บทเรยนส าเรจรป

เสรมสรางคณธรรม จรยธรรม เรอง ระบบไหลเวยนเลอด

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 4

โดย นายสรชย ผวเหลอง

โรงเรยนพะโตะวทยา อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 11

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ

ค าแนะน าส าหรบนกเรยน

บทเรยนส าเรจรปน จดท าขนเพอใหนกเรยนศกษาดวยตนเอง โปรดอานค าแนะน ากอนศกษาบทเรยน ดงตอไปน

1. บทเรยนนไมใชขอสอบ นกเรยนไมตองกงวลใจ คอย ๆท าไปเรอย ๆ ทละกรอบ นกเรยนจะไดรบความร ไดท าแบบฝกหดและไดท ากจกรรมตาง ๆ ดวยตวของนกเรยนเอง 2. กอนทนกเรยนจะศกษา ใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยนเพอวดพนฐานความร เดม 3. เรมท าตงแตกรอบแรกเรยงไปตามล าดบ โดยไมขามกรอบใดกรอบหนง 4. อานค าอธบายและค าถามชา ๆ ใหเขาใจ แลวจงเขยนค าตอบลงในกระดาษอน อยาขดเขยนลงในบทเรยนส าเรจรปน 5. เมอตอบค าถามเสรจกรอบหนง แลวจงเปดไปดค าตอบในกรอบตอไป เพอตรวจ ค าตอบวาตอบถกหรอไม ถาตอบถกกจงท ากรอบตอไป 6. ถาค าตอบผด จงยอนอานขอความในกรอบทผานมาใหเขาใจ แลวตอบค าถาม 7. ท าไปเรอย ๆ ไมตองรบรอน ถาเบอกใหพกสกครแลวกลบมาท าใหม 8. เมอศกษาจบทกกรอบแลว ใหนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน เสรจแลวตรวจค าตอบ เพอดผลความกาวหนาของตนเอง 9. นกเรยนจะตองซอสตยตอตนเอง ไมเปดดค าตอบกอนหรอในขณะปฏบตกจกรรม 10. เกบอปกรณการเรยนใหเรยบรอย ภายหลงเสรจสนภารกจ

แบบทดสอบกอนเรยน

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสด เพยงค าตอบเดยว

1. เลอดจากรางกายเขาสหวใจทใด ก. หองบนขวา ข. หองบนซาย ข. หองลางขวา ง. หองลางซาย

2. โปรตนทยอยแลวเปนกรดอะมโน อยสวนใดของเลอด ก. พลาสมา ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดแดง ง. เมดเลอดขาว

3. เมดเลอดแดงของคนวยผใหญจะสรางทใด ก. ตบ ข. มาม ค. ไขกระดก ง. เสนเลอด

4. เมดเลอดขาวมหนาทอะไร ก. ล าเลยงน า ข. ล าเลยงอาหาร ค. ท าลายเชอโรค ง. ท าใหเลอดตกตะกอน 5. สารใดในเลอดทท าหนาทน าออกซเจน ก. พลาสมา ข. เกลดเลอด ค. ฮโมโกลบน ง. ไฟบรโนเจน

6. หลอดเลอดชนดใดมผนงบางมากประกอบดวยเซลลชนเดยว

ก. หลอดเลอดด า ข. หลอดเลอดฝอย ค. หลอดน าเหลอง ง. หลอดเลอดแดง 7. เกลดเลอดชวยใหเลอดแขงตวในกรณใด

ก. เลอดจางเกนไป ข. เลอดออกมบาดแผล ค. เลอดขาดวตามนเค ง. เลอดขาดเมดโลหตขาว

8. การนบปรมาณของอะไรในเลอดทบอกใหทราบวามการตดเชอเกดขน ก. น าตาล ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดขาว ง. เมดเลอดแดง

9. เซลลในขอใดทไมมนวเคลยส ก. เซลลเมดเลอดแดง ข. เซลลเมดเลอดขาว ค. เซลลกลามเนอ ง. เซลลประสาท 10. ชพจรในภาวะปกตจะเตนกครงตอนาท ก. 72 ครง ข. 100 ครง ค. 120 ครง ง. 125 ครง

