สัจธรรมแห่งแนวพระราชดำริสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน...

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต๙๖๒ ถนนกรงเกษม เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพฯ ๑๐๑๐๐โทรศพท ๐-๒๖๒๘-๒๘๔๗โทรสาร ๐-๒๖๒๘-๒๘๔๖ www.nesdb.go.th

18 mm

191 mm

191 mm

san 22 mm

18 mm

18 m

m 26

7 m

m 18

mm

56-06-098_Bihum_san 22 mm_new21-11_X-CS3_SCG56-06-098_Bihum_new21-11_X-SCG.indd 1 11/21/13 3:19:27 PM

“...ประโยชนอนพงประสงคของการพฒนานน

กคอ ความผาสกสงบ ความเจรญมนคง ของประเทศชาตและประชาชน.

แตการทจะพฒนาใหบรรลผลเปนประโยชนดงกลาวได

จำเปนทจะตองพฒนาฐานะความเปนอยของประชาชนใหอยดกนด เปนเบองตนกอน

เพราะฐานะความเปนอยของประชาชนนน

คอรากฐานอยางสำคญของความสงบและความเจรญมนคง.

ถาประชาชนทกคนมฐานะความเปนอยทดแลว ความสงบ และความเจรญ

ยอมจะเปนผลกอเกดตอตามมาอยางแนนอน.

จงอาจพดไดวา การพฒนากคอการทำสงครามกบความยากจน

เพอความอยดกนดของประชาชนโดยตรง.

เมอใดกตาม ทประชาชนมความอยดกนดและประเทศชาตมความสงบ มความเจรญ

เมอนนการพฒนาจงจะถอไดวาประสบความสำเรจ

เปนชยชนะของการพฒนาอยางแทจรง...”

พระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ณ อาคารจกรพนธเพญศร๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๙

สจธรรมแหงแนวพระราชดำร สการพฒนาอยางยงยน



7.25 x 10.25 inc

7.25 x 10.25 inc

san 16.5 mm.

56-06-098_Cover_san 16.5 mm._J -CS3_SCG56-06-098_Cover_J-SCG.indd 1 11/20/13 2:13:54 AM


















Bipadna_CS3_SCG_new21-11

Bipadna_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc

7.25 x 10.25 inc

56-06-098_Bipadna new21-11_J-SCG.indd 2-3 11/21/13 4:51:56 PM

Nipokna_PokOon_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc

56-06-098_Nipokna-(002)=Pokon_new21-11_J-SCG.indd 2 11/21/13 4:54:36 PM

(001)_PokOon_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc


(002)_PokOon_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc


สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต


56-06-098_001-035 new21-11_X-SCG.indd 1 11/21/13 3:09:27 PM

“...เวลานเราทกคนมภาระสำคญรออยท จะตองรวมมอกนเสรมสราง

ความเปนปรกตเรยบรอยใหแกบานเมอง

เพอใหประชาราษฎรชาตภมมความผาสกสงบ.

ภาระทงนมใชหนาทของบคคลผหนงผ ใดโดยเฉพาะ

หากเปนหนาทและความรบผดชอบของทกฝายทกคนทจะตองรวมกนคด

รวมกนทำใหพรกพรอม และสอดคลองเกอกลกน

โดยมจดมงหมายและอดมคตรวมกน.

ขาพเจาจงใครขอใหทานทงหลายในมหาสมาคมน

ตลอดจนประชาชนทกหมเหลา ทำความคดจตใจใหหนกแนนแนวแน

และเทยงตรงเสมอเหมอนกน ทจะรวมมอรวมคดกน

ใหเตมกำลงความสามารถและสตปญญา ดวยความสจรตบรสทธใจ

และดวยความสามคค ปรองดอง โดยยดเอาประโยชนย งยนยงใหญ

คอความมนคงผาสกของบานเมองเปนเปาหมายสงสด...”

พระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในการเสดจออกมหาสมาคม ในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย๕ ธนวาคม ๒๕๔๗

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 2 11/19/13 10:24:25 PM

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 3 11/19/13 10:24:28 PM

คำนำ

เนองในโอกาสพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ๘๖ พรรษา ๕ธนวาคม๒๕๕๖และสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ๘๑พรรษา๑๒สงหาคม๒๕๕๖ สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) สำนกในพระมหากรณาธคณ ของทงสองพระองคอยางหาทส ดมได ททรงปฏบตพระราชกรณยกจนานปการ เพอบำบดทกขบำรงส ข ใหพสกนกรชาวไทยมชวตและความเปนอยท ด ข น สำนกงานฯ จงไดจดทำหนงสอ“สจธรรมแหงแนวพระราชดำร สการพฒนาอยางยงยน”ขนเพอรวมเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถและเผยแพรใหประชาชนและหนวยงานตางๆ ไดนำไปเปนแนวทางในการปฏบตงานและดำเนนชวตสความสขอยางยงยนตอไป

หน งสอเล มน ไดประมวลและส งเคราะหหล กการทรงงานและแนวพระราชดำรใน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอใหเหนถงพระอจฉรยภาพททรงมพระวสยทศนทยาวไกล ยอนไป เมอ ๖๗ ปท ผานมา นบต งแตเสดจข นครองสรราชสมบต กอนทจะมผใดคดถงและบญญตคำวา “การพฒนาอยางยงยน”หรอSustainable Developmentแตพระองคไดทรงเรมตนวางรากฐาน การพฒนาอยางยงยนใหแกประเทศไทยแลว โดยมสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และ พระบรมวงศานวงศทกพระองคทรงรวมสบสานพระราชปณธานอยางมงมน โดยแบงการนำเสนอ ออกเปน๕สวนไดแก

บทนำ บทความพระราชทานจาก สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เรอง “เรยนรการทรงงานสการพฒนาประเทศอยางย งยน ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ” ซงสำนกงานฯ ขอนอมอญเชญมาพมพในสวนแรก ของหนงสอน โดยพระราชนพนธดงกลาวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ เลาถงการทรงงานเพอชวยเหลอ ประชาชนในดานตางๆ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และของพระองคเองอนนำมาสการพฒนาอยางยงยนททวโลกตางใหความสำคญในปจจบน

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 4 11/19/13 10:24:28 PM

สวนท ๑ จากพระปฐมบรมราชโองการ สแนวพระราชดำรการทรงงาน นำเสนอบทวเคราะห พระปฐมบรมราชโองการ“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” โดยชใหเหนถงความหมายโดยนยทสำคญของคำวา “ครอง” “แผนดน” “โดยธรรม” และ “เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” ซงหากไมไตรตรองอยางลกซง อาจไมเขาใจถงแกน แหงความหมายทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตงพระราชหฤทยทจะทรงดแลราษฎรและแผนดนน ประดจพอดแลลก มไดอยในลกษณะของการใชอำนาจปกครอง โดยเปาหมายสำคญคอความสข ของประชาชนทงประเทศ

สวนท ๒ สจธรรมแหงแนวพระราชดำร... สการพฒนาอยางยงยนเปนทประจกษชดวาตลอดระยะเวลาอนยาวนานกวา๖๗ปพระบาทสมเดจพระเจาอยหวสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถและพระบรมวงศานวงศทกพระองคทรงงานอยางตรากตรำพระวรกาย เพ อพฒนาและยกระดบ คณภาพชวตของปวงชนชาวไทยใหอยดมสขพรอมทงอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหคงอย อยางยงยน ซ งโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรมากมาย ลวนสะทอนใหเหนถงสจธรรมแหง แนวพระราชดำรในการทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ โดยหนงสอเลมนไดนำมาประมวลเปนภาพใหญและจดกลมเปน ๕ สจธรรม ไดแก(๑) เขาใจ เขาถง พฒนา เพอตอบสนองความตองการของประชาชน (๒) เรยนรจากหลกธรรมชาต (๓) บรหารแบบบรณาการ (๔) มงผลสมฤทธ และ (๕) ชยชนะแหงการพฒนาในภาพใหญแตละเรองมการขยายเปนหวเร องยอย โดยไดนำเสนอแนวพระราชดำรในแตละเร องยอย พรอมทงตวอยาง พระราชกรณยกจและโครงการพฒนาโดยสงเขป

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 5 11/19/13 10:24:28 PM

สวนท ๓ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง... นำสความสขอยางย งยน จากสจธรรมแหง แนวพระราชดำรนนนำส“ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”ซงเปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงชแนะแนวทางการดำเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยทกระดบมาโดยตลอด เพอใหสามารถดำรงอยได อยางมนคงและยงยน ภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนตลอดเวลา ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมแนวพระราชดำรเกยวกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงประกอบดวย(๑) พอประมาณ มเหตผล มภมคมกนในตวท ด และ (๒) ใชหลกวชาความร มคณธรรม ดำเนนชวตดวยความเพยร

สวนท ๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยนนำเสนอใหเหนวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยนมาเปนเวลายาวนาน โดยได พระราชทาน“ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เปนแนวทางปฏบตตนของประชาชนในทกระดบใหดำเนน ไปในทางสายกลางจากนนชใหเหนถงการพฒนาอยางยงยนในกระแสโลกและในบรบทไทยทใหความสำคญ กบการพฒนาทมดลยภาพทงในมตเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมตลอดจนนำเสนอการพฒนาทมนคงยงยน ตามรอยพระยคลบาท ทงในดานการพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาคนและสงคม และการพฒนา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สวนท ๕ บทสรป สจธรรมแหงแนวพระราชดำร... เพอประโยชนสขของปวงชนชาวไทยอยางยงยน จากการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถและพระบรมวงศานวงศ ทกพระองค ไดทรงงานอยางหนกและตรากตรำพระวรกายมายาวนาน เพอตอสกบความยากจนสรางความอย ดม ส ขใหแกพสกน กร โดยไดพระราชทานพระราชดำรและโครงการพฒนา มากมายถง ๔,๓๕๐ โครงการ เพ อพฒนาคณภาพชวตของประชาชนใหม ความอยด กนดมสขภาพอนามยแขงแรง มการศกษา มอาชพทมนคง และดำรงชวตอยในสภาพแวดลอมทด นบเปน การวางรากฐานการพฒนาทมนคงและยงยนใหแกประเทศไทยและปวงชนชาวไทยอยางครบถวน ในทกๆดานทรงมพระมหากรณาธคณอยางหาทสดมได

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 6 11/19/13 10:24:28 PM

ในการจดทำหนงสอเลมน สำนกงานฯ ไดรบความกรณาจากดร.สเมธ ตนตเวชกล กรรมการ และเลขาธการมลนธชยพฒนา อดตเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และอดตเลขาธการคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ในการ เปนทปรกษาและใหคำแนะนำทเปนประโยชนอยางยงนอกจากนมลนธชยพฒนาไดใหความอนเคราะห ขอมล เพอนำมาใชประกอบการเขยนบทความ สำนกงานฯ จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสง มาณโอกาสน

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ธนวาคม๒๕๕๖

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 7 11/19/13 10:24:28 PM

สารบญ หนา

คำนำ

บทนำ : บทความพระราชทานจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ๑๑ สยามบรมราชกมาร “เรยนรการทรงงานสการพฒนาประเทศอยางยงยน ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ”

สวนท ๑ : จากพระปฐมบรมราชโองการ สแนวพระราชดำรการทรงงาน ๓๗

สวนท ๒ : สจธรรมแหงแนวพระราชดำร... สการพฒนาอยางยงยน ๔๙

๑. เขาใจ เขาถง พฒนา เพอตอบสนองความตองการของประชาชน ๕๖ ๑.๑ภมสงคม:ดนนำลมไฟ ๕๙ ๑.๒ ระเบดจากขางใน ๖๒ ๑.๓การมสวนรวม ๖๔ ๑.๔ประโยชนสวนรวม ๖๗

๒. เรยนรจากหลกธรรมชาต ๗๖ ๒.๑ ใชธรรมชาตชวยธรรมชาต ๗๗ ๒.๒ ใชอธรรมปราบอธรรม ๘๑ ๒.๓ปลกปาในใจคน ๘๒

๓. บรหารแบบบรณาการ ๑๐๒ ๓.๑องครวมและบรการรวมทจดเดยว ๑๐๕ ๓.๒ทำตามลำดบขน ๑๑๐

๔. มงผลสมฤทธ ๑๓๖ ๔.๑ขาดทนคอกำไร ๑๓๗ ๔.๒ ไมตดตำรา ๑๔๐ ๔.๓ทำใหงาย ๑๔๕

๕. ชยชนะแหงการพฒนา ๑๖๘ ๕.๑การตอสกบความยากจน ๑๗๑ ๕.๒ประชาธปไตย ๑๗๗

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 8 11/19/13 10:24:29 PM

หนา

สวนท ๓ : ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง... นำสความสขอยางยงยน ๑๙๕

๑. พอประมาณ มเหตผล มภมคมกนในตวทด ๒๐๐ ๑.๑ พอเพยงพออยพอกน ๒๐๑ ๑.๒ พงตนเอง ๒๐๖ ๑.๓ ประหยดเรยบงายไดประโยชนสงสด ๒๐๙ ๑.๔ ศกษาขอมลอยางเปนระบบและแกปญหาจากจดเลก ๒๑๔

๒. ใชหลกวชาความร มคณธรรม ดำเนนชวตดวยความเพยร ๒๒๔ ๒.๑ หลกวชาอนถกตอง ๒๒๕ ๒.๒ มความเพยรซอสตยสจรตจรงใจตอกนรรกสามคค ๒๒๘ ทำงานอยางมความสข

สวนท ๔ : พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยน ๒๔๗

๑. ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยน ๒๕๐

๒. สแนวคดการพฒนาอยางยงยน ๒๕๖ ๒.๑ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”พนฐานของการพฒนาอยางยงยน ๒๕๖ ๒.๒ การพฒนาอยางยงยนในกระแสโลก ๒๕๗ ๒.๓ การพฒนาอยางยงยนในบรบทไทย ๒๖๐

๓. สการพฒนาอยางยงยนตามรอยพระยคลบาท ๒๖๔ ๓.๑ การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน ๒๖๕ ๓.๒ การพฒนาคนและสงคมอยางยงยน ๒๗๐ ๓.๓ การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ๒๗๕

๔. มงสความพอเพยงเพอกาวสการพฒนาอยางยงยน ๒๘๕

สวนท ๕ : บทสรป สจธรรมแหงแนวพระราชดำร... ๒๘๗ เพอประโยชนสขของปวงชนชาวไทยอยางยงยน

บรรณานกรม ๓๐๑

รายนามทปรกษาและคณะทำงานจดทำหนงสอสจธรรมแหงแนวพระราชดำร สการพฒนาอยางยงยน

56-06-098_001-035 new21-11_X-SCG.indd 9 11/21/13 2:49:20 PM

“...การพฒนาบานเมองหรอพฒนางานทกอยางใหเจรญยงข นไปนน

ไมควรมลกษณะเปนการกาวหนาจนลมหลง.

หากจำเปนตองเร มตนจากพนฐานเดมทมอยกอน

แลวคอยๆ สรางเสรมใหกาวหนามนคงขนเปนลำดบ

สำหรบเปนรากฐานทสามารถจะรองรบความเจรญ

และความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทจะเกดตามมาจากผลของการพฒนา.

มใชม งแตจะพฒนาใหรดหนา

ดวยการทมเทกำลงทรพย กำลงคน ตลอดจนอปกรณทกอยาง

เพอใหไดผลเรวทสดและมากทสด ซงจะทำใหรากฐานทานไมอย.

การพฒนาซงอตสาหลงทนลงแรงไปมากมายกจะลมเหลวลงอยางนาเสยดาย

กอใหเกดปญหาทงทางดานเศรษฐกจ สงคม

และอนๆ ตอตามมา ดงทปรากฏใหเหนอยในปจจบน.

ดงนน การพฒนางานพฒนาบานเมองใหกาวหนา

จงตองคำนงถงรากฐานเดมอยตลอดเวลา.

ถาเหนวาความเจรญกาวหนาเกนกวาฐานรองรบ

กตองกลบมาเสรมฐานใหกวางขวางมนคง

จนมกำลงเพยงพอกอนจงคอยพฒนาตอ. ...”

พระราโชวาทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

ในพธพระราชทานปรญญาบตรของสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

๑๒ มกราคม ๒๕๔๐

บทนำเรยนรการทรงงานสการพฒนาประเทศอยางยงยน

ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 10 11/19/13 10:24:39 PM

บทนำเรยนรการทรงงานสการพฒนาประเทศอยางยงยน


และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 11 11/19/13 10:24:41 PM

12

บทความพระราชทานจาก

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมพระมหากรณาธคณเปนลนพน โปรดเกลาฯ พระราชทานบทความเรอง “เรยนรการทรงงานสการพฒนาประเทศอยางยงยนของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ”แกสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)เพอเผยแพรเปนบทนำของหนงสอเลมนซงสำนกงานฯรสกสำนกในพระมหากรณาธคณอยางหาทสดมได

สำนกงานฯ ขอนอมอญเชญบทความพระราชทานของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เผยแพรใหปวงชนชาวไทยไดเรยนร และซาบซ งในพระมหากรณาธคณของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถและสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร และดำเนนตามรอยพระยคลบาท โดยนำไปประยกตใชเปนแนวทางในการพฒนา ประเทศตอไปดงน

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 12 11/19/13 10:24:43 PM

13

เดนตามรอยเทาพอฉนเดนตามรอยเทาอนรวดเรวของพอโดยไมหยด

ผานเขาไปในปาให นากลว ทบ แผไปโดยไมมทสนสด มดและกวางมตนไมใหญเหมอนหอคอยทเขมแขง

พอจา... ลกหวจะตายและเหนอยดวย ดซจะ เลอดไหลออกมาจากเทาทงสองทบาดเจบของลก

ลกกลวง เสอ และหมาปา พอจา... เราจะถงจดหมายปลายทางไหม ?

ลกเอย... ในโลกนไมมทไหนดอกทมความรนรมย และความสบายสำหรบเจา

ทางของเรามไดปดวยดอกไมสวยๆ จงไปเถด แมมนจะเปนสงบบคนหวใจเจา

พอเหนแลววา หนามตำเนอออนๆ ของเจา เลอดของเจา เปรยบดงทบทมบนใบห าใกลนำ

นำตาของเจาทไหลตองพมไมสเขยว เปรยบดงเพชรบนมรกตทแสดงความงดงามเตมท

เพอมนษยชาต... จงอยาละความกลา เมอเผชญกบความทกข ใหอดทนและสขม และจงมความสขทไดยดอดมการณทมคาไปเถด... ถาเจาตองการเดนตามรอยเทาพอ

พระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารจากหนงสอ“มณพลอยรอยแสง”จดพมพโดยโรงเรยนจตรลดาเมอป๒๕๑๙

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 13 11/19/13 10:24:43 PM

14

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 14 11/19/13 10:24:44 PM

15

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 15 11/19/13 10:24:45 PM

16

บทความพระราชทาน

เรอง “เรยนรการทรงงานสการพฒนาประเทศอยางยงยน


และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ”

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

๑ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงมงมนอยางวรยะ และอตสาหะทจะยกระดบคณภาพชวตของประชาชนใหมความสข อยดกนด ดวยการเสดจพระราชดำเนน ไปทรงเยยมเยยนราษฎรเพ อทรงศกษาและหาทางแกไขปญหาตางๆ ใหแกราษฎรในทกพ นท ของประเทศไทย โดยไดพระราชทานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรมากมาย เพอพฒนาประชาชน และประเทศใหกาวหนาหรอเปลยนแปลงไปในทางทดขน โดยทรงยดหลกในการดำเนนโครงการวาตองเปน การพฒนาทใชทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด และไมทำลายสงแวดลอม โดยมงประโยชน

๑ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณเกยวกบหลกการทรงงานพฒนาประเทศของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว.พระมหากษตรยนกพฒนาเพอประโยชนสขสปวงประชา.(๒๕๕๔)

56-06-098_001-035 new20-11_V-SCG.indd 16 11/20/13 7:46:23 PM

17

ใหเกดแกสวนรวมและประเทศชาตอยางแทจรง จงจะเปน “การพฒนาอยางยงยน” ดงพระราชดำรส ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในการเสดจออกมหาสมาคม ในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท๕ธนวาคม๒๕๒๙ความตอนหนงวา

“...ทกวนนประเทศไทยยงมทรพยากรพรอมมล ทงทรพยากรธรรมชาตและ ทรพยากรบคคล ซงเราสามารถนำมาใชเสรมสรางความอดมสมบรณและเสถยรภาพ อนถาวรของบานเมองไดเปนอยางด ขอสำคญเราจะตองรจ กใชทรพยากรนน อยางฉลาด คอไมนำมาทมเทใชใหส นเปลองไปโดยไรประโยชน หรอไดประโยชน ไมคมคา หากแตระมดระวงใชดวยความประหยดรอบคอบ ประกอบดวยความคด พจารณาตามหลกวชา เหตผล และความถกตองเหมาะสม โดยมงถงประโยชนแทจรงทจะเกดแกประเทศชาต ทงในปจจบนและอนาคตอนยนยาว...”

ในการปรบปรงและยกระดบคณภาพชวตความเปนอยของประชาชนดงกลาวสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถทรงงานเคยงขางพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยพระองคทรงทำตามแนวพระราชดำร ของพระบาทสมเดจพระเจาอย หวท มพระราชประสงคจะชวยใหราษฎรสามารถพงตนเองได จงจะเปนการชวยเหลออยางยงยนดงพระราชดำรสทพระราชทานในพธเปดการประชมและนทรรศการ เรอง “มรดกสงทอของเอเชย : หตถกรรมและอตสาหกรรม”ณมหาวทยาลยเชยงใหม เมอวนท ๓๐มกราคม๒๕๓๕ความตอนหนงวา

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 17 11/19/13 10:24:50 PM

18

“...ขาพเจาตงใจจะสรรหาอาชพใหชาวนาทยากจนเลยงตวเองไดเปนเบองตน ทงนเนองจากขาพเจาไดมโอกาสตามเสดจฯ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไปเยยม ราษฎรตามชนบทมาหลายสบป ไดพบวาราษฎรสวนใหญเปนชาวนาชาวไรทตอง ทำงานหนก และตองเผชญอปสรรคจากภยธรรมชาตมากมาย... ทำใหชาวนา ชาวไรมกยากจน การนำส งของไปแจกราษฎรผ ประสบภยธรรมชาต เปนเพยง บรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนา ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชปรารภวา เปนการชวยเหลอทไมยงยน ควรจะหาวธอนทชวยใหราษฎรพงตนเองได...”

ทรงมงพฒนาชนบทหางไกล ใหอยไดดวยตนเองอยางมความสข

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงหวงใยทกขสข ของราษฎรทวประเทศ โดยเฉพาะในพนท ชนบทหางไกลและทรกนดาร จงเสดจพระราชดำเนนในทองถ นตางๆ เพ อพฒนาบานเมองใหเจรญเทาทจะทำได และขอสำคญคอ๒ เมอเวลาเสดจ

๒ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณในรายการ พดจาประสาชาง ออกอากาศ ทางสถานวทยจฬาฯ คลนเอฟเอม ความถ ๑๐๑.๕ เมกะเฮรตซ โดย รศ.ดร.มน วรบรษ รองอธการบดฝายวชาการ และ รศ.ดร.วชา จวาลย หวหนาภาควชาวศวกรรมสำรวจ คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนผขอ พระราชทานสมภาษณ

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 18 11/19/13 10:24:50 PM

19

ออกพฒนา พระองคจะตองไปทอดพระเนตรใหเหนพ นทจรงๆ จะตองทรงร เสยกอนวาพ นทน น ในดานภม ศาสตรและภม ส งคมเปนอยางไร โดยตรสวาการเสดจดวยพระองคเองนนเป นส ง ทสำคญมาก จะไดมความรสกตอพนทนน และพระราชทานความชวยเหลอไดตรงกบความตองการ ของประชาชนรวมทงชวยใหพระองคทรงทราบสภาพพนทของประเทศไทยเปนอยางด

นอกจากน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงสอนผตามเสดจฯ ใหรจกดแผนทและสงเกต ภมประเทศดภเขาทางนำตนไมซกถามผทอยในพนทใหทราบขอมลมากทสดการพฒนานนไมใชวา พระองคจะเขาไปในหมบานแลวโปรดเกลาฯวาควรทำอะไรซงสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ กทรงงานในลกษณะเดยวกนคอจะซกถามขอมลจากประชาชนในพนทโดยจะเนนในการพฒนาตวบคคลอาทการดแลรกษาสขภาพอนามยและการสงเสรมอาชพชางฝมอ

งานหลกของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวคอ พฒนาปจจยในการผลตเพอการกนอยของ คนในทองถน ปจจยทสำคญทสด คอการหานำใหเพยงพอแกการเพาะปลก โดยทรงเลงเหนวานำ เปนสวนสำคญทสดของชวต และเปนปจจยในการผลตพชผลตางๆ รวมทงทรงทำพรอมกนในทกดาน เพอใหประชาชนสามารถยนอยไดดวยตนเอง โดยพงพาปจจยภายนอกใหนอยทสดเทาทจะทำได

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 19 11/19/13 10:24:51 PM

20

พระองคมพระราชดำรสอยเสมอวาจะตองใหประชาชนมสขภาพอนามยด จงทรงชวยรกษา พยาบาลอปการะผเจบปวย นอกจากนนทรงเหนความสำคญวาตองชวยใหประชาชนไดมโอกาส เขารบการศกษา มความรอยางนอยใหอานออกเขยนได สามารถอานเอกสารของทางราชการ และ เพอใหรบความรดานเทคโนโลยใหมๆ

ดงนน ๓ตงแตเกดมาจำความได จงเหนทงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ และสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนทรงคดหาวธการตางๆ ทจะยกฐานะ ความเปนอยของคนไทยใหดขนและไดตามเสดจฯเหนความทกขยากลำบากของพนองเพอนรวมชาต กคดวาชวยอะไรไดควรชวย ไมควรนงดดาย เหนจะเปนเพราะความเคยชน เมอโตข นพอมแรง ทำอะไรไดกทำอยางอตโนมตและเปนเหตททำใหชอบการพฒนาชวยเหลอประชาชนรวมทงเปนหนาท ของสถาบนพระมหากษตรยตองทำประจำอยแลว และอกประการหนงรสกเสมอวาการเปนเจาฟานนไดเปรยบผอนหลายอยางจงควรนำขอไดเปรยบนนมาทำประโยชนแกผอน

๓ สมเดจพระเทพฯ:บางแงมมแหงความคดคำนง.สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารพระราชทานสมภาษณพเศษวารสารเศรษฐกจและสงคมฉบบพเศษธนวาคม๒๕๒๘หนา๕

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 20 11/19/13 10:24:55 PM

21

ประสบการณตามเสดจฯ ไปทรงงานในถนทรกนดาร

ประสบการณในการตามเสดจพระราชดำเน นมมากมายเลาเทาไหรไมจบออกไปทกคร งกไดความร ความคดและมประสบการณ ใหมๆ โดยเมอคร งขาพเจา ยงเปนเดกจำไดวาจะทรงจด๔“ทมพฒนา” ออกไปเยยม ราษฎรกจกรรมทไปทำกนนน ขาพเจาจำไมไดวามอะไรบาง แตทแนๆ คอมหนวยแพทย

เคลอนทมการไปสำรวจความเปนอยของคนเมอออกไป พฒนาแลวตองเขยนรายงานถวายดวย บางทกรสก สงสยวามคนโนนคนนมาหาทานดวยปญหาทเจาตว แกไมตก หรอม ป ญหามาก เคยท ลถามพระองค ทรงคดไดอยางไรวา ควรจะทำอยางไรดกบคนไหน สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ รบสงวา ถาเรามความรกและความหวงใยกยอมทำได

ความจรงพระองคมเคร องชวยจำเหมอนกนคอการจดบนทก พระองคทรงเรยกวา ๕“สมด ทอดพระเนตร” โดยจะทรงบนทกเรองโนนเรองนททรงนกขนไดวาควรทำตามขอสงเกตในสถานท เสดจพระราชดำเนนเชนคนจนคนปวยคนมลกมากทตองจดใหมอาชพใหลกมโอกาสศกษาเลาเรยน คนมเรองกราบบงคมทลขอพระราชทานพระมหากรณาธคณเรยกไดวาไมลมเรองของใครเลยภายหลง มขาราชบรพาร รบผดชอบจดไปแตละแผนก พระองคกยงทรงจดของพระองคเองอย สดทายทรงให บนทกขอมลไวในคอมพวเตอรดวย

๔ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร.(๒๕๕๕).สมเดจแมกบการศกษา.หนา๗๕

๕ เลมเดยวกน.หนา๗๗

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 21 11/19/13 10:24:58 PM

22

วธการทรงงาน และการทำงานของขบวนตามเสดจฯ๖คตทพระราชทานใหเปนหลกของการทำงานมอยมาก เชนวาเราไปไหนกมพาหนะมคน

มาอำนวยความสะดวกมากมาย ฉะนนตองพยายามทำใหการไปของเรามประโยชนคมคาทสด เราอยาคดหวงยดใครเปนทพง แตตองทำตวใหเปนทพงของคนได คนทมาขอความชวยเหลอเรานน เปนคนยากจนทมความเปนอยทลำบากหาเชากนคำ จะตองรบชวยเหลอเขาทนท จะไปรอเอาไวกอนไมได และประการสำคญคอ“การใหโดยไมเลอกทรกมกทชง”

๗เวลาออกไปทรงเยยมราษฎรมคนมาเฝามากมายฉะนนจงตองมขาราชบรพารทตามเสดจฯ ไปมากขาราชบรพารแตละคนเวลาตามเสดจฯจะตองมอปกรณตดตวไปใหครบรวมทงของสวนตวเชนไฟฉายสมดจด และแผนกระดาษสำหรบเขยนขอความตดสงของและรายชอบคคลทเขาเฝาฯ เครองเขยนสำหรบจดมทงปากกาเลกสำหรบจดธรรมดาปากกาโตสำหรบเขยนขอความในแผนกระดาษถงพลาสตก

๖ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร.(๒๕๕๕).สมเดจแมกบการศกษา.หนา๘๐

๗ เลมเดยวกน.หนา๘๐

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 22 11/19/13 10:25:03 PM

23

สำหรบใสสมดทจะเขยนกลางสายฝนสมดทใชจดสงตวคนไขเขาโรงพยาบาลเสอฝนสำหรบแจกราษฎรกตองถอไปดวย

โดยเฉพาะอยางยงเวลาเสดจพระราชดำเนนดวยเฮลคอปเตอรไปกนไดนอยคน คนทไปกตอง เปนประโยชนทสดตองถอของแจกราษฎรเชนเสอยดเดกผาขนหนขนมผงเกษตร(ขนมทำดวยถวเหลอง)เกลอไอโอดน ฯลฯ ในรถทนงกนไปยงใหมคอน เผอเกดมปญหาขดของประตรถเปดไมไดยงพอใชคอน ทบออกมาไดเวลานงรถคนหนงๆกใหนงไปมากๆเพอประหยดทเปนตนซงแตกอนขาพเจากมโอกาสไดรบการฝกฝนเชนนตองปฏบตตามกฎเกณฑทวางเปนระเบยบเหมอนกน

๘ขณะทรงเยยมราษฎร เมอมผขอพระราชทานพระมหากรณาฯหรอโปรดเกลาฯพระราชทาน พระมหากรณาฯ ไมวาจะเปนเรองอะไร ตองไปสมภาษณเพอจดขอมลไว โดยมวธการซกถามประวต ของผทจะสงเคราะหถามถงครอบครวลกเตาวธการทำมาหากนรายไดและความสามารถของแตละคน

๘ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร.(๒๕๕๕).สมเดจแมกบการศกษา.หนา๗๕

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 23 11/19/13 10:25:07 PM

24

ใชเวลาใหนอยทสดพดใหดสภาพไมใหคนถกถามตกใจจนพดไมออกพระองคไดพระราชทานคำแนะนำไววาถามเวลานอยทสดจะตองรทอยเขาเสยกอนจะไดใหเจาหนาททหารตำรวจหรอเจาหนาทบานเมองอนๆชวยตดตอไปภายหลงได เพอคดพระราชทานความชวยเหลอ และการชวยเหลอกตองทำระยะยาว ใหความรในการประกอบอาชพจนเขาตงตวได ไมใชวาใหเขามความหวงแลวทง ตองดแลใหเขาไดรบ ความชวยเหลอจรงๆและสามารถพงตนเองไดในทสด

ขอคดและเปาหมายในการพฒนาประเทศ

จากการตามเสดจฯทรงงานพฒนาของทง๒พระองคชวยใหขาพเจาไดเรยนรกระบวนการพฒนา ทนำไปสความกาวหนาหรอความเปลยนแปลงใหดขน และนำมาซงขอคดบางประการคอการพฒนา ทไมสมดลและไมย งยน อาจจะกอปญหามากกวาการแกปญหา เชน การเพาะปลกใชปยและ ยาฆาแมลงทเปนพษจำนวนมากเกนพอด เปนอนตรายตอสขภาพของทงคนและสตวในพนทบรเวณนน อาจจะทำใหดนเสย เพาะปลกไมไดมากเทาเดม การพฒนาจงตองรกษาสมดลกบการอนรกษ เชนในการสรางเขอนกกเกบนำตองดวาจะเสยทรพยากรอนๆทควรรกษาไวหรอไมอยางไรเปนตน

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 24 11/19/13 10:25:11 PM

25

นอกจากน การพฒนาเปนเรองกวางและมหลายดาน ตองทำกนอยางตอเนอง และมกตอง ใชเวลานาน เชน ๙ การพฒนาเศรษฐกจ(EconomicDevelopment)จะตองวางแผนพฒนาเศรษฐกจทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพการณการลดปญหาความยากจนความเหลอมลำในการกระจายรายได การพฒนาบนพ นฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เปนตน การพฒนาการเกษตร (Agricultural Development) อาท การเพมเนอทการผลต การเพมผลตภาพการผลต หรอ Productivity เชนในพนทเทาเดม สามารถเพมผลผลตไดมากขน การเพมผลผลตสอความวามผลผลตเพมขน อาจเพราะ การขยายพนทเพาะปลกหรอการเพมทรพยากรตางๆในการผลตและการพฒนาเทคโนโลยการเพาะปลก เลยงสตวเปนตน

การพฒนาสงคม (Social Development) มหลายอยาง เชน สรางความเทาเทยมระหวางชนเผาตางๆ กลมคนในสงคม ความเทาเทยมระหวางชายและหญง การใหสทธเสรภาพแกบคคลทม

๙ บทความพระราชทานพลเอกหญงศาสตราจารยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารเรองถนนสายรงเรอง นำสสขวารสารทางวชาการพ.ศ.๒๕๔๘สภาอาจารยสวนการศกษาโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 25 11/19/13 10:25:16 PM

26

ความจำเปนในชวตตางๆกนเชนผพการพฒนาจตใจคนใหมคณธรรมเปนตนการพฒนาการศกษา (Educational Development) อาท การกระจายโอกาสและความเสมอภาคทางการศกษาการพฒนาหลกสตรการอบรมครบคลากรทางการศกษาการพฒนาการเมอง(PoliticDevelopment)ใหเปนไปทางประชาธปไตย หรอใหเกดความสงบ ความมนคง ตองสรางการมสวนรวมทางการเมอง ของคนในชาตการพฒนาองคกรประชาชนพฒนาการบรหารการแกปญหาคอรรปชนและวธการอนๆเปนตน

การทขาพเจาไดมโอกาสตามเสดจพระราชดำเนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน ไดชวยใหขาพเจาเหนความสำคญ ของการพฒนาวา ๑๐การพฒนาบานเมองหรอการพฒนางานทกอยางใหเจรญยงขนไปนนไมควร มลกษณะเปนการกาวหนาจนลมหลง หากจำเปนตองเรมตนจากพนฐานเดมทมอยกอน แลวคอยๆ

๑๐ พระราโชวาท สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ในพธพระราชทานปรญญาบตรของสถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตรณศนยการประชมแหงชาตสรกตวนท๑๒มกราคม๒๕๔๐

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 26 11/19/13 10:25:18 PM

27

สรางเสรมใหกาวหนามนคงขนเปนลำดบ สำหรบเปนรากฐานทสามารถจะรองรบความเจรญและ ความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทจะเกดตามมาจากผลของการพฒนา มใชมงแตจะพฒนา ใหรดหนาดวยการทมเทกำลงทรพยกำลงคนตลอดจนอปกรณทกอยางเพอใหไดผลเรวทสดและมากทสด ซงจะทำใหรากฐานทานไมอยการพฒนาทอตสาหลงทนลงแรงไปมากมายกจะลมเหลวลงอยางนาเสยดาย กอใหเกดปญหาทงทางดานเศรษฐกจสงคมและอนๆตามมาดงทปรากฏใหเหนอยในปจจบน

ดงนน การพฒนาบานเมองใหกาวหนาอยางยงยน จงตองคำนงถงรากฐานเดมอยตลอดเวลา ถาเหนวาความเจรญกาวหนาเกนกวาฐานรองรบ กตองกลบมาเสรมฐานใหกวางขวางมนคง จนม กำลงเพยงพอกอนจงคอยพฒนาตอไป

ทรงยดแนวพระราชดำรเปนแนวทางในการดำเนนงานพฒนา

จากแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ ททรงใหความสำคญและตรสเสมอวา “คน” เปนปจจ ยสำคญท สดในการพฒนา ขาพเจา จงไดน อมนำแนวพระราชดำรในการทรงงานพฒนาประเทศของพระองคมาประยกตใชในวธ

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 27 11/19/13 10:25:18 PM

28

ดำเนนงานโครงการพฒนาดานตางๆ ทขาพเจารเรมขน ดวยพอจะมความรและความสนใจในเรอง สขภาพอนามยและการศกษาขาพเจาจงมงเนนงานพฒนาเดกและเยาวชนโดยเฉพาะในทองถนทรกนดาร เพอจะไดเตบใหญเปนกำลงสำคญของประเทศชาตตอไป

ขาพเจาไดยดหลกการดำเนนงาน ๑๑ซงไดเรยนรจากประสบการณตามเสดจฯ พระบาท สมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถดงน

๑. การพงพาตนเอง โดยเน นใหท กคนไดชวยเหล อตนเองกอนเป นอ นดบแรก เชนการใหเมลดพนธ พชผ ก พนธสตว เพ อผลตอาหารไวบรโภคเอง แทนทจะใหอาหารโดยตรง สามารถชวยเหลอตวเองไดตอไปเปนตน

๒. การมสวนรวม เนนใหผทจะไดรบผลประโยชนจากการทำโครงการไดมสวนในการชวยคด ชวยทำ อาท การทผปกครองและเดกตองรวมกนวางแผนและทำการผลตทางการเกษตร จดเวร ในการประกอบอาหารกลางวน ซงมผลทำใหผทเกยวของมความรสกเปนเจาของไดเรยนรและเขาใจ ในกจกรรมททำอย

๓. การพฒนาแบบองครวมโดยผานกระบวนการเรยนร โดยเนนการพฒนาในทกๆ ดาน ไปพรอมๆ กน นอกจากนกลมเปาหมายจะตองไดรบความรจากกจกรรมททำ และสามารถนำความร ทไดไปประยกตใชในการดำรงชวตตอไปได อาท โครงการเกษตรเพออาหารกลางวน มวตถประสงค เพอแกปญหาการขาดแคลนอาหาร มการดำเนนกจกรรมใหความรดานเกษตรกรรมและกลมเปาหมาย ไดปฏบตจรงทงการปลกและประกอบอาหาร

๑๑ เวบไซตโครงการพฒนาตามพระราชดำรในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารhttp://kanchanapisek.or.th

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 28 11/19/13 10:25:20 PM

29

๔. การพฒนาระบบประสานงานความรวมมอจากทกสวน ในการชวยเหลอจากภาครฐบาล และภาคเอกชนทงในและตางประเทศมการจดทำแผนงานหลกของโครงการทกๆระยะ๕ป เพอให ทกสวนทเกยวของไดใชเปนแนวทางทำใหงานตางๆมความกาวหนาอยางมประสทธภาพ

๕. การพฒนาผปฏบตงานใหมความรและประสทธภาพในการปฏบตงาน โดยมการอบรมการประชม สมมนา การศกษาดงาน เพอใหความรและเปนการแลกเปลยนความคดเหนระหวาง ผปฏบตงานโครงการเปนประจำ รวมทงมการประเมนและรายงานผลการดำเนนงานเปนระยะ เพอให ผปฏบตงานทราบถงความกาวหนาของโครงการและสามารถนำไปปรบปรงการดำเนนงานได

๖. การยดหลกการอนรกษสงแวดลอมและสอดคลองกบวฒนธรรมประเพณทองถน กจกรรม การพฒนาตางๆ จะตองคำนงถงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และนำภมปญญา และวฒนธรรมทองถนมาประยกตใช

ขาพเจาเรมดำเนนงานในสถานศกษากอน หากทองถนใดยงไมมสถานศกษากจะเขาไปรวมกลม เดกในพนทจดตงเปนศนยการเรยนชมชนหรอโรงเรยน แลวทำกจกรรมเพอพฒนาคณภาพชวตผาน กระบวนการทางการศกษาเชนโครงการพฒนาเดกและเยาวชนในถนทรกนดารการสงเสรมอนามยแม และเดกการสงเสรมโภชนาการเดกเลกการปองกนโรคการพฒนาครการพฒนาหองสมดและสอการเรยน การสอนการจดตงและพฒนาสถานศกษาการพฒนาการเรยนการสอนรวมถงการพฒนาอาชพและสหกรณโรงเรยนการอนรกษวฒนธรรมหลงจากนนจงขยายการพฒนาไปสชมชน

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 29 11/19/13 10:25:21 PM

30

การพฒนาคณภาพชวตของเดกและ เยาวชน

ขาพเจาขอยกตวอยางการดำเนนโครงการในระยะเรมตนซงเนนการพฒนาคณภาพชวตของ เดกและเยาวชนซงจากการทขาพเจาไดเรยนรจาก พระบาทสมเดจพระเจาอยหววาคนเราถาสขภาพ อนามยไมดเจบไขไดปวย กจะไมสามารถทจะทำ กจการตางๆตอไปจงเหนวานอกจากการชวยเหลอ ดานการรกษาพยาบาลแลว เรองการบรโภคอาหาร ทถกตองนนเปนเรองสำคญอยางยง

๑๒ในระยะแรกขาพเจาจงใชโรงเรยนในสงกด ตำรวจตระเวนชายแดนเปนแหลงศกษา เพราะ

๑๒ เรยบเรยงจากพระราชดำรสสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร ในโอกาสเสดจฯ ไปในการประชมโครงการเกษตรเพออาหารกลางวน ณ กองบงคบการกองรอยท ๕ ตำรวจตระเวนชายแดน อำเภอสไหงปาตจงหวดนราธวาสวนท๒๖กนยายน๒๕๒๔

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 30 11/19/13 10:25:22 PM

31

เหนวาเปนโรงเรยนในเขตทองถนทหางไกลการคมนาคมและมภาวะทยากลำบากตางๆโดยในตอนเรมตน มงดำเนนงานในแงทวา ทำอยางไรเยาวชนทอยในวยศกษาเลาเรยนจะมสขภาพพลานามยแขงแรง สมบรณ จงคดถงเรองอาหารกลางวนสงสำคญทสดกคอวสดทใชในการประกอบอาหารโดยสวนใหญ กคอพชผลทางการเกษตร และประชาชนสวนใหญในเขตทประสบปญหานนมอาชพเกษตรเปนหลก จงพยายามเสรมในสวนน โดยการใหพนธ พชผก หรออปกณสำหรบใหนกเรยนทำการเกษตร เพอนำผลผลตทไดมารบประทาน

เทาททำมาไดผลด คอชวยใหนกเรยนมอาหารดข น และไดรบความร ทางดานการเกษตร ในกรรมวธใหมๆ ไดเหนความเสยสละของครทชวยดแลนกเรยนใหมทงสขภาพและวชาการดขน จงได ขยายงานไปในโรงเรยนตำรวจตระเวนชายแดนทวประเทศ โดยขณะนทำเฉพาะโรงเรยนในสงกด กองกำกบการตำรวจตระเวนชายแดนสวนทอนๆไดพยายามแนะนำในเรองอาหารเทาทจะทำได

นอกจากน สบเนองจากขาพเจาสนใจเร องการศกษามานานแลว เมองานฉลองพระนคร ครบ ๒๐๐ ป ขาพเจาไดเปนประธานกรรมการบรณะปฏสงขรณวดพระศรรตนศาสดารามและ พระบรมมหาราชวง ไดบรณะอาคารหลงหนง ซงแตกอนเคยเปนโรงเรยนพระตำหนกสวนกหลาบ ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ขณะนนคดอยวาการบรณะอาคารสถานนนเปนการรกษาศลปวฒนธรรมของชาตในทางวตถ ควรทำควบคไปกบการพฒนาดานบคคล ถาทำใหอาคารนเปนโรงเรยนขนมาใหมกคงจะดไมนอย ดวยความชวยเหลอของหลายฝายความคดฝนของขาพเจากเปนจรงคอเกดเปน“โรงเรยนพระตำหนก สวนกหลาบ” ในสงกดสำนกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (สปช.) เทาทเปดมาไดผล นาพอใจ มช นเรยนตงแตศนยปฐมวย อนบาล ประถมศกษา และมธยมศกษา มโครงการทดลอง เปดศนยปฐมวยสำหรบเดกหหนวกดวย

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 31 11/19/13 10:25:25 PM

32

สำหรบระดบอดมศกษานนเคยสอนมหาวทยาลยขณะนสอนอยโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา ดงนนขาพเจาจงไดมสวนเกยวของกบการศกษาทกระดบเมอมโอกาสโดยเฉพาะอยางยงเมอตามเสดจฯ ไปตางจงหวด ขาพเจามกหาเวลาไปดโรงเรยนตางๆ เพ อหาความร และถาชวยอะไรไดกจะชวย ประเทศเรามโรงเรยนคอนขางจะทวถง ฉะนน โรงเรยนจงเปนแหลงทจะชวยเผยแพรความรและ บรการของทางราชการใหเขาถงชมชนไดเปนอยางด ทงในดานการเกษตร การประกอบอาชพแขนง ตางๆ และดานสาธารณสข

บทบาทของวทยาศาสตร และเทคโนโลย ในการ พฒนาประเทศ

ในรอบ ๒ ทศวรรษท ผานมาขาพเจาเหนวาวทยาศาสตร และเทคโนโลยไดเขามามบทบาท ตองานพฒนาในหลายๆ ดาน เน องจากเป นการนำความร ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาประย กตและสร างสรรค เพอชวยในการทำงานเพมผลผลต

หรอแกปญหาตางๆอนกอใหเกดวสดอปกรณเครองมอเครองจกรเพอใหการดำรงชวตของมนษยงาย และสะดวกยงขน

๑๓ วทยาศาสตรและเทคโนโลยจงไดเขามบทบาทสำคญเพมขนในการสรางนวตกรรม (Innovation)คอการเรยนรการผลตและการใชประโยชนจากความคดใหมใหเกดผลทงทางเศรษฐกจสงคมการเมองสงแวดลอมและวฒนธรรมซงมทงขอดและขอเสยอนจะเปนโอกาสหรอความทาทายในการนำมาใชในการพฒนาประเทศ งานพฒนาของเราจงจำเปนอยางยงทจะตองทำอยางเปนองครวมตงแตกระบวนการคดวางแผนและการนำไปวจยและพฒนาตอยอดจนกระทงไดผลผลตเปนเทคโนโลยทเหมาะสม ดงเชนองคความรเทคโนโลยอนเนองมาจากพระราชดำรอนหลากหลายททรงพฒนา

๑๓ บทความพระราชทานพลเอกหญงศาสตราจารยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารเรองวทยาศาสตรและเทคโนโลยกบการพฒาวารสารทางวชาการพ.ศ.๒๕๔๘สภาอาจารยสวนการศกษาโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 32 11/19/13 10:25:26 PM

33

และนำมาใชใหเกดประโยชนไดอยางสงสด เพอนำมาชวยเหลอและพฒนาคณภาพชวตของประชาชน และสงคมไทย ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระบรมราโชวาทเกยวกบการใชประโยชน จากเทคโนโลยในพธพระราชทานปรญญาบตรแกผสำเรจการศกษาของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา ณอาคารใหมสวนอมพรเมอวนท๑๘ตลาคม๒๕๒๒ความตอนหนงวา

“...เทคโนโลยนน โดยหลกการคอ การทำสงทมอยใหเกดประโยชน ดงนน เทคโนโลยทดสมบรณแบบจงควรจะสรางสงทจะใชประโยชนไดอยางคมคา และมความสญเปลาหรอความเสยหายนอยทสด แมแตสงทเปนของเสย เปนของ ทเหลอทงแลว กควรจะไดใชเทคโนโลยแปรสภาพใหเปนของใชได ในทางตรงขาม เทคโนโลยทใชการไดไมคมคากอใหเกดความสญเปลาและความเสยหายไดมาก ทานทงหลายจะเปนผใชเทคโนโลยทบกพรอง ไมสมควรนำมาใชไมวาในกรณใด...”

