1

บทท 4 ระบบตอมไรทอ (ENDOCRINE SYSTEM) รายวชาชววทยา 2 (ว32242)

ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2555

2

ตอมไรทอ (endocrine gland) ตอมทหลงสารและไปมผลตอเซลลเปาหมายโดยผาน extracellular fluid เชนกระแสเลอด โดยม 9 ชนดในคนตอมมทอ(exocrine gland) ตอมทหลงสารและไปมผลตอเซลลเปาหมายโดยผานทอ

ระบบตอมไรทอ (ENDOCRINE SYSTEM)

ฮอรโมน หมายถงสารเคมทสรางมาจากเซลลของตอมไรทอ(endocrine cell) และไปมผลควบคมการท างานของเซลลเปาหมายทอยหางออกไป โดยขนสงไปตามกระเสเลอด การท างานของรางกายทควบคมโดยฮอรโมนหรอสารเคม เรยก chemical control และเรยกกลมสารเคมดงกลาววา chemical messenger หรอ molecular messenger

3

1. ควบคมการเจรญเตบโต (growth)

2. ควบคมและรกษาสภาพแวดลอมภายในรางกายใหเปนปกต

3. ควบคมการท างานของรางกายอยางอตโนมต

4

Chemical messengerหรอmolecular messenger แบงเปน 5 ชนดดงน

1. Paracrine (local regulator) 2. Neurotransmitter 3. Neurohormone 4. Hormone 5. Pheromone

5

ฮอรโมนแบงตามโครงสรางทางเคมไดเปน 4 ชนด คอ

1. ฮอรโมนเปปไทดหรอโปรตน (Polypeptide hormone) 2. ฮอรโมนสเตยรอยด (Steroid hormone) 3. ฮอรโมนเอมน (Amine hormone) 4.ฮอรโมนกรดไขมน (Fatty acid hormone)

6

กลไกการออกฤทธของchemical messenger และฮอรโมน

-ออกฤทธไดโดยการจบกบตวรบสญญาณ(receptor)

สารเคมตวเดยวกนสามารถมผลตอ เซลลชนดตางๆ ไดตางกนโดยขนกบ 1.ตวรบตางกน (a กบb&c) 2.ตวถายทอดสญญาณในเซลล ตางกน (bกบc)

7

การออกฤทธของฮอรโมน แบงตามโครงสรางไดเปน 2 แบบ

1.พวกทมตวรบอยทผนงเซลล(cell membrane receptor)ไดแกฮอรโมนทมขนาดใหญผานเขาเซลลไมได ไมละลายในไขมน เชน ฮอรโมนโปรตน

2.พวกทมตวรบอยภายในเซลล ไดแกฮอรโมนทมขนาดเลกและละลายในไขมนได เชน ฮอรโมนสเตยรอยด, ฮอรโมนไทรอยด, Vitamin D3, NO

-ตวรบเมอจบกบฮอรโมน (hormone-receptor complex) จะท าหนาทเปน transcription factor

-ตวรบอาจอยในไซโตพลาสม หรอนวเคลยส

1. พวกทเปลยนแปลงมาจากเนอเยอชนกลาง * สรางสารพวกสเตอรอยด - ตอมหมวกไตสวนนอก (adrenal cortex) รงไข (ovary) อณฑะ (testis) 2. พวกทเปลยนแปลงมาจากเนอเยอชนนอก และเนอเยอชนใน * สรางสารพวกเปปไทด โปรตน ตอมไทรอยด(thyroid gland) ตอมใตสมอง(hypophysis หรอ pituitary) ตอมหมวกไตสวนใน

(adrenal medulla)

8

1. พวกทรางกายขาดไมได(essential endocrine gland) - ตอมไทรอยด (thyroid gland) ตอมพาราไทรอยด(parathyriod gland) ตอมหมวกไตสวนนอก

(adrenal cortex) ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส 2. พวกทรางกายขาดได(non-essential endocrine gland) - ตอมใตสมองสวนหนา (pituitary) ตอมไพเนยล(pineal gland) ตอมหมวกไตสวนใน (adrenal

medulla) รงไข (ovary) อณฑะ(testis)

