4.rasa jala nidhi - review dr.saranya sasi
TRANSCRIPT
[email protected] SDM Hassan 1
RASA- JALA- NIDHIPresenter Dr.Saranya Sasi1st PG Scholar
GuideDr.Govinda Sharma KAsso:Professor
Department Of RSBK SDMCA Hassan
[email protected] SDM Hassan 2
• Rasa-Jala-Nidhi is sort of compilation of Sanskrit verses transmitted to us from generation to generation, either through oral tradition or by way of citations occurring in ancient texts on medicine. • This is very elaborate work in Rasa Sashtra in Sanskrit with english literature by the author himself. • A Bengali scholar, the author, Bhudeva Mukherji, wrote this in 5 Volumes. Based mostly on the previous works. • Initially the author aimed at writing 10 volumes but he could complete only 5 volumes between 1926-1938*
*Rasasastra The mercurial system (P.Himasagara Chandra Murthy)
[email protected] SDM Hassan 3
ABOUT THE BOOKAuthor : Bhudeba Mookerji
Time : 1926-1938Vol – 5 Chapter : 50 Chapters (vol 1 -8, Vol 2- 4, Vol 3 – 11, Vol 4-6, Vol 5 – 21)Language : Sanskrit & English
Father : Harilala DebaMother : Nistarini Debi Family : Mukhopadhyaya (great preceptor)Village : Haristala (situated on the banks of the river Maurakshi in the ancient region of Gangarashtra – modern Rarh in bengal
ABOUT THE AUTHOR
[email protected] SDM Hassan 4
1. Rasa sadhanasya Prayojanaani2. Sishyopanayanam 3. Rasa Prasanga 4. Parada prasanga 5. Rasasya Ranjanam 6. Yantra 7. Paribhasha 8. Vedhana prakriya
[email protected] SDM Hassan 5
1. RASASAADHANASYA PRAYOJANAANI
• Achaarya lakshanam •Sishyalakshnam •Rasashaala nirmaanam Rasalingam, rasashaala vivaranam, upakarana 2. SISHYOPANAYANAM
• Kalini Stri
[email protected] SDM Hassan 6
3. RASAPRASANGA • Paryaya of parada Rasaraja, Rasendra, Maharasa, Jiba, Sivabijam, Rasa,Suta, & all the names applicable to siva himself. • Rasa (Taste) of parada : Shadrasa• Guna: Snigdha • Karma : Tridoshagna. Drushtibalaprada, sarva aamayahara, sarva kushtanut, Jaraa-mruthyu-murcha-vyadhi naashaka
[email protected] SDM Hassan 7
Prakarabheda :
1. Rasa• Red • Free from all harms• Destroyer of disease• Niruja nirjaraamaya
2. Rasendra • Doshanirmukta• Black• Ruksha• Atichanchala • Mrutyu-jara mukta (naga people – himalaya)
Rare
3. Sutaka• Yellow • ruksha • doshayukta
4. Parada • Doshayukta • Swetavarna• Sarvarogahara
5. Misraka• Mayura chandrika chaaya• can use aftr ashtadasha samskara
[email protected] SDM Hassan 8
Other classification :1.White : matter of curing disease 2.Red : Rasayana (prevention of disease)3.Yellow : dhatuvaada 4.Black : attainment of power to move in air • Rasa utpathi (etymology of rasa )
[email protected] SDM Hassan 9
4. PARADA PRASANGA
Naisargika Dosha • impurities of naga, vanga, foreign matters (mala), vahni chanchalya, visha, impurities of stone, asahyagni • it will leads to vrana, kushta, murcha, daha, veerya naashana, marana, jadatha, sphota, eruption
Aupadika Dosha (due to environment)1. Parpati (causing roughness of skin)2. Patali (casuing ruptures in the flesh)3. Bhedi (causing holes in body)4. Dravi (causing decomposition of the body)5. Malakari (increasing 3 doshas)6. Andhakari (causing blindness)7. Dravi (causing darkness of skin)
[email protected] SDM Hassan 10
1. Shodhana 2. Swedana 3. Mardhana 4. Uddhriti (Utthapanam)5. Patanam 6. Rodhanam 7. Niyamanam 8. Dipanam 9. Anubasanam
10. Grasanam 11.
Murchchanam 12.
