ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ

Επιμέλεια: Τσιόπας

Ζήσης

2

Διδακτήρια:1) Κούμα 12 Λάρισα Τ 2410 253985 2) Πλατύκαμπος Λάρισας Τ 2410 972088

www.anelixifro.gr Ανέλιξη ΦροντιστήριοE-mail: info@anelixifro.gr

1. Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της παραγράφου καθώς και τις βασικές και βοηθητικές ιδέες.

Η γλωσσική ένδεια οφείλεται και στη λειτουργία των σύγχρονων, ιδίως των οπτικοακουστικών, Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Η εικόνα όχι μόνο εκτοπίζει το λόγο, αλλά το να εμποδίζει να εκδηλωθεί και να αναπτυχθεί. Μια εικόνα, για παράδειγμα, μπορεί κάλλιστα να αντικαταστήσει μια περιγραφή. Επίσης, ακούμε συχνά τους εκφωνητές και τα πρόσωπα που συμμετέχουν σε τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές συζητήσεις να κάνουν αδικαιολόγητα εκφραστικά λάθη. Και τα λάθη αυτά τα επαναλαμβάνουν ακροατές και θεατές που δεν έχουν γλωσσική καλλιέργεια ούτε αναπτυγμένο γλωσσικό κριτήριο. Επιπλέον τα τηλεοπτικά προγράμματα είναι γεμάτα από ξενόγλωσσα έργα, τα οποία στερούν από το θεατή την ευκαιρία να εμπλουτίσει το λόγο του με ακούσματα της μητρικής του γλώσσας. Και το πρόβλημα γίνεται εντονότατο με τις διαφημίσεις. Οι διαφημίσεις, για να εντυπωσιάσουν, καταφεύγουν συχνά σε νεολογισμούς, ευφυολογήματα και γενικότερα αλλοιώνουν τη γλώσσα ως προς τη σημασία, την προφορά και τη σύναξη των λέξεων. Έτσι, τα οπτικοακουστικά μέσα, ενώ θα μπορούσαν, λόγω των απεριόριστων μορφωτικών δυνατοτήτων που διαθέτουν, να έχουν μια ιδιαίτερα πολύτιμη συμβολή στην ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των ακροατών και των θεατών, συμβάλλουν στην επιδείνωση του προβλήματος της γλωσσικής ένδειας.

2. Να σημειώσετε τα δομικά μέρη της παραγράφου Σήμερα θεωρείται αδιανόητη η εξωγλωσσική ή αλεκτική σκέψη. Από τη στιγμή που η

λέξη γλίστρησε σε έννοια και ο άνθρωπος «γνώρισε,» πέρασε δηλαδή από το αυτοματισμό της αίσθησης στη νόηση, η γλώσσα έγινε το δεύτερο σύστημα σηματοδότησης που αντικατέστησε εντελώς το πρώτο – τα ίδια τα πράγματα. Έκτοτε η πραγματικότητα μετατρέπεται σε λόγο· το πραγματικό γίνεται λογικό, το υλικό γίνεται πνευματικό και η εμπειρία κωδικοποιείται λεξιλογικά. Σκέψη και ομιλία δεν μπορούν πια να υπάρξουν η μια χωρίς την άλλη. Η γλώσσα ενσαρκώνει τη σκέψη και η σκέψη ουσιώνεται με τη γλώσσα. Η γλώσσα συνεπώς δεν είναι φόρεμα που μπορούμε να το αλλάζουμε κατά τις περιστάσεις, αλλά είναι η ίδια η σκέψη και η αντίληψη, το ίδιο αίσθημά μας, και αυτά είναι που δεν αποβάλλονται ούτε μεταλλάζουν.

3. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της παραγράφου ; Να σημειώσεις το θέμα της με έναν πλαγιότιτλο

Κι όμως η κατάσταση της παιδείας μας και στον τομέα αυτόν πρέπει και μπορεί να αλλάξει ριζικά. Δεν είναι ανέφικτο να μαθαίνουν οι μαθητές μας μέσα στο σχολείο τους μια τουλάχιστον ξένη γλώσσα. Χρειάζεται να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας των ξένων γλωσσών στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, να χρησιμοποιούνται κατάλληλα ξενόγλωσσα βιβλία και αποτελεσματικές μεθόδους διδασκαλίας να γίνεται η διδασκαλίας της ξένης γλώσσας σε ολιγομελή και ομοιογενή από πλευράς γνώσης και επίδοσης τμήματα μαθητών, να στηρίζεται οπτικοακουστικά με σύγχρονα τεχνολογικά εκπαιδευτικά μέσα (μαγνητόφωνο, βίντεο, ηλεκτρονικό υπολογιστή), και να έχουν οι διδάσκοντες τις ξένες γλώσσες την απαιτούμενη επιστημονική και διδακτική επάρκεια. Αν γίνουν όλα αυτά, τότε ασφαλώς τα αποτελέσματα θα είναι πολύ καλύτερα.

4. Να καθορίσεις τη δομή της παραγράφου, τον τρόπο ανάπτυξης της και να γράψεις ένα πλαγιότιτλο για αυτήν.

Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνο τι έχεις να πεις ως δημοσιογράφος, είναι και με ποια πρακτική το λες, κι εδώ τα πράγματα ούτε μπορεί ούτε νοείται να είναι ανεξέλεγκτα, όπως δυστυχώς συμβαίνει. Δεν είναι, για παράδειγμα, δημοσιογραφική έρευνα η παρουσία στο στούντιο ή στα παράθυρα τριών ή τεσσάρων συνεργατών του σταθμού, οι οποίοι «πολυβολούν» ομαδόν τον «ανακρινόμενο» ή «δικαζόμενο» μόλις επιχειρήσει να διατυπώσει την άποψή του ή να αποτολμήσει ν’ αντικρούσει κάτι από το κατηγορητήριο που του απαγγέλλεται. Ούτε πάλι είναι δημοσιογραφική είδηση η εκ των προτέρων καταδίκη των εμπλεκομένων σ ένα π.χ. οικονομικό σκάνδαλο, χωρίς μάλιστα την παρουσίαση

3

αποδεδειγμένα επιβαρυντικών στοιχείων. Οι πρακτικές αυτές μάλλον αστυνομικές ανακρίσεις και στημένες δίκες θυμίζουν ανελεύθερων καθεστώτων θυμίζουν.

5. Πως αναπτύσσεται η παρακάτω παράγραφος ; Αυτή την εικόνα παρουσιάζει σήμερα σε πολλές χώρες το φοιτητικό κίνημα. Από το ένα

μέρος οι νέοι θέλουν να ζήσουν καλύτερα από άλλοτε (δικαιολογημένα, αφού η πολυτέλεια και οι ανέσεις διαφημίζονται με όλα τα διεγερτικά μέσα της σύγχρονης δημοσιότητας για να αναθερμανθεί ή να υπερθερμανθεί η κατανάλωση και να τονωθεί ή να επεκταθεί η παραγωγή) και τρέχουν να σπουδάσουν για ν’ αποκτήσουν τίτλους υψηλού επιπέδου. Από το άλλο μέρος ο ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας τους δεν είναι τέτοιος που να πολλαπλασιάζει κατά σύμμετρο προς την προσφορά τρόπο της ζήτηση περισσότερο μορφωμένων και ειδικευμένων στελεχών στον τομέα των υπηρεσιών, για τον οποίο έχουν προετοιμαστεί από την εκπαίδευση τους οι νέοι με τις αυξημένες βιοτικές απαιτήσεις. Αποτέλεσμα: πληθωρισμός στην κυκλοφορία «επιστημόνων», «ανεργία» στις κατηγορίες των υπάλληλων του «κολλάρου», πληγωμένες από την «αδράνεια» της κοινωνίας συνειδήσεις, εξέγερση των αδικουμένων. Συνθήματα : «κάτω τα ταμπού» «να καταλυθούν οι υπάρχουσες» και να δημιουργηθούν νέες κοινωνικές δομές», «να δοκιμαστούν νέες μορφές πολιτικού βίου» κτλ.

6. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της παραγράφου ; Πρώτο, η μεγάλη πλειοψηφία των νέων (σχεδόν 80%) απορρίπτει την ελληνική

κοινωνία, πιστεύει ότι χρειάζονται μεγάλες αλλαγές. Η γενικευμένη αυτή επικριτική στάση δεν σχετίζεται μόνο με συγκεκριμένα προβλήματα των νέων, αλλά με ένα γενικό αίσθημα ανικανοποίητου, ένα αίσθημα κενού. Βασικό ίσως ρόλο σε αυτή τη στάση διαδραματίζει η νεύρωση του μέλλοντος η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια που κάνει τη νέα γενιά να αυτοχαρακτηρίζεται κυρίως «αγχωμένη».

7. α) Να αναπτύξετε την παρακάτω άποψη σε 90-100 λέξεις : «Όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι όχι φιλήσυχος αλλά άχρηστος, «αχρείος πολίτης» β) Να αναπτύξετε την παρακάτω άποψη σε 90-100 λέξεις : «Η παιδεία αποτελεί την προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας»

8. Να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται οι παρακάτω παράγραφοι 

1. Ο Ντούσσελ, ο γιατρός που μοιράστηκε μαζί μου την καμαρούλα, έχει να μας πει ένα σωρό πράγματα για τον έξω κόσμο, τώρα πια που πάψαμε ν' ανήκουμε σ' αυτόν. Οι ιστορίες του είναι θλιβερές. Πολλοί φίλοι εξαφανίστηκαν. Η τύχη τους μας τρομάζει. Κάθε βραδιά χτενίζουν την πόλη τα στρατιωτικά αυτοκίνητα με τους πράσινους μουσαμάδες. Οι Γερμανοί χτυπούν όλες τις πόρτες και ψάχνουν για Εβραίους. Αν βρουν Εβραίους, φορτώνουν στα καμιόνια ολόκληρη την οικογένεια. ΄Οσοι δεν κρύβονται υπογράφουν την καταδίκη τους. Οι Γερμανοί το κάνουν αυτό συστηματικά με τη λίστα στο χέρι, χτυπώντας εκείνη την πόρτα που θα βρουν να τους περιμένει πλούσια λεία. Άλλοτε πάλι, οι δυστυχισμένοι πληρώνουν

λύτρα για κάθε κεφάλι. Το πράγμα είναι τραγικό. Το βράδυ βλέπω να περνάνε συχνά αυτές οι λιτανείες των ασθενών με τα παιδιά τους να κλαίνε, να σέρνονται κάτω απ' τις διαταγές

μερικών κτηνανθρώπων, που τους χτυπούν με το μαστίγιο και τους βασανίζουν, ώσπου να

πέσουν κάτω. Δε λυπούνται κανένα, ούτε τους γέρους, ούτε τα μωρά, ούτε τις έγκυες γυναίκες, ούτε τους αρρώστους. Όλοι είναι κατάλληλοι για το ταξίδι προς το θάνατο.