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 33 11/19/13 10:25:35 PM

34

ทรงเปนแบบอยาง นกพฒนา เพอความยงยนและความ อยดกนดของราษฎร

โดยสรปแล วคอ มน ษย อาจจะพบความรทางวทยาศาสตร ตอไปไดอกไมมทสนสด และสราง เทคโนโลย ท ม ประส ทธภาพส งเพ อท จ ะสนองความตองการ ในดานตางๆ วทยาศาสตร และ เทคโนโลยจงเปนเครองมอในการ พฒนาทสำคญ

อยางไรกตาม การมเทคโนโลยอยางเดยวไมอาจเพยงพอทจะสรางความเขมแขงได หากผคน หรอสงคมไมร จกวธการใช ขาดสารสนเทศทสามารถนำไปใชประโยชน หรอขาดความพรอม อนเนองมาจากขอจำกดทางเศรษฐกจ สงคม ประเพณ และวฒนธรรม ดงนนความสำคญจงอยท“ความสมดล” เพอการพฒนาอยางย งยน โดยการพจารณาอยางรอบคอบถ ถวนในทกมต เพอสรางความพรอมและลดขอจำกดอนจะทำใหผคนหรอสงคมเหลานนไดรบประโยชนจากเทคโนโลย อยางเตมศกยภาพ ดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระบรมราโชวาท ในโอกาส เสดจพระราชดำเนนทรงเปดงานพระจอมเกลาลาดกระบงนทรรศน๒๖ณสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาวทยาเขตเจาคณทหารลาดกระบงเมอวนท๑๖มถนายน๒๕๒๖ความตอนหนงวา

“...การพยายามศกษาวทยาการและเทคโนโลยอนกาวหนาทกสาขาจากทวโลก แลวเลอกสรรสวนทสำคญเปนประโยชน นำมาปรบปรงใชใหพอดพอเหมาะ กบสภาพและฐานะของประเทศเรา เพอชวยใหประเทศของเราสามารถนำเทคโนโลย อนทนสมยมาใชพฒนางานตางๆ ไดอยางมประสทธภาพและไมสนเปลอง...”

๑๔ทกวนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ แมจะประทบณโรงพยาบาลศรราชกยงคงทรงงานอย โดยทรงใชประโยชนจากเทคโนโลยสารสนเทศตางๆ

๑๔ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณเกยวกบหลกการทรงงานพฒนาประเทศ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว.พระมหากษตรยนกพฒนาเพอประโยชนสขสปวงประชา.(๒๕๕๔)

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 34 11/19/13 10:25:36 PM

35

ในการทรงงานอาททรงรบฟงขอมลขาวสารรวมถงสถานการณตางๆของประเทศจากวทยสอสารและ สอตางๆและการรายงานผลการดำเนนงานโครงการตางๆผานทางคอมพวเตอรตลอดจนทรงสบคนขอมล ผานระบบอนเทอรเนต โดยเฉพาะอยางยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนพระราชหฤทยเรอง การบรหารจดการนำเปนอยางยงซงมหนวยงานตางๆทำรายงานถวายและบางครงจะทรงใหคำแนะนำดวยหากทรงพบวาโครงการนนๆ มปญหาหรออปสรรคในการดำเนนงาน ในขณะทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ ทรงใหราชเลขานการในพระองคฯ ตดตามผลการดำเนนงานโครงการตางๆ และ นำมาถวายรายงานเปนระยะอยางตอเนอง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงเปนแบบอยาง ของนกพฒนาททรงมพระวรยะอตสาหะ โดยทรงทมเทพระวรกายและพระสตปญญา ดำเนนการ

ทกวถทางทจะชวยใหประชาชนทพระองคทรงรกไดมความกนดอยดอยางยงยนซงขาพเจาเองไดตงปณธาน ทจะเรยนรตามรอยพระยคลบาท ในการชวยเหลอประชาชนและประเทศไทยใหมความเจรญกาวหนา อยางยงยน...เดนตามรอยเบองพระยคลบาทตอไป

56-06-098_001-035_V-SCG.indd 35 11/19/13 10:25:45 PM

“เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

พระปฐมบรมราชโองการเนองในพระราชพธบรมราชาภเษก

๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓

๑56-06-098_036-101_V-SCG.indd 36 11/19/13 10:41:56 PM

๑ จากพระปฐมบรมราชโองการ

สแนวพระราชดำรการทรงงาน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 37 11/19/13 10:42:03 PM

จากพระปฐมบรมราชโองการ

สแนวพระราชดำรการทรงงาน

นบจากเมอวนท ๑๙ สงหาคม ๒๔๘๙ ในวนทมเสยงหนงดงกองทามกลางฝงชนทมาสงเสดจ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพอเสดจกลบไปทรงศกษาตอ ณ ตางประเทศวา “ในหลวง อยาทงประชาชน” พระองคมพระราชประสงครองตอบกลบไปวา

“ถาประชาชนไมทงขาพเจาแลว ขาพเจาจะละทงอยางไรได”

เมอพระองคเสดจฯ กลบประเทศไทย และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตงการพระราชพธ บรมราชาภเษกเปนพระมหากษตรยตามโบราณราชประเพณ เมอวนท ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ ไดพระราชทาน พระปฐมบรมราชโองการวา

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” จวบจนปจจบนเปนทประจกษชดวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง “ครองแผนดน”

ดงทพระองครบสง โดยทรงพฒนา อนรกษ และฟ นฟ ผนแผนดนและทรพยากรธรรมชาตของ ประเทศไว เพอใหลกหลานไทยไดใชประโยชนอยางยงยน และทรงยด “ทศพธราชธรรม” ในการปฏบต พระองคอยางเครงครด ตามหลก “ธรรมาภบาล” ทถอเปนหลกการบรหารกจการบานเมอง ทดเสมอมา

นอกจากน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดทรง รวมกนวางรากฐานการพฒนาประเทศ โดยเสดจพระราชดำเนนในทกพนททวประเทศไทย เพอทรงให ความชวยเหลอและแกไขปญหาแกประชาชน รวมทงขจดความยากจน เพอใหประชาชนอยดกนด อนเปนการเสรมสรางความมนคงและเขมแขงใหกบประชาชน ซงเปนรากฐานสำคญของการเกด ประชาธปไตย อนจะนำมาซง “การพฒนาอยางยงยน” และ “ประชาธปไตยทเขมแขง”

การทรงงานพฒนาประเทศของพระองค ทรงใชหลก “เขาใจ เขาถง พฒนา” โดยทรงเนนวาจะตอง มความเขาใจในภมประเทศและประชาชน ทรงมองทกมตของการพฒนาวาจะตองพฒนาใหสมดล และ สอดคลองกบ “ภมประเทศและสงคม” ทแตกตางกน รวมถงตองทำใหผทเราจะไปพฒนาเขาใจเราดวย ทงน เพอการบรหารจดการ “ทรพยากรธรรมชาต” และ “คน” ทเปนเปาหมายหลกของการพฒนา อนนำมาซงประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยามอยางแทจรง

สวนท ๑

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 38 11/19/13 10:42:03 PM

เมอวนท ๙ มถนายน ๒๔๘๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภม พลอดลยเดชเสดจข น ครองราชสมบตสบราชสนตตวงศ แตเนองจากยงทรงมภารกจดานการศกษา จงเสดจพระราชดำเนนกลบ ไปทรงศกษาตอ ณ ประเทศสวตเซอรแลนด เมอถงกำหนดเวลาทจะเสดจฯ กลบ ตลอดทางขณะรถพระทนง แลนผานฝงชนทมาสงเสดจอยางลนหลาม ทามกลางเสยงถวายพระพร มเสยงหนงตะโกนแทรกมา เขาพระกรรณวา “ในหลวง อยาทงประชาชน”

ถาประชาชนไม “ทง” ขาพเจาแลว ขาพเจาจะ “ละทง” อยางไรได

ภาพและเสยงนย งคงตดอยใน พระราชหฤท ยของพระบาทสมเดจ พระเจาอย ห ว จนขณะเสดจฯ ถง สวตเซอรแลนดระหวางนนพระบาท สมเดจ พระเจาอยหวทรงพระราชนพนธ บนทกประจำวน “เมอขาพเจา จากสยาม มาส สว ตเซอร แลนด”พระราชทาน แกหนงสอวงวรรณคดไทย เพอถายทอดความรสกซาบซงถงนำใจของประชาชนทพรอมใจกนมาสงเสดจอยางมดฟามวดน โดยทรงเรมบทพระราชนพนธวา

39

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 39 11/19/13 10:42:04 PM

40

“...‘วงวรรณคด’ ไดขอรองใหขาพเจาเขยนเรองเลกนอยทถนดมาลงในหนงสอนนานมาแลว อนทจรงขาพเจากไมใชนกประพนธ เมออยโรงเรยน เรยงความและแตงเรองกทำไมไดดนก… ฉะนน จงตกลงใจสงบนทกประจำวนทเขยนไวกอนและระหวางวนเดนทางจากสยามสสวตเซอรแลนดมาให...

วนท ๑๙ สงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ วนนถงวนทเราจะตองจากไปแลว พอถงเวลากลงจากพระทนง พรอมกบแม ลาเจานายฝายใน ณ พระทนงชนลางนน แลวกไปยงวดพระแกว เพอนมสการลาพระแกวมรกต และพระภกษสงฆ ลาเจานายฝายหนา ลาขาราชการทงไทยและฝรง แลวกไปขนรถยนต

พอรถแลนออกไปไดไมถง ๒๐๐ เมตร มหญงคนหนงเขามาหยดรถ แลวสงกระปองใหเราคนละใบ ราชองครกษไมแนใจวาจะมอะไรอยในนน บางทจะเกดเปนลกระเบด เมอมาเปดดภายหลง ปรากฏวา เปนทอฟฟทอรอยมาก ตามถนนผคนชางมากมายเสยจรงๆ ทถนนราชดำเนนกลาง ราษฎรเขามาใกล จนชดรถทเรานง กลวเหลอเกนวาลอรถของเราจะไปทบแขงทบขาใครเขาบาง รถแลนฝาฝงคนไปได อยางชาทสด ถงวดเบญจมบพตร รถแลนเรวขนไดบาง ตามทางทผานมา ไดยนเสยงใครคนหนงรอง ขนมาดงๆ วา “ในหลวง อยาทงประชาชน” อยากจะรองบอกเขาลงไปวา

“ถาประชาชนไมทงขาพเจาแลว ขาพเจาจะละทงอยางไรได”

แตรถวงเรวและเลยไปไกลเสยแลว...”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 40 11/19/13 10:42:04 PM

41

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

ดวยทรงตระหนกในหนาทของพระมหากษตรย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงทรงมงมน ศกษา เพอเตรยมพระองคใหพรอมรบพระราชภารกจ โดยทรงเปลยนแนวทางการศกษาใหม จากวชา วทยาศาสตรเปนรฐศาสตรและนตศาสตร กระทงทรงสำเรจการศกษาและเสดจนวตประเทศไทย ทรงเขาส พระราชพธบรมราชาภเษกเปนพระมหากษตรย ตามโบราณราชประเพณ เม อวนท ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ ณ พระทนงไพศาลทกษณ พระบรมมหาราชวง และเฉลมพระปรมาภไธยวา “พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศรรามาธบดจกรนฤบดนทร สยามมนทราธราชบรมนาถบพตร” พรอมทงพระราชทานพระปฐมบรมราชโองการวา

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 41 11/19/13 10:42:11 PM

42

“ครอง” ความหมายโดยแทของการใชความรกและเมตตาในการปกครองแผนดน

จากพระปฐมบรมราชโองการน อาจกลาวไดวานอยคนนกทจะนำไปเพงพจารณาแปลความหมาย ไวอยางชดเจนหรอเปนทางการวา พระปฐมบรมราชโองการทพระองครบสงนนมความหมายอยางไร และเราในฐานะประชาชนคนไทยควรเขาใจความหมายแหงนยนนอยางไร และอะไรบาง

ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา ไดกลาวถงนยแหงความหมายอนลกซงของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไวในหลายวาระและโอกาสวา ในฐานะนกรฐศาสตร รสกฉงนใจและ ประทบใจกบประโยคแรก ททรงรบสงวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม”

ดวยสามญสำนกของนกรฐศาสตร พระเจาแผนดนตองปกครองแผนดน แตพระองคทรงใชคำวา “ครอง” แทนคำวา “ปกครอง” ซงไมไดมมตของอำนาจเขาไปเกยวของเลยแมแตนดเดยว ทงททรงอย ในฐานะพระประมขของประเทศ คำวาปกครองเปนเรองของอำนาจดวยตวบทกฎหมาย แตพระองค ทรงใชคำวา “ครอง” ดงเชนทเราใชคำวา “ครองเรอน” เวลาทหญงสาวแตงงานออกเรอน หรอ เวลาชายหญงแตงงานกนกใชคำวา “ครองชวตสมรส” เวลาบวชกใชคำวา “ครองสมณเพศ” คำวา ครองนไมมแนวความคดเรองของอำนาจแมแตนอย หากแตมมตของจตใจ ความเคารพ ความนบถอ และเหนอสงอนใดคอ ความรก ซงเหนอกวาการปกครอง เพราะการปกครองไมตองใชความรกกได แคใชอำนาจเพยงอยางเดยว กลาวไดวาพระองคทรงดแลแผนดนดวยความรก ความเมตตา และ ความรบผดชอบ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงดแลแผนดนโดยไมไดทรงใชอำนาจเลย แตทรงใชความรก ความเมตตา ความรบผดชอบในฐานะพระมหากษตรย โดยทรงเคยรบสงวา “การเปนพระมหากษตรย ตองเปนตลอด ๒๔ ชวโมง เขาเดอดรอนกลางดกกตองลกขนมากลางดก” ดร.สเมธ ตนตเวชกล กลาววา ดงสมยพอขนรามคำแหงมหาราช ใครเดอดรอนกไปสนกระดงหนาพระราชวง พระองคกจะเสดจฯ ออกมาแกปญหาให

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 42 11/19/13 10:42:11 PM

43

“แผนดน” ปจจยสำคญของการมชวตอย และการคงความเปนประเทศ

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม...” คำวา “แผนดน” ปจจยสวนประกอบของแผนดนกคอ ดน นำ ลม ไฟ และชวตของเรานนเอง ทพระองคทรง ปฏบตมาตลอดอยางเหนดเหนอยพระวรกายบอบชำ จนทกวนนเนองจากพระองคทรงรกษาแผนดนไว

ใหเราอย ทรงรกษาดน นำ ลม ไฟ ซงหมายถงปจจยแหงชวตไวใหเราและลกหลานไดอยอยางมความสข ตามพระราชปณธานทพระองคทรงรบสงไววา “เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใหความสำคญ โดยทรงพระวรยะอตสาหะทมเทพระปรชา สามารถและความเหนอยยากทงหลายทงปวง เพอรกษาดน นำ ลม ไฟ หรอพดงายๆ คอ “ธรรมชาต” ทจำเปนตอชวต ทำอยางไรใหทรพยากรทเสอมโทรมแลวฟนกลบคนมา ทงทรงแกไข ฟนฟ และบำรง รกษาใหคงอยเพอยงชวตเราไว และรกษาสบทอดไปยงลกหลานของเราดวย

พระองคทรงมความรอบรเชยวชาญทางการเกษตร เพราะราษฎรชาวไทยสวนใหญเปนเกษตรกร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงทรงสนพระราชหฤทยโดยเฉพาะในเรองดนและนำอนเปนปจจยสำคญ ของเกษตรกรรม ทรงศกษาดวยพระองคเองจนทรงมความรแตกฉาน และทรงนำมาสอนแกประชาชน ทกอยาง ใหรจก ดน นำ ลม ไฟ รจกธรรมชาต และรจกคน ดร.สเมธ จงไมแปลกใจเลยเมอไดมโอกาส เขาเฝาฯ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในป ๒๕๒๔ ซงพระองคทรงกำชบวา “ในการทำงานกบฉน จะวางโครงการทไหน จะทำกจกรรมทใด ใหเคารพคำวาภมสงคม”

“ภม” กคอ ภมประเทศ สภาพแวดลอมตางๆ หรอเรยกแบบบานๆ คอ ดน นำ ลม ไฟ ทำไมตองเคารพ เพราะในแตละภาคนนมภมประเทศทไมเหมอนกน ในสวนคำวา “สงคม” กคอ คนซงเปนคนในมตทม

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 43 11/19/13 10:42:14 PM

44

ขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอและ คานยม ความคดการตดสนใจของคนแตละ พนท ดงนน ๒ สงนมความสำคญมาก คอ ภมประเทศและคน อยางนแลวไมวาจะอย ในระบบสงคม หรอระบบเศรษฐกจใดกตาม และแมกระทงเรองการเมองนน ตองออกแบบ ใหสอดคลองกบภมสงคม เศรษฐกจพอเพยงในเบองตนนนคอ การประเมนตนใหรจกคน ร จกภมประเทศ ทรงสอนใหมองมตตางๆ

อยางครบถวน เวลาทำงานพฒนาจงตองมองทกมต ทกอยางตองวางใหสอดคลองกบภมประเทศ และสงคมทแตกตางกนไป

การทบางโครงการลมเหลว เพราะเมอคดแผนใดขนมาแลวใชเหมอนกนทวประเทศ โครงการดงกลาวเมอนำมาใชอาจสอดคลองแคเพยงบางภมประเทศ บางกลมคน แตถานำไปใชทวทงประเทศ กจะไมประสบผลสำเรจ ฉะนน แมรปแบบจะตางกนอยางไรกตาม แตจะมขนพนฐานทเหมอนกน ไมวาจะอยท สวสเซอรแลนด อเมรกาใต ฝรงเศส หรออยท ไหนกแลวแต ตองปฏบตตามหลก ของประชาธปไตย คอความตองการของประชาชน อยภายใตความเหนชอบของประชาชนประชาชนมสวนรวม ในการบรหาร และตองถอวาเสยงคนสวนมากนำมาเปนอำนาจสงสด ประชาชนจะตองมสทธเสรภาพ และเสมอภาค ตองวางแผนรปแบบใหเหมาะสมกบภมประเทศนนๆ ลกษณะธรรมชาตไมเหมอนกน อาท บางแหงไมใหสทธสตรเลย เราจงตองเคารพสทธของคนในแตละพนท

ทรงใช “ธรรม” ในการครองแผนดน

หากเราศกษาความหมายอนลกซงทแฝงอยในพระปฐมบรมราชโองการ เราจะไดความรมากมายจาก พระองค “เราจะครองแผนดนโดยธรรม” ณ วนนนพระองคทรงไดประกาศคำวา Good Governance แลว แตเรากลบตองมารอใหเกดวกฤตเศรษฐกจเสยกอน แลวจงมาตระหนกถงความสำคญของคำวา Good Governance หรอธรรมาภบาลตามชาวตางชาต

พระองคตรสวา ธรรมะ คอ ความด ความถกตอง หรอความยตธรรม ตลอดเวลาทพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงครองสรราชสมบตมากวา ๖๕ ป ไดทรงปฏบตพระองคอยในธรรมะ ๑๐ ประการ หรอ “ทศพธราชธรรม” โดยเครงครด พระองคทรงสอนประชาชนทกอยาง ทงจรยธรรม คณธรรม ใหมความรบผดชอบ รกษาแผนดน องหลกปรชญา ธรรมะ เศรษฐกจพอเพยง พระองคทรงทำทกอยางดวยความเหนอยยากเพอความสขของประชาชน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 44 11/19/13 10:42:16 PM

45

ทรงวางรากฐานประชาธปไตยและการพฒนาอยางยงยน

ดร.สเมธ ไดเลาถงภาพทประทบใจซงยงคงตรงอยในความทรงจำวา วนหนงหลงจากถวายงาน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงพระองคจะประทบนงกบพน พระองคตรสวาสะดวกด แผนทใหญ กวางได อะไรกวางได พระองคทรงชไปทเกาอและตรสถามวาทำไมพระเจาอยหวยงตองเหนอย ตองลำบาก พระองครบสงวา

“...ทำไมพระเจาอยหวตองเหนดเหนอยอยอยางน ทตองเหนดเหนอยกเพราะ ประชาชนยงยากจนอย และเมอเขายากจน เขาจงไมมอสรภาพ เสรภาพและ เมอเขาไมมอสรภาพ เสรภาพ เขาจงเปนประชาธปไตยไมได...”

หากเราไปดการทรงงานของพระองคจะพบวา ทรงเขาไปชวยแกไขปญหาและพฒนาประชาชน เพอแกไขปญหาความยากจน แตทจรงแลวเปาหมายของพระองคไปไกลกวาทเรามองเหน ไมใช เพยงแคขจดความยากจน แตเพอเสรมสรางความม นคงและแขงแรงใหกบประชาธปไตย หากประชาชนยงยากจน ประชาธปไตยทบรสทธกไมเกดขน เกดการชกจงไดงายอยางตอเนองแลว จะเปนประชาธปไตยไดอยางไร

ผลลพธสดทายทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงอยากเหนกคอ “การพฒนาอยางยงยน” และ “ประชาธปไตยทเขมแขง” ซงการปพนฐานของประชาธปไตย มใชเรองของกฎหมาย ระเบยบ กตกา เพยงอยางเดยว หากพนฐานจรงๆ คอ ตองพฒนาประชาชนใหหลดพนจากความยากจนกอน จงจะเปนประชาธปไตยได นบเปนการสรางรากฐานสำคญใหเกดความเขมแขงในระบบการเมองไทย อยางมนคง โดยการทรงงานพฒนาของพระองคนนทรงใชหลก “เขาใจ เขาถง พฒนา” เสมอ นนคอ กอนจะทำอะไรตองมความเขาใจในภมประเทศ เขาใจประชาชนในหลากหลายปญหา ทงดานกายภาพ จารตประเพณ และวฒนธรรม รวมถงตองทำใหผทเราจะไปพฒนาเขาใจเราดวย

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 45 11/19/13 10:42:18 PM

46

เพอการบรหารจดการ “ทรพยากรธรรมชาต” และ “คน” ทเปนเปาหมายหลกของการพฒนาเปนไปอยาง มประสทธภาพ โดยระบปญหาทชดเจน และแกไขปญหาไดอยางบรณาการ รอบคอบ ครบทกมต เพอใหการพฒนาเปนไปอยางมนคงและยงยน อนจะนำมาซงความสขแกพสกนกรชาวไทย โดยม แนวพระราชดำรอนเปนสจธรรมในการพฒนาทสำคญๆ ดงจะไดกลาวถงในบทตอไป

จากพระปฐมบรมราชโองการ... สการทรงงานเพอ “ประโยชนสข” สปวงประชา

นบตงแตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานพระปฐมบรมราชโองการและ ทรงหลงทกษโณทก ตงพระราชสตยาธษฐาน ในการครองแผนดนดงพระปฐมบรมราชโองการ พระองคทรงเรมศกษาถงแนวทางการพฒนา ประเทศตามท ทรงต งพระราชหฤท ยไว โดยอำเภอหวหนเปนสถานทแหงแรกททรง เรมสำรวจพนท ดน นำ อาชพและความเปนอย ของประชาชน ทรงเร มตนทดลองพฒนา จากตำบลทใกลกอน โดยเสดจพระราชดำเนน

บกปาฝาดงเขาไปในหมบานทรกนดารในบรเวณนน ทงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจฯ ออกเยยมเยยนประชาชนเกอบทกวนในพนทแทบทกตำบล จากหวหน ประจวบครขนธ เพชรบร ถงราชบร

ตอมาทงสองพระองคไดเสดจฯ ทรงเยยมราษฎรทวทกภาค ทงภาคกลาง อสาน เหนอ และใต แตละภาคจะเสดจฯ นานเปนแรมเดอน เพอทรงหาทางแกไขและชวยเหลอประชาชนของพระองค ใหมชวตความเปนอยทดขน ตลอดจนสงเสรมอาชพวาถนไหนเหมาะแกการครองชพอยางไร โดยทรง ทราบถงความทกขของประชาชนผานการถายทอดจากประชาชนสพระกรรณ และจากสายพระเนตร ททรงพบเหนดวยพระองคเอง

จวบจนถงปจจบน มพระราชดำรใหจดตงมลนธตางๆ ทงเพอการแพทย สาธารณสข การศกษา และการสงเสรมอาชพ ฯลฯ และโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ๔,๓๕๐ โครงการ โดยทกโครงการ มงเนนชวยเหลอและปรบปรงชวตความเปนอยของประชาชน โดยไมทำลายสงแวดลอมและ คำนงถงสภาพ “ภมสงคม” เปนสำคญ ซงมหลายโครงการทมชอเสยงและไดรบการยอมรบทวโลก อาท “โครงการฝนหลวง” กำเนดจากพระมหากรณาธคณททรงหวงใยในความทกขยากของประชาชน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 46 11/19/13 10:42:22 PM

47

ในถ นทรกนดาร ทประสบปญหา ขาดแคลนนำเพอการอปโภคบรโภค และเกษตรกรรม ทรงศกษาคนควา แนวทางการทำฝนหลวงดวยพระองคเอง จนประสบผลสำเรจ โดยสำนกสทธบตร ยโรปไดออกสทธบตรถวาย นบเปน พระมหากษตรย พระองคแรกและ พระองคเดยวในโลก

ดวยพระปรชาสามารถและ มหากรณาธคณอนลนพนน เปนท ประจกษชดแกนานาประเทศทวโลก ซงตางยกยองสรรเสรญพระเกยรตคณ และไดนอมเกลานอมกระหมอมถวาย รางวลเกยรตคณมากมาย รวมถง “รางวลความสำเรจสงสดดานการ พฒนามนษย” ทนายโคฟ อานน เลขาธการองคการสหประชาชาต ไดขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส เขาเฝาและทลเกลาฯ ถวาย

ทงน ตวอยางโครงการทสำคญๆ พรอมบทส มภาษณ ผ ท เก ยวของ ตลอดจนประชาชนในพ นทท ไดรบ ประโยชนสข ตางซาบซงในนำพระราชหฤทยและสำนกในพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เปนลนพน ซงไดแสดงใหเหนประจกษชด ถงพระวรยะอตสาหะ และนำพระราชหฤทยอนเปยมลนดวยความรกและความเมตตาทมตอราษฎรไทย จนนานาประเทศลวนแซซองพระเกยรตคณอนเกรกไกร และพระราชปณธานททรงยดมนมาตลอดกวา ๖ ทศวรรษของการครองสรราชสมบตวา พระองคไมเพยงแตจะทรงเปนพระมหากษตรยททรงครองราชย ยาวนานทสดในโลก แตยงเปนพระมหากษตรยนกพฒนาททรงงานหนกทสดในโลกดวย และทงหลาย ทงปวงนกเพอ... “ประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” นนเอง

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 47 11/19/13 10:42:25 PM

“...คำวา “พฒนา” กหมายถงทำใหม นคง ทำใหกาวหนา

การพฒนาประเทศกทำใหบานเมองมนคงมความเจรญ

ความหมายของการพฒนาประเทศน

กเทากบตงใจทจะทำใหชวตของแตละคน

มความปลอดภย มความเจรญ มความสข

ฉะนนจงเขาใจไดวา การพฒนาทกอยางเปนสงทด

เพราะวาจะนำมาซงความสขความเจรญ

และความพอใจของแตละบคคลในประเทศ

การพฒนาคำเดยวนกกนความหมายมากมายดงทวาน

จงตองประกอบดวยปจจยหลายอยางทจะใหสำเรจผลตามทตองการ

ความมนคงและความสงบสขของสวนรวมเปนอนทหนงสำหรบการพฒนา

วชาการในดานตางๆ ไมวาจะเปนกสกรรม จะเปนอตสาหกรรมหรออนๆ

เปนปจจยทสอง ปจจยทสามทสำคญทสดกคอความเขาใจซงกนและกน

ระหวางผท จะพฒนาและผท อยในกลมชน...

ตองมความสามคคกลมเกลยวไมขดซงกนและกน จงจะพฒนาได...”

พระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแกคณะทปรกษาเยาวชนและเยาวชนดเดน

ณ ศาลาผกาภรมย๗ พฤษภาคม ๒๕๑๓ ๒

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 48 11/19/13 10:42:28 PM

๒ สจธรรมแหงแนวพระราชดำร

สการพฒนาอยางยงยน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 49 11/19/13 10:42:31 PM

สวนท ๒สจธรรมแหงแนวพระราชดำร

สการพฒนาอยางยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมแนวพระราชดำร “การพฒนาอยางย งยน” มานานกวา หกทศวรรษ นบแตเสดจข นครองสรราชสมบต กอนทจะมการต นตวและเกดกระแสเรยกรอง ใหทกประเทศหนมาใหความสำคญกบคน สงคม และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยพระองค ทรงใหความหมายของการพฒนาวา การพฒนานนไมใชการทำใหเกดความกาวหนาแตเพยงอยางเดยว แตจะตองทำใหเกดความมนคง โดยดำเนนการอยางคอยเปนคอยไป เพอปรบปรงชวตความเปนอย ของคน โดยไมทำลายสงแวดลอม เพอใหคนมความสขอยางยงยน

การทรงงานพฒนาของพระองค นบเปนแบบอยางของนกวางแผนโครงการทด โดยพระองค จะทรงใชวธการหาขอมลและขอเทจจรงตางๆ ดวยการศกษาวจยเบองตน เปนขนตอนอยางละเอยด ในการวางแผน ตลอดจนทรงทำการทดลองจนมนพระราชหฤทยวาไดผลด จงพระราชทานพระราชดำร นนๆ แกประชาชนหรอหนวยงานทเกยวของดำเนนโครงการ โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร จำนวน ๔,๓๕๐ โครงการ จงประสบผลสำเรจ ตามแนวพระราชดำรและหลกการทรงงานของพระองค ททรงปฏบตตลอดมา

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรทพระราชทานแกประชาชนดงกลาว เปนความพยายาม ในการทำทกวถทางเพอทจะใหพสกนกรของพระองคมความเปนอยทดขน ซงลวนสะทอนใหเหนถง สจธรรมแหงแนวพระราชดำรทไดนำประโยชนสขสประชาชนและความเจรญกาวหนาของประเทศ อยางยงยน เมอประมวลแลว มหลกการและแนวพระราชดำรสำคญๆ ทพระองคทรงยดเปนหลก ในการทรงงาน แบงเปนกลมใหญๆ รวม ๕ สจธรรม ไดแก

๑. “เขาใจ เขาถง พฒนา” เพอตอบสนองความตองการของประชาชนประกอบดวย แนวพระราชดำรเรอง “ภมสงคม” การ “ระเบดจากขางใน” “การมสวนรวม” โดยยด “ประโยชนสวนรวม” เปนสงสำคญในการดำเนนงาน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 50 11/19/13 10:42:31 PM

๒. “เรยนรจากหลกธรรมชาต” ประกอบดวยแนวพระราชดำร “ธรรมชาตชวยธรรมชาต” “การใชอธรรมปราบอธรรม” และการ “ปลกปาในใจคน” รวมถงการปลก “หญาแฝก” ซงลวนเปน วธการแกไขปญหาทใชหลกธรรมชาต ซงไมตองเสยคาใชจายมากและไมทำลายสงแวดลอม

๓. “บรหารแบบบรณาการ” ประกอบดวยแนวพระราชดำร “องครวม” ททรงมองแนวทาง แกไขปญหาอยางเชอมโยงกน แลวจง “ทำตามลำดบขน” โดยเนนการ “บรการรวมทจดเดยว” ในลกษณะบรการแบบเบดเสรจ เพอความสะดวกและประโยชนแกประชาชน

๔. “มงผลสมฤทธ” ประกอบดวยแนวพระราชดำรเรอง “ขาดทนคอกำไร” ทเนนวาหากทำแลว ประชาชนมความกนดอยด ถอเปนกำไร อกทง “ไมตดตำรา” และใชเทคโนโลยทเหมาะกบสภาพ ทแทจรงของคนไทย โดยยดหลก “ทำใหงาย” ในการดำเนนโครงการพฒนาดานตางๆ

๕. “ชยชนะแหงการพฒนา” แนวพระราชดำรนประกอบดวย การ “ตอสกบความยากจน” เพ อยกระดบชวตความเปนอยของราษฎรใหมความอยดกนด เมอสำเรจแลวจงถอเปนชยชนะ แหงการพฒนา ทนำประชาชนไปสการพงตนเอง มอสระและเสรภาพ อนจะนำไปสการเปน “ประชาธปไตย” อยางแทจรง

ในสวนนไดนำเสนอใหเหนถงหลกการทรงงานและแนวพระราชดำรดงกลาวขางตนในแตละเรอง พรอมทงตวอยางโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรโดยสงเขป เพอเปนตวอยางใหเหนถงความสำเรจ ของโครงการและประโยชนสขท “มหาชนชาวสยาม” ตางไดรบ ดวยความปลมปตและสำนก ในพระมหากรณาธคณอยางหาทสดมได

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 51 11/19/13 10:42:32 PM

52

นบตงแตกระแสโลกไดเรยกรองใหใสใจในการพฒนาดานสงคมและสงแวดลอม นอกเหนอ จากการมงเนนเร องการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแตเพยงดานเดยว อนเปนทศทางใหมของการ พฒนาทเรยกวา “การพฒนาท ย งยน” (Sustainable Development) ซ งมลกษณะทสำคญ คอ หนง เปนเร องของการพฒนาเพ อตอบสนองความตองการของสงคม ภายใตขอจำกดทาง สภาพแวดลอมทไมสงผลกระทบตอขดความสามารถในการสนองความตองการทจำเปนของคน ในร นตอไป สอง คำนงถงมตดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ทม ความเช อมโยงกน เชน การขจดความยากจน จำเปนตองคำนงถงการพทกษสงแวดลอมและความเปนธรรมทางสงคม ประกอบกน และ สาม มจดมงหมายทจะบรรลถงสถานะแหงความยงยนของสงคมโลกโดยรวม ไมใช เพอความยงยนหรอความสามารถในการอยรอดขององคกรใดองคกรหนง ซงหมายรวมถงวถการบรโภคอยางยงยน และแหลงทรพยากรทยงยน

การพฒนา หมายถง “ทำใหมนคง” เพอความเจรญและความสขอยางยงยน

แนวคดการพฒนาอยางยงยนดงกลาวน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมแนวพระราชดำร มานานกวาหกทศวรรษ นบแตทรงครองสรราชสมบต โดยทรงใหความหมายของการพฒนากบเยาวชน จงหวดปทมธานวา

“...การพฒนาหมายถง ทำใหมนคง ทำใหกาวหนา การพฒนาประเทศกทำให บานเมอง มนคงมความเจรญ ความหมายของการพฒนาประเทศนกเทากบตงใจทจะ ทำใหชวตของแตละคนมความปลอดภยมความเจรญมความสข...”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 52 11/19/13 10:42:32 PM

53

จ ากพระราชดำร สน แ สดงว า การพฒนาจะตองทำใหเกดความมนคง และเจรญกาวหนาแกประเทศชาตและ ประชาชน ประเดนทนาสนใจคอ การพฒนา ไมใชการทำใหเกดความกาวหนาแตเพยง อยางเดยว แตจะตองทำใหเกดความมนคงดวย นนหมายความวา เปาหมายของการพฒนา ตามแนวพระราชดำรคอการพฒนาเพอให บรรลถงความมนคงและความเจรญกาวหนาของประเทศนนเอง เมอประเทศชาตมความมนคง และเจรญกาวหนา ประชาชนในชาตกจะมความมนคงปลอดภย มความเจรญและความสขตามไปดวย

ยกระดบความเปนอยของประชาชนดวยความรก โดยไมทำลายสงแวดลอม

การพฒนา ซงถอวาเปนสงทดและพงปฏบต ทำใหคนจำนวนไมนอยเหนวา การพฒนาจะตอง พยายามเรงรบกระทำใหเกดผลโดยเรว แตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนวา การพฒนาควร ตองทำอยางคอยเปนคอยไป ไมใชทำดวยความกระหายในสงใหม หรอความแปลกใหมของสงทจะ พฒนา และมใชกระทำเพยงเพราะความตองการของผพฒนาเทานน แตพระองคทรงตระหนกถงความ สำคญของ “การพฒนาอยางยงยน” ดวย ดงทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณเก ยวกบหลกการทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ความตอนหนงวา

“...เปาหมายในการพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คอ “การพฒนา ทยงยน” เพ อปรบปรงชวตความเปนอย ของคน โดยไมทำลายส งแวดลอม ใหคนมความสข โดยตองคำนงเรองสภาพภมศาสตร ความเชอทางศาสนา เชอชาต และ ภมหลงทางเศรษฐกจสงคมแมวาวธการพฒนามหลากหลายแตทสำคญคอนกพฒนา จะตองมความรกความหวงใยความรบผดชอบและการเคารพในเพอนมนษย...”

ดวยเหตน โครงการพฒนาตามแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงทรงเนน การพฒนาทตวคน โดยทรงเหนวาหากประชาชนในประเทศมสขภาพสมบรณแขงแรงพรอมดวยสขภาพจต ทดแลว ยอมสงผลใหเปนบคลากรมความพรอมในการรวมเสรมสรางและพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนายงขนตอไป ในระยะแรกพระองคจงทรงวางรากฐานการพฒนาประเทศดวยการรกษา ปองกน และเสรมสรางสขภาพอนามย ตลอดจนสงเคราะหราษฎรทยากไร ดงคำกลาวสดดจาก นายโคฟ อนนน เลขาธการสหประชาชาต ในโอกาสทลเกลาฯ ถวายรางวลอนเนองมาจากผลงานการพฒนาชนบท มากมายของพระองค ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 53 11/19/13 10:42:33 PM

54

“พระองคทรงเอ อมพระหตถ เอ อ ไปยงบรรดาผทยากจนทสด และเปราะบาง ทส ดในสงคมไทย ทรงรบฟงป ญหาของ พวกเขาเหลานน และใหความชวยเหลอ พวกเขาเหลานนใหสามารถยนหยด ดำรง ชวตของตนเองตอไป ไดดวยกำลงของตวเอง… โครงการเพอการพฒนาชนบทตางๆ ขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวยงประโยชนใหกบประชาชนนบเปนลานๆ ทวทงสงคมไทย”

พรอมๆ กบการดแลสขภาพและทกขสขของราษฎร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงงาน พฒนาประเทศดวยแผนงานหรอโครงการพฒนาตางๆ ทเหมาะสมกบสภาพภมสงคม และไมทำลาย ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหประชาชนมคณภาพชวตและความเปนอยทดขน โดยทรงม พระราชกระแสเตอนใหชาวไทยตระหนกถงความสำคญของการใชทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชน อยางสงสดอยเนองๆ ซงแสดงใหเหนวา พระองคทรงตระหนกถงความสำคญของ “การพฒนาอยางยงยน” มานานแลว

พระมหากษตรยนกพฒนา ทรงนำสจธรรมพฒนาไทยอยางยงยน

ความสำเรจของการพฒนาอยางยงยนตามแนวพระราชดำรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เกดขนจากหลก และวธการทรงงานของพระองคททรงยดมนปฏบตตลอดมา เหนไดจากพระราชจรยาวตร ในการทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเปนแบบอยางของนกวางแผนโครงการททรง ใชวธการหาขอมลและขอเทจจรงตางๆ ดวยการศกษาวจยเบองตน ดงมแนวทางปฏบตทเร มจาก ทรงศกษาขอมลตางๆ เปนขนตอนอยางละเอยดในการวางแผนโครงการใดโครงการหนงกอนจะ พระราชทานพระราชดำรนนๆ ซงมขนตอนโดยสรปคอ

การศกษาขอมล กอนเสดจพระราชดำเนนไปยงพนทใดๆ จะทรงศกษาเอกสาร ขอมลแผนท ตางๆ เพอใหทราบถงสภาพในทองถนนนๆ อยางละเอยดกอนเสมอ

lการหาขอมลในพนท เมอเสดจฯ ถงพนทนนๆ กจะทรงหาขอมล รายละเอยดเพมเตม อกครงหนง เพอใหไดขอเทจจรงและขอมลลาสด เชน สอบถามประชาชนถงการประกอบอาชพ สภาพ หมบาน ภมประเทศ ดนฟาอากาศ สภาพแหลงนำ ฯลฯ สำรวจพนททเสดจฯ โดยทอดพระเนตรพนทจรงททรงคาดวาควรดำเนนการพฒนาได หรอสอบถามเจาหนาทฝายตางๆ ถงความเหมาะสม ความเปนไปได

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 54 11/19/13 10:42:34 PM

55

พรอมทงทรงคำนวณวเคราะหดวยวา เมอดำเนนการ แลวจะไดประโยชนอยางไร คมคากบการลงทนหรอไม เพยงใด และอยางไร แลวจงพระราชทานพระราชดำร ใหเจาหนาททเกยวของไปพจารณาในรายละเอยดตามขนตอนตอไป

นอกจากนน เมอไดจดทำเปนโครงการอนเนอง มาจากพระราชดำรแลว จะเสดจฯ กลบไปยงพ นท

โครงการนนๆ ทกครงทมพระราชวโรกาส เพอทอดพระเนตรความกาวหนาของโครงการ และทรง ตดตามผล หากเกดปญหาและอปสรรคตางๆ พระองคจะทรงแนะนำแนวทางในการแกไขปญหานนๆ ใหสำเรจลลวงดวย

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรทพระราชทานแกประชาชนทวทงประเทศนน เปนจด เรมตนของความพยายามในการดำเนนการ ทกวถทางเพอท จะใหพสกนกรของพระองคม ความเปนอยทดขน ดวยเหตน พระองคจงทรงมพระราชปรารถนาทจะเสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยม ราษฎรทกแหง ไมวาจะเปนปาลก หรอขนเขาทรกนดาร เพอทรงสมผสชวตความเปนอยของพสกนกร อยางใกลชด และทรงทราบถงความเดอดรอนตลอดจนความตองการของราษฎร เพอทจะทรงชวยเหลอปดเปาหรอสนองความตองการของเขาเหลานน

ดงปรากฏชดในพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงมงพฒนาประชาชน และประเทศมาเปนเวลายาวนาน โดยมสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศ ทกพระองคทรงงานเคยงขางพระองค ดวยพระราชหฤทยเปยมลนดวยพระเมตตา ซงเปนทประจกษ แกชาวไทยและชาวโลกวา พระองคทรงเปน “พระมหากษตรยนกพฒนา” อยางแทจรง ดวยแนวพระราชดำร การทรงงานพฒนาทล วนเปนสจธรรม โดยมเปาหมายหลกคอพฒนาและยกระดบคณภาพชวต ประชาชนชาวไทย พรอมทงอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหคงอยอยางยงยน

การทรงงานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดกอใหเกดโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร มากมายถง ๔,๓๕๐ โครงการ ซ งลวนสะทอนใหเหนถงสจธรรมแหงแนวพระราชดำรทไดนำ ประโยชนสขสประชาชนและความเจรญกาวหนาของประเทศอยางยงยน เมอประมวลโดยสงเขปแลว มหลกการสำคญๆ ทพระองคทรงยดเปนหลกในการดำรและพระราชทานแนวพระราชดำร โดยแบงเปน กลมใหญๆ รวม ๕ สจธรรม ไดแก เขาใจ เขาถง พฒนา... เพอตอบสนองความตองการของประชาชน เรยนรจากหลกธรรมชาต บรหารแบบบรณาการ มงผลสมฤทธ และชยชนะแหงการพฒนา โดยแตละ หลกการมแนวพระราชดำร ดงน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 55 11/19/13 10:42:34 PM

56

๑. “เขาใจ เขาถง พฒนา”

เพอตอบสนองความตองการของประชาชน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทมเทเวลาเกอบทงหมดใหกบการปฏบตพระราชกรณยกจ เพอราษฎร ดงทไดพระราชทานสมภาษณแกหนงสอพมพตางประเทศวา

“การเปนพระเจาแผนดนนน ตองเปนตลอด ๒๔ ชวโมง ไมมเวลาหยดได”

มใชเพยงเทานน พระองคยงทรงคำนงถงความตองการของประชาชนเปนสำคญดงคำตอบ ขอซกถามของ ม.ร.ว.ทองนอย ทองใหญ รองราชเลขาธการและวทยากรพเศษสำนกราชเลขาธการ ในชวงทเดนทางไปบรรยายพเศษเรองเกยวกบประเทศไทย โดยเฉพาะสถาบนพระมหากษตรยและพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวรชกาลปจจบนกบประเทศไทย ทนครลอสแองเจลส รฐแคลฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา เมอเดอนพฤศจกายน ๒๕๓๐ ความตอนหนงวา

“...ระบอบพระมหากษตรยของไทยนนกคอ ระบอบความตองการของประชาชน ประชาชนจะตองการใหพระมหากษตรยไปทางไหน ระบอบพระมหากษตรยกจะตามไป ทางนน...”

