ta s kit sc v kinh hi. Svic n{y gip ta che y khng my kh khn. Ch cn nh ratrc mt mi ngi mt vt ta bo l thm mun, mt mctiu m ta bo ang vn ti th h s tin rng y l thc t. Mtkhi dn mt vo mi nh, h s khng th pht hin ra ch tm cata. Mun m hoc, ta nn ph|t i nhiu tn hiu tr|i ngc, chnghn nh s khao kht v v th , nh th ta khng ch |nh lchng c i tng m{ cn thm du v{o ng la lng cah khin h cng mun iu khin ta.Mt chin thut thng kh hu hiu nghi trang l t vng h mt tng hoc ng li thc ra ngc li vi lngmnh. (Bismarck ~ s dng rt hiu qu iu ny trong din vnc v{o nm 1850.) Hu ht mi ngi s tin l bn ~ thay lngi d, bi v t khi n{o ngi ta li bn ct vi nhng g thn thitnh quan im v nguyn tc. Ta nn p dng chin thut ny chobt k iu g ~ ngy trang th{nh i tng c thm kht: Lmb thm mun iu g m{ thc ra ta khng mun, v{ ch th sb |nh lc hng, s mc loi sai lm khi suy tnh.Trong cuc chin Tha k T}y Ban Nha v{o nm 1711, Cngtc Marlborough, tng t lnh qu}n i Anh, mun tiu dit mtcng s Php v cng s ny bo v mt tuyn huyt mch dn vot Ph|p. Nhng ng ta hiu l nu ph hy cng s, qun Php sbit ra ca mnh - dn qun qua li . V vy cng tc chquyt nh n thun chim ly cng s ri a t qu}n v{o n 55 55. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferstr, l{m cho phe ch lm tng rng ng ta mun chim tri vimc ch n{o kh|c. Qu}n Ph|p tin chim v{ cng tc c hchim li. Tuy nhin khi ~ t|i chim ri th chnh qun Php liph hy cng s, v cho rng cng tc Marlborough mun gi nbi mt l do quan trng. V khi cng s ~ khng cn th o lli tr v khng ai bo v v Marlborough d dng hnh qun vot Php. Hy s dng chin thut n{y theo c|ch sau: Che y ,nhng ng ngm ming im bt (v nh th ngi khc s nghing l bn ang che y ), m phi lun ni v mong c vmc tiu ca mnh, nhng khng phi mc tiu tht. Vi mt hn| bn s nm trng ba con chim: Bn c v ci m hu ngh v tinngi; bn che y c ; v bn |nh lc hng c chth, khin h mt thm th gi suy tm nhng th vin vng. Mt tr hu hiu kh|c |nh lc hng l s trung thcgi to. Mi ngi thng lm s trung thc vi tnh lng thin.Bn hy nh - bn nng u tin ca h l tin vo v b ngoi, v vh |nh gi| cao tnh lng thin cng nh mun tin vo s lngthin ca nhng ngi xung quanh, t khi no h nghi ng hocnhn chn thc cht ca bn. C gi v tin nh tht vo nhng gmnh ni, th lun c ca bn s tng thm trng lng. l{ c|chm Iago |nh la v tiu dit Othello: Nhn thy nim cm xc cao ca Iago, thy mi quan ngi ca hn i vi s bt trung caDesdemona, lm sao m Othello nghi ng hn cho c? cngl cch m Yellow Kid Weil, bc thy v la o, ~ l{m m mt kc tin: Ra v tin tng m { v{o c|i b~ m{ hn nh trc mtmi ngi ( c th l mt loi chng khon dm, mt trn u~ b|n ), hn cng lm mi ngi kh ng vo s tht. Ttnhin, iu quan trng l bn khng nn phiu lu qu| xa lnh56 56. CHE Y CH TMvc ny. S trung thc l th dng c rc ri: Mi ngi s nghing nu bn qu cao hng. Bn phi bit chng mc ngita tin, nu khng s l ty. cho s trung thc gi to tr th{nh v kh hu hiu trongvic che y , bn hy ru rao rng s lng thin v tnh bctrc l gi tr o c x hi. C{ng cng khai iu ny cng tt.Nhn mnh lp trng ca bn bng cch thnh thong gii by vicm ngh ch}n th{nh tt nhin ch l th cm ngh khng c ngha hoc gi tr g c. Talleyrand, tay tr th ca Napolon l bcthy v vic th l t}m t bng cch tit l vi chuyn c v b mt.S gi v ny l mi nh cho pha bn kia ni ln nhng t}m ttht.Hy nh: Bc thy la o s lm tt c nhng g c th che y s u cng ca hn. Hn lun chm cht mt v b ngoilng thin lnh vc n{y ngy trang s bt lng trn lnhvc khc. V lng thin ch l mt ci b na trong kho v kh cahn.PHN II:TUNG HA M NGY TRANG H[NH NG Di tr lun l chin lc tt nht, nhng nhng mn di trtuyt nht lun cn c n ha m mi ngi khng ch nch tm ca ta. Mt b ngoi v cm nh gng mt k chi bi xph thng l bc bnh phong l tng, che giu ch tm mnhsau dng v ung dung v quen thuc. Nu ta dn d k ngy ngtrn mt li i quen thuc, hn s khng my may nghi ng cho nkhi sp by. 57 57. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersTUN TH NGUYN TCV{o nm 1910, mt c d}n th{nh ph Chicago tn l SamGeezil bn li dch v kinh doanh kho b~i c xp x mt triula. ng sp xp lui v t th b|n hu tr qun l nhiu thnh ca t ai m{ trc nay ng cha thi gian chuyntm. Song tn |y lng ng vn nga ngy nh li nhng ngythng lng kinh doanh. Ngy kia c chng trai tr tn JosephWeil n gp ng i mua mt cn h m ng rao bn. Geezilni r th thc: Gi| cn h l{ 8.000 nhng ng ch cn ngtrc 2.000. Weil bo suy ngh, nhng hm sau anh ta tr li ngh tr mt ln 8.000 tin mt, nu Geezil bng lng ch vingy na, v Weil ang ch nhn tin t mt thng v sp honthnh. Mc d gn nh ~ v hu song mt doanh nhn khn khonh Geezil t m v }u Weil c kh nng tm c s tin mt khln (khong 150.000 hin nay) trong khong thi gian ngnngi . Weil t v khng mun ni v{ i ch i thoi, songGeezil gng hi mi. Cui cng sau khi dn d ng gi phi knming, Weil k Geezil nghe cu chuyn sau }y.Ch ca Weil l{ vin th k mt nhm nh ti phit t ph.C|ch nay mi nm, bn giu tin lm ca n{y ~ v c mtnh ngh trong khi sn bn vi gi r. Nhng nhiu nm gn }ybn h khng s dng ngi nh v nh ch ca Weil bn gip vigi| n{o cng c. V mt s l do ring hn nhin phi l l dochp nhn c ch ca Weil c c cm vi bn nh{ gi{u v{vic mua bn ny s l{ c hi tr on. ng ch s bn ngi nh vigi| 35.000 cho mt k b nhn (m{ Weil c ph}n cng itm). V qu giu nn bn t ph kia khng quan t}m n ci githp y. Sau k b nhn s bn li ngi nh theo gi tr ch thc 58 58. CHE Y CH TMl{ 155.000 . ng ch Weil v{ k b nhn kia s chia u linhun. Tt c u hp ph|p v{ chnh |ng v chng qua ng chmun tr on m thi. Geezil nghe nh th ~ : ng bng lng ng vai k bnhn. Weil t v khng mun cho ng ta vo cuc, nhng Geezil ckhng khng: Vin cnh mt mn qu hi, cng vi cht hng vphiu lu l{m ng ta ph|t st. Weil gii thch rng Geezil phi sason sn khon tin mt 35.000 c kt thng v ny. Bnthy cng l{ nh{ triu ph, Geezil cho bit ch cn bng tay l cngay mn tin . Nghe xong Weil c v du ging v bng lng spxp bui gp mt gia ng ch, Geezil v nhng nh ti phit tith trn Galesburg Illinois. Trn xe la n Galesburg, Geezil c gii thiu vi ngch, mt ngi tht cao to, m Geezil phn khi bn bc phu vsp din ra. Weil cn dn theo mt ngi na tn l George Gross.Weil cho Geezil bit rng mnh cn l hun luyn vin boxing, rngGross l{ tay m rt ha hn ang theo chng trnh tp luyn cao cho mt trn u sp din ra trong nay mai, v vy phi dnGross theo chng trnh khng b gi|n on. Nu bo Gross ltay m ha hn th cng l, bi v tc anh ta ~ hoa r}m, cn c|ibng th ng l{ bng bia. Song Geezil qu h hi v phi v nngbng nn khng quan t}m n ci b ngo{i nh~o nhot . Khi ti Galesburg, Weil v{ ng ch i mi nhng nh tiphit trong khi Geezil cng Gross i trong phng khch sn.Gross thay v mc vo cp qun thi u, bt u tp luyn mkhng kh. Mc d m cng c nht, song ch sau vi pht l anhta th hn hn, tuy nhin Geezil khng , v mi m tng nv l{m n. Mt gi ng h sau, Weil v ng ch dn o{n t{i phitti, tt c u n vn tht bnh bao, l{m cho ngi i din phi59 59. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersn tng v e s. Cuc thng lng tin hnh sun s v nhmti phit bng lng bn cho Geezil ci nh ngh ch vi gi 35.000 m{ Geezil ~ chuyn sn v mt ngn h{ng a phng.Sau khi dt im chuyn vt n{y, nhm t{i phit ngi thgin v bt u cp n cc vn ti chnh cao cp, thnhthong li kh ra tn ca J. P. Morgan nh th h chi th}n ving trm ti chnh ny. Cui cng mt ngi trong bn h cngch n v s boxing gc phng. Weil li gii thch vi h nh~ ni vi Geezil. Nhm ti phit bo rng h cng quen mt taym danh ting trong vng. Nghe h ni tn, Weil ci ma v chorng v s ca mnh s d dng nc-ao