 

4

2. Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα  εμβάθυνσης   σε   ορισμένα  θέματα.  2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας  τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας. 

3. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η τηλεργασία μπορεί να οριστεί ως η μορφή εργασίας που εκτελείται από ένα άτομο κυρίως ή σε ένα σημαντικό μέρος της, σε τοποθεσίες εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου, για έναν εργοδότη ή πελάτη, και η οποία περιλαμβάνει τη χρήση των τηλεπικοινωνιών και προηγμένων τεχνολογιών πληροφόρησης ως ένα ουσιαστικό και κεντρικό χαρακτηριστικό της εργασίας. Οι δύο βασικοί τρόποι τηλεργασίας είναι είτε κάποιος να είναι υπάλληλος σε έναν εργοδότη είτε ελεύθερος επαγγελματίας. Στην πρώτη περίπτωση, ο εργαζόμενος είναι μόνιμα συνδεδεμένος με το δίκτυο των εργοδοτών, η εργασιακή του ζωή είναι πολύ περισσότερο ελεγχόμενη μέσω της τεχνολογίας και έχει πολύ λιγότερη ευελιξία ως προς τον τρόπο που θα οργανώσει τον εργάσιμο χρόνο του. Στη δεύτερη περίπτωση, ο εργαζόμενος είναι πολύ περισσότερο ελεύθερος να καθορίσει τον ρυθμό εργασίας του εκτελώντας την εργασία του στον προσωπικό του υπολογιστή και συνδεόμενος μόνο, όταν είναι απαραίτητο, με το δίκτυο της επιχείρησης, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά επαγγέλματα.

4. Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από  τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι.

5. Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το Δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί λοιπόν ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής «τεχνικής». 

6. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του πρωινού καθ’ όλη τη διάρκεια τις προετοιμασίας του μαθητή για τις εξετάσεις. Ένα πλήρες πρωινό αυξάνει τη διάθεση και την ενέργεια του παιδιού, για να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες του διαβάσματος και των άλλων υποχρεώσεων τις ημέρας. Επιπλέον, μειώνει το αίσθημα τις πείνας κατά τις μεσημεριανές ώρες, γεγονός που

5

αποτρέπει την υπερκατανάλωση φαγητού το μεσημέρι, κάτι που θα προκαλούσε υπνηλία και μείωση τις απόδοσης του μαθητή.

7. Χαρακτηρολογικά οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν σε δύο κατηγορίες: στους «ανθρώπους του ναι» και τους «ανθρώπους του όχι». Οι πρώτοι, όταν προκαλούνται να εκδηλωθούν (με μιαν απάντηση, κίνηση ή προσφορά, με τη στάση τους απέναντι σ’ ένα αίτημα ή σ’ ένα αντιλεγόμενο θέμα), αυθόρμητα συμπεριφέρονται θετικά, έστω και αν αργότερα, άμα καλοσκεφτούν και ζυγίσουν πιο ψύχραιμα τα δεδομένα, νικηθούν από τις αμφιβολίες (τις θεωρητικές) ή τις δυσκολίες (τις πρακτικές) και αναθεωρήσουν την αρχική τους τοποθέτηση. Το «ναι» έρχεται εύκολα και τις περισσότερες φορές στο στόμα τους: «ω, βέβαια γίνεται», «μάλιστα, δεν αποκλείεται», «δε σας υπόσχομαι, αλλά θα προσπαθήσω», «θα το ξαναδώ, ελπίζω να το πετύχω», «συμφωνώ, έχει και αυτή η άποψη την αλήθεια της» κ.ο.κ. Αντίθετα, οι άνθρωποι της άλλης κατηγορίας αρχίζουν πάντα με το «όχι», η άρνηση είναι κατά κανόνα η πρώτη αντίδρασή τους, ακόμα και όταν έπειτα από ψυχραιμότερη κρίση ή επιγενέστερη συμπάθεια φανούν υποχωρητικοί. Αυτοί ξεκινούν αρνητικά: «αδύνατον, δε γίνεται», «αποκλείεται, μην το συζητείτε», «έχω την εντελώς αντίθετη γνώμη», «μη ματαιοπονείτε, χαμένος ο κόπος», «δεν είναι πολλές οι αλήθειες, αλλά μία» κ.ο.κ. Νομίζει κανείς ότι, στην κάθε περίπτωση, έχει να κάμει με ένα εντελώς διαφορετικό ψυχικό κλίμα. Εκεί αιθρία, ανοιχτός ορίζοντας, κάτι το μαλακό και το λείο. Εδώ συννεφιά, κλεισούρα, κάτι το σκληρό και το τραχύ. 

8. Τα αποτελέσματα της δωρικής εισβολής δεν άργησαν να φανούν. Όπου εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς, σταμάτησε κάθε πρόοδος, η τέχνη οπισθοδρόμησε και οι άνθρωποι ξαναγύρισαν στις πρωτόγονες συνήθειες . Τα αγγεία τώρα είναι χοντροειδή και μεγάλα με άτεχνες παραστάσεις ή απλά γεωμετρικά σχήματα εν αντιθέσει προς τα κομψά κρητομυκηναϊκά με τις φυσικότατες παραστάσεις. Η θαλασσοκρατία πέρασε στα χέρια των Φοινίκων. Ακολούθησαν κύματα μεταναστεύσεων προς τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και τα μικρασιατικά παράλια.

9. Η προκατάληψη ορίζεται ως μια αρνητική στάση απέναντι στα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, στάση η οποία βασίζεται αποκλειστικά στη συμμετοχή τους στην ομάδα αυτή. Αναλυτικότερα, κάποιος που είναι προκατειλημμένος απέναντι σε μια ομάδα τείνει να αξιολογεί τα μέλη της με αρνητικό τρόπο, απλά και μόνο επειδή ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Η προσωπικότητα, η συμπεριφορά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε συγκεκριμένου ατόμου παίζουν πολύ μικρό ρόλο εφόσον όλα τα μέλη της ομάδας έχουν μεταξύ τους ομοιογενή χαρακτηριστικά. 

10. Η παρουσία της γυναικείας μορφής στις διαφημίσεις έχει στόχο να προσελκύσει κυρίως τη γυναίκα καταναλώτρια αλλά και το ανδρικό καταναλωτικό κοινό με διαφορετική χρήση της γυναικείας μορφής. Στην πρώτη περίπτωση, πρόκειται για διαφημίσεις που προβάλλουν προϊόντα που συνδέονται με τους παραδοσιακούς ρόλους της γυναίκας ως μητέρας και νοικοκυράς (είδη σπιτιού, οικιακές συσκευές, βρεφικά είδη, είδη καθαρισμού σπιτιού κτλ.), καθώς και προϊόντα που αφορούν τη φροντίδα της εξωτερικής εικόνας της γυναίκας (καλλυντικά, ρούχα, είδη προσωπικής υγιεινής κτλ.). Στη δεύτερη περίπτωση, όταν στόχος είναι πρωτίστως αν και όχι πάντοτε αποκλειστικά το ανδρικό κοινό, η γυναικεία μορφή εμφανίζεται στον εξίσου παραδοσιακό ρόλο του συμβόλου της σεξουαλικότητας και του αντικειμένου της ανδρικής επιθυμίας (π.χ. σε διαφημίσεις αυτοκινήτων).

11. Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζητήσει τη μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτη. Οι σοφιστές ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των σοφιστών και του

6

Σωκράτη ήταν ότι κι αυτός κι εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους.

12. Το καταναλωτικό μοντέλο δημιουργεί συνθήκες τριβής του νέου με τον εαυτό του και κατ΄ επέκταση με τους άλλους. Ο καταναλωτισμός ως έκφραση και δομικό στοιχείο του καπιταλισμού σπρώχνει τα άτομα στην ταύτιση της ευτυχίας με την απόκτηση υλικών αγαθών. Το άτομο, δηλαδή, εκδηλώνει συσσωρευμένη αγωνία επειδή δεν έχει αποκτήσει όσα θα ήθελε και ενδέχεται οι γύρω του να έχουν στην κατοχή τους. Μια ακόμη έκφραση τριβής είναι και η σύγχυση και η ακρισία που χαρακτηρίζουν τον homo consumens. Ο ίδιος συγχέοντας τις πραγματικές του ανάγκες με τις τεχνητές ενδιαφέρεται κυρίως για τις δεύτερες. Έτσι, αδιέξοδες καταστάσεις ορθώνονται μπροστά του τις οποίες προσπαθεί να ξεπεράσει ακόμα και με τη χρήση βίας. 

13. Συχνά, βέβαια, ακόμη και ο οξύτερος νους προδίδεται από την ψυχική υστέρηση και αδυναμία. Γι’ αυτό είναι αδήριτη ανάγκη η πνευματική ευεξία να συνοδεύεται και από ανάλογη ψυχική ευρωστία. Χωρίς εφόδια όπως η επιμονή και η αποφασιστικότητα, οι δυσκολίες που διαρκώς θα ορθώνονται μπροστά στον αγωνιστή για την ελευθερία του θα φαντάζουν ανυπέρβλητες. Θα τον εξομοιώνουν με ένα ναυαγό που έχει να αντιπαλέψει τη μανιασμένη θάλασσα, τα κύματα της οποίας συνεχή και θεόρατα τον χτυπούν και τον καταρρακώνουν ψυχικά, μέχρι πολύ σύντομα να τον εξοντώσουν. Γι’ αυτό χρειάζεται το άτομο να επιδεικνύει αγωνιστικό φρόνημα, ώστε να κατορθώνει να ανθίσταται στις παντοειδείς δυσχέρειες προκειμένου να μπορεί να προασπίζεται τις προσωπικές του ιδέες και επιλογές, οι οποίες συνιστούν και τον πυρήνα της ατομικής του ιδιοσυστασίας, την ουσία τελικά της προσωπικής του ελευθερίας. 

