50 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

ภมปญญาในสอการตนชด “กบนอกกะลา”*นธอร พรอ�ำไพสกล* พฤทธ ศภเศรษฐศร**

บทคดยอ

งำนวจยนมงศกษำภมปญญำในสอกำรตนชด “กบนอกกะลำ” จ�ำนวน 50 เลม โดยมจดมงหมำยเพอวเครำะหกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำ และบทบำทของสอกำรตนชด “กบนอกกะลำ”ผลกำรวจยพบวำสอกำรตนชด “กบนอกกะลำ” ใชกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนชด “กบนอกกะลำ” จ�ำนวน 5 กลวธ ไดแก 1) กำรใชกลวธกำรถำม - ตอบ มจ�ำนวน 4 วธ ไดแก “อบอบ” ถำม - ผเชยวชำญตอบ “อบอบ” ถำม - ทมงำนกบนอกกะลำตอบ ทมงำนกบนอกกะลำถำม - ทมงำนกบนอกกะลำตอบ และทมงำนกบนอกกะลำถำม - ผเชยวชำญตอบ 2) กลวธกำรอธบำยควำมรม 4 วธ ไดแก กำรอธบำยควำมรทำงวทยำศำสตร กำรอธบำยควำมรเรองทำงประเพณและวฒนธรรม กำรอธบำยควำมรเรองต�ำนำนหรอนทำนประจ�ำถน 3) กลวธกำรใชฉำกจรงหรอกำรลงภำคสนำม 4) กลวธกำรแทรกเรองหรอต�ำนำนทองถน และ 5) กลวธกำรใชตวละคร นอกจำกนสอกำรตนชด “กบนอกกะลำ” ยงมบทบำทส�ำคญตอสงคม 3 ประกำร ไดแก 1) บทบำทกำรใหควำมบนเทงสรำงควำมเพลดเพลน 2) บทบำทในกำรถำยทอดควำมรทำงภมปญญำ และ 3) บทบำทในกำรเผยแพรและสบทอดทำงวฒนธรรม สะทอนใหเหนบทบำทและอทธพลของสอในกำรน�ำเสนอองคควำมรทำงศลปวฒนธรรมตอสงคม เปนกำรชวยเนนย�ำใหเหนคณคำของศลปวฒนธรรมทชวยสรำงองคควำมรทำงภมปญญำในสงคมไทย

ค�าส�าคญ : ภมปญญำ สอกำรตน กบนอกกะลำ

* บทควำมวจยนสรปจำกงำนวจยเรอง ภมปญญำในสอกำรตนชด “กบนอกกะลำ” ไดรบทนสนบสนนกำรวจยจำกวทยำลยนวตกรรมสอสำรสงคม มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ ประจ�ำป 2558

** อำจำรยประจ�ำภำควชำภำษำไทยและภำษำตะวนออก คณะมนษยศำสตร มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ*** รองศำสตรำจำรยประจ�ำวทยำลยนวตกรรมสอสำรสงคม มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ

วารสารศลปศาสตรปรทศน51

Wisdom in “Kob-Nok-Ka-La” Comic Book Series

Nition Pornumpaisakul, Prit Supasetsiri

Abstract The research aimed to study intellectual life presentation techniques in the “Kob-Nok-Ka-La” comic book series and its roles in society. 50 comic books of the series are included in the study books in the series. The results of study have found that the comic book series, “Kob-Nok-Ka-La”, employed five techniques in the presentation of wisdom. The Question-Answer technique consisted of 4 methods: 1) Ob Ob asked and an expert answered, 2) Ob Ob asked and the Kob-Nok-Ka-La team answered, 3) the Kob-Nok-Ka-La team asked and Ob Ob answered, and 4) the Kob-Nok-Ka-La team asked and the expert answered. The explanation technique was used for providing particular knowledge such as science, tradition and culture, and legend or folklore. Apart from the two techniques, the “Kob-Nok-Ka-La” comic book series also employed the actual setting or field work technique, the story-intervention or legend-intervention technique, and the character technique in the presentation of intellectual life. This was also found that the “Kob-Nok-Ka-La” comic book series played an important role in society in three aspects: entertainment, wisdom presentation, and cultural promotion. The techniques of presentation and the role of the series suggested how the presentation of knowledge in the area of arts and culture played an influential role in society. The presentation of wisdom in the series emphasized the value of arts and culture that helped enhance wisdom building in Thai society.

