49883312 studiu etnografic valea agrijului salaj
TRANSCRIPT
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
1/67
SPIRITUALITATE I CULTUR TRADIIONAL PEVALEA AGRIJULUI
Cluj-Napoca
2009
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
2/67
CUPRINS
INTRODUCERE.................................................................................................................................. 3
I. CULTURA TRADITIONAL RNEASC DIN ZONA ETNOGRAFIC ALEA
AGRI!ULUI......................................................................................................................................... "
#. Cul$u%a &a$'%(al)..................................................................................................................."
2. (a*a +p(%($ual) a locu($o%(lo%- %'l(,(' c%'(/*' c%'a*(( olclo%(c'.........................................1
II. RITUALURILE CICLULUI IEII.............................................................................................#
#. R($ualu%( la /a$'%'..............................................................................................................#
2. R($ualu%( ' /u/$)...............................................................................................................#9
3. R($ualu%( ' 4/&o%&5/$a%'..................................................................................................29
III. SCENARII 6AGICO- RITUALICE
#. D'+c5/$'cul.......................................................................................................................3"
I. AS7ECTE DE SOCIALIZARE 8N CADRE RITUALE..............................................................0
#. :6)%+ul p) ((c;................................................................................................................
2. :Claca +'c'%((;.....................................................................................................................
3. :Da/*u la u%);....................................................................................................................1
".
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
3/67
INTRODUCERE
I'/$($a$'a /a*(o/al) a u/u( popo% '+$' '(/($) 4/ p%(&ul %5/ ' 'l'&'/$ul u/a&'/$al
/u&($ :cul$u%) $%a(*(o/al);. Folclo%ul +p(%($ual($a$'a ( cul$u%a &a$'%(al) au &'/(%'a ' a ca%ac$'%(?a
@(a*a oa&'/(lo% (/ universul stesc ((/ 4/ ac'la( $(&p c'a &a( (&po%$a/$) &'$o) p%(/ ca%'
pu$'& cu/oa$' o&ul @(a*a +oc(al) ( ca%ul /a*(o/al 4/ ca%' +' '+)oa%) ac'+$a.
Co&po/'/$'l' olclo%ulu( 4/'pl(/'+c (@'%+' ( (&po%a/$' u/c*(( %($ual(c' c'%'&o/(al'
&a,(c' '+$'$(c' (+$o%(c' ' al(/a%' a u%'%(( ' 'l(c($a%' ( u%a%'. Fu/c*((l' &'/*(o/a$' a/$'%(o% 4l
4/+o*'+c p' o& 4/ c'l' &a( (&po%$a/$' &o&'/$' (/ @(a*a ( (/ @(a*a col'c$(@($)*((- +)%=)$o%(
/a$'%' /u/$) 4/&o%&5/$a%' +au &u/c).
8/ luc%a%'a ' a*) cu $($lul :Sp(%($ual($a$' ( cul$u%) $%a(*(o/al) p' al'a A,%(julu(; a&a/al(?a$ a+p'c$'l' &'/*(o/a$' 4/ $%'( +a$' (/ ?o/a '$/o,%a(c) al'a A,%(julu( (/ ju'*ul S)laj
A,%(j >uc(u&( ( R)+$ol*u D''%$. S'c*(u/'a p%ac$(c) a luc%)%(( +' =a?'a?) p' u/ +$u(u ' $'%'/ ca%'
4( o%'$' +) ('/$((c' &oul ' @(a*) al oa&'/(lo% ( =(/'4/*'l'+ +p'c((c($a$'a o=(c'(u%(lo%
p%ac$(ca$'.
Supo%$ul &'$oolo,(c al c'%c'$)%(( '+$' %'p%'?'/$a$ ' u/ co&pl'B ' p%(/c(p(( $((/*((c' '
+$u('%' a cul$u%(( $%a(*(o/al' ca%' 4/c'a%c) +) 'p(+$'?' =a?a co&u/) ( pa%$(cula%($)*(l' %',(o/al'.
Scopul luc%)%(( '+$' +$u('%'a pa%$(cula%($)*(lo% %',(o/al' al' cul$u%(( $%a(*(o/al' (/ c'l' $%'( +a$'
a$5$ cul$u%) &a$'%(al) c5$ ( cul$u%) +p(%($ual).
7%'?'/$a luc%a%' '+$' o c'%c'$a%' p%(/ ca%' a& o%($ +) +u=l(/('? (&po%$a/*a ( $o$oa$)
%u&u+'*'a '$/o,%a(c) a ?o/'( al'a A,%(julu(. 8/ ac'+$ +cop p%(&ul cap($ol : Cul$u%a $%a(*(o/al)
*)%)/'a+c) (/ ?o/a '$/o,%a(c) al'a A,%(julu(; 4/c'p' cu p%'?'/$a%'a 'l'&'/$'lo% ' cul$u%)
&a$'%(al) a :pa$%(&o/(ulu( &a$'%(al; ( co/$(/u) cu 'l'&'/$'l' c' *(/ ' +p(%($ual($a$'a locu($o%(lo%-
%'l(,(a c%'(/*'l' ( c%'a*((l' olclo%(c'. Cap($olul o( (/$($ula$ :R($ualu%(l' c(clulu( @('*((; cup%(/'
/u&'%oa+'l' o=(c'(u%( ( %($ualu%( +p'c((c' %',(u/(( ca%' +' p'%o%&'a?) la c'l' &a( (&po%$a/$'
&o&'/$' (/ @(a*a o&ulu( /a$'%'a /u/$a &oa%$'a. A& co/$(/ua$ 4/ cap($olul $%'( :Sc'/a%((&a,(co-%($ual(c'; +) ('/$((c a+p'c$' c' +' %''%) la +p(%($ual($a$' 4/+) ' ac'a+$) a$) ac'+$'a +'
p'%o%&'a?) 4/ ca?ul 4/ ca%' +$a%'a ' =(/' a o&ulu( '+$' a&'/(/*a$). Ul$(&ul cap($ol :A+p'c$' '
+oc(al(?a%' 4/ ca%' %($ual'; p%'?(/$) p%(/c(pal'l' ca%' 4/ ca%' co&u/($a$'a +' 4/$5l/'$' p%'cu& (
'l'&'/$'l' +p'c((c' ('c)%u( %($ual.
3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
4/67
I. CULTURA TRADITIONAL RNEASC DIN ZONA ETNOGRAFIC
VALEA AGRIJULUI
1. Cultura materal!
Sa$'l' ' p' al'a A,%(julu( &ul$ a/$'%(oa%' a$'+$)%(( lo% ocu&'/$a%' /u au cu/o+cu$ o
'?@ol$a%' l(/(a% a+c'/'/$) p%o,%'+ul lo% ((/ &a%ca$ p'%(o(c ' '@'/(&'/$' cu u%&)%( 'co/o&(c'
( '&o,%a(c' /'a+$' /)@)l(%( 'p('&(( '$c.. 7opula*(a /-a 4/$%'%up$ /(c(oa$) co/$(/u($a$'a '
locu(%' p)&5/$u%(l' a%a=(l' +&ul+' cu ,%'u p)u%(( (a% :la 4/$'&'('%'a u/'( a'?)%( +-a *(/u$ +'a&a
4/ &a%' &)+u%a ' po?(*(a ,'o,%a(c) a@a/$ajoa+) ( ' po+(=(l($)*(l' ' al(&'/$a%' cu ap). S$%uc$u%a
a'?)%(( a o+$ 4/+) pu$'%/(c (/lu'/*a$) ( ' al$( ac$o%( ocupa*((l' locu($o%(lo% o%&a ' p%op%('$a$'
o%,a/(?a%'a +oc(al) ('%($'l' %',l'&'/$)%( pol($(co-a&(/(+$%a$(@'#;.
Go+po)%(a *)%)/'a+c) +($ua$) p' u/ loc '+$ul ' 4/,u+$ '%a (/co/ju%a$) cu u/ ,a% 4&pl'$($' /u('l' ( cup%(/'a u/ /u&)% ap%'c(a=(l ' co/+$%uc*(( o ca+) +cu/) o u%) ' c'l' &a( &ul$'
o%( )%) p'%'*( u/ ,%aj +(&plu (/ =5%/' u/ coa% (/ /u('l' p'/$%u po%u&= ( o p(@/(*) co/+$%u($)
' o=(c'( +u= ,%ajul u/' +' p)+$%au c'%'al'l' 4/ l)oa(' (/ l'&/ +au apa%$' 4/ p)&5/$.
Ca+a co/+$%u($) p' ,%)(/a (/ @a$%a +a$ulu( a+'&'/'a u%(( +au po(a$'( p5/) c)$%' +5%($ul
+'colulu( al I-l'a +' co/+$%u(a (/ =5%/' lu/,( ca$ p'%'$'l' c%'+$a$' a+$'l cu +'cu%'a la cap'$'
4/ca$ +) +' 4&=uc' =5%/'l' u/a cu al$a cu& +' &a( @) ( a?( 4/ 6u/*(( Apu+'/( +au 6a%a&u%'.
6ul$' ca+' /u a@'au $5%/a* $alp) ( +$5lp(. 8/ 'B$'%(o% p'%'*(( /u '%au l(p(*( cu p)&5/$. 7'/$%u a /u
p)$%u/' a'%ul 4/$%' =5%/' +' pu/'a &uc( ' copac. N(c( la &a%,(/'a '%'+$%'lo% /u olo+'au
p)&5/$ c( $o$ &uc( ' copac.
Acop'%(ul a co/+$($u($ 4/$o$'au/a o /o$) +p'c((c) p'/$%u ?o/a '$/o,%a(c) a S)lajulu(.
7a%al'l cu co/+$%u(%'a p'%'*(lo% (/ =5%/' lu/,( (/c(o$o%a$' la cap'$' ( 4/ %'p$ul l(/('(
'+p)%*($oa%' a 4/c)p'%(lo% ca+'l' +' acop'%'au cu *a/)%) ' copac p%o$o$(pul (/%(l'( ' &a(
$5%?(u u/ 'l ' (/%(l) &a%' ' a, lu/,) ' 0 c& la$) ' # c& ( ,%oa+) ' 2-3 c& o%,($) cu
o%jul ( =),a$) u/a 4/ al$a. D(/ l'&/ul ' a, c%)pau +c5/u%( l' &'?%'au %u&o+ l' o%j(au p'
u/,a ca *)/)%(l' ' copac +) (' u/a a+cu*($) ( al$a +co=($). 8/ c''a c' p%(@'$' 4/@'l($ul
co/+$%uc*((lo% 4/aa%) ' *a/)%) +' &a( olo+'au ( al$' &a$'%(al' (' pa(' ' +'ca%) (' (/%(l).
O=(c'(ul ' a 4/@'l( co/+$%uc*((l' cu *a/)%) +-a p%ac$(ca$ /u&a( p5/) 4/ p%'aj&a 7%(&ulu(
%)?=o( &o/(al. Dup) ac'a+$) a$) /u&a( co/+$%uc*((l' @'c( &a( '%au 4/c) 4/@'l($' cu *a/)%).
#I.A. Go(a Zo/a '$/o,%a(ca 6'+'+ E. Spo%$- Tu%(+& >ucu%'+$( #92 p.#9
"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
5/67
8/c'p5/ cu +'colul al -l'a ca+'l' +' 4/@'l'au $o$ &a( '+ cu (/%(l) 'Bc'p$5/ u/'l'
ca+' al' locu($o%(lo% +)%ac( ca%' +' acop'%'au cu pa(' ' +'ca%). Hu%'l' po(a$'l' ( c'l'lal$'
co/+$%uc*(( a/'B' (/ cup%(/+ul ,o+po)%('( +' 4/@'l'au (' 4/ 4/$%',(&' cu pa(' (' ju&)$a$'a
+up'%(oa%) a acop'%(ulu( cu pa(' (a% ju&)$a$'a (/'%(oa%) cu (/%(l) ca%' '%a &a( pu*(/ 'Bpu+)
oculu(.7'/$%u o=*(/'%'a pa('lo% ' +'ca%) /'c'+a%' la 4/@'l($ul u/'( locu(/*' alc)$u($' (/$%-o ca+) (
o $(/) cu c)&a%) $%'=u(au 4&=l)$($' "0 ' c%uc( ('ca%' c%uc' cup%(/?5/ c5$' # +/op(. 7'/$%u
acop'%(%'a ca+'lo% (/ p'%(oaa (/$'%='l(c) 4/c'p' +) +' olo+'a+c) *(,la +(&pl) /'$') (a% ul$'%(o%
' *(,l' cu o%&' o=*(/u$' la $(pa%. To$u( p5/) 4/ p%'aj&a a/ulu( #910 co/$(/uau +) 'B(+$' ca+' (
u%( acop'%($' cu pa(' p' 4/$%'a,a +up%aa*) a acop'%(ulu(.
Co/+$%u(%'a p'%'*(lo% ' ca+' a '@olua$. Dup) #9# p'%'*(( ca+'lo% +' )c'au &a( 'pa%$' (/
l'&/ a% /u +' luc%au 4/ c(o$o%( c( +' luc%au cu +$5lp(. 7' u/a&'/$ul ' p(a$%) +' (Bau $)lp(l' '
l'&/. 7'%p'/(cula%( p' $alp) +' %((cau +$5lp(( +co=(*( la &(jloc. S' a'?au apo( =5%/'l' o%(?o/$al' cu
o ,%o+(&' ' #0-#" c&. 7'+$' =5%/'l' a'?a$' p5/) +u+ +u= acop'%( +' )c'a o l(p($u%) ' p)&5/$
a&'+$'ca$ cu pl'a@) =)$u$ cu &5/a p' p'%'$' a$5$ p' (/aa%) c5$ ( p' (/)u/$%u. L(p($u%a '%a
co&pl'$a$) cu &u%u(al) %u&oa+) )cu$) (/ $(/) a&'+$'ca$) cu pl'a@).
Dup) c' +' u+ca &u%u(ala +' @)%u(a cu @a%. D' la p'%'*( 4/ +u+ +' a'?au ,%(/?(l' ' +$'ja% +au
a,. 7' +u= ,%(/?( +' ala o ,%(/a &a( ,%oa+) lu/,) ' c(%ca #0 &'$%( /u&($) &'$'% ,%(/);.
Acop'%(ul '%a )cu$ (/ co%/( ' +$'ja% l'*u(*(. 7'/$%u ('(%'a u&ulu( +' l)+au #-2 ,)u%( 4/ acop'%(
/u&($' o%/u%(. Acop'%(u%(l' '%au co/+$%u($' 4/ pa$%u ap'. 7%'o&(/a/$ 4/ co/+$%uc*(( +' olo+'al'&/ul. A%($'c$u%a a o+$ o a%($'c$u%a a l'&/ulu( ' la a/'B'l' ,o+po)%'$( ( p5/) la ca+'l' (
=(+'%(c(l' @'c(.
La 4/c'pu$ul +'colulu( al I-l'a a@'a o %'c@'/*) %'la$(@ &a%' ca+a alc)$u($) (/$%-o +(/,u%)
4/c)p'%'. S' %)+p5/'+c apo( ca+'l' cu ou) 4/c)p'%( ( cu $(/) . 8/ ac'a @%'&' locu(/*'l' '%au
l(p+($' ' $5%/a* ((/ p%'@)?u$' oa% cu o +$%'(/). La 4/c'pu$ul +'colulu( al -l'a +' ac' p%'?'/$)
locu(/*a cu $%'( 4/c)p'%( ca+a ' locu($ $(/a ( c)&a%a. La c'( 4/+$)%(*( apa% ca+'l' cu ou) ca&'%'
' locu($ ( $(/). C)&a%a apa%' (/ $)('%'a $(/'( 4/ ou). U/'l' ca+' co&u/(cau cu 'B$'%(o%ul oa%
p%(/ ua ' la $(/) (a% al$'l' au ou) u( la ca&'%'l' ' locu($. 7%(+pa apa%' ( la ca+' @'c( ( la
ca+' /o( 4/ a*a ca+'( +au +p%' +$%a) cu o l)%,(&' cup%(/+) 4/$%' 0 & ( ## &. A@'a %olul ' a
p%o$'ja $alpa ca+'( ' u&(($a$' p%o$'c*(a la %(, 4/l'+/(%'a c(%cula*('( 4/ ju%ul ca+'(. 7' p%(+p) +'
4/$5l/'a l)o(ul cu c'%'al' co/(*' cu al=(/' %ua ' l'&/ p'/$%u 4/$(/+ a(/'l' la u+ca$ +au p'/$%u
a'%(+(%'a lo%. 7%(+pa &a( co/+$($u(a ( u/ 'l'&'/$ ' pooa=).
