7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

1/16

SYAN AHLAKI

Yazar: Nurettin TOPU

Yaynevi: Dergah

Bask: stanbul / 1986 / 232 shf.

ISBN:

Bilim Grubu: FelsefeTr: Telif

Hitap Ettii Okuyucu Kitlesi: zel lgi

Genel Deerlendirme:Kitap, yazar Nureddin TOPUnun Pariste Sorbonne

niversitesinde okurken hazrlad doktora tezindenoluuyor. Kitapta insan-dnya arasndaki felsefi oluumlarincelenmi. Hrriyet problemi, insann esilirlii, sorumlulukideali, taklit ve inan, mistik iman, imandan isyana kitabn

ana konularn oluturuyor.

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

2/16

Eserimiz alt blmden olumaktadr.

1- Hrriyet problemi

2- nsann esirlii

3- Sorumluluk ideali

4- Taklid ve inan

5- Mistik iman

6- mandan isyana

Yazara gre hrriyetten isyana kadar katettiimiz yol,bir ilerlemeyi mi gsteriyor yoksa sadece bir teriminyerine baka bir terimin mi konulmasdr? Bize ylegeliyorki asandaki czi irade yanlgsn olduu kadar,hareketlerinde kanlmaz olan determinizm yanlgsn daortadan kaldrmak idi. Byle olunca isyan problemi,ispatlanmas sz konusu olacak bir varsaym ve tartmaierisindeki atma olarak deil de isyann ta iindekefedilmi bir olgu selametini belirleyecek bir seimolarak ortaya kyor. syan etmeyi istemek veyaistememek, harekete gemeyi istemek veya istememek,

bu ikisinden birini semek gerekiyor. En iyisini semek iinde hep daha fazlasn istemek, elini daha ileriye uzatmak,kalbini geniletmek bir yandan kendini aleme verirken teyandan kendini alemin merkezi haline getirmek yeterlidir.Hr hareketi isyan vastasyla ve isyan ierisindetanmlandn grdk. Tabiat determinizminin ve sosyaluysalln karsna dikilen her hareket aslnda hakiki birisyandr. Bylece aranan ve istenen yaratma kiinin kendihayat aslnda hakiki bir isyandr. Bylece aranan veistenen yaratma kiinin kendi hayat kuraln kendisininkefetmesi isyan hareketleri olmaktadr. Bylece insan,

ou zaman ve belli bir lde isyan halindedir. Yazarngayreti ise gerek tavrn, hareketlerinin yneldii idealitantmaktan ve bu ekilde ondaki stn grev uurunuuyandrmaktan ibarettir.

Nureddin Topu, felsefi metod ve anlay bakmndan20. yzyln nde gelen sistemlerinden Hareket (action)felsefesine balanm bir dnrmzdr. Hareket

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

3/16

felsefesi 18. yzyldan beri batda gelien materyalist -pozitivist akmlarn karsnda insanln kurtuluunu ahlakive moral deerlerin ykseliinde gren spritalist birfelsefi akmdr. Bu felsefenin kurucusu olan Fransz filozofuMaurice Blondel (1861-1944), L'action adl eseriyle insanhareketlerinin aile, toplum, devlet ve insanlkbasamaklarndan geerek Allah'a doru ilerlemedeolduunu ince tahlillerle ortaya koymutur? Blondel dininkendi bana ve sistemi olduu aklad. Blondel akl ileinanc ayrmann sun'i olduu, pozitif ilimlerden felsefenin

hareketlerine ve dinin, deneyi tamamyla aan alanlarnakadar, hereye ancak insan hareketlerinin ortaya koyduuimanla ulamann mmkn olacan iddia etti. Buanlamda din ile felsefeyi birbirine yaknlatrmaya alt.