9

กลไกการควบคมการหลงฮอรโมน

การควบคมการหลงฮอรโมน สวนใหญ เปนกลไกการควบคมยอนกลบแบบ negative feedback

การควบคม homeostasis ของแคลเซยมโดย PTH และ Calcitonin

การท างานแบบตรงขามกน(antagonistic) ของฮอรโมน 2 ชนด

10

ระบบตอมไรทอในสตวไมมกระดกสนหลง

1.Brain hormone(BH) หลงจาก neurosecretory cells มาเกบไวทcorpus cardiacum

2.BHกระตนprothoracic gl. ใหหลงฮอรโมน ecdysone

3.ecdysone กระตนการลอกคราบ

4.Juvenile hormone(JH) หลงจากcorpus allatum ยบยงการเกด metamorphosis เมอ JH ลดลงแมลงสามารถพฒนาไปสระยะตอไปได

11

ระบบตอมไรทอในสตวมกระดกสนหลง(คน)

-ในรางกายคนเรามตอมไรทอทงหมด 9 ตอม

-Tropic hormones: ฮอรโมนทไปมบทบาทควบคมการหลงฮอรโมนของตอมไรทออน ๆ

12

การท างานรวมกนระหวางระบบประสาทและระบบตอมไรทอ (ไฮโปทาลามสและตอมใตสมอง)

-ไฮโปทาลามสท าหนาทเชอมโยงระหวางระบบตอมไรทอและระบบประสาท -เซลลประสาท(neurosecretory cell)จากไฮโปทาลามสไปควบคมการหลงฮอรโมนจากตอมใตสมองสวนหนา ทงแบบกระตน(releasing homrone) และยบยง(inhibiting hormone)

1. ตอมใตสมองสวนหนา

(Anterior pituitary)

2. ตอมใตสมองสวนกลาง (intermidiate )

3. ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior pituitary)

13

ตอมใตสมองเปนตอมไรทอ อยบรเวณตรงกลางสมองแบงได เปน 3 สวน คอ

14

ตอมใตสมองสวนหนา(anterior pituitary gland or adenohypophysis)

-ควบคมการหลงฮอรโมนโดยไฮโปทาลามส โดยหลง releasing/inhibiting ผานทางเสนเลอด portal vessel

- เปนสารพวกโปรตน ควบคมการเจรญเตบโต ของรางกาย

นอยไป มากไป

เดก Dwarfism giantism

ผใหญ acromegaly simmon’s disease

15

ฮอรโมนโกรท (Growth hormone,GH)

16

1. ฮอรโมนกระตนฟอลลเคล หรอ ฟอลลเคลสตมวเลตงฮอรโมน(follicle stimulating hormone,FSH) เปนฮอรโมนพวกโปรตนทรวมอยกบคารโบไฮเดรต(glycoprotein) ท าหนาท

- กระตนฟอลลเคลของรงไขใหเจรญเตบโต

- ออกฤทธรวมกบฮอรโมนลทไนท(LH)ในการกระตนใหมการสรางและหลงฮอรโมนอสโทรเจน

- FSH ในเพศชายจะกระตนเนอเยอสบพนธ(germinal epithelium) ภายในหลอดสรางอสจในอณฑะ ใหสรางอสจ(spermatogenesis)

- ฮอรโมน LH กระตนกลมเซลล อนเตอรสตเชยลใหหลง

ฮอรโมนเทสโทสเตอโรน (testosterone)

17

ฮอรโมนโกนาโดโทรฟน

(gonadotrophin หรอ gonadotrophic hormone,Gn )

18

• เปนฮอรโมนประเภทโปรตน กระตนการเจรญของทอของการผลตน านมกระตนการสรางและผลตน านม

• ในขณะตงครรภและตอนคลอดจะมโพรแลกตนสง

• โพรแลกตนในเพศชายไมทราบหนาทแนชด แตมผรายงานวาโพรแลกตนจะท าหนาทรวมกบฮอรโมนเพศชายในการกระตนอวยวะทเกยวของกบการสบพนธ เชน ตอมลกหมาก ทอน าอสจ และตอมสรางน าเลยงอสจ

ฮอรโมนโพรแลกตน (prolactin) หรอ (lactogenic hormone)

ท าหนาทกระตนอะดรนลคอรเทก ของตอมหมวกไตใหสรางฮอรโมนตามปกต

กระตนการเตบโตและการสรางฮอรโมนของตอมหมวกไตสวนนอก

กระตนการปลดปลอยกรดไขมนออกจากเนอเยอ

กระตนการหลงอนซลนจากตบออน

กระตนการหลง GH จากตอมใตสมองสวนหนา

ACTH ยงมลกษณะบางอยางเหมอนฮอรโมนจากตอมใตสมองสวนกลาง(MSH)จงกระตนเมลานนภายในสตวเลอดเยน เชน กบ ท าใหมสเขมขน