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
6/67
Dup) #9# +' %)+p5/'+c ( al$' 'co%u%( p' a*a'l' ca+'lo% 'B'cu$a$' cu aju$o%ul u/u(
a=lo/ ' +c5/u%). S$5lp(( ' l'&/ ' la po%*(l' p%(/ ca%' +' (/$%a 4/ ,o+po)%(( '%au +culp$a*( cu
&o$(@' ,'o&'$%(c' lo%al' +au ?oo&o%'. Ca+'l' (/ l'&/ ( lu$ cu acop'%( ' pa(' +au (/%(l) au
%)&a+ ' o&'/(ul $%'cu$ulu(. A?( ca+'l' ( a/'B'l' ,o+po)%'$( apa%*(/)$oa%' co&u/'( +u/$
co/+$%u($' (/ ='$o/ c)%)&() ( +u/$ acop'%($' cu *(,l).Ca+'l' (+pu/ ' a/$%'u co%(o% =uc)$)%(' +u%a,'%(' #-2 ca&'%' ' locu($ c)&a%) =a('
p(@/(*) a+(,u%5/ co/o%$ul u/'( @('*( c(@(l(?a$'. 8/ locul po%*(lo% ' l'&/ ' la (/$%a%'a 4/
,o+po)%(( +-au co/+$%u($ po%*( ' ('% %u&o+ o%/a&'/$a$' ' &'$'%ul 6oca Ioa/.
7%(/c(pal'l' ocupa*(( al' locu($o%(lo% +u/$ cul$(@a%'a c'%'al'lo% c%'$'%'a a/(&al'lo%
po&(cul$u%a l',u&(cul$u%a al=(/)%($ul @5/)$oa%'a p'+cu($ul ( cul'+ul (/ /a$u%).
7o%$ul =)%=)$'+c '%a alc)$u($ (/ c)&a) cu &5/'c( la%,( 4&poo=($' p' p('p$ ,ul'% (
pu&/a%(. 7'+$' c)&a) +' pu%$a p('p$a%ul +au la(=)%ul o%/a&'/$al. I?&'/'l' la%,( (/ pa$%u-a+' la*(
'%au o%/a&'/$a$' la poal). 7'+$' (?&'/' +' pu%$a o ?a(' (/ (/ +au c5/'p). 8/ a/o$(&pul %'c' pu%$au
c(oa%'c( al=( cu u/,) /'a,%) +au %o(' +u&a/ lu/, +au +cu%$ ( c)c(ul(.
7o%$ul '&'('+c '+$' o%&a$ (/ c)&a) cu p('p$ul 4/c%'*($ ( o%/a&'/$a$ p' 4/$%'a,a +up%aa*)
+up'%(oa%) cu o =%o'%(' co&pac$) $%ap'?o(al) ' 'o+'=($) ((cul$a$' $'/(c) 'B'cu$a$) p'+$'
c%'*u%( cu %ou ( /',%u. C)&aa '%a o%/a&'/$a$) la &5/'c( ( pu&/a% (a% p'+$' poal) +' pu%$au ?a((
' l5/).
". Va#a $%rtual! & rel'e( )re*+#e( )rea# ,-l)l-r)e8/ +$u(ul ' $'%'/ 4/$%'p%(/+ a& a@u$ po+(=(l($a$'a +) cul', /u&'%oa+' c%'a*(( olclo%(c' p%(/
ca%' o&ul a 4/c'%ca$ +)-( 'Bp%(&' +'/$(&'/$'l'.
DOINE HI CJNTECE
Micu, norocu meu
6)(cu*) /o%ocu &'uL-o =)u$ =o((-/ p)%)u.
Nu $(u =o(( l-o =)$u$
O%( poa$' c) /-a& a@u$.
C5/ +-o 4&p)%*5$ /o%ocu
A& o+$ u+) la luc%uK
1
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
7/67
7) c5/ a& @(/($ aca+)
No%oc /u &(-o o+$ %)&a+).
7) c5/ a& aju/+ 4/ +a$
No%ocu +-o o+$ ,)$a$.
La $)*( Doa&/' /o%oc a(Nu&a &(' ?(c( c) /-a(
La $)*( a( /o%oc cu ca%u
Nu&a &(' cu paa%u.
N(c( ac'la /-o o+$ pl(/
!u&)$a$'-o o+$ @'/(/ K
N(c( ac'la /-o o+$ %a+
!u&)$a$'-o o+$ /)ca?.2
Colo jos p valea larg
Colo jo+ p) @al'a la%,)
A& a@u$ o &5/%) %a,).
O c'%u$ 'c(o%( (/ +a$
H( p)%(/*(( /u o a$.
O @'/($ al$u (/ lu&'
La p)%(/*( l'-o p)%u$ =(/'.C5$ o c'%u$ o ( a$
7) &(/' &-o &)%($a$.
N-o $%'cu$ $%( lu/( ' ?(l'
H-o @'/($ &a(ca la &(/'
O a$ cu p(c(o%u-/ poa%$)
- >(/'-( a$) &)%($a$) M
D' /'ca? ( ' %u(/'
Spu+)-( la &a(ca c)-( =(/'.3
Cucule cu pan sur...
2I/. G4%a/ (c$o%(a A,%(j S)laj3I/. G4%a/ '%o/(ca A,%(j S)laj
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
8/67
Cucul' cu pa/) +u%)
C' $)$ c5/*( 4/ =)$)$u%) M
O%( *(-( oa&' o%( *(-( +'$'
O%( *(-( o% ' co%u @'%' M
N(c( &(-( oa&' /(c( &(-( +'$'N(c( &(-( o% ' co%u @'%'
C) &( o% ' *a%a &'
C-a& a@u$ $%( &5/%'-/ ('
U/a-/ 'al ( u/a-/ @al'
U/a-/ ul(*a c' &a%'.
C' (/ 'al +-o &)%($a$
C' (/ @al' &-o l)+a$
C' (/ ul(*a c' &a%'
H$(-o %acu c' =a( a%'."
Cucuruz, pnu verde
Cucu%u? p)/u) @'%'
Spu/'-( la &5/%) '-a c%''
Lu/( +a%a +) /u &-a$'p$'C) /u +) &'%' la '$'.
6a%*( +a%a Doa&/' '%'$'
C(/' &'%'-/'=u/'$'
6('%cu%( +a%a /-o( pu$'
!o( +a%a poa$' /-o( @%'.
(/'%( +a%a /u &-o( uc'
C) /u +) &5/c) ' ulc'.
S5&=)$) +a%a &(-( +o&/
C5c( &) culc oa$) o%&.
ALADE
"I/. N',%'a/ Au%(ca A,%(j S)lajI/. )ua/ A/a A,%(j S)laj
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
9/67
Horea lui Toma
6a( '&ul$ p) @%'&u%( =u/'
6'%'au /'@'+$(l'-/ lu&'
L)+au p%u/c((-/ l',)/u*H(-( co$au al$u %),u*
Cu& o )cu$ ( L'a/a
Ca%'-o uj($ cu To&a.
T)$ +-o u+ p) &u/$'-/ +u+
La u/ a, &5/%u u&=%o+
O )?u$ p) (a%=) jo+.
H( apo( +-o apuca$
S)-( coa$' la To&a-/ cap.
7)%u-/ ou) '+p(ca
H( (/ (/(&) o$a
H(-o ?5+ To&a c)$) ('
- Da $u coa$) )$u &'u
C' o$'?( a' ' ,%'u M
O%( 4*( @(/' o% ' +a$
O%( *(-' ,5/u la =)%=a$ M- N(c( /u-&( @(/' o% ' +a$
N(c( &(-( ,5/u la =)%=a$
C( &(-( ,5/u la p%u/cu*
C-o %)&a+ 4/ l',)/u*..
H( c(/' l-o l',)/a M
O%( @5/$u c5/ a +ula M
H( c(/' &( l-a +p)la M
O%( ploa(a c5/ a ploua M
H(-o ?5+ To&a c)$) ('
8/$oa%c'-$' c)$) ca+)
7) &(/'-/ pac' &) la+).
o%=) &ul$) /-o-a$'p$a$
C)$) ca+) o-/$u%/a$
9
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
10/67
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
11/67
H( &a( $(/'%'l.
C'( o( +' @o%=(%)
7' 'l +)-l o&oa%'.
El 4( au?(%)
- D' &(-*( o&o%47) &(/ &)-/,%opa*(
La +$au% ' o(
La +$%u/,) ' &('(.
Flu('%u c'l %a,
6(-*( pu/' ' +$'a,.
>o$a &' c' luc'
6(-*( pu/' ' c%uc'.
7) &(/ &-o% c5/$a
Nou) o( =)l)(
6-o% c5/$a p) @)(.
H( o( &('lu'(
6-o% c5/$a ( ('(.
7loa(a &-a ploua
>(/' &-a +p)la
N'aua c5/ o /(/,'6('lu'((-o% pl5/,'.
O(l' +-o% +$%5/,'.
oina torsului
F%u/?) @'%' ca /al=a
R)u &-o =l)+$)&a$ &a(ca
6-o =l)+$)&a$ c)$) lu/)
S) /-a& /(c( o @o(' =u/)
6-o c)$) +oa%'
S) /-a& /(c( o +)%=)$oa%'
N(c( la 7a$( /(c( la C%)c(u/
S) l' ac &)%,5/ p) %u&.
N(c( la 7a$( /(c( la Ru+al'
##
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
12/67
S) l' ac &)%,5/ p) cal'.
!ade de la secerat
>a' ' la +'c'%a$Cu @o%=a &-a( a&5/a$
6(-a( p%o&(+ c-o +) &) ('(
H-a&u @) c) /u &) @%'(.
Nu $(u @a%a o o+$ p' +cu%$)
O%( /-a( a@u$ =a/( ' /u/$)
>a/( ' /u/$) a& a@u$ ('u
Da /-a& @%u$ ca +) $' ('u.
E$( (/ @(*) ' +)ca%)
Io-+ (/ ,%5u ' p%(&)@a%).
E$( (/ @(*) ' o@)+
Io-+ (/ ,%5u p) &a+)-al'+.
La+) =a' c)-( @''
La ca%' %)u /'-a p)%'.
( lua u/a cu %a/,
Nu-( $%)( cu (' cu %a,.C) =o,a$) ( %u&oa+)
A+$' /u-+ ou) 'oa$)
Io-+ +)%ac) a-+ %u&oa+)
H(-a& $%)( cu %a, 4/ ca+).
oin de "nmorm#ntare
Zo%(lo% ?o%(lo%
o( +u%o%(lo%
o( +) /u p%(p(*(
I/. >%'=a/ Flo%(ca A,%(j S)lajI/. >'%a% H$'a/ a/( A,%(j S)laj
#2
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
13/67
S) &(-*( %)+)%(*(
75/) &(-o( $%(&($'
C)%*( 4/ $)$' p)%*(l'
7) $)$' ul(*'l'.9
C$%&'
dealu cu st#njenii
7) 'alu cu +$5/j'/((
Do%u &-o -a%ju/+
65/%u-( a%) plu,a%((
Lu&' &' $)$ a &'
Da /u-( a%) ca u/u
Do%u &-o -a%ju/+
Ca u/u ca O/u*u
Lu&' &' $)$ a &'.
C) c-o &5/) o( =o( &5/)
Do%u &-o -a%ju/+C-o &5/) lo%( cul','
Lu&' &' $)$ a &'.
Ro(u*' &('%(u*'
Do%u &-o -a%ju/+
S) l' uc) la %),u*)
Lu&' &' $)$ a &'.
S) +'-&p'/'-/ +)%=)$o%(
Do%u &-o -a%ju/+
S) l' @(/) p'*5$o%(
Lu&' &' $)$ a &'.
Da %),u*a 4( ='$'a,)
Do%u &-o -a%ju/+
9I/. Co+$(/a 7aul(/a 13 a/( A,%(j S)laj
#3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
14/67
D' o +)p$)&5/)-/$%'a,)
Lu&' &' $)$ a &'.
C-o-/$oa%c' cu p'%(/a
Do%u &-o -a%ju/+
H(-( ) ap) cu l(/,u%aLu&' &' $)$ a &'.
*lo+ozine gazdn cas
Slo=o?(-/' ,a?)-/ ca+)
C-aa%) plou) ' @a%+)
H( /' p(cu% p(cu%'l'
D' p' ,a%u%( ' /u('l'.
Ga?) ac) /u /' c%'?(
I'( aa%) ( /' @'?( K
Nu ('( cu &5/a ,oal)
C) +u/$'& &a( &ul*( aa%).
-stai ata ce rumoas
A+$a-( a$a c' %u&oa+)
65/%u (-o ,)$a$ p%(/ ca+)
La po'l'- c)%)j'l'
7)+$) pa$- pa/) ' =%a K
La co%/u cup$o%ulu(
7a/a p'*5$o%ulu(.
7)+$) &a+)- pa/) $%a+).
Da la &a+) c(/' '' M
H'' a$a c' %u&oa+)
C-o/ paa% ,al=)/ la &5/)
La c5*( @(/ la $)*( l'-/c(/).
La =o('%( ' up) &a+)
S) $%)(*( ( u&/'a@oa+$%)
#"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
15/67
omu rsturnatu
7o&u %)+$u%/a$u
D' poa&'-/c)%ca$u5/$u '-a +ula
7oa&'l'-*( p(ca.
Soa%'l' luc'a
7oa&'l' coc'a
>o('%( &a%( $%'c'a
7oa&'l'-*( cul','a
Lu/a l'-o ,lo+$a$.
7o&u l'-o-/$%'=a$
C(/' @( l'-o a$ M
No( l'-a& c)p)$a$
D' la +5/$u +oa%'
Cu &a%' %u,a%'.
D' @(-*( $( %u,a
H( @ou) @-a a.
C(ucu% ' &)$a+)S) ( ,a?) +)/)$oa+)
S) pl)$'$( co%(/a /oa+$%).
M#nai +oieri iai mei +oi
65/a*( =o('%( (-a( &'( =o(
D%a,) Il'a/)
Doa%) %a,) *4-+
Doa%) cu& +) /u
Ca ( p5/)-a&u.
H( +a%' la =o( o a$
D%a,) Il'a/)
Doa%) %a,( *4-+
#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
16/67
Doa%) cu& +) /u
Ca ( p5/)-a&u.
Ca%)l' l'-o 4/c)%ca$
H( la %u& o al'%,a$
D%a,) Il'a/)Doa%) %a,) *4-+
Doa%) cu& +) /u
Ca ( p5/)-a&u.
*coal , scoal, gazd +un
Scoal) +coal) ,a?) =u/)
T' +coal) ( +)$u('
S)$u(' ( '$'l'
S-ap%(/) lu&(/(l'
S)-/$(/) ju,u%(l'
S) a%)& +) +)&)/)&
>%a?) /'a,%) +)-/$u%/)&
H( ,%5u =u/ +) +)&)/)&.
7)&5/$u a'-o l)+a$Roa'-/ ,%5u %oa'-/ =uca$'
H( la ,a?) +)/)$a$'
#1
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
17/67
III. RITUALURILE CICLULUI VIEII
1. Ritualuri la natere
R($ualu%(l' l',a$' ' /a$'%' &a%cau 4/c'pu$ul @('*(( ( (/$',%a%'a cop(lulu( 4/ +oc('$a$'. 8/
+a$'l' ' p' al'a A,%(julu( %($ualu%(l' c' *(/ ' ac'a+$) '$ap) a @('*(( '%au ' &a%' 4/+'&/)$a$' 4/+)
4/ '+'/*) /u '%au oa%$' +p'c$aculoa+' ( /u (&pl(cau 4/$%'a,a co&u/($a$'.
Ac'+$ '@'/(&'/$ ' (&po%$a/*) &ajo%) 4/+ul'*'a a&(l(a ( ap%op(a*(( +)( ca%' +' p%'ocupau
(/$'/+ ' +)/)$a$'a (?(c) ( p+((c) a% ( ' /o%ocul cop(lulu(. Na$'%'a '%a p%'c'a$) ' a/u&($'
%($ualu%( c' u%&)%'au +) p%'@(/) o%(c' %)u ca%' +-a% pu$'a a=a$' a+up%a &a&'( +au a+up%a /oulu(-
/)+cu$. 6(a( 7op /' (/o%&'a?) '+p%' 'l'&'/$'l' c' *(/ ' %($ualul ' /a$'%' :p' l5/,)
(/$'%(c*(( ( (/(ca*(( +au %5/u('l( c' $%'=u(au 4/'pl(/($' ( ca%' 4/c'p'au (/ $(&pul c5/ '&'(a
'%a 4/+)%c(/a$) ap)%'au o +'%(' ' %($u%( p%op(*(a$o%(c' ca%' +' +olau olclo%(+$(c p%(/ a%u%( ( u%)%(ac$' p%o(lac$(c';.#0
8/ c''a c' p%(@'$' co/c'p*(a '+p%' lu&' a co&u/($)*(( $%a(*(o/al' pu$'& +pu/' c) ('%'/*a
4/$%' =(/' ( %)u '%a u/a oa%$' cla%) /o*(u/'a ' =(/' o 4/+u'a p' c'a ' /o%&al o=(/u($ (a%
/o*(u/'a ' %)u o 4/+u'a p' c'a ' a/o%&al. D' ac''a $o$ c' '%a /'o=(/u($ 4/ p%'aj&a @(($oa%'(
&a&' pu$'a )u/a cop(lulu(. S' (&pu/'a 4/ ac'a+$) +($ua*(' @','%'a 4/ p'%&a/'/*) ( ap)%a%'a
'&'(( 4/+)%c(/a$' ' (/lu'/*'l' )u/)$oa%' al' &'(ulu( 4/co/ju%)$o%.##
6a&a ( cop(lul '%au '%(*( ' :o%*'l' %)ulu(; ac) (/$'%(c*((l' ( (/(ca*((l' '%au %'+p'c$a$'
4/$oc&a(. S)/)$a$'a a+p'c$ul ( /o%ocul /oulu(- /)+cu$ '%au (/lu'/*a$' ' ac*(u/(l' &a&'( ca%'
$%'=u(a +) (' co/$('/$) ' +$a%'a 4/ ca%' +' ala. (($oa%'a &a&) /u a@'a @o(' +) (' +p'%(a$) +) +'
&(%' ' c'@aPc(/'@a u%5$ +) co/+u&' a/u&($' %uc$' +) po$'a+c) a/u&($' al(&'/$' +au +) p%ac$(c'
a/u&($' &u/c(.#2T%'=u(' +) *(/'& co/$ c) o=(c'(u%(l' 4/ l',)$u%) cu /a$'%'a +-au co/+'%@a$ '-a
lu/,ul $(&pulu( ocup5/ ( 4/ ?(l'l' /oa+$%' u/ %ol (&po%$a/$ 4/ u/(@'%+ul lu&(( +)$'$(. R',ul(l' p'
ca%' l'-a& &'/*(o/a$ a/$'%(o% au o+$ ( +u/$ 4/ co/$(/ua%' %'+p'c$a$' p'/$%u c) +' c%'' c) @(($o%ul
&a&'( ( al cop(lulu( 'p(/ 4/ &o (%'c$ ' ac'+$'a.
