Թթվածնի ենթախմբի ընդհանուր

բնութագիրը

Թթվածնի ենթախմբի ընդհանուր

բնութագիրը

Թթվածնի ենթախումբը Թթվածնի ենթախումբը ներառում է թթվածին՝ ներառում է թթվածին՝ O, O,

ծծումբծծումբ` S, ` S, սելեն՝ սելեն՝ Se, Se, տելուր՝ տելուր՝ Te, Te, պոլոնիում՝ պոլոնիում՝ Po, Po, տարրերն ու տարրերն ու

կազմումտարրերի կազմումտարրերի պարբերական համակարգի պարբերական համակարգի

VIA VIA խումբը խումբը (VI (VI խմբի գլխավոր խմբի գլխավորենթախումբենթախումբ )ը)ը ::

Այս ենթախմբիառաջին չորստարրը ոչ մետաղներ են ու ստացել են

քալկոգեններ , անվանումը ինչը հունարենից թարգմանելիս

նշանակում է հանքածին՝ հանք: առաջացնող Թթվածինն ու ծծումբը

, տիպական ոչ մետաղներ են սելենն ուտելուրը նաև մետաղական

, հատկություններ են ցուցաբերում իսկպոլոնիումը : մետաղ է VIA խմբի

տարրերիարտաքին էներգիական մակարդակումառկա է վեցական

:էլեկտրոն

Քալկոգենները՝ թթվածնի Քալկոգենները՝ թթվածնի ենթախմբիտարրերը ենթախմբիտարրերը

Քալկոգենները՝ թթվածնի Քալկոգենները՝ թթվածնի ենթախմբիտարրերը ենթախմբիտարրերը

Անվանում ն ու

քիմիականնշանը

-Կարգաթիվը

Ar Ատոմիշառավիղ

ը (նմ)

Իոնացմ ան

էներգիա ն (ԷՎ)

-Էլեկտրա-բացասա

-կանությունը

Օքսիդաց- մանաստիճան-ները

Թթվածին ՝ O

8 16 0,074 13,4 3,5 -2 -1 0 (ֆտորիդներ

ից բացի)

Ծծումբ՝S

16 32 0,104 10,4 2,5 -2 -1 0 +1 +2 +4 +6

Սելեն՝ Se 34 78 0,117 9,8 2,4 -2 0 +2 +4 +6

Տելուր՝Te

52 127 0,137 9,0 2,1 -2 0 +2 +4 +6

Պոլոնիու մ՝ Po

84 [210] 0,152 8,4 2,0 -2 0 +2 +4 +6

Քալկոգեններիառաջացրած Քալկոգեններիառաջացրած պարզ նյութերի մի շարք պարզ նյութերի մի շարք

ֆիզիկական հատկություններ ֆիզիկական հատկություններ

Քալկոգեններիառաջացրած Քալկոգեններիառաջացրած պարզ նյութերի մի շարք պարզ նյութերի մի շարք

ֆիզիկական հատկություններ ֆիզիկական հատկություններ Պարզ նյութի

անվանումն ու

մոլեկուլայինբանաձևը

Ագրեգատայի ն վիճակը

( . սովոր.պայմ )

Գույնըt . , հալ 0 C t եռ. , 0 C

Թթվածին՝O2

գազ անգույն -219 -183

Ծծումբ՝ S պինդ դեղին 101 445

Սելեն՝ Se պինդ մոխրագույն 217 685

Տելուր՝ Te պինդ արծաթամոխ-րագույն

450 990

Պոլոնիում՝Po

պինդ սպիտակարծաթավուն

282 962

Բնության մեջ քալկոգեններիցամենատարածվածըթթվածինն , է որը կազմում է Երկրագնդի մթնոլորտի

մոտավորապես 21%- , ը իսկ միացությունների ձևով , առկա է երկրակեղևում որտեղառավել տարածված

տարրն է(49,5%): Սելենն ու տելուրը միացությունների տեսքովառկա են երկրակեղևումփոքր

, քանակություններով դասվում են հազվագյուտև : ցրվածտարրերի շարքը Պոլոնիումը ռադիոակտիվ

, տարր է չնչին քանակությամբառկա է:երկրակեղևում

Բնության մեջ քալկոգեններիցամենատարածվածըթթվածինն , է որը կազմում է Երկրագնդի մթնոլորտի

մոտավորապես 21%- , ը իսկ միացությունների ձևով , առկա է երկրակեղևում որտեղառավել տարածված