AHLAK PROBLEM NASIL ORTAYA IKIYOR

HAREKET AHLAKI VE AHLAK RADECLKradenin eseri olan her hareket mkemmele, daha

mkemmele bir zlemdir. Bu iradenin kendini denedii biregzersizdir. En kk gayreti gerektiren bir hareket bile,

vcudun btn kuvvetleriyle birleir. Hareket saf birkendiliinden olu deil, engellenmi bir kendiliindenolutur? nsan, kendini ancak hareketin iinde tanr vesonra hareket ondan bir yaprak gibi kopar. nsan kendinive eyay hareket ederek tanr.

Her gerek bilgi, aslnda, hareketin meyvesi olaninantr. Bu inan insanda daha yksek bir hareketindomasna yol aar. Her gerek bilgi, yani her inan basitbir taklit olmadndan ferdi yeni bir harekete hazrlar.Gitgide genileyen hareket, evrensel bir nizama alr.

Hareketini evrensel lye vurarak ve kendihareketinde evreni kucaklayarak orada kendi uurunuaramas, ite insann ahlaki davran bu ekilde olmaldr.O halde ahlaki hareket evrensel iradeye yenidenkavumak zere bir eit deiim (conversion) ile buesareti amaktan ibaret olmaktadr. Buradaki deiimdenmaksadmz, btn hareketlerimizin ve bilgilerimizinkendisine tabi olduu evrensel iradeyi aratrmaktr.

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

4/16

MUHTELF AHLAK SSTEMLER

Sokrates, Ktlk bir bilgisizliktir, hi kimse bilerekktlk etmez der. Bu gr, Eflatun, Aristotales,skolastik filozoflar ve Ansiklopedist aydnlanmadnrleri tarafndan da benimsendi. Onlara gre, insannahlakl klmak iin retmek yeterlidir. Oysa bilgi birhareketten arda kalan eydir. Gerekte harekete gemekiin ahsi bir tecrbe lazmdr ve ahlakta nemli olan dayalnzca bu tecrbedir.

Deneyici (emprist) ler ahlaki hakikatlerin olguhakikatleri deil, deer hakikatleri olduunun unuttularonlar hareketten doan iradeyi incelemek yerine haz vemutluluk, sosyal veya ferdi menfaat vs. gibi hareketinortaya kard bir takm mkemmeline ulamaktr,mutluluk ahlak taraftarlarnn iddia ettikleri gibi insannzevki arad ve acdan kat doru deildir. Hareket birzarurettir ve yaamn vazgeilmez bir sonucudur; insanzevk kadar hatta ondan daha fazla acy da tereddtszkabul etmektedir.

Sosyal dayanma doktrinleri ise mutluluk veya faydaya

ynelik dayanmay tavsiye etmektedirler. Dayanmaahlaklar ahlak tesis etmezler ama onu varsayarlar. yilikkadar ktlk iinde dayanma yaplabilir.

Emile Durkheim, tecrbi ilkeyle aklc ilkeyi, iyiliklevazifeyi badatr-maya alan bir eit dayanmaysavunmaktadr. Bundan ikilik ortaya kacaktr. Bu ikiilkeden hangisinin dierine baskn kaca ve onuarkasndan srkleyecei bilinemez. Eer iyilik tercihedilirse faydacln hatasna dlr.

Namuslu adam ahlak da F. Rauh'un kurduu bir ahlak

sistemidir. Namuslu adama gre vazifesini yapmak iingzlerini kapamak yeterli olacaktr. u inkar edilemez birgerektir ki ahlaki evre olarak toplumda ferdi iradelerdaha gl olan baka tarafndan istismar edilir venamuslu adam ahlak insan uysalla kr bir itaatesrkler.