Key words: intellectual life, comic, Kob-Nok-Ka-La

52 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

บทน�า ภมปญญำในสงคมไทยมพฒนำกำรและเปนทรจกแพรหลำยกวำยสบปทผำนมำ ในเรมแรกเปนรปแบบของกำรเขยนบนทกโดยชนชนสง เชน ลทธธรรมเนยมตำง ๆ ประเพณเกยวกบชวต เปนตน ซงจะเหนไดวำเปนกำรน�ำแนวควำมคดทำงคตชนวทยำ และมำนษยวทยำมำใชศกษำ ภมปญญำมพฒนำกำรตอเนองและมบทบำทในสงคมหลำยประกำร เชน บทบำทในฐำนะอดมกำรณพฒนำ บทบำทในฐำนะโจทยศกษำวจยทองถน บทบำทในฐำนะนวตกรรมควำมคดเพอตอรองกบกระแสโลกำภวตน บทบำทในฐำนะภำรกจของหนวยงำนรฐ เปนตน (ปรตตำ เฉลมเผำ กออนนตกล. 2548) ท�ำใหกำรศกษำเรองภมปญญำเปนสงทเนนเนอหำแบบกวำง ดงเชนกำรรวบรวมองคควำมรในดำนตำง ๆ เชน อำหำร ยำ พธกรรม เปนตน ปจจบน “สอ” มบทบำทตอกำรน�ำเสนอองคควำมรตำง ๆ ในสงคมไทย มกำรผลตและเผยแพรสออยำงกวำงขวำง ดงทบรษท ทวบรพำ จ�ำกด สรำงสรรครำยกำรสำรคดภมปญญำทำงศลปวฒนธรรมเปน “กบนอกกะลา” ซงไดรบรำงวลนำฏรำช ครงท 5 ประจ�ำป 2556 และรำงวลทมงำนสรำงสรรคแหงปรำยกำร “กบนอกกะลา” จำกไนนเอนเตอรเทนอวอรด (Nine Entertain Award) ครงท 2 ประจ�ำป 2551 เปนควำมส�ำเรจในดำนกำรผลตสำรคดองคควำมรทเนนดำนภมปญญำผำนสอโทรทศน

ตอมำ บรษท ทวบรพำ จ�ำกด จงผลตสอกำรตนสำรคดเสรมทกษะ “กบนอกกะลา” เพอสงเสรมควำมรและภมปญญำใหแกเยำวชนผำนสอสงพมพอกทำงหนง ลกษณะเดนของสอกำรตน “กบนอกกะลา” คอกำรน�ำเสนอภมปญญำไทยโดยใชตวละคร “กบ” เปนสอกลำงในกำรเดนทำงเพอคนหำควำมจรงเรองตำง ๆ เนนเรองรำวทำงภมปญญำดวยกำรใชวธกำรน�ำเสนอแบบกำรวจย ตวละครส�ำคญคอ “อบอบ” เปนกบแสนซนทรกกำรผจญภย และใฝรไดรวมเดนทำงเพอคนหำควำมรกบกองบญชำกำรกบฯ เสมอ ตวกำรตน “อบอบ” มลกษณะรำเรง ยมงำย ดวงตำโต ท�ำใหเปนทรกของ คนรอบขำง

สอกำรตนกบนอกกะลำน�ำเสนอภมปญญำไทยโดยใชกำรสมภำษณผเชยวชำญหรอนกปรำชญ เพอสรำงองคควำมรทเขำใจงำยใหผอำน และยงแทรกเกรดควำมรดำนกำรแทรก “TIP” ทนำรใหผอำน พรอมภำพประกอบเพอควำมนำสนใจและท�ำใหเขำใจงำย กำรอำนกำรตน “กบนอกกะลา” จงเปนกำรเรยนรภมปญญำอยำงมสำระ อำนสนก แฝงสำระทเขมขนเหมอนรำยกำรสำรคด เนอหำของสอกำรตน “กบนอกกะลา” ไดน�ำเสนอเนอหำทเกยวของกบภมปญญำดำนตำง ๆ เชน ธรรมชำต อำหำร ดนตรและนำฏศลป มวยไทย เปนตน กำรน�ำภมปญญำมำสรำงสรรคเปนหนงสอกำรตนทแสดงควำมคด องคควำมร ปญญำใหผอำนรจก และเขำใจถงรำกฐำนและองคประกอบควำมเปนไทย นบเปนกำรสรำงองคควำมรใหผอำนไดอยำงด ผวจยจงสนใจศกษำกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนและกำรมบทบำทของสอกำรตนชดกบนอกกะลำ

ภำพท 1 “อบอบ” ตวละครส�ำคญ

วารสารศลปศาสตรปรทศน53

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษำกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ 2. เพอศกษำบทบำทของสอกำรตนชดกบนอกกะลำ