տարրն է(49,5%): Սելենն ու տելուրը միացությունների տեսքովառկա են երկրակեղևումփոքր

, քանակություններով դասվում են հազվագյուտև : ցրվածտարրերի շարքը Պոլոնիումը ռադիոակտիվ

, տարր է չնչին քանակությամբառկա է:երկրակեղևում

ԹթվածինԹթվածին

8:Կարգաթիվը՝ 8:Կարգաթիվը՝ Բնական իզոտոպները՝ Բնական իզոտոպները՝ 1616 O O (99,76%), 17(99,76%), 17 O O (0,04%), 18(0,04%), 18 O O (0,2%):(0,2%):

8 8 8 8 8 8

Մոլեկուլային բանաձևը՝ Մոլեկուլային բանաձևը՝ OO22 ((երկթթվածիներկթթվածին)):: Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը՝ Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը՝ Mr Mr (O(O22)=32:)=32: Հարաբերականատոմային զանգվածը ՝ Հարաբերականատոմային զանգվածը ՝ Ar (OAr (O22)=16:)=16: Մոլային զանգվածը՝ Մոլային զանգվածը՝ M(OM(O22)=32)=32 / :գ մոլ / :գ մոլ 1Օդից ծանր է մոտավորապես 1Օդից ծանր է մոտավորապես ,1,1 :անգամ :անգամ

Թթվածնի ստացումը Թթվածնի ստացումը

1. 1. Բնության մեջ թթվածնիահռելի ծախսը լրացնում Բնության մեջ թթվածնիահռելի ծախսը լրացնում է է ֆոտոսինթեզի ֆոտոսինթեզի , ռեակցիան որը ընթանում է լույսի և քլորոֆիլի, ռեակցիան որը ընթանում է լույսի և քլորոֆիլի

.պայմաններում.պայմաններում 66COCO22+6H+6H22O=CO=C66HH1212OO66+6O+6O22↑↑2. 2. Արտադրության մեջ թթվածինը ստացվում է Արտադրության մեջ թթվածինը ստացվում է օդիցօդից:: Օդը Օդը

-200°սովորական ճնշմանտակ -200°սովորական ճնշմանտակ С С սառեցնելիս՝ վեր էածվում բաց սառեցնելիս՝ վեր էածվում բաց , -195°երկնագույն հեղուկի ապազգույշ տաքացնում են , -195°երկնագույն հեղուկի ապազգույշ տաքացնում են С-С- ում ում անջատվում է անջատվում է ,ազոտը,ազոտը իսկ իսկ -183°-183°С-С- ումանջատվում է ումանջատվում է թթվածինըթթվածինը::

3. 3. Լաբորատորիայում թթվածինը ստանում են թթվածին Լաբորատորիայում թթվածինը ստանում են թթվածին .պարունակող բարդ նյութերի քայքայումից .պարունակող բարդ նյութերի քայքայումից

22HgO=2Hg+OHgO=2Hg+O22↑↑2H2H22OO22=2H=2H22O+OO+O22↑↑2KMnO2KMnO44 → → KK22MnOMnO44 + MnO + MnO22 + O + O22↑↑2KClO2KClO33 → 2KCl+ 3O → 2KCl+ 3O22↑ ↑ 44KK22CrCr22OO77=4K=4K22CrOCrO44+2CrO+2CrO33+3O+3O22↑↑2KNO2KNO33=2KNO=2KNO22+O+O22↑↑

Ֆիզիկականհատկությունները

Ֆիզիկականհատկությունները

, , Թթվածինըանգույն անհամանհոտ , , Թթվածինըանգույն անհամանհոտ :գազ է :գազ է -183°Եռում է -183°Եռում է С, С, -219°պնդանում է -219°պնդանում է С: С:

Հեղուկ ևպինդ վիճակում երկնագույն Հեղուկ ևպինդ վիճակում երկնագույն, է թթվածնիպարամագնիսական, է թթվածնիպարամագնիսական

հատկությունը երևում է հեղուկ հատկությունը երևում է հեղուկ:վիճակում:վիճակում Թթվածնի Թթվածնի խտությունըխտությունը 0° 0°С, С,

101 101 1,43 ԿՊա ճնշմանտակ հավասար է 1,43 ԿՊա ճնշմանտակ հավասար է/ :գ լ/ :գ լ Թթվածինը ջրում վատ է լուծվում Թթվածինը ջրում վատ է լուծվում

