ธุรกิจครอบครัวมีโอกาสรอดขนาดไหน

1

Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

ธุรกิจครอบครัวมโีอกาสรอดขนาดไหน?

ดร.ดนัย เทียนพุฒ

กรรมการผูจัดการบจก.ดี เอ็น ที คอนซัลแตนท

มักจะมกีารพูดกันวาธุรกจิครอบครัวจะอยูไมเกิน 3 ช่ัวคนและโดยเฉพาะอยางยิ่งกับคาํพูด

วา คนไทยทําธุรกิจหรือการคาไมเกง

ถาจะพิจารณาในลักษณะขอมูลจริง โดยผูเขียนไดเคยวิจยัศึกษาไววาอตัรารอดของธุรกิจ

ไทยจากขอมูลของกรมพัฒนาธุรกิจการคาตั้งแตป 2455 – พ.ศ.2550 พบสิ่งที่นาสนใจสําหรับธุรกิจ

ดังตอไปนี ้

1. ในชวงแรก พ.ศ.2455- พ.ศ.2540 ธุรกิจไทยมีอัตรารอดรอยละ 81.6

2. ชวงป พ.ศ.2541-พ.ศ.2550

ถาพิจารณาในชวงระยะเวลา 10 ปนับตั้งแตป พ.ศ.2541 จนถึงสิ้นป พ.ศ.2550 พบ

รายละเอียดเกีย่วกับธุรกิจไทยดังนี ้

ในชวง พ.ศ.2455-พ.ศ.2540

ธุรกิจมีอัตรารอดหรือคงอยูที่สูงมากโดยมผูีประกอบการไทย จดทะเบียนธุรกิจ

ทั้งหมด 483,707 กิจการมีอัตราคงอยูรอยละ 81.6 และอัตราตาย(ส้ินสภาพ)

เพียงรอยละ 18.4 เทานั้น

2


ภาพ : อัตรารอดของธุรกิจไทยในชวง 10 ป

จํานวนท่ี จดทะเบียน

ปแรก

20,364 78,196 157,891 302,038 324,761 372,236

อัตรารอด 38.8%

3 ปแรก


5 ปแรก


8 ปแรก


9 ปแรก


10 ป


* ดนัย เทียนพุฒ (2552). เจาะ DNA ธุรกิจครอบครัวไทย หนา 204-208

(1) ในปแรกธุรกจิมีอัตรารอดรอยละ 38.8 จากผูประกอบการที่จดทะเบียน 20,364 กิจการ

มีกิจการคงอยู 7,900 กิจการ (38.8%) และสิน้สภาพ 12,464 กิจการ (61.2%)

(2) ใน 3 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2544) ธุรกิจมอัีตรารอดรอยละ 43.3 จากผูประกอบการที่

จดทะเบียน 78,196 กิจการ มกีิจการคงอยู 33,840 กิจการ (43.3%) และสิน้สภาพ 44,356 กิจการ (56.7%)

(3) ใน 5 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2546) ธุรกจิมอัีตรารอดรอยละ 35.3 จากผูประกอบการที่

จดทะเบียน 157,891 กิจการ มีกิจการคงอยู 55,755 กิจการ (35.3%) และสิ้นสภาพ 102,116 กิจการ (64.7%)

(4) ใน 8 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2549) ธุรกิจมอัีตรารอดรอยละ 42.4 จากผูประกอบการ

302,038 กิจการ มีกิจการคงอยู 127,983 กิจการ (42.4%) และสิ้นสภาพ 174,055 กิจการ (64.7%)

(5) โดยรวมแลวใน 9 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2550) ธุรกิจมีอัตรารอดรอยละ 44.9 จาก

ผูประกอบการที่จดทะเบียน 324,761 กิจการ มีกิจการคงอยู 153,160 กิจการ (44.9%) และสิ้นสภาพ 188,851

กิจการ (55.1%) โดยไมไดคํานวณป พ.ศ.2543 เพราะมอัีตราสิ้นสภาพ (ตาย) เกนิรอยเปอรเซ็นต

3


ดังนั้นสรุปแลวตั้งแตป พ.ศ.2541จนถึงปพ.ศ.2550 (รวมป 2543) มีจํานวน 372,236 กิจการ

มีอัตรารอดหรือคงอยูรอยละ 40.9 และอัตราสิ้นสภาพรอยละ 59.1

แตถาพิจารณาอัตราตายของธุรกิจไทย ในปจดทะเบียนตัง้แตป พ.ศ.2541 จนถึง พ.ศ.2550

มีกิจการจดทะเบียนเฉลี่ยปละ 37,223 กิจการ โดยการตายเฉลี่ย 21,985 กิจการ ซ่ึงแยกประเภทการตายของ