ขอบเขตของการวจย กำรศกษำวจยเรอง “ภมปญญาในสอการตนชด “กบนอกกะลา” ผวจยจ�ำกดขอบเขตของกำรวจยจำกกำรตนสำรคดเสรมทกษะชด “กบนอกกะลา” จ�ำนวน 50 เลม โดยเลอกใชวธกำรสมแบบเฉพำะเจำะจงตอนทมเนอหำเกยวของกบภมปญญำไทย ไดแก (1) ตอน ไกไข ไขไก (2) ตอน ดนสอ (3) ตอน สดยอดนมพนธแท (4) ตอน ปรศนำปลำกระปอง (5) ตอน เสนทำงสำยปเคม (6) ตอน ตำมลำพลอยจนท อญมณสดขอบฟำ (7) ตอน ไหมไทย (8) ตอน วำว ศกจำวเวหำ (9) ตอน เปดไหปลำรำ (10) ตอน ลกชด ลกเลกในปำลก (11) ตอน ชวตตดลอ บนเสนทำงรถยนต (12) ตอน เรองหม ๆ ทไมหม (13) ตอน สำหรำย พชชนต�ำ อรอยล�ำฟำ (14) ตอน เลนแรแปรทอง (15) ตอน น�ำตำลหวำน ๆ กบเกลอเคม ๆ (16) ตอน ศกควำยไทย ปะทะ ควำยเหลก (17) ตอน ตำมรอยสก ขมทรพยแหงปำ (18) ตอน สดยอดตำล หวำนสะเดด (19) ตอน กบเลนเสน (20) ตอน กบขอฝน (21) ตอน ควำมลบคบกระดอง (22) ตอน ถำนไฟเกำ (23) ตอน คณคำ คณครง (24) ตอน แงะฝำหอย อรอยอยำงแรง (25) ตอน บนทกกอนวนลำจำก (26) ตอน น�ำผง น�ำหวำนแหงชวต (27) ตอน สำคอยไหน (28) ตอน ตำมลำแมงกะพรน ขมทรพยลอยน�ำ (29) ตอน ไขมก ของล�ำคำใตฝำหอย (30) ตอน ปำทงกำ แมลงทอดไรพรมแดน (31) ตอน อรอยไมเมม ไขเคมไชยำ (32) ตอน ยำหอม หอมกลนภมปญญำไทย (33) ตอน เฉำกวย วนด�ำก�ำมะลอ (34) ตอน ธป กลนควนแหงพธกรรม (35) ตอน วถไอยรำ ศกดำกองโลก 1 (36) ตอน วถไอยรำ ศกดำกองโลก 2 (37) ตอน กระจด คณคำพงกระฉด (38) ตอน ควำมรไมนมในปยนนนม ๆ (39) ตอน ตมย�ำกง ซดซำดสะทำนโลกนตร (40) ตอน มรดกอสำนเลำขำนต�ำนำนแคน (41) ตอน สำมลอแหงสยำม (42) ตอน ขำวของแผนดน 1 (43) ตอน ขำวของแผนดน 2 (44) ตอน วถศรทธำคณคำบำตรไทย (45) ตอน พล วำดไฟไวบนฟำ (46) ตอน ปลำบกพญำมจฉำแหงแมน�ำโขง (47) ตอน ศกนอกกะลำ มวยไทยไฟทตง (48) ตอน ไขมดแดง แสบ คน แซบ (49) ตอน กบกลำงธรณพบต (50) ตอน ระนำดเอก บรรเลงศลป แผนดนสยำม

วธการด�าเนนการวจย ในกำรวจยครงน ผวจยใชวธกำรด�ำเนนกำรวจยโดยกำรวเครำะหเนอหำ (content analysis) และน�ำเสนอผลกำรวจยโดยวธพรรณนำวเครำะห

ผลการวจย 1. กลวธการน�าเสนอภมปญญาในสอการตนชดกบนอกกะลา สอกำรตนชด “กบนอกกะลา” เปนกำรตนทใหควำมรแกผอำน โดยใชกลวธกำรน�ำเสนอทนำสนใจ เพอใหผอำนเขำใจเรองรำวภมปญญำไทย จำกกำรศกษำสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ทง 50 เลม ผวจยพบกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” จ�ำนวน 5 กลวธ ไดแก กลวธกำรถำม-ตอบ

54 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

กลวธกำรอธบำยควำมร กลวธกำรใชฉำกจรงหรอกำรลงภำคสนำม กลวธกำรแทรกเรองหรอต�ำนำนทองถน และกลวธกำรใชตวละคร 1.1 การใชกลวธการถาม - ตอบ เปนกลวธทเดนทสดในกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” สอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ใชกลวธกำรถำม - ตอบ จ�ำนวน 4 วธ ไดแก “อบอบ” ถำม - ผเชยวชำญตอบ “อบอบ” ถำม - ทมงำนกบนอกกะลำตอบ ทมงำนกบนอกกะลำถำม - ทมงำนกบนอกกะลำตอบ และทมงำนกบนอกกะลำถำม - ผเชยวชำญตอบ 1.1.1 “อบอบ” ถาม - ผเชยวชาญตอบ “อบอบ” เปนตวละครเอกทท�ำหนำทซกถำมขอของใจทเกยวของกบเรองรำวภมปญญำเมอลงภำคสนำมเพอคนหำควำมร ภมปญญำดำนตำง ๆ ท “อบอบ” ถำมจะมผเชยวชำญ หรอนกปรำชญทองถน เปนผใหค�ำตอบอยำงชดเจน ผวจยพบวำกลวธกำรให “อบอบ” ถำม - ผเชยวชำญตอบ เปนลกษณะเดนทสดในกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ ดงตวอยำงกำรตนกบนอกกะลำ เลม 14 ตอนวำวศกจำวเวหำ ทมงำนกบนอกกะลำเดนทำงตำมหำควำมรเรอง “วาวไทย” และไดพบกบ “ลงกล” ผ เชยวชำญทำงดำนกำรท�ำวำวไทย ลงกลเตบโตมำกบครอบครวกำรท�ำ วำวไทย ลงกลอธบำยวธกำรเลนวำวไทยใหอบอบเขำใจวธกำรเลนวำ “จะวายากกยาก จะวางายกงาย ขนอยกบเทคนค” พรอมสำธตทำทำงวธกำรเลนวำวใหอบอบและทมงำนกบนอกกะลำเขำใจวำกำรเลนวำวตองเนนเรองควำมเรวและกำรอำศยแรงลม (ทวบรพำ. 2551จ : 52-53) ดงปรำกฏในภำพท 2