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

5/16

SPNOZA'YA GRE HRRYET

RADE ZERNE DNCELER VE ALLAH LEALEMN BRL

Ruhda asla mutlak veya hr irade yoktur, fakat insanruhu bir sebep tarafndan unu veya bunu istemeyeazmettirilmitir, bu sebepde bir baka sebep tarafndanbelirlenmitir ve bu da bir baka sebep tarafndan...bylece sonsuza kadar gider? Bizi harekete sevkedeneilimler etkin sebep deil edilgen sebeplerdir. radeyi

hr sebep olarak deil, ancak zaruri sebep olarakadlandrmak mmkndr. Sadece Allah etkin sebeptir.Allah ile alemin birlii olmakszn ne Allah' aleminyaratcs olarak ne de alemi Allah'n eseri olarak anlamakmmkndr ayn ekilde Allah cevherinden Allah'nvarln, Allah'n varlndan da O'nun sfatlarn vetavrlarnn sonsuzluu fikrini karmamz zorunluolmaktadr. Allah kendi mahiyetinin gerei, alemde Onunetkin sebep olmasnn gerei, zorunlu olarak vardr.

Mutlak sonsuz varlk olan Allah cevherdir; nk eercevher olmasayd kendisinden baka bir varlk tarafndan

tasavvur edilmi olacakt. Dolaysyla bir varla balolacak ve onunla snrlandrlm olacakt. Bu ise Allah'ntanmna ters decekti.

Cevheri yle tanmlyor; O kendi kendisine var olanve tasavvur edilen- yani tasavvurun ekillenmesi iinbaka bir varln yardm ve tasavvuruna muhta olmayaneydir.

Allah'la edeer tutulan tabiat, yegane sebebini Allah'tabulur. nsann hareketleri, ilahi varln zorunluluunabalanmtr. Hareketlerimizin nitelii Allah tarafndan

belirlenmitir. Bizim hareketlerimiz yalnzca ilahihareketten kaynaklanmaktadr.

Bylece Spinoza, sisteminde czi irade yanlgs ortadankaldrlm oluyor. Bizim czi iradeye olan inancmzbalca iki sebebe dayanmaktadr. uurunda olduumuzarzularmzn hem kendilerini meydana getiren hem de

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

6/16

onlarn gereklemesine msaade eden d sebepleribilmektir.

KURTULU MESELES VE TABATINANLAILABLRL

Spinoza, kurtulu meselesine zm aryor. nsan ebedimutlulua nasl ular? Ona gre ebedi mutluluk ruhhuzurunda mkemmel bir skunette bulunur. nsan tabiatitibaryla ve dolaysyla mutsuz bir varlktr. Tabiatta nizamve ahenk vardr. Ona da hakim olan kanunlar, mkemmel

olarak anlalabilir niteliktedir. nsan kendi huzursuzluunutabiata tar. nsan tabiatn bir paras olduuna gre,tabiattaki gibi insanda da kesin bir determinizm vardr.Kurtulu ve skunet bulmak iin ruhi olaylar da tabiatolaylaryla ayn planda dnmek ve kanunlaryla birlikteorada hkm sren kesin determinizmi tanmak kafigelecektir.

SEZG VE HRRYET

CZ RADENN VE DETERMNZMN YANILGISIBergson determinizmi Spinozann yapt varln

mutlaklndaki anlalabilirlie dayandrmyor aksine,Spinozaya sonsuzluk olan tek bir ana dayanmak suretiyle,sre konusunda soyutlama yapt tarizinde bulunacaktr.

Bergson, Spinozann yapt gibi metafizik bak asndadurup kalmyor. Ona gre; nsan hrriyetinin incelenmesibir felsefi sistemin uzants olmayacaktr. Eer hrriyetpsikolojisi olarak aratrmaya yer varsa bunu ruhi olayntahlili erevesinde yapmaya alacaktr. O ruhi hallerinsaf bir takm byklklere indirgenemez olduunoktasndan yola kyor. halleri mekana ait

byklklerin llmesi gibi llemezler.Determinizmin artk sebeplilik konumu yardma

armaktan baka aresi yoktur. Determinizm konusuudur: Ayn sebepler ayn sonular doururlar. Fakat ruhihayatta ayn sebep birok defa ortaya kmaz ki..

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

7/16

Hrriyet, somut benliin, kendi yapt hareketle olanilikisidir apak hr olduumuz iin bu ilikinin tarifiimkanszdr.