แนวคด

ระบบไหลเวยนของเลอด เปนระบบทท าหนาทล าเลยงอาหาร และออกซเจนไปยงเซลลทวรางกายจะอาศยกระบวนการไหลเวยนเลอด ระบบไหลเวยนเลอดประกอบดวยอวยวะทส าคญ คอ หวใจ ปอด เสนเลอด และเลอด

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. บอกความส าคญของระบบไหลเวยนเลอดได 2. บอกอวยวะทส าคญในระบบไหลเวยนเลอดได 3. อธบายหนาทและความสมพนธของอวยวะในระบบไหลเวยนเลอดได 4. เปนแบบอยางทด มน าใจ ชวยเหลอสงคม และมความรบผดชอบ

บทเรยนส าเรจรป เรอง ระบบไหลเวยนเลอด

กรอบท 1 ระบบไหลเวยนเลอด ระบบไหลเวยนเลอด เปนระบบทมการล าเลยงสารไปยงเซลลตางๆ ทวรางกาย ระบบไหลเวยนของเลอดแบงออกเปน 2 ระบบ ดงน

1. ระบบวงจรเปด พบในสตวพวกแมลง หอย และกลมดาวทะเล ซงม ชองวางในล าตวคลายหลอดเลอด 2. ระบบวงจรปด พบในสตวพวกไสเดอนดน หมก และสตวมกระดกสนหลง เลอดจะไหลเวยนไปในหลอดเลอด และจ าเปนตองมหลอดเลอดฝอย

ในการแลกเปลยนสารตางๆ ระหวางเซลลกบเลอด

ค าถาม หลอดเลอดฝอยมความส าคญอยางไร

ก. ทางเดนเลอด ข. เปนทแลกเปลยนสาร ค. เปนทเกบน าเลอด ง. เปนทเกบแกส

ดค าตอบในกรอบตอไปเรอย ๆ

กรอบท 2

ระบบไหลเวยนเลอด - ระบบไหลเวยนเลอดเปนระบบ ทท าหนาทล าเลยงสารอาหารและออกซเจน ไปเลยงสวนตางๆของรางกาย

- ระบบไหลเวยนเลอด ประกอบดวย หวใจ ปอด เสนเลอด และเลอด - การไหลเวยนของเลอด จะเกดขนอยางตอเนอง เปนระบบ และท างาน ตลอดเวลา

ค าถาม อวยวะใดไมเกยวของกบระบบไหลเวยนเลอด ก. หวใจ ข. ปอด

ค. หลอดเลอด ง. ตบ

ค าตอบของกรอบท 1 ข. เปนทแลกเปลยนสาร คอย ๆ ศกษาดนะ ไมยากหรอก

กรอบท 3 อวยวะในระบบไหลเวยนเลอด หวใจ หวใจของมนษยมขนาดเทาก าปนของตนเอง หวใจมทงหมด

4 หองคอ หองบน 2 หอง และหองลาง 2 หอง - หวใจ ท าหนาทสบฉดเลอดผานทางหลอดเลอด เพอไปเลยงเซลลทว รางกาย และรบเลอดจากรางกายและปอด - หวใจหองบนกบหวใจหองลางจะมลนหวใจ (valve) ท าหนาทปด-เปด ควบคมการไหลผานของเลอดภายในหวใจ

ค าถาม ลนหวใจท าหนาทอะไร ก. ปด-เปด ควบคมการไหลผานของเลอด ข. รบเลอดจากรางกาย ค. แลกเปลยนกาซ ง. สบฉดเลอด

ค าตอบของกรอบท 2 อยาลมดรปภาพประกอบ ง. ตบ แลวพยายาม ท าความเขาใจ

กรอบท 4 หวใจ ลกษณะของหวใจหวใจอยระหวางปอดทง 2 ขาง ภายในถงเยอหม หวใจซงมน าเหลองหลอเลยงอย

- ผนงหวใจประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน คอชนนอกและชนในเปนเนอเยอ บผวบางๆ ชนกลางเปนกลามเนอพเศษทหนามาก

