กบฎบวรเดช

กลาวนา กบฎบวรเดช เกดขนเมอ 11 ตลาคม พ.ศ.2476 นบเปนการกบฎครงแรกในประวตศาสตรไทย หลงการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ.2475 สาเหตมาจากความขดแยงระหวางขนนางเกาทนยมเจา กบคณะราษฎร ผทาการอภวฒนการปกครอง (ระบอบการปกครองแบบเกาและแบบใหม) โดยคณะทหารในนาม "คณะกบานกเมอง” นาโดย พลเอกพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาบวรเดช (อดตเสนาบด กระทรวงกลาโหม) พลตรพระยาจนดาจกรตน พลตรพระยาทรงอกษร และ พนเอกพระยาศรสทธสงคราม ไดนากองกาลงทหารหวเมอง จาก จ.นครราชสมา จ.สระบร และ จ.พระนครศรอยธยา บกเขายดดอนเมองและพนททางดานเหนอของพระนคร โดยตงกองอานวยการใหญอยท สโมสรทหารอากาศ กรมอากาศยาน ดอนเมอง แลวยนหนงสอเรยกรองใหฝายรฐบาลลาออก โดยอางเหตผลวา คณะรฐมนตรปลอยใหม การดหมนพระบรมเดชานภาพ และไมพอใจท หลวงประดษฐมนธรรม (ปรด พนมยงค) ซงคณะผกอการมองวา มความคดแบบคอมมวนสต กลบมารวมคณะรฐบาล แต พนเอกพระยาพหลพลพยหเสนา (พจน พหลโยธน) นายกรฐมนตร ไดตอบปฏเสธและสงกาลงกองผสม นาโดย หลวงพบลสงคราม เขาปราบปรามจนไดชยชนะในวนท 25 ตลาคม พ.ศ.2476 จากนน พระองคเจาบวรเดช ไดเสดจลภยทางการเมองไปยง อนโดจนของฝรงเศส ตอมารฐบาลไดกอสราง “อนสาวรยปราบปรามกบฎ” หรอ “อนสาวรยพทกษรฐธรรมนญ” หรอ คนทวไปรจกกนในชอ "อนสาวรยหลกส” ขนทบรเวณหลกส เขตบางเขน กรงเทพมหานคร เพอเปนอนสรณแกผทเสยชวตในเหตการณปราบกบฎบวรเดช

สาเหตของการกอกบฎ พลเอกพระวรวงศเธอพระองคเจาบวรเดช อดตเสนาบดกระทรวงกลาโหม เปน หวหนาฝายทหาร นากาลงทหารจากหวเมองภาคอสานลมลางการปกครองของรฐบาล เนองจากกรณทพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวมพระบรมราชวนจฉยคดคานแผนพฒนาเศรษฐกจของ หลวงประดษฐมนธรรม (นายปรด พนมยงค) ทเรยกกนวา สมดปกเหลอง โดยออกเปนสมดปกขาว ซงแผนพฒนาเศรษฐกจนมการลดทอนอานาจศกดนาอยางมาก มการเสนอแนวทางการปฏรปและการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม อาท เรองการถอครองและการเชาทดน และเปดโอกาสใหเกษตรกรชาวไรชาวนาไดมความเปนอยทดขน เรองนทาใหเชอพระวงศและพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (รชกาลท 7) ออกมาคดคานอยางรนแรง ขณะทฝายคณะราษฎร มการแตกแยกทางความคดอยเชนกน และเหตการณตาง ๆ เหลาน ทาใหนาไปสการเปดอภปรายวจารณ