19

ฮอรโมนอะดรโนคอรตโคโทรฟน (adrenocorticotrophin hormone) หรอ ACTH

หรอ TSH ท ำหนำทกระตนตอมไทรอยดใหหลงฮอรโมนตำม ปกต ฮอรโมนจำกตอมใตสมองสวนหนำจะควบคมโดยฮอรโมน ประสำททสรำงมำจำกไฮโพทำลำมส

20

ฮอรโมนกระตนไทรอยด

(thyroid stimulating hormone)

ฮอรโมนกระตนการหลง GH (GH releasing hormone,GHRH)

ฮอรโมนยบยงการหลง GH (GH inhibiting hormone,GHIH)

ฮอรโมนกระตนการหลงโพรแลกตน(prolactin releasing hormone,PRH)

ฮอรโมนกระตนการหลงของตอมไทรอยด (thyroid releasing hormone,TRH)กระตนการหลง TSH

ฮอรโมนกระตนการหลง Gn (gonadotrophin releasing hormone,GnRH)กระตนการหลง FSHและ LH

21

- ฮอรโมนเมลาโนไซต (Melanocytestimulating hormone) หรอ MSH ท าหนาทท าใหรงควตถภายในเซลล ผวหนงกระจายไปทว เซลล

22

ตอมใตสมองสวนกลาง ท าหนาทผลตฮอรโมน ดงน

23

ตอมใตสมองสวนหลง(Posterior pituitary gland or neurohypophysis)

-ฮอรโมนทหลงจากตอมใตสมองสวนหลงสรางมาจาก เซลลประสาทของไฮโปทาลามส -โดยเซลลประสาทจะยนสวน axon มาในตอมใตสมองสวนหลง -ตอมใตสมองสวนหลงหรอนวโรไฮโพไฟซส ไมไดสรางฮอรโมนเอง แตฮอรโมนถกสรางมาจาก นวโรซครทอรเซลลของไฮโพทาลามสโดยกลมเซลลเหลานจะมแอกซอนมาสนสดอยภายในตอมใตสมองสวนหลง และเขาสกระแสเลอด

Axons to primary capillaries

Primary capillaries

Pituitary stalk

Posterior pituitary

Anterior pituitary

Secondary capillaries

Portal venules

- ยเรตก ADH มหนาทดดน ากลบของหลอดไต และกระตนใหหลอด เลอดบบตว ถาขาดฮอรโมนนจะเกดการเบาจดท าใหปสสาวะ บอย

มผลใหมการดดน ากลบททอหนวยไต

ฮอรโมนนจะมการหลงออกมาเมอ กระหายน า และขาดน า ความเครยดสง ความดนเลอดสง

ยาทมผลตอการกระตนประสาทสวนกลาง ฝน เฮโรอนจะมผลในการกระตนการหลงฮอรโมนดวย

ถาม ADH นอยมากๆจะท าใหเกดโรคเบาจด(diabetes insipidus) มปสสาวะออกมามากถงวนละ 20 ลตรตอวน

24

วาโซเพรสซน(Vasopressin) หรอ ฮอรโมนแอนตได

ท าหนาทกระตนกลามเนอเรยบและ อวยวะภายใน กระตนกลามเนอรอบ ๆ ตอมน านมใหขบน านม ฮอรโมนนจะหลงออกมามากตอนคลอด เพอชวยใหกลามเนอ มดลกบบตวขณะคลอด

25

ออกซโทซน (Oxytocin)

ตบออน (pancreas)

-ตบออนประกอบดวยendocrine gland (islets of Langerhans) และ exocrine gland (หลงเอนไซม) -Islet of Langerhans ประกอบดวย alpha cells(หลง glucagon) และ beta cells (หลง insulin)

26

-insulin และ glucagon จะท าหนาทตรงขามกน(antagonistic) :insulin ลดระดบน าตาลในเลอด โดยไปกระตนใหมการน ากลโคสเขาสเซลล (ยกเวนเซลลสมอง), ลดการสลายไกลโคเจนทตบ, และลดการเปลยนกรดอะมโนและกลเซอรอลไปเปนน าตาล :glucagon เพมระดบน าตาลในเลอด โดยกระตนเซลลตบใหสลายไกลโคเจนมาเปนกลโคส เปลยนกรดอะมโนและกลเซอรอลมาเปนกลโคส Diabetes mellitus (โรคเบาหวาน) สภาวะทระดบน าตาลในเลอดสงกวาปกต (คนปกต = 90mg/100ml) อาจเกดเนองจากรางกายขาด insulin หรอเซลลเปาหมายไมตอบสนองตอinsulin