ภำพท 2 “อบอบ” อยำกรเรองวำว 1.1.2 “อบอบ” ถาม - ทมงานตอบ ควำมสงสยใครรของตวละคร “อบอบ” ทมงำนกบนอกกะลำอำจไขขอของใจให “อบอบ” ทมงำนกบนอกกะลำเปนทมงำนสำรคดทมบคลำกรควำมหลำกหลำยทงยงเปนผมประสบกำรณในกำรคนควำหำควำมร บำงครงทมงำนกบนอกกะลำจงเปนผอธบำยหรอใหควำมร “อบอบ” แทนผเชยวชำญได ดงเชนกำรตนกบนอกกะลำ เลม 4 ตอน สดยอดนมพนธแท “อบอบ” ไมรจกแมวว พเชคซงเปนผบญชำกำรทมงำนกบนอกกะลำจงอธบำยให “อบอบ” เขำใจวำแมววมกชนด อะไรบำง เพอให “อบอบ” เหนทมำของ “นม” วำมทมำจำกววนมพนธโฮลสไตลฟรเชยน มำจำกประเทศเนเธอรแลนด (ทวบรพำ. 2551ข : 16-17) ดงปรำกฏในภำพท 3

วารสารศลปศาสตรปรทศน55

ภำพท 3 พเชคอธบำยเรองพนธของวว

1.1.3 ทมงานกบนอกกะลาถาม - ทมงานกบนอกกะลาตอบ กลวธถำม - ตอบ ในสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ทใชสรำงทกษะทำงปญญำใหแกผอำน ม“อบอบ” จะเปนตวละครหลกในกำรตงค�ำถำมดวยควำมสงสย ทมงำนกบนอกกะลำยงเปนผตงค�ำถำมรวมกบ “อบอบ” ดวย เพรำะกำรเดนทำงไปคนหำควำมรทกครงเปนกำรออกเดนทำงเปนกลม ในระหวำงกำรเดนทำงทมงำนกบนอกกะลำไดสนทนำรวมกนเพอปพนควำมรกอนจะถงสถำนทจรง ดงตวอยำงกำรตนกบนอกกะลำ เลม 8 ตอน ตำมลำพลอยจนท อญมณสดขอบฟำ ระหวำงกำรเดนทำงพประสำนเปนคนขบรถ ไดสนทนำกบพตอและพดำเรองเหมองพลอย ท�ำใหผรวมเดนทำงอยำงอบอบและทมงำนกบนอกกะลำคนอนไดรบควำมรไปดวย กำรตงค�ำถำมของพประสำนในกำรเดนทำงมพดำเปนคนตอบ (ทวบรพำ. 2551ง : 31) ดงปรำกฏในภำพท 4

1.1.4 ทมงานกบนอกกะลาถาม - ผเชยวชาญตอบ กำรตนกบนอกกะลำ เลม 15 ตอน เปดไหปลำรำ ทมงำนกบนอกกะลำไดตงค�ำถำมเกยวกบกำรท�ำปลำรำ โดยมผเชยวชำญ คอ ปำนอยเปนคนตอบ โดยปำนอยรบซอปลำจำกชำวประมง จำกนนน�ำมำหมกเกลอ ปลำทน�ำมำหมกเกลอตองขอดเกลด ตดหว และลำงท�ำควำมสะอำดกอน ปลำทน�ำมำท�ำเปนปลำรำ เชน ปลำสรอย ปลำกระด เปนตน (ทวบรพำ. 2552ก : 124-125) ดงปรำกฏในภำพท 5

ภำพท 5 ปำนอยผเชยวชำญเรองกำรท�ำปลำรำ

ภำพท 4 ทมงำนกบถำม - ทมงำนกบตอบ

56 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

1.2 กลวธการอธบายความร กำรตนสำรคดเสรมทกษะกบนอกกะลำ เปนกำรตนทเนนกำรใหควำมรแกผอำน จงแทรกควำมรไปในแตละตอนทง 50 เลม ผวจยพบวำกำรแทรกควำมร เปนกลวธกำรหนงทท�ำใหกำรตนกบนอกกะลำเปนกำรตน ควำมรเสรมภมปญญำใหแกผอำน โดยชวยเพมพนทกษะทำงปญญำ สรำงกระบวนกำรคด กำรอธบำยควำมรในกำรตนชดกบนอกกะลำม 4 วธ ไดแก กำรอธบำยควำมรทำงวทยำศำสตร กำรอธบำยควำมรเรองทำงประเพณและวฒนธรรม กำรอธบำยควำมรเรองต�ำนำนหรอนทำนประจ�ำถน 1.2.1 การอธบายความรทางวทยาศาสตร กำรอธบำยควำมรทำงวทยำศำสตรเปนกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำทำงวทยำศำสตรในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ เชน กำรบอกสถตจ�ำนวนของสตว โครงสรำงรำงกำยของมนษย กำรเจรญเตบโตของพชและสตว เปนตน กำรบอกลกษณะหรอจ�ำนวนไขในสอกำรตนชดกบนอกกะลำเลม 2 ตอน ไกไข ไขไก ไดแทรกควำมรเรองไขแฝด ไขทผดปกต ลกษณะของเปลอกไข เปนตน ท�ำใหผอำนเหนภำพ และสรปควำมคดรวบยอดเรองไขไก (ทวบรพำ. 2551ก : 144-145, 120-121) ดงปรำกฏในภำพท 6 และ 7