C5/ 4/c'p'au :u%'%(l' ac'%((; '%a c'&a$) &oaa (/ +a$ ca%' ' o=(c'( '%a o '&'(' &a(=)$%5/) ( oa%$' p%(c'pu$). Ea aju$a '&'(a +) /a+c) (a% apo( o 4/,%(j'a p' 'a ( p' /oul- /)+cu$. 8/
$%'cu$ /a$'%'a '%a 4/+o*($) ' o oa%'ca%' (+c%'*(' p'/$%u c) +' c%''a c) /a$'%'a @a ( &a( ,%'a
#06(a( 7op- $+iceiuri tradiionale rom#neti E($u%a U/(@'%+ >ucu%'$( #999 p. #"1##Ioa/ Au,u+$(/ Go(a -/ona etnograic Mese E($u%a Spo%$- Tu%(+& >ucu%'$( #92 p. #"3#2I/. 7op 6a%(a 0 a/( A,%(j S)laj
#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
18/67
ac) &a( &ul$' p'%+oa/' @o% ala ac'+$ luc%u.#3 8/ c'l' &a( &ul$' ca?u%( '&'(a /)$'a p' p)&5/$
+oco$(/u-+' c) l',)$u%a (/$%' cop(l ( p)&5/$ul-&a&) $%'=u(' +) 4/c'ap) (/ p%(&a cl(p) a @('*((.
'/(%'a p' lu&' a p%u/culu( '%a u/ &o&'/$ cu &a%' 4/c)%c)$u%) +'/$(&'/$al) ca%' (&pl(ca
p%ac$(ca%'a u/o% %($ualu%( o'%(%'a ' a%u%( ( u%)%(. Ca ( $oa$' &o&'/$'l' (&po%$a/$' (/ @(a*a
o&ulu( ( /a$'%'a '%a 4/+o*($) ' o(/' +au c5/$'c' p%(/ ca%' oa&'/(( 4( 'Bp%(&au +'/$(&'/$'l'+$a%'a +ul'$'+c) +au )c'au u%)%( ' =(/'. D(/ p)ca$' &ajo%($a$'a c%'a*((lo% olclo%(c' ca%' c'l'=%au
/a$'%'a au o+$ u($a$' ( au (+p)%u$ $%'p$a$ oa$) cu oa&'/(( ca%' l' $(au. 8/ +a$'l' ' p' al'a
A,%(julu( p' ca%' l'-a& a/al(?a$ a& 4/$5l/($ oa% c5$'@a '&'( ca%' &a( $(au @'%+u%( ' c'l'=%a%' a
&o&'/$ulu(. U/a (/$%' 'Bp%'+((l' popula%' ca%' a% $%'=u( +) /' a&(/$'a+c) co/+$a/$ ' +(&pl($a$'a (
%u&u+'*'a olclo%ulu( /o+$%u '+$' u%&)$oa%'a o%a*(' cul'a+) (/ +a$ul A,%(j
$raie la natere
D(/ ,)oa?) ' %),o?
O ('($ (+$ )$-%u&o+
H( c'%' +cu) ( +al=)
S) +' uc)-/ lu&' al=)
C'%' cal ' c)l)%('
H( o +$'a la p)l)%('.#"
7'/$%u a '@($a o%(c' (/lu'/*) &al'(c) cop(lul '%a +up%a@','a$ 4/ p'%&a/'/*) (a% ca +) /u
(' 'oc(a$ ( +' l',a la 4/c'('$u%a &5(/(( u/ (% %ou ' l5/). Sup'%+$(*((l' a@'au u/ +$a$u$ ' %',ul)
4/ +a$ul %o&5/'+c. A+$'l '%a (/$'%?(+ p'/$%u o%(c(/' +) +)%u$' cop(lul 4/ $(&p c' ac'+$a o%&'a
p'/$%u c) +' c%''a c) 4/ ac'+$ 'l ( +' :lua +o&/ul; K c'( ca%' )c'au o a+'&'/'a ,%''al) 4(
+&ul,'au u/ (% ' a*) (/ a(/) ( 4l pu/'au p' cop(l +au p' p)$u* ( ?(c'au :4*( au +o&/;. S$a%'a
' =(/' a &a&'( ( a cop(lulu( '%a pu+) 4/ p'%(col ac) o p'%+oa/) +$%)(/) +' a'?a p' locul u/'
a/$'%(o% a +$a$ &a&a ((/c) p%(/ ac'a+$) /'a$'/*(' 4( pu$'a :lua lap$'l';. #
S' c%''a c) 4/ p%(&a +au a $%'(a /oap$' ' la /a$'%' @'/'au 0rsitoarele. Ac'+$' uu%(
p%'?(c'au '+$(/ul cop(lulu( ( '%au a$'p$a$' cu a%u%(. Oa&'/(( /u a@'au p%(@(l',(ul +) l' @a) ( /u
pu$'au +c(&=a '+$(/ul p%'?(+ ' 'l'- pu$'au oa% +) l' 4&=u/'?' cu &a+a ( a%u%(l' p%',)$($'.
#3I/. C(up' '%o/(ca 0 a/( >uc(u&( S)laj#"I/. Co+$(/a 7aul(/a 1 a/( A,%(j S)laj#I/. 6u%'a/ 6)%(' 0 a/( R)+$ol*u D''%$- S)laj
#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
19/67
Fa&(l(a pu$'a +) (/lu'/*'?' '?@ol$a%'a (?(c) ( (/$'l'c$ual) a cop(lulu( ac) 4( pu/'au 4/
p)$u* a/u&($' pla/$' +au o=('c$' ca%ac$'%(+$(c' u/'( &'+'%(( '$'%&(/5/ 4/ ac'+$ 'l co/u($a
cop(lulu(.#1
D' la /a$'%' p5/) la =o$'? &a&a '%a co/+('%a$) :/'cu%a$); ( '%a /'@o($) +) u%&'?' u/
%($ual ' pu%((ca%' :p'/$%u a +' cu%)*a $%up'$' ( +ul'$'$';. 8/ p%(&'l' a+' +)p$)&5/( up)/a$'%' 'a /u a@'a @o(' +) (a+) (/ cu%$'a ca+'( /(c( +) &'a%,) la =(+'%(c) +au +) +coa$) ap) (/
5/$5/). R''%($o% la ac'+$ %($ual ' $%'c'%' ' cu%)*(%' A%/ol a/ G'//'p p%'c(?a :la popula*((l'
u/' '&'(a ,%a@() '+$' p%(@($) ca (&pu%) ac'a+$) (&pu%($a$' +' $%a/+&($' 4/ &o /o%&al la cop(l
ca%' %'p$ u%&a%' '+$' +upu+ u/u( /u&)% &a%' ' $a=uu%( ;#. Dup) a+' +)p$)&5/( up) =o$'?
&a&a ( cop(lul '%au (/$%',a*( 4/ co&u/($a$'a +a$ulu(.
7%ac$(c(l' %($ualo-&a,(c' 4/ l',)$u%) cu /a$'%'a +u/$ pa%$' a u/u( 4/$%', co&pl'B ' %($ualu%(
%'+p'c$a$' cu +(/*'/(' 4/ +a$ul %o&5/'+c 'oa%'c' a@'au &'/(%'a ' a &'/*(/' o%(/'a $%a(*(o/al).
2. Ritualuri de nunt
F)%) 4/o(al) /u/$a %'p%'?(/$) u/ul (/$%' c'l' &a( (&po%$a/$' '@'/(&'/$' (/ @(a*a +a$ulu(
%o&5/'+c. 7)%(/*(( p%',a$'au /u/$a cop((lo% 4/ca (/ cop(l)%(a ac'+$o%a (a% aol'+c'/*a 4/+'&/a '
ap$ o '$ap) ' a$'p$a%' ( ' p%',)$(%' a &o&'/$ulu( 4/ ca%' a$a ( =)(a$ul +' @o% cu/oa$' ( 4( @o%
ac' ('(%'a 4/ lu&'.
Dup) cu& a(%&a S. Fl. 6a%(a/ 4/ &o/u&'/$ala +a luc%a%' :'unta la rom#ni; +copul
c)+)$o%('( '%a &a( 4/$5( :' a a@'a o co/+oa%$) +p%' aju$o%a%' ( p'$%'c'%' +p%' &5/,5('%' ( al(/a%'a
u%'%(lo% 4/ ca? ' /''%(c(%' ( +u'%(/*) &a( p' +cu%$ +p%' 4&p)%$)(%'a =(/'lu( ( a %)ulu( a =ucu%('(
( 4/$%(+$)%(( 4/ 'cu%+ul 4/$%',(( @('*(; ( &a( apo( :' a a@'a u%&a( l',($(&( ca%' +) p)+$%'?' /u&'l'
' a&(l(' ca +5/,'l' ( +'&(/*(a lo% +) /u +' +$(/,) /(c(oa$) apo( ca +) a(=) c(/' &o$'/( a@'%'a
p)%(/$'a+c) ca ac'a+$a +) /u $%'ac) 4/ &5(/( +$%)(/' &a( 'pa%$' +) a(=) c(/' a +' 4/,%(j( ' 5/(( (
a-( +p%(j(/( la =)$%5/'*' (a%) up) &oa%$' +) a(=) c(/' a-( j'l( ( 4/&o%&5/$a c%'$(/'$' a-( po&'/( (
a l' a ' po&a/) ( a +' %u,a p'/$%u ('%$a%'a p)ca$'lo% +al';.#
C)+)$o%(a p%'+upu/' 4/ p%(&ul %5/ ca (/(@(ul +) 4( +c(&=' +$a$u$ul %'la*((lo% +oc(al' ( +)
$%'ac) ' la u/ a/u&($ +(+$'& ' %'la*(( ' a&(l(' ( ,%up la u/ al$ul. Ac'+$ p%oc'+ (&pl(c) +c(&=)%(
#1I/. Co+$(/a S$'a/ 1 a/( A,%(j S)laj#A%/ol a/ G'//'p-1iturile de trecere E($u%a 7ol(%o& Ia( #99 p. #S. Fl. 6a%(a/ 'unta la rom#ni, *tudiu istorico etnograic comparativ >ucu%'$( #99 p. #
#9
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
20/67
u/a&'/$al' 4/ co&po%$a&'/$ul ( po?(*(a ac$a/*(lo% p'%&(*5/ $%'c'%'a &(%(lo% 4/$%-o /ou) +$a%'
c'a a oa&'/(lo% 4/+u%a*( ( ,o+poa%(.
R($ualu%(l' ' /u/$) c'l'=%au 4/%u(%'a /'a&u%(lo% &(%(lo% ( &a( al'+ u/(%'a c'lo% o( $(/'%(
4/$%-o /ou) '/$($a$'. 6a/('+$)%(l' co&pl'B' ca%' c'%'&o/(al(?au c)+)$o%(a au '@olua$ ' la
+$%)@'c(l' u/c*(( &a,(c' la u/c*(( p%'o&(/a/$ +p'c$acula%'. 8/$%',ul %($ual ('%) ' la o ?o/)olclo%(c) la al$a 4/ u/c*(' ' +p'c((cul $%a(*(o/al al ('c)%'(a.
8/ ?o/a '$/o,%a(c) al'a A,%(julu( /u/$a ca ( c'%'&o/(al ' $%'c'%' +au +p'c$acol popula%
='/'(c(a?) ' u/ =o,a$ %'p'%$o%(u ' &a/('+$)%(. 8/ $%'cu$ '%au '+$ul ' %'c@'/$' c)+)$o%((l' 4/$%'
$(/'%( (/ +a$' ('%($' &(%'l' ((/ cu a$5$ &a( &5/%u cu ca$ @(($oa%'a /'@a+$) p%o@'/'a (/$%-o ?o/)
&a( 4/'p)%$a$).#97%('$'/((l' 4/$%' '$' ( 'c(o%( +' 4/(%(pau la o%a +a$ulu( a/* la a=' '?)$o%(
( cl)c( la &u/ca c5&pulu( +au p%(/ o=(c'(ul /u&($ :&)%+u p) ((c;20.
Nu/$a 4/c'p' cu &'%+ul 4/ p'*($ $5%,ul ( +$%(,a%'a 4/ a*a o=$((. Nu/$a %'p%'?(/$) ' ap$
$oc&a( '+p%(/'%'a &(%'+'( ' p%op%(a-( a&(l(' u/(%'a +(&=ol(c) a &(%(lo% ( p%(&(%'a &(%'+'( 4/
a&(l(a @(($o%ulu( +o*2#.; Ro&5/(( au %'+p'c$a$ &'%'u ca ?(l' ' &'%+ la p'*($ la lo,o($ ( cu/u/a$
?(l'l' ' jo( ( u&(/(c) (a% 4/ c''a c' p%(@'$' p'%(oaa ' )cu$ /u/*( c'a &a( %o/(c) =o,a$) (
/o%ocoa+) '%a co/+('%a$) $oa&/a ( c5l',(l'.
8/ c'l' #" ?(l' ca%' +' +cu%, up) lo,o/) $(/'%(( +$a=(l'au nnaiistarostele(socciele.
Cu o +)p$)&5/) 4/a(/$'a '@'/(&'/$ulu( o( =a('*( al'( ' @(($o%(( &(%( a@'au +a%c(/a ' a po$(
lu&'a la /u/$). C2emtorii+' u%cau p' ca( ( &'%,'au p%(/ +a$ *(/5/ ('ca%' 4/ &5/) c5$' o :=o$)
4&poo=($); cu o :/)%a&) colo%a$); ( o :&)c(uc); 4/ @5%. To$ 4/a(/$' cu o +)p$)&5/) 4/a(/$'a/u/*(( u&(/(ca +' )c'au tomacii22p'/$%u +up). La p%',)$(%'a /u/*(( aju$a o =u/) pa%$' a +)$'/(lo%
4/ +p'c(al /'a&u%(l'. 8/a(/$' ' apa%(*(a c)&(/'lo% cul$u%al' p'$%'c'%(l' ' /u/$) a@'au loc la ca+a
&(%'+'( la ca+a &(%'lu( +au 4/ u/'l' ca?u%( la ca+a &(%'lu( ( la @'c(/(( ac'+$u(a p'$%'c'%'a acapa%5/
u/'o%( o ul(*) 4/$%'a,). D'oa%'c' /(&'/( /u a@'a '+$ul' a%u%(( p'/$%u a o%,a/(?a o /u/$) +5&=)$a
c5$'@a '$' $(/'%' &'%,'au (/ ca+) 4/ ca+) (a% ,o+po(/'l' l' )'au =l('l' ' lu$ ' p' p'%'$' p'
=l(' a@'au (/+c%(p*(o/a$' (/(*(al'l' p'/$%u a l' %'cu/oa$' &a( uo% up) $'%&(/a%'a o+p)*ulu(.
S5&=)$) +'a%a cu o ?( 4/a(/$' ' /u/$) a@'a loc c2iperu. T(/'%(( p%('$'/(( @(($o%(lo% &(%( +'
+$%5/,'au la ca+a &(%'+'( la a/*. Acolo +' 4/c(/,'au jocu%( +p'c((c' ?o/'(- "nv#rtita rar, "nv#rtita
#9Aa p%'c(?a Z(la( Q%ol 4/ a/ul #920:&)%+u p) ((c; aa cu& &(-a %'la$a$ (/o%&a$o%ul Co+$(/a H$'a/ 4/ @5%+$) ' 1 a/( (/ A,%(j co/+$a 4/ @(?($' al''c(o%(lo% (/ +a$' ('%($'. Cu ac'+$ p%(l'j '( pa%$(c(pau la jocul +)p$)&5/al '%au o&(/(*( ' c)$%' local/(c( ( u/'o%( '%au(/@($a*( la a&(l((l' cu '$' ' &)%($a$.2#Ioa/ Au,u+$(/ Go(a op. c($. p. #"122$)('*'((
20
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
21/67
deas, ecioreasca rar, ecioreasca deas( +' al','au =)('*(( ca%' @o% &'%,' cu ca(( 4/ %u/$'a
ala(ulu(.
