កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ាស
TRANSCRIPT
កិច្ចព្រមពព្រៀងសន្តិភារទីព្កុងប៉ា រីស ២៣ តុលា ១៩៩១
Lecture by Sreng LengMaster of Social Science on Korea and South East Asia, Graduate School of International Studies, South Korea,
Seoul.
10/6/2013 1
កចិ្ចរពមពរពៀងទីរកុងប៉ា រសី២៣តលុា១៩៩១
ពដើមបបីញ្ច បស់ង្គ្រា មសុីវលិខ្ម ែរតរមួវឲ្យពលរដឋខ្ម ែរសពរមច្ពោគវាសនាម លនួឯងតាមរយៈការពបោះពនោ តខ្ដលពរៀបច្ំពឡើង
ពោយអ នុតាក់កាលពីនន ំ១៩៩៣
10/6/2013 2
ពតើអនកណាមលោះោហតថពលមីននកិច្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសី?
10/6/2013 3
ររពទសខ្ដលោហតថពលមីននកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសីមាន១៨ររពទសបូកនឹងកមពុោ
កមពុោពៅពពលពនាោះរតូវខ្បងខ្ច្កោ៤ភាទពីទៀតគឺ
រដ ឋកមពុោ,ហ ុនសុិនប ចិ្,រណសិរយោតរិពំោោះររោពលរដឋខ្ម ែររបសព់លាកតាសឺនសាន
និងខ្ម ែររកហមខ្ដលរមួបញ្ចូ លគ្នន បពងកើតោរកុមររឹកាោតោិនម់ ពស់
10/6/2013 4
ររពទសោហតថពលមី១៨ពផេងពទៀតរមួមានមាន៖សមាជកិអច្និង្គ្នៃយ៍រកុមររឹកាសនៃិសមុអ.ស.ប.
• (៥ររពទស)៖អាពមរកិ, អងព់គលស, បរងំ(សហររធានសននិសីទ), ច្និនិងសហភាពសូពវៀត
ររពទសពៅអាសុីអាពគោយ៍• (៨ររពទស)៖ឥណឌូ ពនសុី(សហររធានសននិសីទ), ពវៀតណាម, ឡាវ, នថ, សិងហបុរ,ី មា៉ា ពឡសុី, ហវុី លីពីននិងរររុយពណពោលគឺររពទសកនុងអាសា នបច្ចុរបននពលើកខ្លងខ្តភមូាពច្ញ
• យពូគា សាល វី)ពពលពនាោះោររធានរកុមររពទសមិនច្លូបកេសមពន័ធ)
ររពទស៤ពផេងពទៀត គឺឥណាឌ , ជប៉ាុន, កាណាោនិងអសូ្រ្សាៃ លី
10/6/2013 5
ពតើកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសី២៣តលុា១៩៩១ខ្ច្ងអំពីអវីម លោះ?
កចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសីមិនខ្មនខ្តមួយពទគឺ
មានកចិ្ចរពមពរពៀង២និងពសច្កៃថី្ថលងការណ៍មួយ
10/6/2013 6
កចិ្ចរពមពរពៀងទ១ីសៃីអំពីការពោោះស្រសាយជពមាល ោះពៅកមពុោ
ម លមឹសារសំខាន់ៗ ននកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះរមួមាន៖– ការឈបប់ញ់រវាងភាគីជពមាល ោះ– ការកាតរ់សំាយទព័– ការដកកងទព័បរពទសពច្ញពីកមពុោ– ការពរៀបច្កំារពបោះពនោ ត– ការកណំត់អាណតៃិរបស់អ នុតាក់– ការពធវើមាតភុមូិនិវតៃន៍របស់ជនពភៀសម លនួខ្ម ែរ– ពគ្នលការណ៍ននរដឋធមមនញុ្ញ ថមីរបស់កមពុោ
10/6/2013 7
កចិ្ចរពមពរពៀងទ២ីអំពីការពគ្នរពឯករជយអធបិពតយយបូរណភាព
និងអពារកឹតយរបសក់មពុោ
តាមកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះកមពុោនិងររពទសោហតថពលមពីផេងពទៀតមានកាតពវកចិ្ចពគ្នរពឯករជយអធបិពតយយ
បូរណភាពនិងអរារកឹតយគ្នន ពៅវញិពៅមក។
ពសច្កៃថី្ថលងការណ៍សៃីអំពីការកសាងររពទសកមពុោពឡើងវញិតាមរយៈពសច្កៃថី្ថលងការណ៍ពនោះររពទសហតថពលមសីនាផៃលជ់ំនយួសាៃ រនិងអភវិឌ្ឍ
ររពទសកមពុោពឡើយវញិ។
10/6/2013 8
កនុងអំឡុងពីរទសវតេរ ិ៍ពតើកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសីរតូវបនពគអនវុតៃពពញពលញខ្ដរឬពទ?