27

ตอมหมวกไต (adrenal gland)

ตอมหมวกไต (adrenal gland) ประกอบดวยเนอเยอ 2 ชนดคอ

1. อะดรนลคอรเทกซ (adrenal cortex) เปนเนอเยอชนนอก 1.1 ฮอรโมนกลโคคอรตคอยด (Glucocorticoid hormone) ท าหนาทควบคมเมตาโบลซมของคารโบไฮเดรต กระตนการ เปลยนคารโบไฮเดรตและไกลโคเจนเปนกลโคส และยงควบคมสมดลของเกลอแร

1.2 ฮอรโมนมเนราโลคอทคอยด (mineralocorticoid) ท าหนาทควบคมสมดลของน าและเกลอแรในรางกาย เชน อลโดสเตอโรน

(aldosterone) ท าหนาทดดโซเดยมกลบทอหนวยไต

2. อะดรนลเมดลลา (adrenal medulla) เปนเนอเยอชนในอะดรนลคอรเทกซ 2.1 อะดรนาลน (adrenalin) ท าใหน าตาลในเลอดเพมขน และ กระตนการเตนของหวใจ 2.2 นอรอะดรนาลน (noradrenalin) ท าหนาทหลงจากเสนประสาทซมพาเทตก ท าใหความดนเลอดสง

28

ตอมไทรอยด (Thyroid gland)

-ตอมไทรอยดในสตวเลยงลกดวยนมม 2 พ วางตวอยบนหลอดลม -สรางฮอรโมน triiodothyronine (T3) และ thyroxine (T4) -ท าหนาทควบคม กระบวนการเมตาบอลสม -ควบคมการสรางโดย TSH

- พาราทอรโมน (parathormone,PTH) ท าหนาทรกษาสมดลและ ฟอสฟอรสในรางกายใหคงท

- มผลกระตนใหมการเพมแคลเซยมและฟอสฟอรส

- ถามระดบแคลเซยมต าในเลอดจะกระตนใหมการหลงฮอรโมนมากขน

- ถาหลงฮอรโมนมากเกนไปจะท าใหมการสะสมแคลเซยมทไตทเสนเลอด กระดกเสยแคลเซยมมากเกนไป หกงายเปนโรคกระดกพรน

ฮอรโมนจากตอมพาราไทรอยด(Parathyriod gland)

เพศชาย

-ฮอรโมนแอนโดรเจน (androgens)ประกอบไปดวย

เทสโทสเตอโรน (testosteron) มหนาทควบคมลกษณะเกยวกบ การเปลยนแปลงของเพศชายในชวงวยรน

29

เพศหญง - เอสโทรเจน (estrogens) สรางจากเซลลฟอลลเคลในรงไข

ฮอรโมนนจะต าในขณะมประจ าเดอน - ฮอรโมนโปรเจสเทอโรน (progesterone) สรางจาก คอรปสล

เทยม ควบคมลกษณะเกยวกบการเปลยนแปลงของราง กายในชวงวยรน

@ HCG = human chorionic gonodotrophin

ฮอรโมนจากตอมไพเนยล ตอมไพเนยลอยบรเวณกงกลางของ

สมองสวนเซรบรมพซายและพขวา ตอมนไมไดท าหนาทสราง

ฮอรโมน ตอมนจะสรางเมลาโทนน (melatonin) ในคนและสตว

ชนสงในชวงวยรนและยบยงการเจรญเตบของอวยวะสบพนธ

ถาขาดจะท าใหเดกเปนหนมสาวเรวกวาปกต

30

ตอมไพเนยล(pineal gland)

ตอมไรทอทเกยวกบการปรบตวของสตว

- ตอมใตสมองสวนกลาง MSH

- ตอมไพเนยล melatonin

ตอมไรทอทเกยวของกบภมคมกน

- Thymus gland

ตอมไรทอทท าหนาทควบคมพฤตกรรม Biological clock

- pineal gland

31

32

33

34

35

“THE END” THANK YOU FOR YOUR ATTENTION!