Du&(/(ca p' la o%a ?'c' 4/c'p'a /u/$a. La ca+a &(%'lu( +' +$%5/,'au $(/'%(( /'a&u%(l' (
c'$'%a((. Dup) c' oa+p'*(( jucau 4/ cu%$' ( '%au +'%@(*( cu p)l(/c) ( p%)j($u%( 4/$%', ala(ul po%/'a
up) /)/a(. 7' %u& +' +$%(,au c(u($u%(
No( &'%'& up) /)/a
7' &a+) /'-o% pu/' ca
C) ' =%5/?) /u +'-/u%)
C) /' u+$u%) p%(/ ,u%).
F%u/?) @'%' po$o%a(23
A($'-+ /)/a(- /)/a(.
L( +' ''-a /)/)(
Ca @(( cu +$%u,u%(.
L( +' ''-a ( /)/a(
Ca @(( cu +$%u,u%a(.
N)/a( &a%' &ul*( a% &'%'
Dac) /-a% ( c'l$u('l'KN)/a( &a%' &ul*( a% (
Dac) /u +-a% c'l$u(.
La /)/aa p' co$'*
R)+)%($-o ca+$%a@'*(
Ca /)/aa ' (+$'*(.
La /)/aa p' po(a$)
R)+)%($-o &(/$) c%'a*)
Ca /)/aa ' (+$'a*).
La /)/aa-/ ,%)(/u*)
23$opo%a(
2#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
22/67
R)+)%($-o =u&=ucu*)2"
Ca /)/aa ' %),u*).
Io &) uc ( o pl(@'+c
Cu /)/au &) (u='+c.
Ala(ul +' 4/%'p$a apo( +p%' ca+a &(%'+'(. 75/) acolo 'c(o%(( :p%(/( ' up) cap; c5/$au
c5/$'cul &(%'+'(
T%'( po&/(*) (-o c(%'a)
No( &'%'& up) &(%'a+)
Nu $(& ala-o-& aca+).
D'-o& ala-o +o&/o%oa+)
O& l)+a la &)-+a-aca+)
S-o &)%($' up- u/ o&/
S) +' +a$u%' ' +o&/.
S-o &)%($' up-u/ +lu,)
S) +' +a$u%' ' u,).
No( &'%'& up) &/(%'a+)
Nu $(u ala-o-& aca+)
Da-o& ac' cu& o& pu$'H( /-o& @(/( )%) ('.
6/(%'a+) $)$) cu lo%(
I'-*( ,5/u ' la 'c(o%(
H( *(-l pu/' la =)%=a$
C) cu 'l $'-a( cu/u/a$.
7) (/ +u+ ' ='+'%(c)
6a%' %au) +) %((c)
Raua $%'=' +cu$u%a$)
H( &/(%'a+a +)%u$a$).
2"lo%( &(c( al='
22
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
23/67
Nu $' +up)%a &/(%'a+)
C) =o$a-( p) ,%(/)-/ ca+)
H( c(opl($) ( &'?%($)
H( p' +pa$'-( cu%o($).
H(-( c(opl($)-/ pa$%u u/,(C5$ 4( +pa$'l' ' lu/,(.2
Ca %($ual ( c'%'&o/(al al lu&(( +a$ulu( /u/$a %'u/'$' /u&'%oa+' c%'a*(( olclo%(c' ca%'
a$u/c( c5/ (/(c) a/u&($' +'c@'/*' cu ca%ac$'% c'%'&o/(al +au %($ual +u/$ p%'lua$' (/ %'p'%$o%(ul
/'oca?(o/al p'/$%u a 4/'pl(/( u/c*(a ' (@'%$(+&'/$. 8/ ac'+$ ca%u +(c%'$(+&ul +' poa$' a(%&a 4/
$oa$) a&ploa%'a ( @a%('$a$'a +a. 6u?(ca '@(/' 4/ ac'+$ co/$'B$ u/ 'l'&'/$ 'B$%'& ' (&po%$a/$
(/(+p'/+a=(l c(a% a$u/c( ca/ /' %''%(& la &o&'/$'l' ca%ac$'%(+$(c' /u/*((.
8/ $%'cu$ p' al'a A,%(julu( /u/$a '%a u/ '@'/(&'/$ la ca%' pa%$(c(pa $o$ +a$ul (a% ala(ul cu
+$%(,a$u%(l' +p'c((c' +$5%/'a (/$'%'+ul $u$u%o%
Cu &(%'l' +u/$'& ,a$a-
La &(%'a+)-a&u-( ac @a$%a
Cu &(%'l' +$)& p' loc-
La &(%'a+)-a&u-( ac oc
6/(%'+u*) ' u(o%(/'4/$'l'+ 'B(+$au ( al$' p('(c( %($ual'2 ca%' a@'au la
=a?) $'o%(a al$'%/a/*'( =(/'-%)u c' 4/c'%cau +) p%'@(/) u/ '?a+$%u 4/ ca?ul 4/ ca%' ac'+$ '@'/(&'/$
2I/. C%'$(/ 6a%(a a/( A,%(j- S)laj21I/. 6u%'a/ 6)%(' 0 a/( R)+$ol*u D''%$- S)laj2T. G%au% -iedici rituale "n structura i uncia ceremonialului de nunt tradiional 4/ A6ET #91 p. 2"
23
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
24/67
+' '+)u%a )%) acc('/$'. C5/ &(%'l' (/$%a 4/ ca+a &(%'+'( ( +' p%'?'/a$au p' %5/- o p)pu) (/
pa(' o '$(*) ( o =)$%5/) $(&p 4/ ca%' a'@)%a$a &(%'a+) +$)$'a a+cu/+) K up) &a( &ul$' 4/c'%c)%( 'l
o ,)+'a.
6(%'a+a '%a 4&poo=($) ' c)$%' /)/a'. C5/ +' :4&=)l*'a &(%'a+a; +' c5/$a
6/(%'+u*a cu cu/u/)
T' cu/o$( c) $u ('$( =u/)
C) /(c( &)-$a /-o o+$ %
C) $'-o )cu$ %u&u'.
F%u&u' cu p)%u c%'*
H( $'-o a$ p) &a%' p%'*
T)$ p) au% ( a%,(/$
La oa&'/(( c'( ' %5/ K
T)$ p) au% ( a%a&)
La oa&'/(( c'( ' $%'a=).2
Dup) &a+) u%&a u/ &o&'/$ ' &a%' $'/+(u/' +ul'$'a+c) ('%$)c(u/(l' &(%'+'(. S$a%o+$'l'
:pu%$)$o% ' cu@5/$; al @(($oa%'( /'@'+$' ( ap%oap' 4/ $oa$' ca?u%(l' ( al p)%(/*(lo% 'Bp%(&a 4/
@'%+u%( %'cu/o$(/*a '$'( p'/$%u ,%(ja cu ca%' au c%'+cu$-o p)%(/*(( %',%'$ul ac'+$o%a 4/'&/u%(l' (
u%)%(l' lo% ' =(/'. Ac'l &o&'/$ 4/ ca%' &(%'a+a +' '+p)%*'a ' ca+a p)%(/$'a+c) '%a u/ul '&aB(&) $%)(%' 4/al$' @(%$u*( '$(c' 4/?'+$%a$' cu %'co&a/)%( a+up%a &oulu( :4/ ca%' @a $%'=u( +) +'
co&po%$' @(($oa%'a +o*('; 4/ /oua '( +$a%' c(@(l). Toa$' popoa%'l' c%'$(/' (/ Eu%opa po+') 4/
ca%ul c'%'&o/(alulu( ' /u/$) ac'+$ &o&'/$ ' &aB(&) 4/c)%c)$u%) '&o*(o/al) 4/ ca%' &(%'l' (
&(%'a+a c'% ('%$a%' ( =(/'cu@5/$a%' ' la p)%(/*(( lo%29. F'$'l' ca%' '%au &)%($a$' ' p)%(/*( 4&po$%(@a
@o(/*'( lo% a@'au @o(' :+) +' c5/$'; 4&p)%$)(/u-( u%'%'a30
Zua =u/) &a(ca &'a
D'+ p-ac( /u &(-( @''a
Dac) $u $'-a( 4/u%a$
D'- a' %)u &-a( +$%)(/a$ K
O%( *(' /u *(-o pl)cu$
2I/. 7op 6a%(a 0 a/( A,%(j- S)laj29S. Fl. 6a%(a/ - op. c($. p. 22306(a( 7op - op. c($. p. #2
2"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
25/67
S) /' @'?( u&=l5/ p%(/ ca+)
H( p) $)* p%5/?5/ 4/ ca+).
S) /' @'?( p) $)* luc%5/
H( la o &a+) &5/c5/.
6)(cu*) *-a ( p)ca$
C-a& a@u$ %),u* 4/ +a$
6-o c'%u$ ( /u &-a( a$.
C) &)(cu*) $'-a( $'&u$
C-o( @'/( up)-&p%u&u$
H( /u *( l-o( a &a( &ul$.
Z( ( /oap$'-a ( luc%a$
H(-/apo( *( l-a ( a$
Nu&a +) /u pl'c (/ +a$.
Ala(ul +' 4/%'p$a +p%' p%(&a%(' u/' +' o(c(a cu/u/(a c(@(la apo( +p%' >(+'%(c) la cu/u/(a
%'l(,(oa+) %)&a+) la 'l ' (&po%$a/$) ( 4/ p'%(oaa co&u/(+$)
Doa&/' ) +) (' =(/'
D'-a ( %)u /'-a ( %u(/' C) +u/$'& (/$%-u/ /'a& &a%'
H( /'-a ( %u(/' $a%'.
No( &'%'& la cu/u/('
Du&/'?)u cu /o( +) ('
D' la cu/u/('-aca+)
Du&/'?)u cu /o( la &a+)
F%u/?) @'%' ' &)%a%
S$) p)%(/$'l'-/ al$a%
T)$ 4/ a(/' ' &)$a+)
S) /' cu/u/' &/(%'a+) K
T)$ 4/ a(/' ' p%o(%
2
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
26/67
S) /' cu/u/' o( &/(%(.
I'( pop) cu-/ pa$%a(%
N' cu/u/)-u/ $%a/a(% K
I'( pop) cu-o c)%$(c'aN' cu/u/)-o =u&=u$'a
Sup)%a$)-( &(%'a+a
75/c' o-/$%'=a$ popa
- 7lac'-*( &(%'l' o% =aM
Da (' (-o pu+ capu-/ p('p$
H( (o ?(+ la popa %'p$.3#
8/ $(&p c' 4/ >(+'%(c) +' +)@5%'a cu/u/(a %'l(,(oa+) 4/ a*a >(+'%(c(( +' 4/c(/,'a u/ :a/*;
la ca%' pa%$(c(pau ( $(/'%(( ( c'( &a( 4/ @5%+$). 8/ u/'l' +a$' ' p' al'a A,%(julu( /u/$a(( ( &(%((
+' 4/$o%c'au up) cu/u/(' la ca+a &(%'+'( p'/$%u a 4/c)%ca ?'+$%'a.32C)%u*' $%a+' ' o( +au pa$%u =o(
(a% 4/ u/'l' ca?u%( ' o( +au pa$%u ca( %u&o+ 4&poo=(*( $%a/+po%$au ?'+$%'a '$'( ca%' '%a a'?a$)
cu ,%(j)perini, oale, lipideau, ee de mas, terguri, 2aine de lucru i de sr+toare. D'+p%' a$a
cu ?'+$%' &a%' +' +pu/' c) '+$' :=(/' 4/?'+$%a$) p' c5/ c'a +)%ac) :%)u 4/?'+$%a$).
Ala(ul pl'ca apo( +p%' ca+a &(%'lu( ac) &(%'a+a :&'%,'a ' /o%); +au ac) acolo a@'a locp'$%'c'%'a. La @'/(%'a ' la cu/u/(' &a&a &(%'lu( 4/$5&p(/a &(%'a+a cu o +$(cl) ' *u(ca ( colac.
6(%(( /)/a(( ( $(/'%(( +' 4/@5%$'au ' $%'( o%( p' l5/,) u/ +cau/ p' ca%' '%au a'?a$' un colac, un
+lid cu gr#u i o co sau videra (gleat) cu ap. 8/ ac'+$ $(&p u/ 'c(o% +$%op'a &(%(( ( /u/$a((
cu u/ &)/u/c( ' =u+u(oc33 ca%' '%a +cuu/a$ 4/ p%'ala=(l 4/ :@('%a cu ap) +(/*($); (a% o a$)
a%u/ca p'+$' '( =oa=' ' ,%5u3" :+) a(=) &(%(( /o%oc ( +) (' +)/)$o(;
4pa*( ,%5u /u *4pa*( pl'a@)
C) /(-( &(%'l' ' $%'a=)
4pa*( ,%5u /u *4pa*( ,o?
C) /(-( &(%'l' %u&o+
3#I/. >'%a% Na+$a+(a a/( A,%(j- S)laj32Ioa/ Au,u+$(/ Go(a - op. c($. p. #"33>u+u(ocul '%a co/+('%a$ u/ +(&=ol al %a,o+$'(3"G%5ul '%a co/+('%a$ u/ +(&=ol al '%$(l($)*((
21
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
27/67
6/(%'a+) &/(%'l' $)u
7oa$' ( +ol,)=(%)u3
Da p) ca%' l-a( l)+a$
7oa$' ( c(u%a% la +a$
31
Dup) c' +' :4/@5%$'a ' $%'( o%(; u/ 'c(o% a%u/ca =l(ul ' lu$ p'+$' cl)(%'a u/' a@'a loc
/u/$a. Lu&'a +' a'?a apo( la &a+a (a% oa&'/(( 4/c'p'au :+) o%'a+c); ( :+) joac'; c)c( /u '%a
/u/$a )%) :c'$'%a(. Dou) '&'( jucau ,)(/a3 u/a p'/$%u o p'%'c' ' /)/a( al$a p'/$%u c'(lal*(
Fac'*(-&( u/ p(c ' loc
7) ,)(/) +) o joc
S) &(-o uc p) la /)/a(
Ca +-o @5/ p) la /u/$a(.
S) &a uc la $5%, 4/ $(/)
S) o @5/ +)-&( (au o,l(/) K
S) o @5/ c5$ 4( ' &a%'
T)$ la /)/au c'l &a%'.
N)/a &a%' *ucu-$'o%='$' cu /)/a'.
7u/'-*( =a/(( laolal$)
N-o l)+a*( /'cu&p)%a$).
G)(/a-( c5$ u/ cu%ca/
I-a& a$ ' &5/ca$ u/ a/
Ia% ' p%5/? (-a& a$ o@)?
H( '-a&(a?) ,%5u al'+ K
D' c(/) (-a& a$ )%(/)
3Sol,)=(%)uV aju$o% ' p%(&a%31I/. >'%a% Na+$a+(a a/( A,%(j- S)laj3!ocul ,)(/(( W &o&'/$ %($ual (/ c'%'&o/(alul /up*(al (/ T%a/+(l@a/(a. 7' o &'lo(' @(oa(' WHaeganaW toccia'a
=uc)$)%('( auc' o ,)(/) %(p$) ( 4&poo=($) p' ca%' o p%'?(/$) /aulu( +p%' @5/?a%'. A%' loc u/ (alo, @'%+((ca$ Wstrigturi p' $'B$ (&p%o@(?a$ cu ca%ac$'% +a$(%(c ( co&(c. S(/o/(&' a ginii.
2
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
28/67
Ca%'-( plac' la ,)(/).3
Nu/$a '+$' )%) 4/o(al) c'%'&o/(alul popula% c'l &a( 4/+'$a$ ' a+$ o+$'/$a*(a ((/
ca%ac$'%(+$(ca '( u/a&'/$al) cu (/$'/*(a ' a 4/%',(+$%a &o&'/$' ' &a%' (&po%$a/*) 4/ cal'/a%ul
u/(@'%+ulu( +)$'+c. S(&=(o?a (/$%' a+$uo+ ( co&(c '+$' 4/$%u $o$ul o=l(,a$o%(' ((/ pu/$'a 'l',)$u%) 4/$%' +c'/'l' +ol'&/' ( c'l' co&(c'. Co&(cul '+$' 4/$%'*(/u$ co/+$a/$ ' @'%@a
(&p%o@(?a$o%(c) a /u/$a(lo% p%(/ c%'a*(( olclo%(c' p%'cu& oraiile34, strigturile i z"uiturile.
C(u($u%(l' ( ?4u($u%(l' co/*(/ 4/ ,'/'%al +cu%$' %'&a%c( laua$(@' cau+$(c' +au l(%(c' o%&ula$'
pla+$(c ( +p(%($ual &'/($' +) ac) pu=l(c' +'/$(&'/$' p%op%(( a% ( cal($)*(l' ( ''c$'l' +'&'/(lo%.
ucu%'$( #9" pa,. 3#
2
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
29/67
Z(c) c) /u-( a'.
6/(%'a+) ca ( a+$a
C5$ 4( $%)( /u-( ala
Nu&a u/a-/ 7al'+$(/aC5/ +-o &)%($a$ %',(/a.
N)/a) '-*( pa%' %)u
C) &-( %a, =)%=a$u $)u
8l *4/' l',a$ 4/ la)
Oc(( &'( +) /u-( &a( @a).