HRRYET NEDR?Determinizm olmadan hrriyet kavranlamaz ve bu

gerek anlamda imkanszdr. Hrriyet, dtakideterminizmin yerine benliin determiniz-mini, bir ideterminizmini koymaktan ibarettir. Ve i determinizmingc, hrriyetimizin de gcn gsterir.

NSANIN ESRL

HAZZIN ANLAMIrade, kendi hrriyetini kazanmadan nce hatta onu

kazanmak zere esir bulunmaktadr. Tam olarak kendiniistemeden nce esirlii istemektedir. Bize gre esirlik,iradenin zel bir nesneye balanmas anlamnagelmektedir. O bylece tatmin olacak ve bizzat butatminle yok olacaktr.

Hayat hareketi mmkn klan maddedir. Haz hayatn bir

tamiri olarak kabul edilmelidir. Bu anlamda merudur,hatta zaruridir. Fakat hazz hareketin gayesi yapmakharekete sonsuza doru hr bir geliim hz vermek yerineonu daha balad noktada durdurmak demektir. Buhareketin bizzat kendi kaynanda yok edilmesi olacaktr.Zevk, hayattan kar, hayata yapt bu katkyla varlkta birzavalllk, bir gszlk haline gelir; bu insann zaafdr. Hertatmini arkasnda bir pimanlk gelir. haz, gerek birekilde istenmi deildir; o daha ok bir istek noksanlnatekabl eder.

DAYANIMADayanma insann kendi bana yaamayaca iinkaamad bir kaderdir. ki ekilde olur. Birinci safhadainsan yaamak iin bakalar ile dayanmay hareketgayesiyle kabul eder. Bu pasif boyun eilen ve raz olunanbir dayanmadr. kincisinde ise insan bakalar iin yeniglerle yeni dayanaklar meydana getirmek suretiyle

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

8/16

dayanmay yaratr. nsan esir doar kendi hareketiniyaratmak suretiyle hrriyetini kazanr.

Dayanmann iki nemli sonucu vardr. O, bir taraftanferdin hrriyetine tecavz eder, dier taraftan da asalakyaamaya zemin hazrlar, Dayanmac hareket, ancakmenfaat d iradelere baland taktirde verimlidir.

HAKMYETHakimiyet dayanmann devam ve zorunlu

tamamlaycsdr. Dayanmac hareketin mmkn

olabilmesi iin ferdi iradelerin birbirlerine yaklamas bellibir tarzda birlemesi fertlerin kendi zlemlerinde uyumsalamalar gerekir.

Fert hrriyetinin hibir hkmet eklinde hattademokraside bile korunmas mmkn deildir.

SORUMLULUK DEALnsandaki hareket etme sorumluluu insan tabiatnda ve

dayanmada mevcut olan esirlikten ve hakimiyettendoar. nsann sorumluluu her hareketten sonra birazdaha byyen kendi iradesine bir dntr.

Sorumluluun ideal vasf ahlaklar tarafndan ak birekilde incelenmemitir ahlaki doktrinler insann u veyabu ekilde hareket etmekte veya etmemekte hrolduunu ne srerler. Madem ki insan hareketiningetirebilecei kt sonular nceden tahminedebilmektedir yleyse cezalandrlmaya mstehaktr.

Ahlaki denilebilecek bir sorumluluk kendi gereinibizzat bu gerei yaayann vicdannda bulmaldr. Onunhakknda bakalar tarafndan verebilecek bir hkmnsonucu olmamaldr.

SORUMLULUK UURUNUN TAHLL

SORUMLULUK RADESHareketin sebebi, hareketin kendisindedir; fakat bu

kendiliinden olu deildir; aksine bu bizde birzorunluluktur. Ve bizden kaynaklanmak suretiyle hareketi

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

9/16

zorunlu klan da odur. Bylece bize gre sorumlulukkendiliinden oluan indirgenemeyen sebeplilik basayesinde ancak anlalabilir ve gerek olur. Evrenselnizam hedefe almak suretiyle medeniyetlerin olduukadar vicdanlarn da koruyucusu haline gelen birsorumluluk iradesi vardr.