- หวใจของคนเราแบงออกเปน 4 หอง หองบน 2 หอง เรยกวา เอเตรยม ( atrium ) มหนาทรบเลอดจากปอดและรางกาย เพอสงเขาสเวนตรเคล

- หองลาง 2 หอง เรยกวา เวนตรเคล(ventricle) มผนงหนามาก เพราะ ท าหนาทสบเลอดไปเลยงรางกาย

ค าถาม ผนงหวใจประกอบดวยเนอเยอกชน

ก. 1 ชน ข. 2 ชน ค. 3 ชน ง. 4 ชน

ค าตอบของกรอบท 3 ศกษาไปทละขน ก. ปด- เปด ควบคมการไหลผานของเลอด เหนอยกพกไดนะคะ

กรอบท 5 หวใจ หวใจ มหลอดเลอดทน าเลอดมาเลยงกลามเนอหวใจ เรยกวา โคโรนารอารเทอร (coronary arterices) ซงม 2 เสน จะแตกแขนงไปเลยงทกสวนของเนอเยอหวใจ

- เมอเลอดมาเลยงหวใจแลว บางสวนจะไหลกลบเขาสหวใจทางโคโรนารเวน ( coronary vein )

ค าถาม หลอดเลอดทน าเลอดมาเลยงหวใจขอใด ก. โคโรนารอารเทอร ข. โคโรนารเวน ค. ไตรคสพด ง. เวนตรเคล

ท าไดใชไหม ค าตอบของกรอบท 4 เกงจง

ค. 3 ชน

กรอบท 6 การท างานของหวใจ

- ภายในหวใจมกลามเนอหวใจท าหนาทสบฉดเลอดไดอยางมประสทธภาพมาก - หวใจคนปกตทวไปจะเตน 72 ครงตอนาท โดยทสามารถหดและคลายตวเปน

จงหวะ ตอนบบตวจะฉดเลอดออกจากหวใจ ตอนคลายตวจะสบเลอดเขาสหวใจ - การบบตวของหวใจจะท าใหเกดแรงดนภายในหลอดเลอด ประมาณ 110-120 มลลเมตรปรอท ซงถอเปนความดนเลอดของคนปกตทสขภาพด

ค าถาม ถาเลอดเขาสหวใจ กลามเนอหวใจจะท างานในลกษณะใด

ก.คลายตว ข. บบรดตว ค. สบฉดเลอด ง. หดตว

ค าตอบของกรอบท 5 อยาเพงหยดนะคะขางหนา ก. โคโรนารอารเทอร ยงมสงทนาสนใจรออย

กรอบท 7 การหมนเวยนของเลอดผานหวใจ

- หวใจหองเอเตรยมขวา รบเลอดจากหลอดเลอดด าชอซพเรยเวนาคาวา (superior vena cava) ซงน าเลอดมาจากหวและแขน - รบเลอดจากหลอดเลอดด าชออนฟเรยเวนาคาวา (inferior vena cava) จากล าตว และ ขาเขาสหวใจ เมอเลอดเขาสหวใจสเวนตรเคลขวา ผานลนไตรคสพด(tricuspid valve) - เมอเวนตรเคลขวาบบตว เลอดจะผานลนพลโมนารเซมลนาร เปดเขาส หลอดเลอดแดง (พลโมนารอารเทอร ) เพอไปแลกเปลยนกาซคารบอนไดออกไซด และรบออกซเจนจากปอด กลบเขาสหวใจ

ค าถาม เสนเลอดจากล าตวและขา เรยกวาอะไร ก. เวนตรเคล ข. พลโมนารเซมลนาร ค. ซพเรยเวนาคาวา ง. อนฟเรยเวนาคาวา ค าตอบของกรอบท 6 ถาไมเขาใจอยาพงทอ ก.คลายตว ลองกลบไปดใหมอกครง

กรอบท 8 หลอดเลอด

- หลอดเลอดมอยทกสวนของรางกาย ท าหนาทน าสารอาหารและแกสออกซเจน เพอไปเลยงสวนตางๆของรางกาย การจ าแนกหลอดเลอดตามขนาดและหนาท สามารถแบงได 3 ชนด คอ 1. หลอดเลอดแดง 2. หลอดเลอดด า 3. หลอดเลอดฝอย - ขณะหวใจบบตว เลอดจะถกดนไปตามหลอดเลอดแดงดวยความดนสงมผลท าให หลอดเลอดขยายตว การหดตวและขยายตวของหลอดเลอดน เรยกวา ชพจร