tay kia. Li qua ting li trthnh cuc tranh c~i. Trong cn hng m|u, Weil th|ch thc nhmti phit c| . H lin ng thun v ra v b|o tay m aphng chun b cho trn u ngy mai.H va i khi th ng ch qu|t Weil trc mt Geezil: Haich ch|u }u c sn tin c| , v nu nhm kia bit c th h sui vic ng ch. Weil xin li v ~ a ch v{o tnh th ny,nhng anh ta b{n bc nh sau: Anh ta quen vi tay m kia, v chcn cho cht tin l c th sp xp trn u. Nhng ly }u ra tinc| ? ng ch hi li. Khng c tin th d c sp xp hay cchmy i na th ta cng i tong. Geezil cui cng phi ln ting. Vkhng mun phi v ngon n ca mnh phi hng v trc trcnh, ng bng lng ng 35.000 ca mnh nh l{ mt phn ca tincc. Gi d c thua mt mn ny th ng vn c kh nng in vng}n h{ng trung ng bo gi thm tin v vn cn li t phi vmua bn nh ngh. C hai ch chu ht li cm n ng. Vi s tinring ca h ln n 15.000 v 35.000 ca Geezil coi nh l{ tin. Ti hm lc xem c hai tay m tp tung trong phng60 60. CHE Y CH TMkhch sn, Geezil kho|i r}n khi ngh n bao nhiu bc s thu v ttrn u v v mua bn dm. Ngy hm sau trn u din ra trong mt phng tp th dc.Tin cc ca hai phe c t trong ci kt c kha an ton. Mivic din ra nh ~ sp xp ti qua. Nhm ti phit c v cu khitay m ca h thi u chng ra g, trong khi Geezil ang m v stin d kim. Thnh lnh tay m l mt kia mc mt c sinh t voquai hm Gross khin chng bng ph ng qu. Khi o v|n, Grosshc ra mt bm mu. Gross nc ln mt ting ri nm bt ng.Mt trong nhng nh ti phit, nguyn l{ b|c s, kim tra tim mchv cho bit Gross ~ cht. Nhm ti phit hong ht thy r: Aicng mun ua ra ngo{i cho nhanh trc khi cnh st ti, trnhri ro b kt ti git ngi. Qu s hi, Geezil chun khi phng tp v vt v Chicago,b li 35.000 m ng sn sng qun pht, bi v c|i gi| c vcn r ch|n trnh dnh dng vo mt ti c. ng ta khng baogi mun gp li Weil hoc bt k ngi no khc trong phng tphm . Sau khi Geezil chun ri, Gross ng dy tnh b. Bm mum hn hc ra chnh l mu g pha vi nc nng, ng trong cibong bng nh nht pha trong g m. Nguyn c kch bn cson tho bi Weil, k c bit n nhiu hn vi hn danhYellow Kid, mt trong nhng tay la o c c sng to nhttrong lch s. Weil chia s tin 35.000 cho nhm ti phit v haitay m (tt c u trong bng la o) qu tht |ng cng chomt hai ng{y lao ng.61 61. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffers Din gii T rt l}u trc khi dn dng kch bn, Yellow Kid ~ x|cnh rng Geezil l con mi hon ho. Hn ta bit mn kch v mttrn u boxing s l{ mu k l tng tch la Geezil vi s tinca ng ta mt c|ch nhanh chng v{ vnh vin. Nhng trm lacng hiu rng nu mnh bt u bng vic dn d Geezil tp trungvo trn u th s khng th thnh cng. Hn bit mnh phi chey v chuyn dch s ch ca i tng, to ra mn ha m m{ trong trng hp ny l vic mua bn nh ngh. Sut hnh trnh xe la v trong phng khch sn, u cGeezil ch min man v phi v sp ti, v mn tin d kim v{ chi gp g nhng nh ti phit. ng ta xao lng nn khng thcmc v tui t|c v{ phong ca Gross. l{ kh nng l{m xao l~ngca mn ha m. Cng v qu| m mi l{m n nn Geezil d b v thiu |nh lc hng, nhng li khng kp thi nhn thy nhng chitit l ra ~ l{m Gross l ty. Suy cho cng th trn u li tythuc vo vic t lt ch khng vo kh nng ca Gross. V vothi im cui, Geezil cng b |nh lc hng bi ci cht gi toca tay v s, nn qun mt s tin. Hy hc bi ny t Yellow Kid: Bc bnh phong quen thucv{ kn |o s l mn ha m l tng. Hy tip cn mc tiu bngmt tng c v bnh thng mt v l{m n, mt mnh khet{i chnh. u c con nai t s mt cnh gic v mi nghi ng sdn tan i. chnh l{ lc ta nn du d{ng a i tng vo t l,cho hn trt di theo con dc m khng th n{o gng li c,cho n khi ri v{o chic by ta ging sn.62 62. CHE Y CH TMNC C HIM HC CA HAILE SELASSIEVo gia nhng nm 1920, c|c l~nh o v trang Ethiopianhn ra rng mt ngi tr tui dng di qu tc tn l HaileSelassie, cn gi l{ Ras Tafari, ang vt tri hn h, gn nh l{ ckh nng t tuyn b lnh t ca h v thng nht t nc lnu tin sau bao thp nin chin tranh. Hu ht c|c ch th caSelassie khng hiu lm th no m mt ngi mnh khnh, trmlng, ha nh~ nh th li c th nm quyn kim so|t t nc.Vy m{ v{o nm 1927, Selassie li mi c tng v l~nh o nAddis Ababa {m o, sau h nhn nhn ng l lnh t vtuyn b trung thnh vi ng.Mt s ngi nhanh chng hp tc, mt s kh|c cn lngl nhng ch cn mi Dejazmach Balcha vng Sidamo l dm honton thch thc Selassie. L mt chin binh dy dn v ngo mn,Balcha cho rng Selassie yu t v khng xng |ng l{m l~nh t.ng ta khng khng khng thm n kinh theo li mi caSelassie. Cui cng, tuy ha nh~ nhng cng quyt, Selassie lnhcho Balcha phi ti. V ch huy n{y cng chu nghe theo, nhngcch thc m ng ta cho l s nghing phn thng v mnh: Balchahnh qun thn tc n kinh thnh, dn theo 10.000 chin binh, t bo v, thm ch c th khi dy mt cuc chin. ng qu}ntrong mt thung lng c|ch kinh chng ba dm, ng ta chSelassie n gp, nh mt ng vua i k ngang hng.Qu nhin Selassie cho s gi ti, mi Balcha d bui chiu~i by t s knh trng. Song Balcha cng khng phi k thkh - ng bit rng nhiu v vua v ch huy qun s Ethiopia trc}y tng s dng l lc chiu ~i l{m c|i by. ng phng khnng khi mnh ~ mm mi th Selassie s cho bt giam hoc ms|t. t r s khn ngoan, ng bo s gi v bo li rng mnh 63 63. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersch d tic vi iu kin l dn theo i ng lm gm 600 chins gii nht, tt c u trang b v kh v{ sn sng bo v ng.Balcha rt ngc nhin khi Selassie l tr li rng mnh rt vinhd tip n nhng chin binh dng cm y. Trn ng n ba tic, Balcha nhc nh |m cn v mtln na l{ khng c ung ru v phi cao cnh gic. Khio{n qun ny ti cung in, Selassie n cn khon ~i. ng ta mtmc chiu chung Balcha v ng x nh th thit tha cn cBalcha bng lng hp t|c. Nhng Balcha ni cho Selassie bit rngmnh khng d b d v nu n na m nay m{ ng cha tr vdoanh tri th cc chin binh s tn cng kinh thnh. Selassie sngs nh th b tn thng v lng hiu khch b nghi ng. Khi buiyn tic n phn xng ht truyn thng vinh danh cc v lnho Ethiopia, Selassie tuyn b ch cho trnh by nhng bi ca ngitng qun vng Sidamo. Balcha cm thy hnh nh Selassie ~bit s, b n tng bi v ch huy khng b mc la. ng ta tinrng trong nhng ngy sp ti, mnh s l{ ngi nm quyn iukhin. Khi tic ~ m~n, Balcha cng i ng lm bt u ra v trongting reo h tin bit v nhng lot sng danh d. Quay nhn kinhthnh, ng ta suy tnh rng ch vi tun na thi, mnh s dn quntin chim v{ |nh bi Selassie, sau s hnh quyt tn ny hoct nht cng l{ ngc ti. Tuy nhin khi v n doanh tri, hnchng kin mt cnh tng v cng khng khip: Ni m{ va misng nay thi cn l hng hng lp lp lu vi qu}n i d{i nngt ngn, th gi ch cn l{ ng tro tn. Ba php ma thut no}y? Sau c ngi k li vi Balcha rng trong khi ng ang dtic th mt ng minh ca Selassie ~ bt ng dn qun ti qua64 64. CHE Y CH TMmt ng tt. Nhng i qu}n n{y khng n tn cng: Hiu rngnu xy ra ng , Balcha s nghe thy v s cng i ng lm600 ngi rt v, nn Selassie trang b i qun kia vi v s ging tin v{ v{ng. Qu}n ng minh ca Selassie vy quanh doanhtri ca Balcha v{ ngh mua li tt c binh kh khng st th g.Ai cn do d th b h da. Ch trong vi gi, nguyn c binh o{nca Balcha khng cn tc st trong tay v b i t tn. Bit mnh ang l}m nguy, Balcha lin cng i ng lm rtlui v l~nh a, nhng li b chnh i qu}n ng minh ca Selassiekia phc kch. Ch cn hng duy nht l liu cht tn cng kinhth{nh, nhng lc Selassie ~ d{n trn vi lc lng ht schng hu. Ging nh ngi chi c, Selassie ~ tin o|n c|c ncca Balcha v chiu b. Ln u tin trong i Balcha phi uhng. Hi hn v ~ s ngo mn v tham vng lm m mt, ngta lui v n trong tu vin. Din gii Sut nhng nm d{i Selassie tr v, cha ai bit r lng dng ta. Ngi dn Ethiopia rt thch loi lnh t hin ngang oai v,nhng di v b ngoi ha nh v yu mn ha bnh, Selassie trv l}u hn tt c cc lnh t khc. Khng bao gi t ra nng ginhoc thiu kin nhn, ng dn d con mi bng nhng n ci dungt, v an h bng s tao nh~ v{ khim cung trc khi tn cngh. trng hp Balcha, Selassie thao tng s cnh gic v nghing ba tic s l ci by tht ra l{ c|i by, nhng khng phitheo kiu m Balcha d o|n. C|ch Selassie trn an ni s ca chth - cho php hn dn theo ng o cn v qun, tn hn ln vtr h{ng u, cho hn cm thy mnh y uy quyn ~ to ra65 65. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersbc mn ha m d{y c, che y h{nh ng thc din ra c|ch ba dm.Bn hy nh: Nhng ngi hoang tng v thn trng lund b la nht. Ch cn lm cho h tin bn mt lnh vc ny thbn d dng tung ha m lnh vc khc, t }m thm tip cnri nghin nt h bng mt c m sinh t. Nhng c ch c v oc hay thn thin, hoc v nh tn ch th ln, s l mnh khenghi binh hon ho.Nu c dng ln mt cch thch hp, bc bnh phong ham l mt v kh rt hng mnh. V kh n{y ~ gip cho mtSelassie lch s tiu dit c k th m khng tn mt vin nno.ng |nh gi| thp nng lc ca Tafari. Hn b nh mt con chut nhng rng hn sc nh rng s t.(Nhng li cui cng ca Balcha trc khi lui vo tu vin.) CT TY CA NGUYN TCNu tng rng bn la o l nhng k hoa he vi lingon ting ngt trau chut tinh vi, th bn lm to. Nhng bc thyla o lun c mt b mt trn tri v khng c g ni bt, nnkhng ai n. H bit rng cc li l v{ h{nh ng khoatrng lun khi gi nghi ng. H lun che mt con mi bngnhng g quen thuc, tm thng v c v v hi nht. Trong phiv gia Yellow Kid Weil v{ Sam Geezil, iu quen thuc l mt vl{m n. trng hp Balcha, l{ s khim cung ca Selassie,66 66. CHE Y CH TMvn ng nh th m Balcha mun nhn thy ni mt k ch huyyu th hn mnh. Mt khi con mi ~ b m hoc v ci v quen thuc, h skhng ng ti vic mnh b }m sau lng. S tht n{y cng ngin thi: mt thi im nht nh, ngi ta ch c kh nng tptrung vo mt im duy nht. Tht kh cho h ngh ra rng ci vv hi v t ngt kia li c th dn dng m{n g kh|c. Trong nha m, nu mn khi ca bn cng xm xt v{ ng nht th ca bn li c{ng c che y tt. Vi cc mnh khe nghi trang v|nh lc hng ~ b{n bc Phn 1, bn ch ng l{m i tngxao lng. Cn n ha m, bn d con mi vo mng nhn camnh. Hnh thc ha m n gin nht l v mt. Trc mt vmt tr tr v{ khng th d c, bn tha h xp t loi muk m{ ch th khng th pht hin. }y l{ loi v kh m{ nhngnhn vt uy quyn nht lch s ~ tm c|ch ho{n chnh. Ngi tan l khng ai din gii c v mt ca Franklin D. Roosevelt.Sut i mnh, Nam tc James Rothschild lun thc hnh vicngy trang nhng suy ngh thc s {ng sau nhng n ci vthng v pht v v mt kh t. Henry Kissinger lm cho nhngi tc khc ti b{n {m ph|n ch|n n pht m v ging ni uu, v mt tr tr v{ vic c k d ngng cc chi tit nh nhoi. Vkhi tia nhn ca h ~ l , ng ta thnh lnh phang h bng mtlot nhng t quan trng. B tn cng ngang sn nh vy, h db hp hn. Nh mt quyn hng dn chi b{i x ph c vit,Trong khi thao t|c t ca mnh, ta chi gii t khi ng kch.Ngc li anh ta sm mt v mt tr l v{ gim thiu kh nng suyo|n ca i phng, l{m i phng tht vng v bi ri, gipcho anh ta tp trung nhiu hn.67 67. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersL mt khi nim mm do d thch ng, mn ha m c thng dng nhiu cp kh|c nhau, nhng u t trn nn mngcc nguyn tc tm l hc v nghi binh v{ |nh lc hng. Mttrong nhng dng hu hiu nht ca n ha m l nhng hnhng cao thng. Mi ngi c khuynh hng tin rng nhngh{nh ng cao thng xut pht t thc tm, v vic tin tng nhth tht d chu. H t khi nhn thy s h ngy ca nhng hnhng y.Mt nh bun tc phm m thut tn Joseph Duveen c lnphi i mt vi mt vn kinh khng. C nhiu nh triu phtng b tht nhiu tin mua tranh ca ng ta, nhng gi }y hkhng c mt khong tng no cn trng treo tranh. Mckhc, v thu m| |nh v{o t{i sn tha k ngy