ADALET VE MERHAMETAdalet, eitlik ve karlkl olma ilkesine dayanr. Bu

ilkede dayanma-dan doar. Dayanmay meydana

getiren szlemeye gre artlar btn fertler iin ayndr.Byle olunca adalet, sadece sosyal nizam gvenlik altnaalma endiesi tayan ve zerinde uzlama salanm olanbu szlemeye uymay ifade etmektedir.

Kanun adaleti sadece datr.

Kat ve ekli bir adaletin tesinde ve stnde onu kuran,hatta aan bir sorumluluk iradesinin hareketi vardr.

Merhamet, sorumluluunun hazrlayc, ksmi, devamlolmayan ve az ok pasif olan eklidir. Devletin gerek varolu sebebi sadece adaleti yerine getirmek deildir.

Devletin merhamet ve en geni ekliyle sorumluluuyaratmas gerekir. Bunu uygulayan sistem mutlakiyet veoligaridir.

TAKLT VE NANDnce insan hareketinin bir devamdr. O, hareketten,

hem de ondan ayrlmakszn domaktadr aslnda insannhareketi dnlm olmadan nce ve ayrca dnlmolmakszn zekidir.

Hareketin bir dncesi olduu gibi, dncenin de birhareketi vardr. Bu hareket bir nevi objenin, suje

tarafndan kendisine mal edilmesi ve onun tarafndanzmlenmesiyle kesin bir ekle ulaacaktr. Bu inandiyebileceimiz hakiki gerek bilgidir. nan taklit yoluylayaylr.

NANCIN HAZIRLAYICI EKLLER

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

10/16

Dnce iki ekilde inanca hazrlar. Birinci basamaktadnce objede zihnin zmlemesini ifade eder. kincibasamak, suje ile objenin birbirinden ayrlmasna tekableder.

SEZGL DNCEzlenim ve duyum: zlenim, eyann grntsnn

beynimize yansmasdr.

Duyum: Duygulanma halinden dnme faaliyetinegeitir.

Sanat ve sezgi: Sanatkar bir bakma, sradanhassasiyete sahip insana yabanc duyumlarla oynar, hibirmenfaat fikri, duyumlarn mutlak safl ile badamaz;hakiki sanat kesinlikle menfaat ddr.

Sezgi, tabiattaki eyann okluu ierisinde hakiki biriman haline gelmek zere inanca ulaacaktr.

NAN NEDR?nan ve bilgi: nsanlarn inanlarnn olmas iin

sezgilerinin, yani artlm duyumlarnn olmas gerekir. O

varlklarn benlikteki zmsemesi varlklara benliktarafndan sahip olma, o, birlikte bile ayrlktr inan,somut ve birletiricidir.

Pascala gre eit inanma yolu vardr: Akl, alkanlkve ilham.

Akl ile ilgili, insan by yapan dncesidir? der. Bizhakikati sadece akl yoluyla deil, ayn zamanda kalpyoluyla da tanrz.

nanmann ikinci yolu olan alkanlk; onun nezdindeibadettir.

nanmann nc yolu olan ilham, tabiat st ltuftur.Kant, inanc bilginin stne ve ayr bir alana, ahlaki

hakikatler alanna yerletirir. Kant'ta pratik akl bir bilgiolarak deil bir vazife olarak konulur.

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

11/16

Fichte'de nan bilginin btn alanlarna hakimdir.Fakat kayna itibariyle o ahlaki hakikatler alemindendomaktadr tezini savunur.

Hamilton'da inan, akln ilk art olmaktadr. nantemeli oluturduu bilgiden nce gelen bir kanaattir.