- 2 - ในรฐสภาในทสด โดยฝายทไมเหนดวยตอแนวทางดงกลาว จงเสนอใหยกเลกขอเสนอนน เปนเหตให หลวงประดษฐมนธรรม ตองถกกดดนใหไปอยทประเทศฝรงเศสชวคราว ซงทาใหคณะราษฎรหลายทาน ไมพอใจพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวและพระยามโนปกรณนตธาดา โดยเฉพาะฝายทหาร ทาใหนาไปสการกอรฐประหารโคนลมรฐบาลพระยามโนปกรณนตธาดา ในการรฐประหารเมอวนท 20 มถนายน พ.ศ.2475 หลงจากการรฐประหารพระยาพหลพลพยหเสนาผนาคณะรฐประหารไดเปนนายกรฐมนตร จงมการลางมลทนใหกบหลวงประดษฐมนธรรม ความวนวายทางการเมองทงหลายมสวนทาให พลเอกพระวรวงศเธอพระองคเจาบวรเดช เหลานายพล และ นายทหารอนๆ ทโดนปลดหลงการเปลยนแปลงการปกครองเมอ พ.ศ.2475 ไมพอใจรฐบาลเปนอนมาก จงเรมกอกบฎขน โดยการนาทหารจากโคราช (กองพนทหารราบท 15, กองพน ทหารราบท 16, กองพนทหารมาท 4, กองพนทหารปนใหญท 3 และ กองพนทหารปนใหญท 4) ทหารจากเพชรบร (กองพนทหารราบท 14) ทหารจากอดร (กองพนทหารราบท 18) เขารบ โดยหวงใหทหารกรงเทพทสนทกบพนเอกพระยาศรสทธสงคราม ไมใหความรวมมอกบฝายรฐบาล อยางไรกตาม ทหารกรงเทพไดหนไปใหความรวมมอกบรฐบาล เนองจากฝายทหารจาก โคราชยนยนใหพลเอกพระวรวงศเธอพระองคเจาบวรเดชเปนหวหนา ซงผดเงอนไขททหารกรงเทพตองการ เนองจากทหารกรงเทพนบถอพนเอกพระยาศรสทธสงครามมากกวาพลเอกพระวรวงศเธอพระองคเจาบวรเดช ในมมมองของทางฝายกบฎบวรเดช เหนวา แททจรงแลวการเปลยนแปลงการปกครองในวนท 24 มถนายน พ.ศ.2475 นน เปนเพยงแคการรฐประหารเทานน มใชการปฏวต เพราะหลงจากนนแลว อานาจทถกผองถายมาจากพระมหากษตรยกตกอยในมอของคนแคไมกคน อกทงหลก 6 ประการทไดสญญาวาจะปฏบตในวนเปลยนแปลงการปกครองกมไดมการกระทาจรง เหตการณทงหมดจงเปนเรองทมอาจยอมรบได จงตองดาเนนการดงกลาว

การตอสและปราบปราม การยงกนครงแรกเรมท อ. ปากชอง จ.นครราชสมา เมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ.2476 มการจบคนของรฐบาลเปนเชลยทโคราช คณะผกอการไดยกกองกาลงเขามาทางดอนเมองและยดพนทเอาไว โดยเรยกชอในนาม “คณะกบานกเมอง” และเรยกแผนการปฏวตครงนวา “แผนลอมกวาง” ซงใชกองกาลงทหารจาก หวเมองตาง ๆ เขาลอมเมองหลวงหรอกรงเทพ ฝายรฐบาล ม พลเอกพระยาพหลพลพยหาเสนา เปนนายกรฐมนตร เมอรขาว จงไดสงกาลงตารวจในความควบคมของ พนตารวจโทพระกลากลางสมร ขนรถไฟขบวนพเศษมงหนาไปยงนครราชสมา