Oc(( &'( ' (-a @''
Tu =)%=a$ /u-( &a( a@' "0
8/ $%'cu$ +' p%ac$(ca jocul &(%'+(("# 4/c'p5/ cu /)/aul ( co/$(/u5/ cu /u/$a(( 4/
+c(&=ul u/o% =)/u*( +(&=ol(c(. S' &'%,'a la /u/$) cu colac +au co) ' ,%5u cu p(c(o% ' po%c cu
*u(ca ( o a%u%(' ' pa/co@'. Ru'l' ap%op(a$' )%u(au $(/'%(lo% pu%c'( o( &('( '$c. Nu/$a co/$(/ua
( a oua ?( +u= o%&) ' cal'a-/$oa%+); la ca%' pa%$(c(pau c'( ap%op(a*( $(/'%(lo%.
Nu/$a %'p%'?'/$a o '$ap) 'B(+$'/*(al) p'/$%u p%o$a,o/($( ( /u 4/ ul$(&ul %5/ '%a o
+)%=)$oa%' '&o*(o/a/$) p'/$%u '( ( p'/$%u co&u/($a$'a (/ ca%' )c'au pa%$'.
3. Ritualuri de nmormntare
6oa%$'a '+$' u/ul (/$%' c'l' &a( u%'%oa+' '@'/(&'/$' (/ @(a*a +)$'/(lo%. 8/ cul$u%a
$%a(*(o/al) c'%'&o/((l' 4/ l',)$u%) cu &oa%$'a a=u/) 4/ %($u%( ' $%'c'%' ' +'pa%a%' ( ' (/$',%a%'
4/ :c''a lu&'; ca%' au +copul ' a ac' &a( uoa%) '+p%(/'%'a 'c'a$ulu( ' lu&'a c'lo% @(( (
$%'c'%'a lu( 4/ /'a&ul :' (/colo;."2
"0I/. 6olo@a/ '%o/(ca 0 a/( A,%(j- S)laj"#S' joac) (&'(a$ up) +o+(%'a ala(ulu( ' la cu/u/(' ( co/+$($u(' u/ul (/ &o&'/$'l' ca%' &a%c'a?) (/$',%a%'a&(%'+'( 4/ a&(l(a &(%'lu(K 4/ $(&pul joculu( &(%'a+a ( +oac%a &(c) 4&pa%$ a%u%( /u/$a(lo% ap%op(a*( p%'cu& $'%,a%'c)&)( '$c. -icionardetermini muzicaliW E($u%a H$((/*((c) ( E/c(clop'(c) >ucu%'$( #9" pa,. 2""2Ioa/ Au,u+$(/ Go(a - op. c($. p. #"9
29
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
30/67
8/ ?o/a )(( A,%(julu( 'B(+$) /u&'%oa+' p%ac$(c( ( c%'(/*' %''%($oa%' la ac'+$ ul$(& &o&'/$
(/ @(a*a p)&5/$'a+c) a o&ulu(. O +) %'au 4/ c'l' c' u%&'a?) c5$'@a a+p'c$' ,'/'%al' a% ( u/'l'
+p'c((c' ?o/'( +$u(a$'."3
Oa&'/(( 4/ @5%+$) ca%' +(&*'au c) @o% &u%( +' +po@''au 4/ ('ca%' p%(&) @(/'%' (/ lu/) ca
+) /u 4( p%(/) &oa%$'a /)p%a+/(c). Spo@'(/u-+' ( *(/5/ po+$ +' c%''a c) @o% ( c)l)u?(*( p5/) la&oa%$' ' 6a(ca Do&/ulu(. 8/ ac'+$ 'l oa&'/(( c%'(/c(o( a$'p$au &oa%$'a 4&p)ca*( ,5/(/u-+'
oa% la :@(a*a ' apo(;.
6oa%$'a '%a @'+$($) ' a/u&($' +'&/' %a*(o/al' +au (%a*(o/al'. S'&/'l' p%'@'+$($oa%' 4/ ca%'
c%''au oa&'/(( ' p' al'a A,%(julu( '%au ac) =u/(*a cucu@'aua c5/$a 4/ p%'aj&a ,o+po)%('(
'%a +'&/ ' &oa%$' ( $%'=u(a alu/,a$) /u&a('c5$ K o +$'a c)?)$oa%' 4/+'&/a c) p'%+oa/a ca%' a
@)?u$-o @a &u%( 4/ cu%5/ K ac) ,)(/a c5/$a la 'l ca ( cocoul '%a +'&/ %)u ( $%'=u(a +) +'
ac*(o/'?' (&'(a$ p%(/ $)('%'a ( 4/,%opa%'a ,)(/'(. 8/ lu&'a +a$ulu( o +'%(' ' +'&/' ap)%'au
o&ulu( p%'@'+$(/ &oa%$'a c)'%'a (/*(lo% apa $ul=u%' +au o%(c' @('*u($oa%' /'a,%).
>)$%5/(( +' p%',)$'au p'/$%u &oa%$' al',5/u-( (/ $(&p a(/'l' cu ca%' @o% ( 4/&o%&5/$a*(
+)laul ( locul ' @'c(. Ul$(&ul &o&'/$ (/ c(clul @('*(( (+pu/' ' $%'( '$ap' (&po%$a/$' :p%op%((
o%(c)%u( c'%'&o/(al ' $%'c'%' '+p)%*(%'a ' ca$',o%(a c'lo% @(( p%',)$(%'a $%'c'%(( 4/ lu&'a
c'alal$) ( (/$',%a%'a 4/ lu&'a &o%*(lo% %'+$a=(l(%'a 'c(l(=%ulu( +oc(al %up$ p%(/ pl'ca%'a c'lu(
&o%$;.""
C5/ &u%(=u/ul +' ala 4/ u%'%(l' &o%*(( +au a@'a p%'+(&*(%( a&(l(a $%(&($'a up) p%'o$
ca%' @'/'a +)-l '?l',' ' p)ca$'. A$u/c( c5/ o&ul $%),'a +) &oa%) a&(l(a 4( ap%(/'a o lu&5/a%'a c)%'( lu&(/) u%&a +) 4( c)l)u?'a+c) pa(( +p%' lu&'a ' (/colo.
Dup) 'c'+ &o%$ul '%a a'?a$ p' p)&5/$ (a% o p'%+oa/) (/ +a$ '%a c'&a$) ( pl)$($) +) 4l
p%',)$'a+c) p'/$%u 4/&o%&5/$a%'. 6a( 4/$5( &o%$ul '%a +p)la$ cu apa (/$%-o a%u%(' ' lu$ apo( ( +'
$)(a (/ u/,(( ( (/ p)%. C5/ $%'c'a 4/ lu&'a c'lo% &o%*( o&ul $%'=u(a +) (' cu%a$ a$5$ $%up'$' c5$
( +ul'$'$'. U/,((l' ( (%'l' ' p)% '%au p)+$%a$' (a% up) 4/&o%&5/$a%' +' pu/'au la cusurau
4&p%'u/) cu ul$(&ul colac %)&a+.
7'/$%u a aju$a +ul'$ul +) $%'c) 4/ c'alal$) lu&' c'( (/ ca+) '+)u%au a/u&($' p%ac$(c(
acop'%'au o,l(/?(l' cu o /)%a&) /'a,%a '+c('au '%'+$%'l' ( op%'au c'a+u%(l'. La poa%$a
,o+po)%('( +' pu/'a u/ +$'a, /',%u ca +'&/ ' ol(u. Oa&'/(( (/ +a$ alau ' &oa%$'a cu(@a
a$u/c( c5/ 4/c'p'au +) =a$) clopo$'l'.
"38/c'%ca%'a &'a ' a (lu+$%a +p'c((c($a$'a o=(c'(u%(lo% ' 4/&o%&5/$a%' ' p' al'a A,%(julu( +' =a?'a?) p'(/o%&a*((l' p%(&($' ' la C(up' Au%(ca a/( >uc(u&( S)laj ( 6olo@a/ '%o/(ca 0 a/( A,%(j S)laj.""6(a( 7op W op. c($. p. #
30
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
31/67
EB(+$a c%'(/*a c) &o%$ul locu(a $(&p ' a+' +)p$)&5/( 4/ ap%op('%'a locu%(lo% (u=($' &a(
al'+ p' l5/,) ca+). D' ac''a l5/,) '%'a+$%) +' l)+a &5/ca%' ( ap) p'/$%u +ul'$ul ac'+$u(a.
75/) la 4/&o%&5/$a%' $(&p ' $%'( ?(l' &o%$ul /u '%a l)+a$ +(/,u%. Co&u/($a$'a +ol(a%) la
u%'%oa+a p('%'%' +u'%($) ' a&(l(' 4( @(?($a p' c'( %)&a( p'/$%u a-( co/+ola ( p'/$%u a auc'
al(&'/$' p'/$%u &a+a ' la po&a/) ul'( ou) ,%5u o ,)(/) '$c..8/ a $%'(a ?( ' la &oa%$' o&ul '%a a'?a$ 4/ +(c%(u (a% al)$u%( ' 'l +' pu/'a o =o$) ' %u, u/
colac ( u/ =a/. F('ca%' 'l'&'/$ a@'a u/c*(' &a,(c) =o$a ' %u, 4l aju$a p' &o%$ +) +' ap'%' '
uu%(l' %'l' colacul '%a &5/ca%' p'/$%u %u& (a% =a/ul 4l aju$a +) $%'ac) :@)&(l' @)?uulu(;.
8/ ?(ua 4&o%&5/$)%(( la ca+a &o%$ulu( +' au/au /'a&u%(l' p%('$'/(( @'c(/(( ( o%(c' o%'a +)
@(/). Dup) c' +' +co$'a +(c%(ul (/ ca+) +' $%5/$'a ua ' $%'( o%( ( +' +p)%,'a a%u%(a ' lu$ cu
+copul ' a (/lu'/*a +ul'$ul +) pl'c'. *laul'%a a'?a$ 4/ cu%$' u/' a@'a loc p%ooul. 8/ ca%ul
%($ualu%(lo% ' 4/&o%&5/$a%' ' p' al'a A,%(julu( 'B(+$) u/ &o&'/$ ca%' p%(/ 4/al$a lu( 4/+'&/)$a$'
&'%($) $oa$) a$'/*(a. U/ul (/$%' ('c( alc)$u('$' 5erul 4/$%-u/ 'l /'c%olo,ul 4/ @'%+u%( al c'lu(
(+p)%u$ ( 4l c5/$) p' o &'lo(' u/(c) la p%oo 4/ a*a &ul*(&(( au/a$' 4/$%-u/ %($& l'/$ cu u/
,la+ &o/o$o/ ' jal'.
5erul'+$' &'%'u ('%($- $'B$ul ac'+$u(a +' aap$'a?) @5%+$'( ,'/ulu( +oc(al ocupa*('( (
4/c'a%c) +) %'co/+$($u(' 4/$%-u/ ca%u (/$(& a&(l(al c'l' &a( (&po%$a/$' 'p(+oa' (/ @(a*a
p'%+oa/'( 'c'a$'. '%u($o%ul $%'=u(a +) cu/oa+c) oa%$' =(/' @(a*a 'u/c$ulu( p'/$%u a '@oca
4/$oc&a( $oa$' 'l'&'/$'l'. C5/$'cul '%a o&ol cu%+(@ ( (/+(+$a cu &(/u*(o?($a$' a+up%a u/o%
'p(+oa' '@($5/ cu 'l(ca$'*' o%(c' a+p'c$' ca%' a% pu$'a a%u/ca @%'o u&=%) a+up%a o+$ulu(&'&=%u al co&u/($)*((.
'%
'/(*( %a*(lo% (u=(*(
Ca%( @-a*( au/a$ a(c(
S) +'%=)& o ?( *(/u$)
7'/$%-u/ %a$' c' +' &u$).
S) p'$%'c'& a?( cu %a,
7) o&u c'l =u/ (/ +a$
C%'$(/ =u/ ( c%'(/c(o+
La &ul*( oa&'/( ' olo+.
>l5/ la @o%=) ( c(/+$($
3#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
32/67
>(+'%(ca o-a (u=($
La &ul*( '-a(c( @-o p%(/+ =(/'
75/) c'-o $%)($ p) lu&'.
>u/ la +ul'$ ( c(/+$($
I-o aju/+ ( ' &u/c($I-o pl)cu$ +) a(=) &ul$
S) ('-/$%' c'( ' %u/$'.
D'c( (u=(*( oa&'/( (/ +a$
C' cu %a, @-a*( au/a$
S) &) p'$%'c'*( %u&o+
C)c( a?( (/$%' @o( 4+ +co+.
Ia% @o( c'( (/ al$' +a$'
C'-au?(%)*( '-a &'a &oa%$'
'/(*( ' a &) p'$%'c'
La &o%&5/$u c%u/$ ( %'c'.
C%' c) la &ul*( @-a& p%(/+ =(/'
75/) c'-a& $%)($ 4/ lu&'
H( p) &ul*( @-a& aju$a$
75/) c'-a& c)?u$ p) pa$.
Ia% 4/ a+$) lu&' $%(+$)al'a pl5/,'%(lo% ?(+)
A& a@u$ '+$ul) @(a*)
H( p%(/ =(/' ( p%(/ c'a*).
A?( &a%'l' 8&p)%a$
O @o($ ' &-o lua$
D(/ a('+$' ?(l' ,%'l'
7l(/' ' a&a% ( j'l'.
6a( al'+ a('+$' ?(l'
7l(/' '-a&a% ( +u+p(/'
7l(/' ' ,%'a 4/$%(+$a%'
7l(/' ' /)ca? ( jal'.
Nu &a( a@'& ,u+$ a/u&'
S) &a( +$au p) a+$) lu&'
32
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
33/67
C5/ la c'( $(/'%( ( =(/'
L' aju/,' ' +u+p(/'.
D'c( a(o a+$) lu&'
C-a& $%)($ '+$ul 4/ $(/'
H( 4+ ,a$a '-a pl'caDa &) oa%' (/(&a.
T%a/+po%$ul la ,%op) +' )c'a cu u/ ca% cu =o( +au 4/ ul$(&'l' @'acu%( cu c)%u*a cu ca(. 75/)
la c(&($(% co%$',(ul u/'%a% +' op%'a ' ou)+p%'?'c' o%( p'/$%u a ( c($($' C'l' Dou)+p%'?'c'
E@a/,'l((. C5$'@a '&'( +$a=(l($' 4/ p%'ala=(l ' ,a?) 4&p)%*'au cop((lo% colac( (/ c'( /ou)?'c(
( /ou) ca%' '%au p%',)$(*( p'/$%u ac'a ?(.
G%oapa '%a +)pa$) oa% 4/ ?(ua 4/&o%&5/$)%(( ( +' ?(c' c) a$u/c( ( +' +c(&=a &o%$ulu(
culoa%'a ca +'&/ al l',)$u%(( +$%5/+' (/$%' o& ( p)&5/$ul (/ ca%' a o+$ c%'a$. Dup) c' p%'o$ul
+u+*(/'a ul$(&a pa%$' (/ +luj=a ' 4/&o%&5/$a%' +(c%(ul '%a co=o%5$ 4/ ,%oap). C'( p%'?'/*( a%u/cau
p' +(c%(u $%'( =ul,)%( ' *)%5/) +pu/5/ :('-( *)%5/a uoa%);.
Dup) acop'%(%'a ,%op(( cu p)&5/$ +' %'4/$o%c la ca+a &o%$ulu( +' +pal) p' &5(/( ( apo(
pa%$(c(p) la po&a/). 7%'o$ul %((ca pao+ ( )c'a :+'$a/(a; ca+'(. La &a+) +' c'&au %u'l' p5/)
la ,%aul al a+'l'a @'c(/(( p%('$'/(( ( c'( '-u/ l'a$"cu &o%$ul. C5/ +' $'%&(/a &a+a p%'o$ul
+pu/'a %u,)c(u/'a ( ('ca%' o& p%(&'a c5$' u/ colac. A $%'(a ?( up) 4/&o%&5/$a%' +' *(/'a :c(/a;
o &a+) la '%au c'&a$' /ou) '&'( @)u@' +au /ou) oa&'/( /'@o(a( c)%o%a l( +' 4&p)%*'au o=('c$'+au a(/' c' au apa%*(/u$ &o%$ulu(. La a+' +)p$)&5/( la a+' lu/( ( la u/ a/ +' ac' p%(/o+ ( pao+
p'/$%u a aju$a p%(/ %u,)c(u/( ( po&a/) +ul'$ul &o%$ulu( 4/ lu&'a ' (/colo.
Sp(%($ual($a$'a locu($o%(lo% '+$' co/$u%a$) ' o=(c'(u%(l' ' 4/&o%&5/$a%' ca%' +-au co/+'%@a$
&a( =(/' 'c5$ al$' o=(c'(u%("1 4/ &a%' pa%$' a$o%($) (&po%$a/*'( +al' 4/ +al@a%'a ( 4/%u&a%'a
+ul'$ulu( up) &oa%$'.