GEREK BLG OLARAK NANnan benliin eyann hayatna alelade bir katlmas

deil, o bizzat eyaya sahip olmaktr; eyann hayatnnbenlikte yani insanda olmasdr.

inan varlklar birbirine balayan isel mnasebetlerinkefedilmesidir; benliin varlklarla birlemesi ve birlikiinde bile ayr olmasdr.

NANCIN TAKLDEer inan iletilebilir olmasayd ve doduu fertte

ebediyen kapal kalsayd ne insan toplumu olurdu ne demedeniyet.

Taklid, ruh dnyasna bir mucize gibi girer; toplumu vemedeniyeti o yaratr ayn zamanda insann evrensel

olmasn, iradesini ruhlarda ebediyete kadar devamettirebilmesini salar. nancn evrensel yaygnl ancaktaklit yoluyla mmkndr.

MSTK MANman, her eyden nce insandaki bir inancn devam ve

uzants demektir. Bir inancn iman olabilmesi iin, insanruhunda sreklilik kazanmas ve hayatna da hakim olmasgerekir.

man niin mistik bir zellik arzeder?

man bir kendi kendini tanmay gerektirir.

kincisi onun akln ulalm snrlarn amas bundan date, bizzat akl bir manevrann eiine kadar gtrmesi,dnen akln n glgeleyen ve boan ok byk bir iaydnlanma salamay baarmasdr.

ESTETK MAN

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

12/16

Burada her eyden nce gsterilmek istenen ey, sanatstn faaliyetinde bir iman olduu ve sanatkarnounlukla farknda olmadan mistik bir hayathedeflediidir. Her sanat faaliyeti, dnyadaki ekillere, dind eylere bir eit tapnmadr. Sanatkar bu din deylerden geerek szn ettiimiz mistik imana varr.

rade kendi bana eksik, kusurlu ve gayri samimidir once kainat ister, bir srayta onu aarak kendinitamamlayacak olan tabiat stn ister. rade, varlnsinesinde her yerde kendini tamamlayabilecek olanyegane eyi arayacaktr. O zaman tam bir yanlg sonucu,sanki, o konu kendini mkemmel olmayan durumdankurtarabilecek tek konu imi gibi herhangi bir konuyasarlacaktr. Bu kurtarc vehimden, insann btn iradikuvvetleriyle kendinden bakasna snmas demek olanak doar.

Mikelanj, Karanlklarn ocuu olarak kendisini tarifediyor. yine hibir dncem yoktur ki zerine lmkaznm olmasnder ve devamnda herey glgeninkucanda huzur bulur. Yalnz bana, geceleyin, beni

strap ayakta tutar. Topraa uzanm olarak kendimi yerbitiririm. Onda ak var olan gerekliin her zamangzken yzdr, lm ise teki yzdr.

SANATKAR VE MSTK LEKEE BENZERLile ekmek (riyazet) bir usuldr, bir mcadeledir. nsan

ikilii ierisinde inansz ile ekmek olmaz. Burada bedenihayat ile ruhi hayat ikilii vardr. ile ekme; ruhun,mistiin bu yolda yryne engel tekil eden btnbedeni ve iradevi gleri ykarak ilahi varlkla birlemesininyoludur.

Mikelanj ile ile ehlinin faaliyeti arasnda derin birbenzerlik olduunu syleyebiliriz. Gen yata pek okhastalktan muzdaripti. Fakat hibir doktorundan kendisinitedavi etmesini istemiyordu. Bu ileye hazrlk, onda dahasonra bizzat kendinden nefrete kadar vard. lmekistiyordu fakat lememektedir. Onda, daha fazla zdrapekmek iin hergn yeniden doan korkun bir yaama

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

13/16

gc vardr. Hareketten kopmak ona yasakt. radenin, akve lm arasndaki bu gidi geliini iaret etmibulunmaktayz. Rodin onun yapt btn heykeller, ylebir skntnn eseridir ki, sanki kendi kendilerini yoketmekisterler. Btn heykelleri ilerinde barnan mitsizliin okkesif basksna boyun eecekmi gibi gzkrler.

