52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - bodindecha...54 โรงเร...

22
52 ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ หน่วยของสิ่งมีชีวิต และการดารงชีวิตของพืช สาหรับนักเรียนชั นมัธยมศึกษาปีที1 หน่วยที3 การตอบสนองต่อสิ่งเร้าของสิ่งมีชีวิต ที่มา : พรรณี ชิโนรักษ์, ผู้แปล. (2544). หนังสือชุดขุมทรัพย์โลกวิทยาศาสตร์ เล่ม โลกพืช. : 61

Upload: others

Post on 23-Feb-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

52

ชดกจกรรมวทยาศาสตร

หนวยของสงมชวต และการด ารงชวตของพช ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1

หนวยท 3

การตอบสนองตอสงเราของสงมชวต

ทมา : พรรณ ชโนรกษ, ผแปล. (2544). หนงสอชดขมทรพยโลกวทยาศาสตร เลม โลกพช. : 61

Page 2: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

53

ชดกจกรรมวทยาศาสตร หนวยท 3

การตอบสนองตอสงเราของสงมชวต จดประสงคการเรยนร เมอเรยนจบเรองนแลว นกเรยนสามารถ

1. อธบายการตอบสนองของพชตอสงเราบางชนดได 2. ยกตวอยางพชทตอบสนองตอสงเราบางชนดได 3. อธบายลกษณะการตอบสนองตอสงเราของพชได 4. บอกสาเหตของการตอบสนองตอสงเราของพชได 5. ท ากจกรรมเพอศกษาการตอบสนองของพชจากสงทก าหนดมาใหได 6. น าความรเรอง การตอบสนองตอสงเราของพชไปใชประโยชนได

เวลาทใช 2 คาบ กจกรรมท 3.1 การตอบสนองตอสงเราของพช (2 คาบ) กจกรรมท 3.2 การตอบสนองตอสงเราของสตว (2 คาบ)

Page 3: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

54

โรงเรยนบดนทรเดชา (สงห สงหเสน)

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน รหส ว 21182 ชนมธยมศกษาปท 1 ผสอน...ครมนวภา ออนศร

ใบกจกรรม 3

กจกรรมท 3.1

เรอง การตอบสนองตอสงเราของพช สาระส าคญ พชสามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมไดเชนเดยวกบสตว แตการตอบสนองของพชแสดงออกดวยการเคลอนไหวอนเนองมาจากการเจรญเตบโต ซงเปนไปอยางเชองชาสวนมากเหนไมชดเจน และมแบบแผนคลายคลงกนแมในพชตางชนดกน การตอบสนองของพชมแตกตางกน เชน การตอบสนองตอแสง การตอบสนองตออณหภม การตอบสนองตอน า การตอบสนองตอการสมผส

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠ จดประสงคกจกรรม

เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ 1. ท าการทดลองและอธบายไดวา พชมการตอบสนองตอความชน 2. สงเกต ส ารวจ และรวบรวมขอมลเกยวกบการตอบสนองของพชในทองถนตอสงเรา

บางชนด เวลาทใช 2 คาบ

พชมการตอบสนองตอสภาพแวดลอมอะไร อยางไรบาง

Page 4: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

55

วสด อปกรณ และสารเคม

รายการ จ านวน/กลม 1. แผนกระจกหรอแผนพลาสตกใส ขนาด 9 cm x 9 cm 2. เทปกาว 3. เมลดถวเขยว 4. กระดาษเยอ

2 แผน 1 มวน 10 เมลด

1 มวน/ตอหอง ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน

1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป

วธท ากจกรรม 1. แชเมลดถวเขยวในน าเปนเวลา 1 คน 2. น าเมลดถวเขยวในขอ 1 มาวางเรยงเปนแถวตรงกลางของแผนกระจกหรอแผนพลาสตกใส