14. Τέχνη ονομάζεται το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας με βάση την πνευματική κατανόηση, επεξεργασία και ανάπλαση, κοινών εμπειριών της καθημερινής ζωής σε σχέση με το κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο διέπονται. Αποτελεί μια ευρύτερης ερμηνείας ονομασία που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε τη διαδικασία, της οποίας προϊόν είναι κάτι το μη φυσικό, το οποίο ακολουθεί τους κανόνες του δημιουργού. Κατά συνέπεια όροι με κοινή ρίζα όπως τεχνικό, τεχνίτης, καλλιτέχνης αποδίδονται σε ανθρώπινες δημιουργίες και δραστηριότητες αυθαίρετες με τη ροπή του φυσικού κόσμου. Στον Δυτικό κόσμο η τέχνη περιγράφεται ως art, από το Λατινικό ars που εν μέρει σημαίνει διακανονίζω, διευθετώ. Η τέχνη, με την ευρύτερη έννοια, είναι η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας. 

15. Το ποδόσφαιρο μπορούσε να πάρει διαστάσεις φαινομένου μόνο στον 20ό αιώνα. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η δυνατότητα δημιουργίας υπέροχων σταδίων και εκπληκτικών αγωνιστικών χώρων και επιπλέον η τελειοποίηση της μπάλας και των παπουτσιών, συνέβαλαν σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Πάνω από όλα όμως βοήθησε η τηλεόραση, η οποία έφερε το λαοφιλέστερο παιχνίδι σε κάθε γωνιά του πλανήτη, μεταφέροντας μια υπέροχη παράσταση μπροστά στα μάτια δισεκατομμυρίων φιλάθλων. 

16. Υπήρξαν σημαντικές ομοιότητες μεταξύ του ναζισμού και του φασισμού σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές τους. Και οι δύο ιδεολογίες υποστήριζαν τον ολοκληρωτικό μονοκομματικό κράτος, το οποίο και υπηρετούσε το άτομο εντασσόμενο στη μάζα. Τόσο ο ναζισμός όσο και ο φασισμός με τη διάλυση του συνδικαλισμού και την επιβολή τάξης και πειθαρχίας υπηρετούσαν την άρχουσα οικονομική τάξη, αλλά την ίδια στιγμή καθησύχαζαν και τους μικροαστούς. Επίσης, ένα άλλο σημείο σύγκλισής τους είναι η υποστήριξη ιδεοληψιών και παραλογισμών που παρακωλύουν την ελευθερία της σκέψης. Φαίνεται, λοιπόν, ότι αυτές οι δύο ιδεολογίες αποτελώντας ταυτόχρονα πολιτικοκοινωνικά καθεστώτα αντίκεινται προς κάθε έννοια δημοκρατικού ήθους. 

7

17. Το όφελος για την εκπαίδευση είναι η χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την τεχνολογία των πολυμέσων (συνδυασμός κειμένου - εικόνας - ήχου). Η τεχνολογία αυτή δίνει τη μοναδική δυνατότητα στον μαθητή να προσεγγίσει και να επεξεργασθεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς και δυνατότητες. Με αυτή την τεχνολογία τα πολιτισμικά ή εθνικά μαθήματα τού εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας μπορούν να διδαχθούν με νέους ελκυστικούς, ανανεωμένους και ουσιαστικούς τρόπους που και τα αντικείμενα αυτά καθ' εαυτά αναδεικνύουν στη συνείδηση τού μαθητή και επιτρέπουν μια άμεση προσωπική συνεργασία του (διαδραστική λειτουργία) με το πρόγραμμα και όχι μια απλή παθητική προσέγγιση. Έτσι διδάσκοντας την ιστορία μιας περιόδου, μπορείς μαζί με τις πληροφορίες για τα γεγονότα και τα πρόσωπα να παρουσιάζεις χάρτες, πορείες, σχέσεις, παράλληλα γεγονότα τής ιστορίας γειτονικών χωρών ή, σε πολιτιστικό επίπεδο, να δίνεις συγχρόνως πληροφορίες για τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, τις τέχνες, την παράδοση, τη θρησκεία, τη γλώσσα ενός λαού με εικόνα, με ήχο και φυσικά με κείμενο. 

18. Είναι πολύ σημαντική λοιπόν η ύπαρξη στα εκπαιδευτικά ιδρύματα ενός σύγχρονου συστήματος πρόσβασης στις πληροφορίες. Εκείνο που έχει σημασία όμως από εκπαιδευτική άποψη είναι η χρήση των πηγών αυτών και των πακέτων επεξεργασίας της πληροφορίας. Διότι, εκείνο που προέχει στην εποχή μας δεν είναι μόνο το ζήτημα της απόκτησης πληροφοριών, αλλά – κυρίως – της απόκτησης δεξιοτήτων ενεργού αναζήτησης και κριτικής ανάγνωσης του πληροφοριακού «κειμένου». Γι΄ αυτό η χρήση του υπολογιστή ως πηγή πληροφοριών στο σχολείο θα πρέπει να αποβλέπει και σ΄ αυτούς τους δυο στόχους 

19. Το εμπόδιο στη γραπτή επικοινωνία μπορεί να υπερνικηθεί με το καλό γράψιμο και το σωστό διάβασμα. Μπορεί ο συγγραφέας να μας προσφέρει ένα καλοδομημένο και σαφές κείμενο, για να επικοινωνήσει άμεσα μαζί μας, αλλά μόνη της η προσπάθεια αυτή δεν αρκεί, πρέπει κι εμείς να κάνουμε το άλλο μισό του δρόμου. Ως αναγνώστες πρέπει να σκάβουμε τη σήραγγα της επικοινωνίας από τη δική μας πλευρά. 

20. Η είδηση δεν συγκίνησε κανέναν. Οι εφημερίδες, τα κόμματα και οι πασών αποχρώσεων προοδευτικοί ήταν απασχολημένοι με το να αναλύουν το μήνυμα των εκλογών και έτσι δεν βρήκαν την ευκαιρία ούτε να αναλύσουν ούτε να καταγγείλουν ότι στην Κωνσταντινούπολη παιδάκια 10 – 12 ετών ράβουν τα τζιν Benetton με μεροκάματο 200 δρχ. την ημέρα. Κανένας δε φώναξε για σκάνδαλο, γιατί φαίνεται ότι η Αριστερά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν έχει τίποτε να πει για την παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης των παιδιών. Το θέμα – αν δεν της φαίνεται φυσιολογικό – δεν την απασχολεί. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250 εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (...) ότι παιδάκια ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του φορτηγού και του γιαπιού.

8

9. Να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται οι παρακάτω παράγραφοι 1. Η προκατάληψη ορίζεται ως μια αρνητική στάση απέναντι στα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, στάση η οποία βασίζεται αποκλειστικά στη συμμετοχή τους στην ομάδα αυτή. Αναλυτικότερα, κάποιος που είναι προκατειλημμένος απέναντι σε μια ομάδα τείνει να αξιολογεί τα μέλη της με αρνητικό τρόπο, απλά και μόνο επειδή ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Η προσωπικότητα, η συμπεριφορά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε συγκεκριμένου ατόμου παίζουν πολύ μικρό ρόλο εφόσον όλα τα μέλη της ομάδας έχουν μεταξύ τους ομοιογενή χαρακτηριστικά.

2. Στο παιδαγωγικό χώρο οι αρχές της διδασκαλίας σε σχέση με τον κοινωνικο-συναισθηματικό τομέα του παιδιού είναι η ενθάρρυνση του ενήλικου προς το παιδί, η ανάπτυξη σχέσεων αλληλεπίδρασης και αυτόνομης συνεργασίας μεταξύ των παιδιών και η εκδήλωση της ανεξαρτησίας, της περιέργειας και πρωτοβουλίας εκ μέρους του παιδιού. Η ενθάρρυνση που καθιστά το παιδί περισότερο αυτόνομο απέναντι στους ενήλικες. (βασική υποστηρικτική περίοδος) Στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης πρέπει να δίνεται ευκαιρία στο παιδί να επιλέξει και να αποφασίσει αυτό που θέλει να πράξει και να οικοδομήσει τους κανόνες της συμπεριφοράς του. Βασικό στοιχείο σ΄ αυτές τις δυνατότητες, που πρέπει να παρέχονται στο παιδί, παραμένει η καλλιέργεια της σχέσης του αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ των ενηλίκων και των παιδιών. Η δεύτερη σημαντική αρχή αναφέρεται στην ενθάρρυνση των σχέσεων αλληλεπίδρασης και αυτόνομης συνεργασίας των παιδιών. (βασική υποστηρικτική περίοδος). Είναι σημαντικό να λύνουν τα παιδιά μόνα τους τις μεταξύ τους συγκρούσεις και να καταστούν ικανά να υπερβαίνουν τον εγωκεντρισμό τους. Μια ακόμα αρχή είναι η ενθάρρυνση του παιδιού στην ανεξαρτησία, την περιέργεια και την πρωτοβουλία. (βασική υποστηρικτική περίοδος). Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει να πραγματοποιήσει τα ενδιαφέροντά του.

3. Το καταναλωτικό μοντέλο δημιουργεί συνθήκες τριβής του νέου με τον εαυτό του και κατ΄ επέκταση με τους άλλους. Ο καταναλωτισμός ως έκφραση και δομικό στοιχείο του καπιταλισμού σπρώχνει τα άτομα στην ταύτιση της ευτυχίας με την απόκτηση υλικών αγαθών. Το άτομο, δηλαδή, εκδηλώνει συσσωρευμένη αγωνία επειδή δεν έχει αποκτήσει όσα θα ήθελε και ενδέχεται οι γύρω του να έχουν στην κατοχή τους. Μια ακόμη έκφραση τριβής είναι και η σύγχυση και η ακρισία που χαρακτηρίζουν τον homo consumens. Ο ίδιος συγχέοντας τις πραγματικές του ανάγκες με τις τεχνητές ενδιαφέρεται κυρίως για τις δεύτερες. Έτσι, αδιέξοδες καταστάσεις ορθώνονται μπροστά του τις οποίες προσπαθεί να ξεπεράσει ακόμα και με τη χρήση βίας.

4. Υπήρξαν σημαντικές ομοιότητες μεταξύ του ναζισμού και του φασισμού σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές τους. Και οι δύο ιδεολογίες υποστήριζαν τον ολοκληρωτικό μονοκομματικό κράτος, το οποίο και υπηρετούσε το άτομο εντασσόμενο στη μάζα. Τόσο ο ναζισμός όσο και ο φασισμός με τη διάλυση του συνδικαλισμού και την επιβολή τάξης και πειθαρχίας υπηρετούσαν την άρχουσα οικονομική τάξη, αλλά την ίδια στιγμή καθησύχαζαν και τους μικροαστούς. Επίσης, ένα άλλο σημείο σύγκλισής τους είναι η υποστήριξη ιδεοληψιών και παραλογισμών που παρακωλύουν την ελευθερία της σκέψης. Φαίνεται, λοιπόν, ότι αυτές οι δύο ιδεολογίες αποτελώντας ταυτόχρονα πολιτικοκοινωνικά καθεστώτα αντίκεινται προς κάθε έννοια δημοκρατικού ήθους.