Vecd fenomeni: Mistik vecdde olduu gibi sanatkarnvecdindede her trl arzuya kar bir kaytszlk vardr.Beethoven gibi sanatkarda da gzlenmi olan harfiyyen ddnyaya ve kendi kendine kaytszla uymaktadr.Romann Rolland bu durumu: Birden sokak ortasnda, birgezintinin veya konumann yar yerinde ani bir fikir aklnageldiinde kendinden tayor kendi hakimiyetindenkyor, o fikre ait hale geliyor, o fikri tamamyla elegeirinceye kadar onu brakmyor. Hibir ey onuoyalayamaz oluyor. Beethoven'in kendisi bu bitmeztkenmez kovalamacay sayklama biiminde yletasavvur ediyor.

Peinden gidiyorum, sktryorum, katn vekaynaan kalabalkta kaybolduunu gryorum. Yeni bir

ihtirasla tekrar yakalyorum, bir daha ondan ayrlmyorum.Bir vecd spazm iinde onu her makama uygun olarakoaltmam gerekiyor.

Mistikliin iki dnyas arasndaki fark udur: Evvela,sanatkarn iman, grn itibariyle, oklua, eksik olana,yetersiz olana bir iman, tabiri caizse bir sahteye imandr,oysa ile ehlinin iman bir olana, iradelerin yneldii

Yegane iradeye imandr.

kinci olarak, din mistii bir metot uygular ve gayesineulamak iin uurunu ve iradi hareketini ortaya koyar.Sanatkar kendi asndan kendi mistikliine ancakkendisinin de bilemedii bir saikin itmesiyle varr.

BLGLERMZN UZANTISI OLARAK DN MANBir olana iman, inanlarmzn, gerek ve yaanm

bilgilerimizin uzantsndan doar. Hakiki bilgilerimizinimann birliine yaklama temayl tabii inanlarmzntabiat st alemde tamamlanmasnn uyarc sebebi

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

14/16

iradenin kendi kendine yetmeyip Allahsz insann bizzatkendisine kar samimiyetsiz olmasdr. rade var etmekiin kendi iinde kendi vastasyla kendine ramen isteyenyegane iradeyi aratrmak ihtiyac duyuyor.

SLAMDA MSTK ELMslam mistii Kur'an'dan domutur. Kur'an ilahi hikmete

ulamak iin mmine az uyumasn, dua etmesini telkinetmekte tek kelime ile zhd hayat yaamasnemretmektedir.

Gandhi de hr hareketini engelleyen nefsine yine hrhareketin yeryznden yaylmasn engelleyen g vekuvvetlere kar savan ynetmi olan bir Hz.Muhammed'in idealine gerekten yaklamaktadr.

MANDAN SYANAradeyi imann Mutlak Bir'de aratrlmasna iten ey,

onun olaylar dnyasndaki kendi kendine yetersizliidir.

rade, Allah' istemeden nce ve henz O'nu arzuetmeksizin hereyi tabiatta aramay denedi. Kendihareketi kendi yetersizliini sonsuz derecede arttrd.

Anadolu bin yllk tarihinden beri, sadece snrlardadeil hemde devlet merkezinde ve ayn zamanda kendikalplerinin derinliinde kutsal cihad ilan ederek cemaatinselameti iin kendini feda eden kahramanlardan veehitlerden mahrum kalmad. Kendi mistiklik geleneineyeniden sarlacak olan Anadolu ocuklar hem kendinefislerinin zorbalna hem de despotlarn zulmne karher zaman kutsal cihad ilan edecekler ve kendi daraalar nnde cesaret ve gururla cihadlarnn tamanlamyla uurunda olarak: Ben hakikatim (enel hak)

diyebilecektir.STRNER'N ANARZMStirner, ferdi varln bencilliini dardan gelerek onu

kstlamaya alan hereyin karsna koyar. Tabiata vetopluma, devlete ve insanla, ahlaka ve dine isyan eder.Bunlar birer hayalettir ve hibir snrlamay kabul etmeyen

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

15/16

yegane benliin haricinde onu engelleyecek olan hereyiortadan kaldrmak gerekir.