56-06-098_036-101 new20-11_V-SCG.indd 56 11/20/13 7:49:29 PM

57

“เขาใจ เขาถง พฒนา” หวใจของหลกการทรงงาน

พระราชกรณยกจทงปวงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงปฏบตมาตลอดเวลากวา ๖๗ ปนน จงเปนการทรงงานเพอตอบสนองความตองการของประชาชน โดยเฉพาะหมมวลพสกนกรยากไรและ ดอยโอกาสทยงขาดปจจยสในการดำรงชวต ทงนเพอพฒนาและยกระดบคณภาพชวตความเปนอยใหพน จากความทกขยาก โดยทรงใชหลก “เขาใจ เขาถง พฒนา” ในการทรงงานมาโดยตลอด

หลกการของ “เขาใจ เขาถง พฒนา” นจะตองดำเนนในลกษณะ ของสามหวงคลองกน ถาหวงหนง หวงใดขาดออกไป การพฒนาหรอ แกไขปญหากจะไมมประสทธภาพ โดย ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการ มลนธชยพฒนา ผถวายงานใกลชด เบองพระยคลบาทต งแตป ๒๕๒๔ ไดกลาวไวในบทความเรอง “ประสบการณ สนองพระราชดำร เรยนรหลกการทรงงาน ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ในหนงสอ “การทรงงานพฒนาประเทศ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ความวา

“ทรงใชหลก “เขาใจ เขาถง พฒนา” นนคอกอนจะ ทำอะไร ตองมความเขาใจเสยกอน เขาใจภมประเทศ เขาใจคนในหลากหลายปญหา ทงดานกายภาพ ดานจารตประเพณและวฒนธรรม เปนตน และระหวางการดำเนนการนน จะตองทำใหผทเราจะไปทำงานกบเขา หรอทำงานใหนน “เขาใจ” เราดวย เพราะถาเราเขาใจแตเขาฝายเดยวโดยทเขาไมเขาใจเรา ประโยชนคงจะไมเกดขนตามทเรามงหวง ไว “เขาถง” กเชนกน เมอรปญหาแลว เขาใจแลว กตองเขาถงเพอใหนำไปสการปฏบตใหได”

ดงนน ผทจะปฏบตงานพฒนาจงตองศกษาอยางลกซงเพอใหเขาใจความหมายของคำวา “เขาใจ เขาถง พฒนา” เพอใหสามารถปฏบตภารกจการพฒนาในขนตอไปไดอยางถกตอง ดงน

“เขาใจ” คอการทำอะไรตองมความเขาใจหรอเกดปญญาร ขอมลพ นฐานหรอความจรง ทงหมดกอน ในทกมตทงภมศาสตร ประวตศาสตร สภาพสงคม วฒนธรรม วถชวต การคนหาราก ของปญหาและความตองการทแทจรงของชมชน ซงตองอาศยการแสวงหาความร เชน การเขาไปพดคย

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 57 11/19/13 10:42:37 PM

58

สรางความค นเคย คลกคลกบคนในพนท การวจย เกบรวบรวมขอมลอยางรอบดาน จากคนในพ นทท ประสบปญหาจรง และ ไมไดหมายเพยงถงการทขาราชการตอง เขาใจชาวบานในพ นทเท านน แตหมาย รวมถงขาราชการผปฏบตตองทำใหบรรดา ชาวบานในพนทเขาใจขาราชการผปฏบต เขาใจการทำงาน เขาใจประโยชนโภคผล ขอด ขอเสยในฐานะผรบผลกระทบ ผรบบรการ และผทมสวนไดสวนเสยดวย

“เขาถง” เปนเรองการสอสาร และสรางการมสวนรวม โดยมงสอสารสรางความเขาใจและความมนใจกบชมชน รวมกนวเคราะหปญหาและความตองการของชมชน และใหชมชนมสวนรวม ในกระบวนการพฒนา มากทสด โดยผพฒนาจะตองมจตใจหรอรสกถงปญหา ความทกขความเจบปวด ของคนในพนท และเกดสำนกรวมฝาฟนปญหาตางๆ ไปดวยกน โดยยดมนในความจรงทวาไมวา มนษยจะแตกตางทางเชอชาต สผว ภาษา ศาสนา วฒนธรรม แตเราทกคนเปนมนษยเหมอนกน นอกจากน ผปฏบตตองเขาถง “ใจ” คออยในใจของชาวบานในพนทอยางประทบใจในความถกตองดงาม ปฏสมพนธเปนไปอยางเหมาะสม ถกตองตามขนบธรรมเนยม วฒนธรรม และจารตประเพณ บนพนฐาน ของการใหเกยรตและใหอภยซงกนและกน เปนขนตอนทตองใชเทคนควธทแยบยล ผนำองคกรตองเขารวม กจกรรมกบผรวมงานในลกษณะ “คณเออ” “คณอำนวย” หากมปญหาอปสรรคกพรอมทจะรวมมอ แกไข ไมใชหลกหนหรอปลอยใหเปนหนาทความรบผดของผรวมงาน

“พฒนา” คอการใชทกษะการบรหารจดการทสามารถรวมปจจยตางๆ เชน ทน คน องคความร เทคโนโลย ศาสนา วฒนธรรม มาชวยพฒนาคน สงคม และประเทศใหดขนเจรญขน การพฒนาทถกตองจะเกดขนไดกตอเมอมความเขาใจทถกตองเปนพนฐาน และมการเขาถงเปนพลงขบเคลอน ทำใหเกดการพฒนาแบบมสวนรวม ตอบสนองความตองการทแทจรงของชมชน และไมไดจำกดเพยง การพฒนาวตถหรอการทำใหเกดบรโภคนยม แตตองเปนการพฒนาใหเหมาะสมกบบรบทและ ความตองการอยางแทจรง ดวยการดำเนนการอยางเปนรปธรรม เพอเสรมสรางทำใหเจรญ หรอเปลยนแปลง แกไขไปในทางทดขน ดวยมาตรการทถกตองตามหลกวชา ใชเทคโนโลยทเหมาะสม เพอใหผลของ การพฒนาททำนนเกดประโยชนสงสด และจะละเลยสงทสำคญทสดคอ การพฒนา “จตใจ” ของทง ขาราชการและชาวบานไมได

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 58 11/19/13 10:42:39 PM

59

การตอบสนองความตองการของประชาชนตามหลกการ “เขาใจ เขาถง พฒนา” ดงกลาว พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงใหคำนงถงสภาพภมประเทศและสงคมวทยา หรอททรงเรยกวา “ภมสงคม” พรอมกบ “มงพฒนาคน” เพอใหการพฒนาเปนการ “ระเบดจากขางใน” โดยการสรางความเขมแขง ใหคนในชมชนมสภาพพรอมทจะรบการพฒนา หรอปรบตวไดทนกบการเปลยนแปลง ทงน ทรงใหยดหลก “การมสวนรวม” ดวยการเปดโอกาสใหทกภาคสวน โดยเฉพาะอยางยงผมสวนไดสวนเสยไดรวมกน แสดงความคดเหน โดยทรงใหถอ “ประโยชนสวนรวม” เปนสงสำคญในการดำเนนงานตางๆ เพอตอบสนอง ความตองการของประชาชนโดยรวมและพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนายงข นตอไป ตามแนว พระราชดำรและตวอยางพระราชกรณยกจรวมทงโครงการตางๆ ดงน

แนวพระราชดำร

๑.๑ ภมสงคม : ดน นำ ลม ไฟ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงยดวา จะพฒนา อะไรหรอทำการสงใด ใหยดหลกสำคญ คอความสอดคลองกบภมสงคม คอคำนงถงสภาพแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม หมายรวมถงคน ซงยอมมขนบธรรมเนยม ประเพณ ความเช อ และวถชวตทแตกตางกนตลอดจนควรตระหนกถง อตลกษณและภมปญญาในทองถนนนๆ ดวย ดงแนวพระราชดำรดงน

ภม คอ สภาพแวดลอม ทอยรอบๆ อนไดแกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอ ดน นำ ลม ไฟ และ สงคม คอมนษยทอยในสภาพแวดลอม

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 59 11/19/13 10:42:42 PM

60

เนองจากสภาพภมประเทศยอมแตกตางกน เชน ทางเหนอเปนภเขา ทางใตเปนพร ภาคกลาง เปนทราบลม สวนอสานเปนทราบสง เปนตน และทสำคญคอ “คน” ทอยในพนทตางกนยอมคดตดสนใจ ตางกนไปตามวฒนธรรม คานยม สงแวดลอม ประเพณ และการอบรม พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงทรงยดหลกวา จะพฒนาอะไรหรอทำการสงใด ใหยดหลกความสอดคลองกบภมสงคมเปนสำคญ

เกยวกบหลกการภมสงคมดงกลาว ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา ไดให สมภาษณอธบายความหมายอยางชดเจนไวในเรอง “พระบาทสมเดจพระเจาอยหว กบโครงการอนเนอง มาจากพระราชดำร” ในหนงสอ “การทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ความตอนหนงวา

“พระองคทรงสรปใหฟงในวนหนงวา ตองเคารพภมสงคมภมคอดนนำลมไฟสวนสงคม คอ คน ซงเปนคนในมต ท มขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ และคานยมของเขาดวย พระองคทรงสอนใหเรารอบรหมดทกอยางในการทำงาน เชน เวลาทำโครงการเราคดแตจะวางโครงการ บนแผนกระดาษเทานน แตเมอไดถวายงานจงไดเรยนรวา กจกรรมหรอโครงการนจะตองมครบทกมต แตกอนเราดแตมตกายภาพ ดเปนถนน เปนสะพาน เปนตกอาคาร เราดเพยงแคนน แตพระองคทรงสอน ใหเหนถงมตของคนหรอความจรงทวา“คน”คอผใชถนนเปนสงมชวต คนใชเขาพรอมจะใชหรอเปลา การไปลาดยางถนนในขณะทเขาใชเกวยนเปนพาหนะอย ถาลาดยางแลวเขาจะใชหรอเปลา เหมาะสม หรอไม เพราะฉะนน ทรงสอนใหมองมตตางๆ อยางครบถวน เวลาทำงานพฒนาจงตองมองทกมต ทกอยางตองวางใหสอดคลองกบภมประเทศและสงคมทแตกตางกนไป”

ศกษาและพฒนาโดยยดปญหาและสภาพแวดลอมของแตละพนทเปนหลก แกไขปญหา ใหสอดคลองสมพนธกบลกษณะภมประเทศ สภาพเศรษฐกจ และสงคม คำนงถง “คน” ซงยอมมขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ และวถชวตทตางกน

ทรงยดถอสภาพความเปนจรงของภมประเทศและสงคมวทยาเก ยวกบประชาชนในพ นท พฒนาเปนหลก ดวยทรงมหลกวา การดำเนนงานใดกตาม ตองคำนงถงประชาชนในทองถนกอน เพราะประชาชนเหลานเปนผทไดรบผลกระทบจากการดำเนนงาน ทงในแงการเปนผใชและการดำเนน ชวต ดงนน จงตองเรยนรศกษาสภาพของธรรมชาตในแตละพนททแตกตางกน เพอใหเกดความเขาใจ อยางถองแทและลกซง ซงจะชวยเปนหนทางนำไปสการวางแผนดำเนนงานทสอดคลองและตอบสนอง ความตองการของราษฎรในชมชนและประสบผลสำเรจ กลาวคอ กอนทลงมอพฒนาจะตอง สามารถตอบคำถามทเก ยวของกบสภาพภม ประเทศ และวถชวตของผคนในสงคมในแตละ ทองทใหไดเสยกอน นบเปนตวกำหนดหลกทจะตองนำมาพจารณาและนำมาใชใหเปนประโยชน ตอการพฒนา คำตอบของคำถามเหลานจะเปนหลกการสำคญของการพฒนาพ นทตามแนว

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 60 11/19/13 10:42:42 PM

61

พระราชดำรไดอยางเหมาะสม กบสภาพภม ประเทศ และ ดวยความรวมม ออ นดของ ประชาชน ซงกจะบรรลเปาหมาย ทวางไวไดอยางสมบรณในทสด ดงพระบรมราโชวาทในพธ พระราชทานปรญญาบ ตร มหาวทยาล ยเกษตรศาสตร ความตอนหนงวา

“...ในการทจะนำหลกวชาทไดเลาเรยนไปใชเพอประกอบกจการงานตอไปนน ควรจะคำนงถงสภาพความเปนอย ของทองท และถงผลสะทอนอนอาจเกดมขนโดยเฉพาะในประการตางๆ จะไดเปนหลกประกนวา กจการงานทจะทำขนนนได พจารณาศกษาโดยรอบคอบในทกๆ ดานแลว ชอบดวยหลกปฏบตทเหมาะสมกบ สภาพและความตองการของประเทศเรา...”

ตระหนกและเคารพในอตลกษณ ของแตละสงคมและภมภาค รวมถงภมปญญาทองถน ทมคณคา

“ภมปญญาทองถ น” หรอภมปญญาชาวบาน เปนสงทเกดข นจากการสงเกตความคด ตลอดจนการประดษฐคดคนของชาวบาน ทงในรปของวตถส งประดษฐตางๆ และในรปของ นามธรรม เชน ความเชอ วฒนธรรม ประเพณ นทานพนบาน เปนตน และนำมาประพฤตปฏบต จนเปนทยอมรบในทองถ น พระองคทรงเหนวาสงเหลานเปนสงสำคญทตองนำมาศกษาใหเขาใจ และนำไปปรบใชใหสอดคลองและกลมกลนกบวชาการแผนใหมอยางเปนระบบและตอเนองเปน กระบวนการเดยวกน เปนการผสมผสานเทคโนโลยเกาใหมใหกลมกลน ชาวบานสามารถรบไปและ นำไปใชไดจรงอยางเหมาะสมลงตว และเกดประโยชนอยางสงสดแกชาวบานดวย และทสำคญคอ จะตองตระหนกอยเสมอวาประชาชนในทองถนเปนผใช เปนผทไดรบผลกระทบจากสงทเกด และเปน ผทตองดำเนนชวตอยในทองถนนน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 61 11/19/13 10:42:43 PM

62

๑.๒ ระเบดจากขางใน

การจะเขาไปพฒนาชมชนใดๆ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง ย ดหล กวา คนในชมชนนนตองม ความพรอมและยนดทจะรวมดำเนนการ พฒนานนๆ ประหนงวาตองเป น การระเบดจากขางในหรอประสงค ทจะรวมดำเนนการนนเอง จงจะเปน การสรางความเขมแขงใหชมชนได

อยางแทจรง โดยหากไดผลดแลวจงขยายผลออกไปในวงกวางตอไป ดงแนวพระราชดำร ดงน

สรางความเขมแขงใหคนในชมชนทเขาไปพฒนา ใหมสภาพพรอมทจะรบการพฒนา เมอคน ในชมชนพรอมแลวจะระเบดความพรอมภายในทม อยขางในตนเอง ทงความคด ความรวมมอ ความสามคค ออกมาพฒนา สรางความเขมแขงของชมชนไดเอง นอกจากน หากประชาชนไมตองการ อยาไปยดเยยดอะไรให ดงเชนการดำเนนงานโครงการตางๆ ใหแกประชาชนนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จะพระราชทานพระราชดำรแกหนวยงานทเกยวของอยเสมอๆ ดงพระราชดำรส จาก “เทดไทองคราชน ปราชญแหงนำ ๑๐๔ ป กรมชลประทาน” ความตอนหนงวา

“...การเขาใจถงสถานการณและสภาพการณของผทเราจะชวยเหลอนนเปน สงสำคญทสดการชวยเหลอใหเขาไดรบในสงทควรจะไดรบตามความจำเปนอยางเหมาะสม จะเปนการชวยเหลอทไดผลดทสดเพราะฉะนนในการชวยเหลอแตละครงแตละกรณจำเปนทเราจะพจารณาถงความตองการและความจำเปนกอนและตองทำความเขาใจ กบผ ท เราจะชวย ใหเราเขาใจดวยวา เขาอย ในฐานะอยางไร สมควรท จะไดรบ ความชวยเหลออยางไรเพยงใดอกประการหนงในการชวยเหลอนนควรยดหลกสำคญวาเราจะชวยเขาเพอใหเขาสามารถชวยตนเองไดตอไป...”

เมอคนในชมชนเขมแขงแลว จงดำเนนงานพฒนาและขยายออกไปสสงคมภายนอก ไมใช เอาความเจรญจากสงคมภายนอกเขาไปสชมชนหรอหมบาน ซงมกจะเกดปญหา เพราะประชาชนไมสามารถ ปรบตวไดทนกบกระแสการเปลยนแปลงทมาจากภายนอกและกอใหเกดปญหาตางๆ ตามมา

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเลาถงการทรงงานพฒนาราษฎรในพนท ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ดงความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 62 11/19/13 10:42:44 PM

63

“...ทรงมวธการของพระองคคอการเสดจฯไปในปาบนเขาตอนแรกจะเสดจฯแบบยงไมไดมการตดถนนเขาไป พระองคตองเสดจฯ เขาไปอยางลำบาก เพราะวา พระองคไมตองการจะใหคนอนมาเอาเปรยบคนขางใน ในขณะทเขายงไมเขมแขงพอพอพฒนาใหเขาเขมแขงแลวเขาจะออกมาเองคอระเบดจากขางใน...”

ในการสรางความเขมแขงของชมชนเพอใหเกดการพงตนเอง พระองคทรงเนนแนวทางดำเนนงาน ใหเกดการรวมตวของคนในหมบานในลกษณะตางๆ เชน กลมชมรม สหกรณ บรษทเครอขาย หรอ องคกรชาวบาน พรอมทงใหมการเรยนร การจดการ และการแกไขปญหารวมกนของคนในชมชน เพอสงผลใหเกดการเปลยนแปลงหรอการพฒนาดานตางๆ พรอมทงเสรมสรางใหคนในชมชนมความ เอออาทรตอกน

นอกจากน พระองคไดพระราชทานพระราชดำรหลกการ “บวร” ใหนำบาน วด โรงเรยน/ราชการ ซ งเปนสถาบนหลกของสงคมไทยทเปนสายใยยดเหนยมชมชนมาแตอดต ทกอใหเกดการเก อกล สนบสนนซงกนและกน ชวยใหสงคมไทยดำรงอยอยางสนตสขมาชานาน มาใชในการพฒนาและแกปญหา ในระดบชมชน ในลกษณะ ๓ ประสาน เพอรวมมอบำเพญประโยชนแกชมชนอยางเกอกลกน

สถาบนครอบครว (บาน) ซงประกอบดวยชาวบานและกลมบคคลตางๆ ในชมชน

สถาบนศาสนา (วด) ประกอบดวยเจาอาวาส พระภกษ สามเณร อบาสก อบาสกา และกลม หรอชมรมทางศาสนา ซงในความหมายในเชงกวาง อาจจะหมายรวมถงองคกร หรอสถาบนทางศาสนาตางๆ ในชมชนนนๆ ดวย

สถาบนการศกษา/ราชการ (โรงเรยน/ราชการ) ประกอบดวย ครใหญ อาจารยใหญ คณะคร นกวชาการ และบคคลากรทางการศกษาอนๆ ทงในโรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลยและองคกร ทางการศกษาอนๆ รวมถงหนวยงานภาครฐในชมชน อาท กำนนผใหญบานคณะกรรมการหมบาน อบต. สาธารณสขตำบล เกษตรตำบล เปนตน รวมทงระบบกลไกในการบรหารทมาจากรฐในรปอนๆ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 63 11/19/13 10:42:47 PM

64

หลก “บวร” จงหมายถงการนำสถาบนหลกในชมชนมาเป นกลไกในการพฒนาและ สรางชมชนใหเขมแขง ทำหนาทเปนแกนกลางในการพฒนา ตดสนใจ แกปญหาตนเอง และ ชมชน กำหนดแผนแมบทชมชนดวยการรวมกนคด สราง และบรหารจดการชมชนของคนในทองถน ทรวมกนเปนเจาของ

๑.๓ การมสวนรวม

กอนจะพระราชทานแนวพระราชดำร โครงการใดๆ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จะทรงใหความสำคญกบการสอบถามประชาชน โดยการทำ “ประชาพจารณ” เนนการอธบาย ถงความจำเปนและผลทจะเกดจากโครงการ ดวยวธประนประนอม เพอหลกเลยงความ ขดแยง โดยยดหลกประโยชนสงสดของสวนรวม และประเทศชาต ดงแนวพระราชดำรดงน

เนนการทำประชาพจารณตงแตกอนเรมโครงการ โดยศกษาขอมลพนทและนำมาวางแผน ใหความชวยเหลอ โดยทรงใหความสำคญกบการระดมสตปญญา การใหประชาชนและเจาหนาท มสวนรวมในการพฒนาตงแตเรมโครงการ

ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานแกขาราชการพลเรอน เนองในวนขาราชการพลเรอน เมอวนท ๑ เมษายน ๒๕๓๖ ความตอนหนงวา

“...สำคญทสด จะตองหดทำใจใหกวางขวางหนกแนน รจกรบฟงความคดเหน แมกระทงคำวพากษวจารณจากผอนอยางฉลาด เพราะการรจกรบฟงอยางฉลาดนน แทจรงคอการระดมสตปญญาและประสบการณอนหลากหลาย มาอำนวยการปฏบต บรหารงานใหประสบความสำเรจทสมบรณนนเอง.”

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานสมภาษณในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพ อประโยชนสขสปวงประชา” วา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเปนตนแบบ “ประชาพจารณ” ความตอนหนงวา

“กอนจะเสดจฯไปทรงงานตามทตางๆจะทอดพระเนตรจากแผนททางอากาศ กอนวาควรจะเสดจฯทไหนหรอจะทรงแกปญหาในพนทอยางไร เชนสามารถนำนำ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 64 11/19/13 10:42:48 PM

65

จากตรงนไปเล ยงนาตรงโนน ไดประโยชนและจะตองมรายจายจากการกอสราง หรอดำเนนงานเทาไหร จะไดผลจายกลบคนภายในกป และทสำคญตองไปคยกบ ชาวบานกอนวาเขาตองการไหม ถาเขายงไมตองการ ยงไมสบายใจทจะทำเรากไปทำ ทอนกอนนนคอทรงทำประชาพจารณดวยพระองคเองทรงทำตรงนนเลย”

เนนการรอมชอมในการเจรจา หลกเลยงการจะสรางปญหาความเดอดรอนใหคนกลมหนง โดยสรางความสะดวกสบายและผลประโยชนใหคนอกกลมหนง ไมวาพนทหรอโครงการนนๆ จะมความ เหมาะสมทางดานเทคนคและวชาการ ตลอดจนกอประโยชนทางดานเศรษฐกจและสงคมประการใดกตาม

พระองคทรงถอหลกใหประชาชนทมสวนไดเสยในชมชนนนเองไดเขามารวมมสวนในการตดสนใจ ดวยตนเอง การดำเนนโครงการหรอการแกไขปญหาของสวนรวม ควรเปนมตของชมชนนน ประโยชน ทไดจากโครงการหรอการแกไขปญหาจะตกเปนของทกคนโดยสวนรวม ไมใชของคนใดคนหนงหรอกลมใด กลมหนง ดงนน ประชาชนผมสวนไดสวนเสยเปนผกำหนดวถทางพฒนาของตนเองซงเปนวธการทรจกกนดในหมนกพฒนา

อธบายถงความจำเปนและผลกระทบทจะเกดขน หากจะทำโครงการใดจะทรงชแจงถง เหตผลความจำเปนและผลทจะเกดขนแกทกฝาย รวมทงผนำชมชนในทองถน เมอประชาชนในพนท เหนดวยแลว หนวยราชการตางๆ ทเกยวของและรวมดำเนนการมความพรอม จงจะพระราชทานพระราชดำร ใหดำเนนโครงการนนๆ ตอไป โดยมหลกปฏบตในการมสวนรวม

ดร.สเมธ ตนตเวชกล ไดกลาวถงวธทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทำประชาพจารณไวในการ บรรยายเรอง “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบความเปนประชาธปไตยทยงยน” ในการอบรมหลกสตรพฒนา การเมองและการเลอกตงระดบสง รนท ๔ เมอวนท ๕ เมษายน ๒๕๕๖ จดโดยสถาบนพฒนาการเมองและการเลอกตง สำนกงานคณะกรรมการการเลอกตง วา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 65 11/19/13 10:42:51 PM

66

“เราทกคนคงคนเคยและไมเหนวาแปลกกบภาพทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชดำเนน ลงจากรถ พรอมกลอง วทยส อสาร และส งทขาดไมไดคอแผนท โดยพระองคจะประทบพบเพยบ กลางวงชาวบาน ซกถามถงสภาพพนท ของชมชนนนๆ เปนชวโมงๆ ทกครงจะมแผนทกางไวทพระเพลา เมอทรงซกถามและอธบายกนจนเขาใจในฉบบชาวบานแลว จงทรงนำไปปรกษาหารอกบเจาหนาทอกชนหนง เปนวงจรประชาพจารณอยางครบถวน”

ยดหลกประชาชนทกคนตองไดประโยชนจากโครงการสาธารณะ และคนสวนใหญตองดแล ชวยเหลอคนสวนนอย

วธการทำประชาพจารณของพระองค เปนวธทเรยบงายและตรงไปตรงมา โดยพระองคจะทรง อธบายถงวตถประสงคและผลทจะไดรบจากโครงการพฒนากบพสกนกรทมาเฝาฯ แหนลอมรอบอย หลงจากนนจะทรงถามถงความสมครใจและใหตกลงกนเองในกลมทจะไดรบประโยชนและกลมทจะตอง เสยสละในขณะนนเลย หลงจากไดมการตกลงใจโดยเสยงเปนเอกฉนทแลว กจะทรงเรยกผนำทองถน เชน กำนน ผใหญบาน จนกระทงถงนายอำเภอ และผวาราชการจงหวด ใหมารบทราบและดำเนนการในขนตน เชน การจดการในปญหาเรองกรรมสทธในทดน กอนทจะพระราชทานใหหนวยงานปฏบตทเกยวของ ดำเนนการในเชงบรหารและวชาการตอไปจนเสรจสนโครงการ

การเขามามสวนรวมในทกระดบของทกฝายทเกยวของนน จะมทงในสวนของประชาชนและ ในภาครฐ การทประชาชนรจกการชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกน ประกอบกบการชวยเหลอของรฐ จะชวยสรางประโยชนแกประชาชนและประเทศชาตในทสด ดงพระราชดำรสทไดพระราชทานแกผนำ สหกรณทวประเทศ เมอครงเขาเฝาทลละอองธลพระบาท ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๓๖ ความตอนหนงวา

“...การทำงานรวมกน การทำงานรวมกนนลกซงมาก เพราะวาจะตองรวมมอกน ในทกดานทงในดานงานการททำดวยรางกายทงในดานการททำดวยสมองและงานการททำ ดวยใจทกอยางนขาดไมไดตองพรอมงานททำดวยรางกายถาแตละคนทำกเกดผลขนมาไดเชนการเพาะปลกกมผลขนมาสามารถทจะใชผลนนในดานการบรโภคคอเอาไปรบประทาน หรอเอาไปไวใช หรอเอาไปจำหนาย เพ อใหมรายไดมาเล ยงชพไดถาแตละคนทำไป โดยลำพงแตละคน งานททำนนผลอาจไมไดเตมเมดเตมหนวย และอาจจะไมพอเพยง ในการเลยงตวเองทำใหมความเดอดรอนฉะนนจะตองชวยกนแมในขนททำในครอบครว กจะตองชวยกนทกคนในครอบครวกชวยกนทำงานทำการเพอทจะเลยงครอบครวใหมชวต อยได แตวาถารวมกนหลายๆ คนเปนกลมเปนกอน กสามารถทจะปฏบตงานไดอยางม ประสทธภาพมความสามารถมผลไดมากขน”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 66 11/19/13 10:42:51 PM

67

๑.๔ ประโยชนสวนรวม

ในการดำเนนการใดๆ เพอใหเกด “ประโยชนสวนรวม” นน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนใหปฏบตหนาทของตนอยางเตมความสามารถและรวดเรว มความยตธรรม และไมมอคตตอ การดำเนนงาน รวมถงลดการคดถงประโยชนสวนตน กจการทดำเนนการนนกจะสามารถบรรลผล และเปนประโยชนตอสวนรวมอยางแทจรง ดงแนวพระราชดำรดงน

ปฏบตหนาทของตนอยางเตมความสามารถ ขยนขนแขง บรสทธ ใจ อยางระมดระวง ดงพระราชดำรสพระราชทานแกประชาชนชาวไทยเมอวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๒๗ เนองในโอกาส ขนปใหม ๒๕๒๘ ความตอนหนงวา

“…แตละคนนนเปนองคประกอบสวนหนงๆ ทจะรวมกนขนเปนชาตบานเมอง... ผใดมภาระหนาทอนใดอย กตองขวนขวายปฏบตใหสำเรจลลวงไปโดยพลนดวย ความรและความสามารถ ดวยความสะอาดกายสะอาดใจ ดวยไมตรจตมตรภาพและ ดวยความเมตตาปรารถนาดตอกนผลการปฏบตตนปฏบตงานของแตละคนแตละฝายจกไดประกอบสงเสรมใหประเทศชาตมความสมบรณมนคงขนตามทมงหมาย…”

เรงกระทำใหสำเรจลลวงโดยเรว โดยเฉพาะการแกไขปญหาตองลงมอทำเลยจะไมเสยเวลาและเกดผลทนท ดงพระราชดำรสในพธเปดการสมมนาการเกษตรภาคเหนอ จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๒๖ กมภาพนธ ๒๕๒๔ ความตอนหนงวา

“...ทสก. ยอจากคำวา ทำเสยกอน คอถาเหนท ไหนควรทำกลงมอทำเลย หากทำชาไปปหนงเทากบขาดรายไดเทาทควรได และเมอรวมกบโครงการทแพงขน กเทากบขาดทน...”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 67 11/19/13 10:42:54 PM

68

เพลาการคดถงประโยชน เฉพาะต ว และไม นำประโยชน ส วนนอยเขามาเก ยวของรวมถง ตอง ไม ข ดแย งกน ด งพระราชดำรสพระราชทานแกประชาชนชาวไทย เมอวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๓๔ ในโอกาสขนปใหม ๒๕๓๕ ความตอนหนงวา

“…การทำนบำรงบานเมองนนเปนงานสวนรวมของคนทงชาตจงเปนธรรมดาอยเอง ทจะตองมความขดแยงเกดขนบาง จะใหทกคนทกฝายมความคดเหนสอดคลองตองกน ตลอดทกๆเรองไปยอมเปนการผดวสยเพราะฉะนนแตละฝายแตละคนจงควรจะคำนงถง จดประสงครวมกน คอความเจรญไพบลยของชาตเปนขอใหญ ทกฝายชอบทจะทำใจ ใหเทยงตรงเปนกลาง ทำความคดเหนใหกระจางแจมใส ทำความเขาใจอนดในกนและกน ใหเกดขนแลวนำความคดเหนของกนและกนนนมาพจารณาเทยบเคยงกน โดยหลกวชาเหตผล ความชอบธรรม และความเมตตาสามคคใหเหนแจงจรง ทกฝายจะสามารถ ปรบเปลยนความคดและวธปฏบตใหสอดคลองเขารปเขารอยกนไดทกเรอง…”

ใหความยตธรรมเทยงตรงและไมมอคตตอการดำเนนงาน โดยใหถอเร องวธการและ ขอปฏบตซงอาจแตกตางกนเปนสงปลกยอยทสำคญรองลงมา และใหถอผลสำเรจของงานเปนสำคญ มากกวาวางานนนเปนของใคร ดงพระราชดำรสพระราชทานแกประชาชนชาวไทย เมอวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๓๒ ในโอกาสขนปใหม ๒๕๓๓ ความตอนหนงวา

“…การแกปญหานน ถาไมทำใหถกเหตถกทาง ดวยความรอบคอบระมดระวง มกจะกลายเปนการเพมปญหาใหมากและยงยากขนแตละฝายจงควรจะตงใจพยายาม ทำความคดความเหนใหกระจางและเทยงตรงเพอจกไดสามารถเขาใจปญหาและเขาใจ กนและกนอยางถกตองความเขาใจทถกตองแนชดนจะชวยใหเลงเหนแนวทางปฏบตแกไขอนเหมาะสมซงจะนำไปใชอยางมประสทธภาพอกประการหนงอนเปนขอสำคญทกฝายจะตองตระหนกในใจเสมอ วาประโยชนสวนรวมนนเปนประโยชนทแตละคน พงยดถอเปนเปาหมายหลกในการปฏบตตนและปฏบตงานเพราะเปนประโยชนทยงยน แทจรงซงทกคนมสวนไดรบทวถงกน…”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 68 11/19/13 10:42:55 PM

69

และพระบรมราโชวาทเนองในพระราชพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยศลปากร เมอวนท ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๔ ความตอนหนงวา

“...การทำงานใหญๆ ทกอยางตองการเวลามากกวาจะทำสำเรจผทเรมโครงการ อาจไมทนทำใหสำเรจโดยตลอดดวยตนเองกได ตองมผอนรบทำตอไป ดงนนไมควร ยกเอาเรองใครเปนผเรมงาน ใครเปนผรบชวงงาน ขนเปนขอสำคญนก จะตองถอ ผลสำเรจทจะเกดจากงานเปนใหญ...”

คำนงถงประโยชนของสวนรวมเปนสำคญ การปฏบตพระราชกรณยกจ และการพระราชทาน พระราชดำรในการพฒนาและชวยเหลอพสกนกรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มแนวพระราชดำรวา คนทใหเพอสวนรวมนนมไดใหสวนรวมเพยงอยางเดยว แตเปนการใหเพอตวเองสามารถทจะมสวนรวม ทจะอาศยได ยงทำยงมความสข และเปนประโยชนทยงยนอยางแทจรง ดงพระราชดำรสเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ๔ ธนวาคม ๒๕๑๙ ความตอนหนงวา

“...ตองทำเพอประโยชนสวนรวม กเพราะเหตวาประโยชนสวนรวมนเปน ประโยชนสวนตว แตละคนตองการให ประโยชนสวนตวสำเรจคอมความพอใจนเอง แตวาถาไมคดถงประโยชนสวนรวม กไมไดประโยชนสวนตว เพราะวา ถาสวนรวม ไมไดรบประโยชนสวนตวพงแน... นเปนขอสำคญ ฉะนนความรสกหรอขอสงเกตอนนเปนจดสำคญมาก ทจะตองทำความเขาใจกบตวเอง วาประโยชนสวนตวนนคอประโยชนสวนรวมหรอจะวาประโยชนสวนรวมนนคอประโยชนสวนตวพดกลบกนไดคำพดบางคำกลบกนไมได แตคำพดนกลบได ประโยชนสวนรวมคอประโยชนสวนตว ประโยชนสวนตวคอประโยชนสวนรวมขอนกเปนขอสงเกตอยางหนง”

และพระราชดำรสพระราชทานแกนกศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร ณ มหาวทยาลย สงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน เมอวนท ๑๑ กนยายน ๒๕๒๓ ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 69 11/19/13 10:42:57 PM

70

“...การทำเพอประโยชนสวนรวมนน ไดประโยชนมากกวาทำเฉพาะประโยชนสวนตวและสามารถบอกไดวาคนไหนทำเพอประโยชนสวนตวแทๆ ลวนๆเชอวาประโยชนนนจะไมไดเทากบรวบรวมของหนกมาวางบนหวแลวแบกเอาไวตลอดเวลา ซงกไมสบายกหนกกเหนอยแตถาผใดทำเพอสวนรวมยงมากยงดยงเบายงคลองแคลววองไวและยงมความสข...”

และพระราชดำรส เม อวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๕๒ พระราชทานพร เ น อ ง ใ น ว น ข น ป ใ ห ม ป ๒ ๕ ๕ ๓ ความตอนหนงวา

“ . . .จะค ดจะทำส งใด ต องค ดหน าค ดหล งใหด ให รอบคอบ ทำใหด ใหถกต อง ขอสำค ญจะต องระลกร โดย ตระหนกวาประโยชนสวนรวมนนเปนประโยชนทแตละคนพงยดถอเปนเปาหมายหลก ในการประพฤตตวและปฏบตงาน เพราะเปนประโยชนท ย งยนแทจรง ซงทกคน มสวนไดรบทวถงกน ความสขความสวสดจกไดเกดมขน ทงแกบคคล ทงแกชาต บานเมองไทยดงททกคนทกฝายไดตงใจปรารถนา...”