- 3 - และแตงตง พนโทหลวงพบลสงคราม (จอมพล ป. พบลสงคราม - ยศขณะนน) เปน ผบญชาการกองกาลงผสม พรอมรถ ปตอ. รน 76 และรถถง รน 76 บรรทกรถไฟยกออกไปปราบปราม ขบวนรถไฟของกองกาลงทหารฝายพระองคเจาบวรเดช ไดปะทะกบฝายตารวจสนตบาลของรฐบาลทปากชอง ฝายปฏวตระดมยงฝายตารวจทนท กระสนปลดชวตนายรอยตารวจโทขนประดษฐสกลการ กบนายดาบตารวจทองแกน อบเชย และ พลตารวจอก 2 ราย นอกจากนนไดรบบาดเจบอกหลายนาย การยงตอสกนดาเนนไปไมนาน ตารวจทงหมดกตองยกธงขาว ตกอยในความควบคมของทหารฝายปฏวต นายพนตารวจโทพระกลากลางสมร ถกควบคมตวมากบขบวนของทหารฝายปฏวต จนกระทงถงดอนเมอง ทหารฝายปฎวตเขายดดอนเมองไวไดเมอ 12 ตลาคม พ.ศ.2476 แตพระกลากลางสมรได เลดลอดหนจากการควบคมของฝายปฏวตออกมาไดในความมด แลวมงกลบพระนครทนท เมอฝายปฎวตยดดอนเมองไวแลว ไดสงตวแทนไปตดตอกบรฐบาลพรอมกบยนหนงสอเปนคาขาดใหรฐบาลลาออกภายใน 1 ชวโมง ถาไมปฏบตตาม ทางฝายปฏวตจะยกกาลงเขาบงคบ ฝายรฐบาลไดสง พนตรหลวงเสรเรงฤทธ (ผวาการรถไฟสมยตอมา) เปนตวแทนไปเจรจากบฝายปฏวตใหเลกทพกลบไปแตโดยด เพอมใหเสยเลอดเนอคนไทยดวยกน โดยฝายรฐบาลจะกราบบงคมทลขอนรโทษกรรมให แตทางฝายปฏวต เมอไมไดรบผลจากการยนคาขาดเชนนน จงไดดาเนนการกกตว พนตรหลวงเสรเรงฤทธ พรอมสงพนเอกพระยาเวหาสยานศลปสทธ พนโทพระยาเทเวศวรอานวยฤทธ และ เรอเอกเสนาะ รกธรรม เปนคนกลางถอหนงสอของพระองคเจาบวรเดชมาเจรจากบรฐบาล เพอยนขอเสนอใหม รวม 6 ขอ ดงน 1. ตองจดการในทกทางทจะอานวยผลใหประเทศสยามมพระมหากษตรยปกครองประเทศภายใตรฐธรรมนญชวกลปาวสาน 2. ตองดาเนนการตามรฐธรรมนญโดยแทจรง โดยเฉพาะอยางยง คอ การตงและถอดถอนคณะรฐบาลตองเปนไปตามเสยงของหมมาก 3. ขาราชการซงอยในตาแหนงประจาการทงหลายและพลเรอนตองอยนอกการเมอง ตาแหนงฝายทหารตงแต ผบญชาการทหารบก ผบญชาการทหารเรอ ลงไป ตองไมมหนาททางการเมอง 4. การแตงตงบคคลในตาแหนงราชการ จกตองถอคณวฒและความสามารถเปนหลกไมถอเอาความเกยวของในทางการเมองเปนความชอบหรอเปนขอรงเกยจในการบรรจเลอนตาแหนง 5. การเลอกตงผแทนราษฎรประเภทท 2 ตองถวายใหพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเลอกจรง ๆ 6. การปกครองกองทพบก จกตองใหมหนวยผสมตามหลกยทธวธ เฉลยอาวธสาคญแยกกนไปประจาตามทองถน มใหรวมกาลงไวเฉพาะแหงใดแหงหนง