Sancharanam 13. Garbhadruti 14. Yaranam 15. Maranam 16.
Bhasmikaranam
17. Ranjanam 18. Bhedanam
Ashtadasha samskaara
[email protected] SDM Hassan 11
• Shodhana of parada
1 Ishtika choornam Jambeera swarasam Taptakalwa (1 day)
Naaga dosha
2Vishaala moola choornam Ankoshta moola choornam
Vanga dosha
3 Chitraka moola choornam Vahni dosha4 Krishna dusthuram Chaanchalya
m 5 Triphala choornam Vishanaashi
ni 6 Trikantaka Asahyagni
[email protected] SDM Hassan 12
5. RASASYA RANJANAM
• Ranjaka Taila manjishta, palasha, raktachandana etc. (rakta varga) – bhavana with laksha rasa- preapre oil
• Sarana vidhi •Andha musha (gosthanakaara & having a hole at the upper part) – partly filled with the ranjaka taila + mercury – covered properlyMercury duly mixed with beejam (swarna/rajata) & enclosed with piece of cloth, saturated with oil get dyed. With double quantity of bijam the colour of mercury is spread3 times the quantity of bijam the colour of mercury is deepened.
• Bhedana karma (18th procedure) Types (lepa, kshepa,kunta,dhuma,shabda,sparsha)
[email protected] SDM Hassan 13
6. YANTRANI
•Defn Of Yantra •Yantra – 44•Musha – 15 •Puta – 10
Yantra : Dola yantra , svedani yantra, pataaka yantra, tiryak patana yatra, kacchapa yantraDeepika yantra, Deki yantra, Jaarana yantra, Somanala yantra, Garbha yantra, Hamsa-paka yantra, Valuka yantra, Lavana Yantra, Nalika yantra, Bhudhara yantra, Puta yantra, Koshtika yantra, Angara koshtika, Patala koshtika, Gaara koshtika, Koshti Yantra, Khalachari yantra, Ghata yantra, Ishtoka yantra, Palika yantra, Damaruka yantra, Nabhi yantra, Jala yantra, Grishta yantra, Sthti yantra, Dhupa yantra, Khalva yantra, Vartula yantra, Loha yantra, Tapta khalva yantra, Urdhva nrilika yantra,Paatala yantra, Tejo yantra, Tula yantra, Gauri yantra, Cakra yantra, Nadika yantra, Varuni yantra,
[email protected] SDM Hassan 14
Musha: Vajra musha,yoga musha, Vajra dravanika musha, Gara musha, Vara musha Varna musha, Raupya musha, Vid musha, Vrinthaka musha, Go-Sthani musha, malla musha, Pakwa musha, Gola musha, Maha musha, Manduka musha, Musala musha,
Puta: Mahaputa, Gajaputa, Varaaha puta, Kukkuta puta, Kapota puta, Goura puta, Bhanda puta, Valuka puta, Bhudhara Puta, Lavaka puta
[email protected] SDM Hassan 15
7.PARIBHASHA
Rasa tailam : oil extracted from (kanguni, katu-tumbi,ghosha,karnja, bilva,katu bartaku (kantakari/brihati ?), rajika, somaraji, bibhitaki, atasi,mahakali, nimba, tila, apamarga, devadali, danti, tumburu, ankola, dhatura, bhallataka, palasha) are to be used in mercurial preparations.
Kajjali rasapanka : kajjali + any liquid substance Rasa pishti : Cu+Hg+Makshika+S (1 triti/ half nishka) – paste Patana pishti : Hg + ¼ Gold – paste
[email protected] SDM Hassan 16
6 anu 1 triti6 triti 1 liksha6 likshas 1 juka6 jukas 1 sarshapa6 sarshapa
1 yava
6 yava 1 gunja2 gunja 1 nispava3 gunja 1 balla2 ballas 1 masha2 masha 1 dharana2 dharanas
1 nishka, shana, kala, tanka
2 niska 1 kola, bataka,gadyana
2 kola 1 tola , karsha2 karsha 1 sukti2 sukti/4 tola
1 pala, musti,prakuncha, vilba
2 pala 1 prasrita2 prasrita
1 kudava /anjali
2 kudava 1 manika/sharaba2 manika 1 prastha (64 tola)2 prastha 1 shubha2 shubhas
1 adhaka/patra
4 adhakas
1 drona, ghata, unmana, rashi, lalvana, armana, kumbha
100 pala 1 tula (400 tola)2000 pala
1 bhara
Parimaana
2 drona – 1 surpa, 2 surpa – 1 droni, bahi, goni, 4 dronis,gonis – 1 khari
[email protected] SDM Hassan 17
RasabandhaHatha, Arota,Abhasa, Kriyahina,Pishtika, Kshara, Khota, Pota ,Kalka bandha, Kajjali, Sajiva , Nirjiva, Nirbeeja , Sabija , Shrinkala Drutibandha , balaka, kumara, taruna, vriddha, murtibandha, Jalabandha, agni bandha, susanskrita, mahabandha.