5. Η καταπίεση των δικαιωμάτων του παιδιού έχει πάρει στην εποχή μας μεγάλες διαστάσεις, ιδιαίτερα στις χώρες του τρίτου κόσμου. Πολλές φορές τα παιδιά γίνονται θύματα των πολεμικών συγκρούσεων ( εμφύλιων ή διακρατικών). (Βασική υποστηρικτική πρόταση). Και αν μεν επιζήσουν, η ψυχολογική τους κατάσταση είναι προβληματική. Η αγωνία και ο φόβος στιγματίζουν καθημερινά την παιδική τους αθωότητα. Η κακοποίηση και οι βασανισμοί παιδιών είναι συνηθισμένα φαινόμενα ακόμα και σε χώρες του πολιτισμένου κόσμου. (Βασική υποστηρικτική πρόταση). Το εμπόριο παιδιών καθώς και το εμπόριο παιδικών οργάνων τείνει να καταστεί η ντροπή του πολιτισμού μας. Η σεξουαλική καταπίεση των

9

παιδιών, και ιδιαίτερα των ανήλικων κοριτσιών, και η συνακόλουθη παιδική πορνεία γίνεται καθημερινό θέμα στα ΜΜΕ. Μια άλλη παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού είναι αυτή της απασχόλησης ανηλίκων σε διάφορες εργασίες. (Βασική υποστηρικτική πρόταση). Ταεργαζόμενα παιδιά κουράζονται όχι μόνο σωματικά αλλά εξουθενώνονται ψυχολογικά και ηθικά.

6. Ο άνθρωπος όταν ιδρώνει εκπέμπει το ίδιο είδος θερμότητας, τη λανθάνουσα θερμότητα, με κάποια ποσότητα νερού όταν βράζει,. Το νερό στους 100 βαθμούς Kελσίου μετατρέπεται σε αέριο, προσδίδοντας στο περιβάλλον θερμότητα που εμπεριέχει υγρασία. Η μετατροπή αυτή αναφέρεται στην αλλαγή της φυσικής κατάστασης του νερού από υγρό σε αέριο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον ανθρώπινο οργανισμό. Η λανθάνουσα θερμότητα εκπέμπεται από το ανθρώπινο σώμα όταν γυμνάζεται. Συγκεκριμένα, ο ιδρώτας (υγρή κατάσταση) μετατρέπεται σε αέριο εκπεμπόμενο στο περιβάλλον, το οποίο γίνεται αντιληπτό όταν πολλά άτομα γυμνάζονται στον ίδιο κλειστό χώρο.

10 . α)Να αποδώσετε την περίληψη του παρακάτω κειμένου σε 100 λέξεις β) Η αποστολή του Τύπου είναι «να βολεύει τους κατατρεγμένους και να κατατρέχει τους βολεμένους». Να εξηγήσετε το νόημα της φράσης σε μια παράγραφο 10 περίπου σειρών.

Το “τρίγωνο” της διαπλοκήςΜία συζήτηση για τη σχέση “Εξουσίας και Μ.Μ.Ε”ως μέσων επικοινωνίας /ενημέρωσης

και για τα “Μ.Μ.Ε ως φορέα εξουσίας”, είναι κατά βάση μια συζήτηση-αυτοκριτική. Στις σημερινές συνθήκες διαπλοκής αυτή η σχέση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάλλιστα “τρίγωνο” : “μια χαρούμενη παρέα πολιτικών, επιχειρηματιών και δημοσιογράφων γευματίζει, διασκεδάζει και αποφασίζει στο τρίγωνο των Βερμούδων, Κολωνακίου - Συντάγματος - Μυκόνου, σε μία “παρά φύση” μετάλλαξη κοινωνικής συνύπαρξης, αμοιβαίων συμφερόντων, ταυτόσημης ιδεολογίας”.[...]

Καθώς μάλιστα εκπρόσωποι οργανωμένων συμφερόντων που ελέγχουν Μ.Μ.Ε καταφέρνουν να ηγεμονεύσουν και στην πολιτική, όπως πρόσφατα συνέβη στην Ιταλία, για να μην ασχοληθούμε με τα ιθαγενή φαινόμενα μεταπήδησης δημοσιογράφων-στελεχών Μ.Μ.Ε στον πολιτικό στίβο (υπουργοποιήσεις, βουλευτικά αξιώματα, δημοτικές υποψηφιότητες), τότε αυτή η συζήτηση δεν είναι μόνο επίκαιρη αλλά και αναγκαία.

Με αυτή την έννοια και η χρησιμότητα του ένατου Πανελλήνιου Δημοσιογραφικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στη Σαμοθράκη γύρω από τις προαναφερθείσες θεματικές ενότητες.[...] Στην πρώτη θεματική ενότητα συζητήθηκε πώς η δημοσιογραφία από λειτούργημα τα τελευταία χρόνια πήρε τη μορφή επιχείρησης, εξυπηρετώντας συμφέροντα και κέρδη, ενώ η συγκέντρωση Μ.Μ.Ε σε ένα πρόσωπο είναι από τα πλέον ανησυχητικά φαινόμενα της εποχής.[...] Κοινός τόπος η μετάλλαξη της πληροφόρησης από κοινωνικό αγαθό σε εμπόρευμα, η κατεύθυνση προς ένα μοντέλο ομογενοποιημένης ενημέρωσης ως αποτέλεσμα του πλέγματος διαπλοκής πολιτικής εξουσίας, οικονομικών συμφερόντων και δημοσιογραφίας. Κοινή διαπίστωση η ανάγκη ανατροπής του σκηνικού, αυτοεξυγίανσης, αντίστασης στην απαξίωση. Άλλωστε, το φαινόμενο της διαπλοκής Μ.Μ.Ε- εξουσίας δεν είναι καινούργιο. “Η μορφή του φαινομένου είναι καινούργια σήμερα καθώς παρατηρείται ένα είδος αναδιανομής στην πίτα της εξουσίας. Οι πολιτικοί χάνουν από το μερίδιό τους, οι επιχειρηματίες κερδίζουνκαι τα Μέσα ψάχνουν το ρόλο τους. Ρόλος που καθίσταται πολύ σημαντικότερος της συμμετοχής, ειδικά όταν αυτή είναι εξασφαλισμένη”, επισημαίνει ο επικοινωνιολόγος Π. Ματία, τον οποίον επικαλέστηκε ένας από τους συνέδρους. Σε αυτό το σημείο ο ρόλος του δημοσιογράφου αντλεί επιχειρήματα από την ιστορική του αφετηρία αφήνοντας τη μοναδική αχτίδα αισιοδοξίας να λάμψει: Ο λόγος στο όραμα, το ξεβόλεμα, για να ανοίξει ο δρόμος για τους νέους, την αξιοπρέπεια, την υπόμνηση ότι ο δημοσιογράφος είναι φύσει και θέσει αντιεξουσιαστής απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία.[...] Η αποστολή του Τύπου είναι “Να βολεύει τους κατατρεγμένους και να κατατρέχει τους

10

βολεμένους”,λέει ένα αμερικάνικο ρητό που επιστράτευσε ένας εισηγητής καλώντας σε μια πορεία ανάκτησης του προθέματος “αντί” από την Τέταρτη Εξουσία που πήρε αυτήν την ονομασία ακριβώς γιατί κάποτε δεν ήταν μέρος κανενός εξουσιαστικού τριγώνου, αλλά ακριβώς απέναντι στο τρίπτυχο της τότε έκφρασης του “ευγενών, θρησκείας, απολυταρχίας”.

11. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις). Όπως και το 2000, έτσι και εφέτος παρακολούθησα μαζί με εκατομμύρια άλλουςκατοίκους της Γης το συγκλονιστικό θέαμα των τεράστιων δασικών και άλλων πυρκαγιών που έπληξαν τη Μεσόγειο και κατ' εξοχήν τη χώρα μας. Τέτοιας έκτασηςπυρκαγιές έχουν πολύπλοκα αίτια και είναι πάρα πολύ δύσκολο να εντοπισθεί η αιτίατων πρώτων εστιών, εκτός αν υπάρχουν αυτόπτες μάρτυρες. Εκτός από τον εμπρησμό, μια πυρκαγιά μπορεί να ξεκινήσει από αμέλεια ή / και από την ύπαρξη μεθανίου και άλλων εύφλεκτων αερίων, προϊόντων αναερόβιας σήψης τα οποία βρίσκουμε σε ανεξέλεγκτες χωματερές, ή από άλλα αίτια. Στα αίτια συμπεριλαμβάνεται και η κλιματική αλλαγή, η οποία αποσταθεροποιεί το κλίμα, δημιουργεί παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και, κυρίως, συνοδεύεται από ακραίες καιρικές καταστάσεις στις οποίες συγκαταλέγονται και οι ριπαίοι και ισχυροί άνεμοι. Tα τελευταία 50 χρόνια καίγονται κάθε χρόνο κατά μέσον όρο περίπου 300.000στρέμματα δασικής και αγροτικής γης. Είναι ενδιαφέρον εδώ να δει κανείς διαχρονικά την εξέλιξη των δασικών πυρκαγιών όπως έχει αναφερθεί και στον έγκριτο ημερήσιο Τύπο. Εκτός από εφέτος, που είναι η χειρότερη χρονιά, η αμέσως προηγούμενη ήταν το 2000. Το έτος 2000, όπως και εφέτος, είχαμε εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στην Πορτογαλία, τη Γαλλία και την Ισπανία. Μάλιστα δε, η Ευρώπη θρήνησε και πολλά θύματα σε αυτές. Σε παλαιότερη και σε πρόσφατη έρευνα την οποία πραγματοποιήσαμε μεσυναδέλφους μου από τη NASA, απεδείχθη ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει και σε αλλαγή της υγρασίας του εδάφους με ταυτόχρονη αύξηση της συχνότητας των κεραυνών παγκοσμίως. Ο συνδυασμός αυτός μαζί με άλλους παράγοντες, όπως π.χ. η διατάραξη του υδροφόρου ορίζοντα, μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση των πυρκαγιών τις προσεχείς δεκαετίες. Για αυτόν τον λόγο απαιτείται η εκπόνηση μελετών για τα σπουδαία φαινόμενα και τις επιπτώσεις τους. Η πανίδα που χάθηκε, εκτός από τα πουλιά τα οποία έχουν τη δυνατότητα ταχείαςμετάβασης σε άλλη περιοχή, αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα διατάραξης τηςοικολογικής ισορροπίας στο καμένο δάσος. Πολύ σωστή είναι η απόφαση που πάρθηκε να απαγορευθεί το κυνήγι στις πληγείσες

11

περιοχές, και θα προέτρεπα να παρακολουθούνται και τα υπόγεια ύδατα ως προς την ποιότητα και τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα μετά την πυρκαγιά.