SYANCI ROUSSEAURousseau, Bana bizzat kendim iin sevecek birisi

lazm ister istemez bu iman iradesi, herkesin aynderecede belirlenmi ve gsz olduu tabiat dzenindebir kmaza ulaacaktr. rousseau'nun son anda hayattecrbesi onu, ierisinde kendisini tabiat gerei huzursuz,klm, samimiyetsiz, bizzat kendisinden uzaklam,

hasl tuhaf ve sefil hissettii insan toplumundanuzaklatrmtr.

O kendisini ylesine tanyordu ki, dier insanlar gibidomam olduunda farkndayd. Bunu defalarca ifadeetti; Kalbimi duyuyor ve insanlar tanyorum. Grdminsanlarn hibirisi gibi yaratlmamm.; mevcutlarn hibirigibi yaratlmadma cret ediyorum. Daha deerlideilsem de en azndan farklym.

Rousseau'nun isyan, bizzat kendisiyle mcadele ihtiyacduyan ferdiyetilii iersinde sonusuz kalmtr; bu isyan

hedefine ulaamamtr. Bize gre Rousseau hareketadam olsayd, isyann kayna tabiat-st bir aleminhareketine kar bir uysallk olacakt.

SCHOPENHAUER'N SYANISchopenhauer'in isyan bizzat varoluu hedef almtr.

Ona gre varolmak, ktl istemektir. Bu kklktlkten kurtulmak iin varl inkar etmek gerekir.Mademki dnya bu kadar ktdr en iyisi varolmamaktr.Bu varolmama eilimi insanda kendi iradesininbavuraca son eydir.

NSAN'DA ALLAH'IN SYANI(Ben Hakikatim-Ene'l Hakk'n Manas)

Daha nce de sylediimiz gibi, kendisi hakknda bilgiinsann kendi hareketindeki yetersizliini ihtiva ederken,Uluhiyet hakkndaki bilgi ise kendi kaderini yapabilecek

7/31/2019 49433624-syan-Ahlak

16/16

yegane g hakkndaki dncedir. Byle olunca isyan, szkonusu yetersizliin bu kurtarc gce ars olacaktr.

Hallac'in mistikliinin gayesi, Allah'n iradesine boyunemek iin, bencil ve hoyrat benliin isteklerine kar tambir ilgisizlii gerekletirmektir. Bu ekilde insan,beeriyetini aarak tabiat-st bir varl isterken aslndakendi kendisini istemi olmaktadr.

syandaki anarizm, insanda evrensel bir sorumlulukhaline gelen merhamet ile kendi mukadderatna tek

bana hakim olan Yegane varlktan medet uman imannsesinden baka birey deildir.

ENE'L-HAKK'IN MANASIYetersizliinin uuruna varan mistiin i mdahalesinin

gayesi, bu insani yetersizlii lahi uur ve hareketmkemmelliinde yol etmektir; bu bir lde Tanrlamakbir anlkta olsa adeta Allah'n varlnda kaybolmaktr. tebylece Hallac, btn beeri yetersizliklere kar isyanetmek suretiyle uluhiyete ererek bu varlkla birlemeyigerekletirecek ve Ben Hakikat'im veya Ene'l Hakk

diyebilecektir. Mistiin hareketi yegane varla doru birykselitir, vecd ehlinin istei Yegane Varlktr, BykYalnzdr. Mistik, bir defa bile olsun bu noktaya ulaporada ebediyyen kalamayacaktr. Btn hayat boyuncabunu arayacak bu aray kendi iradesi haline getirecek, bumutlak irade ierisinde kaybolacaktr. Belkide Hallac'nherkesin selameti iin lanetlenmi olarak lme yolundakiartc arzusu bylece aklanabilir.