ดงรป

ภาพ 3.1 การจดอปกรณทดลอง

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 60

3. น ากระดาษเยอมาพบซอนกนหลายๆ ชน โดยพบจ านวน 2 แผน แผนหนงชบน าใหเปยก

แลวน ามาวางทดานหนงของกระจก อกแผนหนงไมตองชบน า วางลงทอกดานหนง ปดทบดานบนดวยกระจกใส แลวใชเทปกาวปดโดยรอบเพอไมใหความชนระเหยออกไป สงเกตการเจรญของราก

Page 5: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

56

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร กจกรรมท 3.1 เรอง การตอบสนองตอสงเราของพช สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท ผลของกจกรรม ______________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ สรปผลการท ากจกรรม ______________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Page 6: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

57

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง ศกษาภาพตอไปน แลวตอบค าถาม

ตนไมยราบ ตนจามจร ตนกาบหอยแครง ทมา : พมพนธ เดชะคปต และคณะ. (2550). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 2. : 20

1. เพราะเหตใด เมอน ามอสมผสตนไมยราบ ใบไมยราบจงหบ

2. เพราะเหตใดใบจามจรจงหบในตอนเยนหรอใกลค า

3. เพราะเหตใดใบกาบหอยแครงจงหบได

4. เหตใดตนไมใหญๆ กลางทง เชน ตนตาล ตนมะพราว ล าตนจงสงชะลด

5. จากภาพพชมการตอบสนองตอแสงอยางไรบาง

ดอกคณนายตนสาย ดอกทานตะวน ตนมะละกอ ตนกลาถว ดอกพดตานเวลาเชา ดอกพดตานเวลาสาย ดอกพดตานเวลาบาย ทมา : พมพนธ เดชะคปต และคณะ. (2550). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 2. : 21

ชวยกนคดหนอยนะคะ

Page 7: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

58

6. ดอกบวบานในเวลา และหบในเวลา เปนการตอบสนองของพชตอสงเราทเปน สวนดอกบวสวรรคจะบานเมออณหภม และจะหบเมออณหภม

7. การหบใบของตนแคจะเกดขนในชวงเวลา โดยมสาเหตมาจาก

8. ในธรรมชาตใบของตนกาบหอยแครงจะหบเมอ โดยมสาเหตการตอบสนองตอสงเราเชนเดยวกบพชชนดใด

ภาพ 3.2 การหบใบของตนกาบหอยแครงขณะมแมลงมาสมผส

ทมา : พรรณ ชโนรกษ, ผแปล. (2544). หนงสอชดขมทรพยโลกวทยาศาสตร เลม โลกพช. : 1

9. การปด – เปดของปากใบเปนการตอบสนองของพชตอสงเราทเปน และ

เซลลทเกยวของกบการปด – เปดของปากใบ คอ

Page 8: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

59

ใบกจกรรม

กจกรรมท 3.2 เรอง การตอบสนองตอสงเราของสตว

สาระส าคญ

คนและสตวตอบสนองตอสงเราโดยผานประสาทสมผสทง 5 ตอบสนองตอแสงโดยการเหน ตอบสนองตออณหภมโดยกายสมผส ตอบสนองตอกลนโดยจมก ตอบสนองตอเสยงโดยหไดยน และตอบสนองตอรสโดยการรบรจากลนหรออวยวะรบรสอนๆ

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠ จดประสงคกจกรรม

เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ 1. ระบวตถประสงคของการท ากจกรรมได 2. คาดคะเนผลการทดลองได 3. อธบายการตอบสนองของคนตอสงเราได เวลาทใช 2 คาบ วสดอปกรณ ภาพการตอบสนองของคนตอสงเรา

คนยนกลางลมหนาว คนจมเทาในบอน ารอน คนมองแสงสวางจา คนไดยนเสยงดง

สตวมการตอบสนองตอสภาพแวดลอมอะไร อยางไรบาง

Page 9: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

60

คนมองอาหารทมรสเปรยว คนไดกลนอาหาร คนไดกลนเหมน ทมา : พมพนธ เดชะคปต และคณะ. (2550). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 2. : 23