ภำพท 6 กำรอธบำยเรองไข ภำพท 7 กำรเปรยบเทยบภำพหญงมครรภกบแมไก

กำรอธบำยเรองกำรเกดของไขในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ ไดน�ำมำเปรยบเทยบกบกำรเกดของคน โดยน�ำเสนอภำพหญงตงครรภ เปรยบเทยบกบแมไก และอธบำยภำพหอหมของเปลอกไขเปรยบเทยบกบกำรหอหมของทำรกในครรภมำรดำ ท�ำใหผอำนเขำใจและเหนภำพควำมคด เขำใจองคควำมรทได 1.2.2 การแทรกความรเรองประเพณและวฒนธรรม สอกำรตนสำรคดเสรมทกษะกบนอกกะลำ เลม 20 ตอน สำหรำย พชชนต�ำ อรอยล�ำฟำ แทรกเรองของชำตพนธ “ไทลอ” ทยำยถนฐำนมำจำกสำธำรณรฐเกำหล มำอยทประเทศไทย โดยประกอบอำชพปลกสำหรำย (ทวบรพำ. 2551ฉ : 75) ดงปรำกฏในภำพท 8 และ (สมใจ แซโจว และวรพงศ มสถำน. 2541 : หนำปก) ดงปรำกฏในภำพท 9 ลอ คอ กลมชำตพนธทพดภำษำตระกลไทเดม อยในแควนสบสองพนนำ มณฑลยนนำน ประเทศจน นอกจำกนยงมไทลอในบรเวณประเทศพมำแถบรฐถำน ทำงภำคเหนอของประเทศลำว เมองบนลหประเทศเวยดนำม ไทลอไดอพยพมำอยในหวเมองทำงภำคเหนอของประเทศไทย ในสมยลำนนำและรตนโกสนทรตอนตน กำรอพยพของชำวไทลอ จงมเหตมำจำกกำรหลกหนภยสงครำม ภยกำรเมองหรออพยพโยกยำยออกจำกหมบำนเพอแสวงหำทท�ำกนใหม (สมใจ แซโจว และวระพงศ มสถำน. 2541)

วารสารศลปศาสตรปรทศน57

ภำพท 8 ชำวไทลอในสอกำรตนกบนอกกะลำ ภำพท 9 ภำพชำวไทลอ สอกำรตนสำรคดเสรมทกษะกบนอกกะลำ เลม 82 ตอน วถศรทธำคณคำบำตรไทย แทรกควำมรในเรองกำรท�ำบำตร ซงเปนหนงในเครองอฐบรขำรของพระสงฆ รวมถงกำรอธบำยประเภทของบำตรวำมบำตรบ บำตรเคำะ เปนตน (ทวบรพำ. 2551ช : 16, 69-73) ดงปรำกฏในภำพท 10-12

ภำพท 10 พระสงฆกบบำตร ภำพท 11 ประเภทของบำตร ภำพท 12 รปรำงบำตร 1.2.3 การอธบายความรเรองนทานประจ�าถน สอกำรตนสำรคดเสรมทกษะกบนอกกะลำ เลม 33 ตอน กบขอฝน แทรกกำรอธบำยควำมรเรองนทำนพญำคนคำกในประเพณบงไฟ (ทวบรพำ. 2552ข : 60-63) ดงปรำกฏในภำพท 13-14

ภำพท 13 พแปวเลำเรองพญำคนคำก ภำพท 14 ทมงำนกบนอกกะลำรวมงำนประเพณบงไฟ 1.3 กลวธการใชฉากจรงหรอการลงภาคสนาม กลวธกำรใชฉำกจรงหรอกำรลงภำคสนำม กำรลงภำคสนำม หรอกำรเดนทำงไปคนหำควำมรยงสถำนทส�ำคญ ซงเปนตนก�ำเนดของเรองรำว หรอ

58 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

กำรเดนทำงไปพบผเชยวชำญเพอขอค�ำอธบำยควำมร กระบวนกำรกรรมวธตำง ๆ เกยวกบภมปญญำเรองนน เปนกลวธกำรน�ำเสนอทโดดเดนของสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” จำกกำรศกษำสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ผวจยพบวำ กำรลงภำคสนำมเปนกลวธกำรน�ำเสนอทพบในสอกำรตนนทกเลม ดงตวอยำงกำรตนกบนอกกะลำเลม 5 ตอน ปรศนำปลำกระปอง ทมงำนกบนอกกะลำเดนทำงเพอคนหำควำมจรง และทมำของ “ปลำ” ใน“กระปอง” ตงแตกำรคดเลอกปลำจำกทำเรอ กำรลำงปลำใหสะอำด ตดหว ตดหำง ใสกระปอง แลวจงสงไปเครองนงปลำ ท�ำใหปลำสก จำกนนใสซอสปรงรส ปดฝำกระปองแลวเขำเครองนงฆำเชอโรค (ทวบรพำ. 2551ค : 34-35) ดงปรำกฏในภำพท 15