ธุรกิจไดดังนี ้

• เลิกกิจการรวม 145,115 กิจการ เฉลี่ยปละ 14,511 กิจการ

• รางรวม 69,021 กิจการ เฉลี่ยปละ 6,902 กิจการ

• ลมละลายรวม 3,432 กิจการ เฉลี่ยปละ 343 กิจการ

• อ่ืนๆ รวม 2,296 กิจการ เฉลีย่ปละ 229 กิจการ

สรุปแลวธุรกิจไทยมีอัตราการตายเฉลี่ยอยูที่อัตรารอยละ 59.1

3. มูลเหตุหรือปฐมบทที่ทําใหเกิดธุรกจิครอบครัวไทย

ประเทศไทยม ีพ.ร.บ.ทะเบียนพาณิชยในป พ.ศ.2479 และฉบับตอมาในป พ.ศ.2490 และ

พ.ศ.2499 ระบวุา

“ผูประกอบการพาณิชยกิจ” หมายความวา บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคล ซ่ึงประกอบ

พาณิชยเปนอาชีพปกติและใหหมายความรวมทั้งผูเปนหุนสวนที่ไมจํากัดความรับผิด กรรมการหรือผูจัดการ

ดวย”

ผูเขียนไดสังเคราะหงานเขยีนของบัณฑพ ตั้งศรีวงศ (2543) และผาสุก พงษไพจิตร (2549)

จนเปนภาพความเปนมาของธุรกิจครอบครัวไทย ซ่ึงถาพจิารณา “Thai Family Business Time Capsule”

โดยนับตั้งแตหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (ป ค.ศ.1939-1945) คือหลังป พ.ศ.2488 ธุรกิจครอบครัวไทยไดรับ

อิทธิพลจากกลุมพอคาจีน 5 กลุมคือ กลุมจีนแตจิ๋ว ฮกเกี้ยน กวางตุง ไหหลํา และจนีแคะ ที่ครอบคลุมธุรกิจ

การคาในประเทศไทยเกือบทัง้หมด ซ่ึงธุรกิจครอบครัวในยคุนี้ม ี 2 กลุมหลักไดแก ธุรกิจธนาคารพาณิชย

และธุรกิจอุตสาหกรรมน้ําตาล

ในป พ.ศ.2490 ถือเปนการปดฉากธุรกิจตางชาติโดยการรัฐประหารของจอมพล ป.พิบูล-

สงคราม เชน การสงออกขาว โรงสีขาว ธนาคารพาญิชย กิจการเดินเรอืและประกนัภัย

พอป พ.ศ.2497 รัฐบาลไดใหกําเนดิ พ.ร.บ.สงเสริมการลงทุน ป พ.ศ.2500 มีแผนพฒันา

เศรษฐกิจฯ ฉบับที่ 1 และในป พ.ศ.2503 มีการจัดตั้ง BOI (คณะกรรมการสงเสริมการลงทุน)

4


ธุรกิจพอคาจีนไดปรับจากผูนําเขามาเปนผูผลิตสินคาและยกระดับเปนบริษัทรวมทุนกับ

ตางชาติ

ดังนั้นในชวงป พ.ศ.2503 –พ.ศ.2516 ธุรกิจครอบครัวไทยจะมีลักษณะสําคัญคือ

(1) เติบโตโดยอิงกับอิทธิพลทางการเมือง และ (2) อาศยัพื้นฐานจากตางชาติเปนหลัก

โดยมีกลุมทุนนายหนาที่โดดเดน เชน กลุมโพธิรัตนังกูร กลุมพรประภา กลุมโชควฒันา

กลุมสหยูเนีย่น กลุมเจริญโภคภณัฑ กลุมศรีไทยปศุสัตวและกลุมจิราธิวัฒน

พอถึงป 2516 ในชวง 14 ตุลาคม เศรษฐกิจชะลอตัว อัตราเงินเฟอสูงกวา 10% ธุรกิจ

ครอบครัวในชวงนี้มีการปรบัตัวโดย

(1) ธุรกิจครอบครัวเร่ิมคิดถึงการอยูรอดของธุรกิจในรุนลูกรุนหลาน

(2) ส่ิงที่ทําใหธุรกจิครอบครัวอยูรอดไดคือ การปรับตัวดานการบริหารองคกรและ

บริหารทุน

ในป พ.ศ. 2540 เกิดวิกฤตการเงิน ซ่ึงนําไปสูการลมสลายของกลุมทนุนิยมธุรกิจครอบครัว

ไทย เชน ธนาคารพาณิชย สถาบันการเงินและธุรกิจประกันภยั

กลุมที่อยูรอดไดแก กลุมที่เขาถึงอํานาจรัฐโดยตรงมีอํานาจเหนือรัฐ ดํารงเสนสายทาง

การเมืองแบบแอบแฝงและตองรวมทุนกับตางชาติ อาทิ ธุรกิจกึ่งผูกขาดที่มีผูผลิตนอยราย (Oligopoly)