ทงน การทจะกระทำใหไดผลเปนประโยชนสวนรวมนน จำเปนทจะตองรซ งถงประโยชน ทแทเปนเบองตนกอน ซงมอย ๒ ประการ คอ ประโยชนสวนตว ททกคนมสทธจะแสวงหาและไดรบ แตตองดวยวถทางทสจรต และเปนธรรม กบประโยชนสวนรวม ซงเปนประโยชนของชาตทแตละคน มสวนรวมอย การทำงานทกอยางจะตองใหไดประโยชนแททงสวนตวและสวนรวม ประโยชนนนจงจะ สมบรณและมนคงถาวร โดยทกฝายจะตองตระหนกในใจเสมอวาประโยชนสวนรวมนนเปนประโยชน ทแตละคนพงยดถอเปนเปาหมายหลกในการปฏบตตนและปฏบตงาน เพราะเปนประโยชนทยงยน แทจรงซงทกคนมสวนไดรบทวถงกน ดงพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรและอนปรญญาบตร ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอวนท ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๑๘ ความตอนหนงวา

“...การกระทำทสรางสรรคนนคอการกระทำทไดผลเปนประโยชนแกทกๆฝาย ไดเตมเปยมตรงตามจดประสงค ไมมการสญเสยเปลาหรอหากจะเสยกเสยนอยทสดการทจะกระทำใหไดเชนนน บคคลจำเปนตองอาศยความมสตพจารณาใหเหนถง เหตผลทแทคอแกนแทหรอหลกการของเรองตางๆจบเหตจบผลอนตอเนองกนทงหมด ใหถกตองคอจดระเบยบการของเรองใหด...”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 70 11/19/13 10:42:58 PM

71

ตวอยางพระราชกรณยกจ

การจะเขาไปพฒนาชมชนใดๆ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงยดหลก “ภมสงคม : ดน นำ ลม ไฟ” ทใหความสำคญกบสภาพแวดลอมทอยรอบตวคน รวมทงทรงทำประชาพจารณใหประชาชน ไดเขามา “มสวนรวม” โดยทรงเนนอธบายถงความจำเปนและผลทจะเกดจากโครงการ เพอหลกเลยง ความขดแยง รวมทงสอบถามความเหนวามความพรอมและยนดทจะรวมดำเนนการพฒนานนๆ หรอไม เพอใหเปนการ “ระเบดจากขางใน” โดยยด “ประโยชนสงสดของสวนรวมและประเทศชาต” โดยหากไดผลดแลวจงขยายผลออกไปในวงกวางตอไป ดงพระราชกรณยกจและโครงการอนเนองมาจาก พระราชดำรมากมายกวา ๔,๓๕๐ โครงการ ทลวนเปนการทรงงานเพอมงประโยชนสขแกประชาชน และประเทศชาตเปนหลกใหญ โดยทรงเรมตงแตการแกไขปญหาเฉพาะหนาทเปนปจจยสำคญในการ

ดำรงชวต เพอใหพสกนกรของพระองคมคณภาพชวตทดขน จนถงการวางรากฐานการพฒนาทมนคงและยงยน โดยแยกออกเปนประเภทตางๆ ได ๘ ประเภท คอ การพฒนาแหลงนำ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การเกษตร การสงเสรมอาชพ การคมนาคม/สอสาร สาธารณสข สวสดการสงคม และโครงการ สำคญอนๆ

การพฒนาแหลงนำ

โครงการพฒนาแหลงนำอนเนองมาจากพระราชดำรสวนใหญ มจดมงหมายเพอชวยแกไข ปญหาหรอบรรเทาความเดอดรอนเก ยวกบนำ จนสามารถตอบสนองความตองการพนฐานของ ราษฎรไดเปนหลก และมหลายโครงการทมวตถประสงคหลายๆ อยางไปพรอมกน เพ อใหมการ ใชนำอยางคมคาและเกดประโยชนสงสด โดยแบงเปน ๕ ประเภท คอ (๑) การพฒนาแหลงนำ เพอการเพาะปลกและอปโภคบรโภค อาท การทำฝนเทยมหรอฝนหลวง โครงการกอสรางอางเกบนำ และฝายทดนำ (๒) การปองกนและบรรเทาปญหาอทกภย อาท การกอสรางคนกนนำและคลองผนนำ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 71 11/19/13 10:43:01 PM

72

การปรบปรงสภาพลำนำ การระบายนำออกจากพ นทล ม และโครงการแกมลง (๓) การแกไข ปญหาคณภาพนำ เชน การแกไขปญหานำเคมรกลำลำนำ ทำความเสยหายแกพ นทเพาะปลก การใชคณภาพนำดชวยบรรเทาน ำเน าเส ยในลำคลองในพ นท ก รงเทพมหานคร การบำบด นำเสยดวยผกตบชวา และโครงการศกษาวจยและพฒนาสงแวดลอมแหลมผกเบย จงหวดเพชรบร เปนตน (๔) โครงการพฒนาแหลงนำเพอการอนรกษตนนำลำธาร โดยการสรางฝายตนนำลำธาร หรอฝายชะลอความลมชน และ (๕) โครงการพฒนาแหลงนำเพอการผลตไฟฟา

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรสวนใหญเปนวธการทำนบำรงและปรบปรงสภาพทรพยากรและสงแวดลอมใหดขน อาท การอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาต ดน นำ และปาไม ซงมสาระโดยสรป ไดแก (๑) การอนรกษและพฒนาทรพยากรดน ไดพระราชทานพระ ราชดำรในการ แกปญหา เร องดน ทงในแงของการแกปญหาดนท เสอมโทรม ขาดคณภาพ และการขาดแคลนทดนทำกนสำหรบเกษตรกร อาท สนบสนนใหเกษตรกรเรยนร และเขาใจวธการอนรกษดนและนำ การจดสรรและปฏรปทดน (๒) การอนรกษทรพยากรแหลงนำ อาท พระองคไดพระราชทานพระราชดำรเกยวกบการพจารณาสรางฝายชะลอความชมชน เพอสรางระบบ วงจรนำแกปาไมใหเกดประโยชนสงสด (๓) การอนรกษทรพยากรปาไม อาท การปลกปาโดยไมตอง ปลกปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง และปาชายเลน

การเกษตร

แนวพระราชดำรเกยวกบการพฒนาประสทธภาพการผลตทางเกษตรทสำคญคอ การททรงเนนในเรองของการคนควา ทดลอง และวจยหาพนธพชตางๆ ใหมๆ ทงพชเศรษฐกจ เชน ขาว หมอนไหม ยางพารา ฯลฯ พชเพอการปรบปรงบำรงดน และพชสมนไพร ตลอดจนการศกษาเกยวกบแมลงศตรพช รวมทงพนธสตวตางๆ ทเหมาะสม เชน โค กระบอ แพะ พนธปลา และสตวปกทงหลาย เพอแนะนำ ใหเกษตรกรนำไปปฏบตไดราคาถก ใชเทคโนโลยทงายและไมสลบซบซอน และทรงเหนวาการพฒนา การเกษตรทจะไดผลจรงนน ตองลงมอทดลองคนควา ปฏบตอยางคอยเปนคอยไป มงใชประโยชนจาก ธรรมชาตใหมากทสด

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 72 11/19/13 10:44:55 PM

73

การสงเสรมอาชพ

สำหรบการสงเสรมอาชพนน หากเปน โดยทางออมแลว โครงการอนเนองมาจาก พระราชดำรสวนใหญ เมอไดดำเนนการบรรล วตถประสงคของโครงการอนเนองมาจาก พระราชดำรแลวจะทำใหเกดการสงเสรมอาชพ แกราษฎรในพนทใกลเคยง โดยเฉพาะศนยศกษา การพฒนาอ นเน อ งมาจากพระราชดำร ทงหลายนน จดมงหมายทสำคญของการจดตง

ขนมาเพอทจะใหมการศกษา คนควา ทดลอง วจย เพอแสวงหาแนวทางและวธการพฒนาดานตางๆ ทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมและการประกอบอาชพของราษฎรทอาศยอยในภมภาคนนๆ เพอใหราษฎร สามารถนำไปปฏบตไดอยางจรงจง

สวนโครงการประเภทการสงเสรมอาชพ โดยตรงนนมจำนวนไมนอย ทงนเพอเปนการ ชวยเหลอใหประชาชนสามารถพงตนเองได ดงเชน โครงการศลปาชพทวประเทศ โครงการ ฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยการเกษตร ในหมบานรอบศนยศกษาการพฒนาฯ โครงการ สงเสรมอตสาหกรรมนำมนปาลมขนาดเลก โครงการศนยบรการการพฒนาขยายพนธ ไมดอกไมผลบานไร จงหวดเชยงใหม และ โครงการอนๆ อกมาก

การคมนาคม/สอสาร

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรดานคมนาคม การสอสารและเทคโนโลยจะเก ยวกบ การปรบปรงถนนหนทางทงในชนบททอยหางไกลความเจรญ เพอใชสญจรไปมาและนำสนคาออกมาจำหนาย ภายนอกไดโดยสะดวก รวมถงโครงการขยายถนน สรางสะพานตางๆ ทไดพระราชทานแนวพระราชดำร เพอแกไขปญหาการสญจรของประชาชนในกรงเทพมหานครใหไดรบความสะดวกยงผลสความเจรญ เตบโตทงดานสงคมและเศรษฐกจในภาพรวมของประเทศ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 73 11/19/13 10:45:02 PM

74

สาธารณสข

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใหความสำคญกบงานสาธารณสขเปนอยางยง ดงจะเหนไดวา โครงการทพระราชทานใหกบประชาชนในระยะแรกๆ เปนการพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองค ในการกอสรางสถานบรการสาธารณสข และระยะตอมาเปนโครงการพฒนาสขภาพอนามยใหแก ประชาชน เมอประชาชนมรางกายทสมบรณแขงแรงจะนำไปสสขภาพจตทด และสงผลใหการพฒนา เศรษฐกจและสงคมดตามไปดวย

สวสดการและสงคม

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรดานสวสดการสงคม เปนโครงการเพอชวยเหลอราษฎร ใหมทอยอาศย ททำกน และไดรบสงอำนวยความสะดวกขนพนฐานทจำเปนในการดำรงชวต ทงนเปน การสงเสรมใหราษฎรมความเปนอยทดขน โดยจดหาทอยอาศยและททำกนใหแกราษฎร ตลอดจนสงจำเปน ขนพนฐานทประชาชนพงจะไดรบ เชน แหลงนำเพอใชในการอปโภคบรโภค เพอใหมาตรฐานความเปนอย ของราษฎรดขน พออย พอกน ดำรงชวตอยดวยความผาสก

โครงการพระราชดำรทสำคญอนๆ

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรทสำคญอนๆ ไดแก โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร นอกเหนอจากโครงการทง ๘ ประเภททระบมาแลวขางตน เชน โครงการกอสรางเขอนปองกนนำทะเล กดเซาะอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดเพชรบร และโครงการดานการศกษา การวจยการจดและ พฒนาทดน เปนตน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 74 11/19/13 10:45:03 PM

75

“เขาใจ เขาถง พฒนา” : หลกการพฒนาเพอความสขของปวงประชาอยางยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงตระหนกถงความสำคญและความสมพนธของภมสงคม ไดแก ทรพยากร ธรรมชาต สงแวดลอม และมนษย ทจะตองดำเนนชวตอยรวมกนอยางยงยน ทรงชแนะถงความสำคญของการอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอมควบคไปกบ การพฒนาคน ดงนน ความเสอมโทรมและการสญเสยทรพยากรธรรมชาตทเกดจากการใชอยางฟมเฟอย ไมยงคด ขาดความระมดระวงนน จำเปนทจะตองมการสรางเสรมขนมาทดแทน เพอมใหเกดผลกระทบ ตอวงจรชวตของการอยรวมกนของสรรพสงในระบบนเวศ ซงเปนไปตามแนวพระราชดำรในเรอง “การพฒนาอยางยงยน” ดงพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตจฬาลงกรณ มหาวทยาลย ณ จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอวนท ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๒๓ ความตอนหนงวา

“...การจะพฒนาทกสงทกอยางใหเจรญขนนน จะตองสรางและเสรมขนจาก พนฐานเดมทมอยกอนทงสน ถาพนฐานไมดหรอคลอนแคลนบกพรองแลว ทจะเพมเตมเสรมตอใหเจรญดขนไปอกนน ยากทจะทำได จงควรเขาใจใหแจงชดวานอกจากจะม งสร างความเจรญแลวยงจะตองพยายามรกษาพนฐานใหม นคง ไมบกพรองพรอมๆกนไปดวย...”

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 75 11/19/13 10:45:04 PM

76

๒. เรยนรจากหลกธรรมชาต พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงยดธรรมะเปนทตง ในการหาวธการแกปญหาหรอแนวทาง

การพฒนา ไมวาจะเปนเรองดน นำ อาชพ และสงแวดลอม ซงคำวา “ธรรมะ” ในทน คอ “ธรรมชาต” พระองคทรงศกษา เรยนรหลก “ธรรมชาตชวยธรรมชาต” เพอนำมาใชในการแกไขปญหาอยางยงยน ทรงมองปญหาธรรมชาตอยางละเอยด โดยหากตองการแกไขธรรมชาตจะตองใชธรรมชาตเขาชวยเหลอ อาท การแกไขนำเนาเสย แทนทจะทรงพจารณาถงโรงงานบำบดนำเสย กลบทรงมองวาในธรรมชาต จะมขบวนการอะไรทสามารถแกไขปญหานได เชน การใชบอตกตะกอน เพอใหเกดการตกตะกอนขน โดยกระบวนการทางธรรมชาต การใชวสดทมอยในปาเชน หน ตนไมทตายแลว นำมาทำเปนฝายชะลอนำ เพอใหปามความชมชน แทนการสรางดวยซเมนต เปนการปองกนไฟปาและเพมปรมาณปาใหมากยงขนโดยไมตองปลก ทรงใชหญาแฝกเพอการอนรกษดนและนำ เนองจากแนวลำตนของหญาแฝกชวยชะลอ ความเรวของนำทไหลผานหนาดน และรากของหญาแฝกชวยยดดนปองกนการพงทลายได

พระองคทรงใชหลก “การใชอธรรมปราบอธรรม” ในการบำบดนำเสย โดยพจารณาหาพชบางชนดทสามารถกรองนำเนาเสย นำมาใชเปนเครองกรองนำธรรมชาตทไมตองเสยคาใชจายมาก ไมทำลายสงแวดลอม การนำนำดขบไลนำเสย เพอเจอจางนำเสยใหกลบเปนนำด โดยใชหลกของนำขน นำลงตามธรรมชาต การใชขยะและมลโคซงเปนของเสยมาหมกจนไดแกสชวภาพทนำมาใชเปนเชอเพลงได ตลอดจนทรงอนรกษทรพยากรปาไมใหคนอยรวมกบปาไดอยางยงยนโดยใชวธการ “ปลกปาในใจคน” เปนตน โดยมแนวพระราชดำรและตวอยางพระราชกรณยกจ รวมทงโครงการตางๆ ดงน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 76 11/19/13 10:45:07 PM

77


๒.๑ ใชธรรมชาตชวยธรรมชาต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมแนวทางการแกไขปญหาธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน โดยทรงทำความเขาใจธรรมชาตอยางลกซง สงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมแกปญหาสงแวดลอม และใชธรรมชาตชวยธรรมชาต ซงเปนการแกปญหาทประหยด และไมกอใหเกดปญหาการทำลาย ทรพยากรธรรมชาตในอนาคต โดยมแนวพระราชดำรดงตอไปน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทำความเขาใจธรรมชาตอยางลกซง โดยทรงสน พระราชหฤทยและศกษาปรากฏการณของธรรมชาต เพอเขาถงความจรงในทฤษฎความสมดลของ ธรรมชาต อนไดแก ปาไม นำ ดน และสงมชวต ซ งพ งพงกนอยางมปฏสมพนธและเช อมโยงกน ดวยวถทางธรรมชาตอยางเปนวฏจกร ดงพระบรมราโชวาท พระราชทานแกคณะกรรมการสโมสรไลออนส สากล ภาค ๓๑๐ (ประเทศไทยและประเทศลาว) เมอวนท ๒๕ กนยายน ๒๕๑๒ ความตอนหนงวา

“...อาจมบางคนเขาใจวาทำไมจงสนใจเรอง ชลประทาน หรอเรองปาไม จำไดวาเม ออาย ๑๐ขวบทโรงเรยนมครคนหนงซงเดยวนตายไปแลวสอนเรองวทยาศาสตร เรองการอนรกษดนแลวใหเขยนวาภเขาตองมปาไมอยางนนเมดฝน ลงมาแลวจะชะดนลงมาเรวทำใหไหลตามนำไป ทำใหเสยหาย ดนหมดจากภเขาเพราะไหลตามสายนำไป กเปนหลกของปาไมเรองการอนรกษดนและเปนหลกของชลประทานท วาถาเราไมรกษาปาไมขางบน จะทำใหเดอดรอน

ตลอดตงแตดนบนภเขาจะหมดไป กระทงการทจะมตะกอนลงมาในเขอน มตะกอน ลงมาในแมนำทำใหเกดนำทวมนนะเรยนมาตงแตอาย๑๐ขวบ...”

พระองคมพระราชประสงคใหประชาชนใกลชดกบธรรมชาต โดยเขามามสวนรวมในการ แกไขปญหาสงแวดลอม ปลกจตสำนกใหราษฎรรก หวงแหน และรวมกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ดงพระราชดำรสเมอครงเสดจพระราชดำเนนทรงเยยมโครงการหลวงพฒนาตนนำ หนวยท ๑๘ แมตะละ อำเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม เม อวนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๒๑ ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 77 11/19/13 10:45:11 PM

78

“…ทกคนจะตองชวยกนดแลรกษาปาไม ซงเปนของสวนรวมและรวมมอกบ เจาหนาทปาไมในงานปลกปาทดแทนจะไดมนำเพยงพอสำหรบการเพาะปลก สำหรบ พนธพชทเหมาะสมกบสภาพพนทกจะสงเสรมใหคนปลกตอไปทงนโครงการฯจะชวยเหลอ แนะนำในดานหลกวชาการเกษตรและระบบชลประทาน…”

พระราชดำรส ณ สำนกงานเกษตรภาคเหนอ จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๒๖ กมภาพนธ ๒๕๒๔ ความตอนหนงวา

“...ถาหากเราทำ“ปา๓อยาง”ใหชาวบานเหนประโยชนและไดใชประโยชนเขากจะ รกษาประโยชน เขาจะไมทำลาย และใครมาทำลาย เขากปองกน หมายความวา ชาวบานนน ถาเราใหโอกาสใหเขามอยมกนพอสมควร กจะเปนเจาหนาทปาไมใหเรา เปนจำนวนมากอยางในรองหบเขาเลกๆทมเพยง๕๐ไรกจะทำเปนหมบานใหชาวบาน มาอยคำวาชาวบานนจะเรยกวาชาวบานกไดชาวเขากไดกเปนชาวบานทงนนเคยไปถาม ชาวเขาพดถงเรองวาจะทำโครงการอะไรๆ “เรากตองชวยกนรกษานะ” เขาบอกวา“หมเฮากเปนคนไทยเหมอนกน” กหมายความวาเปนชาวบานเหมอนกน ชวยกนทำเขากอยากอยใตกฎหมาย ทำงานทสจรต ถาเราทำอะไรทดมเหตผล เขากจะรกษา “ปา๓อยาง”ใหเราถาจะถอวา“ปา๓อยาง”นไมใชรกษาตนนำลำธารแลวกเปน ความคดทผดเพราะวาตนไมจะเปนตนอะไรกตามมประโยชนทงนนใชประโยชนจาก ตนไมนนและมประโยชนท๔คออนรกษดนและอนรกษตนนำลำธาร...”

พระราชดำรสเมอครงเสดจพระราชดำเนนทรงเยยมโครงการหลวงพฒนาตนนำหนวยท ๒๖ หวยขนคอง อำเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๒๘ มกราคม ๒๕๓๐ ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 78 11/19/13 10:45:24 PM

79

“…ควรขยายการปลกปาเหนอฝายทดนำ โดยใหราษฎรรวมมอกบเจาหนาท ในการปลกพนธไมตางๆ เพอเพมความชมชนของดน นอกจากนนอาจฝกใหราษฎร ชวยทำหนาทพนกงานดแลรกษาเพราะตางฝายตางกมประโยชนรวมกนดแลพนทราบ ในหบเขากตองพฒนาใหเปนนาปลกขาวสำหรบราษฎรทำกน โดยจดทำระบบ ชลประทานใหราษฎรสามารถทำกนไดบรบรณแลวจะเลกปลกฝนโดยสนเชง…”

และพระราชดำรสทเขาชะงม อำเภอโพธาราม จงหวดราชบร เมอวนท ๑๕ กรกฎาคม ๒๕๓๙ ความตอนหนงวา

“...ใหชวยดแลรกษาปาอยาไปรงแกปา ถาปลอยทงไวไมใหใครไปรบกวนระยะเวลา๓๐–๔๐ปปาแหงนจะฟนคนสภาพจากปาเตงรงเปนปาเบญจพรรณ...”

ทรงมองอยางละเอยดถงปญหา ธรรมชาต หากตองการแกไขธรรมชาต จะตองใชธรรมชาตเขาชวยเหลอ เพอไมให เกดผลกระทบตอส งแวดล อม อาท การจดการนำเสยตามแนวพระราชดำร ใชหลกการ “นำดไลนำเสย” หลกการ บำบดนำเสยดวยผกตบชวา ทฤษฎการ บำบดนำเสยดวยการผสมผสานระหวาง

พชนำกบระบบการเตมอากาศ ระบบปรบปรงคณภาพนำดวยรางพชรวมกบเครองกลเตมอากาศ ทฤษฎการบำบดนำเสยดวยระบบบอบำบดและวชพชบำบด “กงหนนำชยพฒนา” ดงพระราชดำรส เกยวกบการจดการนำเสยทจงหวดสกลนคร เมอวนท ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๒๘ ความตอนหนงวา

“ . . .กรรมว ธทดลองกำจ ดปญหาน ำ เน า เสยในเขตกร ง เทพมหานคร มหลายวธด วยกน ท งนแลวแตพนท และสภาพแวดลอมของแตละเขต และจะ สงเกตใหได ว าแตละวธลวนม งใชประโยชนจากธรรมชาตไมทางใดกทางหนง เพราะจะสามารถประหยดคาใชจายในการดำเนนงานลงไดเปนจำนวนมาก...”

ในการอนรกษและพฒนาดน พระองคมพระราชดำรใหปลกหญาแฝกเพอแกไขปญหาการพงทลาย ของหนาดน เปนการอนรกษดนและนำ โดยใชหลกธรรมชาตชวยธรรมชาต เนองจากแนวลำตนของ หญาแฝกชวยชะลอความเรวของนำทไหลผานและปองกนการพงทลายของหนาดน โดยไดมพระราชดำร ใหศกษาพนธหญาแฝกทเหมาะสมกบสภาพพนทตางๆ และทรงใหทดลองปลกทศนยศกษาการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดำรและพนทอนๆ ทเหมาะสมอยางกวางขวาง พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 79 11/19/13 10:45:25 PM

80

ไดพระราชทานแนวพระราชดำร ระหวาง เสดจพระราชดำเนนทอดพระเนตรงาน โครงการศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชดำรเมอวนท ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๓๕ ความตอนหนงวา

“...ดนแขงอยางนใชการไมไดแตถาเราทำแนวหญาแฝกท เหมาะสมมฝนลงมาความชนกจะอยในดนรากแฝกมนลกมากถงใหเปนเขอนกนแทนทจะขด

พชจะเปนเขอนทมชวตแลวในทสดเนอทตรงนนกจะเกดเปนผวดนเราจะปลกอะไรกไดปลกตนไมกไดปลกผกปลกหญาอะไรกไดทงนน...”

และพระบรมราโชวาทพระราชทานแกผสำเรจการศกษาจากมหาวทยาลย เกษตรศาสตร เมอวนท ๒๕ กรกฎคม ๒๕๔๐ ความตอนหนงวา

“...ปลกหญาแฝกจะตองปลกใหชดกนเปนแผงและวางแนวใหเหมาะสมกบลกษณะ ภมประเทศเปนตนวาบนพนทสงจะตองปลกตามแนวขวางของความลาดชนของรองนำ บนพนทราบจะตองปลกรอบแปลงหรอปลกตามรองสลบกบพชไร ในพนทเกบกกนำ จะตองปลกเปนแนวเหนอแหลงนำหญาแฝกมหลกวธดงนจะชวยปองกนการพงทลาย ของหนาดนรกษาความชมชนในดนเกบกกตะกอนดนและสารพษตางๆไมใหไหลลง แหลงนำซงจะอำนวยผลประโยชนอยางยงแกการอนรกษและนำตลอดจนการฟนฟดน และปาไมใหสมบรณขน...”

และพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอวนท ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๔๐ ความตอนหนงวา

“...หญาทมคณอยางหญาแฝกซงเปนประโยชนอยางยงแกการอนรกษดนและนำ เพราะมรากทหยงลกแผกระจายลงไปตรงๆ ทำใหอมนำและยดเหนยวดนไดมนคง และมลำตนชดตดกนแนนหนาทำใหกกตะกอนดนและรกษาหนาดนไดด...”

นอกจากนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานสมภาษณเกยวกบ คณสมบตของหญาแฝกไวในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 80 11/19/13 10:45:27 PM

81

“...พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแนะนำใหใช“หญาแฝก”ในการพฒนาดน เพราะรากของหญาแฝกขนหนางอกตรงไมแผไปไกลสามารถยดและปองกนดนพงทลายรกษานำและความชนได เหมอนมเขอนอยใตดน สามารถทำใหดนท แขง เชนดนลกรงรวนซยไดหญาแฝกมหลายพนธทใชไดตามความเหมาะสมใบของหญาแฝกยงสามารถนำมาผลตเปนสนคาหตถกรรมไดอกดวยเปนแรงจงใจทำใหเกษตรกรสนใจ ปลกหญาแฝกกน...”

๒.๒ ใชอธรรมปราบอธรรม

แนวพระราชดำรการแกไขปญหาธรรมชาต และสงแวดลอมอยางยงยนของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทสำคญ อกประการหนงคอ การใช ความเปนไปและกฎเกณฑของธรรมชาต และ ทรงใชสงทไมมประโยชนใหเกดประโยชนในการ แกปญหาสงแวดลอมทไมตองใชเงนลงทนมาก แตมประสทธภาพสง โดยมแนวพระราชดำรดงตอไปน

ใชความเปนไปและกฎเกณฑของธรรมชาต แกปญหาและเปลยนแปลงสภาวะทไมปกตใหเปน ปกต อาท ปรากฏการณนำขนนำลง ดงพระราชดำรส เมอวนท ๔ เมษายน ๒๕๓๘ ความตอนหนงวา

“...การจดการควบคมระดบนำในคลองสายตางๆโดยเฉพาะอยางยงการจดระบบ ระบายนำในกรงเทพมหานครนน สมควรวางระบบใหถกตองตามสภาพการณและ ลกษณะภมประเทศซงควรแบงออกเปน๒แผนดวยกนคอแผนสำหรบใชกบในฤดฝน หรอฤดนำมากนกเพอประโยชนในการปองกนนำทวมและเพอบรรเทาอทกภยเปนสำคญแตแผนการระบายนำในฤดแลงนนกตองจดอกแบบหนงตางกนออกไปเพอการกำจด หรอไลนำเนาเสยออกจากคลองดงกลาวเปนหลก...”

ใชสงทไมมประโยชนใหเกดประโยชน อาท การใชผกตบชวาซงเปนวชพชในการบำบดนำเสย ดงพระราชดำรสเมอครงเสดจพระราชดำเนนหนองสนม จงหวดสกลนคร เมอวนท ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๓๒ ความตอนหนงวา

“...ผกตบชวาทใชประโยชนในการเพมปรมาณออกซเจนใหกบนำเสย กบดด สงโสโครกออกจากนำเสยนน ตองหมนเปลยนออกจากบอนำเสยเปนระยะๆ กอนท จะเนาและเรมลดประสทธภาพในการบำบดนำเสย ทงน ควรทดลองหาวธสบเปลยน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 81 11/19/13 10:45:27 PM

82

แพผกตบชวาทงายทสดนอกจากนนตองเตรยมสถานทสรางโรงงานบรเวณขอบหนอง เพอแปรสภาพผกตบชวาทใชงานแลวใหเปนปยหมกเชอเพลง...”

นอกจากน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มพระราชดำรใหนำขยะและมลสตวซงเปนของเสย มาผลตแกสชวภาพเพอใชเปนเชอเพลง โดยทรงเรมตนจากการผลตแกสชวภาพจากมลโคนมในการดำเนน งานโรงโคนมสวนจตรลดา เพอไมใหมลโคทเปนของเสยเหลานนตองทงไปอยางเปลาประโยชน โดยนำมาเกบใสถงหมกผลตเปนแกสชวภาพใชในโรงโคนม ซงไดกาซมแทนกวา ๕๐ เปอรเซนต และกาซอนๆ ทใชเปนเชอเพลงได ดงพระราชดำรสพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในงานนทรรศการอทยานวจยและ งานเกษตรแหงชาต ประจำป ๒๕๓๘ ทพระราชทานพระราชดำรในการผลตแกสจากขยะ ความตอนหนงวา

“ดดแกสมาทำไฟฟาเราเหนดวยแตวาขออกขนหนงมเวลาอกประมาณสก๕ป ทจะมาทำไฟฟาดวยขยะทสลายไบโอแกสออกไปแลวเอาออกไปและกมาเผาดวยเครอง สำหรบกรองมลพษทออกมาจากการเผาตงแตตนกมาฝง แลวเรากดดแกสออกมาใช แลวขดหลงจากนนนำมาเผาไดขเถาแลวนำไปอด หมดจากหลมนกเอาขยะมากลบกผลต๑๐ปครบวงจรแลว”

๒.๓ ปลกปาในใจคน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง เล งเหนถงการแกไขป ญหาการฟ นฟ ทรพยากรธรรมชาตดวยการปลกจตสำนก ในการรกผนปาใหแกคนเสยกอน เพอให พวกเขารกและดแลผนปาของตนเองดวย ตนเอง ดวยการสรางความเขาใจกบราษฎรใหรถงประโยชนของปา และมสวนรวมในการอนรกษ จนสามารถ จดตงกลมอนรกษปา เพอชวยกนดแลรกษาปาใหกลบมามความอดมสมบรณ ดงพระราชดำรสพระราชทาน แกเจาหนาทปาไม ณ หนวยงานพฒนาตนนำทงจอ เมอป ๒๕๑๙ ความตอนหนงวา

“...เจาหนาท ปาไมควรจะปลกตนไมลงในใจคนเสยกอน แลวคนเหลานน กจะพรอมกนปลกตนไมลงบนแผนดนและรกษาตนไมดวยตนเอง...”

ทงน การปลกปาในใจคนมหลกการสำคญ คอ

สรางความเขาใจกบราษฎรใหรถงประโยชนของปา และการอยรวมกบปาอยางพงพาอาศยกน ซง ดร.สเมธ ตนตเวชสกล เลขาธการมลนธชยพฒนา ไดขยายความถงแนวพระราชดำรปลกปาในใจคน ในบทความเรองสวนพฤษศาสตรกบบทบาทการอนรกษพรรณไม หนงสอพมพแนวหนา วนจนทร

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 82 11/19/13 10:45:29 PM

83

ท ๖ ธนวาคม ๒๕๓๓ วา “...คำวาปลกตนไมในใจคน หมายถง ประการท ๑ ตองเขาใจวาเราปลกตนไมทำไม ไมใชแคเอาตนไมลงหลม ถายรปกนเสรจแลวกทงๆ ขวางๆ จรงๆ คอตองใหเหนประโยชน วาประโยชนคออะไร จำเปนตอชวตอยางไร ประการท ๒ ปลกตนไมเปนการปลก จตสำนกเก ยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดนนำลมไฟทอยรอบตวเรา...”

ใหราษฎรเขามามสวนรวมใน การปลกปา เพ อใหเกดความร ส กรก และหวงแหนตนไม รวมถง ปาทตนเองไดปลกไว

เกดการจดตงกลมอนรกษปา ชวยกน ดแล รกษาปา การสรางฝายชะลอ ความชมชนปองกนการตดไม การเกดไฟปา ตลอดจนรจกนำพชปามาบรโภคใชสอย


จ ากแนวพระ ร าชด ำ ร ข า ง ต น พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงนำไป ใชในการฟ นฟทรพยากรธรรมชาตและ ส งแวดลอม ทใชธรรมชาตในการดแล ธรรมชาต กอใหเกดความสมดลอยาง ยงยน ดงโครงการตามแนวพระราชดำร หลายโครงการ อาท การใชเครองกรองนำ ธรรมชาต แกสช วภาพจากม ล โคใน โครงการสวนพระองคตามแนวพระราชดำร การบำบด นำเสยดวยระบบบอบำบดและ พชนำ สระเตมอากาศชวภาพบำบด การเตมอากาศโดยใชกงหนนำชยพฒนา การผสมผสานระหวางพชนำกบระบบเตมอากาศ ระบบปรบปรงคณภาพนำดวยรางพชรวมกบเครองกลเตมอากาศ การใชนำดไลนำเสย การจดการลมนำบางนรา การทดลองปลกหญาแฝกภายในศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจาก พระราชดำร และพนทตางๆ การปลกปาโดยไมตองปลก การปลกปา ๓ อยางประโยชน ๔ อยาง

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 83 11/19/13 10:45:34 PM

84

การสรางฝายอนรกษตนนำการฟนฟ ปาชายเลน โครงการพฒนาพนท ล ม น ำ แม อ า วอ น เน อ ง ม าจาก พระราชดำร โครงการพฒนาพนท ล ม น ำ ห ว ยบ า งท ร ายตอนบน อ น เ น อ ง ม า จ ากพระ ร าชด ำ ร โครงการบานเลกในปาใหญ และ โครงการปารกนำ ดงน

เครองกรองนำธรรมชาต โดยการนำผกตบชวามาทำหนาทดดซบความสกปรกและโลหะหนก รวมทงสารพษจากนำเนาเสย หรอ ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเรยกวา “ใชอธรรมปราบอธรรม” ในโครงการปรบปรงบกมกกะสน ททรงศกษาดวยพระองคเอง ซงจากการทดสอบคณภาพนำในบงพบวามคาออกซเจนทละลายในนำ ตามจดตางๆ มปรมาณเพ มข น แสดงวานำในบงเมอไดรบการปรบปรงโดยทวไปมคณภาพดข น ดงพระราชดำรส เมอวนท ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๒๘ ความตอนหนงวา

“...บงมกกะสนนทำโครงการทเรยกวาแบบคนจนโดยใชหลกวาผกตบชวาทมอย ทวไปนน เปนพชดดความโสโครกออกมาแลวกทำใหนำสะอาดขนได เปนเครองกรอง ธรรมชาตใชพลงงานแสงอาทตยและธรรมชาตของการเตบโตของพช...”

พระราชดำรส เมอวนท ๘ มถนายน ๒๕๓๐ ความตอนหนงวา

“...ภารกจหลกของโครงการฯนในฤดแลงคอการกำจดนำโสโครกดวยผกตบชวา สวนในฤดฝนใหทำหนาทเกบกกนำและระบายนำสวนเกน สำหรบภารกจรอง ไดแกการใชผกตบชวาทำปยหมก เชอเพลง เยอสาร ตลอดจนการสงเสรมการปลกพช ผก นำชนดตางๆ เชน ผกบง และการปรบปรงคณภาพนำใหสามารถเพาะเลยงปลา นำจดได...”

และพระราชดำรส เมอวนท ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๒ ความตอนหนงวา

“...อยางททำบงมกกะสน เราทำอยางนเพราะเหตใด เพราะวาถาใสเครองมนเพม ส งโสโครกท เปนอนตราย แตถาทำแบบธรรมชาตมนจะลด อยางเชนปลกหรอ สงเสรมผกตบชวา ผกตบขวานจะกนคารบอนไดออกไซดแลวกกนสงโสโครก เราเอา ออกมาแลวกมาทำเปนปยกใหคารบอนไดออกไซดเหมอนกนแตกนอยกวาเราสามารถ ทจะเอาไปใสปยใหตนไม ใหมนกนคารบอนไดออกไซดอกท คอวาตองดในวธการ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 84 11/19/13 10:45:34 PM

85

อนใดท ไมเพมคารบอนไดออกไซดคอไมเพมสงทกลว สวนเกยวของกบเรองทจะขยายแลวกทำใหมคารบอนไดออกไซดมากขนกตองพยายามหาเทคโนโลยในการทจะปลอยคารบอน ไดออกไซดใหนอยลงหรอปลอยในททจะมการดดซมคารบอนไดออกไซด

ไมปลอยข นไปในสวนบนท จะไปทำลาย การปองกนไมใหความรอนหลดออกไป...”

แกสชวภาพจากมลโคในโครงการสวนพระองค ตามแนวพระราชดำรพระองคทรงมสายพระเนตร อนกวางไกลและทรงเขาใจถงกลไกทางธรรมชาต พระองคทอดพระเนตรผลพลอยไดจากโรงโคนม ซงกคอมลโค เพอไมใหมลโคเหลานนถกขนไปทงเปลาประโยชน จงมพระราชดำรใหทดลองผลตกาซชวภาพจากมลโค โดยใชกระบวนการนำมลโคมาหมกซงจะได “แกสชวภาพ” สำหรบใชเปนเชอเพลงในโครงการสวนพระองคและโรงโคนม สวนจตรลดา

นอกจากนพระองคยงมพระราชดำร ใหนำกากทเหลอจากบอหมกแกสชวภาพไปทำเปนปย โดยมลโคทเปนสารละลายหรอกากทเหลอจากการผลตแกสชวภาพทอยในถงหมก สวนหนงจะถกนำ ไปใชสำหรบเพาะเลยงสาหรายเกลยวทอง ซงสาหรายชนดนสามารถนำไปทำเปนอาหารสำเรจรป เพอใชเลยงปลา กากทเหลออกสวนหนงนำไปทำเปนปยใสแปลงเพาะปลกพชเพอนำไปทำเปนอาหารสตว และกากบางสวนนำไปใชสำหรบบำรงบอเพาะพนธปลานลอกดวย ซงพระองคไดทอดพระเนตรถง คณประโยชนของเหลออยางมลโคอยางคมคารวมถงการนำกลบมาใชใหมในทกๆ ดาน

การบำบดนำเสยดวยระบบบอบำบดและพชนำ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงนำวธการ ทางธรรมชาตประกอบดวย ๔ ระบบ คอ ระบบบอบำบดนำเสย ระบบบอชวภาพ ระบบหญากรอง และระบบบำบดนำเสยโดยใชปาชายเลน มาใชบำบดนำเสยชมชน โดยมพระราชดำรสพระราชทาน วธการ เมอวนท ๑๒ กนยายน ๒๕๓๓ ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 85 11/19/13 10:45:37 PM

86

“...โครงการทจะทำนไมยากนก คอวากมาเอาสงทเปนพษออกพวกโลหะหนก ตางๆ เอาออก ซงมว ธทำ ต อจากนนกมาฟอกใสอากาศบางทกอาจไมต อง ใสอากาศแลวกมาเฉลยใสในบงหรอเอานำไปใสในทงหญา...

ทางใตออสเตรเลยมโครงการเอานำเสยนไปใสคลอง แลวใสทอไปใกลทะเล แลวทำเปนสระเปนบอใหญมากเปนพนทตงเปนรอยไรหลายรอยไรเขากไปทำใหนำนน หายสกปรกแลวกเทลงทะเล...”

ตวอยางทเหนผลชดเจนคอ โครงการศกษาวจยและพฒนาสงแวดลอมแหลมผกเบยอนเนอง มาจากพระราชดำร อำเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร เปนพนทศกษาทดลองการบำบดนำเสยดวย ระบบบอบำบดและวชพชตามแนวพระราชดำร โดยนำนำเสยมาจากเทศบาลเมองเพชรบร แลวสงตอ ดวยระบบทอมายงพนทโครงการฯ การบำบดแบงเปน ๔ ระบบ คอ ระบบบอบำบดนำเสย (Lagoon Treatment) กกพกนำเสยไวในระยะเวลาทเหมาะสม เตมออกซเจนดวยกระบวนการสงเคราะหแสงของแพลงคตอนและสาหรายอาศยแรงลมชวยเตมอากาศ การยอยสลายสารอนทรย เปนตน ระบบพชและหญากรองนำเสย (Plant and Grass Filtration) ใชพชชวยบำบด ระบบพนทชมนำเทยม (Constructed Wetland) ทำแปลงหรอบอนำเพอบำบดนำเสยโดยปลกพชนำ ๒ ชนดคอ กกกลม (กกจนทรบร) และธปฤษ ชวยในการบำบดนำเสย ระบบแปลงพชปาชายเลน (Mangrove Forest Filtration) ใชหลกการเจอจางระหวางนำเสยกบนำทะเล ซงสามารถพสจนไดวาระบบบำบดนำเสย ดวยบอบำบดและพชทง ๔ ระบบ สามารถบำบดนำเสยไดเปนอยางด

นอกจากน ยงมโครงการตามพระราชดำรเพ อบำบดนำเสยบรเวณหนองหาร อำเภอเมอง จงหวดสกลนคร โดยนำเสยจากตวเมองสกลนครจะถกรวบรวมโดยระบบทอ สงผานการบำบดใหด ในระดบหนงกอนสงตอไปยงแปลงพชนำบำบด แลวระบายลงสหนองหารตอไป

สระเตมอากาศชวภาพบำบด เปนพระราชดำรการจดการนำเสยโดยใชเครองจกรกลเตมอากาศมาชวยเพมออกซเจนใหละลายในนำของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวโดยพระราชทานพระราชดำรวา

“การใชวธทางธรรมชาตแตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอในการบำบดนำเสยใหดขน จำเปนตองใชเครองเตมอากาศลงไปในนำโดยทำเปนระบบสระเตมอากาศ(AeratedLagoon)”

ซงการดำเนนการดงกลาวจะใชออกซเจนตามธรรมชาตจากพชนำและสาหรายโดยไดนำมาทดลองใชทบงพระราม ๙ ดวยการสบนำจากคลองลาดพราวเขาในบอเตมอากาศ เพอใหแบคทเรยยอยสลายสาร อนทรยในนำเสยโดยปฏกรยาแบบการใหออกซเจนอยางตอเนอง จากนนจะไหลไปยงบอกงไรอากาศ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 86 11/19/13 10:45:37 PM

87

เพอบำบดสารอนทรยทหลงเหลอ ในบอนำ กอนปลอยทงในคลอง ลาดพราวเดม ผลปรากฏวาคณภาพ นำในคลองดขน

การเตมอากาศโดยใช กงหนน ำช ยพ ฒนา พระบาท สมเดจพระเจาอย หว ไดเสดจ พระราชดำเน นทอดพระเนตร สภาพนำเส ยในพ นทหลายแหง

หลายครง ทงในเขตกรงเทพมหานคร ปรมณฑล และตางจงหวด พรอมทงพระราชทานพระราชดำรเกยวกบการแกไขนำเนาเสย ในระยะแรกระหวางป ๒๕๒๗ - ๒๕๓๐ ทรงแนะนำใหใชนำทม คณภาพดชวยบรรเทานำเสย และวธกรองนำเสยดวยผกตบชวา และพชนำตางๆ ซงกสามารถชวยแกไขปญหาไดผลในระดบหนง

ตอมาตงแตป ๒๕๓๑ เปนตนมา สภาพความเนาเสยของ นำบรเวณตางๆ มอตราแนวโนมรนแรงมากยงข น การใชวธ ธรรมชาตไมอาจบรรเทาความเนาเสยของนำอยางมประสทธภาพเทาทควร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงพระราชทานพระราชดำรใหประดษฐเครองกลเตมอากาศแบบประหยดคาใชจาย สามารถผลต ไดเองในประเทศ ซงมรปแบบ “ไทยทำ ไทยใช” โดยทรงไดแนวทางจาก “หลก” ซงเปนอปกรณวดนำ เขานาอนเปนภมปญญาชาวบานเปนจดคดคนเบองตน จนสามารถพฒนาเปน “กงหนนำชยพฒนา”

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานสมภาษณในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” เกยวกบกงหนนำชยพฒนาความตอนหนงวา

“พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงคดคน “กงหนนำชยพฒนา” มทงหมด ๗โมเดลเปนเครองชวยเตมออกซเจนในนำเพอแกปญหานำเนาโดยทรงจดสทธบตร เมอป๒๕๔๕นบเปนเครองเตมอากาศเครองท๙ในโลกทจดสทธบตรกงหนนำชยพฒนา ไดรบรางวลระดบนานาชาตหลายรางวล และไดนำไปใชไกลทสดในสวนสาธารณะ กรงบรสเซลสประเทศเบลเยยม”

ทงน หลกการทำงานของกงหนนำชยพฒนาจะใชใบพดเคลอนนำและชองรบนำไปสาดกระจาย เปนฝอย เพอใหสมผสกบอากาศไดอยางทวถง ทำใหออกซเจนในอากาศสามารถละลายเขาไปในนำได

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 87 11/19/13 10:45:38 PM

88

อยางรวดเรว และในชวงทนำเสยถกยกขน มากระจายสมผสกบอากาศตกลงไปยงผวนำ จะทำใหเกดฟองอากาศจมตามลงไป กอให เกดการถายเทออกซเจนอกสวนหนง ซ ง กงหนนำชยพฒนาจะใชประโยชนไดท ง การเตมอากาศ การกวนแบบผสมผสาน และ การทำใหเกดการไหลตามทศทางทกำหนด

การผสมผสานระหวางพชนำกบระบบเตมอากาศ เปนระบบบำบดนำเสยอกระบบหนง ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดำรเปนประเดม กรณระบบหนองสนม โดยม แนวทางการดำเนนงานประกอบดวย ๓ สวน คอ

๑) การบำบดนำเสยดวยกกอยปต โดยการปลอยนำเสยเขาไปบนลานกอนกรวดเสยกอน เพอใหกอนกรวดทำหนาทกรองสารแขวนลอยออกจากนำเสย พรอมกบชวยเตมกาซออกซเจน ซงจะ ชวยใหเกดจลนทรยเกาะตามกอนกรวดมากขน อนจะนำไปสการยอยสลายสารอนทรยทมอยในนำเสยไดมากขน แลวจงปลอยนำเสยผานตะแกรงดกเศษขยะทตดตงไวทางดานทายของลานนนออกไปยงบอทปลกกกอยปตไว เพอกำจดสารอนทรยในนำเสยอกตอหนง จากนนจงปลอยใหไหลเขาสบอตกตะกอนตามธรรมชาต

๒) การเรงการตกตะกอนและการลดสารพษ โดยใชกงหนนำชยพฒนาเตมกาซออกซเจนเขาไปในนำเสยในขนตอนสดทายของสวนแรก เพอเรงการยอยสลายสารอนทรยทละลายอยในนำนนให กลายเปนตะกอนจลนทรย (sludge) ทตกตะกอนไดรวดเรว แลวปลอยนำเสยทตกตะกอนดงกลาวแลวนน เขาสบอผกตบชวา เพอใหผกตบชวาดดซบสารพษตางๆ ทเหลออยไว ตอจากนน จงสงนำเสยนน กลบเขาสบอตกตะกอนอกครงหนง เพอใหไดนำทใสสะอาดยงขน

๓) การปรบปรงคณภาพนำใหดยงขน โดยใชกงหนนำชยพฒนาเตมอากาศเขาไปเปน ขนสดทาย พรอมกบปลกผกตบชวากนเปนคอกเรยงสลบกนเปนแถวๆ ไว เพอดดซบสารพษอกครงหนง และเปนทอยอาศยของสตวนำดวย การทดลองทหนองสนม จงหวดสกลนคร พสจนไดวาคณภาพนำใน หนองสนมใสสะอาดยงขน

ระบบปรบปรงคณภาพนำดวยรางพชรวมกบเครองกลเตมอากาศ

ในการบำบดนำเสย จากเดมทใชการเตมอากาศลงไปในนำเพยงอยางเดยว แมจะทำใหนำมออกซเจน และคณภาพดขน แตมแหลงนำบางแหงทมสาหรายเซลเดยวสเขยวและสารปนเปอนทเปนอาหาร

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 88 11/19/13 10:45:39 PM

89

ของสาหรายปะปนอยในนำดวย ทำใหนำยงคงมสเขยวคลำและ ดเหมอนวานำยงเสยเหมอนเดม พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงมพระราชดำรใหพฒนาระบบ การปรบปรงคณภาพนำใหดขน ดวยการใชระบบรางพชรวมกบ เคร องกงหนชยพฒนา หรอ เคร องกลเตมอากาศแบบอด อากาศและดดนำ โดยนำตนพช

บางชนดทสามารถดดซมสารปนเปอนมาเปนอาหารในการเจรญเตบโตได เชน ตนกก ตนเตย ตนพทธรกษา บว เปนตน ทำใหสาหรายไมมอาหารในการเจรญเตบโต นำจงใสขน

ระบบปรบปรงคณภาพนำดวยรางพชรวมกบเคร องกลเตมอากาศ ตามแนวพระราชดำร ประกอบดวยอปกรณสำคญๆ ประกอบดวย

๑) กงหนชยพฒนา หรอ เครองกลเตมอากาศแบบอดอากาศและดดนำ จะเลอกใช แบบไหนนนขนอยกบสภาพของแหลงนำ หากแหลงนำมขนาดใหญและลกควรใชเครองกงหนชยพฒนา แตถาแหลงนำไมลกมากควรใชเครองกลเตมอากาศแบบอดอากาศและดดนำ

๒) รางพช จะสรางไวบรเวณขอบสระนำ ทใกลกบจดทนำเสยมากทสด เปนรางท ทำดวยคอนกรต หรอไมกได ซงมอย ๒ ขนาด คอ ขนาดเลก ๐.๕ x ๑๐ x ๐.๕ เมตร และขนาดใหญ ๑.๐ x ๒๐ x ๐.๕ เมตร จะวางในแนวเสนตรง หรอโคง หรอแบงเปนชวง ๆ กไดเชนกน ขนอยกบลกษณะ และความเหมาะสมของพนท

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 89 11/19/13 10:45:39 PM

90

๓) พชแชนำ เชน พทธรกษา ปกษาสวรรค ตนเตย เปนตน ปลกไวในรางพชโดยใช ทรายหยาบเปนวสดสำหรบปลกพช สวนจะเลอกพชแชนำชนดไหนนน ขนอยกบพนท ความเหมาะสม และภมทศน ซงเมอปลกแลวจะตองดสวยงามกลมกลนกบสถานท

๔) เครองสบนำ ขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน ๒ นว เพอสบนำจากแหลงนำใหไหลผาน รางพชอยางชาๆ แลวไหลกลบลงสแหลงนำอกครง วนเปนวฏจกรอยางนประมาณวนละ ๖-๑๒ ชวโมง ขนอยกบสภาพแหลงนำนนวามนำเสยมากนอยแคไหน

๕) ตควบคมไฟฟาและสายไฟใตนำ เนองจากกงหนชยพฒนา หรอเครองกลเตมอากาศ แบบอดอากาศและดดนำ ตลอดจนเคร องสบนำจะตองใชไฟฟาในการขบเคลอนระบบดงกลาว สามารถลดปรมาณสาหรายช นตำ ซ งเป นสาเหตขอนำทม ส เขยว ลดจำนวนการใชเคร องกล เตมอากาศ ลดพ นทท ใชในการปรบปรงคณภาพนำทำใหน ำใสข นนำสเขยวลดลง กลนเหมน หายไป สามารถวดสภาพนำไดงาย และดการเจรญเตบโตของพชโดยไม ตองใช เคร องม อ ทางวทยาศาสตร ซ งหากพชหยดเจรญเตบโตแสดงวาแหลงนำนนๆ มคณภาพนำดข น นอกจากน ราคายงถกดแลรกษางายและชวยทำใหภมทศนของพนทสวยขนอกดวย เปนไปตามแนวพระราชดำร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในปจจบนไดตดตงในแหลงนำอนๆ ไปแลวกวา ๑๗๑ แหง อาท จฬาลงกรณมหาวทยาลย โรงพยาบาลมวกเหลก เทศบาลตำบลทามวงจงหวดกาญจนบร หนองโสน จงหวดนครราชสมา สระมจลนทในวดมหาโพธมหาวหาร ประเทศอนเดย ซงกรมทรพยสนทางปญญา ไดทลเกลาฯ ถวายจดทะเบยน และออกสทธบตร เลขท ๒๙๐๙๑ ใหกบระบบปรบ ปรงคณภาพนำดวยรางพชรวมกบเครองกลเตมอากาศ เมอวนท ๙ พฤศจกายน ๒๕๕๓

นำดไลนำเสย เปนหลกการบำบด นำเสยโดยการทำใหเจอจาง (Dilution) ตามแนว ทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร “นำดไลนำเสย” พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงใชปรากฏการณนำข นนำลงตามกฎแรงโนมถวงของโลก (Gravity Flow) โดยการใชน ำ ท ม คณภาพดชวยผล กดนน ำเน าเส ยออกไป และชวยใหน ำเน าเส ยม สภาพเจอจางลง ท งน โดยรบนำจากแมนำเจาพระยา หรอจากแหลงนำภายนอก สงเขาไปตามคลองตางๆ เชน คลองบางเขน คลองบางซ อ คลองแสนแสบ คลองเทเวศร หรอคลองบางลำพ เป นตน ซ งกระแสน ำ จะไหลแผ กระจายขยายไปตามคลองซอยท เช อมกบแม น ำ เจาพระยาอ กดานหน ง ดงน น เมอการกำหนดวงรอบเกยวกบการไหลของนำไปตามคลองตางๆ นบแตปากคลองทนำไหลเขาจนถง

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 90 11/19/13 10:45:40 PM

91

ปลายคลองทนำไหลออกไดอยางเหมาะสม โดยทนำสามารถไหลเวยนไปตามลำคลองไดตลอดแลว ยอมสามารถเจอจางนำเนาเสยและชกพาสงโสโครกไปไดมาก ซงจะเปนวธการชวยบรรเทานำเนาเสยในคลอง ตางๆ ตอนชวงฤดแลงไดอยางด ดงพระราชดำรส เมอวนท ๑๒ พฤศจกายน ๒๕๓๙ ความตอนหนงวา

“...นอกจากจะใชคลองเปนทางระบายนำแลวกใชนำผลกหรอเรยกวาชกโครกเพอชวยใหนำในลำคลองตางๆดขนเอาเรม๓คลองกอนคอคลองเทเวศรคลอดหลอดและคลองแสนแสบ ยงเหลอตองทำตอคอ คลองลาดพราวทเชอมจากคลองแสนแสบ ไปทะลคลองดอนเมอง จากโครงการนปรากฏวาไดผล นำในคลองสะอาดขนมาก วธการ “ชกโครก” กคอ ใชการปดเปดนำใหไดจงหวะ เวลานำขนสงกเปดประตนำ ใหนำดเขามาไลนำเนาเวลานำทะเลลงกเปดประตถายนำออกจากคลองไปดวย...”