ค าถาม หลอดเลอดทเราใชวดชพจร เปนหลอดเลอดชนดใด ก. หลอดเลอดแดง ข. หลอดเลอดด า ค าตอบของกรอบท 7 ค. หลอดเลอดฝอย ง. ถกทกขอ ง. อนฟเรยเวนาคาวา

กรอบท 9 เลอด - ในรางกายของคนเรามเลอดอยประมาณ 6 ลตร (6,000 ลกบาศกเซนตเมตร) - เลอดของคนเราประกอบดวยองคประกอบดงน 1. สวนทเปนของเหลว คอน าเลอดหรอพลาสมา ประมาณ 50 เปอรเซนต ประกอบดวยน าและสารตางๆ เชน กรดอะมโน กรดไขมน กลเซอรอล น าตาลกลโคส

2. สวนทเปนของแขง ประมาณ 50 เปอรเซนต ประกอบดวย 2.1 เซลลเมดเลอดแดง (red blood cell ) มลกษณะกลมแบน ตรงกลางเวาไมม นวเคลยส เปนทอยของฮโมโกลบน ซงจะรวมตวกบแกสออกซเจน เปนสารประกอบ

ค าถาม สารชนดใดทไมไดอยพลาสมา ก. กรดอะมโน ข. ฮโมโกลบน ค. กรดไขมน ง. กลเซอรอล

ค าตอบของกรอบท 8

ก. หลอดเลอดแดง

กรอบท 10 เลอด

2.1 เซลลเมดเลอดขาว ( white blood cell) มขนาดใหญกวาเซลลเมดเลอดแดงและ มนวเคลยส เซลลเมดเลอดขาว มหลายชนดและรปรางตางกน มหนาทท าลายเชอโรค และสงแปลกปลอมทเขาสรางกาย การท าลายเชอโรคของเมดเลอดขาวท าไดโดยการ น ากลบสเซลลแลวยอยสลาย และการสรางสารเคม เรยกวา แอนตบอด

2.2 เกลดเลอด ( platelets ) เปนสวนของเซลลทมรปรางเปนแผนเลกๆ ไมม นวเคลยส มหนาทชวยในการแขงตวของเลอดเมอเกดบาดแผล

เซลลเมดเลอดแดง เซลลเมดเลอดขาว เซลลเกลดเลอด ค าถาม สารในขอใดทเมดเลอดขาวสรางขนมาท าลายเชอโรค ก. กรดอะมโน ข. ฮโมโกลบน ค. แอนตบอด ง. กลเซอรอล ค าตอบของกรอบท 9 ท าไดไมยากเลย ข. ฮโมโกลบน พยายามหนอยนะครบ

กรอบท 11 หลอดเลอดหรอเสนเลอด ( blood vessel ) มอย 3 ชนด

1. หลอดเลอดแดง (arteries) เปนหลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจ มผนง เหนยวและยดหยนไดมกลามเนอเรยบทหดตวและขยายตวไดด

2. หลอดเลอดด า ( veins) เปนหลอดเลอดทน าเลอดกลบเขาสหวใจ เพราะ สวนใหญเปนเลอดทขาดสารอาหารและออกซเจน

3. หลอดเลอดฝอย (capillaries) เปนหลอดเลอดเลกๆทแตกแขนงออกไปจาก หลอดเลอดแดงกบหลอดเลอดด า ประกอบดวยเซลลเพยงชนเดยวเปนท แลกเปลยนกาซและสารตางๆ ระหวางเซลลกบเลอด