mt cao thm, nns c kh nng l{ h khng mua na. Theo Duveen, gii php nmti National Gallery of Art th Washington, m{ ng ta ~ gpsc thnh lp v{o nm 1937 khi thuyt phc Andrew Mellon tngb su tp cho Nh trin lm. Chnh ci National Gallery ny s lbc bnh phong l tng cho Duveen. Ch bng mt h{nh ng duynht, cc khch hng ca Duveen s tr|nh c thu m, gii tac my bc v|ch ly ch treo tranh mi mua, gim thiuc s lng tranh ang lu h{nh trn th trng v{ nh th duytr c sc p trn gi bn tranh. Ngoi ra, gii triu ph t toc ci thanh danh l nh mnh thng qun cho cng chng.Mt mn ha m hu hiu khc l kiu mu, ngha l{ lp ramt chui h{nh ng lm cho nn nh}n tng rng bn s tiptc theo cng mt phng thc. n n{y cn c trn tm l cacon ngi thng c thi quen tin liu: Thin h thch ng x rptheo kiu mu, hoc h thch ngh rng li ng x ca mnh rptheo mt kiu mu nht nh.68 68. CHE Y CH TMV{o nm 1978, tay trm la o Jay Gould thnh lp mtdoanh nghip c kh nng cnh tranh sc mnh c quyn cacng ty in tn Western Union. C|c gi|m c ca Western Unionquyt nh mua t lun ci doanh nghip mi m ca Gould. Mcd phi b ra mn tin kh ln, song h ngh rng nh th sthanh to|n c mt mi cnh tranh d khin bc mnh. Tuynhin ch vi thng sau th Gould li l l xut hin v than phinrng mnh b i x khng p. Anh ta li thnh lp cng ty mi cnh tranh c vi Western Union v vi ci cng ty va b mua li.V kch bn trc li ti din: Western Union cng mua pht cicng ty cnh tranh th nh ny cho n dp tim. Ri ci m hnhny bt u ln th ba, nhng ln ny Gould tn cng v{o nhcim ca ch th: Anh ta t nhin gy ra mt cuc chin tnkhc v vic ginh ly a s c phiu ri xoay x ot c quynkim sot Western Union. Trc Gould ~ dng ln mt mhnh |nh la c|c gi|m c cng ty, lm h lm tng rng mcch ca anh ta ch l lp ra cng ty mi c h mua li. Mtkhi mua xong ri th h bung lng cnh gic, khng ng rngGould ang tnh nc c cao hn. M hnh, hay cn gi l kiumu, mnh ch n l{m cho ch th tin v{o iu ngc li vi cita ang thc s tin hnh.Mt nhc im t}m l kh|c ta li dng chi n ha ml{ khuynh hng tin v b ngoi l s tht thin h cm gic rngnu ngi no thuc v nhm ca mnh th s thuc v l{ thttm. Thi quen ny lm cho k ha ng nht qun c hu hiu.K n{y kh| n gin: Bn ch cn ha mnh vo nhng ngi xungquanh. Ha mnh cng kho th mi ngi cng t nghi ng. Trongthi k Chin tranh Lnh gia thp nin 1950 v 1960, hng tcng chc Anh Quc chuyn nhiu b mt quc gia cho Lin X.69 69. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersSut nhiu nm lin h khng b pht hin l nh ci v b ngoi{ng ho{ng, tng tt nghip nhng trng ng n v sinh hothi i hu cu hc sinh u n. Ha mnh chnh l mn ha mhon ho do thm. Nh ~ ni, h ha mnh cng kho th bnc{ng che y ca mnh cng tt. Bn hy nh: Phi chu kh kin nhn v{ nhn nhng lm m nhng nt sng chi ca mnh, t mi n np c sauchic mt n kn |o. Bn ng nn lng khi phi mang chic mtn tr trn y thng khi ci v kh gii o|n li li cunngi kh|c n vi bn v gip cho bn c dng v ca mt ngiquyn lc. Hnh nh cn ghi nh: B da cu. Mt con cu khng bao gi cp bc, con cu khng bao gi la bp, cu lun ngu ng v{ ngoan ngon. Ch cn kho|c ln lng tm da cu l con co ung dung tin vo chung g. kin chuyn gia: C bao gi bn nghe vic mt v tng mun |nh p th{nh nhng li loan b|o nh cho i phng bit trc? Hy giu kn mc ch v{ che y tin trnh, khng bao gi ch th bit quy m k hoch ca mnh cho n khi nc n chn chng, cho n khi trn |nh ~ ng~ ng. H~y thng trn trc khi tuyn chin. Ni tm li, bn hy bt chc nhng qu}n s thin chin kia, khng ai bit c mc tiu ca h, tr nhng t nc iu t{n m{ o{n qu}n m~ h ~ i qua. (Ninon de Lenclos, 1623-1706)70 70. CHE Y CH TMNGHCH O S khng c mn ha m n{o, khng n nghi binh no,khng v trung thc lm mu hoc k s|ch |nh lc hng nogip bn che y nu mt khi bn ~ mang ting l k la o.Khi bn c{ng li i v cng thnh