8. VEDHANA PRAKRIYA
Explains about differnet methods of making of gold and silver• [Tuttha + rasaka (1/16th tola), manashila (1/8 tola)] + 1 tola swarna of an inferior colour with the result that the colour of gold will improve
[email protected] SDM Hassan 18
1.Uparasa 2.Gandhaka 3. Kampilla 4. Dhatava:
[email protected] SDM Hassan 19
Group 1
•Vajra abhra•2 kinds of maakshika •Vimala •Shilajatu •Tutha •Sasyaka •Sasyaka •Chapala •Rasaka
Collected for Shodhana & marana
Group 2 •Gandhaka •Gairika •Kasisa•Kankshi•Haratala •Manashila•Anjana •Kankushta
Used for mercurial Preparations
Group 3
•Kampilla•Gouripashana•Navasara•Kapardaka•Agnijara•Girisindura•Hingula•Mriddarashringaka•Bhunaga
They possess some of qualities of rasa/parada – so classified under uparasa
[email protected] SDM Hassan 20
1. ABHRAKA • Guna, Prakara, Shodhana (4), Marana (30), Dhanya abhraka• Mrutabhra Lakshna – Nischandram, fine as anjana• Mrutabhra amrutheekaranam : 16 pala triphala ksh + 8 pala ghrita + 10 pala mrutabhrak – heated in loha patra - until dried (used in all sorts of disease) • Imp. Of Puta in Abhraka marana 18 puta – Vata naashaka 36 puta – pitta naashaka 54 puta – kapha naashaka 10 – 100 – curing disease 100-1000 – preventing physical decay and rasayana • use, anupana, pathyapathya, apakwa abhraka dosha • satwapatana (5), abhra satwa shodhanam (2), dhruti (9), maranam (4), abhraka vedha kriya (2)
[email protected] SDM Hassan 21
Makshika Classification, guna, shodhana (13), maaranam (5), satwapathanam (4), druthi, anupanam, Asudha makshika dosha
Vimala Shodhana, maarana, prayojana
Shilajatu 1. Gomutra Shilajatu 2. karpura shilajatu
• Jatya shilajatu pareeksha : Genuine shilajatu will burn without emitting any fumes & when burnt will assume the appearance of oxidised iron. If thrown into water, by means of grass points, it will sink in the shape of threads.
• Sadharana guna, shodhana, marana, pareeksha, prayoga maatra etc
[email protected] SDM Hassan 22
Gandhaka – varietry , shodhana•Gandhaka sevana vidhi
•Gandhaka Rasayana bhavana with dugdha + kashaya/swarasa of each of the following separately chaturjata/guduchi/haritaki/vibheetaki/amlaki/trikatu/bringaraja/sunti + eq. quantity of sugar.1 tola a day prevents waste of dhatus, cures all sorts of spermatorrhoea & gonorrhoea, loss of appetite, colic.