20°20°С-С-ումում,, 100 3 ծավալ ջրում լուծվում է 100 3 ծավալ ջրում լուծվում է , 0°ծավալ թթվածին , 0°ծավալ թթվածին С-С-ումում՝՝ 5 ծավալ 5 ծավալ

:թթվածին:թթվածին

Քիմիականհատկությունները

Քիմիականհատկությունները

1. Մետաղները և ոչմետաղները օքսիդանում են1. Մետաղները և ոչմետաղները օքսիդանում են.թթվածնով.թթվածնով

2Na+O2Na+O22=Na=Na22OO22, Naապա, Naապա 22OO22+2Na=2Na+2Na=2Na22OO2Zn+O2Zn+O22=2ZnO=2ZnO2Mg+O2Mg+O22=2MgO=2MgOS+OS+O22=SO=SO22

4Al+3O4Al+3O22=2Al=2Al22OO33

2Cu+O2Cu+O22=2CuO=2CuOC+OC+O22=CO=CO22

4P+5O4P+5O22=2P=2P22OO55

2. Թթվածնով օքսիդանում են նաև2. Թթվածնով օքսիդանում են նաև .բարդ նյութերը .բարդ նյութերը

2CO+O2CO+O22=CO=CO22

2SO2SO22+O+O22=2SO=2SO33

CuCu22O+OO+O22=2CuO=2CuOCHCH44+2O+2O22=CO=CO22+2H+2H22OOCC22HH55OH+3OOH+3O22=2CO=2CO22+3H+3H22OO2C2C22HH22+5O+5O22=4CO=4CO22+2H+2H22OO4NH4NH33+3O+3O22=2N=2N22+6H+6H22OO4NH4NH33+5O+5O22=4NO+6H=4NO+6H22OO4FeS4FeS22+11O+11O22=2Fe=2Fe22OO33+8SO+8SO22↑↑

ԿիրառումըԿիրառումը

ԹԹ թվածինը նպաստում էայրմանը և թվածինը նպաստում էայրմանը և:շնչառությանը:շնչառությանը Այն մեծ չափով Այն մեծ չափով

նպաստում է մետալուրգիական նպաստում է մետալուրգիական գործընթացներին՝ գործընթացներին՝

, , թուջի պողպատի ինչպես նաև գունավոր, , թուջի պողպատի ինչպես նաև գունավոր :մետաղներիարտադրության համար :մետաղներիարտադրության համար Բժշկության մեջ ծանր հիվանդներին Բժշկության մեջ ծանր հիվանդներին

:տալիս են թթվածին :տալիս են թթվածին Թթվածին Թթվածին ծախսվում է մետաղների կտրմանև ծախսվում է մետաղների կտրմանև

, ,եռակցման ժամանակ սուզանավերում , ,եռակցման ժամանակ սուզանավերում ,տիեզերանավերում,տիեզերանավերում ջրիտակաշխատող ջրիտակաշխատող

:մարդկանց համար :մարդկանց համար

Օզոն (եռթթվածին) Օզոն (եռթթվածին)

Մոլեկուլային բանաձևը՝ O3: Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ՝Mr(O3)=48: Մոլային զանգվածը՝ M(O3)=48 / :գ մոլ 1Օդից ծանր է մոտավորապես ,7 :անգամ , : Օզոնը բնորոշ հոտով անգույն գազ է( , Հունարեն բառ է որը թարգմանվում էբուրավետ)

, Օզոնըպարզ նյութ է իսկ երկթթվածնիցտարբերվում է :քանակական բաղադրությամբ

Երկթթվածին ու եռթթվածին(օզոն) պարզ նյութերը :թթվածնիալոտրոպային ձևափոխություններն են

Տարաձևությունը (ալոտրոպիան) քիմիական տարրերի՝ երկու կամավելի թվովպարզ նյութերի ձևով :գոյություն ունենալու երևույթն է

, :Օզոնը թունավոր է այդ գազի հետպետք է զգույշ աշխատել Բնության մեջ օզոնը մեծ քանակությամբ ստացվում է

, ամպրոպի ընթացքում առաջանում է և՝ փշատերև ծառերի, անտառներում նաևթթվածնի վրա ուլտրամանուշակագույն

:կամ ռենտգենյան ճառագայթներիազդեցությամբ :Օզոնը մանրէասպան է , Լաբորատորիայում օզոն կարելի է ստանալ օզոնարարում