- 4 - สดทายไดขอประกาศนรโทษกรรมแกคณะตนเอง แตคาขอทงหมดน ทางฝายรฐบาลยนกรานไมยนยอม จงเกดการตอสกนของทงสองฝาย โดยคณะปฏวตเคลอนกาลงเขาสพระนครทนท โดยยดพนทเรอยมาจากดอนเมองถงบางเขน และบายวนนน (12 ตลาคม พ.ศ.2476) เสยงปนใหญระเบดกกกองไปทวทองทงบางเขน ฝายปฏวตรอกาลงทหารจากจงหวดหวเมองตาง ๆ ทจะตามมาสมทบ พนโทพระเรงรกปจจามตร ผบงคบการปราบปรามแนวหนา นาคณะทหารเขาตอสโดยลาเลยงอาวธยทโธปกรณ เชน ปนกลหนก ปนใหญตอสอากาศยาน (ปตอ.) และใชรถจกรไอนาดนวงไปตามราง เขากระหนายงอยางไมลดละ ทงน ฝายรฐบาลไดตงกองอานวยการปราบกบฎขนทสถานรถไฟบางซอขางโรงงานปนซเมนตไทยในปจจบน ฝายปฏวตเสยเปรยบในดานกาลงอาวธ พระยาศรสทธสงคราม แมทพหนาของฝายปฏวตสงใหพวกของตนถอนทพมาตงมนอยทสถานหลกส สวนกาลงทหารปนใหญจากนครสวรรค ซงขณะยกกาลงมาเพอสมทบกบกาลงฝายปฏวต ไดถกกองกาลงฝายรฐบาลทสถานโคกกระเทยมตสกดไวจนถอยรนกระจายกลบคนไป สวนพระยาเสนาสงครามแมกอง ไดพยายามหนเลดลอดลอบมาสมทบไดในภายหลง กองทหารเพชรบรกเชนกน ถกทหารฝายรฐบาลทราชบรตสกดกนไวทสถานบานนอย (สถานเขายอย) ไมสามารถจะผานมารวมกาลงกบฝายปฏวตได สวนทหารจากปราจนบร ไมมนใจวาฝายปฏวตจะไดรบชยชนะตอรฐบาลได จงประกาศเขารวมกบฝายรฐบาลทาการปราบปรามฝายปฏวต เหตการณระสาระสายทาใหฝายปฏวตสญเสยกาลงใจในการสรบเปนอยางมาก การรบขบเคลอนกนอยถง 2 วน 2 คน กระทงวนท 14 ตลาคม พ.ศ.2476 ฝายปฏวตยงคงปกหลกอยางเหนยวแนนทสถานรถไฟหลกส มกาลงทหารมา จานวน 5 กองรอย ของนครราชสมาประจาแนวรบอยางทรหด แมจะมปนกลอยเพยง 5 กระบอกเทานนกตาม ยงสามารถรกไลทหารฝายรฐบาลถอยรน จนเขายดคลองบางเขนไวไดอกครงหนง รงขน วนท 15 ตลาคม พ.ศ.2576 ฝายรฐบาลไดหนนกาลงพรอมอาวธหนกนาขนรถไฟ มทงรถเกราะ และปนกล รกไลฝายปฏวตจนเกอบประชดแนวหนาฝายปฏวต ซงถอวาเปนรองทงกาลงสนบสนนและอาวธตาง ๆ ตองถอยกลบ เมอเพลยงพลา ฝายปฏวตไดใชหวรถจกรฮาโนแมกเปลา เบอร 277 พงชนรถไฟ บทน.ของกองทพรฐบาล สงผลใหทหารรฐบาลเสยชวต 9 – 10 นาย รวมถงรอยโทซงโดนรถ ปตอ.76 ทบเสยชวตดวย โดยคนขบเปนนายทหารหนม ชอ อรณ บนนาค ซงตอมาถกจบและนาสงตวไปเกาะตะรเตา