12. Nα γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)

13. Να εντοπίσετε τη δομή των επιχειρημάτων στα παρακάτω αποσπάσματα

1. Η θανατική ποινή αποτελεί καθαρό παραλογισμό από τη σκοπιά του σωφρονισμού του παραβάτη, ο οποίος επιδιώκεται πρωταρχικά με την άσκηση συγκράτησης και ελέγχου σε εκείνον που έχει ήδη εγκληματήσει για να μην υποτροπιάσει. Γιατί ο σωφρονισμός προϋποθέτει βέβαια, τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου, την οποία η θανατική ποινή καταστρέφει.

2. Θα υποστηρίξω ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου διαθέτουν καθολική αξία και δεσμευτικότητα, γιατί από πουθενά δεν έχει διατυπωθεί κάποιο πειστικό επιχείρημα που να θίγει τον κανονιστικό τους πυρήνα. Με άλλα λόγια, τα δικαιώματα του ανθρώπου θα πλήττονταν μόνο στην περίπτωση που , κάποιος κατόρθωνε να μας πείσει για την καρδία του ζητήματος : για το ότι δε διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αξία, για το ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι παντού άξια σεβασμού, για το ότι ο πόνος και η απόγνωση κάποιου άλλου – του οποιουδήποτε άλλου – είναι πράγματα για τα οποία μπορούμε ενίοτε και να αδιαφορήσουμε, για το ότι τα βασανιστήρια ή ο εξανδραποδισμός ενός ανθρώπου μπορούν κατά τις περιστάσεις να αποτελέσουν κάτι ανεκτό ή αποδεκτό. Όσο λοιπόν κανείς δεν έχει κατορθώσει να μας πείσει με αυτόν τον τρόπο για την απαξία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όλα τα άλλα είναι είτε υπεκφυγές είτε παρανοήσεις είτε αντιφάσεις είτε ενσυνείδητη παραδοξολογία. Μια παραδοξολογία που κάνει τη σύγχρονη ακαδημαϊκή μόδα να εμφανίζεται ως φιλοπαιγμοσύνη – αλλά εν ου παικτοίς

3. Η προστασία της αξίας του ανθρώπου και η άσκηση των ατομικών του δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται από τα πρώτα άρθρα του Συντάγματος, προϋποθέτουν λογικά και πρακτικά τη φυσική ύπαρξη του πολίτη, την οποία η θανατική ποινή

12

καταστρέφει. Γι’ αυτόν τον λόγο, η θανατική ποινή είναι αντισυνταγματική.

4. Σε αυτό το σημείο τα επιχειρήματα αναμετριούνται τυφλά και αποκρυσταλλωμένα σε μια στείρα αντιπαράθεση. Η αβεβαιότητα μας για το δικαίωμα που έχουμε να επιβάλλουμε τη θανατική ποινή πηγάζει από το γεγονός ότι όλοι είμαστε δικαστές και διάδικοι. Χωρίς απόλυτη αθωότητα δεν υπάρχει απόλυτη κρίση. Όλοι έχουμε διαπράξει το κακό στη ζωή μας ακόμη κι αν αυτό το κακό δεν ενέπιπτε στη δικαιοδοσία του νόμου. Κανείς από εμάς δεν έχει το δικαίωμα να αναγορευτεί σε απόλυτο κριτή και να αποφανθεί για την οριστική έλλειψη του χειρότερου των ενόχων, αφού κανείς από εμάς δεν μπορεί να διεκδικήσει την απόλυτη αθωότητα. Δεν υπάρχουν δίκαιοι, αλλά μόνο καρδιές λιγότερο ή περισσότερο φτωχές σε δικαιοσύνη.

14. Να εντοπίσετε τα είδη των τεκμηρίων που χρησιμοποιούνται στα παρακάτω αποσπάσματα

1. Αποκαλυπτικά, δυσάρεστα για τον εξεταστικό μηχανισμό του λυκείου, είναι τα αποτελέσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, με θέμα την αξιολόγηση της Έκθεσης στις Γενικές εξετάσεις. Η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, που έγινε για πρώτη φορά επί των κειμένων της Έκθεσης στις Γενικές εξετάσεις, ανέδειξε ότι οι υποψήφιοι προβάλλουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, ιδέες και αξίες, όχι επειδή πιστεύουν σ’ αυτές, αλλά επειδή γίνονται αποδεκτές και επιβραβεύονται από το σύνολο των βαθμολογητών.

2. Το σωκρατικό «γνω~θι σαυτόν» σημαίνει πάρε απόσταση από την ενστικτώδη αμεσότητα της ζωής, ξεπέρασε τις στιγμιαίες ή παρορμητικές αντιδράσεις και φώτισε την ύπαρξή σου στη συνέχεια και την ενότητα της δια μέσου του χρόνου. Μια συνέχεια που φανερώνει το νόημα και την αξία της.

3. «Τα τροπικά δάση του ποταμού πλήττονται μεν από την αποψίλωση περιμετρικά, αλλά στο εσωτερικό υπήρξε πολύ μεγάλη ανάπτυξη των φυτών» δήλωσε στο CNN η Ραμακρίνα

13

Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

4. Έτσι φτάσαμε σήμερα στο εξής πανεπιστημιακό καθεστώς : αν μέτρησα καλά, η χώρα διαθέτει πάνω από είκοσι πέντε συγκροτήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ΑΕΙ και ΤΕΙ με εκατοντάδες τμήματα. Αν σ’ αυτά προσθέσουμε τις στρατιωτικές σχολές, φτάνουμε αισίως τα τριάντα, δηλαδή κατά μέσο όρο ένα σχολειό τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με πολλά τμήματα για λιγότερο από δύο νομούς.

5. Σύμφωνα με το δεύτερο επιχείρημα του Βρετανικού Μουσείου, «οι αδαείς και δεισιδαίμονες Έλληνες ήταν αδιάφοροι για την τέχνη και τα μνημεία τους». Αυτό βέβαια υπονοεί ότι ήταν τυφλοί, ασυνείδητοι και άκαρδοι. Ποιοι; Οι ίδιοι Έλληνες, που κατά τον αγώνα για την ανεξαρτησία τους έστειλαν στους Τούρκους στρατιώτες βόλια για να χρησιμοποιηθούν εναντίον τους. Ναι, εναντίον τους. Οι Τούρκοι στρατιώτες, κλεισμένοι στην Ακρόπολη, έμειναν από πολεμοφόδια και άρχισαν να καταστρέφουν τις κολόνες για να αφαιρέσουν το μολύβι να κάνουν με αυτό βόλια. Οι Έλληνες τους έστειλαν πολεμοφόδια με το μήνυμα : «Να τα βόλια, μην αγγίξετε τις κολόνες».

6. Ο Έλληνας θα δουλέψει αργά ή γρήγορα στη ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά εργασίας και πρέπει να έχει τα μέσα να σταθεί, να επιβιώσει και – γιατί όχι; – να διακριθεί.

15. Να εντοπίσετε τα είδη των συλλογισμών στα παρακάτω αποσπάσματα

1. Ο 20ος αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως αιώνας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων κοινωνικών – οικονομικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο μέσος «δυτικός άνθρωπος» ζει στο κατώφλι του 21ου αιώνα μια πολύ διαφορετική καθημερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20ου αιώνα. Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης γι’ αυτές τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες. Η ανακάλυψη της δομής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια και η επακόλουθη «έκρηξη γνώσης» στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής

14

φέρνουν την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων.

2. Αρκετοί συμμαθητές μου ασχολούνται με τον αθλητισμό. Οι μαθητές αυτοί δεν υστερούν στις σχολικές επιδόσεις τους. Επομένως, η ενασχόληση με τον αθλητισμό δεν επηρεάζει οπωσδήποτε αρνητικά την επίδοση του μαθητή στο σχολείο.

3. Το νεοελληνικό φροντιστηριακό φαινόμενο έχει προφανώς συμβάλλει στη μορφή που έχουν λάβει τα σχολικά μαθήματα, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη διδακτική και τον τρόπο εξέτασης. Το φροντιστήριο έχει αποβεί στη χώρα μας συνδιαμορφωτής της εκπαίδευσης μαζί με το Υπουργείο Παιδείας και τα σχολεία. Όσον αφόρα, όμως στην έκθεση Ιδεών δεν πρόκειται για συνδιαμόρφωση, αλλά για σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα γέννηση της στα φροντιστήρια.

4. Οι δράστες της ληστείας, που έγινε χθες στην Αθήνα, ήταν αλλοδαποί. Στην πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη, υπάρχουν αρκετοί αλλοδαποί. Επομένως και αυτοί είναι πιθανόν να διαπράττουν ληστείες.

5. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε μανιωδώς την τεχνολογία, αλλά παραπονιόμαστε πως καταλύει τις παραδοσιακές αξίες μας. Ακόμη, βλέπουμε τηλεόραση περισσότερο από τους άλλους Ευρωπαίους, αλλά την κατηγορούμε ότι μας κάνει αντικοινωνικούς. Δηλώνουμε υποστηρικτές των καταταγμένων Κούρδων, αλλά δε θέλουμε να τους δούμε εγκαταστημένους στη γειτονιά μας. Φαίνεται ότι αυτό που γενικόλογα ονομάζουμε «πρόβλημα ταυτότητας» στη σημερινή Ελλάδα, είναι μια διάσταση στον τρόπο ζωής και τις ιδέες μας.

6. Τα κρούσματα αθλητών που έχουν κάνει χρήση αναβολικών πολλαπλασιάζονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι σαφές ότι, αν δεν έχει πεθάνει τελείως ο ευγενής ανταγωνισμός, που αποτελούσε την πεμπτουσία του αθλητικού ιδεώδους, κινδυνεύει.

7. Όπου απουσιάζει ο ανταγωνισμός, ο ανθρωπισμός δεν πλουτίζει τα εφόδια του. Σε παλαιές εποχές απουσίαζε ο ανταγωνισμός. Άρα, ο άνθρωπος σε παλαιές εποχές δεν πλούτιζε τα εφόδιά του.