មយួខ្ផោកធរំតូវពគអនវុតៃតាមសង្គ្រា មសុីវលិរតូវបញ្ច ប,់ មានការពរៀបច្កំារពបោះពនោ ត,
មានតាកថ់្តងរដឋធមមនញុថមី,ររពទសហតថពលមកីប៏ននាគំ្នន ផៃលជ់ំនយួពដើមបកីសាងររពទសកមពុោពឡើងវញិ
ស្រសបតាមការសនា។
ប៉ាុខ្នៃមានភាពច្រមូងច្រមាសគ់្នន ជុវំញិការពគ្នរពសិទ ធមិនសុេ
(កនុងកចិ្ចរពមពរពៀងបនខ្ច្ងតរមូវឲ្យកមពុោពគ្នរពសិទ ធមិនសុេស្រសបពៅតាមពសច្កៃថី្ថលងការណ៍ោសកលសៃីអំពីសិទ ធមិនសុេ)
10/6/2013 9
រោឋ ភបិលកមពុោខ្តងខ្តអោះអាងថាសាថ នភាពសិទ ធមិនសុេពៅកមពុោមានការច្ពរមើនពជឿនពលឿនពៅមុមោលំោប់
គណបកេររនងំសងាមសុីវលិនិងមង្គ្នៃើសិទ ធមិនសុេអ.ស.បខ្តងខ្តរោិះគនថ់ាការរពំលាភសិទ ធមិនសុេពៅកមពុោ
ពៅខ្តបនៃពកើតមាន(ការបពញ្ច ញមត,ិការចាបអ់នកកាខ្សត,ការពររើររពន័ធតលុាការ)
បញ្ហហ រពំខ្ដនោមួយររពទសជិតខាង
10/6/2013 10
កនុងករណីមានការរពំលាភពលើកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសី
ពតើកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះមានខ្ច្ងអំពីវធិានការអវីម លោះ?
10/6/2013 11
ពកាោះររជុំររពទសហតថពលមពីឡើងវញីបនពដើមបថី្សវងរកវធិានការសមស្រសប
• មារតា២៩ននកចិ្ចរពមពរពៀងទ១ី(សៃីពីការពោោះស្រសាយជពមាល ោះ)អនកខ្ដលអាច្ពកាោះររជុំបនគសឺហររធានននសននិសីទរកុងប៉ា រសី(បរងំនិងឥណឌូ ពនសុី)កប៏៉ាខុ្នៃការពកាោះររជុំពនោះអាច្ពធវើពៅបនលោុះរតាខ្តមានសំពណើ ពីអគាពលខាធកិារអ.ស.ប
• មារតា៥ននកចិ្ចរពមពរពៀងទ២ីខ្ច្ងថា៖• ១.ពៅកនុងករណីមានការរពំលាភឬគរំមរពំលាភអធបិពតយយ,ឯករជយ,បូរណភាព
(...)• ហតថពលមនីនកចិ្ចរពមពរពៀងរតូវពធវើការររជុំោបនាា ន់ពដើមបចីាតវ់ធិានការសមស្រសប
(...)។
10/6/2013 12
• ២.វធិានការសមស្រសបទងំពនោះអាច្ោ• ការរៃងឹពៅរកុមររឹកាសនៃិសមុអ.ស.បឬវធិានការពផេងពទៀតខ្ដលមានខ្ច្ងកនុង
• មារតា៣៣ននធមមនញុ្ញសហររោោតិ• (ច្រចា,ពសុើបអពងកត,សរមបសរងួល,ផេោះផា,មជឈតៃកមម,ដពំណាោះស្រសាយតាមផលូវ
តលុាការ,...,NDLR)។
10/6/2013 13
• រោឋ ភបិលបញ្ចូ លនថៃកចិ្ចរពមពរពៀងសនៃិភាព២៣តលុា• ោនថៃបណុយោតិវញិ
(ប៉ាុនាម ននថៃពរកាយពីសពមៃច្ឳបនយាងច្លូទវិងា)
• ពមដកឹនាំរកុមអនកនពយាបយជំទស់និងសងាមសុីវលិម លោះពោយច្ងអុលបរហ ញថា
កមពុោនឹងមានការបរងួមបរងួមនពយាបយោវជិ ជមានរជរោឋ ភបិលកមពុោ
នឹងពធវើឲ្យអនកនពយាបយកនុងររពទសមានជំហររមួច្ពំោោះការការោរបូរណភាពខ្ដនដីពហើយនឹងកាត់បនថយការវាយររគរគ្នន
ខ្ដលប៉ាោះោល់ដល់សថិរភាពនពយាបយកនុងររពទស