"D'-u/ l'a$V ' ac''a( @5%+$)"1I. l)u*(u - E$/o,%a(a %o&5/'a+c) >ucu%'$( #93
33
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
34/67
IV. SCENARII AGICO&RITUALICE
C%'(/*'l' ( p%ac$(c(l' &a,(c' ac pa%$' (/$%-u/ '/o&'/ p' c5$ ' @a+$ p' a$5$ ' ,%'u '
'(/($ ( ' (/$'%p%'$a$. 6a,(cul +u= $oa$' a+p'c$'l' lu( a )cu$ ( 4/c) ac' pa%$' (/ cul$u%a
$%a(*(o/al). To$u( u/ a+p'c$ al &a,(culu( ('+' 4/ '@('/*) a$u/c( c5/ /' %''%(& la +a$ul %o&5/'+c.Ac'+$ a+p'c$ +' 'Bp%(&) p%(/ &a,(a $'%ap'u$(c) &'%'u p%'?'/$) 4/ @(a*a co$((a/) a$u/c( c5/ +$a%'a
' =(/' '+$' a&'/(/*a$). A& al'+ +) p%'?(/$ u/ul (/$%' c'l' &a( %'p%'?'/$a$(@' +c'/a%(( &a,(co-
%($ual(c' 4/$5l/($' 4/ +a$'l' ' p' al'a A,%(julu( '+c5/$'cul.
1. Descntecul
D'+c5/$'c'l' 'Bp%'+(( al' ,5/(%(( ' al$)a$) +u/$ %'?ul$a$'l' u/o% c%'(/*' ocul$' (
%)&)(*'l' u/o% co/c'p*(( &(+$(c'. 8/ 'l' +' 'Bp%(&) c%'(/*a c) o%*'l' %)ulu( =ol( acc('/$'(/'c*(( /'/o%oc(%( po$ ( 4/l)$u%a$' ac) +' %o+$'+c a/u&($' o%&ul' &a,(c' cu@(/$' ( (/@oca*((
4/+o*($' ' p%ac$(c( &a,(c'.
F'/o&'/ul &a,(co-$'%ap'u$(c %'p%'?(/$) +up%a+$%uc$u%a u/'( &o/o,%a(( ( =(/'4/$'l'+
'Bp%'+(a '+$'$(c) ( cul$u%al) c' ca%ac$'%(?'a?) +oc('$a$'a (/ pu/c$ ' @''%' +p(%($ual."8/ luc%a%'a
:O=(c'(u%( popula%' ' p'+$' a/. D(c*(o/a%; ' Io/ G(/o(u '+c5/$'cul '+$' '/($ ca :o $'/(c) a
&'(c(/'( popula%' =a?a$) p' $'%ap(a cu@5/$ulu( ca%' 4&=(/a ' la ca? la ca? ($o- p+(o- c(/o- (
&'lo$'%ap(a. Co/o%& ,5/(%(( a/'&(+$' +p(%($ul =u/ +au %)u +' ala p%'$u$(/'/( 4/ $o$ ( 4/ $oa$'.
Ca u%&a%' =ol(l' oa&'/(lo% '%au p'%+o/((c)%( al' %)ulu(- /u&($' 4/ '+c5/$'c' Au%(+($ul >)loa+a
Col*a$ul D'+pl'$($a 6)$%(c'a N'p%('$'/ul Spu%ca$ul Ho(&a/'l' Z=u%)$o%ul Z&'ul '$c.- ca%'
(/$%au 4/ co%p $%(&(+' ((/ ' p'%+oa/'l' (/(*(a$' p%(/ @%)j($o%(( ' u&a/( p%(/ =l'+$'&' (
4/ju%)$u%(;."
S' c%'' c) a%$a '+c5/$a$ulu( /u +' pu$'a 4/@)*a ' ac''a $%'=u(a :u%a$);. F'&'(l' ca%'
$(au +) '+c5/$' /u a@'au @o(' +) 'Bpl(c' %($ualul c( oa% +)-l %o+$'a+c) acc'+ul la a+'&'/'a
%($ualu%( ((/ oa%$' l(&($a$ (/ cau?a &oulu( 4/ ca%' '%au $%a/+&(+' ' la o ,'/'%a*(' la al$a 4/ &o
ap%oap' '?o$'%(c"9.8/ p%(/c(pal '+c5/$a$ul '%a p'%o%&a$ ' '&'( 'oa%'c' :4/ &a%' pa%$' @%)j($o%(a '+$' o
4/$%'p%(/'%' '&(/(/);. D'+c5/$)$oa%'a a%' u/ %ol c'/$%al 4/ ac'+$ +c'/a%(u ap$ o@'($ ( '
'(/(*(a '+c5/$'culu( 4/ co/c'p*(a lu( A%$u% Go%o@'( : '+c5/$'cul %'p%'?(/$) $o$al($a$'a cu@(/$'lo%
"!'a/ Copa/+ -&ntroducere "n etnologie i antropologie Ia( #999 p. 3""G(/o(u Io/ - $+iceiuri populare de peste an. icionar E($u%a Fu/a*('( Cul$u%al' Ro&5/' >ucu%'$( #99 p. 1#"9H('$'a/ G'o%,' - Fo%&' $%a(*(o/al' ' @(a*) *)%)/'a+c) Zal)u #999 p.
3"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
35/67
p' ca%' l' %o+$'$' @%)j($o%ul +au '%&'c)$o%ul ca%' ac' l'acul @%aja +au a%&'cul ' la ca%' +'
a$'ap$) u/ %'?ul$a$ (/a(/$' '$'%&(/a$;0.
D'+c5/$'c'l' au o +$%uc$u%) a=lo/(?a$) 4/ +$%uc$u%a lo% ((/ uo% ' %'p'%a$ 'l'&'/$'l'
co&u/' ( o%&ul'l' co/+ac%a$' ca%' +' %'p'$). Fo%&ul'l' ' (/$%ouc'%' ( 4/c'('%' +u/$ u/($a%' (a%
c'l' ' co/*(/u$ +u/$ oa% p5/) la u/ pu/c$ u/($a%'.6a,(a $'%ap'u$(c) (/$'%@(/' a$u/c( c5/ +$a%'a ' =(/' '+$' a&'/(/*a$). C'l' &a( &ul$'
a&'/(/*)%( +u/$ :' +o%,(/$' &a,(c) - )cu$ul 'oc(ul =l'+$'&ul )c)$u%a lua$ul u+ul - (a%
%'&'(ul '+$' p%(/ %'l'B $o$ &a,(c '+)cu$ul '+c5/$a$ul co$a$ul au+ul;#.
D'+c5/$'c'l' po$ ( cla+((ca$' 4/ u/c*(' ' +copul p'/$%u ca%' +' ac' '+c5/$'cul p'/$%u
4/'p)%$a%'a u/o% =ol( ' au+ &a/a la a/(&al' +au ' %a,o+$'. 8/ $(&pul c'%c'$)%(( p' ca%' a&
'+)+u%a$-o 4/ c'l' $%'( +a$' A,%(j >uc(u&( ( R)+$ol*u D''%$ a& cul'+ &ul$' '+c5/$'c' 4/+) l'
@o( &'/*(o/a p' c'l' %'p%'?'/$a$(@' ('c)%'( ca$',o%((.
esc#ntec de adus mana sau laptele la vaci, capre i oi
Doa&/' &a%' 6a(c) S5/$) ' $(/'
Doa&/a 6.N.
D(&(/'a*) +-o +cula$
Lu Du&/'?o +-o %u,a$
Hu$a%u 4/ &5/) (-o lua$
La 6.N. o al'%,a$.>(/' &ul+u-o
>(/' u/+u-o
8/ c(u%a +a$ulu( *5pa$u-o
H( 4/ c5&pu I'%u+al(&ulu( a'?a$u-o.
La 5/$5/) cu +&5/$5/)
La (+@o%u cu ,%o$(o%u
La @al' cu lap$'l'
>(/' u&plu$u-(-o
>(/' %)/($u-o
D' %a/) ( ' &a/)
D' u/$ ( ' ,%o$(o%0A%$u% Go%o@'( -%iteratura popular @ol. II >ucu%'$( #9 p. #Ca&'l(a >u%,'l' -6n numele magiei terapeutice Zal)u 2000 p. #32
3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
36/67
H( ' lap$' &ul$(o%.
6. N. )cu u/ uj'%a
C5$ u/ c(u=)%a
Facu /($' *5*'
Ca /($' co(*'.C5/ %o(%) colo ' cu +'a%)
6.N. 4/apo( 4/ +a$ 4/$u%/a%).
8/a(/$' (-o ('($
S$%5,o( ( &u%o(.
7'+$' (a u($a$u-+-au
Lap$'l' lua$u-(-au
H( u/$u ( ,%o$(o%u
>u/) ' /(&(c) l)+a$u-au
6.N. p%(/+' a %)j(
7%(/+' a &uj(
N(&'-/ lu&' /-o au?(%)
N(&'-/ lu&' /-o @)?u%)
Nu&a 6a(ca S4/$)
D(/ poa%$a c'%(ulu(
D'-a %'ap$a Ta$)lu(.>(/' o au?5%)
>(/' o @)?u%)
C)$%' 6.N. ,%)(%) C' %)j'$( M C' &uj'$( M
Cu& /-o( &uj( M Cu& /-o( %)j( M
C) Doa&/a /oa+$%)
D(&(/'a*) +-o +cula$
7) o=%a? +-o +pala$
Lu( Du&/'?)u +-o %u,a$.
Hu$a%u 4/ &4/) l-o lua$
La &(/' o al'%,a$.
>(/' &ul+u-&-o
>(/' u/+u-&-o
8/ c(u%a +a$ulu( *5pa$u-&-o
31
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
37/67
8/ c4&pu I'%u+al(&ulu( a'?a$u-&-o.
La 5/$5/) cu +&5/$5/)
La (+@o%u cu ,%o$(o%u
La @al' cu lap$'l'.
>(/' %)/($u-&-oD' %a/) ( ' &a/)
D' u/$ ( ' ,%o$(o%
H( ' lap$' &ul$(o%.
Eu )cu( u/ uj'%a
C5$ u/ c(u=)%a
F)cu( /($' *5*u*'
Ca /($' co(*'.
H( c5/ u+'%) colo ' cu +'a%)
6.N. /apo( 4/$u%/a%)
8/a($' &(-au ('($
H( +$%(,o( ( &u%o(.
7'+$' &(/' u($a$u-+-au
Lap$'l' lua$u-&(-au
H( u/$u ( ,%o$(o%u
7u$'%'a +'ca$u-&(-au>u/) ' /(&(c l)+a$u-&-au
6a(ca S5/$) cu@5/$)
Nu %)j( ( /u &uj(
C) 'u p) +ca%) ' c'a%) &-o( +co=o%4
65/a-/ =u?u/a% o( =),a
Cu*5$' a%)&($' o +) +co$
Dup) c'( +$%5,o( ( &u%o( a-o&
8/ p)u%' aju/+'-(-o&
H( p' p5/$'c' c%'pa-(-o&.
Lap$'l' $)u ( u/$u $)u
6a/a ( ,%o$'o%u $)u
D' acolo aa%) lua-l-o&
Ca %oua ( ca @5/$u
3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
38/67
7) +a%' ( p) $)%5*' pu/'-o&
C(/' (/ a+$' @a ='
C(/' (/ a+$' @a &a/ca
S) +' u&pl' ' %a/) ( ' &a/)
D' u/$ ( ' ,%o$(o%H( ' lap$' &ul$(o%.
Cu& +' u&pl' *a%(/(l' ' =uca$'
H( %5$u%(l' ' lo%(
D(/ 7a$( p5/)-/ Ru+al'.
Na 6.N. /a
Eu /u +$%(, /u&'l' $)u
C( +$%(, lap$'l' $)u
U/$u $)u ( ,%o$(o%u $)u.
D' o ( 4/ +a$
S) @(/) p5/ ,a%
D' o (-/ @'c(/(
S) @(/) p%(/ +p(/(.
D' o ( 4/$5(a ca+a
D' o ( a oua ca+a
D' o ( a $%'(a ca+aD' o ( a pa$%a ca+a
D' o ( a c(/c'a ca+a
D' o ( a a+'a ca+a
D' o ( a ap$'a ca+a
D' o ( a op$a ca+a
D' o ( a /oua ca+a.
D' o ( p%(&u o$a%
D' o ( al o(l'a o$a%
D' o ( al $%'(l'a o$a%
D' o ( al pa$%ul'a o$a%
D' o ( al c(/c(l'a o$a%
D' o ( al a+'l'a o$a%
D' o ( al ap$'l'a o$a%
3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
39/67
D' o ( al op$ul'a o$a%
D' o ( al /ou)l'a o$a%.
>ol/)@'$' Doa&/' uj'%(l'
ac(lo% cap%'lo% ( o(lo%.
H( +lo=o?'$' Doa&/'Lap$'l' lu( N.N. cu%a$ lu&(/a$
>u/ c' Du&/'?)u l-o a$.
Na N.N. /a
Eu /u +$%(, /u&'l' $)u
C( +$%(, lap$'l' $)u
U/$u $)u ( ,%o$(o%u $)u.
D' o ( u+ la /ou)?'c( ( /ou) ,ul' ' &a%)
A lu( 6.N. $)$ +) @('
A '( +) /u %)&5('.
D' o ( u+ la /ou)?'c( ( /ou) ' $u%&' ' o(
A lu( 6.N. $)$ +) @('
A '( +) /u %)&5('.
C(/' (/ a+$' @a ='
C(/' (/ a+$' @a &a/ca
S) +' u&pl' ' %a/) ( ' &a/)D' u/$ ( ' ,%o$(o%
H( ' lap$' &ul$(o%.
7%(/ $)$' @(/'l'
H( p%(/ $)$' *5*'l'.
A&(/.2
escantec de diuc2i
Doa&/' &a%' 6a(c) S5/$) ' $(/'
S' lua%) 99 ' +$%5,o(
2I/. C%'$(/ 6a%(a a/( A,%(j S)laj
39
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
40/67
Cu 99 ' +$%(,oa('
Cu 99 ' poc($o%(
Cu 99 ' poc($oa%'
Cu 99 ' =l(' 4/oca$'
Cu 99 ' cu*($' a%)&($'Cu 99 ' j(%'=( 4/c5lc($'.
N(&'-/ lu&' /u-( au?5%)
N(&'-/ lu&' /u-( @)?u%).
Nu&a 6a(ca S5/$) (/ poa%$a c'%(ulu(
D'-a %'ap$a Ta$)lu(.
Da @o( u/' &'%'*( 99 ' +$%5,o(
Cu 99 ' +$%(,oa('
Cu 99 ' poc($o%(
Cu 99 ' poc($oa%'
Cu 99 ' =l(' 4/oca$'
Cu 99 ' cu*($' a%)&($'
Cu 99 ' j(%'=( 4/c5lc($' M
- No( &'%'& la 6)%(a
C) a& au?5$ c)-( &5/%) ,%a+) ( %u&oa+).
D(/ ca+)- aa%) +coa$'-o&7) (a%=) @'%' 4/$(/'-o&
Cu j(%'=(l' o& 4&p('=(ca
Cu cu*($' o& +),'$a
Cu =l('l' +5/j'l' o& ='.
'acu ( l-o& +cu%$a
Z( ' po$c) pu/'-(-o&
C'a+u &o%*(( auc'-(-o&.
Io @) op%'+c
Cu +o%ocu &'u (-al lu( Du&/'?)u
Acolo +) /u @) uc'*( K
) uc'*( la 6a%'a Ro('
Acolo '+$' u/ p'$'
6a%' ,%a+ ( %u&o+.
"0
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
41/67
D(/ &a%' aa%a +coa$'*4-l
Cu j(%'=(l' 4l 4&p('=(ca*(
8/apo( cu cu*($' 4l +),'$a*(
Cu =l('l' +5/j'l' 4l ='*(.
7) 6)%(a +-o l)+a*( cu%a$) lu&(/a$)Ca a%j(/$u +$%'cu%a$
Cu& Du&/'?o S5/$u l-o a$.
6/(c) /u (-o o+$
6/(c) +) /u-( ('
Ca la poala S(/$'( 6)%('.3
escantec de ciumurleti
+' '+c5/$) a$u/c( c5/ :+a%' =u%(cu; +' ?(c' ' $%'( o%(
S' lua%) Iaco=
D' la ca+a lu( ' la &a+a lu(
7) cal' p) c)%a%'
C5/ u+) la &('? ' cal'
8l *5&p'l( c(u&u%l'$(u.C(u&u%'l$(u 4( '-u/ 'l
D' ou) 'lu%(
D' $%( 'lu%(
D' pa$%u 'lu%(
D' c(/c( 'lu%(
D' a+) 'lu%(
D' 'p$' 'lu%(
D' op$ 'lu%(
D' /ou) 'lu%(.
I'( c(u&u%l'$( (/ p('p$ ' +u= p('p$
D(/ =%a*) ' +u= =%a*)
3I/. 6olo@a/ '%o/(ca 0 a/( A,%(j S)laj
"#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
42/67
D(/ &a*) ' +u= &a*)
Nu $' juca cu &a*)l'
Nu $' juca cu =%a*)l'
Du-$' ( $' joac)
Cu p('$%'l'-/ p('$%(Cu apa-/ %'p'?(
H( Iaco= +) %)&5(' cu%a$ lu&(/a$
Ca a%j(/$u +$%'cu%a$.
6/(c) /u (-o o+$
6/(c) +) /u-( ('
Ca la poala S(/$'( 6)%('."
esc#ntec de scr#ntit
+' %'aca locul +c%5/$($ cu u/+oa%' 4/ $(&p c' +' ?(c' '+c5/$'cul- ' $%'( o%(
S-o lua$ 6)%('
7' cal' p' c)%a%'
G%a+) ( %u&oa+)
8/ ca%/' @5%$oa+)C5/ o o+$ la pou ' a%a&)
7o'aua +-o cl(/$($
7(c(o%u ( +-o +cl(/$($.