, կամ քիմիական նյութերիփոխազդեցությամբ օրինակ ՝ .բարիումիպերօքսիդի ևխիտ ծծմբական թթվի

3BaO2+3H2SO4 (խիտ)=3BaSO4 +O3 +3H2O

, Օզոնըպարզ նյութ է իսկ երկթթվածնիցտարբերվում է :քանակական բաղադրությամբ

Երկթթվածին ու եռթթվածին(օզոն) պարզ նյութերը :թթվածնիալոտրոպային ձևափոխություններն են

Տարաձևությունը (ալոտրոպիան) քիմիական տարրերի՝ երկու կամավելի թվովպարզ նյութերի ձևով :գոյություն ունենալու երևույթն է

, :Օզոնը թունավոր է այդ գազի հետպետք է զգույշ աշխատել Բնության մեջ օզոնը մեծ քանակությամբ ստացվում է

, ամպրոպի ընթացքում առաջանում է և՝ փշատերև ծառերի, անտառներում նաևթթվածնի վրա ուլտրամանուշակագույն

:կամ ռենտգենյան ճառագայթներիազդեցությամբ :Օզոնը մանրէասպան է , Լաբորատորիայում օզոն կարելի է ստանալ օզոնարարում

, կամ քիմիական նյութերիփոխազդեցությամբ օրինակ ՝ .բարիումիպերօքսիդի ևխիտ ծծմբական թթվի

3BaO2+3H2SO4 (խիտ)=3BaSO4 +O3 +3H2O

Այն կիրառվում էխմելու ջուրը վարակազերծելու:նպատակով

, Օզոնով մշակած ջուրը իտարբերություն , քլորացված ջրի՝ տհաճ համ կամ հոտ չունի բացի

:այդ՝ էկոլոգիապեսանվնաս է Օզոնով վարակազերծում են նաև ստորգետնյա

:ջրերը 25 Երկրի մակերևույթից կմ բարձրության վրա՝

, արեգակնային ճառագայթումից օզոնային շերտ է, ստեղծվում որը կլանում էայդ ճառագայթման

: ուլտրամանուշակագույն մասը Վերջինսայլապես կոչնչացներ ողջ կենդանականաշխարհը :երկրագնդի վրա

Այսպիսով՝ օզոնային շերտըԵրկրի կենդանի : օրգանիզմների վահանն է Այդ վահանի

2-3 : հաստությունը ընդամենը մմ է Օզոնային շերտիպաշտպանումը գլոբալ

:հիմնախնդիրներից է

Այն կիրառվում էխմելու ջուրը վարակազերծելու:նպատակով

, Օզոնով մշակած ջուրը իտարբերություն , քլորացված ջրի՝ տհաճ համ կամ հոտ չունի բացի

:այդ՝ էկոլոգիապեսանվնաս է Օզոնով վարակազերծում են նաև ստորգետնյա

:ջրերը 25 Երկրի մակերևույթից կմ բարձրության վրա՝

, արեգակնային ճառագայթումից օզոնային շերտ է, ստեղծվում որը կլանում էայդ ճառագայթման

: ուլտրամանուշակագույն մասը Վերջինսայլապես կոչնչացներ ողջ կենդանականաշխարհը :երկրագնդի վրա

Այսպիսով՝ օզոնային շերտըԵրկրի կենդանի : օրգանիզմների վահանն է Այդ վահանի

2-3 : հաստությունը ընդամենը մմ է Օզոնային շերտիպաշտպանումը գլոբալ

:հիմնախնդիրներից է

Նելլի Հարությունյան<< >> Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր

Հիմնական դպրոց9- րդ դասարան

. .Ղեկ ՝ Ս Սահակյան

Թթվածինտարրի դերը՝ Երկրագնդի , վրա կյանքնապահովելու առումով

. երկակի է երկթթվածինը (O2) պայմանավորում է օրգանիզմի

, շնչառությունը, կենսագործունեությունը իսկ

եռթթվածինը՝օզոնը (O3), պաշտպանում է կենդանի օրգանիզմները վնասաբեր

:ճառագայթահարումից

Թթվածինտարրի դերը՝ Երկրագնդի , վրա կյանքնապահովելու առումով

. երկակի է երկթթվածինը (O2) պայմանավորում է օրգանիզմի

, շնչառությունը, կենսագործունեությունը իսկ

եռթթվածինը՝օզոնը (O3), պաշտպանում է կենդանի օրգանիզմները վնասաբեր

:ճառագայթահարումից