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน

1. การสงเกต 2. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป

วธท ากจกรรม 1. สงเกตภาพการตอบสนองของคนตอสงเรา แลวรวมกนอภปรายเพอหาค าตอบของ

ปญหา 2. บนทกผล

Page 10: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

61

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร กจกรรมท 3.2 เรอง การตอบสนองตอสงเราของสตว สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท บนทกผลการท ากจกรรม ตาราง การตอบสนองของคนตอสงเราภายนอก

ภาพ การตอบสนองของคน - คนยนกลางลมหนาว

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- คนจมเทาในบอน ารอน

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- คนมองแสงสวางจา

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- คนไดยนเสยงดง

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Page 11: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

62

ภาพ การตอบสนองของคน - คนมองอาหารทมรสเปรยว

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- คนไดกลนอาหาร

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- คนไดกลนเหมน

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

สรปผลการท ากจกรรม ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Page 12: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

63

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. คนมการตอบสนองตอสภาพแวดลอมอะไรบาง และผานประสาทสมผสใดบาง

2. พฤตกรรมใดเปนการตอบสนองตอแสง

3. พฤตกรรมใดเปนการตอบสนองตออณหภม

4. พฤตกรรมใดเปนการตอบสนองตอเสยง

5. พฤตกรรมใดเปนการตอบสนองตอกลน

6. พฤตกรรมใดเปนการตอบสนองตอการสมผสดวยตา

ชวยกนคดหนอยนะคะ

Page 13: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

64

ใบความร

หนวยของสงมชวต และการด ารงชวตของพช ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1

หนวยท 3

การตอบสนองตอสงเราของสงมชวต

ทมา : พรรณ ชโนรกษ, ผแปล. (2544). หนงสอชดขมทรพยโลกวทยาศาสตร เลม โลกพช. : 46

Page 14: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

65

โรงเรยนบดนทรเดชา (สงห สงหเสน)

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน รหส ว 21102 ชนมธยมศกษาปท 1 เวลาทใช 1 คาบ

ใบความรท 3

การตอบสนองตอสงเราของสงมชวต การตอบสนองตอสงเราของพช

การตอบสนองตอสงเรา (Irritability) เปนสมบตทส าคญอยางหนงของสงมชวตทมผลตอ

การด ารงชวต ท าใหไดรบอาหารหรอหลกเลยงจากสงทเปนอนตรายได เมอพชถกกระตนดวยสงเราตางๆ เชน แสงสวาง อณหภม น า การสมผส แรงโนมถวงของ

โลก เปนตน จะท าใหสวนตางๆ ของพชมการตอบสนองสงเราเหลานในลกษณะทแตกตางกน การตอบสนองตอสงเราของพชสงเกตจากการทพชมการเคลอนไหว ซงแบงออกไดเปน 2

ประเภท คอ 1. การตอบสนองตอสงเราเนองจากการเจรญเตบโต 2. การตอบสนองตอสงเราเนองจากการเปลยนแปลงปรมาณน าภายในเซลล

การตอบสนองตอสงเราเนองจากการเจรญเตบโต แบงออกไดเปน 2 ชนด คอ 1. การตอบสนองของพชทมความสมพนธกบทศทางของสงเรา โดยสวนของพชจะโคง

เขาหาสงเราหรอหนจากสงเราทมากระตน ไดแก 1.1 แสงเปนสงเรา จะท าใหปลายยอดของพชเจรญเอนเขาหาแสง สวนปลายรากของ

พชจะเจรญในทศทางหนแสง การทปลายยอดของพชโคงเขาหาแสง (positively phototropic) เนองจากแสง

ท าใหสารเคมชนดหนงหรอฮอรโมนพชชนดหนงในเนอเยอกระจายไปดานตรงกนขามกบแสง มผลท าใหเซลลดานทอยตรงขามกบแสงยดตวไดมากกวาอกดานหนง ล าตนจงเอนเขาหาแสง