และพระราชดำรเมอคราวเสดจพระราชดำเนนไปทอดพระเนตรทบรเวณปากคลองเปรมประชากร เมอวนท ๕ มนาคม ๒๕๓๑ ความตอนหนงวา

“...คลองเปรมประชากรชวงตอนลางเปนคลองสายหนงท สามารถรบนำ จากแมนำเจาพระยาไปชวยบรรเทานำเสย โดยสงกระจายไปตามคลองตางๆของกรงเทพมหานคร จงควรขดลอกคลองนพรอมกำจดวชพชเพอใหเปนคลอง สายหลกในการผนนำคณภาพดไปชวยบรรเทาใหนำเสยใหเจอจางลง...”

จากแนวพระราชดำรดงกลาวขางตนน จงบงเกดกรรมวธในการบำบดนำ เสย ๒ ประการ ตามแนว พระราชดำร “นำดไลนำเสย” คอ

วธทหนง ใหเปดประตอาคารควบคมนำรบนำจากแมนำเจาพระยาในชวงจงหวะนำขน และ ระบายออกสแมนำเจาพระยาตอนระยะนำลง ซงมผลทำใหนำตามลำคลองมโอกาสไหลถายเทกนไปมา มากขนกวาเดม เกดมการหมนเวยนของนำทมสภาพเนาเสย กลนเหมน กลายเปนนำทมคณภาพดขน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 91 11/19/13 10:45:44 PM

92

ว ธท สอง ใหขดลอกคลอง เปรมประชากรพรอมทงกำจดวชพช เพอใหเปนคลองสายหลกในการผนนำ คณภาพดไปชวยบรรเทาใหนำเสย เจอจางลงและใหคลองเปรมประชากร ตอนลางเปนคลองทสามารถรบนำจาก แมนำเจาพระยาไปชวยบรรเทานำเสย โดยสงกระจายไปตามคลองตางๆ ของกรงเทพมหานคร ส วนคลอง เปรมประชากรตอนบนนนใหหาวธ

รบนำเขาคลองเปนปรมาณมากอยางรวดเรว เพอเปนการเพมระดบนำใหสงขน จะไดสามารถกระจายนำ เขาสทงบางไทร-บางปะอนเพอการเพาะปลก และเพอใหคลองเปรมประชากรตอนบนมลกษณะเปน อางเกบนำ ใชผลกดนนำเนาเสยในคลองเปรมประชากรตอนลางตอไปได

แนวพระราชดำรสองประการน แสดงถงพระปรชาสามารถในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว วาทรงเชยวชาญในดานการแกไขปญหาสงแวดลอมอยางแทจรง และเปนวธการบำบดนำเสยอยางงาย ประหยดพลงงาน และสามารถปฏบตไดตลอดเวลา ซงแสดงถงพระปรชาสามารถอนสงยงในพระวรยะอตสาหะททรงทมเทเพอความสขของปวงชนชาวไทย

การจดการลมนำบางนรา จงหวดนราธวาส ในอดตมแตความอดมสมบรณ ตอมาเกดปญหา นำเคมรกลำเขามาในแมนำบางนรา เมอฝนตกหนกจะเกดปญหานำทวมในพนทเกษตรกรรมเปนบรเวณกวาง ขณะเดยวกนไมมแหลงนำและระบบเกบกกนำ จงทำใหขาดแคลนนำจด อกทงนำปาไหลผานพนทพร กลายเปนนำเปรยวไมสามารถนำมาใชอปโภคบรโภคได

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชหลกความเขาใจในวถธรรมชาตของนำ การขนลงของนำ ตามแรงโนมถวงของโลก ความแปรเปลยนของสภาพแวดลอม และการนำระบบชลประทานสมยใหม เขามาชวยในการจดการนำใหเกดความสมดล และสอดคลองกบวถการดำเนนชวตของราษฎร โดยพระราชทานพระราชดำรใหกรมชลประทานกอสรางประตระบายนำทปากแมนำบางนรา พรอมระบบ ชลประทานและระบบระบายนำในพนทตามความเหมาะสม เพอทำหนาทชวยเหลอราษฎรในการกกเกบ นำจด บรรเทาอทกภย และปองกนนำเคม

โครงการพฒนาพนทลมนำบางนราอนเนองมาจากพระราชดำร มวธการและขนตอนดำเนนงาน ตามแนวพระราชดำร ทมหลกการสำคญวา ตองหากลวธแยกนำ ๓ รส คอ นำจด นำเคม และนำเปรยว

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 92 11/19/13 10:45:44 PM

93

ทผสมปนเปกนจนไมสามารถใชในการอปโภคบรโภคและทำการเกษตรกรรมได ใหสามารถกลบมาใช ประโยชนไดอกครง นบตงแตการสรางประตระบายนำบางนราตอนบนและตอนลาง จดวางระบบชลประทาน โดยการใชแรงโนมถวงของโลก สบนำดวยไฟฟา และสบนำดวยเครองสบนำขนาดเลกเคลอนท จดวาง ระบบระบายนำเพอบรรเทาอทกภยและระบายนำเปรยว และลำดบสดทายเปนการบรหารจดการนำ โดยอาศยศาสตรการบรหารจดการนำอยางสมดล คอ ควบคมประตระบายนำใหรกษาระดบนำทระดบ กกเกบตามทกำหนด พรอมทงควบคมการเปด-ปดบานปดกนนำเคมรกลำไดอยางถาวร รวมถงมระบบ รบสงสญญาณขอมลทางไกลชวยในการควบคมการเปด-ปดอาคารบงคบนำ มผลทำใหสามารถ บรรเทาภาวะอกทกภย โดยลดจำนวนวนนำทวมขง และบรรเทาความเสยหายแกผลผลตการเกษตรได ตลอดจนชวยลดปญหานำเปรยวในแมนำบางนราใหมคณภาพดกวาเดม และทสำคญประชาชน ในทองถนไมไดรบผลกระทบจากการดำเนนโครงการ แตกลบชวยใหวถชวตดขน จากอาชพเดมทเคยทำ คอการทำประมงพนบานซงมรายไดไมแนนอน เปลยนเปนการเลยงปลาในกระชง ทำใหมรายไดทแนนอน และเปลยนจากเลยงปลากะพงเปนเลยงปลาเกาแทน ซงเปนปลาทมราคาขายสง

การจดการลมนำบางนรานบเปนตวอยางของการพฒนาภมสงคมทดในการใชทรพยากรธรรมชาต ทม อยางถกตอง เปนการผสมผสานวทยาการแนวใหมกบหลกธรรมชาต และวถชวตของผคน อยางกลมกลน เกดประโยชนสงสดตอชวตมนษยและสงแวดลอมอยางยงยน

การทดลองปลกหญาแฝกภายในศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร และพนทตางๆ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแนวทางการทำงานแกกลมผเชยวชาญ และ มรบสงใหศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชดำร และศนยศกษาการพฒนา เขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดำร ศกษาทดลองปลกหญาแฝกเพอปองกนดนพงทลายในระยะแรก

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 93 11/19/13 10:45:49 PM

94

จนไดผลด จงขยายไปยงศนยศกษาการพฒนาฯ อนๆ รวมถงขยายไปยงพนทตางๆ ทมปญหาเรองดน ในสภาพภมประเทศทตางกน โดยนำมาศกษาและทดลอง ตลอดจนการศกษาเปรยบเทยบพนธหญาแฝก ทเหมาะสมกบสภาพพนทตางๆ ทรงตดตามงานและทรงสนบสนนใหปลกหญาแฝกเปนแนวตามรมรองนำ และลาดเขา รอบพนทกกเกบนำ หรอในสวนมะมวงหมพานต เปนตน และทรงยำถงความสำคญของ การถายภาพไวเปนหลกฐาน เพอแสดงใหเหนสภาพ “กอน” และ “หลง” การปลก อนจะยนยนถง ประสทธภาพของหญาแฝกได

ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรทง ๖ ศนย เปนสถานทในการศกษา ทดลอง และ ดำเนนการสนองพระราชดำรเกยวกบหญาแฝกอยางมากมาย โดยมกจกรรมเชน การศกษา คนควา ทดลอง การนำหญาแฝกไปใชประโยชนในลกษณะตางๆ ตลอดจนการขยายผลตอเกษตรกร ทงยงไดมการ อบรมใหความรและสาธตวธการปลกหญาแฝกในลกษณะตางๆ ไวในศนยศกษาการพฒนาฯ เพอให ประชาชนผสนใจทวไปไดศกษา ตลอดจนแจกจายพนธหญาแฝกใหกบผทสนใจ ดงไดพระราชทาน พระราชดำร ณ ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดำร อำเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา เมอวนท ๒๓ เมษายน ๒๕๕๐ สรปความดงน

“...ใหศกษาการปลกหญาแฝกในดนดานของตำบลเขาหนซอนซงไดเคยใหทำใน ดนดานทเขาชะงมฯและหวยทรายฯการปลกหญาแฝกรอบขอบแนวปา เพอปองกน การชะลางพงทลายของหนาดนเศษใบไมทรวงหลนจะชวยทำใหดนมการพฒนาทดขน เม อใบไมยอยสลาย สวนหญาแฝกทปลกในระหวางไมยนตนจะไมตาย แตชะงก การเตบโตระยะหนงเม อมการตดไมออก แฝกกเจรญไดอกครงใหปลกหญาแฝก ในดนดาน โดยระเบดดนดานเปนหลมแลวปลกหญาแฝกลงในหลมเพอดนชนดนดาน ใหแตกสามารถดกตะกอนตลอดจนใบไมทำใหเกดดนใหมขน...”

นอกจากน ยงมโครงการพฒนาหญาแฝกในโครงการพฒนาดอยตง อนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดเชยงราย มการปลกหญาแฝกเปนเขอนธรรมชาตเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน การกดกรอนผวดน การกดเซาะดนไมใหเลอนไหล และเพอกรองตะกอนดนทนำพามา ตลอดจน ลดความเรวของนำ ทำใหดนดดซบนำไดดขน ซงประสบผลสำเรจอยางมาก สามารถปองกนการสญเสย หนาดนและนำทไหลทงไปโดยเปลาประโยชน ทำใหสภาพธรรมชาตและสงแวดลอมอนสมบรณฟนคนกลบมา พรอมทจะนำพนทมาใชประโยชนตอไป ดงพระราชดำรส ณ โตะเสวยท ๑ ภายในพระตำหนกภพงคราชนเวศน อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๓๕ ความตอนหนงวา

“...นำหญาแฝกไปปลกตามฐานปฏบตการตางๆและหมบานใกลเคยงแลวขยาย ไปปลกทวประเทศ เนองจากหญาแฝกมคณลกษณะทเหมาะสมในการจดระบบอนรกษดน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 94 11/19/13 10:45:49 PM

95

โดยการปลกเปนแนวรวกนตามระดบชน และไดมการศกษาทดลองใชอยางไดผลด ในประเทศแถบเอเชยหลายประเทศแลว นอกจากนยงพบวาการปลกหญาแฝกยงสงผลให การเพาะปลกพชอนๆระหวางแนวรวหญาแฝกนนใหผลผลตไดอยางเตมทมากขน...”

การปลกปาโดยไมตองปลก เปนแนวพระราชดำรเพอฟนฟสภาพปาเสอมโทรม โดยใช หลกกฎธรรมชาต อาศยวงจรปาไมและการทดแทนตามธรรมชาต คอการสรางสมดลธรรมชาตดวยวธ ปลอยใหตนไมเตบโตอยางอสระ ไมเขาไปรบกวนอยางนอย ๕ ป ปลอยใหธรรมชาตชวยในการฟนฟ ธรรมชาต โดยในชวงเวลา ๕ ป ตนไมจะงอกงามโดยอาศยวงจร การเจรญเตบโต การท บถม ทดแทนตามธรรมชาต เกดเปน สภาพแวดล อมท เอ อตอการ เตบโตของกลาไม และใหเวลา พนธไมทถกทำลายไดมชวงฟนตว พช และพรรณไมตางๆ จะคอยๆ เจรญเตบโต แตกหนอ แตกกอ ชวยใหระบบนเวศของสงมชวต เ ร ม เ ก ด ข น แ ล ะ เ ก อ ก ล ก น ตนไม เล กๆ สามารถข นคล มดนไวใหเกดความชมชน ไมยนตนกสามารถเตบโตใหรมเงาชวยปกปองการระเหยของนำในดน และหากปลอยปาทงไวไดถง ๓๐-๕๐ ป ปาเตงรงซงเปนปาโปรง มตนไมขนาดเลกและขนาดกลาง ขนกระจดกระจาย จะกลายเปนปาเบญจพรรณซงเปนผนปาทมไมขนาดกลางและเปนแหลงกำเนดของ ไมทมคณคาทางเศรษฐกจ เชน ไมสก ไมแดง ไมประด เปนตน

พนทตวอยางการปลกปาโดยไมตองปลกไดแก ศนยศกษาวธการฟนฟทดนเสอมโทรมเขาชะงม อนเนองมาจากพระราชดำร อำเภอโพธาราม จงหวดราชบร ซ งพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มพระราชดำรส เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๗ ความตอนหนงวา

“...เรองตนไมขนเอง มอกแหงหนงททานทงหลายกควรจะไปได เพราะไปงายคอโครงการเขาชะงม ท จงหวดราชบร. ท ตรงนนอย ใกลภเขา เปนท ท ปาเสยไปเปนปาเส อมโทรม. ท เรยกวาปาเส อมโทรมเพราะมนไมมตนไม ไมมชนดเรมทำ โครงการนนมาประมาณ๗ปเหมอนกน.ไปดเมอสก๒ปหลงจากทงปานนไว๕ป.ตรงนนไมไดทำอะไรเลย แตปาเจรญเตบโตขนมาเปนปาอดมสมบรณไมตองไปปลก

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 95 11/19/13 10:45:53 PM

96

สกตนเดยว. คอวาการปลกปานสำคญอยทปลอยใหเขาขนไดคออยาไปตอแยตนไมอยาไปรงแกตนไมเพยงแตวาคมครองเขาหนอยเขาขนเอง...

ถาพดเรองปลกปานจะยดยาวมากไมมสนสด.แตจะตองอธบายอยางนวาถาไดเลอกททเหมาะสมแลวกทงใหอยอยางนนโดยไมไปรงแกปาตนไมกจะขนเอง...”

ผลจากการดำเนนงานตามพระราชดำร ทำใหเขาชะง มซ งเดมมสภาพเปนภเขาดนลกรง ดนรวนปนลกรงและกรวดหน ไมมแหลงนำธรรมชาต สภาพอากาศแหงแลง ซงปาเดมเปนปาเตงรง แตถกบกรกทำลายจนเปนภเขาหวโลนแหงแลงมาก เมอดำเนนการควบคมมใหมการบกรกและปองกน ไมใหเกดไฟปา สงผลใหพชพนธไมคอยๆ ฟนตวงอกงามขนทละเลกละนอยจนกระทงมไมใหญปกคลมปา อดมสมบรณยงขน ทำใหสตวปากลบมาอาศยเพมมากขน

การปลกปา ๓ อยางประโยชน ๔ อยาง เปนแนวพระราชดำรเพอโครงการปลกปา อกลกษณะหนง โดยปลกไม ๓ ประเภทคอ ไมใชสอย ไมกนได และไมเศรษฐกจ นอกจากไดประโยชนตาม ชอของไมแลวยงชวยรกษาความชมชนใหแกพนดนดวย จงเปนการอนรกษดนและนำในเวลาเดยวกน ดงพระบรมราโชวาทในพธเปดการสมมนาการเกษตรภาคเหนอ ณ งานเกษตรภาคเหนอ จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๒๖ กมภาพนธ ๒๕๒๔ ความตอนหนงวา

“...การปลกปาถาใหราษฎรมประโยชนใหเขาอยไดใหเขาใชวธปลกไม๓อยางแตมประโยชน๔อยางคอไมใชสอยไมกนไดไมเศรษฐกจโดยปลกรองรบการชลประทานปลกรบซบนำและปลกอดชองไหลตามรองหวยโดยรบนำฝนอยางเดยวประโยชนท๔คอไดระบบอนรกษดนและนำ...

ปา๓อยางนมไวทำไมมไวสำหรบใหเปนประโยชนและเมอเปนประโยชนตอราษฎรราษฎรกไมไปตดและกหวงแหนไวมใหใครมาตด อนนเปนขอสำคญ ทไหนเปนปาทเรยบรอยทยงไมโกรน ราษฎรกจะไมตด เพราะรไปหลายแหงแลว ไปถามราษฎร

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 96 11/19/13 10:45:57 PM

97

วาปาตรงนนเปนอยางไร เขาบอกวาปายงดและถามวาจะไปตดไหมเขาบอกวา ไมตด “ถาไปตดเฮาแย” เขาเขาใจ ถาตดไมแลวจะแหงแลงและดนจะทลายลงมาถาเปนททำนากจะเสยหายหมดเขาร...

เดยวนทกคนกคงเขาใจแลววา “ปา ๓ อยาง” นนคออะไร แตใหเขาใจวา “ปา๓อยาง”นมประโยชน๔อยางไมใช๓อยาง“ปา๓อยาง”ทบอกวาเปนไมฟน เปนไมผลและไมสรางบานนนความจรงเปนไมฟนกบไมใชสอยกอนเดยวกนไมสรางบาน กบไมใชสอยกอนเดยวกน แตเราแบงออกไปเปนไมทำฟน ไมสรางบาน รวมทง ไมทำศลปหตถกรรมแลวกไมผล...”

ดงนนการปลกปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง จงเปนแนวพระราชดำรผสมผสานระหวาง การอนรกษและฟนฟทรพยากรปาไม ปองกนการบกรกทำลายปา ควบคไปกบการพฒนาเศรษฐกจและ สงคม เชน ศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดสกลนคร จากสภาพภเขา ทเคยถกบกรกจนแหงแลง กลบฟนคนความอดมสมบรณตลอดป จะเหนไดวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเขาใจธรรมชาตและมนษยอยางเกอกลกน ทำใหคนอยรวมกบปาไดอยางยงยน

การสรางฝายอนรกษตนนำ พฒนามาจากฝายแมวทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทอดพระเนตร เมอครงเสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมราษฎรภาคเหนอซงเปนระบบชลประทานแบบงาย เพอรกษา ความชมชนใหแกปาโดยเฉพาะกลาไมออนทกำลงเตบโต ฝายชะลอความชมชนหรอ check dam ทำจาก วสดทหาไดงายในบรเวณนน เชน กอนหน เศษไม ทำเปนฝายกนนำเลกๆ ตามรองนำ โดยการยกระดบ นำใหสงข น และชะลอการไหลของนำใหชาลงดวยการกนนำในรองนำ นำสวนทชะลอและเกบไว ในฝายจะชวยเพมและยดเวลาความชมชนในดน และชนบรรยากาศในบรเวณโดยรอบใหยาวนาน เปนการเพมความชมชนใหกบผนปา ทำใหปามสภาพดขนตามลำดบ สามารถกลบมาผลตนำหลอเลยง ประเทศไดดงเดม แหลงนำบนภเขาไมเหอดแหงอกตอไป ดงพระราชดำรสเนองในโอกาสวนเฉลม พระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๗ ความตอนหนงวา

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 97 11/19/13 10:45:58 PM

98

“...การปลกปา ปลกหญาแฝก. สองอยางนตองทำเขาคกน. ไดทำตวอยางใหด ทจงหวดนครนายก. เปนพนท เลกๆ ไดทำเปนเขอนกนนำสำหรบชะลอนำ ไมใช เขอนกนนำใหญๆหรอเขอนเลกๆแตวาเปนฝายเลกๆในบรเวณนนมฝายชะลอนำ๓๕ตว. แตคาทำฝาย๓๕ตวนคนอาจจะนกวา๓๕ลาน.ไมใช.๒แสนบาททำได๓๕ตว. ยงไมไดเหน แตวากลาทจะยนยนไดวาไดผล...ไปดวาปาจะขนอยางไร. เพงเสรจ มาไมกเดอนจะเหนวาปานนเจรญไมตองไปปลกสกตนเดยวมนขนเอง...”

การฟนฟปาชายเลน พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดำรแก นายโฆสต ปนเปยมรษฎ รฐมนตรชวยวาการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ ในพระราชพธ แรกนาขวญ บรเวณสวนจตรลดา เมอวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๓๔ สรปแนวพระราชดำรไดวา

“…ปาชายเลนมประโยชนตอระบบนเวศของพนทชายทะเลและอาวไทยแตปจจบน ปาชายเลนของประเทศไทยกำลงถกบกรกและถกทำลายไปโดยผแสวงหาผลประโยชน สวนตน จงควรหาทางปองกนอนรกษและขยายพนธเพมขน โดยเฉพาะตนโกงกางเปนไมชายเลนทแปลก และขยายพนธคอนขางยาก เพราะตองอาศยระบบนำขนนำลงในการเตบโตดวย จงขอใหสวนราชการทเกยวของ คอกรมปาไม กรมประมงกรมชลประทาน และกรมอทกศาสตรรวมกนหาพนท ท เหมาะสม ในการทดลอง ขยายพนธโกงกางและปลกสรางปาชายเลนกนตอไป…”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรใหฟนฟปาชายเลน เพอเปนแนวปองกนลมและปองกนการกดเซาะชายฝง และเปนแหลงอาศยของสตวนำ ซงเปนการสรางความสมดลใหแกธรรมชาตใหกลบคนสความอดมสมบรณดงเดม โดยมพระราชดำรใหมการศกษาวจยพนธไมปาชายเลน การรกษาสภาพแวดลอม การสนบสนนจดระเบยบทอยอาศยของชมชน การเพมผลผลตสตวนำดวยวธการทำประมงทถกตอง การเสรมสรางความเขาใจภายในชมชนเกยวกบปาชายเลนและวถการดำรงชวตของชาวชมชน ตลอดจน การสรางทศนคตใหเกดความหวงแหนปาชายเลนใหคงอยกบชมชนอยางยงยน โดยตวอยางของ การอนรกษฟนฟปาชายเลน ไดแก โครงการชมชนพฒนาปาชายเลน ตำบลหวเขา อำเภอสงหนคร จงหวดสงขลา โครงการศนยศกษาธรรมชาตปาชายเลนยะหรง อำเภอยะหรง จงหวดปตตาน โครงการศกษาความเปนไปไดในการฟนฟปาชายเลน อำเภอหนองจก จงหวดปตตาน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 98 11/19/13 10:46:00 PM

99

โครงการพฒนาพนทลมนำแม อาวอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดลำพน จากเดม ทมการบกรกทำลายปา หนวยงานทเกยวของไดสรางจตสำนกดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และการจดการลมนำของราษฎรในพนทข น โดยการนำแนวพระราชดำรเก ยวกบปาไมดานตางๆ มาผสมผสานเขาดวยกน เพอใหการดำเนนงานเหนผลเปนรปธรรม ชวยใหปาไมฟนคนสภาพ คนความ สมบรณอยางเหนไดชดปจจบนการบกรกพนทปาลดลง เนองจากมการควบคม ดแล และปองกน อยางจรงจง การเกดไฟปามนอยลง ทำใหสภาพปาฟนตวดขน มปาเพมขนกวา ๖๐,๐๐๐ ไร และผนปา เพมความอดมสมบรณขนมาก จนราษฎรสามารถใชประโยชนจากปาไดอยางยงยน

โครงการพฒนาพนทลมนำหวยบางทรายตอนบนอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวด มกดาหาร ซ งแตเดมพ นทน ราษฎรบกรกยดถอครอบครองฟ นทป าตนนำ ปาดงหมแปลงท ๓ ซงชาวบานเรยกวา “ดงดานข” ซงในอดตบรเวณนมปาไมอดมสมบรณ มสตวปาชกชม จงมชาวบานเขามาบกรกถางปาเพอนำไปเปนพนทเกษตรกรรม หรอลาสตวปา และเลยงวว จนเปนผลใหพนทปา ซงเปนตนนำลำพะยงและหวยบางทรายถกทำลายเกดความเสยหายมากกวา ๔,๐๐๐ ไร

ตอมาในป ๒๕๓๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานโครงการพฒนาพนทลมนำ หวยบางทรายตอนบนอนเนองมาจากพระราชดำร เพอพฒนาคณภาพชวตของราษฎร พฒนาแหลงนำ พฒนาการเกษตรและอาชพ รวมทงการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงการฟนฟทรพยากรปาไมนน ไดใหราษฎรเขามามสวนรวมในการพฒนาตามแนวพระราชดำร ราษฎรไดเขามารวมปลกปาตนนำ ดงดานข ๒,๐๐๐ ไร และจดตงกลมเพอการอนรกษปาไม ปองกนไฟปา ดานการอนรกษทรพยากรปาไม มการรวมตวชวยกนดบไฟปา ตอตานกลมลาสตว และผล กลอบตดปาไมจนทำใหกลมดงกลาว หยดพฤตกรรมการลาสตว นบเปนการใชพลงประชาชน ทมจตสำนกตอบแทนคณแผนดน โดยม เจาหนาทชนำ

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 99 11/19/13 10:46:01 PM

100

โครงการบานเลกในปาใหญ เปนโครงการทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ พระราชทานตามแนวพระราชดำรปลกปาในใจคน เพอใหคนอยรวมกบปาไดอยางเกอกล โดยให หนวยงานตางๆ ทเก ยวของ รวมกนพฒนาคณภาพชวตของราษฎรในพนทใหอยอยางมความสข โดยยดหลก ๓ ประการ คอ รกษาสภาพปาไวมใหถกทำลาย พนฟสภาพปาใหคนสสภาพธรรมชาต โดยใหมทงปาธรรมชาตและปาไมใชสอย และพฒนาคณภาพชวตของราษฎรใหมอาชพและททำกนถาวร ใหคนอยกบปาไดอยางกลมกลนและเก อกลกน และเปนผดแลรกษาปา โดยทรงยำอยเสมอวา การดำเนนการอนรกษฟ นฟสภาพปาจะตองไมสรางความเดอดรอนใหเกดแกราษฎรทอาศยอยใน พนทนน ดงพระราชดำรสคดจากวารสารเศรษฐกจและสงคม หนา ๙๖ ฉบบพเศษประจำป ๒๕๔๕ ความตอนหนงวา

“...ความจรงชาวเขา เขาเดนอยในปาในเขากอนทพวกเราจะเขาไปเสยอก เพราะฉะนนตองเหนใจเขา เราตองชวยเขา จะไปหามเขา ไปกวาดตอนเขาลงมา อยพนลางนนเขาอาจลำบากทำมาหากนยากดงนนจงควรหาโครงการอะไรสกอยาง ทจะใหอยกบท ไมขยายตว... ถาเราสามารถรวมกนจดระบบไดดคนกบปากคงจะ อยรวมกนไดโดยไมตองทำลายซงกนและกนและแผนดนทเสอมโทรมผนนกจะกลบมา เปนประโยชนอยางมหาศาลแกพวกเรา...”

โครงการบานเลกในปาใหญแหงแรกเรมทอำเภออมกอย จงหวดเชยงใหม ตอมาเมอผลการดำเนน โครงการบานเลกในปาใหญประสบผลสำเรจ สามารถสรางความเขาใจและจตสำนกในการรกษาปา ใหกบราษฎรทอาศยอยในพนท อกทงสามารถโนมนาวราษฎรใหยตการลาสตวและตดไมทำลายปา ทำใหสตวปาทเคย หลบหนภยเขาไปอยในปาลกกคอยๆ เรมปรากฏออกมาสปาโปรง สภาพปาจงกลบคน ความอดมสมบรณ และสามารถสกดกนเสนทางการลกลอบขนยาเสพตดไมแปรรป และสตวปาดวย พระองคจงพระราชทานโครงการดงกลาวในพนทตางๆ เกอบทวทกภาคของประเทศ อาท บานดอยดำ จงหวดเชยงใหม บานเยาหนองหา จงหวดพะเยา บานทนสมย จงหวดนครพนม บานผานาง จงหวดเลย และบานนอมเกลา จงหวดยโสธร เปนตน

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 100 11/19/13 10:46:04 PM

101

โครงการปารกนำ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถไดทอดพระเนตรเหน ความเสอมโทรมของปาไม ทนำไปสความแหงแลงของแผนดนในภาคอสาน เนองจากมการสบนำเกลอ จากใตดนขนมาเพอนำไปใชประโยชน และบรเวณผวดนปรากฏเปนสาเกลอแผกระจายเปนบรเวณกวาง ทำใหไมสามารถทำการเพาะปลกพชได

พระองคจงมพระราชดำรเพอฟนฟสภาพดน และปาทเสอมโทรมใหกลายเปนบรเวณตนนำ ลำธารกกเกบนำไวใชประโยชน และอนรกษทรพยากรปาไมเดมไว ขณะเดยวกนกใหปลกปาเสรม เพอควบคมความแปรปรวนของดนฟาอากาศดวย “โครงการปารกนำ” จงกำเนดขนในภาคอสาน เปนแหงแรก ณ บานถำตว อำเภอสองดาว จงหวดสกลนคร โดยทรงใชวธสรางความรสกรกและหวงแหนตนไม ของประชาชน ใหประชาชนรกปาเหมอนเปนสมบตของตวเอง เพอใหปามความอดมสมบรณ ประชาชน มไมไวใชสอยและเพมพนรายได ตลอดจนราษฎรทยากจนไดมทดนทำกน มอาชพและรายไดเลยงครอบครว ดงแนวพระราชดำรททรงบนทกไวดวยพระองคเอง เมอครงททรงรเรมโครงการปารกนำ เมอ ๒๐ ป ทผานมา ความตอนหนงวา

“…จำเปนทจะพยายามรกษาปาไมนนไวกถกตองกบใจทจะพยายามใหคนทไมม ททำกนทำกนไดอยางผาสกถาเราทำสำเรจสกรายกจะรกษาปาไมทวประเทศได…”

เรยนรจากหลกธรรมชาต : วถปฏบตสการพฒนาอยางยงยน

หลกการทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ดวยการใชธรรมชาตมาชวยในการแกปญหาตางๆ ทงการใชธรรมชาตชวยธรรมชาต การใชหลกอธรรมปราบอธรรม และการใชวธการปลกปาในใจคน เพอใหคนสามารถอยรวมกบปาไดอยาง ยงยน นำสผลสำเรจของโครงการตามแนวพระราชดำรตางๆ ทชวยแกปญหาเรองดน นำ และสงแวดลอม ใหกลบมามสภาพอดมสมบรณ จงเปนทประจกษแลววาการดำเนนงานตามแนวพระราชดำร จะนำพา ใหประชาชนคนไทยทกคนมชวตอยางมความสขอยางยงยนตลอดไป

56-06-098_036-101_V-SCG.indd 101 11/19/13 10:46:06 PM

102

๓. บรหารแบบบรณาการเอกลกษณอยางหนงในการทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวคอการททรงประยกต

นำความรแขนงตางๆ มาใชเพอแกไขปญหาและพฒนาประเทศ ทรงศกษาวทยาการแตละประเภท อยางลกซง จนสามารถเขาใจในวทยาการเหลานน และสามารถนำจดด จดเดนของความรตางๆ มา “บรณาการ” ใชใหเหมาะสมกบสภาพของประเทศ และสภาพสงคมของแตละพนท เพอใหการทำงานเกดประสทธภาพ มความตอเนอง และตอบสนองความตองการของราษฎรไดตรงจด ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานแกนกศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอวนท ๒๖ สงหาคม ๒๕๑๙ ความตอนหนงวา

“...ถาแตละคนไดเรยนรมาดแลว กสามารถทจะปฏบตตามทมความตงใจในใจ ตงแตเดยวนเปนตนไป อยากจะทำงานเพอสวนรวม... ขอใหมความสอดคลองมความรจก และปรกษาหารอกบนกศกษา เพอนนกศกษาทศกษาในแขนงวชาการอนๆ ดวย ปรกษาหารอกนในกจการทกำลงทำ และในกจการอนทไมใชวากำลงทำ แตวากเก ยวของกบตวเหมอนกน ใหปรกษาหารอกน รจ กกนทกคนในทางราบหมายความวาในจำพวกทมความรพอๆกนและทมความคดคลายๆกน…

ตลอดจนครบาอาจารยทไปชวยใหการศกษากจะตองใหสอดคลองกนเหมอนกน ไมใชวาครบาอาจารยทมวชาเฉพาะไปแลวกจะบงคบใหมการพฒนาในดานวชาเฉพาะ กจะตองใหบรรดาคณาจารยตางๆ ทไปชวยใหการปรกษา ใหปรกษาระหวางกนเองคอระหวางวชาการตางๆเพอใหการปรกษานนสอดคลองกนใหด...”

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 102 11/19/13 11:41:47 PM

103

พระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอวนท ๒๕ ตลาคม ๒๕๒๒ ความตอนหนงวา

“...วชานน เมอมความเปลยนแปลงมาเปนลำดบ ตามภาวะและความจำเปน ของโลกกตองแตกสาขากวางขวางมากหลายเปนธรรมดาจนบางททำใหแลไมเหนวาวชาสาขาตางๆมาจากตนตออนเดยวกนและลมไปวาวชาแตละสาขานนมความสมพนธ สอดคลองกนอย เมอเปนดงน ทสดวชากขาดตอนจากกน คนทเรยนและใชวชานนๆ กไม สมพนธเกยวของกน ไมปรองดองกน ยงผลใหการงานตดขดบกพรองและ เสยประโยชนทพงไดไปดวยประการตางๆ ดงนน ผฉลาดจงควรตองศกษาใหเหนจรงและใหเขาใจแจมแจงวา วชาทงหลายเกยวโยงถงกนเปนสวนประกอบของกนและกน เปนปจจยอดหนนกนและกนอยางแนนแฟนแลวพยายามดงเอาวชาการบคคลกบทง กจการท เกยวของมารวมกน สงเสรมกน เพอผลและประโยชนอนเลศรวมกน ของเรา...”

และพระบรมราโชวาทพระราชทานในพธพระราชทานปรญญาบตร ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอป ๒๕๔๒ ความตอนหนงวา

“...การศกษาวทยาการทกอยางยงศกษาคนความากขนเทาใดกยงจำเปนตองกระทำ ใหละเอยดเฉพาะลงไปเทานนและผทไดผานการศกษาระดบนมาแลวยอมจะถอตววา เปนผเชยวชาญเฉพาะวชาจะไมกาวกายกบวชาทมไดอยในขอบขายของตนแตในการใชวชาการปฏบตงานนนแมเพยงงานเลกนอยอยางหนงอยางใดแตเพยงอยางเดยวกจำเปนตอง อาศยหลกวชาหลายๆสาขานำมาเปนเครองชวยปฏบตจงจะสำเรจผลทดไดผทรงคณวฒ หรอนกวชาการทกคนจงไมควรลมวาวชาการทงปวงนนมความสมพนธเกยวเนองถงกน และตางสงเสรมสนบสนนซงกนและกนอย จะตองนำมาใชประสมประสานกน

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 103 11/19/13 11:41:47 PM

104104

ให ถ กต อ งพอ เหมาะพอด อย เ สมอ เพราะอาจพดไดวาวทยาการใดๆ กตาม จะใชใหเปนประโยชนแตลำพงอยางเดยว มได เปนหนาทของนกวชาการทจะตอง ทำความเข าใจใหช ดแจ งแน นอนว า นอกจากแตละคนจะตองเชยวชาญในวชา เฉพาะของตนแลว ยงจำเปนอยางยงทจะตอง เปดตาเปดใจใหกวางขวางสวางไสว เพอเรยนรใหทวถง และเพอประสานกบ นกวชาการอนๆ และคนอนๆ ใหได โดยสอดคลองกนดวย ประการสำคญทสด ในเมอปฏบตงานอนใดกบผใดแลว จะตอง พยายามรวมกนพจารณาปรกษาใหเขาใจ กนใหได พรอมกบระมดระวง ปฏบตการ ใหเกอกลสงเสรมกนโดยตลอด งานททำจงจะบรรลผลเลศ และเกดประโยชนทสมบรณ ตามความมงประสงคได...”

นอกจากน สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณเกยวกบ หลกการทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในหนงสอ “พระมหากษตรย นกพฒนาเพอประโยชนสขสปวงประชา”ความตอนหนงวา

“...ทรงนำความรและวชาการตางๆ มาใชรวมกน หรอทสมยนเรยกวา “บรณาการ” ไมทงแงใดแงหนง อยางเชน เรองอยางนในแนววศวกรรมศาสตรทำได แตวาอาจจะ ไมเหมาะสมในเชงเศรษฐศาสตร หรอเหมาะสมดในเชงเศรษฐศาสตรและวศวกรรมศาสตร แตไมเหมาะสมกบความสขหรอความเจรญกาวหนาของประชาชน กไมได...”

การทรงงานอยางบรณาการในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอแกไขความเดอดรอนในเรองตางๆใหแกพสกนกรนนทรงมวธคดอยาง“องครวม”หรอมองอยางครบวงจรในการทจะพระราชทาน พระราชดำรเกยวกบโครงการหนงนนจะทรงมองเหตการณทจะเกดขนและแนวทางแกไขอยางเชอมโยงกนจากนนพระองคจะทรง“ทำตามลำดบขน” โดยเรมตนจากสงทจำเปนของประชาชนทสดกอนแลวจง แกไขปญหาในเรองตอๆไปหรอทรงทำในสงทงายไปหาสงทยากทำสงเลกไปหาสงใหญอยางเปนลำดบขน โดยไมกาวกระโดดนอกจากน ทรงเนนการ“บรการรวมทจดเดยว” ในลกษณะบรการแบบเบดเสรจ เพอความสะดวกและประโยชนแกประชาชนดงแนวพระราชดำรและพระราชกรณยกจรวมทงโครงการ ตางๆดงน

56-06-098_102-135 new20-11_V-SCG.indd 104 11/20/13 7:53:57 PM

105


๓.๑ องครวมและบรการรวมทจดเดยว

การเขาไปชวยแกไขปญหาดานตางๆ ใหแกราษฎรนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมวธการคด และทรงมองปญหาตงแตภาพใหญจนถงภาพเลกในทกๆ มต โดยทรงมองทกอยางเชอมโยงกน จากนน ทรงแกไขปญหาอยางเปนระบบครบวงจรในทกขนตอน ดงแนวพระราชดำร ดงน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมวธคดอยางองครวม (Holistic) ทรงมองสงตางๆ ทเกดขน อยางเปนระบบครบวงจร ทงในขนตอนการวางแผนและการปฏบต โดยการวางแผนจะตองมเปาหมาย ทชดเจน เตรยมการแกไขปญหาทงระยะสนและระยะยาว สอดคลองกบสภาพภมประเทศ และวเคราะห ปญหาทจะเกดขนในอนาคตอยางเปนองครวม เพอมใหเกดปญหาขนในอนาคต ดงพระราชดำรส จากหนงสอแนวพระราชดำรดานการบรหารจดการกรงเทพมหานครของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ความตอนหนงวา

“...การจดระบบควบคมนำในคลองตางๆ โดยเฉพาะอยางยงการจดระบบระบายนำ ในกรงเทพมหานครนน สมควรวางระบบใหถกตองตามสภาพการณและลกษณะ ภมประเทศซงควรแบงออกเปน๒แผนดวยกนคอแผนสำหรบใชกบในฤดฝนหรอในฤด

นำมากนกเพอประโยชนในการปองกนนำทวมและเพอบรรเทาอทกภยเปนสำคญแตแผน การระบายนำในฤดแลงนนกตองจดอกแบบหนงตางกนไป เพอการกำจดหรอไลนำเนาเสย ออกจากคลองดงกลาวเปนหลก ซงทงสองระบบนควรจะพจารณาถงวธการระบายนำ โดยอาศยแรงโนมถวงของโลกใหมากทสด ทงนเพอประหยดคาใชจายในการควบคม ระดบนำตามลำคลองเหลาน...”

และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ความตอนหนงวา

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 105 11/19/13 11:41:50 PM

106

“...ทแกงกระจานมชาวกะหรางอาศยอยมากพระองคเสดจฯ เขาไปเพอทรงดแล ชาวบานกลมนวาควรจะเพาะปลกอะไรทำอยางไรจะมอยมกนและสามารถทจะนำของ ไปขายหรอประกอบอาชพอนๆจงทรงใหความรรวมถงสงเดกๆแถวนนเรยนหนงสอสงเสรมกจกรรมตางๆทจะชวยใหเขามชวตความเปนอยดขนเจบไขไดปวยกทรงรกษาโดยทำแบบครบวงจรในทกๆอยางพระองคทรงพฒนาอยางครบวงจรอะไรทจะเสรมใหดขนไดทรงทำทกอยาง...”

ทรงมองทกสงเปนพลวตททกมตเชอมตอกน ในการทจะพระราชทานพระราชดำรเกยวกบ โครงการหนงนน ทรงมองเหตการณทจะเกดขน และแนวทางแกไขอยางเชอมโยงกน ดงเชนเรอง “นำ” ททรงใหความสำคญอยางยง ทรงพระราชดำรตงแตจากฟากฟาสทะเล จะเหนไดวาทรงพระราชดำร ฝนหลวง เพอแกไขปญหาความแหงแลง เมอฝนตกลงมาแลวมพระราชดำรใหหาทางเกบกกนำไวใช โดยการอนรกษและเพมพนทปาไม สรางฝายตนนำ ปลกหญาแฝก สรางอางเกบนำบรเวณเชงเขา และสรางเขอน เมอลงมาพนทราบมพระราชดำรทฤษฎใหม ใหประชาชนกนพนทสวนหนงเพอกกเกบ นำไวใช รวมทงการสรางแกมลง คนกนนำ สรางทางใหนำผาน การบำบดนำเสยดวยกงหนนำ ชยพฒนา สรางทางระบายนำลงทะเล และการอนรกษปาชายเลน

สรปแนวพระราชดำร

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 106 11/19/13 11:41:50 PM

107

และพระราชดำรสพระราชทานในโอกาสทคณะบคคลตางๆ เฝาทลละอองธล พระบาท ถวายพระพรชยมงคล เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๒๖ ความตอนหนงวา

“...ความจรงตนเหตของการทวมนน ขอใหญกคอไปสรางบานในบง ไปสรางบาน ในทลมนนเอง แตทงหมดนกทจะพดวาเพราะวามนษยเราไปแกไข ไดไปเปลยนแปลง ดดแปลงธรรมชาตจนทำใหธรรมชาตนนเปลยนออกมาเปนคนละอยางอาจจะเรยกไดวา เปนธรรมชาตเหมอนกนเพราะวาเปนธรรมชาตของคนคนทจะตองขวนขวายหาทอยขวนขวายหาความสบายขวนขวายทจะสรางอะไรทเปนประโยชนแกตนแตวาการสราง สงตางๆ ทเปนประโยชนแกตนนน หรอทำอะไรทดดแปลงธรรมชาต กยอมอาจจะ ทำใหธรรมชาตนนเปลยนแปลงไปจรงๆ โดยทไมอยในความควบคมของผทดดแปลง นนเอง...”

ทรงมองปญหาตงแตภาพใหญจนถงภาพเลกในทกๆ มต ดงเชนการแกไขปญหาการจราจรนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมองภาพรวมในการแกปญหาจราจรทงระบบ และมพระราชดำร ใหแกปญหาในภาพยอยทละจด โดยจดลำดบการดำเนนโครงการทไดผลเรวกอน จากนนจงมโครงการอน ทตอเนองอก เนองจากการแกปญหาจราจรทงระบบเปนเรองใหญและตองใชเวลานาน จงตองแกไข ปญหาในจดยอยทละจดกอน หรอแกปญหาในสวนททำไดกอน เพอชวยใหปญหาผอนคลายลง และ เมอปญหาในจดยอยแตละจดไดรบการแกไข ปญหาภาพรวมทงระบบกจะคอยๆ หมดไป อยางไรกตาม หากปญหาทเกดขนเปนปญหาเฉพาะหนาเรงดวน หรอเมอปญหาถงจดวกฤต กจำเปนตองแกปญหา วกฤตนนกอน ดงพระราชดำรสจากหนงสอแนวพระราชดำรดานการบรหารจดการกรงเทพมหานคร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ความตอนหนงวา

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 107 11/19/13 11:42:14 PM

108

“...โครงการทไดผลคงเปนททนใจของทานทงหลายลำดบแรกทจะใหญโตพอสมควรคอการทำทางแยกท เชงสะพานพระป นเกลา ซงจะใชเวลาเพยงสามส เดอนกทำ สำเรจ และเขาใจวาจะชวยไดมาก. ตอจากนนกไดขยายสะพานผานฟา ซงกทำไดด พอสมควรเหมอนกน. เดยวนกำลงทำการขยายสะพานมฆวาน ตอไปกยงมโครงการ ทตอเนองไป ทานจะเหนไดวาททำนเปนสวนเดยวของการจราจร แตวาไมสามารถ ท จะแกไขจราจรไดเบดเสรจท งหมด ซงจะกนเวลาเปนป และงานเหลานกเปน สวนเดยวของการแกปญหา.ตอจาก สะพานมฆวานนนกมโครงการตอไปใหมาทางถนนศรอยธยา...”

จากพระราชดำรองครวม พระบาท สมเดจพระเจาอย หวม พระราชดำรให จดการบรการรวมทจดเดยวแกประชาชน เพออำนวยความสะดวก ประหยดเวลา และ คาใชจาย โดยมแนวพระราชดำร ดงน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนในเร องการสรางความร รก สามคค และการรวมมอรวมแรงรวมใจกน ดวยการปรบลด ชองวางระหวางหนวยงานทเกยวของ ทมกจะตางคนตางทำ และยดตดกบการเปนเจาของเปนสำคญ ใหแปรเปลยนเปนการรวมมอกน โดยไมมเจาของ ทำงานรวมกนเปนกลมอยางมเอกภาพ เพอสามารถ อำนวยประโยชนสงสดใหแกประชาชน เปนการพฒนาแบบผสมผสานทใหผลเปนการ “บรการรวม ทจดเดยว” รปแบบการบรการแบบเบดเสรจ หรอ One Stop Service ทเกดขนเปนครงแรก ในระบบบรหารราชการแผนดนของประเทศไทย

พระองคทรงใหศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรเปนตนแบบในการบรการรวม ทจดเดยว เพอประโยชนตอประชาชนทมาขอใชบรการ จะประหยดเวลาและคาใชจาย โดยมหนวยงาน ราชการตางๆ มารวมดำเนนการและใหบรการประชาชน ณ ทแหงเดยว ดงพระราชดำรส ณ ศนยศกษา การพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชดำร เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๒๖ เกยวกบการทำงาน แบบบรณาการวา

“...กรม กองตางๆทเกยวของกบชวตประชาชนทกดานไดสามารถแลกเปลยน ความคดเหนปรองดองกนประสานกนตามธรรมดาแตละฝายตองมศนยของตนแตวา อาจจะมงานถอวาเปนศนยของตวเองคนอนไมเกยวของ และศนยศกษาการพฒนา

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 108 11/19/13 11:42:14 PM

109

เปนศนยทรวบรวมกำลงทงหมดของเจาหนาททกกรมกองทงในดานเกษตรหรอในดาน สงคมทงในดานหางานการสงเสรมการศกษามาอยดวยกนกหมายความวาประชาชน ซงจะตองใชวชาการทงหลายกสามารถทจะมาด สวนเจาหนาทจะใหความอนเคราะห แกประชาชนกมาอยพรอมกนในทเดยวกนเหมอนกน ซงเปนสองดาน กหมายถงวา ทสำคญปลายทางคอประชาชนจะไดรบประโยชน และตนทางของผเปนเจาหนาทจะ ใหประโยชน...”

การแกไขปญหาของประเทศชาตทมอยมากมายนน จำเปนอยางยงทจะตองดำเนนการ อยางเรงดวนและเบดเสรจในขนตอนเดยว การแกไขปญหาโดยใชวธการบรณาการ จงเปนแนวทางทม ประสทธภาพ โดยอาศยความรวมแรงรวมใจจากหนวยงานทเกยวของทกฝาย เพอประสานความรวมมอ นบตงแตการรวมคนหาสาเหตของปญหา รวมกนกำหนด แผนงาน รวมกนปฏบต และรวมกนประเมนผลการทำงาน ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนยำใหทกฝายรวมมอกน ทำอยางจรงจง เพอใหผลของการดำเนนงานไปถงประชาชน ทยากไรอยางแทจรง

อาศยหลกวชาการทหลากหลายมาแกไขปญหารวมกนแบบสหวทยาการ ดงทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานสมภาษณในหนงส อ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ความตอนหนงวา

“...นบเปนการศกษารปแบบหนง คอเปน การศกษาของคนทอยตางหนวยงานราชการตางความร ตางความคดมาทำงานรวมกนในพนทเดยวกนจะนำ ความรของตนเองมาทำอยางไรใหพนทตรงนเจรญ สามารถใชได แลวคนรอบขาง มความสขอยางเชนศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯจงหวดนราธวาสจะแกปญหาในทองถนเรองดนเปรยว จะทำอยางไรจงจะแกไขปญหานได ไมใชวากรมชลประทาน อยสวนชลประทาน กรมพฒนาทดนอย สวนพฒนาทดน กรมปาไมอย สวนปาไม กรมปศสตวอย สวนของปศสตวแตจะมารวมกน ทกหนวยทกคนนำความรและ เทคนคของตวเองมาลงในโครงการเดยวกน เปนการศกษารวมกนในรปแบบใหมเสรจแลวราษฎรกมาด นกพฒนากมาศกษา เพอนำความรตรงนไปปรบใชในทของ

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 109 11/19/13 11:42:17 PM

110

ตวเองหมบานบรวารเขากจะนำไปทำเมอทำไดผลสามารถลางหนสนไดคนๆนน กจะเปนวทยากรสอนคนอน มนำใจทจะใหความรในการชวยคนอนตอไป บางคน เมอเขาปลกไดแลวเหลอกนใครมาขอเขากให...”

การตดตามดแล คอยแกไข ตรวจสอบ และปรบปรงวธการอยางสมำเสมอทงใน สวนของการบรหาร การจดการ และการปฏบตการ เพอใหเกดความผสมกลมกลน และจะทำให การดำเนนงานเปนไปอยางราบรนสเปาหมายทกำหนดไว ซงสงตางๆ ทหลากหลายหนวยงานไดม สวนรวมในการดำเนนงานนน จะสงผลใหราษฎรผรบผลของการพฒนาเกดการเรยนรและนำไปส การดำเนนการดวยตนเอง เกดการพงพาตนเองและเปนการพฒนาทยงยนในทสด

๓.๒ ทำตามลำดบขน

ในการทรงงาน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงเรมตนจากสงทจำเปนทสดของประชาชนกอน จากนนจงทรงชวยเหลอในเรองอนๆ ตอไปตามลำดบของความจำเปน โดยทรงทำสงทงายไปหาสงทยาก ทำสงเลกไปหาสงใหญ ทรงเนนการพฒนาทมงสรางความเขมแขงใหแกชมชนในชวงเวลาทเหมาะสม เพอมงสการพงตนเองไดในทสด ตามแนวพระราชดำร ดงน

การทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมลกษณะเดนทการทำตามลำดบขน ความเรยบงาย เปนไปโดยมเหตผล และทำอยางเปนระบบ โดยทรงเรมตนจากสงทจำเปนของประชาชน ทสดกอน ไดแก สาธารณสข เมอมรางกายสมบรณแขงแรงแลว กจะสามารถทำประโยชนดานอนๆ ตอไปได

ตอจากนนจะเปนเรองสาธารณปโภคขนพนฐานและสงจำเปนในการประกอบอาชพ อาท ถนน แหลงนำเพอการเกษตร การอปโภคบรโภค ทเออประโยชนตอประชาชนโดยไมทำลายทรพยากร

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 110 11/19/13 11:42:20 PM

111

ธรรมชาต รวมถงการใหความรทางวชาการและเทคโนโลยทเรยบงาย เนนการปรบใชภมปญญาทองถนทราษฎรสามารถนำไปปฏบตและเกดประโยชนสงสด

จากนนจงแกไขปญหาในเรองตอๆ ไป ดวยทรงตระหนกวาเมอรางกายสมบรณแขงแรง จงสามารถประกอบอาชพเลยงตนเอง และเมอไดรบการสงเสรมใหสามารถหารายไดเลยงตนเอง ไดแลว จงขยายไปสการพฒนาสงคมและพฒนาประเทศตอไป

การพฒนาประเทศจำเปนตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใชของประชาชนสวนใหญ กอน จงคอยสรางเสรมความเจรญและเศรษฐกจขนสง โดยลำดบตอไป ดงพระบรมราโชวาท เมอวนท ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๑๗ ความตอนหนงวา

“...การพฒนาประเทศจำเปนตองทำตาม ลำดบขนตองสรางพนฐานคอความพอมพอกน พอใชของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอน ใชวธการและใชอปกรณทประหยดแตถกตอง

ตามหลกวชา เมอไดพนฐานมนคงพรอมพอสมควรและปฏบตไดแลว จงคอยสราง คอยเสรมความเจรญและฐานะเศรษฐกจขนทสงขนโดยลำดบตอไปหากมงแตจะทมเท สรางความเจรญยกเศรษฐกจใหรวดเรวแตประการเดยว โดยไมใหแผนปฏบตการ สมพนธกบสภาวะของประเทศและของประชาชน โดยสอดคลองดวย กจะเกด ความไมสมดลในเรองตางๆ ขน ซงอาจกลายเปนความยงยากลมเหลวไดในทสด ดงเหนไดทอารยประเทศกำลงประสบปญหาทางเศรษฐกจอยางรนแรงในเวลาน...”

ในการดำเนนโครงการพฒนา หลกสำคญทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทาน อยตลอดเวลาคอ การทำสงทงายไปหาสงทยาก ทำสงเลกไปหาสงใหญ อยากาวกระโดด หรอในแนวทาง อนร กษ น ยมสดโต ง เชน ไม เรงรดนำความเจรญเขาไปสชมชนในภม ภาคทย งม ไดท นต งตว แตใหมการเตรยมความพรอมเพอใหมความสามารถในการรบมอกบสถานการณ ของโลกภายนอกได ซง ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา ไดบรรยายเรอง “แนวพระราชดำรของพระบาท สมเดจพระเจาอยหวกบแนวทางการใชชวตในอนาคต” เมอวนท ๒๑ กมภาพนธ ๒๕๔๔ วา สมยน ตองการรวยและกาวไปสความเปนสากลอยางรวดเรว จงมการกำหนดกตกาใหมๆ ขนมา และออกแบบ เครองมอไวมากมาย โดยลมหนมาดพนฐานของสงคมไทย และความพรอมของคน

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 111 11/19/13 11:42:21 PM

112

สงเหลานทรงมพระราชกระแสรบสงมานานกวา ๕๐ ป ดงพระราชกระแสรบสงเกยวกบโครงการพฒนาพนทหบกะพง ความตอนหนงวา

“ . . ห า ม ห น ว ย ร า ช ก า ร น ำ เครองจกรกลเขาไปดำเนนการเรวนก เพราะวาถาหากนำเครองจกรกลเขาไป ดำเน นการแลวชาวบานจะท งจอบท งเสยมและจะใชไมเปน และเขาจะ ชวยตวเองไมไดในระยะยาว...”

และพระบรมราโชวาทพระราชทานในพธ พระราชทานปรญญาบตร ณ จฬาลงกรณ มหาวทยาลย ความตอนหนงวา

“...การสรางความเจรญกาวหนาน ควรอยางย งท จะคอยสราง คอยเสรมทละเลกละนอยตามลำดบ ใหเปนการทำไป พจารณาไปและปรบปรงไป ไมทำดวย อาการเรงรบ ตามความกระหายทจะสรางของใหม เพอความแปลกใหม เพราะ ความจรง สงทใหมแทๆ นนไมม สงใหมทงปวงยอมสบเนองมาจากสงเกา และตอไป ยอมจะตองเปนสงเกา...”

การดำเนนงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรมงสรางรากฐานทมนคงกอน จากนน จงดำเนนการเพอความเจรญกาวหนาในลำดบตอๆ ไป พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนการพฒนา ทมงสรางความเขมแขงใหแกชมชนกอน แลวมการพฒนาตอไปใหประชาชนสามารถพงตนเองได นนคอ ทำใหชมชนหมบานมความเขมแขงกอน แลวจงคอยออกมาสสงคมภายนอก

พระองคมพระราชประสงคทจะชวยเหลอราษฎรตามความจำเปนและเหมาะสมกบสถานภาพ เพ อทราษฎรเหลานนจะสามารถพงตนเองได และออกมาสสงคมภายนอกไดอยางไมยากลำบาก ขณะเดยวกนจะตองอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม สงเสรมความร เทคนควชาการสมยใหมพรอมๆ กนไปดวย ดงพระราชดำรสในพธเปดการประชมการสงคมสงเคราะหแหงชาต ครงท ๕ ณ หองประชมศาลาสนตธรรม เมอวนท ๖ เมษายน ๒๕๑๒ ความตอนหนงวา

“...การเขาใจสถานการณและสภาพของผทเราจะชวยเหลอนนเปนสงสำคญทสด การชวยเหลอใหเขาไดรบสงทเขาควรจะไดรบตามความจำเปนอยางเหมาะสมจะเปน การชวยเหลอท ไดผลดท สด เพราะฉะนน ในการชวยเหลอแตละครงแตละกรณ

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 112 11/19/13 11:42:22 PM

113

จำเปนทเราจะพจารณาถงความตองการและความจำเปนกอนและตองทำความเขาใจ กบผทเราจะชวยใหเขาใจดวยวาเขาอยในฐานะอยางไรสมควรทจะไดรบความชวยเหลอ อยางไรเพยงใดอกประการหนงในการชวยเหลอนนควรยดหลกสำคญวาเราจะชวยเขาเพอใหเขาสามารถชวยตนเองไดตอไป...”

การทรงงานทดำเนนงานตาม ลำดบขนตอนนน ทรงคำนงถงทกปจจย และเงอนเวลา ใหมความพอด สมดล รอบคอบ และสอดคลองกบลกษณะ ของภมสงคม มใชการดำเนนงานใน ลกษณะกาวกระโดดดงพระราชดำรส พระราชทานแกคณะผบรหารงานเรงรด พฒนาชนบท ระดบผวาราชการจงหวด ณ พระท น ง อ มพรสถาน เม อ วนท ๑๓ มถนายน ๒๕๑๒ ความตอนหนงวา

“...ยกตวอยางในแผนตอนพนฐานนน มตวอยางวาจะตองสรางถนน สราง ชลประทานไวสำหรบใหประชาชนใช สำหรบใหเจาหนาท ไดเขาไปปฏบตการได คอไปชวยประชาชนในทางบคคล หรอในทางทจะพฒนาใหบคคล มความรอบร และอนามยแขงแรง ดวยการใหการศกษา และการรกษาอนามย ขนทสามถงยอดนนกคอการใหประชาชนในทองทสามารถทำการเพาะปลกหรอทำการงานและคาขายไดสามขนนอาจตองกลบหวกนบางกได เพราะวาเหตการณตางๆ ไมเหมอนกนแลวแตทองท แลวแตบคคลทเราจะไปชวย จะยกตวอยางเชนวา การสรางถนนนน อาจไมใชเปนวธการพนฐานทผทสนใจในเรองเรงรดพฒนาทจะแกไขปญหาเหลาน เคยไปบอกใหผ วาราชการจงหวด ทงนายอำเภอ ทงตำรวจ ใหเจาหนาทตอตาน การใชกฎหมายสนบสนนผทจะไปเบยดเบยนประชาชนดวยการใชหลกมนษยธรรมแทๆ หลกของเมตตาหลกของการปฏบตเพอสวนรวมจรงๆ...”

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 113 11/19/13 11:42:22 PM

114


พระราชกรณยกจทแสดงถงการคดอยางเปนองครวมในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนนมมากมาย ขอยกตวอยางพอสงเขป ไดแก การพฒนาแหลงนำ การบรหารจดการนำแบบบรณาการ การอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และโครงการพฒนาพ นทล มน ำปากพนงอนเนองมาจาก พระราชดำร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชแนวพระราชดำรองครวมในการจดตงและดำเนนงาน ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรเพ อใหเปนตนแบบในการบรการรวมทจดเดยว โดยมหนวยงานราชการตางๆ มารวมดำเนนการและใหบรการแกประชาชน ณ ทแหงเดยว

การทรงงานเพอพฒนาประเทศนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทำตามลำดบขนตอนของ ความจำเปนเรงดวน โดยพระราชกรณยกจทเหนเดนชดวาทรงใหความสำคญในลำดบแรกๆ คอ การพฒนาดานการแพทยและสาธารณสข ลำดบตอๆ มา คอการพฒนาและอนรกษดนและนำ นอกจากน ทรงใหความสำคญกบการสรางและใหความชวยเหลอในสงทจำเปนของราษฎรกอน

พระราชกรณยกจแตละเรองดงกลาว สรปสาระสำคญได ดงน

การพฒนาแหลงนำ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงตระหนกถงความสำคญของนำตอความอยรอดของชวต ทงมนษย สตว และพช เนองจากนำเปนองคประกอบของสงมชวตทงมวล ดงพระราชดำรส ณ พระตำหนกจตรลดารโหฐาน เมอวนท ๑๗ มนาคม ๒๕๒๙ ความตอนหนงวา

“...หลกสำคญวาตองมนำบรโภคนำใชนำเพอการเพาะปลกเพราะวาชวตอยทนน ถามนำคนอยได ถาไมมนำคนอยไมได ไมมไฟฟาคนอยได แตถามไฟฟา ไมมนำคนอยไมได...”

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 114 11/19/13 11:42:27 PM

115

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทราบความเดอดรอนของประชาชนสวนใหญทประกอบอาชพ เกษตรกรรม ซงมกขาดแคลนนำเพาะปลก และไมมนำอปโภคบรโภคอยางเพยงพอในฤดแลง นอกจากนน หลายพนทยงเกดภาวะนำทวม ทำความเสยหายแกพชผลและทรพยสนอยเนองๆ ในฤดฝน รวมทง การเกดปญหาสงแวดลอม ทำใหนำตามแหลงชมชนในเมองใหญๆ เนาเสยจนไมอาจใชประโยชนได พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมองการแกไขปญหาในองครวมและพระราชทานพระราชดำร ในการพฒนาและบรหารจดการนำ โดยมวธดำเนนงานทสำคญ ดงน

๑) การพฒนาแหลงนำจะเปนรปแบบใด มพระบรมราชวนจฉยวางโครงการดวยแผนทอยาง เชยวชาญ โดยตองเหมาะสมกบรายละเอยดของสภาพพนท และสภาพแหลงนำธรรมชาตทมอยในแตละ ทองถนเสมอ

๒) พจารณาถงความเหมาะสมในดานเศรษฐกจและสงคมของทองถน ทรงเนนการชวยเหลอชาวนาชาวไร ในทองถนทรกนดารและแรนแคนเปน ลำดบแรก หลกเลยงการเขาไปสรางปญหา ความเดอดรอนใหกบคนอกกลมหนง ไมวาประโยชนทางดานเศรษฐกจเกยวกบ การลงทนนนจะมความเหมาะสมเพยงใด กตาม ดวยเหตนจงมพระราชดำรวา การทำงานโครงการพฒนาแหลงนำทกแหง ราษฎรในหมบานท ไดรบประโยชน จะตองดำเนนการแกไขปญหาเร องทดน โดยจดการชวยเหลอผท เสยประโยชน ตามความเหมาะสม เพอทางราชการจะสามารถเขาไปใชทดนทำการกอสรางได ซงเปนพระบรมราโชบาย ทมงหวงใหราษฎรเขามามสวนรวม และชวยเหลอเกอกลกนภายในชมชนของตนเอง และมความหวงแหน ทจะดแลบำรงรกษาสงกอสรางนนตอไปดวย

โครงการพฒนาแหลงนำอนเนองมาจากพระราชดำร มจดมงหมายเพอชวยแกไขปญหา หรอบรรเทา ความเดอดรอนเกยวกบนำ จนสามารถสนองความตองการของราษฎรไดอยางครอบคลมในทกๆ ดานอยางเปนองครวม โดยแบงเปน ๕ ประเภท ดงน

๑) การพฒนาแหลงนำเพอการเพาะปลกและอปโภคบรโภค ไดแก การทำฝนเทยมหรอฝนหลวง โครงการกอสรางอางเกบนำและฝายทดนำ งานขดลอกหนองบง และงานสระเกบนำ

๒) ดานการปองกนและบรรเทาปญหาอทกภย ไดแก การกอสรางคนกนนำและคลองผนนำ การปรบปรงสภาพลำนำ การระบายนำออกจากพนทลม และโครงการแกมลง

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 115 11/19/13 11:42:28 PM

116

๓) การแกไขปญหาคณภาพนำ ไดแก การแกไขปญหานำเคม รกลำลำนำ ทำความเสยหาย แกพนทเพาะปลก การใชคณภาพนำดชวยบรรเทานำเนาเสยในลำคลองในพนทเมอง และกรงเทพฯ การบำบดนำเนาเสยดวยผกตบชวาและโดยวธการเตมอากาศ และโครงการศกษาวจยและพฒนา สงแวดลอมแหลมผกเบย จงหวดเพชรบร

๔) โครงการพฒนาแหลงนำเพอการอนรกษตนนำลำธาร โดยการสรางฝายตนนำลำธาร หรอฝายชะลอความชมชน (Check dam)

๕) โครงการพฒนาแหลงนำเพอการผลตไฟฟาพลงนำการดำเนนงานโครงการพฒนา แหลงนำอนเนองมาจากพระราชดำรสวนใหญมวตถประสงคเพ อการเกษตรและอปโภคบรโภค เปนสำคญ แตมหลายโครงการ ทม วตถประสงคหลายๆ อยาง ไปพรอมกน เพอใหมการใชนำ อยางคมคาและเกดประโยชนสงสด เชน โครงการเขอนปาสกชลสทธ โ ค ร งการ พฒนา พน ท ลม นำ ปากพนงอนเนองมาจากพระราช ดำร โครงการเขอนขนดาน ปราการชล เปนตน ซงโครงการ พฒนาเหลานสามารถกอใหเกด ประโยชนแกประชาชนทมสภาพแรนแคนใหอยในฐานะ “พอมพอกน” จนถงขน “มกนมใช” และ “เหลอกนเหลอใช” ในทสด ซงสงผลประโยชนตอประเทศชาตเปนสวนรวมสรปไดดงน

(๑) ชวยใหพนท การเกษตรมนำอดมสมบรณ สามารถทำการเพาะปลกไดตลอดทงป โดยหลายพนทสามารถทำการเพาะปลกไดมากกวา ๑ ครงตอป ชวยใหไดผลผลตมากขนและราษฎร มรายไดเพมขน

(๒) ชวยบรรเทาอทกภยและปญหานำทวมขงในพนทเกษตรกรรมและในเขตชมชน เมองใหญๆ เชน พนทลมนำเจาพระยาตอนลาง กรงเทพฯ และปรมณฑล อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ซงชวยลดความเสยหายตอระบบเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ

(๓) ชวยใหราษฎรมนำเพออปโภคบรโภคทสะอาดอยางเพยงพอตลอดป สงผลใหราษฎร มสขภาพพลานามยดขน และยงสามารถใชเปนแหลงนำสำหรบการเลยงสตวดวย

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 116 11/19/13 11:42:31 PM

117

(๔) อางเกบนำขนาดตางๆ ไดเปนแหลงเพาะพนธสตวนำนานาชนด และแหลงประมงนำจด ชวยใหราษฎรทอยใกลเคยงมปลาบรโภคในครวเรอน และมรายไดเสรมเพมขน

(๕) โครงการพฒนาแหลงนำเพ อการอนรกษตนนำลำธารอนเนองมาจากพระราชดำร โดยการสรางฝายกกเกบนำบรเวณตนนำลำธารเปนชนๆ พรอมระบบกระจายนำจากฝายตางๆ ไปสพนท ๒ ฝงของลำธารทำใหพนทชมชนและปาเขยวชอมตลอดป มลกษณะเปนปาเปยกสำหรบปองกนไฟปา โดยเปนแนวกระจายไปทวบรเวณพนทตนนำลำธาร ชวยใหทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศ มความอดมสมบรณ

(๖) โครงการพฒนาแหลงนำเพอการผลตไฟฟาพลงนำ เปนการใหพลงงานทดแทนนำมน เชอเพลงทมความสำคญยงตอการพฒนาประเทศในปจจบนและอนาคต

(๗) การพฒนาแหลงนำหลายแหงสามารถใชสนบสนนภาคอตสาหกรรมในเขตลมนำ สงผลให เขตเศรษฐกจในพนทขยายตว และยงสามารถชวยแกไขปญหาคณภาพนำอกดวย

(๘) เปนแหลงทองเทยวและพกผอนหยอนใจ ซงนำไปสการสรางงานและสรางรายไดใหกบ ราษฎรเพมขน

จงกลาวไดวา งานพฒนาแหลงนำนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงดำเนนการทกขนตอนทจำเปนตอการดำรงชวตของราษฎรอยางเปนองครวมทเหนเดนชดเรองหนง

การบรหารจดการนำแบบบรณาการ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชประสงคใหทกหนวยงานทเกยวของเรองนำทงประเทศ ทำงานรวมกนแบบบรณาการ เพอเตรยมวางแผนรวมกนรบมอกบปญหานำทจะขาดแคลนมากขน โดยใหมงเนนการบรหารนำและบรหารแหลงนำทมอยใหมการจดการทรวมมอกนแกไขอยางจรงจง โดยเฉพาะในปจจบนนำสำรองของประเทศมอยางจำกด หากทกหนวยงานไมมองภาพรวมวาจะประหยดนำ กนอยางไร ในอนาคตจะเกดปญหาหนกมากขน ทงนำทใชในการผลตกระแสไฟฟา และนำเพอการเกษตร

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 117 11/19/13 11:42:33 PM

118

ตองมองหาจดทจะใชประโยชนรวมกน โดยไมเนนดานใดดานหนงมากไป

เมอป ๒๕๔๑ พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวจงมพระราชดำรใหหนวยงาน ราชการและหนวยงานตางๆ ทงในและ ตางประเทศรายงานสรปสถานการณนำ ในประเทศไทย ผานระบบเครอขายเพอการ จดการทรพยากรนำแหงประเทศไทย เพอสามารถบรหารจดการนำรวมกน โดยระบบ

ดงกลาวสามารถใชงานไดจรงในป ๒๕๔๕ นอกจากน สบเนองจากการเกดปญหานำแลงมาก ในป ๒๕๓๗ ตอเนองจนถงป ๒๕๓๘ และเกดนำทวมใหญในหลายพนทของประเทศไทยในป ๒๕๓๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเลงเหนความสำคญของปญหาดงกลาว จงมพระราชดำรใหจดตง หนวยงานสำหรบดแลเร องการบรหารจดการนำโดยเฉพาะ อนเปนทมาของการจดตง “สถาบน สารสนเทศทรพยากรนำและการเกษตร” ขนเมอป ๒๕๔๘ ดแลและประสานระบบเครอขายเพอการ จดการทรพยากรนำของประเทศไทยในภาพรวม

หลงจากนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระบรมราชวโรกาสให ดร.สเมธ ตนตเวชกล ประธานกรรมการสถาบนฯ และผอำนวยการสถาบนฯ เขาเฝาฯ กราบบงคมทลถวายรายงาน เกยวกบสถานการณนำในประเทศไทยอยางตอเนอง ซงในปจจบนไดขยายผลการดำเนนงานเพมเตม โดยการพฒนาระบบคลงขอมลสภาพอากาศประเทศไทย เพอใหไดขอมลสภาพอากาศในแตละพนท ของประเทศ เนองจากเปนขอมลทจำเปนในการนำมาใชประกอบการตดสนใจในการบรหารจดการ รวมถงการตดตงสถานโทรมาตร ตรวจวดสภาพอากาศ ปรมาณนำฝน และวดระดบนำเสรมระบบโทรมาตรเดม บรเวณเขอนภมพล จงหวดตาก เขอนสรกต จงหวดอตรดตถ เขอนแควนอยบำรงแดน จงหวดพษณโลก และเขอนปาสกชลสทธ จงหวดลพบร รวมทงพฒนาระบบรายงานสนบสนนการปฏบตการฝนหลวง พระราชทานใน ๔ เขอนดงกลาว และตอเชอมขอมลในระบบโทรมาตรเดม ในพนทเขอนอบลรตน จงหวดขอนแกน

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนใหเหนถงความสำคญของการพฒนาประเทศและการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตทจะตองดำเนนไปพรอมๆ กนอยางเปนองครวม โดยเฉพาะอยางยงในเรองของ การรกษาระบบนเวศใหเกดความสมดล เพอให “คน” และ “ธรรมชาต” อยรวมกนอยางพงพาอาศย และเออประโยชนตอกนตลอดไป

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 118 11/19/13 11:42:33 PM

119

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนพระราชหฤทยในเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และ การแกไขปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตเปนอยางยง เนองจากในการพฒนาประเทศ ในระยะเวลาทผานมานน ไดเนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนสำคญ ทำใหเศรษฐกจขยายตวในอตรา ทสงอยางรวดเรว โครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศไทยไดเปลยนไปสการผลตทมงสภาคอตสาหกรรม และบรการเปนหลก มการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตกนอยางฟมเฟอย โดยไมมการฟนฟ ทรพยากรธรรมชาตทถกทำลายใหกลบคนสสภาพเดม จนในทสดไดกอใหเกดความเสอมโทรมของ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

พระองคจงไดพระราชทานแนวทางแกไขในการพฒนาและฟนฟทรพยากรธรรมชาต ซงมผล โดยตรงตอการพฒนาการเกษตร และทรงมงใหมการพฒนาและอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน ควบคกบการฟนฟทรพยากรธรรมชาตทเสอมโทรม เพอเปนรากฐานของการพฒนาประเทศในระยะยาว โดยทรงสนพระราชหฤทยเปนอยางยงตอการทำนบำรงปรบปรงสภาพของทรพยากรธรรมชาตตางๆ ทงปาไม ทดน แหลงนำ การประมง ใหอยในสภาพทมผลตอการเพมประสทธภาพการผลตอยางมากทสด

ดงนน จงไดมการดำเนนโครงการตางๆ มากมาย อาท โครงการอนรกษพนทตนนำลำธาร โครงการปารกนำ โครงการอนรกษพนธพชและสตวปา โครงการพฒนาทดนเสอมโทรม โครงการพฒนา และรณรงคการใชหญาแฝก โครงการบำบดนำเสยทงในกรงเทพฯ และในเมองหลกโดยใชวธการตางๆ และโครงการศกษาวจยและพฒนาสงแวดลอมแหลมผกเบยอนเนองมาจากพระราชดำร

ทกโครงการดงกลาวมพระราโชบายสำคญทชวยใหการดำเนนงานประสบผลสำเรจ นนคอ การใหชมชนเขามามสวนรวมในการพทกษรกษาและไดรบประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเหลานอยางเก อกลซงกนและกน รวมทงสงเสรมใหราษฎรร จกการใชทรพยากรธรรมชาตทมอย จำกดอยางประหยด เกดประโยชนสงสด และถกตองตามหลกวชาการ เพอประโยชนในระยะยาว ซงนำไปสการพฒนาอยางยงยน

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 119 11/19/13 11:42:35 PM

120

โครงการพฒนาพนทลมนำ ปากพนงอนเนองมาจากพระราชดำร

โครงการนเปนตวอยางทชดเจนท แสดงใหเหนถงการพฒนาหรอการบรหาร จดการเชงบรณาการ โดยยดสภาพพนท และปญหาของพนท เปนหลกในการ วางแนวทางแกไขปญหา การกำหนด วตถประสงคและภารกจรวมกน เพอ แกปญหาอยางครอบคลมในทกๆ ดานใหกบพนท โดยไมคำนงถงเสนแบงเขตการปกครอง

พนทลมนำปากพนงทไดรบพระราชทานพระราชดำรใหดำเนนการแกไขปญหา มพนทรวมประมาณ ๑.๙ ลานไร ครอบคลมพนท ๓ จงหวด ไดแก นครศรธรรมราช สงขลา และพทลง จงมสภาพปญหา ศกยภาพ และความตองการในแตละพ นทท แตกตางกน การดำเนนงานตองอาศยความรวมมอ จากหนวยงานตางๆ ทเกยวของ รวมถงการมสวนรวมจากภาคประชาชนในการกำหนดปญหาและรวมกน หาแนวทางแกไขปญหา

ในอดต พ นทล มนำปากพนงมปญหาการใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟ มเฟอย โดยเฉพาะ อยางยงการตดไมทำลายปาเพอทำสวนยางพารา ทำใหดนถกกดเซาะและไหลลงแมนำปากพนงและ ลำนำสาขา ทำใหลำนำธรรมชาตมปรมาณลดลงเรอยๆ จนถงจดวกฤตททำใหสภาพนำจด ในลมนำ ทเคยมปละ ๙ เดอน เหลอเพยงปละ ๓ เดอน ทงยงเกดปญหาอทกภย การไหลบาของนำเคม และ สภาพดนเปรยวสงผลกระทบตอเกษตรกรอยางรนแรง

การแกไขปญหาทดำเนนการมาตงแตป ๒๕๓๘ – ๒๕๔๘ ปรากฏผลทเปนรปธรรม ไดแก การปองกนนำเคมจากทะเลทจะไหลเขาไปในแมนำปากพนงและลำนำสาขาไดอยางสมบรณ ชวยใหม นำจดไวใชตลอดทงป และสามารถลดพนทนำทวมและยนระยะเวลาในการระบายนำออกจากพนท เกดอทกภยในอำเภอปากพนง เชยรใหญ และหวไทร รวมทงมแหลงนำดบสำหรบผลตนำประปา จนสามารถ สงนำเพอผลตนำประปาในเขตอำเภอบางจาก เชยรใหญ ปากพนง บอลอ ชะอวด และหวไทร

นอกจากน การควบคมระดบนำในพรชวยลดปญหาการเกดดนเปรยว นำเปรยว และไฟไหมปาพรได การแบงเขตนำจดและนำเคมยงชวยขจดปญหาความขดแยงระหวางเกษตรกรผเลยงกงกลาดำกบเกษตรกร ทใชนำจดทำการเกษตร และชวยลดความเสยหายแกพนทนาขาว สามารถขยายพนทปลกขาวนาปรง ไดผลผลตตอไรเพมขน ตลอดจนสงเสรมใหราษฎรเปลยนอาชพทำนากงมาทำเกษตรผสมผสานมรายไดเพมมากขน

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 120 11/19/13 11:42:37 PM

121

พระราชกรณ ยก จด านการแพทย และ สาธารณสข

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนความสำคญ ในดานการแพทยและสาธารณสขเปนลำดบตนๆ ของ พระราชกรณยกจทงปวง เนองจากสมเดจพระบรมราชชนก และสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนทรงสำเรจ การศกษาทางดานสาธารณสข ทรงตระหนกวาสขภาพ อนามยของประชาชนเปนจดเร มตนของการพฒนา ประกอบกบในชวงเวลา ๒๐ ปแรกททรงขนครองสรราช สมบตนน การแพทยและสาธารณสขของไทยยงไมเจรญ มโรคระบาดเกดขนอยางตอเนอง การคมนาคมยงไมสะดวก ราษฎรทอยในทองถนทหางไกลและทรกนดารจงเดนทาง ไปสถานพยาบาลลำบากมาก และสวนมากยงอาศยนำจาก แมนำลำคลองในการดำรงชวต เมอมโรคระบาดจงตดตอและระบาดไดงาย ดวยทรงตระหนกวา รางกาย ทแขงแรงและจตใจทแจมใสเบกบาน เปนหวใจของการทำใหชวตมความสข ดงพระราชดำรสพระราชทาน ในพธพระราชทานรางวลมหดล ประจำป ๒๕๓๙ เมอวนท ๓๑ มกราคม ๒๕๔๐ ความตอนหนงวา

“...การแพทยและการสาธารณสข เปนพนฐานท สำค ญอยางหนงของการ พฒนาประเทศไมมประเทศใดในโลกจะเจรญ กาวหนาไดอยางสมบรณแบบหากประชากร ในประเทศนนๆ ยงมสขภาพพลานามย ไมดพอ...”

การทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอชวยเหลอราษฎรในชวงตนจงเนนทการแพทย และสาธารณสข ทรงต งกองทนและกอต งมลนธ ตางๆ มากมาย อาท ทนภมพล ทนโปลโอสงเคราะห

ทนปราบอหวาตกโรค ทนวจยประสาท มลนธราชประชามาสย ในพระบรมราชปถมภ และมลนธรางวล สมเดจเจาฟามหดล ในพระบรมราชปถมภรวมทงพระราชทานพระราชทรพยสรางตกผปวย อาท ตกมหดลวงศานสรณ ทรงประกาศเชญชวนประชาชนทางสถานวทย อ.ส. พระราชวงดสต รวมบรจาค และชวยเหลอผปวยและครอบครว เสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมพระราชทานกำลงใจแกผปวย

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 121 11/19/13 11:42:38 PM

122

แพทย และพยาบาล พระราชทานเรอเวชพาหน เพอรกษาพยาบาลผปวยทอยรมแมนำตลอดจน มพระราชดำรใหพฒนาหนยนตคณหมอพระราชทาน เพอชวยประชาสมพนธงานกาชาด และตอบปญหา สขภาพจต

นอกจากน ยงมแพทยพระราชทาน ซงออกหนวยรกษาผปวยในชวงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมราษฎรตามภมภาค ตางๆ อกทงยงทรงใหอบรมหมอหมบาน ใหแกราษฎรทมความสมครใจไดมความรในการปฐมพยาบาล การจายยาสามญ และการใหความรเกยวกบการตดตอราชการและสถานพยาบาล และพระราชดำร เกยวกบเสนทางเกลอ คอสบหาตนทางผลตเกลอเพอเตมสารไอโอดนกอนสงจำหนาย เพอบรรเทาปญหา ประชากรเปนโรคขาดสารไอโอดนในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนตน

พระราชกรณยกจอเนกประการดงกลาวน ไดชวยใหประเทศไทยผานพนโรคระบาดและโรคภย ไขเจบนานปการ รวมทงเปนตวอยางของประเทศทประสบปญหาเดยวกนในเวลาตอมา

การพฒนาและอนรกษดน

เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเรมงานพฒนาประเทศ งานจดและพฒนาทดนเปนงานแรกๆ ทพระองคทรงใหความสำคญดวยทรงเหนวาท ดนเปนปจจยพนฐานท สำคญมากเชนเดยวกบเรองนำ จงไดทรงเรมโครงการพฒนาทดนหบกะพง เมอป ๒๕๑๑ โดยใหเกษตรกรจำนวน ๑๒๐ ครอบครวเขาไปทำกนในพนท ๑๐,๐๐๐ ไร และมสวนราชการตางๆ เขาไปชวยเหลอราษฎรบกเบก ททำกน อนเปนการแกไขปญหาการไมมทดนทำกนของเกษตรกร

พระองคทรงเลอกพนทปาเสอมโทรม ทงราง วางเปลา นำมาจดสรรใหแกราษฎรโดยใหสทธ ทำกนชวลกหลาน แตไมใหกรรมสทธในการถอครอง งานจดพนททำกนนครอบคลมถงกลมชาวไทย ภเขา เพอหยดยงลกษณะการเพาะปลกดำรงชพทเปนเหตใหเกดการทำลายปาไมไปเปนจำนวนมากดวย ทรงมหลกการในการจดพ นทวาตองวางแผนการจดใหดเสยต งแตตน โดยใชแผนทและภาพถาย

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 122 11/19/13 11:42:40 PM

123

ทางอากาศชวยดวย ไมควรทำแผนผงท ทำกน เปนลกษณะตารางสเหลยมเสมอไปโดยไมคำถงถง สภาพภมประเทศ แตควรจดสรรททำกนตามแนวทาง พนทรบนำจากโครงการชลประทาน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทาน พระบรมราโชวาทแกประธานกรรมการสมาคมธนาคารไทย และคณะผแทนธนาคารตางๆ ณ พระตำหนกจตรลดารโหฐาน เมอวนท ๑๔ มถนายน ๒๕๑๔ ความตอนหนงวา

“...ในขณะนขอทสำคญสำหรบประชาชนคอจะตองมททำมาหากนและโดยเฉพาะ สำหรบผทเปนกสกรจำเปนทจะใหเขามทดนของตนเองตองสามารถทจะผลตผลผลตหาเลยงชพตนเองใหไดดและตองรกททำกน...”