- 5 - เมอประเมนกาลงการตอสกบฝายรฐบาลแลว เหนวา ฝายรฐบาลมกาลงเหนอกวา เพราะโดนฝายรฐบาลสงใหเอานดดนออกจากลกกระสนปนใหญหมดไปกอนหนาทจะกอกบฎ พระองคเจาบวรเดช จงสงใหถอยทพ ไปยดชองแคบสถานปากชอง เพอเตรยมการตอสกบรฐบาลตอไป ขณะทเคลอนกาลงถอยไปนน ไดทาการระเบดทาลายสะพานและทางรถไฟเสยหายหลายแหง เพอเปนการประวงเวลาการตดตามรกไลของฝายรฐบาล ฝายปฏวตถกกาลงฝายรฐบาลตดตามปราบปรามมาถงสถานหนลบ-ทบกวาง และ ปากชอง ไดรบความเสยหายอยางหนก สดทายฝายรฐบาลสามารถปราบปรามฝายปฏวตไดสาเรจในทสดสวนพระองคเจาบวรเดช ไดขนเครองบนหนออกนอกประเทศไป

ผลทเกดขน จากเหตการณครงนน ทาใหนายทหารฝายปฏวต ไดแก นายพนเอกพระยาศรสทธสงคราม (ดน ทาราบ) ถกยงเสยชวต หมอมเจาสทธพร กฤดากร พระอนชาของพระองคเจาบรเดช ไดถกทหารจบกม และสถานปากชองถกยด และแมทพเสยชวตแลว ในวนท 25 ตลาคม พ.ศ.2476 พระองคเจาบวรเดชและพระชายา จงเสดจหนทางเครองบนจากฐานบนโคราช โดยม หลวงเวหนเหรเปนนกบน ไปขอลภยทางการเมองทเมองไซงอน ประเทศเวยดนาม จนหลงสงครามโลกครงท 2 จงยายไปประทบทประเทศกมพชา และเสดจกลบประเทศไทยพรอม หมอมเจา ผจงรจตร กฤดากร พระชายา เมอ พ.ศ.2491 ภายหลงไดมการตงศาลพเศษ มการคมขงทหารและพลเรอนผเกยวของกบการกบฎครงนนบรอยคนทเรอนจาบางขวาง แตทไมมการประหารชวต เพราะพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ไดสละ ราชสมบต ทาใหรฐบาลตองอภยโทษใหบรรดาผรบโทษประหารชวตเปนโทษจาคกตลอดชวต และผไดรบโทษจาคกกไดรบการลดโทษตามลาดบขน รฐบาลไดจดใหมรฐพธใหแกผเสยชวตทง 17 คน กรณปราบกบฎบวรเดช โดยไดจดสราง เมรชวคราว ณ ทงพระเมร (สนามหลวง) ซงเดมรชกาลท 7 ไมทรงยนยอมใหใชพนททงพระเมรน แตทางคณะราษฎรยนยนทจะสรางเมรชวคราวบนทงพระเมร รชกาลท 7 จงตองทรงยนยอม แตระบถอยคาดวยทวงทานองวา “ไมไดเปนพระราชประสงค” เมรชวคราวนถอเปนเมรสามญชนครงแรกบนทองสนามหลวง ซงกอนหนานนจะใชเปนทประกอบพธสาหรบเจาเทานน ซงตอมาในวนท 14 ตลาคม พ.ศ.2479 ไดมพธเปด “อนสาวรยปราบกบฎ” หรอ “อนสาวรยพทกษธรรมนญ” ทบรเวณหลกส บางเขน ซงเปนหนงในพนทสรบ เพอเปนอนสรณระลกถงเหตการณปราบกบฎบวรเดชเพอพทกษรฐธรรมนญ แตปจจบนนยมเรยกชอเพยงตามแหลงทตงวา “อนสาวรยหลกส”

- 6 - พ.ศ.2482 นกโทษการเมองจานวนหนงจากเหตการณกบฎบวรเดช พรอมกบนกโทษการเมองอกจานวนหนงจากเหตการณกบฎนายสบ ถกสงไปกกบรเวณอยท อาวตะโละอดง นคมฝกอาชพตะรเตา เกาะตะรเตา จงหวดสตล ซงปจจบนเปนสวนหนงของอทยานแหงชาตตะรเตา พ.ศ.2487 ไดมการปลอยตวบรรดาผไดรบโทษกรณกบฎบวรเดชทงหมดออกจากเรอนจา พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวกบพระนางเจาราไพพรรณพระบรมราชนเสดจราชดาเนนออกนอกประเทศเพอไปรกษาพระเนตร ณ ประเทศองกฤษ