Page 15: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

66

การทปลายรากของพชเจรญในทศทางหนแสง (negatively phototropic) เนองจากปลายรากตองการสารเคมนอยกวาปลายยอด ดงนนดานทอยตรงขามกบแสงจะมสารเคมมากกวาดานทไดรบแสง จงถกยบย งการเจรญ ท าใหเซลลดานทไดรบแสงยดตวมากกวา ปลายรากจงโคงหนแสง

1.2 แรงโนมถวงของโลกเปนสงเรา จะท าใหปลายรากเจรญในทศทางเขาหาแรงโนมถวงของโลก (positively geotropic) สวนปลายยอดเจรญในทศทางหนแรงโนมถวงของโลก (negatively geotropic)

ภาพ 3.3 แรงโนมถวงของโลกเปนสงเรา ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 227

1.3 สารเคมเปนสงเรา เชน การทหลอดละอองเรณเจรญเขาหาออวล เนองจากภายใน

ออวลมสารละลายน าตาลเปนสงเรา

ภาพ 3.4 หลอดละอองเรณเจรญเขาหาออวล ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 222

Page 16: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

67

1.4 น าหรอความชนเปนสงเรา เชน การทรากของพชเจรญในทศทางเขาหาน าหรอความชน

1.5 การสมผสเปนสงเรา เชน การเจรญของมอเกาะของต าลง ฟกทอง องน ถว หรอพชตระกลแตง โดยเมอสมผสกบหลกหรอตนไมอน จะเจรญพนกบหลกหรอตนไมทสมผส

ภาพ 3.5 การเจรญของมอเกาะของแตงกวา ทมา : พรรณ ชโนรกษ, ผแปล. (2544). หนงสอชดขมทรพยโลกวทยาศาสตร เลม โลกพช. : 31

Page 17: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

68

2. การตอบสนองของพชทไมสมพนธกบทศทางของสงเรา การตอบสนองแบบนเกยวกบการหบและการบานของดอกไม ซงเกดจากการเจรญของกลมเซลลดานในและ ดานนอกของกลบดอกไมเทากน โดยเปนผลจากสงเราตอไปน 2.1 เมอมแสงเปนสงเรา เชน ดอกบวจะบานในเวลากลางวนและหบในเวลากลางคน

ดอกกระบองเพชรจะบานในเวลากลางคนและจะหบในเวลากลางวน

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 81

ภาพ 3.6 ดอกบวบานและหบเมอความเขมแสงเปลยนแปลง

Page 18: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

69

2.2 เมอมอณหภมเปนสงเรา เชน ดอกบวสวรรคและดอกทวลปจะบานเมออณหภมสงและจะหบเมออณหภมต าลง

ทมา : พรรณ ชโนรกษ, ผแปล. (2544). หนงสอชดขมทรพยโลกวทยาศาสตร เลม โลกพช. : 61

การตอบสนองตอสงเราเนองจากการเปลยนแปลงปรมาณน าภายในเซลล

เมอมสงเรามากระตนใหพชเกดการเปลยนแปลงปรมาณน าภายในเซลล จะมผลท าใหแรงดนเตงภายในเซลลเกดการเปลยนแปลงไปดวย แบงออกไดเปน 3 ประเภท ดงน

1. การหบใบของพชบางชนดตอนพลบค าเมอมแสงเปนสงเรา เมอความเขมของแสงลดลง จะท าใหเกดการเปลยนแปลงปรมาณของน าภายในกลมเซลลทโคนกานใบ โดยน าจะเคลอนทออกนอกเซลลในบรเวณน ท าใหแรงดนเตงภายในเซลลลดลงใบจะหบลลง เมอไดรบแสงสวางในเวลากลางวนเซลลจะไดรบน ากลบคนมา แรงดนเตงภายในเซลลจะเพมขน ท าใหใบกางออกเหมอนเดม พชทมลกษณะขางตน ไดแก กามป แค กระถน ผกกระเฉด และถวตางๆ