•Gandhaka taila •Pathya •Vedhana kriya
2. GANDHAKA
[email protected] SDM Hassan 23
Gairika – shodhana, satvapathana kasisa – shodhana , sevana vidhi kankshi – properties & shodhana haratala – varities (patra/pinda/godanta,vakadala ) , properties, maarana, satvapathana, pareeksha, uses, pathapathya Manashila – types ,properties, shodhana, satwapathana Asudha manashila sevana dosha saanthi : - dugdha with madhu × 3 days
[email protected] SDM Hassan 24
5. KAMPILLA Kampilla Shodhana of saadharana uparasa – bhavana with matrulunga, aardraka × 3 times Use of kampilla Gouripashana – sodhana, satwapathana Navasadhara – properties Kapardaka – properties, shodhana, marana Shanka – shodhana, marana, properties Girisindura – properties, use, shodhana Hingula – types, properties, shodhana
[email protected] SDM Hassan 25
Kritima Hingula jananasya vidhi 1 P Hg + 4P S – Heated- amalgum is then to be broken into pieces & put into kupi. The kupi is subjected for puta in valuka yantram for 1 day. It is then to be heated for 5 days continuosly (intense heat). The heat is then to be discontinued & the contents of the glass bottle taken out on the 7th day
Bhunaga – shodhanam (rasaka, haratala, manasila, tutha, bhunaga – boiled- kshara & amla for 1 day.
[email protected] SDM Hassan 26
6. DHATHU • Svarna, rajata, tamra, yasada They are called dhatu because they prevent bali, palita, khalitya, karsya & cure jwara & other disease Swarna – varieties, guna, shodhana, marana (20) , satwapatana, druti Rajata – bheda (sahaja/khanija/kritrima) , guna, shodhana (5), marana (11), prayoga tamra – guna, shodhana, maarana, prayoga ARKA – TALAM Cu + Haratalam with nimbu swarasa – puta (marana) – the ashes thus prepared cure dushta vrana, syphilis & other diseases due to excess kapha & pitha
[email protected] SDM Hassan 27
1.Lauha 2. Yasada 3.Misradhatava: 4.Ratnas 5.Kshara 6.Lavana 7.Visha 8.Upavisha 9.Tailapatanam 10.Sandhanavarg
a
[email protected] SDM Hassan 28
1. LOHA •Swabhavika dosha : (7)Guruta, Drudata, Kleda, Kasmalam, Dahakarita, Asmadosha, Malagrha dosha•Loha Prakara (8)Samanya, Krouncha, Kalinga, Bhadra, Vajra, Paandi, Niraba, Kanta•Properties, Varieties ,shodhana-marana, pareeksha, pathya –apathya are explained
2. YASHADA•Properties, shodhana – marana, matra of Yasada, Vanga,Naga are explained
[email protected] SDM Hassan 29
3. MISRAVARGA
Pittala, Kamsya, Varta-loha, triloha
Pittala – 1. Raja-riti2. Brahma rita/kaka-tundi
Raja –Riti - assumes the colour of copper after it heated & immersed in kanji product of Cu, Zn tikta, rooksha,haemorrhage, udarashodaka
Brahma rita/kaka –tundi Black colour product of Cu,Zn,Pb tikta ushna kapha-pitta hara yakrit-pleeha vikara naashaka
Shodhana – maarana
[email protected] SDM Hassan 30
Kansya Product of 4P Cu + 1 P VangaLakshanam, guna, shodhana marana are explained
Varta LohaAmalgum of kansya, Cu, Brass, Fe, & Pb Also called Panchaloha Shodhana - Melted – immersed into urine of horse Marana - Subjected to puta after smeared with gandhaka and haratala
Triloha 25P Gold + 16P Silver + 10P Copper – melted togetherDestroys all dosha Great rasayanam Increases power of digestion
Triloha Rasayanam One who takes 1 rati of Triloha every morning with sarpi, madhu, triphala, trikatu, by following pathyapathya lives a healthy, happy & long life.