ภำพท 15 ทำเรอคดเลอกปลำ 1.4 กลวธการแทรกเรองหรอต�านานทองถน กำรแทรกเรองหรอต�ำนำนทองถนเปนกลวธทท�ำใหสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” สนกสนำนชวนตดตำม เพรำะมควำมขดแยงอยในเรอง ท�ำใหผอำนตองกำรเหนกำรคลำยปมควำมขดแยงในกำรตนตอนนน นอกจำกกำรแทรกปมควำมขดแยงของตวละครแลว ยงพบเรองกำรแทรกเรองต�ำนำนหรอนทำนทองถน เพอใหเกดควำมเขำใจในประเพณและวฒนธรรมไดดยงขน กำรแทรกเรองรำวทเปนปมปญหำหรอควำมขดแยง เชน กำรแทรกเรองกำรแขงขน กำรแทรกปมปญหำครอบครว เปนตน ดงตวอยำงสอกำรตนชดกบนอกกะลำ เลม 14 ตอน วำวศกจำวเวหำ เกดศกจำวเวหำระหวำงลงกลกบลงเปำ ซงเปนพนองกนแขงขนท�ำวำวจฬำ และวำวปกเปำเพอประลองฝมอกน แตสดทำยเรองแพชนะไมไดส�ำคญ เพรำะ “เรองของกำรรอคอยตำงหำกละทส�ำคญ พวกเรำรอทจะไดเลนวำวกน ปหนงแคหนงครงทจะไดเจอเพอน ๆ และไดดกำรแขงขนทสนกสนำน” ไดลองวำวทเรำท�ำเอง และไดมตรภำพจำกเพอนเกำและเพอนใหม (ทวบรพำ. 2551จ : 128, 138-139) ดงปรำกฏในภำพท 16-17

ภำพท 16 ศกจำวเวหำ ภำพท 17 กำรแขงขนวำว

วารสารศลปศาสตรปรทศน59

สอกำรตนชดกบนอกกะลำแทรกควำมรเรองประเพณและวฒนธรรมไทยทเกยวของกบภมปญญำ เชน ประเพณบญบงไฟ เปนประเพณส�ำคญในงำนบญเดอนหก เรยกวำบญบงไฟ มกจกรรมจดบงไฟใหขนสทองฟำ เพอเปนกำรขอฝน ชำวบำนในภำคอสำนไดจดกจกรรมประกวดแขงขนบงไฟ ควำมสวยงำมของบงไฟ คณภำพของบงไฟวำใครจะสงกวำกน ประกวดขบวนแหบงไฟ เปนตน (มลนธสำรำนกรมวฒนธรรมไทย ธนำคำรไทยพำณชย. 2542 : 2252) ดงปรำกฏในภำพท 18-19

ภำพท 18 งำนประเพณบญบงไฟ ภำพท 19 ขบวนแหบงไฟ 1.5 กลวธการใชตวละคร กำรใชตวละครเปนกลวธหนงในกำรน�ำเสนอภมปญญำในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ ตวละครเปนสงทท�ำใหสอกำรตนชดนสนกสนำน นำตดตำม กำรใชตวละครในสอกำรตนชดกบนอกกะลำม 17 ตว แบงเปน 2 ประเภท ไดแก ครอบครวของอบอบ และทมงำนกบนอกกะลำครอบครวของอบอบประกอบดวยกบ 6 ตว ไดแก พอกบ แมกบ อบ อบอบ บบ และปกบ แตละตวมลกษณะนสยตำงกน ทมงำนกบนอกกะลำ 10 คน ไดแก พเชค พประสำน พตอ พดำ พมำร พอฟ พกอง พแนน พตว พแปว ทมงำนกบนอกกะลำในสอกำรตนชดกบนอกกะลำทง 50 เลม วำดกำรตนจำกบคคลจรงทเปนทมงำนสำรคดกบนอกกะลำ ไดแก พเชค พประสำน พตอ พดำ พมำร พอฟ พกอง พแนน พตว และพแปว กลวธกำรใชตวละคร ผเขยนไดน�ำบคคลจรงมำเขยนเปนภำพกำรตน โดยดงบคลกลกษณะทโดดเดนของทมงำนกบนอกกะลำมำสรำงเปนตวกำรตน ดงตวอยำง ตวละคร “อบอบ” เปนตวละครเอกทเปนกบ มลกษณะนสยแสนซน ใฝร รกกำรผจญภย จงไดเดนทำงเพอคนหำควำมรกบกองบญชำกำรกบเสมอ ๆ “อบอบ” มแววตำรำเรง สดใส ยมงำย เปนมตร ท�ำใหผคนทอยใกลชดรกและเอนด (ทวบรพำ. 2551ก : 21) ดงปรำกฏในภำพท 20

ภำพท 20 ตวละคร อบอบ บบ เปนนองสำวของ “อบอบ” เปนกบทำรก ปำกจ ดดจกนม ใสถงเทำ ไรเดยงสำ ชอบแอบหนไปกบอบอบเพอลงภำคสนำม (ทวบรพำ. 2551ก : 13) ดงปรำกฏในภำพท 21