16. Να αξιολογήσετε τα παρακάτω επιχειρήματα ως προς την ορθότητα

15

1. Οι Έλληνες είναι φιλόξενοι άνθρωποι. Ο Κώστας είναι Έλληνας. Άρα ο Κώστας είναι φιλόξενος άνθρωπος.

2. Ο σωφρονισμός του παραβάτη προϋποθέτει τη φυσική του ύπαρξη. Η θανατική ποινή καταστρέφει τη φυσική ύπαρξη του παραβάτη. Επομένως η θανατική ποινή αποκλείει την πιθανότητα σωφρονισμού του παραβάτη.

3. Η πνευματική εργασία είναι ανώτερη από τη χειρωνακτική. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ανήκει στην πνευματική εργασία και του ξυλουργού στη χειρωνακτική. Επομένως το επάγγελμα του εκπαιδευτικού είναι ανώτερο από αυτό του ξυλουργού.

4. Οι μαθητές που ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό αφιερώνουν αρκετό χρόνο για προπόνηση. Τον χρόνο αυτό οι μαθητές θα μπορούσαν να τον αξιοποιήσουν διαβάζοντας για το σχολείο και τις εξετάσεις. Επομένως οι μαθητές δεν πρέπει να ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό.

5. Τα μέρη του λόγου είναι λέξεις. Το ουσιαστικό είναι μέρος του λόγου. Άρα το ουσιαστικό είναι λέξη.

17. Να αξιολογήσετε τα παρακάτω παραδείγματα των επαγωγικών συλλογισμών

1. Ο Γιάννης είναι πολύ ευγενικός. Ο Γιάννης είναι Έλληνας. Άρα όλοι οι Έλληνες είναι πολύ ευγενικοί.

2. Στη Νορβηγία παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες. Στη Σουηδία παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες. Στη Φιλανδία παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες. Και οι τρεις αποτελούν χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου. Άρα, στις χώρες της Σκανδιναβικής χερσονήσου παρατηρούνται συχνά χαμηλές θερμοκρασίες.

3. Όλα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας οφείλονται αποκλειστικά στη χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας.

4. Η χρήση ναρκωτικών οδηγεί στο θάνατο.

18. Να διακρίνεται τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται στα παρακάτω αποσπάσματα.

1. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί μια διεθνής συμφωνία για την προστασία του περιβάλλοντος, επειδή οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων κρατών είναι απρόθυμες να περιορίσουν τη βιομηχανική τους δραστηριότητα, η οποία αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα περιβαλλοντικής υποβάθμισης.

16

2. Αυτά τα δυο θετικά στοιχεία δεν είναι αρκετά, για να εξηγήσουν τη μανία των Ελλήνων να έχουν και να μιλούν στα κινητά τους. Όπου και να σταθείτε, στα πιο απίθανα μέρη, κάποιο κινητό θα χτυπήσει : στο πεζοδρόμιο, στοκ καφενείο, στον κινηματογράφο, στην αίθουσα διδασκαλίας, στο αυτοκίνητο, στα συμβούλια, στα λεωφορεία, στην εκκλησία (αν και δεν πάω συχνά) , στο δικαστήριο, παντού. Οι Έλληνες μιλούν στο κινητό τους πάντα, όταν τρώνε, όταν οδηγούν, όταν κολυμπάνε, όταν περπατάνε… Μου έχει τύχει να οδηγό μοτοσικλέτας με το ένα χέρι στο τιμόνι και στο άλλο τσιγάρο και κινητό! Πως τα κατάφερνε ο άτιμος;

3. Αυτό που συνέβη στην Κύπρο είναι ένα τεκμήριο της προχωρημένης ανευθυνότητας των κυριάρχων του κόσμου μας. Άφησαν το ξίφος του Αττίλα να μπηχτεί στην καρδία ενός ολιγάριθμου λαού. Και εκεί μένει. Και οι μεγάλοι σιωπούν και αδρανούν και ολιγωρούν. Εκεί που έπρεπε να πέσει ακαριαία η ρομφαία της δικαιοσύνης. Για την αποκατάσταση της ηθικής τάξεως. Κι ωστόσο, ενδιαφέρονται για την τάξη, για την τάξη όμως του τρόμου και δια του τρόμου. Τώρα είναι δυνατή η τάξη μόνο με την τρομοκρατία της ισχύος. Αλλά ιδού η έκπτωση του κόσμου μας, της οποίας μαρτυρία και μαρτύριο είναι η Κύπρος. 4. Η υπεροχή του οπτικού σήματος απέναντι στο γλωσσικό γίνεται ολοένα εμφανέστερη και τείνει να επιβληθεί σε όλους τους τομείς. Το «Απαγορεύεται το κάπνισμα» ή η «διέλευση» δηλώνεται σχεδόν παντού με τον γνωστό κόκκινο κύκλο και την εικόνα του τσιγάρου στην πρώτη περίπτωση ή με το ανάλογο οδικό σήμα στη δεύτερη. Στις βρύσες του νερού παλαιότερα υπήρχε η γλωσσική δήλωση «ζεστό» - «κρύο» (στην γλώσσα της χώρας κατασκευής). Στη συνέχεια περιορίστηκε στην αναγραφή του αρχικού γράμματος. Τώρα πια αντικαταστάθηκε απ το χρώμα : κόκκινο για το ζεστό, γαλάζιο για το κρύο. Και το πιο ισχυρό χτύπημα της εικόνας αποτελούν η τηλεόραση και το βίντεο.

5. «Μεγαλύτερο βήμα από τη διάσπαση του ατόμου ή την πρώτη επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη» χαρακτηρίσθηκε από ένα παγκοσμίου κύρους Αμερικάνο επιστήμονα το μέγα επίτευγμα διεθνούς ερευνητικής ομάδος, που ανακοινώθηκε επισήμως χθες: η πλήρης αποκωδικοποίηση, για πρώτη φορά στην ιστορία της επιστήμης, του γενετικού υλικού ενός ανθρώπινου ζεύγους χρωμοσωμάτων.

6. Παρά τις διεθνείς αποφάσεις και την απήχηση του ζητήματος στα μέσα ενημέρωσης, το πρόβλημα της πείνας εξακολουθεί να επιδεινώνεται. Οι αριθμοί είναι εύγλωττοι : o αριθμός των ατόμων που υποσιτίζονται φτάνει τα 777 εκατομμύρια στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα 27 εκατομμύρια στις χώρες που

17

βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο και τα 11 εκατομμύρια στις αναπτυγμένες χώρες.

7. Η δημιουργία νέων πανεπιστημίων και τμημάτων δε φαίνεται σαν μια αυθαίρετη αντικοινωνική ενέργεια, αφού ξεκινά από το ακόλουθο αυτονόητο : σύμφωνα μ’ αυτό, τα πανεπιστήμια προάγουν όχι μόνο την παιδεία αλλά και την επιστημονική και κοινωνική πρόοδο, όντας μοχλός τεχνολογικής – οικονομικής ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της χώρας, ιδιαίτερα μάλιστα των ακριτικών περιοχών. Άλλωστε, οι προσπάθειες για κάποια στοιχειώδη αντιστοιχία μεταξύ των αναγκών της αγοράς και της προσφοράς σε κατευθύνσεις σπουδών δεν επιτρέπεται να περιορίζουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση.

8. Μέσα σ’ αυτό το μεταβατικό και ρευστό τοπίο λάμπει η ελπίδα ότι ο άνθρωπος θα τιθασεύσει τον εαυτό του και θα χρησιμοποιήσει τη νέα γνώση, για να ζεσταθεί και όχι να αυτοπυρποληθεί. Αυτή η ελπίδα ξεπηδά μέσα από τις άπειρες προσπάθειες ερευνητών και στοχαστών, διανοουμένων και απλών πολιτών που βλέπουν μιαν άλλην κοινωνία να αναδύεται τελικά και να υπερνικά κάθε «προκρούστεια» προσπάθεια.

9. Ρύπανση, φυτοφάρμακα, σκουπίδια, λύματα του πολιτισμού μας, φωτιές, επεμβάσεις, παραγωγικές δραστηριότητες ξοδεύουν το κεφάλαιο της φύσης. Απογυμνώνουν το περιβάλλον, αφαιρούν συνεχώς περιορίζουν εντέλει τη ζωή μας. Την ασχημαίνουν, την κάνουν ολοένα και πιο γκρίζα, περισσότερο θολή. Αφαιρούν το χρώμα, το φως, τη ζεστασιά, τη χαρά, καθιστούν τη ζωή ψυχρή και ανάποδη. Και ο άνθρωπος χάνει συνεχώς, κλείνεται ολοένα και περισσότερο, αυτοπεριορίζεται, για να κλειστεί τέλος στον μυστικοπαθή και σκοτεινό εσωτερικό του κόσμο, που τον ταράζει, τον μεταβάλλει, τον μετατρέπει σε ψυχολογικό ράκος.

10. Θα έπρεπε, ακόμα, από εδώ και εμπρός οι άνθρωποι (μιλάω για τις πλούσιες χώρες) να δεχτούν ένα αξιοπρεπές, αλλά λιτό βιοτικό επίπεδο και να παραιτηθούν από την ιδέα ότι ο κεντρικός στόχος της ζωής τους είναι να αυξάνεται η κατανάλωση τους κατά 2 με 3 % τον χρόνο. Για να το δεχτούν αυτό, θα έπρεπε κάτι άλλο να δίνει νόημα στη ζωή τους. Αυτό το άλλο είναι η ανάπτυξη των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων.

19. Να επισημάνετε τη μορφή πειθούς στην οποία ανήκουν τα παρακάτω αποσπάσματα, καθώς και τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται σε καθένα απ’ αυτά.