[email protected] SDM Hassan 31
RATNAS - 16
VajraMarakataManikyaMuktaNila-maniGomedhamVaiduryam,Dagdha-hirakam (Vaikrantam)SphatikamChandra-kantamSurya – KantamPravalamKarketamPushparaga RajavartaBhismakam
UPARATNAS - 7
Palanka RudhiramPuttikaTurkshajamPiluUpalamSugandhikam
4. RATNANI
[email protected] SDM Hassan 32
• Pancharatna :Padmaraga, indranila, Marataka, Pushpa-raga & hiraka
• Navaratna/graharatna :Manikya, Mukta, Pravala, Turkshya, Pushpa-raja, Nilamani, Gomedam, Vaiduryam
• Varieties, guna, characteristic features, properties, shodhana & marana of each ratna and uparatnas
[email protected] SDM Hassan 33
Ksharadvayam Sarjika and yava ksharaKsharatrayam Yavakshara, Sarjikshara,
Tankana KsharaKsharachatushtayam Sarjikshara, ushara kshara,
Yavakshara , Tankana KsharaKsharapanchakam Palasha kshara, Mokshaka
kshara, Yavakshara, Sarjikshara, tilakshara
Ksharashtakam Palasha,snuhi,apamarga,chincha,arka,tila,yava,sarjika kshara
5. KSHARA
• Samanya kshara guna, Kshara nirmana, properties of each kshara
[email protected] SDM Hassan 34
6. LAVANA• 6 Lavana Samudra, Saindava, Bida, Sauvarchala, Romaka, Chulika
• Samanya Lavana Guna shodhaka, ruchya,paachaka, kapha-pitha vardhka, pumsatva vatahara, kaya shaithilya-mrudutakara, bala vardhaka, aasya jaladha, kapola gala dahakrut (inflammation in cheek & neck)
• Atiyukta Lavana Guna Lakshnam : akshi paaka, raktapitha, kota, bali, pali. Khalitya, kushta, visarpa, trut
• Preparation and properties of each lavana
[email protected] SDM Hassan 35
7. VISHA Visha
1. Sthavara (10)
2. Jangama (16)
3. Gara
1. Moola 2. Patra3. Phala4. Pushpa5. Tvak6. Ksheera7. Saara 8. Niryasa9. Dhaatu10.Kanda
(best) - 18
DrushtiSwasa DramshtaNakha Mutra Purisha Sukra Laala Artava Mughasamdha
msaGudha PithaSukra etc.
Toxin arising mainly out of eating together of different kinds of food which are not compatible with one another
Description & properties
[email protected] SDM Hassan 36
8. UPAVISHA
1. Snuhi2. Arka3. Langali 4. Gunja5. Karavira6. Vishamushti 7. Dhattura8. Jayapala9. Bhallathaka10.Nirvisha11.Ativisha12.Ahiphena13.Bhanga
Saamanya Shodhana Bhavana with panchagavya Dolayatra swedana with dugdha
Visesha Sodhana
Guggulu Shodhana – 3 Methods Dissolved with dashamoola kashaya - filtered – driedBoiled with guduchi kashaya – (dola yantra) – dried Boiled with dugdha/triphala kashaya – (dola yantra)
[email protected] SDM Hassan 37
9. TAILA PAATHANA
• Saamanya sarva beejaa taila pathana vidhi 1. Powdered – bhavana with arka patra swarasa
– kept tightly confined in a piece of cloth – placed upon a pot in sun – oil will come out
2. By means of machines etc.
• Visesha sodhana also given
[email protected] SDM Hassan 38
10. SANDHANA VARGA
• Sandhana varga – 3 Madiranvitvam Madiraheena Bheshajam
Madhiram – 8Gaudi, Maadhavi, Paushti, Kadambari, Vaaruni, Maadhuki, Maireyi, Mardi
Amadiram – 13Asava, Arishta, Sidhu, Shukta, Guru-shukta, Chukra, Tushamboo,Dhanyamla, Kanji, Aranala & Shindaki
[email protected] SDM Hassan 39
1. Rasabhaishajya sevane samanya vishaya2. Jwara 3. Jwaratisara 4. Agni vaishamya 5. udara roga
[email protected] SDM Hassan 40
• Started with mangalacharan • rasa sevana pathyam 1 year old Shashtika shaali, anna manda, paalika, laaja, lajamanda, patola, parpata, alabu, acahinchinda, udumbara, mula,Ractalu, Barahi kanda, Maha koshataki,shurana, dhanya, jeeraka, brahi, guduchi etc. • Apathya : vidahi, guru, vishtambi anna,vata – pitta prakopaka anna, katu-tikta-amla rasa aahara maidhuna, kopa, srema etc. • Virudha bhojanam (milk- fish) • Aatapa sevana niyama