60 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

ภำพท 21 บบนองสำวของ “อบอบ” พเชค หรอ สทธพงษ ธรรมวฒ จบกำรศกษำจำก คณะศกษำศำสตร มหำวทยำลยสงขลำนครนทรไดรบทนเปนนกเรยนทนจำกโรงเรยนกำรแสดง สหมงคลฟลม เปนนกแสดงและเปนคนเบองหลง ผลงำนชนแรกละครเวทเรอง “กาลเลโอ” ของคณะละคร 28 ก�ำกบกำรแสดงโดย รศม เผำเหลองทอง ตำมดวยละครเวทเรอง “อยากใหชวตนไมมเธอ” ก�ำกบกำรแสดงโดย รศม เผำเหลองทอง (ทวบรพำ. ม.ป.ป. : ออนไลน) สอกำรตนกบนอกกะลำสรำงสรรคใหพเชคเปนผบญชำกำรใหญ มบคลกภำพนำกลว ภำยนอกนำกลว ภำยนอกดโหด ด แตจรง ๆ เปนคนด รกควำมยตธรรม และรกทมงำนกบนอกกะลำทกคน คอยดแลนอง ๆ ในทมงำนกบทกเรอง ใสหมวกแกป มเครำ (ทวบรพำ. 2551ก : แนะน�ำตวละคร) ดงปรำกฏในภำพท 22 และ 23 ซงใชกำรวำดเนนบคลกลกษณะเดนจำกบคคลจรงคอคณสทธพงษ ธรรมวฒ (ทวบรพำ. ม.ป.ป. : ออนไลน)

ภำพท 22 พเชค ในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ ภำพท 23 พเชค สทธพงษ ธรรมวฒ

พประสำน หรอ ประสำน องคนนท เปนรนพของกองบญชำกำรกบฯ เปนคนชำงคด จอมวำงแผน มอำรมณขนปลอยมขบอย เปนเจำพอเทคโนโลย แตใชเทคโนโลยชวยใครไมคอยได ใสแวนตำ ผมสนกด (ทวบรพำ. 2551ก : แนะน�ำตวละคร) ดงปรำกฏในภำพท 24 และ 25 ซงใชกำรวำดเนนบคลกลกษณะเดนจำกบคคลจรงคอคณประสำน องคนนท (ทวบรพำ. ม.ป.ป. : ออนไลน)

ภำพท 24 พประสำนในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ ภำพท 25 พประสำน ประสำน องคนนท

วารสารศลปศาสตรปรทศน61

2. บทบาทของสอการตนชดกบนอกกะลา สอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ยงมบทบำทส�ำคญหลำยประกำรในฐำนะเปนสอกำรตนทน�ำเสนอเรอง ภมปญญำ จำกกำรศกษำกำรท�ำหนำทของสอและคนหำค�ำตอบวำสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ท�ำหนำทอะไรใหผอำนและสงคมนน ผวจยพบวำสอกำรตนชดนมบทบำทตอสงคม 3 ประกำร ไดแก บทบำทกำรใหควำมบนเทงสรำงควำมเพลดเพลน บทบำทในกำรถำยทอดควำมรทำงภมปญญำ และบทบำทในกำรเผยแพรและสบทอดทำงวฒนธรรม บทบำทกำรใหควำมบนเทงสรำงควำมเพลดเพลน สอกำรตนชดกบนอกกะลำทง 50 เลม ท�ำหนำทใหควำมบนเทง ชวยสรำงควำมเพลดเพลนใหแกผอำน โดยใชกลยทธทำงกำรสอสำรผำน “การตน” ซงมรปแบบเฉพำะในกำรน�ำเสนอ ผวจย พบวำ สอกำรตนชดกบนอกกะลำ ชวยสรำงควำมบนเทง ควำมเพลดเพลนใจแกผอำนดวยกำรใชภำพกำรตนประกอบทนำสนใจ หรอเพอควำมบนเทง ควำมเพลดเพลนใหแกผอำน ท�ำใหผอำนซงเนนกลม “เดกและเยาวชน” รสกใกลชดกบสอกำรตนชดน เพรำะกำรตนเปนสอทเหมำะกบควำมตองกำรของเดก โดยดดแปลงเนอหำ (content) ทมำจำกกำรท�ำสำรคดกำรลงพนทภำคสนำมจรง และบคลกภำพของทมงำนกบนอกกะลำออกมำเปน “ภาพ” โดยใชเทคนคกำรวำดกำรตนในลกษณะตำง ๆ ทท�ำใหผอำนเหนนสยพฤตกรรมของตวกำรตนนนวำเปนอยำงไร เชน สนกสนำน ขตะกละ สผวเขม สผวออน ท�ำใหกำรตนสมจรงและเนนอำรมณควำมรสกควำมเปน “การตน” ใหเกดแกผอำน บทบำทในกำรถำยทอดควำมรทำงภมปญญำ เปนบทบำทหนำทส�ำคญของสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” กำรถำยทอดควำมรทำงภมปญญำในหนงสอกำรตนชดนมหลำยดำน เชน ดำนยำสมนไพร ดำนวทยำศำสตร ดำนธรรมชำต ดำนอำหำร เปนตน กำรถำยทอดควำมรทำงภมปญญำในสอกำรตนชดกบนอกกะลำ มอบอบเปนตวละครเอกทท�ำหนำทแทนผอำนในกำรถำมขอสงสยหรอตงประเดนค�ำถำมทอยำกรเกยวกบภมปญญำเรองนน นอกจำกนยงมทมงำนกบนอกกะลำ เชน พประสำน พดำ พมำร พตอ ท�ำหนำทเปนผตอบค�ำถำมอบอบ และท�ำหนำทถำมผเชยวชำญ หรอปรำชญทองถน ทท�ำหนำทอธบำยขอสงสยในประเดนปญหำ หรอค�ำถำมทงหมด พรอมสำธตวธกำรท�ำกำรลงภำคสนำม กำรอธบำยเชงลกใหทมงำนกบนอกกะลำและอบอบเขำใจ ซงสงตอมำยงผอำนสอกำรตนชดกบนอกกะลำชดนใหไดรบควำมรและควำมเขำใจดวย ทงยงแทรกเกรดควำมรและอธบำยควำมรเรองตำง ๆ ทเกยวของกบภมปญญำ บทบำทในกำรเผยแพรและสบทอดวฒนธรรม สอกำรตนชดกบนอกกะลำ ท�ำหนำทเผยแพรและสบทอดวฒนธรรมใหแกผอำน ผำนกำรน�ำเสนอองคควำมรทำงภมปญญำทหลำกหลำยและดำนศลปวฒนธรรมทงยงท�ำหนำทสบทอดคำนยมทำงวฒนธรรมไทยดวย