1. Πριν απ’ όλα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα σταθεί αποφασιστικός παράγοντας ειρήνης στον κόσμο. Γιατί με το κύρος και τη δύναμή της θα επηρεάζει αποφασιστικά τις διεθνείς εξελίξεις, αρχής γενομένης από τον χώρο τον δικό της. Ο ευρωπαϊκός χώρος υπήρξε

18

ανέκαθεν το θέατρο και η πηγή των μεγάλων συγκρούσεων. Αν τα Βαλκάνια εθεωρούντο κάποτε η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης, η Ευρώπη ήταν η πυριτιδαποθήκη του κόσμου. Και μόνον το γεγονός ότι με τη σημερινή φάση συνεργασίας εγκαταλείπονται εθνικές προκαταλήψεις, εξαλείφονται μίση ιστορικά και γεφυρώνονται μακροχρόνιες αντιθέσεις, θα ήταν αρκετό να δικαιώσει την ιδέα της Ευρωπαϊκής ενότητας. Θα σταθεροποιήσει και θα έλεγα θα διασώσει τους δημοκρατικούς μς θεσμούς που διέρχονται σήμερα αναμφισβήτητη κρίση. Γιατί μόνο στο χώρο της μείζονος Ευρώπης θα καταστεί δυνατή η δημιουργία μιας ευρύτερης βάσεως για την αναμόρφωση της Δημοκρατίας και την προσαρμογή της στις συνθήκες της εποχής μας. Είναι προφανές ότι αντίθετα με την εκρηκτική πρόοδο που σημειώθηκε στον τεχνικό και επιστημονικό τομέα η πολιτική σκέψη του ανθρώπου παραμένει στάσιμη. Αν μελετήσει κανείς τον Πλάτωνα και τον Θουκυδίδη, θα διαπιστώσει ότι τα πολιτειακά και τα πολιτικά προβλήματα της εποχής μας είναι τα ίδια με τα προβλήματα της εποχής εκείνης. Με τον εκσυγχρονισμό της Δημοκρατίας μπορεί να αναχθεί και πάλι σε πρωταρχική αξία η αρετή του πολίτη που θα «ε)πισταται και α1ρχειν και α!ρχεσθαι» κατά τον Αριστοτέλη. Και θα θεμελιωθούν οι βασικές αρχές της ελευθερίας και της δικαιοσύνης πάνω στην υπευθυνότητα του πολίτη, που περιορίζει την κατάχρηση της ελευθερίας και εγγυάται την ομαλή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.(Κ. Καραμανλής, αποσπάσματα από την ομιλία για την ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ)

2. Το επιχείρημα ότι δεν επιτρέπεται η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής από την κρατική εξουσία είναι μεταφυσικό και όχι θετικό. Και το «επιτρέπεται» ή είναι νομικής ή είναι ηθικής – μεταφυσικής προελεύσεως. Το πρώτο δεν μπορεί να συμβαίνει, γιατί η νομική απαγόρευση πηγάζει από την ίδια την κρατική εξουσία. Κάτι λοιπόν που αυτή επιτρέπει στον εαυτό της δεν μπορούμε να πούμε πως απαγορεύεται νομικά. Το δεύτερο, και αν υποτεθεί αληθινό στο περιεχόμενό του, δεν μπορεί να ενδιαφέρει το Δίκαιο. Η υπεροχή του έννομου αγαθού της ανθρώπινης ζωής είναι εξάλλου σχετική όχι απόλυτη. Αφού έγινε λόγος για έννομο αγαθό, προϋποτίθεται αναγνώριση του από μια έννομη τάξη. Έννομη, όμως, τάξη έξω από την κρατική εξουσία δε νοείται. Αφού λοιπόν η αναγωγή του αγαθού «ανθρώπινη ζωή» σε έννομο οφείλεται στην κρατική εξουσία, είναι νομικά παράλογο να προτάσσεται το πρώτο απέναντι στη δεύτερη. Βέβαια, χωρίς ανθρώπινη ζωή η κρατική εξουσία είναι ένα τίποτα. Εξίσου όμως και η νομική προστασία της ανθρώπινης ζωής είναι ανύπαρκτη χωρίς κρατική εξουσία. Από μεταφυσική άποψη, βέβαια, δεν υπάρχει αμφιβολία για την υπεροχή της ανθρώπινης ζωής. Από

19

θετική – κοινωνική όμως άποψη και μάλιστα από νομική άποψη το θέμα δεν είναι τι έχει μεγαλύτερη (οντολογική αξία), αλλά τι προηγείται στην προστασία. Και στην προστασία προηγείται όχι αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία, αλλά αυτό που παρέχει την προστασία. Η αυτοπροστασία θετικά(στην κοινωνική πραγματικότητα) προηγείται της ετεροπροστασίας. (Ι. Μανωλεδάκης)

3. Οι γενικόλογες διακηρύξεις κατά του κλωνισμού του ανθρώπου του τύπου «είναι έξω από τη φύση,» «ο άνθρωπος δικαιούται να γεννιέται με ανθρώπινο τρόπο και όχι στα εργαστήρια», «προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια» είναι τουλάχιστον επιπόλαιες και προδίδουν άγνοια και αδικαιολόγητο πανικό. Έξω από τη φύση είναι και η καταστροφή των δασών, για να αυξηθεί η καλλιεργήσιμη γη, το πέταγμα του ανθρώπου στο φεγγάρι, όλοι οι σύγχρονοι τρόποι τεχνητής γονιμοποίησης, ο τρόπος που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Η Dolly δε γεννήθηκε στο εργαστήριο. Κυοφορήθηκε σε θετή μήτρα-μάνα και γεννήθηκε κανονικά, όπως όλα τα πρόβατα του Θεού. Το επιχείρημα «προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια» προδίδει ισχυρό γενετικό ντετερμινισμό (= αιτιοκρατία, η θεωρία ότι τα ίδια αίτια οδηγούν στα ίδια αποτελέσματα και αντιστρόφως) και περιφρονεί την τεράστια επίδραση του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση του ανθρώπου. Οι μονοωογενείς δίδυμοι έχουν δυο, όχι μια ψυχή, και κατά κανόνα οι διαφορές τους ως χαρακτήρες είναι περισσότερες από τις ομοιότητές τους. Στην κλωνοποίηση πέρα από το διαφορετικό DNA των μιτοχονδρίων, που προέρχονται από διαφορετικό γεννήτορα, οι διαφορές στο περιβάλλον αρχίζουν πρώιμα από τις διαφορετικές συνθήκες ενδομήτριας ζωής και συνεχίζονται μετά τη γέννηση σε περιβάλλον όπου έξω από τη μοναδικότητα του για κάθε άνθρωπο, διαφέρει κατά μια ολόκληρη γενιά στην περίπτωση που ένας ενήλικας τροποποιεί τον εαυτό του. (Ν. Ματσανιώτης)

4. Ο πολιτισμός και η καλλιέργεια της ανθρωπότητας πάνω σε τούτον τον πλανήτη είναι αδιάσπαστα δεμένα με την ύπαρξη του Άριου. Η εξαφάνιση ή μείωση της δύναμής του θα οδηγήσουν σε μια επιστροφή πάνω σ’ αυτήν τη γη των σκοτεινών πέπλων της εποχής των βαρβάρων. Αλλά το να υποσκάπτεις την ύπαρξη του ανθρώπινου πολιτισμού, εξοντώνοντας αυτούς που πασχίζουν να την διατηρήσουν, θα ήταν το πιο αξιοκατάκριτο έγκλημα. Αυτός που θα τολμούσε να βάλει το χέρι του πάνω στο ίδιο το πρόσωπο του Κυρίου και στην πιο αντιπροσωπευτική του απεικόνιση, τον άνθρωπο, βρίζει τον Δημιουργό και βοηθά στο να χαθεί ο παράδεισος. Η ρατσιστική θεωρία αναφέρεται και στηρίζεται στην πιο βαθιά θέληση της φύσης, όταν αποκαθίσταται αυτό το ελεύθερο παιχνίδι της δύναμης που οδηγεί στην πρόοδο μέσω της εκλογής. Έτσι μια μέρα μια καλύτερη ανθρωπότητα, έχοντας κατακτήσει αυτόν τον

20

κόσμο, θα δει να της ανοίγονται ελευθερα όλα τα πεδία της δραστηριότητας. Αισθανόμαστε όλοι ότι σε ένα μακρινό μέλλον οι άνθρωποι θα συναντήσουν προβλήματα που μόνο ένας κυρίαρχος λαός της πιο αναπτυγμένης ράτσας, διαθέτοντας όλα τα μέσα και όλες τις δυνατότητες ολόκληρου του κόσμου, θα μπορέσει να λύσει αποτελεσματικά.(Α. Χίτλερ, Ο Αγών μου)

5. Περισσότερα από 1.000 είδη ζώων και 25.000 είδη φυτών, απ’ όσα γνωρίζουμε απειλούνται με αφανισμό. Η εξαφάνισή τους απειλεί και τον ίδιο τον άνθρωπο. Βιότοποι – τόποι ζωής για πουλιά, ψάρια, φυτά και ανθρώπους – καταστρέφονται. Το νερό που πίνουμε, ο αέρας που αναπνέουμε, μολύνονται. Αυτή είναι η πορεία της καταστροφής του πλανήτη μας, αποτέλεσμα της παράλογης επέμβασης του ανθρώπου. Αυτή είναι και η αιτία που οδήγησε στην ίδρυση του WWF, της μεγαλύτερης διεθνούς οργάνωσης για την προστασία του περιβάλλοντος. Ελάτε να δράσουμε μαζί τώραΜαζί μπορούμε να δώσουμε λύσεις.Υποστηρίξτε τη WWF Ελλάς, στηρίξτε τη φύση και τη ζωή! (Απόσπασμα από κείμενο της οργάνωσης «WWF Ελλάς»)

6. Γιατροί χωρίς σύνορα Με τη δική σας βοήθεια σπεύδουν σε ολόκληρο τον κόσμο, για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, όπου αυτές χρειάζονται. Η δική σας προσφορά αποτελεί την κινητήρια δύναμη, για να γιατρευτούν χιλιάδες άνθρωποι. Αυτοί οι άνθρωποι δε ζητούν τη βοήθειά σας…πεθαίνουν γι αυτή. Ενισχύστε τους γιατρούς χωρίς σύνορα.(Απόσπασμα από κείμενο της οργάνωσης «Γιατροί χωρίς Σύνορα»)

7. Πάντα κάτι παραπάνω. Θέλεις κάτι παραπάνω…στην απόλαυση ; Τότε σίγουρα χρειάζεσαι κάτι παραπάνω στην άνεση των χώρων, κάτι παραπάνω στις δυνατότητες του κινητήρα, κάτι παραπάνω στον εξοπλισμό, κάτι παραπάνω στις επιδόσεις. Και φυσικά κάτι παραπάνω στην κατανάλωση, κάτι παραπάνω στην τιμή.HYUNDAI i30. Πάντα κάτι παραπάνω.(Απόσπασμα από τον ημερήσιο Τύπο).