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
43/67
S)/)$a$'-/ $(/'.
>(/' o%)+$'$'-$'
Cu& o%)+$'$' *(,a/u ('%u
Fau%u au%u.
escntec de spriet
Lup(( u%la%)
Coco(( c5/$a%)
Sp)%('$u ( +pa(&a
D(/ +pa$'l' 6a%('( &5/ca%).
Sp)%('%u +a%)-/ po
6)%(' +) +$'('-/ loc.
Sp)%('$-( coa$' o&u
6)%(' +)-( oa%&) +o&/u.1
esc#ntec de +u+
o(c(l' /ou)
>u=) al=) =u=) @'%(/oa+)Io-/)%)p$ $' ocol'+c
S) ('( ' la Too+('
D(/ $)$' c(o/$u*'l'
D(/ $)$' o+u*'l'
S) ('( (/ c%'('%(( capulu(
D(/ a*a o=%a?ulu(
D(/ %))c(/(l' (/*(lo%
D(/ col*ul &)+'l'lo%
S) ('( (/ p('l'-/ p('l'
!o+ +) +' +p'l'
I/. 6u%'a/ 6)%(' 0 a/( R)+$ol*u D''%$ S)laj
1I/. >'%a% Luc%'*(a a/( A,%(j S)laj
"3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
44/67
Too+(' +) %)&5/)
Cu%a$) lu&(/a$)
Ca a%j(/$u +$%'cu%a$
Ca ( ,%)u c'l cu%a$.
esc#ntec si vin laptele la vac
4/ $(&pul '+c5/$'culu( +' &(c) 4/ +'&/ul c%uc(( u/ cu*($ 4/$%-o a%u%(' cu +a%' ' $%'( o%( cu
pau?' ( apo( +' ) +a%'a la @ac)
S' lua%) >o%(ca
D' la po(a$a ('( ' la ('+l'a ('(
D' la +$)p5/u ('( ' la @(*'lu ('(
8/ c5&p lu/, 4/ c5&p la%,.
Acolo =(/' +-o )%)/($
>(/' +-o c)%uj($.
La (' o @'/($ o '&'(' =u?a$) +$%)=u?a$)
Cu a%ap( 4/c)l*a$)
Cu (oc( 4/$%' oc(
Cu cu*($' a+cu*($'
Cu cu*($' a%)&($'.Cu cu*($'l' o-&pu/+-o
Cu u%cu*'l' o +$%)pu/+-o
Uj)%'l' +$5%p($u-(-o
Fa*a 4//',%($u-(-o
Lap$'l' ( ,%o$(o%u lua$u-(-o.
>(@ol(*a 4/c'pu a %),( a =o/c)l(.
N(&'-/ lu&' /-o au'
N(&'-/ lu&' /-o @''
Nu&a 6a(ca S5/$) (/ poa%$a c'%(ulu(.
>(/'-o @)?u =(/'-o 4/$%'=)
- Da $u >o%(c) c' %),'$( c' =o/c)l'$( M
C) /(c( 4/ c'% /u &) poc( o(/( ' &(la $a ' jal'a $a.
>o($a 6a%(a 1 a/( >uc(u&( S)laj
""
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
45/67
- O 6a(c) S5/$) Cu& /-o( %)j( cu& /-o( =o/c)l(
C) &) lua( ' la po(a$a &'
D' la ('+l' &' ' la @(*'lu &'u
8/ c5&p lu/, 4/ c5&p la%,
Acolo =(/' &-a& )%)/($.La &(/' @'/(%) o &u('%' =u?a$) +$%)=u?a$)
Cu a%ap( 4/c)l*a$)
Cu 'oc( 4/$%' oc(
Cu cu*($' a+cu*($'
Cu cu*($' a%)&($'.
Cu cu*($'l'-&pu/+u-&-o
Cu u%cu*'l' +$%)pu/+u-&-o
Lap$'l' ( ,%o$(o%u lua$u-&(-o.
- Tac( $u &olco&) /u $' /)c)j( /(&(c)
C)c( +ca%) ' c'a%) ac'-&(-o(
!o+ la $(/' co=o%4-&-o(
Lap$'l' ( ,%o$(o%u $)u /apo( auc'-l-o(
D' p'+$' /ou) ap'
D' p'+$' /ou) o$a%)
D' u/' cu p(c(oa%'l' o u&=la$Cu a=u% o +ula$
D' la u/,u%o( ' la j5o@'/c( ' la $5,)/c(
D' la %u&5/( ' la @'c(/(
D(/ $)$' ulc'l'l'
D(/ $)$' p(cu%'l'l'
Lap$'l' ( ,%o$(o%u $)u /apo( +) @('
8/ +a%'a a+$a +) +' pu('
S) /u %)&5(' '-a $)u
N(c( c5$ u/ (% ' &ac
8/ pa$%u '+p(ca$.
A &'u +) /u (' p)ca$
I/. C%'$(/ 6a%(a a/( A,%(j S)laj
"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
46/67
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
47/67
C) +ca%) ' c'a%) ac'-&(-o(
!o+ la $(/' co=o%4-&-o(
S'c'%' 4/ &5/a %'ap$) apuca-o(
Cu oc ' c5l*( ' (/ a%'-l-o(
7) p'$'c /',%u pu/'-l-o(7%a ( *5%) ac'-l-o(.
Acolo +) +$'('
Acolo +) p('('
Cu& p('%' %aua ' +oa%'
Sco=($u ' +u= p(c(oa%'.
Ia% $u +) %)&5( cu%a$ lu&(/a$
Ca Du&/'?)u c5/ $'-o a$.
N(&(ca /u *(-o o+$
N(&(ca +) /u-*( ('
D(/$-a(+$a c'a+ /a(/$'.
D(/ ,u%a &' '+c5/$a$
D' la Du&/'?o +5/$u l'ac +)/)$a$' a$.9
esc#ntec de deoc2i
+' +$(/, /ou) c)%=u/( 4/$%-u/ @a+ cu ap) ( +' coa$) ' $%'( o%( cu cu*($ul 4/ +'&/ ' c%uc' 4/ apa cuc)%=u/( up) ca%' c'l 'oc'a$ $%'=u(' +) ='a apa '+c5/$a$) 4/ $%'( %'p%(?'
S' lua%) Io/
D' la ca+a lu( ' la &a+a lu(
D' la p%u/c(( lu( ' la &u('%' lu(
7) cal' p) c)%a%'.
C5/ o o+$ la &(jloc ' cal'
S' $5l/( cu /ou) oc($o%(
Cu /ou) oc($oa%'.
8/ a*) ( +-o u($a$
La (/(&) l-o +),'$a$
7u$'%'a (/ 'l o-a lua$.
97op Na+$a+(a 2 a/( >uc(u&( S)laj
"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
48/67
El 4/c'pu a +' c5/$a a +' @)('$a...
N(&'-/ lu&' /u-l au'
N(&'-/ lu&' /u-l @''
Nu&a 6a(ca S5/$)
D(/ poa%$a c'%(ulu(D'-a %'ap$a Ta$)lu(.
>(/'-l @)?u =(/'-l 4/$%'=)
- Da $u Ioa/' c' $' c5/*( c' $' @a('*( M
C) /(c( 4/ c'% /u &a poc( o(/(
D' &(la $a ( ' j'l' $a.
O 6a(c) S5/$)
Cu& /u &-o( c5/$a
Cu& /u &-o( @)('$a
C) &) lua( ' la ca+a &'a ' la &a+a &'a
D' la p%u/c(( &'( ' la &u('%'a &'a
H( &) u+'( p) cal'.
C5/ a& o+$ la &(jloc ' cal'
6)-/$5l/(( cu /ou)?'c( ( /ou) ' &u%o(
Cu /ou)?'c( ( /ou) ' poc($o%(
Cu /ou)?'c( ( /ou) ' oc($o%(...8/ a*) &( +-o *5pa$
La (/(&) &-o +),'$a$
7u$'%'a (/ &(/' o lua$.
Tac( $u &olco& /u $' /)c)j( /(&(c)
C) +ca%) ' c'a%) ac'-&(-o(
!o+ la $(/' co=o%4-&-o(
Nou)?'c( ( /ou) ' cu*($' lua-o(
T)$ ='$'u,u $)u ( $)$) %)u$a$'a $a
D(/ c(ola/'l' $al' +coa$'-o(.
Acolo +) p('('
Acolo +) +$'('
Cu& p('%' %aua ' +oa%'
Scop($u ' +u= p(c(oa%'
"
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
49/67
Ia% $u +) %)&5( cu%a$.
C) &a(ca $a c5/ $'-o )cu$
6/(c) /u *(-o o+$
6/(c) +) /u-*( ('
D(/ c'a+u-a(+$a 4/a(/$'.D(/ ,u%a &' '+c5/$a$
D' la Du&/'?o +5/$u l'ac +)/)$a$' a$ 10
V. ASPECTE DE SOCIALIZARE /N CADRE RITUALE
1. Mrsul p didic
10I/. S)l)ja/ 6a%(a a/( R)+$ol*u D''%$ S)laj
"9
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
50/67
C'a &a( &a%' pa%$' a ac$(@($)*(lo% ' +oc(al(?a%' p' ca%' l' '+)u%au $(/'%(( a@'a loc la /(@'l
local )%) a 'p)( ,%a/(*'l' +a$ulu( 4/+) p%(/$%-o p%ac$(c) /u&($) :&)%+ul p) ((c; ac'+$ a+p'c$ '
+oc(al(?a%' +' 'B$(/'a la /(@'l %',(o/al.
:6)%+u p) ((c; +' p%ac$(ca 4/ ?o/a )(( A,%(julu( ( co/+$a 4/ @(?($' %'c(p%oc' )cu$' '
'c(o%(( &a( &ul$o% +a$' ca%' 4/ ,%upu%( o%,a/(?a$' &'%,'au (/$%-u/ +a$ 4/ al$ul cu oca?(a+)%=)$o%(lo% +au c(a% a joculu( +)p$)&5/al.1#(?($a 'c(o%(lo% '%a a/u/*a$) (/ $(&p (a% 4/ u/'l'
ca?u%( p%(&(%'a :((ca/(lo%; a@'a loc la ac''a( a$) '@'/(/ o $%a(*(' c' '%a %'+p'c$a$) (/
,'/'%a*(' 4/ ,'/'%a*('.12
8/ (&(/'a*a pl'c)%(( 'c(o%(( 4/+o*(*( ' &u?(ca/*( +' +$%5/,'au la ca+a u/' a@'a loc a/*ul
p'/$%u a &'%,' p) ((c. Dup) c' aju/,'au 4/ +a$ul @'c(/ didicanii+' 4/$5l/'au cu $(/'%(( +a$ulu(
&'%,'au &a( 4/$5( la c%5&) +au la o ca+) ca +) p'$%'ac) :ca 4/$%' 'c(o%(; (a% apo( &'%,'au $o*( la
a/+ 'c(o%(( )c5/ cu/o$(/*) cu '$'l' (/ ac'l +a$. Ioa/ Au,u+$(/ Go(a a%)$a 4/ luc%a%'a +a c) :4/
$(&pul ac'+$o% @(?($' 'c(o%(( local/(c( '%au a$o%( +) 'a didicanilor '$' p'/$%u joc +)-( omineasc
( +) 4&p('(c' =)$)(l' (+ca$' (/ '@'/$ual'l' %(@al($)*(.13; .
2. Claca secerii
6u/ca p'/$%u +'c'%(ul ,%5ulu( '%a co/+('%a$) c'a &a( ,%'a &u/c) (/ $(&pul
a/ulu( a% ( o p'%(oa) $oc&a( =u/) p'/$%u :a/*;. 8/ ?o/a '$/o,%a(c) p' ca%' a&
+$u(a$-o o=(c'(ul ca%' 4/+o*'a ac'a+$) &a/('+$a%' +' /u&'a :claca +'c'%((; +au :claca
a/*ulu(; 4/ ca?ul c5/ claca '%a a$) ' 'c(o%( ( '$' c'lu( ca%' ,)?u(a :a/*ul;
u&(/(cal.
Go+poa%(( ca%' a@'au &a( &ul$ ,%5u ' %'col$a$ o%,a/(?au 4/ u%a lo% u/ :a/*;
p'/$%u '$'l' ( 'c(o% (( (/ +a $. To* ( $(/'%( ( ca% ' pa%$(c(pau la :jocu &a%'; '%au a $o%(
,a?'( cu :o ?( ' clac); ' o=(c'( p5/) +' $'%&(/a ' +'c'%a$ 4/$%'a,a ol). 1"
D(/ %'la$)%(l' ' $'%'/ pu$'& 'uc' c) +'c'%(ul o%,a/(?a$ a+$'l '%a o @'c'
o%&) ' &u/c) ( ' +oc(al(?a%'. D(&(/'a*a '@%'&' '$'l' ( 'c(o%(( &'%,'au la
ol) 4/+o*(*( ' :c'$'%a(; ca%' '%au :$oc&(*(; p'/$%u $oa$) @a%a. 6u/ca 4/c'p'a cuc5/$'c' ( @o(' =u/)
1#I/. Co+$(/a H$'a/ 1 a/( A,%(j S)laj12G'o%,' H(+'$'a/ -Forme tradiionale de via rneasc O c'%c'$a%' '$/o-+oc(olo,(c) a ?o/'( S)lajulu( Zal)u#999 p. 113Ioa/ Au,u+$(/ Go(a W op. c($. p. #"11"I/. Co+$(/a H$'a/ 1 a/( A,%(j S)laj
0
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
51/67
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
52/67
L)+a*( jocu ( +$%4,a$u
C) /-a& ,)$a$ +'c'%a$u.
!oac) ( $u &)( Ioa/'
C) /u-*( +$au +/op(( p) al'.
F) &)/u/c( +'c'%'a &'
C) *(-o &)%+ (%u ' %'K
Da /-a $%'c' /(c( o lu/)
(-a &'%' (%u ' =u/).
S)c'%a*( +)c'%)$oa%'
Nu @) $) $ u( $a *( la +oa%' .
C) +oa%'l'-( &'%,)$o%(u
H(-/apo( 4/$u%/)$o%(u.
Apl'ac)-$' l'l'-/ ol)
Nu +$a lu/,a c5$ o jo%).
Apl'ac)-$' l'l' /u +$a
C-a( %),u* ( $'-a l)+a.1
Ga?'l' ca%' o%,a/(?au claca @'/'au p' la a&(a?) la ol) cu &'%(/' p'/$%u +'c'%)$o%(
clis, ou ierte, plcinte, pancove sau cocorad. 65/cau %'p'' c) /u '%a @%'&' ' p('%u$ apo(
(/$%au (/ /ou 4/ ol). :
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
53/67
S) pu$'& ,)$a ola.
75/) l'a,) =a'a-u/ +/op
Soa%'l' &'%' la locK
75/) l'a,) =a'a-o c%uc'Soa%'l' la loc +) uc'.19
D'( +'c'%(ul a@'a loc :4/ %(cu @'%((; cl)ca(( a@'au &a%' +po% ( :p) la uj(/); ola '%a
,a$a +'c'%a$). S'a%a up) c' 4( 4/c'(au &u/ca c5$'@a '$' &a( p%(c'pu$' 4&pl'$'au o cu/u/) (/
c'l' &a( &a%( &a( %u&oa+' ( &a( cu%a$' +p(c' ' ,%5u apo( o 4&poo='au cu lo%( ( o a'?au p'
capul u/u( '$' +au al u/u( 'c(o%.
O +'%(' ' +$%(,)$u%( 4/locu('+c 4/ S)laj c5/$'c'l' %($ual' (/ al$' ?o/'
Gu%a &'-( ca (-u/ paa%
S-au' p)+$) o$a%K
Gu%a &'-( ca (-o al=(/)
S-au' p)+$) *a%(/).
H( /(-o ('($ (%u-/ +a$
Ca-& o+$ a%/(c( (-a& ,)$a$.
H(-a& 4&pl'$($ cu/u/a
Ca +-o uc'& la ,a?a.
D' u/' cu/u/a pl'ac)
Luc%u +-o acu$ ' claca K
D' u/' @(/' cu/u/a
O %a&a+ ,oal) *a%(/a. 0
Ala(ul 4/ %u/$' cu pu%$)$o%ul +au pu$)$oa%'a cu/u/(( po%/'au +p%' ca+a ,a?'(. 7' %u&
c5/$au u/'o%( p' o &'lo(' ' c5/$'c l(%(c p%op%(u-?(+ ca ( 4/ +a$'l' (/ ?o/a G5%=ou. Al$'o%(
c(u(au
Foa(' @'%' ' alu/)
19I/. C(up' Au%(ca a/( >uc(u&( S)laj0I/. C(up' Au%(ca a/( >uc(u&( S)laj
3
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
54/67
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
55/67
6a( +coa$' ,a?) p)l(/c)
C-a& +'c'%a$ ol) &ul$).
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
56/67
a@'au &a( &ul$' 4/a$o%(%( c)u$au o u%) +pa*(oa+) o :alc)?'au; a/,ajau ceteraii +$%5/,'au =a/((
p'/$%u &u?(c) ( c'&au oa&'/(( la a/*.