หลงจากการจดพนท ทำกนในระยะแรกแลว พระองคทรงขยายขอบเขตงานพฒนาทดนดานอนๆ ออกไป โดยเรมงานทางดานวชาการมากขน เชน การวเคราะหและการวางแผนการใชทดน เพอใหมการใชประโยชนทดนอยางเตมขดความสามารถ และใหเหมาะสมกบลกษณะสภาพดน ทรงแนะนำใหเกษตรกรทดลองใชวธการตางๆ เพ อบำรงรกษาดน ซงวธการสวนใหญเปนวธการ ตามธรรมชาตทพยายามสรางความสมดลของสภาพแวดลอมใหเกดขน เชน ใหมการปลกไมใชสอย รวมกบการปล กพชไร ซ งจะชวยใหพชไรอาศยรมเงาของไม ใชสอย และไดรบความช มช น จากดนมากกวาทจะปลกกลางแจง เปนตน

ในระยะตอมา พระบาทสมเดจพระเจาอย หวทรงสนพระราชหฤทยงานพฒนาท ด นท มสภาพธรรมชาตและปญหาท แตกตางกนออกไปในแตละภมภาค จงมพระราชดำรเก ยวกบ งานแกไขปญหาทดนทเนนเฉพาะเรองมากขน เชน งานทดลองวจยเพอแกไขปญหาดนเคม ดนเปรยว ในภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปญหาดนพรในภาคใตและทดนชายทะเล รวมทง งานเกยวกบการแกไขปรบปรงและบำรงรกษาดนทเสอมโทรมพงทลายจากการชะลางทเกดขนโดยทวไป อกดวย โครงการตางๆ ในระยะหลงจงเปนการรวบรวมความรทงทางทฤษฎและปฏบต และนำเอา การพฒนาหลากหลายสาขามาใชรวมกน ดงจะเหนไดจากแนวคดและตวอยางงานพฒนาทดน ในศนยศกษาการพฒนาหลายแหง

สำหรบทดนปาสงวนทเสอมโทรมและราษฎรไดเขาไปทำกนอยแลวนน ทรงเหนวารฐนาจะ ดำเนนการตามความเหมาะสมของสภาพพนทนนๆ เพอใหกรรมสทธแกราษฎรไดทำกนอยาง ถกกฎหมาย แตมไดเปนการออกโฉนดทจะสามารถนำไปซอขายได เพยงแตใหออกใบสญญารบรองสทธ

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 123 11/19/13 11:42:44 PM

124

ทำกน (สทก.) แบบมรดกตกทอดแก ทายาทใหสามารถทำกนไดตลอดไป และดวยวธการนไดชวยใหราษฎรม กรรมสทธทดนเปนของตนเองและ ครอบครว โดยไมอาจนำทดนนน ไปขาย และไมไปบกรกพนทปาสงวนอนๆ อกตอไป

การสรางและใหความชวยเหลอในสงทจำเปนกอน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานพระราชดำรส เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๒๓ เกยวกบ การพฒนาประเทศวาตองวนจฉย พจารณาใหรอบคอบวาอะไรควรทำเรงดวน อะไรควรทำไดกอน และอะไรทยงไมควรทำ ทรงยกตวอยางการเสดจพระราชดำเนนทรงเยยมราษฎรหมบานหนงทจงหวด สโขทย มราษฎรเขามากราบบงคมทลขอใหพฒนาถนนลกรงซงสญจรไปมามฝนมาก ใหเปนถนนลาดยาง ซงพระองคทรงมองวาการพฒนาโครงสรางพนฐานเปนเรองทจำเปน แตถนนลกรงกยงใชการไดพอสมควร มสงทเรงดวนกวาคอแหลงนำ เพอเกบกกนำไวเพาะปลกและไวใชอปโภคบรโภคไดตลอดป ซงจะชวยใหชาวบานมรายไดเพมขน ๒ - ๓ เทา แลวการพฒนาถนนกคงเปนเรองททำไดงายในลำดบถดไป

“...กเลยถามเขาวาพวกเราชอบกนอะไรชอบกนขาวหรอชอบกนฝนเขากบอกวา ชอบกนขาวถาชอบกนขาวกสมควรทจะพฒนาใหมขาวมากขนใหมรายไดเมอกนขาวไดแลว และมรายไดมากขนการลาดยางพฒนาถนนนนเปนเรองเลกงายมากเขากพอเขาใจ...”

และเมอเดอนกนยายน ๒๕๑๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ เยยมวดสมยสวรรณ จงหวดสราษฎรธาน เจาอาวาสไดกราบบงคลทลขอพระราชทานอโบสถ ซงเดมมโบสถอยแลวแตเปนเพยงหลงคา

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 124 11/19/13 11:42:52 PM

125

สงกะส เสาไมมฝา ใครๆ อาจจะนกวาคงจะทรงพระราชศรทธาพระราชทานโบสถใหมทงหลง สราง อยางวจตรตามแบบของกรมศลปากร แตหาเปนเชนนนไม ทรงพระกรณาพระราชทานไมและสงกะส กบตะปแกวด มพระราชกระแสรบสงกบเจาอาวาสใหใชวสดกอสรางทพระราชทานนนตอเตมตวโบสถ ทมอยกอนแลว ใหพอทจะใชเปนทประกอบสงฆกรรมไปกอน

แสดงใหเหนชดในพระบรมราโชบายทจะใหพฒนาอยางคอยเปนคอยไป ไมโปรดทจะใหเกด โบสถหลงงามและงดงามขน ทามกลางกระทอมซอมซอของประชาชนผยากไรและขดสน

ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนความสำคญของการม “ตนแบบของความสำเรจ” หรอตวอยางของการพฒนาในแตละพนท และเปนแนวทางทราษฎรสามารถทำตามตวอยางไดโดยงาย จงมพระราชดำรจดตง “ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร” ขน ดงพระราชดำรส เมอวนท ๑๑ กนยายน ๒๕๒๖ ความตอนหนงวา

“...เปนการสาธตการพฒนาเบดเสรจ หมายถง ทกสงทกอยาง ทกดานของ ชวตประชาชนทจะหาเลยงชพในทองทจะทำอยางไร และไดเหนวทยาการแผนใหม จะสามารถทจะหาดวธการจะทำมาหากนใหมประสทธภาพ...ดานหนงกเปนจดประสงค ของศนยการศกษา กเปนสถานทสำหรบคนควา วจยในทองท เพราะวาแตละทองทสภาพฝนฟาอากาศและประชาชนในทองทตางๆ กน กมลกษณะแตกตางกนมาก เหมอนกน... กรม กองตางๆ ทเกยวของกบชวตประจำวนทกดานไดสามารถแลกเปลยน ความคดเหนปรองดองกนประสานงานกนตามธรรมดาแตละฝายตองมศนยทรวบรวม กำลงทงหมดของเจาหนาททกกรมกองทงในดานเกษตรหรอในดานสงคมทงในดาน หางานการสงเสรมการศกษามาอยดวยกน กหมายความวา ประชาชนซงจะตอง

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 125 11/19/13 11:42:53 PM

126

ใชวชาการท งหลายกสามารถท จะมาด สวนเจาหนาท จะใหความอนเคราะหแก ประชาชนกมาอยพรอมกนในทเดยวกน เหมอนกน ซงเปนสองดาน กหมายถงวา ทสำคญปลายทางคอประชาชนจะไดรบประโยชน และตนทางของผเปนเจาหนาท จะใหประโยชน...”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดม พระราชดำรสถงวตถประสงคในการจดต งศนยศกษา การพฒนาฯ ความตอนหนงวา

“...วตถประสงคของการจดตงศนยศกษาการพฒนาฯ กคอ การพฒนาททำกน ของราษฎรใหมความอดมสมบรณข น โดยการพฒนาท ด น พ ฒนาแหลงน ำ ตลอดจนฟนฟปาและใชหลกวชาการเกษตรในการวางแผนการเพาะปลกและเลยงสตว โดยใชเงนจากการบรจาคจากผมจตศรทธาเปนทนในการพฒนาศนยศกษาการพฒนาฯ จะเปนฟารมตวอยางทเกษตรกรทวไปและเจาหนาทฝายพฒนาสามารถมาเยยมชม ชมการสาธตเก ยวกบการเกษตรกรรม เพอเปนการศกษาหาความร นอกจากนน ยงทำหนาทเปนศนยกลางการพฒนาพนทรอบๆ บรเวณโครงการใหมความเจรญ เม อราษฎรเรมมสภาพความเปนอย ดขน กอาจพจารณาจดตงโรงสขาวสำหรบ หม บานแตละกลมตลอดจนจดตงธนาคารขาวของแตละหม บาน เพอฝกใหรจ ก พงตนเองไดในทสด...”

ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรเปนศนยรวมของการศกษาคนควาทดลอง และปฏบตการพฒนาในแขนงตางๆ โดยยดขอเทจจรงและปญหาในแตละภมภาคทแตกตางกนเปนหลก โดยมแนวทางและวตถประสงคในการดำเนนงาน ดงน

เปนสถานทศกษา คนควา ทดลอง วจย เพอแสวงหาแนวทางการพฒนา วธการแกปญหา ตลอดจน เทคโนโลยสมยใหมทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพแวดลอม และการประกอบอาชพของราษฎรทอย

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 126 11/19/13 11:42:56 PM

127

ในพนทนน รวมทงขยายผลจากความร หรอการทดลอง และการวจยใหกระจายไปสประชาชนอยาง กวางขวางดวยเทคนควธการอยางงาย โดยผานการสาธตและการอบรมในรปแบบตางๆ ในขณะเดยวกน กมผลการศกษาทดลองทไมประสบผลสำเรจ แตมคณประโยชนในฐานะเปนตวอยางทไมควร ดำเนนการตาม นอกจากน ยงมสวนของการสาธตเทยบเคยง ระหวางพนทกอนและหลงการพฒนา และการปรบปรงดดแปลงดวย

เปนแหลงแลกเปลยนสอสารระหวางนกวชาการ นกปฏบต และประชาชน โดยใหศนยศกษา การพฒนาฯ เปนแหลงผสมผสานวชาการและการปฏบต โดยเปนแหลงความรของราษฎร แหลงศกษา ทดลองของเจาหนาทผปฏบตงาน และแหลงแลกเปลยนถายทอดประสบการณและแนวทางแกไข ปญหาระหวางคน ๓ กลม คอ นกวชาการ เจาหนาท และราษฎร

เปนการพฒนาแบบผสมผสาน ศนยศกษาการพฒนาฯ เปนตวอยางทดของแนวความคดแบบสหวทยาการ โดยแตละแหง จะเปนแบบจำลองของพ นทและรปแบบการพฒนาทควร จะ เป น เพ อก อ ให เ ก ดประ โยชน ส ง ส ด ในพ นท น น ๆ อนจะเปนตวอยางวา ในพ นทและรปแบบการพฒนาพ นท ลกษณะหนงๆ น น จะสามารถใชประโยชนอย างเตมท ไดโดยวธใดบาง โดยใชความรทกสาขาใหเปนประโยชนเกอหนน กนอยางทส ด มใชการพฒนาเฉพาะทางใดทางหนง และ ระบบของศนยศกษาการพฒนาฯ จะเปนการผสมผสานไมเพยง เฉพาะเรองความรเทานน แตตองมการผสมผสานการดำเนนงาน และการบรหารทเปนระบบดวย

เนนการประสานงานระหวางสวนราชการ แนวทางการดำเนนงานของศนยศกษา การพฒนาฯ ทกแหงเนนการประสานงาน แผน และการจดการระหวางกรม กอง และสวนราชการตางๆ เพอแกไข ปญหาระบบราชการ

เปนศนยบรการแบบเบดเสรจ (One Stop Service) กลาวคอ ศนยศกษาการพฒนาฯ มการศกษา ทดลอง และสาธต ใหเหนถงความสำเรจของการดำเนนงานพรอมๆ กนในทกดาน ทงดานการเกษตร ปศสตว ประมง ตลอดจนการพฒนาทางดานสงคม และงานศลปาชพ ในลกษณะ ของ “พพธภณฑธรรมชาตทมชวต” เมอผสนใจเขาไปศกษาดงานโดยจะมใหดไดทกเรองในบรเวณ ศนยศกษาการพฒนาฯ ทงหมด ผสนใจหรอเกษตรกรจะไดรบความรรอบดาน อกทงมความสะดวก รวดเรว ซงนำไปสการไดรบประโยชนสงสด

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 127 11/19/13 11:43:14 PM

128

เมอผลการศกษาของแตละศนยประสบ ผลสำเรจ จะทำการขยายผลไปยงหมบานทตง อยรอบๆ ศนยฯ เรยกวา “หมบานรอบศนยฯ” ซ งเป นหมบ านเปาหมายอนดบแรกโดยให เกษตรกรเขามารบการอบรม หรอจดสงเจาหนาท ออกไปใหคำแนะนำ เมอสงเสรมใหกบหมบาน รอบศนยจนไดผลในระดบหนงแลว หมบาน เหล าน จะทำหน าท เป นหม บ านตวอย าง ใหเกษตรกรพนทอนๆ ทหางออกไปไดเขามา ศกษาและดงานได เพอสามารถขยายขอบเขตกวางขวางออกไปเรอยๆ

นอกจากน ศนยศกษาการพฒนาฯ ยงไดขยายผลการดำเนนงานทมประสทธภาพแลวไปสพนท แหงอนในลกษณะของ “ศนยสาขา” เพอทำการศกษาเปนการเฉพาะเรองในพนทนนๆ แลวนำผล การศกษาไปสงเสรมใหเกษตรกรนำไปใชในการประกอบอาชพใหไดผลดยงขน

ปจจบนศนยศกษาการพฒนาฯ มอย ๖ แหง กระจายอยทวทกภมภาคของประเทศ แตละศนยจะม สภาพภมศาสตรทเปนตวแทนของแตละภมภาคนนๆ ซงมสภาพปญหาทแตกตางกน โดยทำการศกษา วจย และ หาแนวทางการพฒนาทเหมาะสมกบพนทนนๆ เพอพฒนาใหมสภาพสมบรณสามารถทำการเกษตรได ดงน

๑) ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดำร จดตงข นเมอวนท ๘ สงหาคม ๒๕๒๒ ทอำเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา เนองจากสภาพพนทเสอมโทรมไมสามารถ ทำการเกษตรไดเนอดนเปนทราย มการชะลางพงทลายของดนสงขาดความอดมสมบรณ เนองจากการ บกเบกปาทสมบรณเพอปลกออยมนสำปะหลง ยคาลปตส ตดตอกนเปนเวลานาน โดยไมมการปรบปรงบำรงดน ทำใหดนแปรสภาพเปนทราย ผลผลตพชทไดรบตำ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงมพระราชดำรใหจดต งศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชดำรขน เพอพฒนาใหเปนศนยตวอยางดานเกษตรกรรมทสมบรณแบบ มการคนควา ทดลอง และสาธตการพฒนาททำกนของราษฎรใหมความอดมสมบรณ โดยการพฒนาทดนและแหลงนำ ฟนฟสภาพปา วางแผนการเพาะปลกและการเลยงสตว และสงเสรมศลปาชพหตถกรรมพนบาน และอตสาหกรรมในครวเรอน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ ใหจดตง โรงสขาวพระราชทานไวทศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯ เพอใหมการศกษาการสขาวแบบสหกรณ และใหบรการชวยเหลอเกษตรกรในหมบานรอบศนยฯ และบรเวณใกลเคยงอกดวย โดยมกรมพฒนาทดน เปนหนวยงานหลกในการประสานการดำเนนงานในพนท

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 128 11/19/13 11:43:15 PM

129

ผลสำเรจของศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชดำร ไดขยายผลไปสพนทตำบลเขาหนซอน ตำบลเกาะขนน และตำบลบานซอง อำเภอพนมสารคาม และตำบลเสมดเหนอ อำเภอบางคลา จงหวดฉะเชงเทรา ซงประกอบดวยหมบานรอบศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯ รวม ๑๙ หมบ าน เน อท ๑๔๐,๗๘๙ ไร โดยไดดำเนนการฝกอบรมใหความร แกเกษตรกร สน บสน น และชวยเหล อดแลใหม การจดต งกล ม เกษตรกร จนม ความเขมแขงและม ชวต ความเปนอยทดขน นอกจากน ปราชญชาวบานและผทประสบความสำเรจในการนำความรทเขามา ฝกอบรมในศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอนฯ ไปประกอบอาชพ ยงไดใชบานของตวเองเปนศนย เรยนรตวอยางความสำเรจตามแนวพระราชดำร แกคณะผสนใจทเขาเยยมชมศกษาดงาน

๒) ศนยศกษาการพฒนาพกลทองอนเนองมาจากพระราชดำร จดตงขนเมอวนท ๖ มกราคม ๒๕๒๕ ทอำเภอเมอง จงหวดนราธวาส สภาพพนทเดมเปน “ดนพร” ซงเปนดนเปรยวและคณภาพตำ ศนยฯ แหงนจงทำหนาทศกษาวจยดนพรและพฒนาดนอนทรย ใหสามารถนำมาใชประโยชนทางดาน เกษตรกรรมไดมากทสด ตามแนวพระราชดำร “โครงการแกลงดน” พรอมทงสงเสรมพฒนาอาชพ ในสาขาตางๆ ทงการเกษตร เลยงสตว และการเกษตรอตสาหกรรมทเหมาะสมกบสภาพพนท ตลอดจน สงเสรมสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการอนรกษและรกษาระบบนเวศวทยาใหคงความสมบรณ เพอใหเกษตรกรสามารถพงตนเองได

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานพระราชดำรใหศนยฯ แหงนทดลองทำไบโอดเซล นำนำมนปาลมบรสทธมาใชกบเครองจกรกลทางการเกษตร ตอมาสำนกวจยและพฒนามหาวทยาลย สงขลานครนทร รวมกบศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯ นำผลปาลมนำมน และนำมนพชทใชแลว มาผลตนำมนไบโอดเซลเปนพลงงานทดแทนนำมนเชอเพลง โดยมกรมพฒนาทดนเปนหนวยงานหลก ในการประสานการดำเนนงานในพนท

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 129 11/19/13 11:43:18 PM

130

ศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯ ไดถายทอดความรและเทคโนโลยในการแกลงดนใหแกเกษตรกร ในพนทตางๆ ทประสบปญหาดนเปรยวจด จนสามารถปลกพชตามหลกเกษตรทฤษฎใหมได นอกจากน ศนยศกษาการพฒนาพกลทองฯ ยงไดรบผดชอบศนยเรยนรตามแนวพระราชดำร จำนวน ๒๑ จด เพอเปนแหลงเรยนรโดยปราชญชาวบานของโครงการ

๓) ศ นย ศ กษาการพ ฒนาอ าวคงกระเบนอนเนองมาจากพระราชดำร จดต งข นเมอวนท ๒๘ ธนวาคม ๒๕๒๔ ทอำเภอทาใหม จงหวดจนทบร ในอดต ทผ านมาประชาชนไดรบความเดอดรอน ในการทำมาหากน เนองจากพนทบรเวณนและ ทะเลชายฝงใกลเคยงอนเปนแหลงทรพยากร ธรรมชาตเสอมโทรมอยางรนแรง พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวจงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหสำรวจขอเทจจรง ซงทรงพบวา สภาพปาชายเลนรอบชายฝงอาวคงกระเบน ซงเปนเขตปาสงวนนน พนทบางสวนมสภาพปาเสอมโทรมลง และราษฎรไดบกรกเขาไปจบจองและประกอบอาชพอย จำนวนหนง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงมพระราชดำรใหจดตงศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบนฯ ขน เพอศกษาคนควาปรบปรงสภาพแวดลอมดานประมงชายฝง เพอใหเกษตรกรสามารถเพมผลผลต เพอการพงตนเองในระยะยาว

ศนยฯ แหงนดำเนนงานในลกษณะ “สหวทยาการ” โดยความรวมมอจากหลายหนวยงาน เพอสรางรายไดและใชทรพยากรทองถนใหเกดประโยชนหลายกจกรรมครอบคลมถงการดแลรกษาสภาพปา โดยการสงเสรมการปลกพช เลยงปลา หอย กงระบบปด ทไมทำลายสงแวดลอม รวมถงนำเลนจากการ เลยงกงมาใชประโยชนดานเกษตรกรรมตอ โดยมการดำเนนงานในกจกรรมทสำคญ อาท การสงเสรม และพฒนาอาชพเกษตรกรรมในพนทรอยตอปาชายเลนและเชงเขา การอนรกษปาชายเลนทสมบรณ รอบอาวคงกระเบน การสงเสรมและพฒนาการเพาะเลยงสตวนำชายฝง โดยมกรมประมงเปนหนวยงาน หลกในการประสานการดำเนนงานในพนท

ผลสำเรจของศนย ศกษาการพฒนาอ าวค งกระเบนฯ ทำใหสามารถพฒนาและฟ นฟ ทรพยากรชายฝงใหคงความอดมสมบรณ มความหลากหลายของนกเพมขน หญาทะเลมแนวโนม เพมขน ความหนาแนนของสตวนำกลมหอยเพมขน ปรมาณสตวนำทจบไดเพมขน ปลาพะยน หวนคนกลบมาสอ าวค งกระเบน คณภาพนำและดนอยในเกณฑมาตรฐาน เปนผลใหระบบนเวศ

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 130 11/19/13 11:43:19 PM

131

ในอาวคงกระเบนมความสมบรณทงชนดและ ปรมาณสตวนำ สงผลใหคณภาพชวตของ ชาวประมงขนาดเลกดขน นอกจากน ประชาชน ทนำองคความรทไดเรยนรจากศนยฯ ไปปรบใช จนประสบความสำเรจ เกดศนยเรยนรตวอยาง ความสำเรจตามแนวพระราชดำร ในจงหวด จนทบร

๔) ศ นยศ กษาการพฒนาภพาน อ นเน องมาจากพระราชดำร จดต งข นเม อวนท ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๒๕ ทอำเภอเมอง จงหวดสกลนคร สภาพพนทโดยทวไปของภาคตะวนออกเฉยงเหนอมกประสบปญหาดนคณภาพตำ ไมสามารถอมนำไวไดและมความเคม เนองจากขาดความอดมสมบรณของทรพยากรปาไม นำ และแรธาต แหลงนำธรรมชาตมไมเพยงพอ ทำใหดนขาดความชมชน สงผลตอการเพาะปลก มการแผวถางปา เพอประกอบอาชพจนทำใหแหลงตนนำและระบบนเวศถกทำลาย

พระบาทสมเดจพระเจาอย หว จงม พระราชดำรใหจดต งศนย ศกษาการพฒนาภพาน อนเนองมาจากพระราชดำรขน เพอเปนแบบจำลองของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และเปนพนทสวนยอ ทสอดคลองกบการแกปญหา และศกษาวธการพฒนาของภมภาคนไดอยางเหมาะสม โดยมงศกษา วจยเก ยวกบการทำเกษตรกรรมทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนนในดานการปรบปรงบำรงดน การเรงรดพฒนาปาไมโดยอาศยระบบชลประทาน และการปลกพช เศรษฐกจทม ผลตอการเพ มรายไดของเกษตรกร สำหรบเปนตวอยางอนจะนำไปสความสามารถ ในการพงตนเองไดตอไป และใหราษฎรนำไปปฏบตในพนทของตนเองได กจกรรมสำคญทดำเนนการ ในศนยฯ อาท การพฒนาปาไมในเขตปรมณฑลของศนยฯ ดวยระบบชลประทาน การพฒนา แหลงนำเพอการเกษตรและอปโภคบรโภค การสงเสรมพฒนาอาชพการเกษตร ปศสตว และประมง รวมถงการปลกยางพารา สวนดานการพฒนาทดน เนนการจดการดนลกรงเพอปลกไมผล โดยม กรมชลประทานเปนหนวยงานหลกในการประสานการดำเนนงานในพนท

ผลการศกษา วจย ทดลอง ของศนยศกษาการพฒนาภพานฯ ประสบความสำเรจและมความ โดดเดนมาอยางตอเนอง มผลการทดลองกวา ๒๐๐ เรอง ซงสามารถนำมาขยายผลเปนแนวทางในการ ดำเนนชวตและประกอบอาชพเกษตรกรได และขยายผลสศนยสาขา ๓ แหง ไดแก โครงการพฒนา พนทลมนำหวยบางทรายตอนบนอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดมกดาหาร โครงการพฒนาพนท ลมนำกำอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดนครพนม และโครงการพฒนาพนทลมนำลำพะยงตอนบน

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 131 11/19/13 11:43:21 PM

132

อนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดกาฬสนธ นอกจากน ประชาชนทไดเขามาฝกอบรมไดนำความร ทไดไปใชในการประกอบอาชพจนประสบความสำเรจ และขยายไปศนยเรยนร เศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดำร ในจงหวดสกลนคร

๕) ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดำร จดตงขนเมอวนท ๑๑ ธนวาคม ๒๕๒๕ ทอำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม ในคราวทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจฯ ไปตรวจเขอนหวยฮองไครตอนลาง ทรงพบวาผนดนดงกลาวเปนพนทปาเสอมโทรม ซงเกดจาก การลกลอบตดไมและจากไฟไหมปา และดนสวนใหญถกชะลางเหลอเปนหนลกรงและกรวด

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงทรงขอใชบรเวณลมนำหวยฮองไครทงลมนำ จดตงเปน ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดำร และไดพระราชทานแนวทาง การดำเน นงานเน นการศกษาคนควารปแบบท เหมาะสมของการพฒนาพ นท ตนน ำลำธาร เพอประโยชนทางเศรษฐกจ รวมทงรปแบบการพฒนาตางๆ ททำใหเกษตรกรพงตนเองไดโดยไมทำลาย สภาพแวดลอมทางธรรมชาต อาท การพฒนาใหเนนเรองการอนรกษตนนำลำธารเปนพเศษ ไดแก การปลกปาในพนททม การนำระบบชลประทานภายนอกเขามาเสรม การปลกปาตามแนวรองเขา โดยใชฝายกกเกบนำขนาดเลกรกษาความชมชนหรอ “Check Dam” การปลกปาในเขตพนทรบนำฝน ศกษาระบบการควบคมไฟปาในลกษณะ Wet Fire Break ควบคกบงานศกษาพฒนาปาตนนำลำธาร

นอกจากน ยงสงเสรมใหราษฎรในหมบานทอยบรเวณรอบอางเกบนำหวยฮองไครเขามาอย ในแผนงานโครงการ โดยเฉพาะใหกรมประมงวางแผนจดระบบการจบสตวนำ ใหพฒนาพนท สวนหนงเปนทงหญาสตวเลยง และใหศกษาผลผลตเกษตรเพออตสาหกรรม เชน หอม กระเทยม หญาหวาน รวมทงสมนไพรทเกยวของกบสขภาพอนามยและไมหอม โดยมกรมชลประทาน เปนหนวยงานหลกในการประสานการดำเนนงานในพนท

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 132 11/19/13 11:43:24 PM

133

ผลการดำเนนงานของศนยฯ ไดขยายผลใหมการกอสรางฝายทงในรปแบบฝายผสมผสาน ฝายกงถาวร และฝายถาวร รวมทงสนกวา ๒๖,๓๙๑ แหงในพนทตางๆ นอกจากน ไดถายทอดความร จากผลจากการศกษาแกผสนใจผานกระบวนการศกษาและฝกอบรมทงในดานการพฒนาและอนรกษ ลำธารตนนำ การทำประมงนำจด การเกษตร และการเพาะเหดเศรษฐกจ ขยายเปนเครอขายเกด ศนยเรยนรตวอยางความสำเรจตามแนวพระราชดำรเปนจำนวนมาก

๖) ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชดำร จดตงขนเมอวนท ๕ เมษายน ๒๕๒๖ ในเขตพนทของพระราชนเวศนมฤคทายวน ทตำบลหวยทรายและตำบลชะอำ อำเภอชะอำ จงหวดประจวบครขนธ ในอดตพนทนมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณ มสตวปาโดยเฉพาะเนอทราย อาศยอยเปนจำนวนมาก จงไดชอวา “หวยทราย” ภายหลงราษฎรจากพนทตางๆ อพยพเขามาอาศยทำกน โดยบกรกแผวถางปา ทำการเกษตรอยางผดวธ ทำใหพนทบรเวณดงกลาวแปรสภาพอยางรวดเรว ดนกลายเปนดนทรายและดนดานทไมมแรธาต สงผลใหระบบนเวศเสอมโทรมลงอยางรวดเรว

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มพระราชดำรใหพฒนาพนทหวยทรายใหเปนศนยศกษาการพฒนา เพอฟนฟสภาพแวดลอม ดวยการปลกปาและจดหาแหลงนำ โดยจดใหราษฎรททำกนเดมไดมสวนรวม ในการรกษาปาไมและไดประโยชนจากปาไม ควบคไปกบการพฒนาเกษตรกรรมทเหมาะสมเพอพฒนาอาชพ โดยเฉพาะอยางยงพชจากพระราชดำร ทนำไปสทฤษฎการปองกนการเสอมโทรมและพงทลายของดน โดยทรงศกษาถงศกยภาพ “หญาแฝก” และไดพระราชทานพระราชดำรใหดำเนนการศกษาทศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ ซงมทรายแขง ดนเหนยว หนปน และแรธาตตางๆ รวมตวกนเปนแผนแขงคลายหน ยากทพชชนสงจะเจรญเตบโต เมอปลกหญาแฝกในดนดานพบวา รากหญาแฝกสามารถหยงลกลงไปใน เนอดนดานทำใหดนแตกรวนขน สวนหนาดนจะมความชนเพมขน

ศนยฯ แหงนจงเปนแบบอยางของการฟนดน โดยปลกหญาแฝกเพอการอนรกษดนและนำ ในรปแบบตางๆ ตามแนวพระราชดำร และการพฒนาฟนฟสภาพปาเสอมโทรม โดยวธการใหเกษตรกร

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 133 11/19/13 11:43:27 PM

134

มสวนในการปลก ปรบปรง และรกษาสภาพปา พรอมๆ กบมรายไดและผลประโยชนจากปาดวย โดยม กองบญชาการตำรวจตระเวนชายแดนเปนหนวยงานหลกในการประสานการดำเนนงานในพนท

ผลสำเรจยงของศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ คอการพลกฟนผนดนทรายทเสอมโทรม ซงยากตอการปลกพชผลใดๆ กลบเปนดนทอดมสมบรณ ดวยการปลก “หญาแฝก” อนเปนแนวพระราชดำร ทฤษฎการปองกนการเสอมโทรมและพงทลายของดนซงประชาชนและหนวยงานตางๆ ทไดนอมนำ แนวพระราชดำรนำหญาแฝกไปปลก ตางพบวา นอกจากหญาแฝกจะชวยอนรกษดนและนำแลว ยงสามารถแกปญหาความแหงแลง ใบใชเปนปย เปนอาหารใหโค กระบอ และนำไปทำเปนผลตภณฑ ตางๆ รวมทงปลกเปนพนธ ไวขายได ตลอดจนสามารถปองกนนำทวมได เนองจากคณสมบต ของหญาแฝกทสามารถดดซบและชะลอการไหลบาของนำได

นอกจากน ประชาชนทอาศยโดยรอบศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ และในภมภาคอนๆ ไดรวมกบศนยศกษาการพฒนาหวยทรายฯ และนอมนำแนวพระราชดำรมาดำรงชวต อาท หลกปรชญา เศรษฐกจพอเพยง เกษตรทฤษฎใหม และการปลกหญาแฝกตามแนวพระราชดำร โดยนำมาปรบใช ในพนทของตน และประสบความสำเรจ ไดปรบเปลยนวถชวตใหม จนมความเปนอยทดขนตามลำดบ โดยบางรายเปนตนแบบถายทอดความรใหเกษตรกรในพนทและประชาชนทวไปไดเขามาศกษาดงาน และนำไปประยกตใช

ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรทง ๖ แหง ไดดำเนนงานสนองพระราชดำร เพอเปนแหลงศกษา ทดลอง สาธต และเผยแพรแนวพระราชดำรมากวา ๓ ทศวรรษ ผลสำเรจตางๆ ไดแสดงใหเหนถงการนำแนวพระราชดำรไปสการปฏบตอยางไดผลเปนรปธรรม ในพนทศนยศกษา การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรทง ๖ แหง

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 134 11/19/13 11:43:30 PM

135

การพฒนาตามแนวพระราชดำรทไดพระราชทานนน ทำใหพนดนมสภาพทดขนปาไมมความ สมบรณ พรรณไมและสตวนานาชนดมปรมาณเพมขน อกทงนำฝนในพนทกมปรมาณเพมขนดวย สงผลใหสามารถทำการเกษตรกรรมไดผลผลตดยงขน

ในวนน ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรจงเปนแหลงศกษาและเผยแพรความร อยางครบวงจร ทสรางประโยชนใหแกผนแผนดนไทยและราษฎรไดนำไปปรบใชในการดำรงชวตและ ประกอบอาชพอยางถกตอง และเหมาะสมในแตละพนท สงผลใหราษฎรไดรบประโยชนอยางทวถงและยงยน

ศนยศกษาการพฒนาฯ เปนตวอยางแหงความสำเรจในการบรณาการดานการบรหารอยางแทจรง ไมวาจะเปนการบรหารจดการคน การบรหารงบประมาณ รวมทงการวางแผนเพอตอบสนองตอความ ตองการของประชาชน เปนวธการททรงใชมากวา ๓๐ ป เปนตวอยางใหแกหนวยงานของรฐนำไปใช ปฏบตและดำเนนการในปจจบน อาท โครงการเรยนรตามรอยพระยคลบาท โครงการทฤษฎใหม การบรหารงานแบบบรณาการของผวาราชการจงหวดและการพฒนาประเทศ โดยมงเนนคนเปน ศนยกลางของการพฒนา

บรหารแบบบรณาการ:การทรงงานเพอประโยชนสขทยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมสจธรรมแหงแนวพระราชดำร ทปรากฏชดเปนรปธรรมในการทรงงาน ท กๆ เร อง โดยเฉพาะอย างย ง “การทรงงานทมการบรหารอยางบรณาการ” เพ อแกไขปญหาและ ความเดอดรอนใหแกพสกนกร ทรงมองภาพใหญของการแกไขอยางเปน “องครวม” เสมอ และหากยอนกลบไป ดโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ตงแตเรมแรกจนกระทงถงปจจบน จะเหนวาแนวทางการพฒนาเหลานนเปนไปตาม “ลำดบขนตอน” ตามความจำเปน และทรงเนนการ “บรการรวมท จ ดเด ยว” โดยทรงมเป าหมายสำคญคอ เพอ “ประโยชนสขแกประชาชน” และหวใจอนสำคญยงของการพฒนาในทกพระราชกรณยกจนนคอ พระองคได “ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยน” ใหแกการดำรงชวตของประชาชนและการพฒนา ประเทศไทยไวแลวอยางรอบคอบและครบถวน

56-06-098_102-135_V-SCG.indd 135 11/19/13 11:43:30 PM

136

๔. มงผลสมฤทธพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมงมนทจะชวยเหลอประชาชนใหมคณภาพชวตทดข น

จงทรงทำทกวถทางเพอใหเกดผลสมฤทธดงพระราชประสงค แนวพระราชดำรในการพฒนาของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมลกษณะพเศษคอ ทรงมงผลของความ “คมคา” มากกวาความ “คมทน” ดงทเคยมพระราชกระแสวา “ขาดทนคอกำไร” การลงทนทไมคมทนแตใหผลคมคาคอความอยด มสขของประชาชน ถอเปนกำไรทจำเปนตองลงทน แมการลงทนนนจะไมคมทนและไมกลบมาเปน ตวเงน อกทงยงมลกษณะ “ไมตดตำรา” คอเปนการพฒนาทอนโลมและรอมชอมกบสภาพแหงธรรมชาต และสภาพของสงคมจตวทยาแหงชมชน รวมทงไมผกยดตดอยกบวชาการและเทคโนโลยทไมเหมาะกบสภาพทแทจรงของคนไทย

นอกจากน โครงการตางๆ ทพระองคมพระราชดำรและทรงศกษาจนมพระบรมราชวนจฉย ออกมาในทายทสดแลว มกจะพบวาเปนเรองงายและธรรมดา จนไมเคยมผใดคาดคดมากอน ซงเปนท ทราบกนดในหมนกพฒนาและนกวชาการวา พระองคโปรดทจะทำสงทยากใหกลายเปนงาย ทำสงท สลบซบซอนใหเขาใจงาย ดงมพระราชกระแสอยเนองๆ ถงคำวา “ทำใหงาย” ซงเปนหลกสำคญ ในการพฒนาทกโครงการของพระองค ทงในแนวความคดและดานเทคนควชาการจะตองสมเหตสมผล ทำไดรวดเรว และสามารถแกไขปญหา กอประโยชนไดจรง ตลอดจนมงไปสวถแหงการพฒนา อยางยงยน โดยมแนวพระราชดำรรวมทงตวอยางพระราชกรณกจและโครงการตางๆ ดงน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 136 11/20/13 12:51:32 AM

137


๔.๑ ขาดทนคอกำไร

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงถอวา “การให” และ “การเสยสละ” เปนการกระทำ อนมผลเปนกำไร โดยทรงทำทกอยางทจำเปนในชวงเวลาทเหมาะสม แมจะตองเสยคาใชจายมาก หรอตองขาดทน ทรงถอเปนการลงทนเพอความอยดมสขของราษฎร ตามแนวพระราชดำรดงตอไปน

“การให” และ “การเสยสละ” เปนการกระทำอนมผลเปนกำไรคอ ความอยดมสข ของราษฎร ดงเหนไดจากการสละทงพระราชทรพย พระวรกายและพระสตปญญา และเวลา เกอบทงหมดของพระองคในการเสดจพระราชดำเนนเพ อทรงชวยเหลอราษฎรตามถนทรกนดาร ทวประเทศ ในปหนงๆ รวมเวลาประมาณ ๘ เดอน โดยทรงใหความสำคญกบผลลพธทเกดข น จากการพฒนาอนจะชวยแกไขปญหาและกอใหเกดประโยชนส ขแกปวงประชาชาวไทย เชน ในคราวเสดจฯ เยอนประชาชนในเขตหวหน ทรงเหนความลำบากของประชาชนในหมบานเขาเตา ขาดแคลนนำอปโภคบรโภค อกทงชวงนำทะเลขนไดไหลเขาทวมพนทเกษตร ทำใหผลผลตเสยหาย พระองคจงทรงสละพระราชทรพยสวนพระองคจำนวน ๖๐,๐๐๐ บาท ใหกรมชลประทานกอสราง อางเกบนำเขาเตาซงนบเปนโครงการตามพระราชดำรแหงแรก

นอกจากน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสละความสขสวนพระองคในการมงมนปฏบต พระราชกรณยกจทงปวง ดงเปนทประจกษแกสายตาชาวไทยและชาวโลก เพอขจดทกข บำรงสข แกเหลาพสกนกร นบแตครองราชสมบตจวบจนปจจบนเปนเวลากวา ๖๗ ปแลว แมจะยงทรงพก พระวรกายในโรงพยาบาลกยงทรงงานตดตามและทรงคอยใหคำแนะนำการปฏบตงานพฒนาดานตางๆ เสมอมามไดขาด

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 137 11/20/13 12:51:35 AM

138

การดำเนนการใดๆ แมจะ ต อ ง เ ส ย ค า ใช จ า ยมากหร อต อ ง ขาดทน หากเปนการแกไขปญหา แ ล ะ ก อ ใ ห เ ก ด ป ร ะ โ ย ช น ส ข แ ก ประชาชน กเทากบพระองคไดกำไร โดยเฉพาะอยางยง การดำเนนโครงการ เพ อแก ไขป ญหาใหประชาชนและ ประเทศชาต ซ งไมอาจประเมนคาได หากผลทไดนนคอความสขของประชาชน ด ง ค ว ามหมายท พ ร ะบาทสม เด จ

พระเจาอยหวมพระราชดำรสในคราวพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔ ความตอนหนงวา

“...ภาษาองกฤษ“Our”หมายความวา “ของเรา”. “Our loss…”, “loss”กการเสยหาย “การขาดทน”. “Our loss is our…”, “Our” นกคอ “ของเรา”.“Ourlossisourgain…”,“gain”กคอ“กำไร”หรอ“ทได”“สวนทเปนรายรบ”.เปนอนวาพดกบเขาวา“Ourlossisourgain”.“ขาดทนของเราเปนกำไรของเรา”.หรอ“เราขาดทนเรากไดกำไร”....”

และดงแนวพระราชดำรของพระองค ตามคำบอกเลาของ ดร.สเมธ ตนตเวชกล ในหนงสอ “การทรงงานพฒนาประเทศ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ความตอนหนงวา “สำหรบพระองค จะเปนการแกไขปญหาโดยใชคาใชจายนอยทสด ตำทสด แตหากเหนปญหาทเกยวของกบมนษยนน บางครงแพงแสนแพงกตองทำ เพราะชวตของมนษยเราจะไปตราคาแบบวสดสงของไมได ซงพระองค ตรสวา ...ขาดทน คอ กำไร Our loss is our gain...การเสยคอ การได ประเทศชาตกจะกาวหนา และการทคนอยดมสขนน เปนการนบทเปนมลคาเงนไมได...”

การลงทนเพอประโยชนของประชาชนและสวนรวม ทรงเหนวาการลงทนบางอยาง แมจะตองใชทนทรพยมหาศาล แตหากผลทไดคอความอยดมสขของราษฎรอยางยงยน นบเปน ผลกำไรของประชาชน ดงพระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานแก คณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคลในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 138 11/20/13 12:51:35 AM

139

“...ในการกระทำใดๆ ถาเรา ยอมลงท นลงแรง ไปก เ หม อน เสยเปลาแตในทสดเรากลบจะไดรบ ผลด ทงทางตรง ทางออม. เรอง ตรงนกบงานของรฐบาลโดยแทถาหากวาอยากใหประชาชนอยด กนด รฐจะตองลงทน ตองสราง โครงการซ งต องใช เง นจำนวนเปนร อยเปนพ นเปนหม นลาน.ถาทำไปกเปน“loss”เปนการเสยเปนการขาดทน เปนการจาย คอรฐบาลตองตงงบประมาณรายจาย ซงมาจากเงนของประชาชน. แตวาถาโครงการด ในไมชาประชาชนจะไดกำไร จะไดผล. ราษฎรจะอยดกนดขน จะไดประโยชนไป สวนรฐบาลไมไดอะไร.แตขอนถาดใหดๆจะเหนวาราษฎรอยดกนดมรายได รฐบาล กเกบภาษไดสะดวกไมมการหนภาษ เพราะเมอมรายไดดขน เขากสามารถเสยภาษ ไดมากขน...”

การ “ขาดทน” เพอการได “กำไร” อนเปนความอยดมสขของประชาชนนน ประมาณคา ไมได โดยมแนวพระราชดำรวา การลงทนเพอการใดแลวชวยกอใหเกดความอยดมสขแกราษฎรนน ไมอาจประเมนมลคาได หรอหากจะประเมนมลคาแลวยอมกระทำได เชน การขาดทนเพอลดจำนวน ราษฎรทท กขยาก ยอมสงผลใหรฐบาลสามารถลดภาระการสงเคราะหหรอการชวยเหลอนนได อนเปนประโยชนตอประเทศชาตโดยสวนรวม ดงพระราชดำรสพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔ ความตอนหนงวา

“...การทคนอยดมความสขนนเปนกำไรอกอยางหนงซงนบเปนมลคาเงนไมได แตวาถาจะคดใหเปนมลคาเงนจรงๆ กคดได. เราตองจายในสงทไมนาจะตองจาย เชนทางรฐบาล โดยกระทรวงมหาดไทย โดยกรมประชาสงเคราะห หรอกรมอนๆ จะตองไปสงเคราะหราษฎรทยากจน ซงในปหนงๆ ตองใชเงนเปนจำนวนหลายรอย หลายพนลาน ในการสงเคราะหชาวบานท ยากจน โดยไมไดอะไรกลบคนมา. เพราะวาราษฎรทยากจนน เขาไมมกำลงทจะตอบแทนอะไรไดเลย. แมจะทำงาน กไมคอยได เพราะความยากจนแตวาถาเราสามารถทจะทำใหเขาอยดกนดขนหนอย.เขาจะสามารถหารายไดไดมากขนเรากจะลดการสงเคราะหลงได...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 139 11/20/13 12:51:42 AM

140

การ “ลงทน” ในชวงเวลาทเหมาะสม ยอมสงผลคมคามากกวาการทจะปลอยใหเสย โอกาสการพฒนานนไป โดยเฉพาะอยางยงหากเปนการลงทนเพอใหมผลผลตเพมมากขน หรอชวย ใหเกดประโยชนสขตอสวนรวมและประเทศ ถอเปนสงทคมคากบการลงทน หากปลอยไวใหเนนนาน อาจจะทำใหเสยโอกาสการพฒนาหรอการลงทนตามหลกวชาเศรษฐศาสตร ดงพระราชดำรสในโอกาส คราวเดยวกน ความตอนหนงวา

“...ถาหากรบทำโครงการ๑๐ลานบาท นน กไดกำไรแลวในปแรก ชดเชยจำนวน๒ ลานบาท ท วาแพงเกนไปนนไดแลวแตขอสำคญท สด ถาอยากทำโครงการใหไดเปนมลคา ๘ ลานบาทนน จะตอง เสยเวลาสอบราคา เสยเวลาทำแผนให รอบคอบจงยงทำไมไดในปนปนชาวบาน จงยงไมไดร บผลดจากโครงการ ครนป

ตอไปปนซเมนตกแพงขน เศรษฐกจกเปลยนแปลงไป ๘ ลานบาทไมพอแลว...จนกระทงเอาจรงในปท สาม อนมต ๑๐ ลานบาทกทำได แตผลดท ควรจะไดรบ ตงแตตนจากโครงการนนกไมไดรบ แลวกเปนอนวาตองเสยเงน ๑๐ ลานบาทอยด แตประชาชนตองทนเดอดรอนไปอกสองสามป ถายอม “ขาดทน” คอยอมเสย ๑๐ลานบาทตงแตตน กสามารถทจะ “ไดกำไร” คอประชาชนจะไดผลดตงแตปแรก ทางวชาเศรษฐกจแทๆกเปนอยางนไดเหมอนกนมตหรอคตพจนทวา“ขาดทนทำให มกำไรได”นนกเปนอนพสจนไดแลว...”