cng nhiu th s cng kh chobn ngy trang s xo tr|. Ai ai cng ~ bit bn l tay i bp, vvy nu c tip tc ra v ng}y th, bn s b ngi khc xem l ko c gi |ng tm nht v{ iu s thu hp khng gian tcchin ca bn. Trong trng hp ny bn nn th nhn tt c,ng vai thng u ho{n lng, thm ch mt tn i bp ang nnn hi ci. Nh th bn khng ch c mi ngi khen l ngaythng, nhng iu l lng v k diu nht l bn s c kh nngtip tc nhng qu k. P. T. Barnum l tay trm la o hi th k XIX. Khi gi{ i,hn phi tp cho quen dn vi tai ting i bp m mi ngi gncho. C ln hn t chc mt bui i sn b rng ti New Jersey viy b l, k c nhng ngi Da v vi con b nhp khu.Barnum ra sc qung co rng l{ bui i sn thc s, nhng vsau mi chuyn b tm lem n thay v ni gin v{ i tinli, khch hng li cm thy bun ci v vui th. H ~ bit lcn{o Barnum cng tnh chuyn bp bm, rng l{ cha kha th{nhcng ca ng ta, v vy h }m ra yu mn ng ta. Hc c biqu gi v v sn b, Barnum thi khng che y na, thmch cn khai ht nhng c la trong mt quyn t truyn. NhKierkegaard ~ vit, Th gii ny thch b la. iu cui cng: Mc d ta nn khn ngoan |nh lc hngbng v b ngo{i tr tr v{ quen thuc, nhng cng c nhng lcm{ h{nh ng m{u m khoa trng li l chin thut nghi binh 71 71. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elffersthch hp. Nhng tay i lang bm hi th k XVII v XVIII chuu lun dng tu hi v vn ngh la bp cng chng. La mtbi nhng mn biu din, h khng n thc s ca langbm. ch th}n tay n{y s dn cnh tin vo th trn trong mtchic xe nga en tuyn ko bi cp nga . Theo sau l{ o{n h,xic tung hng, u d}y, li ko cng chng n xem trnh din hiuqu thn k ca nhng phng cao n ho{n t|n. Bn lang bmlm cho cng chng thy rng cc mn biu din l phn quantrng nht. Nhng tht ra mn quan trng nht chnh l vic bnba th thuc b| v. R rng nhng mn trnh din gii tr l{ phng tin kholo che y , nhng bn khng th dng chng m~i c.Cng chng s mau chn v nghi ng, cui cng s pht hin trla ca bn. D nhin bn lang bm phi nhanh chng ri khi thtrn trc khi mi ngi kho nhau rng mn trnh din ch l trbp v{ phng thn dc ch l thuc dm. Nhng nhng ngivi b ngo{i tr tr nh nhng Talleyrand, Rothschild, Selassieca mi thi c th thc hin nhng c la sut c i h mkhng phi chun i }u c. H c ti gi cho mu k mnh khngbao gi c v{ t khi gieo mi nghi ng. V vy bn nn s dng mnha m mt cch thn trng v{ khi c c hi thch hp. 72 72. NGUYN TC4LUN NI T HN MC CN THITBn nh to n tng vi mi ngi bng li ni,nhng h ni cng nhiu th bn cng c v tmthng v mt i kh nng kim sot. D cn ni mtiu g tht bnh thng th bn cng nn din ttht m h, b n v{ ng. Ngi uy quyn khin chok khc phi rt r v e s v h ni t hn mc cnthit. Cng ni nhiu th bn cng c xc sut ni raiu khng ni cao hn. 73. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost ElffersVI PHM NGUYN TC Gaius Marcius, cn gi l Coriolanus, l v anh hng qun sv i ca La M thi thng c. Hi u th k th V trc cngnguyn, ng ta ~ thng nhiu trn |nh, nhiu phen cu thnhph La M thot khi tai ng. V phn ln thi gian ng xng phatrn mc nn t c d}n La M~ n{o quen bit ring ng ta, khin ngtr thnh mt gng mt huyn thoi. n nm 454 TCN, Coriolanus t nh }y l{ lc mnh khaithc ting tm v{ quyt nh dn thn vo chnh tr. ng ta ng cvo chc v chp chnh ti cao. Nhng ng vin vo v tr nythng din thuyt v{o u cuc tranh c, v{ khi Coriolanus ngtrc th dn, ng ta bt u bng cch khoe ra hng t vt sotrn ngi, kt qu ca mi by nm chin u v s an bnh choLa M. Nhng vt so oai hng ny khin mi ngi khng myquan t}m n nhng g ng pht biu ngay sau v chng l{chng c hng hn cho tnh yu nc v{ lng dng cm ca ng,l{m cho d}n chng xc ng n ri l. Coriolanus xem nh ~thng c. Tuy nhin n ng{y u phiu, Coriolanus li hin ngay tinv{o ni din {n, th|p tng ng ta l{ c hi ng nguyn lo v ccdanh gia vng tc. Nhng ngi thng dn ht