สรปและอภปรายผล สอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ใชกลวธกำรน�ำเสนอภมปญญำ จ�ำนวน 5 กลวธ ไดแก กำรใชกลวธกำรถำม - ตอบ มจ�ำนวน 4 วธ ไดแก “อบอบ” ถำม - ผเชยวชำญตอบ “อบอบ” ถำม - ทมงำนกบนอกกะลำตอบ ทมงำนกบนอกกะลำถำม - ทมงำนกบนอกกะลำตอบ และทมงำนกบนอกกะลำถำม - ผเชยวชำญตอบ กลวธกำรอธบำยควำมรม 4 วธ ไดแก กำรอธบำยควำมรทำงวทยำศำสตร กำรอธบำยควำมรเรองทำงประเพณและวฒนธรรม กำรอธบำยควำมรเรองต�ำนำนหรอนทำนประจ�ำถน กลวธกำรใชฉำกจรงหรอกำรลงภำคสนำม กลวธกำรแทรกเรองหรอต�ำนำนทองถน และกลวธกำรใชตวละคร นอกจำกนสอกำรตนชด “กบนอกกะลา” ยงมบทบำทส�ำคญตอสงคม 3 ประกำร ไดแก บทบำทกำรใหควำมบนเทงสรำงควำม

62 ปท12ฉบบท23มกราคม-มถนายน2560

เพลดเพลน บทบำทในกำรถำยทอดควำมรทำงภมปญญำ และบทบำทในกำรเผยแพรและสบทอดทำงวฒนธรรม ผลกำรวจยสอดคลองกบแนวคดบทบำทหนำทของสอทเนนเรองควำมบนเทงและกำรสรำงควำมเพลดเพลนใหผชม กำรน�ำเสนอภมปญญำผำนสอนบเปนกำรสรำงสรรคภมปญญำในรปแบบใหม ทปรบเปลยนไปตำมบรบทสงคมรวมสมย และแสดงใหเหนกำรน�ำเสนอองคควำมรทำงศลปวฒนธรรมทสอเขำมำมบทบำท และมอทธพลตอสงคม กำรน�ำเสนอองคควำมรทำงภมปญญำในสอกำรตนชดน ชวยเนนย�ำใหเหนคณคำของศลปวฒนธรรมทชวยสรำงองคควำมรทำงภมปญญำในสงคมไทย

บรรณานกรมทวบรพำ. (2551ก) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 2 ตอน ไกไข ไขไก. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2551ข) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 4 ตอน สดยอดนมพนธแท. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2551ค) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 5 ตอน ปรศนาปลากระปอง. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2551ง) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 8 ตอน ตามลาพลอยจนท อญมณสด

ขอบฟา. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2551จ) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 14 ตอน วาวศกจาวเวหา. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2551ฉ) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 20 ตอน สาหราย พชชนต�า อรอยล�า

ฟา. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2552ก) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 15 ตอน เปดไหปลารา. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2552ข) การตนสารคดเสรมทกษะกบนอกกะลา เลม 33 ตอน กบขอฝน. กรงเทพมหำนคร : ไซเบอรพรนท. _______. (2551) การตนกบนอกกะลา เลม 82 ตอน วถศรทธาคณคาบาตรไทย. กรงเทพมหำนคร :

ไซเบอรพรนท._______. (ม.ป.ป.) สทธพงษ ธรรมวฒ. [ออนไลน] แหลงทมำ: http://tvburabha.com/mcstaff/view/1

(20 พฤษภำคม 2559)_______. (ม.ป.ป) ประสำน องคนนท. [ออนไลน] แหลงทมำ: http://tvburabha.com/mcstaff/view/1

(20 พฤษภำคม 2559)ปรตตำ เฉลมเผำ กออนนตกล. (2548) ทบทวนภมปญญำ ทำทำยควำมร. ภมปญญาไทย - ภมปญญาเทศ.

กรงเทพมหำนคร : ศนยมำนษยวทยำสรนธร (องคกำรมหำชน). สมใจ แซโจว และ วระพงศ มสถำน. (2541) สารานกรมกลมชาตพนธไทยลอ. กรงเทพมหำนคร : สหธรรมก.มลนธสำรำนกรมวฒนธรรมไทย ธนำคำรไทยพำณชย. (2542) สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคอสาน เลม

7. กรงเทพมหำนคร : สยำมเพรสแมเนจเมนท.