1. RASABHAISHAJYASEVANE SAMANYA VISHAYA
[email protected] SDM Hassan 41
SL.N
CHAPTER NO: YOGA
1 2.Jwara Chikitsa 169 meghanad rasa, mrityunjaya rasa, sreerama rasa, mahamrityunjaya rasa,mrita sanjeevani rasa, jwara murari rasa, kasturi bhairava rasa, suchika bharana rasa
2 3. Jwaratisara Jwaratisara Atisara Grahani Parpati Yoga
717488
Sukhasanjivanio rasa, kanakasundara rasaAnandabhiarava rasa, pratapa bhairava rasaAgni kumara rasa, grahani kapata rasaRasa parpati, rasendra parpati, loha parpati
3 4. Agni Vaishamya 49 Ramabana rasa, agni tundi rasa, lavangadi rasa, sarvarogantaka rasa
4 5. Arsharoga 21 Arsakutara rasa, arkeswara rasa, ashtanga rasa
5 6. Udara roga Udara Pleeha Yakrut Udavarta – anaha
22272
Trailokya sundara rasa, ichabhedi rasaPleehantaka rasa, pleehari rasa, lokanatha rasaSwachabhedaka rasa, vireka rasa
[email protected] SDM Hassan 42
1. Raktapittam2. Rajayakshm
a3. Kasa4. Hikkaswasa5. Swarabheda6. Hridroga7. Urograha8. Amlapitha9. Pitharoga10.Shoola11.Gulma12.Krimi
13. Pandu 14. Arochaka15. Chardi16. Trishna17. Medhoroga18. Karshya19. Daha20. Madhyapana janitha vikara21. Moorcha22. Sanyasa 23. Apasmara24. Unmada 25. Amavata
[email protected] SDM Hassan 43
SL.N CHAPTER NO: YOGA1 Raktapittam 13 Chandrakala rasa, raktapittamkusa
rasa, arkeswara rasa2 Rajayakshma
35Lokeswara pottali rasa, hemagarbha pottali rasa, prananatha rasa
3 Kasa 28 Chandramruta rasa, kaasanthaka rasa, vijaya bhairava rasa
4 Hikkaswasa18
Swasariloham, swasakutara rasa, mahaswasa kutara rasa, swasachintamani rasa, saptamruta rasa,
5 Swarabheda 2 Mriganabhyadi avaleha, bhairava rasa6 Hridroga 8 Arjunabhram, kalyanasundara rasa,
prabhakara vati, hrudayarnava rasa, shankara rasa
7 Urograhaa 1Trayambakabhram
[email protected] SDM Hassan 44
8 Amlapitha 9Panchaadana rasa, leelavilasa rasa, leelapramoda rasa, kshudanidhi rasa
9 Pitharoga 4 Dhatri loham, mahapithanthaka rasa10 Shoola
42Trinetra rasa, shoolantaka rasa, udayabhaskara rasa, saptamruta loham, dhatryadi loham, vaishvanara loham
11 Gulma 19 Gulma vajra rasa, gulma nivarana rasa, gulmantaka rasa, agnikutara rasa
12 Krimi 15 Krimi vinaasha rasa, krimihara rasa,13 Pandu 39 Navayasa choornam, Punarnavadi
manduram, mustadi loham 14 Arochaka
1Sudha nidhi rasa
15 Arochaka1
Sudha nidhi rasa
16 Chardi 3 Vamanamruta rasa, Vrishadwaja rasa, chardi hara rasa
[email protected] SDM Hassan 45
17 Trishna 3 Meenadwaja rasa, mahasagara rasa, kumudeswara rasa,
18 Medhoroga 6 Jatayu loham, vijayadi loham, 19 Karshya 2 Poorna chandra rasa,
amrutambudhi rasa20 Daha 2 Daahantaka rasa, sudhakara rasa21 Madhyapa
na janitha vikara
2 Mahakalyana rasa, rajavarta rasa
2223
MoorchaSanyasa
2 Murchantaka rasa, kanaa rasa
24 Apasmara 6 Shankha pushpyadi rasa, indra brahma rasa, maharuda rasa
25 Amavata11
Amavatari rasa, amavateswara rasa, vatari rasa, Vaneswara rasa
[email protected] SDM Hassan 46
DISCUSSION & CONCLUSION
• Rasa Jala Nidhi is one among the important books of Rasa sastra• It is based on the compilation of other books of rasa sastra • It is a very elaborate work in Rasa Sashtra in Sanskrit with english literature by the author himself. • The author has classified rasa’s under uparasa • Told about the pathya – apathya for each disease• The author mentioned 370 rasa yogas in 4th volume & 272 yogas in volume 5. • Each disease starts with nidana followed by treatment.
[email protected] SDM Hassan 47