La ac'a+$) p'$%'c'%' luau pa%$' '$'l' 'c(o%(( oa&'/(( c)+)$o%(*( ( c(a% ( oa&'/(( 4/ @5%+$)
(/ +a$. D'+(,u% p'/$%u ('ca%' ca$',o%(' +oc(al) a/*ul a@'a o al$) 4/+'&/)$a$' '$'l' 4( '$alau
&(/u/a$'l' co+$u&' (/ (/ ( c5/'p) 'c(o%(( 4( '&o/+$%au 4/'&5/a%'a la a/+ (a% oa&'/((c)+)$o%(*( ( =)$%5/(( po@'+$'au +pu/'au ,lu&' ,(c($o%( ( 4( u%&)%'au p' $(/'%( cu& joac).
L'l'a cu %oc(' @'%'
T)$) +)p$)&5/a ''
C5/ 4( col'a +5&=)$a
S) %((c) ca (a%=a
S) joac' u&(/(ca.
S'%(l' ' a/* %'p%'?'/$au co/$'B$ul 4/ ca%' $oa$) co&u/($a$'a +a$ulu( +' 4/$5l/'a :cop((
@'/'au +) p%(@'a+c) +) +' joac' ( +) a/+'?' )%) +) 4/cu%c' p' la &a%,(/( K aol'+c'/*(( @'/'au +)
+' (+$%'?' cu +p'%a/*a ' a ac' cu%$' +au ' a ( cu%$a*( K '&'(l' ' $oa$' @5%+$'l' ''au p'
&a%,(/( a$'/$' la /ua/*'l' c'l'( &a( +cu%$' oc'a'. G'+$u%(l' %'ac*((l' '%au co/+('%a$' 'B$%'& '
+'&/((ca$(@' K a=(l($a$'a ' a l' (/$'%p%'$a u&pl'a =5%a +a$ulu( cu (/o%&a*(( %'c'/$';.9
8/$%' a/* ( a=) 'B(+$a o @)($) co/'B(u/' la dan+' +$a=(l'a u/' @a &'%,' ('ca%' 'c(o%
la 2a+(a% %'la*((l' ca%' +' 4/(%(pau la a=) '%au co/+ol(a$' la a/*.0A&='l' o=(c'(u%( a$5$ a=a
c5$ ( a/*ul +u/$ p%ac$(c( p%'&a%($al' oa%$' %'c@'/$' 4/ +pa*(ul +a$ulu( %o&5/'+c $%a(*(o/al ca%'uc la u/ %'?ul$a$ &ul$- a$'p$a$ 4/ co&u/($a$' c)+)$o%(a a o( $(/'%(.
4. a!a
Ha+a +au eztoarea '+$' u/ o=(c'( %)+p5/($ 4/ $oa$) *a%a c' a )(/u$ p5/) 4/ ?(l'l'
/oa+$%' &a( al'+ 4/ T%a/+(la/(a. 7' al'a A,%(julu( ac'+$a +' o%,a/(?a +)p$)&5/al 4/ 2-3 locu%( (/
+a$ ' $oa&/a $5%?(u ( p5/) la 4/c'pu$ul p%(&)@'%((. Sa$ul $%a(*(o/al %o&5/'+c +' =ucu%a ' o p'%(oa) ' l(/($' ca%' 4/c'p'a up) +)%=)$o%(l'
' (a%/) ( +' 4/c'(a oa$) cu &u/c(l' a,%(col' ' p%(&)@a%). 7'%(oaa 4/ ca%' +' '+)u%a a=a '%a
lu/,) ( $o$oa$) ,%'u ' 'l(&($a$ $'&po%al 4/+) cu aju$o%ul u/u( +$u(u ' $'%'/ 4/$%'p%(/+ ' A/ca
Ca&'l(a >u%,'l'- R'p'%' ' cul$u%) $%a(*(o/al) +)l)j'a/) >(=l(o$'ca 6u+'( 7o%ol(++'/+(+ III p. #I/. >'%a% Luc) A,%(j S)laj9Ga(l Ql(,&a/ -'unta mortului. 1itual, poetic i cultur popular "n Transilvania E($u%a 7ol(%o& Ia( #990Ca&'l(a >u%,'l' - op. c($. p. #
1
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
57/67
>olo,a 4/ luc%a%'a 7eztoarea "n satul tradiional sljeanpu$'& co/clu' c) a=a ca o=(c'( '
+oc(al(?a%' a%' loc 4/$%' lu/(l' /o('&=%(' ( '=%ua%('#.
C'%'&o/(alul $%a(*(o/al al '?)$o%(( '+$' co/$u%a$ ' $%'( a+p'c$' +p'c((c' &u/ca %($ul (
jocul. 6u/ca %'p%'?(/$) 'l'&'/$ul '$'%&(/a$ ' ca%ac$'%ul 4/c(+ al 'co/o&('( $%a(*(o/al' *)%)/'$(
jocul '%(@) (/ ca%ac$'%ul (+$%ac$(@ al '?)$o%(( (a% %($ul '+$' 'l'&'/$ul u/'( '?)$o%( a%a(c' ca%'/u '+$' co/$('/$(?a$.
F)%) 4/o(al) ac'+$) (/+$($u*(' $%a(*(o/al) '%a ,'/'%a$) ' pl)c'%'a +)$'/(lo% ' a '+)u%a
a/u&($' &u/c( 4/ ca%ul col'c$(@($)*(( a% ( p'/$%u a +' aju$a %'c(p%oc '&'(l' a@'au po+(=(l($a$'a +)
a@a/+'?' cu &u/c(l' ca+/(c' p%'cu& torsul, "mpletitul, +rodatul, rsc2iatul sau depnatul.
(+'%(c) ' coal) ( ' +(+$'&ul a&(l(al ' /o%&' '%a c'a ca%' (c$a @5%+$a po$%(@($)
p'/$%u pa%$(c(pa%'a la a+$'l ' &a/('+$)%(.
8/ o%,a/(?a%'a '?)$o%(( +' a@'au 4/ @''%' a/u&($' c%($'%(( &'/($' +) ,a%a/$'?' +ucc'+ul
ac'l'( 4/$5l/(%(. C%($'%(ul ' @5%+$) 4&pa%$' '?)$o%(l' 4/ ou) ca$',o%((- de ete tinere( 'emei
mritate 'oa%'c' 4/ p%(/c(pal a@'au p%'ocup)%( ('%($'K ,a?a '%a ' o=(c'( o '&'(' &a(
=)$%5/) (a% 4/ ca%ul '?)$o%(( @5%+$a '%a : o$)%5$oa%' p5/) ( la +$a=(l(%'a loculu( ocupa$ ' ('ca%'
pa%$(c(pa/$ 4/ +pa*(ul ' '+)u%a%' al o=(c'(ulu(. F'$'l' &a( @5%+$/(c' ocupau locu%( =(/' +$a=(l($'
#A/ca >olo,a - 7eztoarea "n satul tradiional sljean 4/ :Ac$a 6u+'( 7o%ol(++'/+(+; IP2002 p. 1#-11"2Ca&'l(a >u%,'l' -1epere de cultur tradiional sljean >(=l(o$'ca 6u+'( 7o%ol(++'/+(+ III p. #"13A/ca >olo,a - op. c($. p. 11- 1
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
58/67
cu& a% ( c'l' (/ capul &'+'( '$'l' &a( &(c( ((/ o=l(,a$' +) %'+p'c$' ac'a+$) a'?a%';". C%($'%(ul
,'o,%a(c '%a '$'%&(/a$ ' @'c(/)$a$' ( '%a c'l &a( (&po%$a/$ 4/ lua%'a 'c(?('( %''%($oa%' la ca+a
4/ ca%' @a a@'a loc '?)$oa%'a. 8/ c'l' (/ u%&) 4/ u/c*(' ' c%($'%(ul '&o,%a(c 4/ u/'l' +a$' +'
)c'a o +(/,u%) a=) (a% 4/ al$'l' +' )c'au &a( &ul$' 4/ ac'la( $(&p.
La a=) +' &5/cau =oa=' ' cucu%u? alu/' /uc( %uc$' u+ca$' ( al$' =u/)$)*( au+' ' '$'+au p%',)$($' ' ,a?). A$&o+'%a ' la a=) '%a 4/+ul'*($) p%(/ ('%($' c5/$'c' ' ,%up
F) &a(c) pl)c(/$' &o(
C-a+$)?( 4( a=) la /o(
F) &a(c) pl)c(/$' c%'*'
C-a+$)?( 4( a=) ' '$'K
F) &a(c) pl)c(/$' &o(
C-o% @'/( 'c(o%( la /o(
H(-o% @'/( ( '$'l'
H(-o% &5/ca pl)c(/$'l'.
75/) la +o+(%'a 'c(o%(lo% '$'l' luc%au cu +po% ( c5/$au
Foa(' @'%' =a%a=o(
A&u-( a=)-/ +a$ la /o(. (/ 'c(o%(( )ul(/
H( 4/ ca+)-( @'?( (/$%5/.
8/ ca+) ac)-o% (/$%a
Fu+)l' /( l'-o% lua
H(-/apo( /u /( l'-o% a
75/) c' /u (-o& *uca.
Ia &a(c) u%5$u @(/'
8/cu(' u' p) &(/'
H(-o 4/cu(' (-o apa+)
H(-( +pu/' c) /u-+ aca+).
"I=('& p. 11I/. F%'/* 6a%(a a/( A,%(j - S)laj
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
59/67
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
60/67
S)-l +$%oa+c)
S)-l a&'*'a+c)
S) @(' p%(/ $(/)
Cu c(oa%'c(( la &5/).
8/$%-u/ul (/$%' jocu%(l' &'/($' +) ,(c'a+c) or#nda@(($o%ul +o* ,a?a auc'a p' &a+) &a(
&ul$' =l(' p' ca%' l' a'?a cu ,u%a 4/ jo+ up) c' pu/'a c5$' c'@a +u= ('ca%'. F'$'l' /u a@'au @o('
+) p%(@'a+c). Su= =l(' ' o=(c'( c(/c( +' pu/'a p#ine, c#li, un piptene, grune, o cottoare
(oglind).Ga?a (/@($a p' ('ca%' +) al'a,) u/ =l( ( 4/ &(jlocul @'+'l('( ,'/'%al' $o$ 'a :'?l',a;
('c)%'(a c' 'l ' +o* @a a@'a
C5l*( *( +-a%a$) 8( a@' u/ =)%=a$ =)$%5/
La+)-l %aculu( =)$%5/
6'%,'-/ %5$ (-au/) 5/
(/' +a%a $o$ ,'&5/.
Tu-l 4&=(( cu '&5/ca$
El ?(c' +)-l l',( la cap.
O,l(/a +pu/' c)-( a p'+$' u/ =)%=a$ %u&o+
(%o/(c) %a,a &'A+$) @a%) la +)pa$
65/%) loa%' *(-a( ala$
Da ' /u (-( $( ,%(j(
T5/)%u-( +-a @'+$'j(K
H( ' /u (-( $( co$a
F%u&o+u-( ( +-a u+ca.
C5/ ap)%'au =)('*(( '$'l' l' %a+pu/'au la +alu$ c5/$5/
C5/ @(( =a'-/ '?)$oa%'
Nu +$a la u)-/ p(c(oa%'
I/. 6olo@a/ '%o/(ca 0 a/( A,%(j S)laj
10
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
61/67
T' u($)-/ ca+) '-a %5/ul
H( $'-aa?) u/ *(-' ,5/ul.
D' *(-' ,5/u-/ al$) pa%$'
Du-$' =a' &a( 'pa%$'.
C) +u/$ (-al$' '?)$o%(Cu '$' ( cu 'c(o%(.9
U/ al$ joc ca%' +' p%ac$(ca la a=) '%a :>5%5,)((;. S' luau c5l*( +au u(o% (/ ca('%'l' '$'lo%
( +' co/'c*(o/au &(c( p)pu( (/ c5l*( /u&($' +#rd#gi ' a(c( /u&'l' joculu(. >5%5,)(( '%au
a'?a*( p' u/ul =l(ulu( (a% u/ =)(a$ a/u/*a /u&'l' c'lo% o( +#rd#gi :+' @o%='$'-/ +a$ c) +-a
lua...; o a$) ( u/ =)(a$ (/ c'( p%'?'/*( la a=). S' ap%(/'au c'( o( =5%5,)( ( ac) a%?5/ +'
%((cau 4/ +u+ 4/+'&/a c) c'( o( +' @o% lua c)+)$o%(.90
:D'-a pu%(c'l'; '%a u/ joc ca%' +$5%/'a a?ul c'lo% p%'?'/*( ( =(/'4/*'l'+ a@'a ac'la( +cop
=(/' '(/($- +)%u$a%'a %'p$ %)+pla$)
- 8/$oa%c'-$' pu%(c'
- Nu &) poc( ' p5/$'c'
- 75/) c5/ M
- 75/) c5/ /u &-a +)%u$a...9#
F'c(o%(( &a( c'%'au '$'lo% +) c5/$' :C5/$'cul u%c((; c) $a%' l( +' po$%(@'$'.
U (u (u ' u/' @(u
D' p' 'alu cu +ac(u
U/' pa$' cucu ,%5u
H( pup)?a c5/'pa
H-o& $%)( ( /-o& luc%a.
Toa$) ?(ua-/ +u+ (-/ jo+
Sa%a /u &-apuc ' $o%+.
6) u+'( la o,))u92
9I/. 7op 6a%(a 0 a/( A,%(j S)laj90I/. 7op 6a%(a 0 a/( A,%(j S)laj9#I/. Co+$(/a H$'a/ 1 a/( A,%(j- S)laj92o,))uV =u'$ c%5&)
1#
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
62/67
I'+' u%ca-/ %u&u &'uK
6-a+cu/+'( up) cup$o%
Ia o*u ' %)+c($o%K
6-a+cu/+'( up) p)%'$'
C5(/'l' ' u+ &) @''.Sup)%a$u-( ca('%u
C) '-o lu/) l-a& l',a$
H( (o /u l-a& &a( co$a$.
S$'(' ( 'l cu %)=a%'
75/) colo-/ po+$u &a%'
C) l-o( pu/'-/$%' cup$oa%'
H( &(-o ( ' +p)l)$oa%'K
H(-o( +p)la la-o lu/)-oa$)
6)&)l(,a c'a u+ca$).
D'-a a@' ala /o%oc
S)-&( p(c' u%ca p) oc
S)-&( a%) ( ca('%u
S) +' %up) ( u+u
S)-&( &5/$u('+c /)ca?u
S) poc( juca $a'%u.93
T(/'%(( &a( jucau ( jocul cu +pa$a p' o +pa$) +' pu/'au &a( &ul$' =uc)*'l' ' cl(+) +l)/(/)
ca%' p%(&'au p' %5/ /u&'l' '$'lo%. S' auc'a o p(+(c) ( '%a l)+a$) +)-( al'a,) u/a. S' %'p'$a
jocul. D' a$a ac'a+$a =uc)*'l'l' ' +l)/(/) pu%$au /u&'l' =)('*(lo%. 7(+(ca al','a (/ /ou. Sp%'
+a$(+ac*(a $u$u%o% o /ou) p'%'c' +' co/+$($u(a o po+(=(l) c)+)$o%('.
!ocul +' %'(a p5/) c5/ ap)%'a u/ 'c(o% 4/$5%?(a$ a% +up)%a$. La apa%(*(a lu( '$'l' c5/$au
- La a=a /oa+$%) (/ jo+ ei 2ai
(/'-u/ =a' &5/(o+
65/(o+ =a'a-( '-a+a%)
C) /u (-a& a$ =u/) +a%)
93I/. F%'/* 6a%(a a/( A,%(j S)laj
12
-
8/12/2019 49883312 Studiu Etnografic Valea Agrijului Salaj
63/67
>a' cu p)%u-/c%'*4$
H'?( la /o( ac)-a( @'/($
- N-a& @'/($ &5/%) +) '
Nu&a o @o%=) +) $'-/$%'=
65/%a c' &(-a( pu$u$ a D' /u $' &a( po$ u($a.
- >a' /u *(-a& a$ /(&(c)
Da *(-a& o+$ %a,) ' &(c)9"
La p%opu/'%'a 'c(o%(lo% +' 4/c'p'a u/ /ou joc- :'-a 5/$5/a;. T(/'%(( +(&ulau c)'%'a 4/$%-o
5/$5/) ( +$%(,au
- A& c)?u$ 4/$%-o 5/$5/)
- C(/' +) $' +coa$)M
- 6)%(a
- D' c5*( &'$%(-( 5/$5/aM
- D' &'$%(9
Fa$a a@'a o=l(,a*(a +) 4l +)%u$' ' o%( %'+p'c$5/ c(%a. Apo( %)&5/'a 'a 4/ locul lu( ( jocul +'
%'p'$a ' c5$'@a o%(. Dup) c' @'/'au 'c(o%(( +po%ul luc%ulu( +c)'a co/+('%a=(l ac'$(a lu5/u-l'u+ul p'/$%u a +' ocupa &a( &ul$ ' '(. 8/ ac'a+$) +($ua*(' '$'l' %)+pu/'au (/ /ou p%(/ c5/$'c
Du-$' =a' ( $' culc)
Nu-&( *(/' u&=%) la u%c)
Du-$' ( $' o(/'$(
C) /