ธุรกิจผูกขาด เชน ธุรกิจสรุา ธุรกิจโทรคมนาคมและบรรษัทครอบครัวไทย (Thai Family Conglomerates)

เชน เครือเจรญิโภคภัณฑ

ธุรกิจครอบครัวไทยจะมฐีานะพิเศษในการดําเนินธุรกจิดวยปจจัยสําคญั ไดแก

(1) สามารถเขาถึงแหลงเงินทนุที่มีจํากัดจากธนาคาร

(2) ไดรับเทคโนโลยีสมัยใหม (3) การรวมทุนกบับรรษัทขามชาติ (4) ไดรับใบอนุญาตและเงินอดุหนุนจากรัฐบาล

(5) สามารถเขาถึงทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญ เชน ที่ดิน

ความอยูรอดของธุรกิจครอบครัวไทยภายใตกระแสโลกาภิวัตน (ผาสุก พงษไพจิตร, 2549)

ระบุวาจะตองมีการพัฒนาดานเทคโนโลยแีละปรับปรุงคุณภาพของผูบริหาร

ผูเขียนไดประมวลองคความรูทั้งหมดเกีย่วกับธุรกิจครอบครัวไทย ไวดังรูป

5


ธุรกิจครอบครัวในยุคนี้มี 2 กลุมหลัก- ธุรกิจธนาคารพาณิชย- ธุรกิจอุตสาหกรรมน้ําตาล

ธุรกิจครอบครัวไทย

กลุมคนจีนโพนทะเลที่เขามาปกหลักธุรกิจในประเทศไทย

- จีนแตจ๋ิว

- จีนฮกเก๋ียน

- จีนกวางตุง

- จีนไหหลํา

หลังสงครามโลก ครั้งที่ 2

มีต้ังแตรับราชการ เปนเจาของกิจการใหญ ในชาวจีนระดับสูง (ทําโรงสี โรงเล่ือย) ชาวจีนระดับกลาง (ลูกจางอูตอเรือ รับจาง ขุดคลอง รับจางในโรงงาน) คลายจีนแตจิว๋ เปนพอคาใหญ ควบคมุการคาโดยเฉพาะ การคาใบชา ระดับลางเปนกรรมกรรับจางทั่วไป

มีฐานะมั่งคัง่ มักประกอบอาชีพ ชาวจีนระดับสูงนิยม เชน เจาของโรงสี โรงเล่ือย ธุรกิจกอสราง กิจการโรงแรม รานคาเครือ่งโลหะ เคร่ืองจักรกล ชางกอสราง ระดับลาง เปนกรรมกรใชแรงงาน

- จีนแคะ

ประกอบอาชพีในระดับกลางไปถงึระดับลาง เปนชางไม ชางฝมอื พนักงานรับใชบริษัท หางราน รานอาหารและพอคาหาบเร

มีเปนพอคายอย ชางฝมือตางๆ เชน ชางเงิน ชางทอง ชางตัดผม

2490

ปดฉากธุรกิจตางชาติ โดยการทาํรัฐประหารของจอมพล ป.พิบูลสงคราม เชน การสงออกขาว โรงสีขาว ธนาคารพาณิชย กิจการเดินเรือ ประกันภัย

5 กลุม

ธุรกิจครอบครัวไทย

2 4 97ธุรกิจพอคาคนจีนไดปรับจากผูนําเขามาเปนผูผลิตสินคา

พ.ร.บ.สงเสริมการลงทุน

2 500 2 503-2 516

ยกระดับเปนบริษัทรวมทุนกับตางชาติ

กลุมทุนนายหนา

- กลุมโพธิรัตนังกูร

ธุรกิจครอบครัวไทยจะมี 2 ลักษณะสําคัญ

- เติบโตโดยอิงกับอิทธิพลทางการเมือง A

- อาศัยพ้ืนฐานจากตางชาติเปนหลกัB

- กลุมพรประภา- กลุมโชควัฒนา

- กลุมสหยูเนี่ยน

- กลุมเจริญโภคภัณฑ

- กลุมศรีไทยปศุสัตว- กลุมจิราธิวัฒน

มีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 1ตั้งคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน (BoI) ในป 2503