10/6/2013 14
គណបកេសិទ ធិមនសុេបនពច្ញពសច្កៃីខ្ថលងការណ៍មួយកាលពីនថៃអាទតិយពនោះថា
• កនុងរយៈពពល២០នន ំកនលងពៅពនោះ• ថាន ក់ដកឹនាំកមពុោមិនបនអនវុតៃឲ្យបនរតឹមរតូវនិងពពញពលញពៅកនុងម លមឹសារ
ទរីកុងប៉ា រសីពទ
• ពហើយខ្ថមទងំបននិយាយថាកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះបន• សាល ប់បត់ពៅពហើយ
•
10/6/2013 15
• ពលាកសរុយិាបសាទសខុ្បរឌី្មានររសាសនថ៍ា• កចិ្ចរពមពរពៀងពនោះ
• ពៅខ្តមានតនមលរហូតដលទ់សេនទងំឡាយខ្ដលមានខ្ច្ង• កនុងពនាោះកាល យពៅោការណ៍ពិតសរមាប់
• ពលរដឋកមពុោទងំអស់
10/6/2013 16
ពលាកសមរងេុីបនអោះអាងថាររសិនពបើរគប់ភាគីកមពុោពធវើតាមកចិ្ចរពមពរពៀងទរីកុងបរសី
– កមពុោអាច្ការោរបូរណភាពទកឹដីបនគងវ់ងេពីការប៉ាុនប៉ាងយកទកឹដីកមពុោ– នឹងមានរបបពសរីពហុបកេរងឹមាំពិតរាកដ– ពធវើឲ្យររោពលរដឋខ្ម ែរមានសិទ ធិពសរភីាពពពញពលញ– «ពហើយពយើងមានពសច្កៃីសងឃមឹពឡើងវញិថាោតិពយើងនឹងរស់ោតិពយើងនឹងថកុ ំពថកើងរងុពរឿង»
រោឋ ភបិលៈរពមទងំបពងកើតសិទ ធសិញ្ហញ បំពពញបខ្នថមខ្ដលបងកឲ្យររពទសពវៀតណាមរពំលាភយកតកឺដីនិងបូរណភាពកមពុោពទើបគណបកេររោជនកមពុោបំពភលច្កចិ្ចរពមពរពៀងពនោះពចាល
10/6/2013 17
• ពសច្កៃីររកាសពនោះបនបញ្ហជ ក់ថា៖
• «រជរោឋ ភបិលបនសពរមច្កណំត់យកនថៃ២៣តលុាខ្ដលោទវិាច្ោុះហតថពលខាពលើកចិ្ចរពមពរពៀងសនៃិភាពទរីកុងប៉ា រសីោនថៃឈប់សរមាក១នថៃពីការរររបស់មង្គ្នៃើរជការនិពយាជិកកមមករពៅទទូងំរពោះរោណាច្រកកមពុោចាប់ពីនន ំ២០១៣
តពៅ»
• ពដើមបឧីទ ាសិដលរ់ពោះវរីភាពរបសស់ពមៃច្រពោះមគវរីកេរតសពមៃច្រពោះនពរតៃមសីហនុនិងពលាកនាយករដឋមង្គ្នៃើហ ុនខ្សនខ្ដលោសាថ បនិកនវូសមិទ ធផល
10/6/2013 18
• ពលាកបណឌិ តពៅម៉ាងុនហបនអោះអាងថា
• កចិ្ចរពមពរពៀងទរីកុងប៉ា រសីកាលពី២១នន មុំនគឺោការធានាឲ្យររពទសកមពុោមានជីវតិអមតៈរចួ្ពីររពទសមគអំណាច្និងបណាៃ ររពទសោង១០ពទៀត
• អនកនពយាបយនិងពលរដឋកមពុោរតូវគតិគរូពីផលររពយាជន៍ននឯកសារដ៏សំខាន់ពនោះ។
«កនុងររវតៃសិាស្រ្សៃខ្ម ែរពយើងមានសំណាងពហើយរតង់ហោឹ ងពរោោះពគធានាអនៃរោតិពគទទលួសាា ល់អនកជិតខាងទទលួសាា ល់ធានាបូរណភាពទកឹដីរបស់ពយើង»។
10/6/2013 19
• ររសិនពបើភាគថី្ម ែររមួគ្នន អនវុតៃកាតពវកចិ្ចកនុងកចិ្ចរពមពរពៀងទរីកុងប៉ា រសី• ពនាោះកមពុោនឹងអាច្ោររោោតិមានសមុសនៃិភាព
• ខ្ថរកាបនបូរណភាពទកឹដី• អធបិពតយយភាពោតិអពារកិតយភាពការអភវិឌ្ឍកនុងរបបររោធបិពតយយពហុ
បកេនិយមពិតរាកដ។
10/6/2013 20