ภาพ 3.7 ดอกทวลปจะบานเมออณหภมสงและจะหบเมออณหภมต าลง

Page 19: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

70

2. การหบใบของพชบางชนดเมอมการสมผสหรอการกระเทอนเปนสงเรา พชบางชนดเมอไดรบการสมผสหรอการกระเทอน กลมเซลลทโคนกานใบจะสญเสยน าใหกบชองวางระหวางเซลล ซงจะเปนไปอยางรวดเรวและไมถาวร ไดแก - การหบใบของตนไมยราบ ผกกระเฉด เมอถกสมผสหรอถกระเทอน - การหบใบของพชพวกทเปลยนโครงสรางมาจบแมลง เมอมแมลงมาสมผส เชน

กาบหอยแครง หมอขาวหมอแกงลง หยาดน าคาง เปนตน

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 79

3. การปด – เปดของปากใบเมอมแสงเปนสงเรา ในเวลากลางวน เซลลคมมกระบวนการ

สงเคราะหดวยแสง ท าใหมน าตาลสะสมอยภายในเซลลคมเปนจ านวนมาก เปนผลใหความเขมขนของสารละลายน าตาลในเซลลคมสงกวาความเขมขนของสารในเซลลขางเคยง น าจากเซลลขางเคยงจงแพรผานเขาสเซลลคมจนเซลลคมเตงออก ท าใหปากใบเปด ในทางกลบกนในเวลากลางคนเมอพชไมไดรบแสง จงไมมกระบวนการสงเคราะหดวยแสงเกดขน ท าใหน าตาลในเซลลคมลดนอยลง เปนผลใหความเขมขนของสารละลายน าตาลในเซลลคมนอยกวาความเขมขนของสารในเซลลขางเคยง น าจากเซลลคมจงสญเสยออกไปใหเซลลขางเคยง ท าใหเซลลคมเหยว ปากใบทอยระหวางเซลลคมจงปด

ภาพ 3.8 การหบของใบไมยราบเมอไดรบการสมผส

Page 20: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

71

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 61

การตอบสนองตอสงเราของสตว พฤตกรรมของคนและสตวทตอบสนองตอสงเราภายนอก

คนและสตวสามารถแสดงพฤตกรรมบางอยางเพอตอบสนองตอสงเราภายนอก ซงไดแก แสง อณหภม น า และการสมผส ไดอยางเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะของสงเราและสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป เพอความปลอดภยและการอยรอดของชวต โดยอาศยการท างานทประสานระหวางระบบประสาท ระบบกลามเนอรวมทงระบบตอมไรทอและระบบตอมมทอ ดงน

1. การตอบสนองเมอไดรบแสงเปนสงเรา คนและสตวบางชนดสามารถตอบสนองไดอยางรวดเรวเมอไดรบแสง เชน

การหรตาเมอมแสงสวางมากเกนไป การทแมลงตางๆ บนเขาหาแสงสวาง

ภาพ 3.9 ปากใบและเซลลคม

Page 21: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

72

เมอเกดสรยปราคา นกจะบนกลบรงเนองจากมสภาพคลายเวลาพลบค า การหนแสงของไสเดอนดน การใหแสงสวางในการเลยงไก เพอใหไกกนอาหารเปนเวลานาน ท าให

เจรญเตบโตเรวในระยะเวลาสนกวาปกต สตวบางชนดจะออกหาอาหารในเวลาทเรมมแสงสวาง เชน การทนกบน

ออกจากรงในตอนเชา ไกขนบอกเวลาในตอนเชา แตกมสตวบางชนดจะออกหาอาหารในเวลาทไมมแสง เชน นกเคาแมว

คางคาว หน 2. การตอบสนองเมอไดรบอณหภมเปนสงเรา

คนและสตวจะด ารงชวตในสภาวะอณหภมทเหมาะสม ถาอณหภมเปลยนไป สงมชวตจะมพฤตกรรมทตอบสนองตอการเปลยนแปลงอณหภมเพอความปลอดภย และการด ารงชวตไดอยางเหมาะสม ดงตวอยางทจะกลาวตอไป

เมออากาศรอนหรอมอณหภมสง คนจะเหงอออกมาก เปนการระบายความรอน คนเมอสมผสวตถทรอนจด จะเกดอาการสะดง และดงอวยวะสวนท