sc xn xao vcch diu v ging oai nh th vo ngy bu c. Ri Coriolanus li ng {n din thuyt na, nhng ln nyhu nh ch hng v thnh phn giu sang th lc thp tng ng.Li l ng ta ngo mn v xc xc. Tuyn b mnh s thng c,ng khoe khoang cc chin tch, pha tr chua ngoa, ch trch ccch th khc nng n v nhn mnh n nhng ca ci m ng tas mang v cho La M. Nu ln trc cc vt so ~ l{m d}n chng74 74. LUN NI T HN MC CN THITxao lng khng nghe, th ln ny h thc s ~ nghe: H hon tonkhng ng rng ngi chin binh huyn thoi n{y cng ch l tnkhua mi ma m. Tin v bi din vn th nh ca Coriolanus nhanh chng loantruyn khp thnh ph v{ ng o nh}n d}n i v lm ng tatht c. Tht bi chua cay, Coriolanus ch cn nc l tr v vi satrng, chua cht th rng s bo th nhng thng d}n n{o ~chng li mnh. Vi tun sau, mt chic tu thy to ln ch ng ccti La M. Vin nguyn lo sn sng pht min ph s la thc nycho d}n, nhng khi h ang chun b biu quyt th Coriolanusxut hin v chim din {n. ng ta l lun rng vic phn phimin ph nh th s phng hi n tm v m ca thnh ph.Nhiu nguyn lo b Coriolanus thuyt phc v v biu quyt b saly. Coriolanus khng dng : ng tin thm mt bc lnn bn thn nim v dn ch. Coriolanus ngh dp b c|c ibiu nhn dn v giao quyn cai tr cho gii qu tc. Khi tin ny lan truyn ra d}n chng th cn phn n ca h~ ln n nh im. Dn chng yu cu i biu ca h n vinnguyn l~o buc Coriolanus phi ra i thoi vi h. ng ta tchi. Khp thnh ph u xung ng. S s din ra nhiu cucni lon, cui cng cc nguyn lo phi phn phi ng cc. C|c ibiu tm h{i lng nhng nh}n d}n vn cng quyt i Coriolanusgp g v xin li h. Nu ng ta hi li v rt li nhng g ~ ni thnhn dn s cho php ng ta tr ra chin trng. Coriolanus xut hin ln cui trc nhn dn v h chmch yn lng lng nghe ng ta. Khi bt u, Coriolanus ni chm rimm mng, song cng ni nhiu th ng ta cng l mng. Ri ng tali bung ra li tha m. Ging iu vn kiu cng, v mt th75 75. 48 NGUYN TC CH CHT CA QUYN LCRobert Greene & Joost Elfferskhinh khnh. Coriolanus cng ni th nhn dn cng phn ut. Cuicng h la buc ng xung khng cho ni tip.C|c i biu nhn dn bn bc ri tuyn n t hnhCoriolanus, truyn lnh lp tc hnh quyt. |m ng h d ngh quyt nh . Tuy nhin gii qu tc can thip v{ thnglng gim |n cn lu {y chung th}n. Khi d}n chng La M~ bitrng b anh hng qun s v i kia khng bao gi c tr vthnh ph na, h a ra ng n mng. Trc nay cha ai tngn mng nh vy, ngay c sau khi i thng ngoi bang. Din gii Trc khi bc v{o chnh trng, ch bng tn tui mnhthi Coriolanus cng ~ l{m k khc khip s. Chin cng lng lyngoi trn mc ~ chng t ng dng cm phi thng. V t ai bitr v ng nn tn tui ng c gn lin vi loi truyn thuyt.Nhng khi xut hin trc dn chng v bc bch nhng suy ngh,tt c nhng g b n v{ v i u tan bin. Ha ra v anh hng nycng kho|c l|c khoe khoang nh tn lnh qun. ng ta li cn xcphm v ph bng nhn dn, chng nh ng ta cm thy b e dav bt an. Bng dng ngi dn khm ph ra rng Coriolanuskhng phi nh mnh tng. Truyn thuyt v thc t khc nhauxa qu, khin cho ngay c nhng ngi mun tin vo v anh hngca mnh cng phi tht vng. Coriolanus cng ni nhiu th cngt ra t c uy ngi no khng kim so|t c li ni ca mnhth cng s khng th kim so|t c bn thn v khng xng|ng c tn trng. Phi chi Coriolanus ni t thi, nhn dn s khng c dp bng ta xc phm, khng c dp bit r thc tm ca ng ta. Nh thng ta s duy tr c vng ho quang sng chi, s c c may76 76. LUN NI T HN MC CN THITthng c, t c c hi thc hin cc mc tiu phn dn ch camnh. Nhng c|i li ngi ta l mt con th m t ai kim ch ni.N lun c gng thot khi ci x lng, v nu khng c thunha th s lng ln ln v ta ra tai ha. Uy quyn khng th tptrung vo nhng ai hoang ph li ni. Nghu s hon ton h to ming lc trng trn.Khi bt gp cnh ny, con cua lin cho mt hn | hay cng rong v{o, cho s khng th ngm ht ming, sau cua tha h |nh chn. l{ s ph