ค าถาม การแลกเปลยนกาซจะเกดขนทหลอดเลอดชนดใด

ก. หลอดเลอดด า ข. หลอดเลอดแดง ค. หลอดเลอดฝอย ง. เกดขนทกต าแหนง

ค าตอบของกรอบท 10 ส ส ใกลส าเรจแลว ค. แอนตบอด

กรอบท 12 ความดนเลอด เกดขนเนองจากการบบและคลายตวของหวใจ

- ขณะทหวใจบบตว เลอดจะถกดนใหไหลไปตามหลอดเลอดแดง ดวยความ ดนสง สามารถวดความดนไดทหลอดเลอดแดงตนแขน - ขณะทหวใจคลายตว เลอดจะไหลกลบเขาสหวใจตามหลอดเลอดด า ดวยความดนต า - ปกตผใหญมความดน 120 / 80 มลลเมตรของปรอท โดยทวไปหวใจบบตวจะม

คาประมาณ 100 + อาย และหวใจคลายตวรบเลอดเขาสหวใจไมเกน 90 มลลเมตร - คาความดนขนอยกบ เพศ อาย ขนาดของรางกาย อารมณ การท างาน อรยบท

ต าแหนงทสามารถจบชพจรได

ขอมอ ขอพบ

ตนคอ ค าถาม การวดความดนเลอดจะตองวดทหลอดเลอดชนดใด สบายมากครบ ก. หลอดเลอดด า ข. หลอดเลอดแดง ค. หลอดเลอดฝอย ง. วดไดทกต าแหนง ค าตอบของกรอบท 11 ค. หลอดเลอดฝอย

กรอบท 13

เรยนเกงมากทท าถกหมด แสดงวานกเรยนเขาใจแลว

เมอเขาใจแลว ท าแบบทดสอบหลงเรยนเลย จะไดทราบผลการพฒนาของตนเอง ค าตอบของกรอบท 12

ข. สรางฮอรโมน

แบบทดสอบหลงเรยน

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสด เพยงค าตอบเดยว

1. เลอดจากรางกายเขาสหวใจทใด ก. หองบนขวา ข. หองบนซาย ค. หองลางขวา ง. หองลางซาย

2. โปรตนทยอยแลวเปนกรดอะมโน อยสวนใดของเลอด ก. พลาสมา ข. เกลดเลอด

ค. เมดเลอดแดง ง. เมดเลอดขาว 3. เมดเลอดแดงของคนวยผใหญจะสรางทใด

ก. ตบ ข. มาม ค. ไขกระดก ง. เสนเลอด

4. เมดเลอดขาวมหนาทอะไร ก. ล าเลยงน า ข. ล าเลยงอาหาร ค. ท าลายเชอโรค ง. ท าใหเลอดตกตะกอน 5. สารใดในเลอดทท าหนาทน าออกซเจน ก. พลาสมา ข. เกลดเลอด ค. ฮโมโกลบน ง. ไฟบรโนเจน

6. หลอดเลอดชนดใดมผนงบางมากประกอบดวยเซลลชนเดยว ก. หลอดเลอดด า ข. หลอดเลอดฝอย

ค. หลอดน าเหลอง ง. หลอดเลอดแดง 7. เกลดเลอดชวยใหเลอดแขงตวในกรณใด

ก. เลอดจางเกนไป ข. เลอดออกมบาดแผล ค. เลอดขาดวตามนเค ง. เลอดขาดเมดโลหตขาว

8. การนบปรมาณของอะไรในเลอดทบอกใหทราบวามการตดเชอเกดขน ก. น าตาล ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดขาว ง. เมดเลอดแดง

9. เซลลในขอใดทไมมนวเคลยส ก. เซลลเมดเลอดแดง ข. เซลลเมดเลอดขาว ค. เซลลกลามเนอ ง. เซลลประสาท 10. ชพจรในภาวะปกตจะเตนกครงตอนาท ก. 72 ครง ข. 100 ครง ค. 120 ครง ง. 125 ครง

แบบประเมนตนเอง

จากการท าแบบทดสอบ

กอนเรยนได

หลงเรยนได

เกณฑการประเมน ดานความร ถานกเรยนท าได 6 คะแนน ถอวา ผาน ถานกเรยนท าได 7 - 8 คะแนน ถอวา ด ถานกเรยนท าได 9 - 10 คะแนน ถอวา ดมาก คะแนนระหวางเรยนได

ถานกเรยนพจารณาผล แลวไมเปนทนาพอใจ กลบไปทบทวนใหม อกรอบไดนะครบ