8. Εδώ και πέντε χρόνια η χώρα σας εισέβαλε στο Ιράν. Ποιοι ήταν οι λόγοι που σας οδήγησαν σ’ αυτόν τον πόλεμο ; - Πρώτα απ’ όλα πρέπει να διορθώσουμε την ερώτηση. Κατ’ αρχήν δεν είναι το Ιράκ που εισέβαλε στην Περσία. Οι περσικές δηλώσεις, στις οποίες αναφέρονταν ωμά η διάθεση να καταλάβουν το Ιράκ και να ανατρέψουν το ιρακινό καθεστώς, διαδέχονταν η μια την άλλη. Θα σας εφοδιάσουμε με μια λίστα – ντοκουμέντο, που περιλαμβάνει

21

όλες αυτές τις δηλώσεις. Τα λόγια έγιναν έργα. Στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1980 το Ιράν άρχισε να βομβαρδίζει τις παραμεθόριες ιρακινές πόλεις Χαρπίν, Μεντέλη και Ζορπάτια, καθώς και οικονομικούς στόχους. Έκλεισαν τον περσικό εναέριο χώρο για την ιρακινή αεροπορία και άρχισαν να παρεμποδίζουν την ναυτιλία μας. Επίσης, η αεροπορία τους άρχισε να βομβαρδίζει πολιτικούς στόχους σε ιρακινό έδαφος. Την ίδια εποχή είχαμε μεγάλες συγκεντρώσεις περσικών στρατευμάτων κατά μήκος της μεθορίου. Ήταν φανερό ότι ετοίμαζαν επίθεση. Μεταξύ 4 και 22 του Σεπτέμβρη του 1980, το Ιράκ κατέβαλλε κάθε δυνατή προσπάθεια για ειρηνική διευθέτηση της κρίσης. Όμως η Περσία ήταν αποφασισμένη να επιτεθεί γι αυτό και η ιρακινή κυβέρνηση είχε καθήκον να προστατέψει το λαό της. Έπρεπε λοιπόν να χτυπήσει τον εισβολέα, πριν επιτεθεί αυτός. Γι’ αυτό το Ιράκ χρησιμοποίησε το νόμιμο δικαίωμα της αυτοάμυνας, που κατοχυρώνεται από το Διεθνές Δίκαιο. Έτσι ο ιρακινός στρατός μπήκε στα περσικά εδάφη, για να χτυπήσει τον περσικό στρατό, προτού αυτός εισβάλλει στο Ιράκ. Δεν είμαστε λοιπόν εμείς υπεύθυνοι για το ξεκίνημα του πολέμου, γιατί στο χρονικό διάστημα μεταξύ 4 και 22 Σεπτέμβρη του 1980 ήταν οι Πέρσες αυτοί που επέδραμαν επανειλημμένα στο Ιράκ. (Συνέντευξη με τον ιρακινό πρεσβευτή κ. Ναμπίλ Ναζιέμ)

20. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τους τρόπους ανάπτυξης των παρακάτω παραγράφων.

1. «Τεράστιο χάσμα χωρίζει τον άνθρωπο που αντιμετωπίζει αισιόδοξα τη ζωή από τον απαισιόδοξο. Ο πρώτος βλέπει τα πράγματα από τη θετική τους πλευρά. Και αν ακόμη συναντήσει δυσκολίες ή προβλήματα, δε θα πανικοβληθεί, δε θα πιστέψει ότι όλα είναι «μαύρα και άραχνα» και ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Χωρίς να υποτιμά τις απώλειες, τα μελανά στοιχεία μιας κατάστασης, πιστεύει ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα, για αυτό δεν καταθέτει τα όπλα. Ο απαισιόδοξος λειτουργεί εντελώς διαφορετικά. Μένει στις αρνητικές πλευρές μιας κατάστασης και στις πιο αδιέξοδες πτυχές του προβλήματος. Ακόμη και καθημερινά προβλήματα ρουτίνας, που αργά ή γρήγορα θα βρουν τον δρόμο τους, αυτός τα υπερεκτιμά και προβληματίζεται τόσο, ώστε να χαλά η διάθεσή του. πρόκειται για δυο ανθρώπινους τύπους τόσο διαφορετικούς, ώστε το ίδιο πράγμα ο ένας να το βλέπει με τα πιο μελανά και ο άλλος με τα πιο ρόδινα χρώματα. (Ε.Π. Παπανούτσος)

2. « Η σταθερά ανερχόμενη ανεργία και η εντεινόμενη πόλωση, μεταξύ πλουσίων και φτωχών μετατρέπουν μερικούς τόπους σε εστίες κοινωνικών παριών, παράνομων και πολιτών τρίτης κατηγορίας. Για πολλούς η ανεργία είναι άρρηκτα δεμένη με την εγκληματικότητα. Λόγω της ανισότητας στην οικονομική ανάπτυξη, τα ρεύματα των οικονομικών μεταναστών παραλύουν

22

από φόβο τις συντηρητικές δυνάμεις, τις κάνουν να στρέφονται ακόμη πιο δεξιά, αναπτύσσοντας την αίσθηση της ξενοφοβίας και της ανθρωποφοβίας και, καθώς η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς της οικονομίας, είναι γεγονός ότι τόσο η βία όσο και η εγκληματικότητα θα αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς (Από τον ημερήσιο Τύπο).

3. Ως reality shows προσδιορίζονται οι εκπομπές που στηρίζονται σε μια ατομική αφήγηση κατά προτίμηση «δυστυχισμένης» ζωής και οι οποίες αποτελούν ένα σύμπτωμα ή και ένα λογικό επακόλουθο τηλεοπτικών και κοινωνικών συνθηκών. Οι εκπομπές αυτές συνδέονται με βασικές αλλαγές της εποχής μας, που έχουν επέλθει στο τηλεοπτικό τοπίο από το 1980 κι έπειτα – εισβολή της ιδιωτικής τηλεόρασης και σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στα κανάλια, κατίσχυση του καταναγκασμού της ακροαματικότητας και ακραία επιδίωξη της υψηλής τηλεθέασης, εξάπλωση του νόμου της αγοράς – και είναι απότοκες ευρύτερων κοινωνικοπολιτισμικών αλλαγών : υποβάθμιση της πολιτικής, κρίση του κράτους πρόνοιας, ιδεολογία ενός συνεχώς εντεινόμενου ατομικισμού. (Φωτεινή Τσαλίκογλου , ΤΟ ΒΗΜΑ)

4. Η ανάπτυξη του ανθρώπου μοιάζει με την ανάπτυξη του φυτού. Το σπέρμα δίνει στο φυτό τη δυνατότητα να φυτρώσει και να αναπτυχθεί σύμφωνα με το είδος του. παρέχει δυνατότητες και προσδιορίζει την πορεία και τη μορφή της ανάπτυξης. Αν όμως το περιβάλλον δεν είναι ευνοϊκό, η ανάπτυξη του φυτού δε θα συντελεστεί. Αν σε περίοδο ξηρασίας το φυτό δεν ποτιστεί, θα ξεραθεί· αν κατά την ανάπτυξή ο κορμός του αφεθεί στους ανέμους, θα κινδυνεύσει να σπάσει ή να στραβώσει· αν δεν προφυλαχθεί, είναι επόμενο να το φάνε τα ζώα. Όπως η ανάπτυξή του καθορίζεται από το σπέρμα κι εξαρτάται από τη γη και το περιβάλλον του, έτσι και η ανάπτυξη της προσωπικότητας του προσδιορίζεται από τις έμφυτες δυνατότητες του ανθρώπου και εξαρτάται από το κοινωνικό περιβάλλον, από την οικογένεια, το σχολείο, τους φίλους, τα έντυπα και τα θεάματα, την πολιτιστική ατμόσφαιρα.

5. «Δεν είναι λοιπόν, δυνατό να απαλλαγεί από τον καταλογισμό των πράξεών του ο εγκληματίας πολέμου και ο βασανιστής συνανθρώπων του με τον ισχυρισμό ότι αυτός εξετέλεσε το καθήκον του, υπακούοντας (σύμφωνα με τον όρκο του) σε ρητές διαταγές των φορέων της εξουσίας. Γιατί, εφόσον ο ίδιος αναγνώρισε στους ταγούς του το δικαίωμα να προστάζουν οτιδήποτε θεωρούν χρήσιμο για την πραγματοποίηση ενός σκοπού που τον ξέρει ή τον εικάζει, εφόσον ακόμη έδειξε ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη στις επιδιώξεις και στις θελήσεις τους και όχι μόνο ανέχτηκε την ταπείνωση αυτής της δουλείας, αλλά βρήκε και άνετο τον ζυγό της (δέχτηκε παντοειδείς εύνοιες, χάρηκε πλούτη και

23

τιμές, έχει συναποφασίσει τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν και επομένως είναι συνυπεύθυνος με εκείνους που τα πρόσταξαν»(Ε.Π.Παπανούτσος)

6. « Ο λαϊκισμός εννοιολογεί τον λαό σαν μια ουσία, σαν μια διαχρονική οντότητα που παραμένει η ίδια «δια μέσου των αιώνων». Αυτή η οντότητα είναι από τη φύση της καλή και πολιτισμικά ανώτερη. Η βούληση της, όταν γίνεται σεβαστή, οδηγεί το έθνος στη σωτηρία, στην ευημερία και στην απαράμιλλη δόξα. Με άλλα λόγια. ο λαός σαν μια αμετάβλητη και εγγενώς καλή / σοφή ύπαρξη δεν κάνει ποτέ λάθη. Τα λάθη γίνονται, όταν οι πολιτικές ηγεσίες, που υποτίθεται πως τον αντιπροσωπεύουν, μετατρέπονται σε «κατεστημένα» που αγνοούν τη γνήσια λαϊκή βούληση» (Ν. Μουζέλης, ΤΟ ΒΗΜΑ)

7. «Η Ενωμένη Ευρώπη είναι μια πραγματικότητα και αυτό διαφαίνεται στην καθημερινή μας ζωή. Τα δικαιώματα, που έχουμε ως Ευρωπαίοι πολίτες, καθιστούν τη ζωή μας πιο εύκολη. Με τη χρήση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, την απλή επίδειξη ταυτότητας, για να μεταβούμε σε μια άλλη χώρα, με τα μειωμένα δίδακτρα σπουδών που καταβάλλουμε, τα όσα προγράμματα ανταλλαγής μαθητών στη σχολική ζωή (όπως π.χ. το πρόγραμμα «Σωκράτης») συνειδητοποιούμε ότι η ευρωπαϊκή οικογένεια είναι μια πραγματικότητα. Η Ευρώπη, λοιπόν, έπαψε να είναι όραμα και μετατρέπεται σε τρόπο ζωής» (Από τον ημερήσιο Τύπο)

24