บทสรป ไมวาจะอย ณ ในสถานะใด มอานาจหรอไมมอานาจ ทกคนควรชวยกนรกษาไวซงประเทศชาต ซงคนรนหลง ๆ แทบไมทราบเลยวา ในชวงตน ๆ ของการปกครองในระบอบประชาธปไตย ยงมขอขดแยงดานความคดของผคนกลมตาง ๆ วา รวดเรวเกนไปไหม? ทนาประเทศเขาสระบอบการปกครองสมยใหม โดยประชาชนยงไมมความพรอม และทสาคญ คอ อานาจซงตกอยในกามอกลมบคคลใหม ซงแตกตางดานความคด วธการ บางสงเพอพวกพอง ทาใหกลมเกาและใหมไมพอใจ ถงขนยกกาลงและอาวธเขาตดสนปญหา สรางความสญเสยทงทรพยสนและชวตผคนจานวนไมนอย นนเปนทมาของประวตศาสตรการเมองไทยชวงหนง ทรจกกนในชอวา “กบฎบวรเดช”

บทวเคราะห จากเหตการณดงกลาว นบไดวาไมมฝายใดถกหรอผด และสวนใหญผเขยนมกเปนฝายรฐบาล ดงนน เราจะเหนเพยงสวนดเพยงฝายเดยว แตอยางไรกตามหากเหตการณไมยตลงโดยเรว ความเสยหายใหญหลวงทมผลตอประเทศชาต กองทพ ทรพยสนของชาต คงมมากไปกวาน โดยเฉพาะกจการการรถไฟ เพราะเหตการณสวนใหญใชรถไฟเปนหลก เนองมาจากเพยงแคความไมเขาใจกนทางดานแนวความคด มการแตกแยกกนเปนกลม เปนรน เปนเหลา ทใชความคดของตนเปนหลก ดงนน การกระทาใด ๆ ควรคดและไตรตรองใหรอบคอบ ลดการใชความรนแรง เพอไมใหเปนเหมอนเชนเหตการณทผานมา ดงนน ควรนาเรองราวตาง ๆ ในอดตมาเปนกรณศกษา เพอนามาเปนบทเรยนและเปนแนวทางในการแกไขปญหาในปจจบน สาหรบการทารฐประหารหรอการกอกบฏของทหารอยางเชนในอดตคงไมเกดขน ถงแมวาจะไมเคยมครงใดททหารจะคดเหมอนกน มศรทธาในตวผกอการเหมอนกน แตความเหมอน คอ ความรกชาต

- 7 - รกแผนดน และความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย ดงนน การกอรฐประหารในปจจบนมเพยงเหตผลเดยวคอ ชาต ประชาชน และราชบลลงก มความลอแหลมตอภยคกคามอนกอใหเกดความเสยหายจนเกนแกไขแลว ทหารคงตองทาการรฐประหาร เพอปกปองสงเหลานน พดงาย ๆ คอ ทงภาครฐและภาคประชาชนตองผนกพลงกน ทางานรวมกน ชวยกนทกฝาย สรางสรรคพลงประชาชนทรกสนต รกประชาธปไตย รกบานรกเมองขนมา พลงน จงจะสามารถปกบานคมเมองได สรปคอ จงแปร “วกฤต” ใหเปน “โอกาส” และแปร “หายนะ” เปน “พลงแหงการสรางสรรค”

หลกฐานอางอง http://www.oknation.net/blog/print.php?id=91214 http://www.thaimtb.com/cgi-bin/viewkatoo.pl?id=236204 http://portal.rotfaithai.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=1654