6


ธุรกิจครอบ ครัวไทย

2 514 -2 516

- 14 ต.ค. 16

ธุรกิจครอบครัวปรับตัว

ธุรกิจครอบครัวเริ่มคิดถึงการอยูรอดของธุรกิจใน รุนลูกรุนหลาน

A

สิ่งท่ีทําใหอยูรอดไดคือ การปรับตัวดานการบริหารองคกรและบริหารทุน

B

- เงินเฟอกวา 10%- เศรษฐกิจชะลอตัว

ธุรกิจครอบ ครัว ไทย

หลังป

2560

การลมสลายของกลุมทุนนิยมธุรกิจครอบครัวไทย เชน ธนาคารพาณิชย เงินทุน ประกันภัย

กลุมท่ีเขาถึงอํานาจรัฐโดยตรง ฐานะพิเศษของธุรกิจครอบครัวไทยกลุมธุรกิจครอบครัว ท่ีอยูรอด

2540

ธุรกิจกึ่งผกูขาดที่มีผูผลิตนอยราย

Oligopolies

ธุรกิจผูกขาด เชน ธุรกิจสุรา

ธุรกิจโทรคมนาคม

บรรษัทครอบครัวไทย (Thai Family

Conglomerates) เชน เครือเจริญโภคภัณฑ

ความอยูรอดของธุรกิจครอบครัวไทยภายใตกระแสโลกาภวิัฒน

จะตองมีการพัฒนาดานเทคโนโลยีปรับปรุงคุณภาพของผูบริหาร

มีอํานาจเหนือรัฐ

ดํารงเสนสายทางการเมืองแบบแอบแฝงตองรวมทุนกับตางชาติ

สามารถเขาถึงแหลงเงินทุนที่มีจํากัดจากธนาคาร

ไดรับเทคโนโลยีสมัยใหม

การรวมทุนกับบรรษัทขามชาติ

ไดรับใบอนุญาตและเงินอุดหนุนจากรัฐบาล

สามารถเขาถึงทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญ เชน ที่ดิน

และผูเขียนไดศึกษาวา ธุรกิจครอบครัวไทยสําหรับผูประกอบการที่ตองการประสบ

ความสําเร็จ จะมี “โมเดลคุณลักษณะความสามารถของผูประกอบการ ใน 6 ความสามารถคือ วิสัยทัศนธุรกิจ

(Corporate Vision) ไฮเปอรฟอรแมนซ (High Performance) พัฒนาทมีธุรกิจ (Team Building) ทักษะ

7


การบริหาร (Managerial Skills) นวัตกรรม (Innovation) คุณลักษณะแหงตน (Personal Attribute) โดย

รายละเอียดดังรูป

ความสามารถหลัก รายการความสามารถ

6 คุณ ลักษณะความ

สามารถ ของผู

ประกอบการ

(6 Compe-tencies

of Successful

Entre-preneurs)

วิสัยทัศนธุรกิจ (Corporate Vision)

ไฮเปอรฟอรแมนซ (High Performance)

พัฒนาทีมธุรกิจ (Team Building)

ทักษะการบริหาร (Managerial Skills)

นวัตกรรม (Innovation)

คุณลักษณะแหงตน (Personal Attributes)

ภาวะผูนํา คิดการณไกล กลาเสี่ยง

สนองตอบในทันที มุงผลสําเร็จ กระหายตอการดําเนินธุรกิจ

การเรียนรูดวยตนเองในมิติท่ีกวาง สรางทีมงาน แสวงหาความรูใหมๆ ท้ังท่ีเกี่ยวของและไมเกี่ยวของกับธุรกิจ

ทักษะในการจัดการคน ความเกงดานจัดองคกร มีวิธีการทางการเงินและการควบคุมภายในท่ีมีประสิทธิภาพ

ความคิดริเริ่ม ความยืดหยุน การปรับปรุงวิธีการทํางานใหม

มองโลกในแงดี

เช่ือมั่นในตนเอง

ธุรกิจครอบครัวไทยถาจะรอดตองมีคุณลักษณะความสามารถตามโมเดลครับ!

ธุรกิจครอบครัวมีโอกาสรอดขนาดไหน

Entertainment & Humor