สมผสออกทนท สนข วว ควาย แกะ จะระบายความรอนโดยน าระเหยออกจากลนและ

เพดานปากดวยการหอบ แมว กระตาย จงโจ จะระบายความรอนโดยการเลยองเทา และน าลายจะ

พาความรอนออกไป ควายจะหนรอนดวยการแชแองน า สตวครงบกครงน า เชน กบ องอาง คางคก จะหนรอนดวยการจ าศล

( Estivation ) สตวเลอยคลาน เชน จงเหลน กงกา ง จะหลบรอนอยตามโพรงไมหรอใน

ทรมเมออากาศเยนหรอมอณหภมต า คนจะขนลก หนาวสน เปนการปองกนการสญเสยความรอนและเพม

ความรอนใหแกรางกาย คนเมอสมผสวตถทเยนจด จะเกดอาการสะดง และดงอวยวะสวนทสมผส

ออกทนท

Page 22: 52 ชุดกิจกรรมวทิยาศาสตร์ - Bodindecha...54 โรงเร ยนบด นทรเดชา (ส งห ส งหเสน ) กล มสาระการเร

73

นกนางแอนบานและนกปากหางจะอพยพยายถนจากไซบเรยมายง ประเทศไทย

สตวเลอยคลาน เชน จงเหลน กงกา ง จะนอนผงแดด 3. การตอบสนองเมอไดรบน าเปนสงเรา

น าเปนสงจ าเปนตอการด ารงชวตของคนและสตว ชวยล าเลยงสารอาหาร ไปยงสวนตางๆ ของรางกาย ชวยรกษาผวหนงใหชมชน ดงนนเมอสภาพแวดลอมมปรมาณน า ไมเหมาะสม ดงตวอยางตอไปน

ไสเดอนจะเคลอนทเขาหาความชน เพอใหผวหนงชมชน เนองจาก ไสเดอนหายใจโดยใชผวหนงจงจ าเปนทผวหนงจะตองชมชนตลอดเวลา

น าท าใหสตวครงบกครงน า เชน กบ คางคก ออกหากนในเวลากลางคน เพอใหมความชนพอเหมาะ

4. การตอบสนองเมอไดรบการสมผสเปนสงเรา ผวหนงของคนและสตวจะมประสาทสมผสอยทบรเวณผวหนง ดงนน

เมอไดสมผส ระบบประสาทกบระบบกลามเนอจะท างานประสานกน และแสดงอาการตอบสนองตอสงเราได ดงตวอยางตอไปน

องอางเมอไดรบการสมผสจะพองตว กงกอจะขดตวเมอสมผส เตาจะหดหวเมอสมผส เมอผงเขาตา นยนตาจะขบน าตาออกมาเพอก าจดผง การกระพรบตาเมอรสกวามวตถเขาใกลนยนตา เพอปองกนอนตราย

ใหแกนยนตา นอกจากนยงพฤตกรรมอนๆ ของสตวทตอบสนองตอสงเราอนๆ เชน สนขน าลายไหลเมอ

เหนอาหาร เมอโยนขนมปงลงในบอปลา ปลากจะวายเขามาหากนอาหาร หรอถาโยนวตถลงในน า ปลากจะวายน าหนเพอความปลอดภย การตอบสนองตอสงเราบางอยางตองใชเวลานาน เชน การเปลยนสผวของจงจก เพอใหดกลมกลนกบฝาผนงเพอความปลอดภย นกเรยนอาจศกษาพฤตกรรมการตอบสนองตอสงเราของสตวตางๆ โดยส ารวจในทองถนหรอศกษาคนควาจากแหลงความรตางๆ เชน หองสมด โทรทศน และสบคนขอมลทางอนเตอรเนต แตควรระวงในเรองการสงเกตอาการหรอพฤตกรรมทสามารถมองเหนได เมอมสงเราภายนอก จงจะถอวาเปนการตอบสนองตอสงเรา