๔.๒ ไมตดตำรา

หลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนการอนโลมและรอมชอมกบ สภาพธรรมชาต สงแวดลอม สภาพสงคม และความเปนอยของประชาชนในชมชน โดยทรงประยกต ใชหลกวชาอยางซ อสตยและมเหตผล มงเรยนร จากประสบการณและทดลองหาแนวทางปฏบต โดยไมยดตดกบทฤษฎและหลกวชาการ รวมทงเทคโนโลยทไมเหมาะสมกบสภาพชวตความเปนอย ทแทจรงของคนไทย โดยมแนวพระราชดำรดงตอไปน

อนโลมและรอมชอมกบสภาพธรรมชาต สงแวดลอม สภาพสงคม และความเปนอย ของประชาชนภายในชมชน เพอใหการพฒนาในแตละพนทไมทำลายหรอฝนกบสภาพธรรมชาต

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 140 11/20/13 12:51:43 AM

141

และสงแวดลอมในพนทนนๆ จนทำใหเกดความเสยหาย โดยการพฒนาใดๆ ควรอยบนพนฐานของการให คนและธรรมชาตอยรวมกนอยางอาศยเกอกลกน และทสำคญอกประการหนงคอ จะตองสอดคลอง และเขาไดกบขนบธรรมเนยม วฒนธรรม ประเพณของทองถนในแตละแหง ซงจะสงผลใหการพฒนานน ไดรบความรวมมอจากราษฎร และเกดผลทเปนรปธรรมอยางยงยน

ดงจะเหนไดจากการท พระบาทสมเดจพระเจาอย หวม พระราชดำรจดต งศนย ศกษา การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรขนตามภมภาคตางๆ เพอเปนศนยรวมของการศกษาคนควา ทดลอง วจย และแสวงหาแนวทางและวธพฒนาดานตางๆ ทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพแวดลอม และการประกอบอาชพของราษฎรทอาศยอยในภมประเทศนนๆ โดยคำนงถงสภาพทแทจรง ของพ นทและปญหาเปนทต ง ดงพระราชดำรสในโอกาสทประธานคณะกรรมการพเศษเพ อ ประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ผเขารวมสมมนาและบคคลตางๆ ทเก ยวของ เขาเฝาฯ เพอรบพระราชทานพระบรมราโชบายเกยวกบการดำเนนงาน ณ ศาลาดสดาลย เมอวนท ๒๖ สงหาคม ๒๕๓๑ ความตอนหนงวา

“...ศนยศกษาการพฒนานนแมจะมการปลกขาวกอาจปลกขาวในลกษณะตางกน หรอดวาในภมประเทศอยางนเราจะปลกอยางไรอาจไมถกหลกวชากไดแตวาชาวบาน เขาทำอยางนนเรากทดลองบาง หรอวาถาปลกขาวไมเกดประโยชนกลองแกไขโดยใช วชาอนบาง จะเปนชลประทานกไดหรอดานการพฒนาทดนหรอดานวชาการเกษตร มาประยกตเพอทจะใหผลมากขนรวมทงตอจากปลกแลวทำอยางไรเกบรกษาอยางไรหรอสอยางไร ขายอยางไร คอหมายความวาใหสามารถทจะแกปญหาทงตนทาง ปลายทาง”

ไมผกมดยดตดกบวชาการ ประยกตใชหลกวชาอยางซอสตยและมเหตผล โดยไมยดตด อยกบตำราหรอทฤษฎจนเกนไป พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมงหมายใหทกคนตระหนกวา หลกวชา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 141 11/20/13 12:51:45 AM

142

ทงหลายจำเปนตองประยกตใชดวยวจารณญาณอยางมเหตผล และประสานสอดคลองกบวชาการอนๆ อยางเหมาะสม ดวยความซอสตยและสจรตใจตอวชาการและวชาชพของตน รวมทงมความหนกแนน และรอบคอบในหลกการ ไมนำวชาการไปใชอยางผดพลาด เพราะจะเปนการทำลายเกยรตภมของตนเอง และอาจกอใหเกดความเสยหายรายแรงได ดงพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของ มหาวทยาลยมหดล ณ อาคารใหม สวนอมพร เมอวนท ๒ กรกฎาคม ๒๕๓๐ ความตอนหนงวา

“…การใชวชาความรใหถกตองเปนประโยชน มหลกสำคญพงยดถอดงน ประการแรก ในฐานะผมวชาการและวชาชพระดบสงจะตองซอตรงบรสทธใจตอวชาการและ วชาชพของตนหมายความวาแตละคนจะตองพยายามควบคมความคดจตใจใหมนคง หนกแนนและรอบคอบในหลกการไมใหมกงายไมใหประมาทเลนเลอแลวนำวทยาการ ซงเปนของสง ไปใชอยางผดพลาดเพราะการกระทำ ดงนนเปนการทำลายวชาและทำลายเกยรตภมของตนโดยตรง ทงยงอาจกอใหเกดความเสยหายรายแรงมากมายขนไดอยางคาดไมถง ประการทสอง จะตองเขาใจใหถกวาการซอตรงบรสทธใจตอ วชาการนน มไดหมายถงการยดตำราหรอยดทฤษฎจนเหนยวแนนอยางเอาหวชนฝา หากมงหมายใหทกคนตระหนกวาหลกวชา ท งหลายจำ เปนต องประย กต ใช ด วย วจารณญาณใหถกเหตถกผล ใหถกสด ถกสวน และใหประสานสอดคลองกบ วชาการอนๆ อยางพอเหมาะพอด ผฉลาด ยอมจะต องคำน งถงผลอ นพ งประสงค ตามเปาหมาย และพยายามพจารณาใครครวญอยางละเอยดรอบคอบกอนทจะ นำมาใชเสมอทกครง จงหวงวาทานทงหลายจะไดนำขอแนะนำนไปขบคดใหเปน ประโยชนเปนความเจรญแกตนเองแกผอนตอไป…”

ไมยดตดกบเทคโนโลยทไมเหมาะสมกบสภาพชวตความเปนอยท แทจรงของคนไทย โดยจะตองคำนงถงหลกความจรงในสถานการณปจจบน ใหเหมาะสมกบการพฒนาในแตละเร อง แตละพนท วาควรจะตองใชเทคโนโลยระดบใด ซงบางพนทอาจไมจำเปนตองใชเทคโนโลยสมยใหม ททำใหสนเปลองโดยใชเหต และยงอาจไมสอดคลองกบวถชวตความเปนอยของประชาชน ดงนน จะตองไมหลงไปกบกระแสของเทคโนโลยทมการพฒนากาวหนาไปตลอดเวลา โดยควรใชปญญา ไตรตรองในการเลอกสงท เหมาะสม และมงทางสายกลางทเน นการปฏบ ตอยางอะลมอลวย ดวยความสามคคและมเมตตาตอกน เพอใหการพฒนานนๆ เกดผลสมฤทธ ดงพระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา ณ อาคารใหมสวนอมพร เมอวนท ๑๘ ตลาคม ๒๕๒๒ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 142 11/20/13 12:51:46 AM

143

“...เทคโนโลยทดทสมบรณแบบจงควรจะสรางสงทจะใชประโยชนไดอยางคมคา และมความสญเปลาหรอความเสยหายเกดขนนอยทสด แมแตสงทเปนของเสยเปน ของเหลอทงแลวกควรจะไดใชเทคโนโลยแปรสภาพใหเปนของใชไดเชนใชทำขยะและ มลสตวใหเปนแกสและปย เปนตน โดยทางตรงขามเทคโนโลยใดทใชการไดไมคมคา กอใหเกดความสญเปลาและความเสยหายไดมาก จดวาเปนเทคโนโลยทบกพรอง ไมสมควรจะนำมาใชไมวาในกรณใด...”

พระราชดำรสในโอกาสทสถาบ นเทคโนโลยแหงเอเชย ท ลเกล าฯ ถวายเหรยญทอง เฉลมพระเกยรตคณในการนำชนบทใหพฒนา เมอวนท ๒๑ กรกฎาคม ๒๕๓๐ ความตอนหนงวา

“…การใชหลกวชาหรอใชทฤษฎใหเกดประโยชนไดแทจรงนนจะตองใชใหถกตองและสอดคลองพอเหมาะ พอด กบความเปนอย ความคด ความเชอ และวฒนธรรม ตามสภาพทเปนจรงในภาคพนตางๆ...”

และพระราชดำรสพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคลในโอกาส วนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔ ความตอนหนงวา

“...เร องท สำคญกคอ การทำมาหากนของประชาชนคนไทยซงต องใหม ความสะดวกสบายมการปกครองทเปนธรรม.

ทกสงทกอยางน จะตองอาศยหลกวชาทงนน แตบางทหลกวชานนเราไปเอา ตวอยางมาจากแหลงทมสภาพการณไมเหมอนกบประเทศของเรา.ยกตวอยางในเมองไทยเดยวน แตงตวชดสากลแบบน กรอน ไมเหมาะสมกบภมอากาศของประเทศไทยแตกไดดดแปลงไปบางมใหเครองแตงตวเหลานรอนเกนไป...

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 143 11/20/13 12:51:48 AM

144

ในเรองอนกเปนเชนเดยวกน ระเบยบการหรอวชาการตางๆ ทนำมาใชบางท ไมเหมาะสมกบสภาพของประเทศหรอนสยใจคอของคนไทย...”

เรยนรจากประสบการณและทดลองหาแนวทางปฏบตโดยไมยดตดกบทฤษฎ บางครง การดำเนนงานประสบปญหา และไมมวธการแกไขหรอปรากฏอยในตำรา ตองนำประสบการณไปปรบใช ใหสอดคลองกบสภาพปญหา โดยพนจพจารณาอยางลกซง และทดลองหาแนวทางปฏบตในการแกไข ปญหา ใหสอดคลองกบสถานการณ เพอกอประโยชนตอสวนรวมมากทสด หากไดผลกนำมาดำเนนการ เปนโครงการพระราชดำร ดงพระบรมราโชวาทเนองในโอกาสพระราชทานเครองราชอสรยาภรณ แกขาราชการ ณ ศาลาดสดาลย เมอวนท ๒๘ มถนายน ๒๕๑๖ ความตอนหนงวา

“...งานนจะตองทำดวย ความร คอความรหลกวชาใน แตละงานททานไดประกอบอย นอกจากความรในหลกวชาการ แลว จะตองมความรท จะมา ปฏบตนำเอาวชานนมาปฏบต ใหถกต องตามเหตการณซ ง บางทก ไมมอย ในตำราและ จะตองอาศยความคดพจารณา ท รอบคอบของตนเองเพอให สอดค ลอง กบสถานการ ณ

บางสถานการณ เม อเราไปเจอกพยายามท จะซกเอาหลกวชาท ไดเลาเร ยนมา หรอไดประสบมามาปฏบต กไมสามารถทจะทำใหลลวงไปโดยเรยบรอยแตถามาใช ความพจารณา ท รอบคอบ ทลกซง กจะผานพนอปสรรคท งหลายนนไปโดยดเปนประโยชนแกสวนรวม...”

และพระราชดำรสพระราชทานแกคณะเอกอครราชทตและกงสลใหญไทยประจำภมภาค เอเชย-แปซฟก ณ พระตำหนกจตรลดารโหฐาน เมอวนท ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๒ ความตอนหนงวา

“...โครงการตามพระราชดำรโครงการเหลานขอบอกทนทวาไมใชไมไดทำมาจาก ทฤษฎ เปนการทำแบบทเขาเรยกวาทางปฏบต คอไปเหนอะไรทไหนแลวกนกวา ควรจะปฏบตอยางไรกทดลองปฏบตไป...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 144 11/20/13 12:51:48 AM

145

๔.๓ ทำใหงาย

อาจกลาวไดวาการ “ทำใหงาย” หรอ “Simplicity” เปนหลกคดทสำคญทสดของการพฒนาประเทศในรปแบบ ของโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ซงพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงคดคน ดดแปลง ปรบปรง และใช กฎธรรมชาตเพอแกไขปญหาของประชาชนอยางงายๆ แตตรงจดและไดผล ซงมแนวพระราชดำรสำคญ ดงน

ดดแปลง ปรบปรง และหาวธแกไขงานพฒนาประเทศตามแนวพระราชดำร ดวยวธงายๆ ทำส งท ยากใหกลายเปนงาย ทำส งท สลบซบซอน ใหเขาใจงาย และสอดคลองกบสภาพแวดลอมและ ความเปนอย ทงประเพณและแนวปฏบตของสงคม ในชมชนนนโดยหากใชหรอทดลองแลวไดผล สามารถนำมาใชเปนหลกปฏบตตอไปได ดงพระราชดำรส พระราชทานแกคณะกรรมการพเศษเพ อประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร และ คณะเจาหนาททเกยวของกบการดำเนนงานของศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร เมอวนท ๒๖ สงหาคม ๒๕๓๑ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

“...การแกปญหานนอาจจะมคนวาไมถกหลกวชากไดไมเปนไรโดยมากเราพยายาม ทจะทำอะไรทงายๆแลวในทสดถาทำงายๆแลวไดผลกจะเปนหลกวชาโดยอตโนมต...”

คดคนการชวยเหลอหรอแกไขปญหาใหประชาชน ในลกษณะการดำเนนงานทงาย ไมยงยากซบซอน หรอใชเทคโนโลยสงเกนไป เพราะจะทำใหไมคมกบการลงทนและอาจทำใหเกษตรกร เปนหน โดยอาศยประสบการณ การเรยนร และการสงเกต ดงพระราชดำรส ณ ศนยศกษาการพฒนาภพาน อนเนองมาจากพระราชดำร เมอวนท ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๓๓ ความตอนหนงวา

“…ในการสงเสรมใหเกษตรกรเลยงสตวนน จะตองแยกออกเปน ๒ สวน คอสำหรบคนทเลยงสตวจรงจง ไปซออาหารสตวมาให มอาหารเสรมตางๆ และมอก สวนหนงสำหรบขาราชการแทๆ ในชนตำกวามนตองมนะ ถาเราคดจะเลยงชนสง ตลอดเวลาชาวบานเขาสไมไหวถามอะไรผดปกตไปหนอยจะลมจมเปนหนแลวเสรจเลยปหนงกปลดหนเขาไมไดแตถาแจกชาวบานทพนทตองใหอะไรงายทสด...”

และพระราชดำรสพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 145 11/20/13 12:51:48 AM

146

“...ทจรงพวกเรากไดไปดงานมาแลวกลบมาทำกแบบของเขาแตทำไมคอยสำเรจ.ทเราทำสำเรจกคอทำแบบของเขานนแหละ แตวาเรามาทำแบบชาวบาน แบบไทยๆ.ความจรงเราทำมากอนเขาทำ ทำแบบหมบานสหกรณ. เรากทำเหมอนกนแตเราทำ วธการแบบ“คนจน”ไมไดมการลงทนมากหลายอยางของเขาเรากทำไปแลว...”

ใชกฎแหงธรรมชาตเปนแนวทางดำเนนการแกไขปญหาอยางตรงจด ดวยรปแบบงายๆ และใชไดจรง รวมทงเหมาะสมกบสภาพปญหา สอดคลองกบสภาพความเปนอย และระบบนเวศ โดยสวนรวม ตลอดจนยดหลกการแกไขปญหาจากมมมองของผทเราจะเขาไปใหความชวยเหลอ ดงท ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา ไดกลาวไวในหนงสอ “กษตรยนกพฒนา” ความตอนหนงวา “...วธการแกไขปญหาตางๆ นน ทรงใชความเรยบงาย ใชธรรมชาตเขาแกไข กนเองอยตลอดเวลา ถาเปนเรองทเก ยวของกบชวตประจำวนของประชาชน จะทรงสวมวญญาณ ของเกษตรกรเขาไปแกไขปญหา พระองคตรสอยเสมอวา อยาไดเอาอะไรทชาวบานไมสามารถทำได ไปยดเยยดใหเขา วธการแกไขปญหาของพระองคนน บางครงเรยบงายจนกระทงเรานกไมถง...”

และกลาวไวในหนงสอ “การทรงงานพฒนาประเทศ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ความตอนหนงวา “...สงใดทเปนเรองสลบซบซอนกคดทำใหงายๆ อยางโครงการพระราชดำรเกยวกบ ปญหานำเสยบงมกกะสนดวยการใชผกตบชวา ซงมอยในธรรมชาตมาดดซมเอาโลหะหนกซงเปน ตนตอของนำเนาเหมน หรอการแกไขปญหาพงทลายของหนาดน การปลกหญาแฝก...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 146 11/20/13 12:51:52 AM

147

นอกจากน ดร.สเมธยงไดกลาวถงแนวพระราชดำร “ทำใหงาย” ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไวในหนงสอ “ชวตพอเพยง” ความตอนหนงวา “ดวยวถแหงพระชนมชพแลว เรยกวาทรงเรยบงาย เวลามปญหาอะไร กทรงคนพบวธการทเรยบงายเสมอในการหาทางออก คนเราหากบรรลถงจดจดหนงแลว จะเหนไดวาความเรยบงายนเปนศลปะชนสงของสตปญญาทงหมด แตคนทวไปทพอเปนนกวชาการแลว มกจะแกไขปญหาทสลบซบซอนดวยวธการทยงยากซบซอน เพราะคดวานนเปนของโก ถาแกงายๆ แลว อาจจะทำใหดหมดภมไปแตสำหรบพระองคแลว ทรงใชส งท มอย ในธรรมชาตนนแหละแกไข ธรรมชาตเอง ไมไดยดแบบพวกเราทตองเอาเครองไมเครองมอไฮเทคมาใช

อยางภเขาแหงแลง โปรดใหทำฝายชะลอนำ กเอาดนเอาเศษกงไมทตกๆ อยในบรเวณภเขานน มาอด ไมตองไปหาจากทไหน ทรงมศลปะชนสงทเดยว ในการนำปจจยตางๆ มารวมตวกนเพอประโยชน อกทางหนง ซงคนทวไปมองไมออก

วธการมองในลกษณะน ผมมองวาตองเปนปราชญถงมองออก เหมอนพระพทธเจารบสงวา ธรรมะกอยตรงนนแหละ พระองคทานไมไดทรงมพระราชดำรขนมาใหม แตวาทรงไปคนพบ ฉนใดฉนนน ทรงมรบสงวาปญหาอยตรงนนวธแกไขกอยตรงนน เพยงแตจะทำอยางไรจงจะเอาสตปญญามาคดแก จนสามารถสงผลลพธออกมา…”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 147 11/20/13 12:51:52 AM

148


พระบาทสมเดจพระเจาอย หว และ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงใช พระราชทรพยสวนพระองคในการรเรมโครงการ ตางๆ มากมาย โดยทรงตระหนกวาผลรบจาก การเสยสละนจะนำประโยชนสขสประชาชนอยาง อเนกอนนต ทรงเนนการเรยนรจากประสบการณ และทดลองหาแนวทางปฏบตโดยไมยดตดกบ ทฤษฎ และเทคโนโลยสมยใหมทไมเหมาะสมกบ สภาพแวดลอมทางธรรมชาตและความเปนอย

ของประชาชน ทรงมงพฒนาบนรากฐานของการอนรกษและพฒนาทสมดล โดยผสมผสานวธการ ทหลากหลายดวยวธทเรยบงาย ไมซบซอนสอดคลองกบบรบทแวดลอม ภมปญญาดงเดม รวมทงเทคโนโลย ททนสมย ดงโครงการตามแนวพระราชดำรทสำคญ อาท การสรางเขอน การสรางเสนทางคมนาคม ทงถนนในภมภาคและชนบท และแกไขปญหาการจราจรในกรงเทพมหานคร รวมทงโครงการฟารมตวอยาง การพฒนาดานการศกษา โครงการแกมลง การแกไขปญหานำเคมจากการทำนาเกลอ โครงการธนาคาร โค-กระบอ การแกปญหาดนเพอการเพาะปลก การฟนฟทรพยากรปาไม การอนรกษทรพยากรแหลงนำ โครงการปรบปรงคลองลดโพธอนเนองมาจากพระราชดำร และการผลตพลงงานทดแทนจากผลตผล ทางการเกษตร ดงน

การสรางเขอนตางๆ

การสรางเข อนนบเปนการลงทนท ม คาใชจายรวมถงผลกระทบทเกดแกประชาชน และพ นท ในบร เวณทสรางอย างมหาศาล แตดวยแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวททรงยดหลก “ขาดทนคอกำไร” ดงกลาว พระองคจงมพระราชดำรดำเนน โครงการสรางเขอนตางๆ หลายเขอน ซงหาก จะประเมนคาการลงทนแลวนบวาไดกอให เกดประโยชนทค มคาและคมทนอยางยงยน โดยสามารถใชประโยชนจากการสรางเข อน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 148 11/20/13 12:52:00 AM

149

ไดมากมายไม วาจะเป นการชลประทานเพ อ การอปโภคบรโภคการเกษตร การผลตกระแส ไฟฟา และการบรหารจดการนำเพอการปองกน นำทวมและนำแลง ฯลฯ ซ งล วนแลวแตเปน การสรางประโยชนอยางอเนกอนนตใหกบประชาชน และประเทศชาต อาท

เขอนเจาพระยา เปนเขอนระบายนำทใหญ ทสดในประเทศไทย กอสรางระหวาง ป ๒๔๙๕ - ๒๕๐๐ เพ อทดนำสงใหพ นทในเขตโครงการ

ชลประทานเจาพระยาใหญ ๑๗ จงหวด ไดแก ชยนาท นครสวรรค อทยธาน สพรรณบร สงหบร อางทอง ลพบร พระนครศรอยธยา สระบร นครปฐม ปทมธาน นนทบร กรงเทพมหานคร นครนายก สมทรสาคร สมทรปราการ และฉะเชงเทรา รวมพนท ๗,๒๕๐,๐๐๐ ไร เขอนนใชประโยชนทางดาน การชลประทาน การทดนำเพ อการเกษตร การอนรกษพนธ ส ตวนำ โดยระบายนำจากแมนำ ในภาคเหนอสภาคกลางและอาวไทยและสามารถใชผลตไฟฟาดวย

เขอนขนดานปราการชล ตงอยทบานทาดาน ตำบลหนตง อำเภอเมอง จงหวดนครนายก พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรใหสรางขนเพอแกไขปญหาในพนทล มนำนครนายก ทขาดแคลนนำในฤดแลง สวนในฤดฝนกลบเกดปญหานำทวม เนองจากพนทสวนใหญเปนทราบทม ความลาดเอยงนอยทำใหนำระบายออกยาก นำจงทวมขงเปนเวลานาน จากสภาวะนำทวมแชอยเปน เวลานานสลบกบความแลงซำซากทำใหดนกลายสภาพเปนกรดทเรยกวา “ดนเปรยว”

จากปญหาดงกลาว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงพระราชทานพระราชดำรสรางเข อน คลองทาดานฯ ซงเขอนไดอำนวยประโยชนแกชาวลมนำนครนายกอยางมาก อาท เปนแหลงนำขนาดใหญ ทสามารถจดสรรนำอยางเปนระบบ สำหรบพนทเกษตรกรรมและการอปโภคบรโภค และชวยบรรเทา อทกภยแกพนททงสองฝงของแมนำนครนายกเกษตรกรไดรบประโยชนจากโครงการ รวมทงใชนำ ชลประทานชะลางดนเปรยวเพอการเพาะปลก และเปนแหลงเพาะพนธปลาและแหลงประมงนำจด ตลอดจนเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษแหงใหมทำใหราษฎรมรายไดเพ มข น ดงพระราชดำรส เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๖ ความตอนหนงวา

“...โครงการเขอนเกบกกนำคลองทาดานจงหวดนครนายกซงสรางณบรเวณ ทตกจากนำตกเหวนรกลงมานน เปนโครงการทมความสำคญมากเพราะนอกจาก จะชวยใหราษฎรมนำใชเพาะปลกในฤดแลงไดเปนจำนวนมากนบแสนแสนไรแลว

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 149 11/20/13 12:52:02 AM

150

เข อนแหงน กจะสามารถเกบกกน ำ อทกภยของทกปไวไดหมดจะไมทำให เกดภาวะนำทวมพนท การเกษตรใน บรเวณจงหวดนครนายกอกตอไป และ ขณะเดยวกนในฤดแลงนำจากเขอนกจะถกระบายเพอชะลางดนเปรยวในหลาย อำเภอของนครนายกอกดวย...”

การสรางเสนทางคมนาคม

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรใหเปดเสนทางการพฒนาสชนบททหางไกล อนเปน ปจจยพ นฐานทสำคญของการนำความเจรญไปสชนบท เพอพฒนาคณภาพชวตของราษฎรใหม ความเปนอยทดขน โดยพระองคไดเสดจฯ ไปในพนทอนตรายหลายแหง เพอพระราชทานขวญและ กำลงใจแกเจาหนาททเขาไปดำเนนการบกเบกสรางเสนทาง นำมาซงโครงการกอสรางถนนอนเนองมาจาก พระราชดำรมากมายหลายสายทพระราชทานแกพสกนกรทวประเทศ รวมทงทรงหวงใยปญหาการจราจร ทแออดบนทองถนนในกรงเทพมหานคร จงทรงใหพฒนาการจราจรทางถนนทงเสนทางสายหลก และสายรองตางๆ ทงในเมองและโดยรอบ

แมวาการสรางถนนดงกลาวตองใชงบประมาณจำนวนมาก แตเมอทรงพจารณาถงผลประโยชน ทราษฎรจะไดรบในการสญจร การมคณภาพชวตทดขน และเปนประโยชนตอการพฒนาประเทศ โดยรวมแลว ทรงเหนวาคมคาท จะลงทน โดยมเสนทางคมนาคมทม พระราชดำรใหกอสราง หรอปรบปรง อาท

๑) การสรางถนนในภมภาคและชนบท อาท ถนนสายหวยมงคล ซ งนบเปนโครงการ สรางถนนสายแรกททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดสรางเมอป ๒๔๙๕ เมอครงเสดจฯ ประทบแรม ณ วงไกลกงวล หวหน จงหวดประจวบครขนธ และเสดจพระราชดำเนนผานหมบานหวยมงคล จนรถพระทนงตกหลม บรรดาประชาชน ทหาร ตำรวจ กวา ๑๐ คน ไดเขามาชวยกนออกแรง ดนรถใหหลดจากหลมและสามารถเดนรถตอไปไดในทสด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงสอบถาม ชาวบานทเขามาชวยดนรถพระทนงถงสภาพความเปนอยของราษฎรในหมบาน ชาวบานไดกราบบงคมทล ตอบวา อยากไดถนนมากทสดเพราะการเดนทางไมสะดวก พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงทรง พระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตด “ถนนสายหวยมงคล” ออกสตลาดหวหน เพอใหเกษตรกรไดมถนน นำผลตผลเกษตรออกไปสตลาดในเวลาเพยง ๑๕-๒๐ นาทเทานน นบเปนจดเรมตนของเสนทางบำบดทกข บำรงสขแกทวยราษฎรในกาลสบมา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 150 11/20/13 12:52:03 AM

151

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแนะนำหนวยงาน ราชการทเก ยวของใหกอสรางถนนอกหลายเสนทาง เพ ออำนวยความสะดวกดานการสญจรของราษฎร รวมถงเพ อเสรมสรางความมนคงของประเทศชาต โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคใต และมพระราชดำรใหดำเนนการปรบปรง ถนนในพนททรกนดาร เพออำนวยประโยชนใหพสกนกรทอาศยอยในหมบานตางๆ สามารถเดนทางตดตอถงกน ดวยความสะดวก รวดเรว และปลอดภยตลอดเสนทาง โดยมเสนทางททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดสราง อาท

ป ๒๕๑๓ เสนทางสายอำเภอรามน-บาน ตะโละหะลอ อำเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส เพอพฒนา ความมนคงทางการเมองและพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ป ๒๕๑๙ สายปราจนบร-เขาใหญ ทางหลวงหมายเลข ๓๐๗๗ จงหวดปราจนบร เปนเสนทาง สายยทธศาสตรใหรถยนตทหารผาน เพอความมนคงของประเทศบรเวณชายแดนกมพชา

ป ๒๕๒๑ สายอำเภอระแงะ-บานดซงญอ-นคมพฒนาภาคใต และสายบานสามแยก-อำเภอสไหงปาด จงหวดนราธวาส เพอพฒนาเศรษฐกจและสงคม รวมทงสายบานวาก-บานใหม-บานแมตะไคร ทางหลวงหมายเลข ๑๒๒๙ จงหวดเชยงใหม-ลำพน เพอปรบปรงเสนทางขามภเขา อำเภอสนกำแพง จงหวดเชยงใหม ไปอำเภอแมทา จงหวดลำพน เพอประโยชน

๒) การแกไขปญหาการจราจรในกรงเทพมหานคร ตลอดหลายทศวรรษทผานมา แมจะม การพฒนาโครงขายถนนมากมาย แตยงไมเพยงพอกบปรมาณรถทเพ มข นในอตรากาวกระโดด และการเดนทางของผคนทอาศยอยในกรงเทพฯ และปรมณฑลทมมากถง ๑๗ ลานคนตอเทยวตอวน อนนำมาสปญหาการจราจรตดขด

ทกความเดอดรอนของประชาชนลวนอยในสายพระเนตรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสมอ พระองคไดพระราชทานแนวพระราชดำรเพอแกไขปญหาการจราจรในกรงเทพฯ มาอยางตอเนอง นบตงแตป ๒๕๑๔ ทมพระราชประสงคใหปรบปรงเสนทางทมอยเดม และกอสรางถนนสายใหม เพอตอเตมและเชอมโยงโครงขายถนนใหสมบรณและสมดล ดงพระราชดำรส เมอวนท ๒๒ มนาคม ๒๕๓๗ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 151 11/20/13 12:52:04 AM

152

“...สำหรบการจราจรเครองมอนน สำค ญท สดกค อถนน กต องมถนน ทเหมาะสม มเครองควบคมจราจรท เหมาะสมและมกฎเกณฑของแตละแหง แต ล ะ ส ว นขอ งผ ว จ ร าจ รน น ใ ห เหมาะสม อ นน ก ไม ใช เร อ งของ นตศาสตร ไมใชเรองของรฐศาสตรหรอของตำรวจ หรอของศาล เปน เร อ งของว ศวกรรม กจะต องทำ วศวกรรมใหดขน คอหมายความวาทำใหถนนดขนใหสอดคลอง ซงเปนการบาน ทหนกทสด เพราะวากรงเทพฯ ไดสรางมาเปนเวลา๒๐๐ปแลว ไมไดมแผนผงเมอง ทจรงๆ จงๆ กมการผงเมองของทางการ แตวาไมคอยไดประโยชนมากนก เพราะวา คนไทยตามชอเปนคนไทย คอมอสระบงคบกนไมได จะสรางอะไรกสราง อยากจะสราง เดยวนกสรางกไปขวางกบคนอนคอขวางทางอนอนนกเลยแกไขไมได...”

โดยพระองคไดพระราชทานพระราชดำร ทงการปรบปรงและกอสรางถนนสายตางๆ เกดเปน ถนนวงแหวนชนในรอบกรงเทพฯ หรอถนนรศมเชอมตอระหวางพนทของกรงเทพฯ รวมทงการเพม ประสทธภาพถนนดวยการขยายชองทางจราจร เพอเชอมโยงโครงขายถนนใหสมบรณ อาท

การขยายผวการจราจรและเพมเสนทางคมนาคม พระองคไดพระราชทานใหดำเนนการ ทงแบบเรงดวนในจดวกฤต และแบบระบบโครงขายจราจร การแกปญหาจราจรเฉพาะหนาอยางเรงดวน อาท โครงการกอสรางถนนเลยบทางรถไฟสายใตจากสถานบางกอกนอยถงถนนจรญสนทวงศ และพระราชทานนามวา “ถนนสทธาวาส” การขยายพนผวจราจร เชน โครงการถนนหยดนำ และการ ปรบปรงขยายผวจราจรโดยรอบอนสาวรยประชาธปไตย โครงการกอสรางถนนเลยบบงมกกะสนจากถนน ศรอยธยาถงถนนอโศก-ดนแดง การขยายชองทางโดยไมทำลายภมทศนเดม เชน โครงการสะพาน ผานฟาลลาศ และโครงการกอสรางสะพานคขนานสะพานมฆวานรงสรรค เปนตน

การแกปญหาการจราจรอยางเปนระบบโครงขาย พระองคไดมพระราชดำรใหกอสราง เสนทางใหม เช อมตอถนน และสรางทางวงแหวนเลยงเมอง เพ อบรรเทาปญหาจราจรภายใน กรงเทพฯ เนองจากเปนจดศนยกลางในการลำเลยงขนสงสนคาเขาและออก อาท เมอป ๒๕๑๔ มพระราชประสงคใหสรางถนนเพมขน เพอแกไขปญหาจราจรพระราชทานเปนของขวญแกประชาชน คอโครงการถนนวงแหวนรชดาภเษก (ถนนวงแหวนชนใน) แทนการจดสรางพระบรมราชานสาวรย

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 152 11/20/13 12:52:05 AM

153

ททางราชการจะจดสรางและนอมเกลาฯ ถวายเปนของขวญ เนองในโอกาส มหามงคลพระราชพธรชดาภ เษก โครงขายจตรทศตะวนตก-ตะวนออก และเหน อ-ใต เพ อ เช อมเส นทาง จราจรดวยถนน สะพาน และปรบปรง เสนทางเดมและเสนทางใหมใหเชอมกน อยางสมบรณ

โครงการพระราชดำร ทางคขนานลอยฟาถนนบรมราชชนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดทอดพระเนตรเหนการจราจรทตดขดเปนอยางมากบรเวณสะพาน สมเดจพระปนเกลา ตอเนองไปจนถงถนนบรมราชชนน จงพระราชทานแผนทการกอสรางทางคขนาน ททรงรางดวยลายพระหตถของพระองคเองแกกรงเทพมหานคร เพอศกษาหาแนวทางแกไข โดยการ กอสรางทางคขนานลอยฟาจากแยกอรณอมรนทรไปจนถงแยกพทธมณฑลสาย ๒ อนเปนการเพม ขดความสามารถในการรองรบการจราจร จากบรเวณสะพานสมเดจพระปนเกลาจนถงทางแยกตลงชน ถนนบรมราชชนนทงขาเขาและขาออกโดยไมตดสญญาณไฟจราจร

โครงการสะพานพระราม ๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดม พระราชดำรช แนะวา ควรกอสรางสะพานขามแมนำเจาพระยาเพมขนอก ๑ แหง บรเวณถนนอรณอมรนทรไปเชอมกบ ถนนวส ทธกษตรย ใกล กบธนาคารแหงประเทศไทย เพ อรองรบปรมาณการจราจรทเพ มข น จากการเปดใชเสนทางคขนานลอยฟา ถนนบรมราชชนน รวมทงเพมจดเชอมโยงกรงเทพมหานคร ฝงพระนครและธนบร และเปนจดเช อมตอ “โครงขายจตรทศ” พระองคจงไดพระราชทาน พระราชหตถเลขาแนวแผนผงสะพานใหกรงเทพมหานครนำไปศกษาความเหมาะสมในการดำเนนการ อกทงโปรดเกลาฯ พระราชทานชอของสะพานแหงใหมนวา “สะพานพระราม ๘” ซงไดชวยแบงเบา ปรมาณการจราจรทขามแมนำเจาพระยาบรเวณสะพานสมเดจพระปนเกลา และผอนคลายปญหา การจราจรในถนนทตอเนองจากสะพานสมเดจพระปนเกลาทงฝงพระนครและฝงธนบรเปนอนมาก

โครงการสะพานภมพล ๑ และสะพานภมพล ๒ หรอชออยางไมเปนทางการวา “สะพานวงแหวน อ ตสาหกรรม” เป นโครงการอ นเน องมาจากพระราชดำรท พระบาทสมเดจพระเจาอย หว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกอสรางขนเชอมตอเขตราษฎรบรณะและเขตยานนาวา กรงเทพมหานคร กบอำเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ ซ งเปนเขตอตสาหกรรมขนาดใหญเขาไวดวยกน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 153 11/20/13 12:52:07 AM

154

เพ อเปนโครงขายถนนรองรบการขนถายลำเลยงสนคาจาก ทาเรอกรงเทพฯ ตอเนองไปจนถงพนทอตสาหกรรมในจงหวด สมทรปราการ และภมภาคอนๆ ของประเทศ เพอไมใหรถบรรทก วงเขาไปในตวเมองหรอทศทางอน อนเปนสาเหตของการจราจร ตดขดโดยรอบ

การแกไขปญหาการจราจรรอบโรงพยาบาลศรราช แมวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงประทบ ณ โรงพยาบาลศรราช พระองคยงทรงหวงใยทจะแกไขปญหาใหพสกนกรอยตลอดเวลา โดยเมอวนท ๒๗ มถนายน ๒๕๕๔ พระองคไดพระราชทาน พระบรมราชวโรกาสใหผ ท เก ยวของเฝาฯ กราบบงคมทล ถวายรายงานโครงการแกไขปญหาการจราจรโดยรอบโรงพยาบาล ศรราช ซงเปนการดำเนนการตอเนองกบโครงการทางคขนาน ลอยฟาถนนบรมราชชนน และสะพานพระราม ๘ เพอบรรเทาปญหาการจราจรในบรเวณดงกลาว

พระองคมพระราชกระแสรบสงใหหนวยงานทเกยวของ รวมกนดำเนนงานสำรวจและออกแบบ โครงการกอสรางตางๆ อาท การตอเชอมสะพานพระราม ๘ กบถนนพรานนก และพทธมณฑลสาย ๔ งานขยายสะพานอรณอมรนทร ตลอดจนผวการจราจรกลบรถใตสะพานอรณอมรนทร และสะพาน ขามคลองบางกอกนอย ถนนจรญสนทวงศ การกอสรางทางลอดใตทางสามแยกไฟฉาย และสะพาน ขามแยกถนนเลยบทางรถไฟ เพอเพมโครงขายถนนทเชอมโยงพนทฝงตะวนตกและตะวนออกของ กรงเทพฯ และเพมประสทธภาพการจราจรบรเวณแยกอรณอมรนทร แยกศรราช แยกพรานนก สามแยกไฟฉาย และทางแยกอนๆ ทตอเนองกน พรอมกนนน ยงชวยลดจดตดและทางแยก สญญาณไฟจราจรบนถนนจรญสนทวงศ ทเปนสวนหนงของถนนวงแหวนรชดาภเษก ซ งชวยให ถนนวงแหวนรชดาภเษกฝงธนบรสญจรไดสะดวกขน

โอกาสน พระองคทรงซกถามเกยวกบการจดทำระบบรถไฟฟาบรเวณโดยรอบโรงพยาบาล ศรราช และการพฒนารถไฟความเรวสงไปสสวนภมภาคตางๆ โดยมพระราชดำรสตอนหนงวา

“...ท จรงรถไฟนจะไดประโยชนมาก เพราะวาดกวาการคมนาคมทางถนนทางถนนแพงมาก รถไฟจะถกลงไปมาก ดสำหรบการเศรษฐกจของไทย ถาทำได สำเรจโดยเรว...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 154 11/20/13 12:52:08 AM

155

โครงการฟารมตวอยาง

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรม ราชนนาถ มพระราชประสงค ทจะชวย ใหราษฎรหลดพนจากความยากลำบาก แมจะต องเสยสละพระราชทร พย เพอลงทนในโครงการเปนจำนวนมาก พระองคกทรงยนด ไดมพระราชดำร ใหจดตง “ฟารมตวอยาง” ขน สำหรบ ฝกอาชพทางดานการเกษตรเพ อให สามารถนำไปปฏบตไดจรงและเปน แหล ง ศ กษาข อม ลและถ า ยทอด เทคโนโลยดานการเกษตรใหสามารถ นำไปใชในพนทได ชวยพฒนาชวตความเปนอยของราษฎร นอกจากนพระองคมพระราชประสงค ทรงชวยเหลอประชาชนทตกงานจากเหตการณวกฤตเศรษฐกจเมอป ๒๕๔๐ ทรงใหขยายผล โครงการไปในหลายจงหวดทกภาคของประเทศกวา ๕๖ แหง

พระองคมพระราชดำรใหจดตงฟารมตวอยางขนภายใตโครงการ “หมบานเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดำร” ณ บานดงยอ ตำบลขวาง อำเภอเมอง จงหวดสกลนคร เปนแหงแรก โดยโครงการฯ ไดมการสรางบานพกเกษตรกร ๒๐ หลง และจดแบงทดนเพอทำการเกษตรครอบครวละ ๒ ไร รวมทง จดสรางระบบสาธารณปโภคใหแกราษฎรใหมงานทำ เปนหมบานตวอยางททำการเกษตรโดยไมใช ปยและยาฆาแมลง และเปนแหลงผลตอาหารปลอดสารพษ สำหรบเลยงคนในหมบาน และเมอเหลอ จากการบรโภคสามารถนำไปจำหนายเสรมสรางรายไดอกทางหนงดวย ซงไดมการขยายโครงการไป ในพนทตางๆ ดงบทความจากหนงสอ “กำไรของแผนดน” โดยนายสหส บญญาววฒน ผชวยเลขาธการพระราชวงฝายกจการพเศษ ซงสรปสาระสำคญไดดงน

เมอวนท ๒๓ กมภาพนธ ๒๕๔๐ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนน ไปทรงเยยมราษฎรชาวไทยภเขาทบานขนแตะ หมท ๑๒ ตำบลดอยแกว อำเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ซงราษฎรชาวไทยภเขาทไดรบการบำบดใหเลกยาเสพตดแลว จำนวนประมาณ ๒๐๐-๓๐๐ คน มาเขาเฝาฯ และขอพระราชทานความชวยเหลอของานทำ ทรงใหขาพเจาและคณะทตามเสดจฯ ดำเนนการโครงการฟารมตวอยางในพนทจงหวดเชยงใหม เพอพระราชทานความชวยเหลอ เมอเรม

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 155 11/20/13 12:52:09 AM

156

ดำเนนงานในขนแรก โครงการฟารม ตวอยางตามพระราชดำร บานขนแตะ จางคนงานชาวเขามาทำงานประมาณ วนละ ๔๐ คน กอนวนเสดจฯ ไปทรง ตรวจเยยมโครงการฯ ในป ๒๕๔๑ ไดรบส งถามวาท ฟารมตวอย างน จางคนงานไวเทาไร ขาพเจากราบ บงคมทลว า ประมาณ ๔๐ คน ซ งไมถกตองตามพระราชประสงค ของพระองคททรงใหจางคนยากจน

เขามาทำงานใหมากกวาน ขาพเจาไดกราบบงคมทลไปวาถาจางคนงานเขามาทำงานมากๆ อาจจะตองขาดทน เพราะผลผลตยงนอยอย พระองครบสงวา

“...อยามาพดเรองกำไรขาดทนกบฉนนะ ฉนตองการใหคนจนมงานทำมากๆ

ขาดทนของฉนคอกำไรของแผนดน...การททำใหคนยากจนในชมชนนนๆมงานทำพวกเขา มรายไดมเงนเลยงครอบครวไมตองไปเปนโจรไมตองไปเปนขโมยไมตองไปยงเกยวกบ ยาเสพตดไมตดไมทำลายปาไมไปเผาปาตำบลนนอำเภอนน จงหวดนน กมความสขมความสงบสขประเทศชาตกมความสขมความสงบนแหละคอกำไรของแผนดน...”

การพฒนาดานการศกษา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงตระหนกวาการศกษาเปนปจจยสำคญในการเสรมสราง และพฒนาความคด สตปญญา ความประพฤตและคณธรรมของคนในชาต จงมพระราชปณธานทจะ สงเสรมการศกษาใหแพรหลาย ทงในเมองและในชนบททท รกนดารโดยเฉพาะเดกยากจนและ ดอยโอกาส เพ อจะไดม คณภาพชวตท ด ข น โดยม แนวพระราชดำรดานการศกษาท สำคญ สรปไดดงน

๑) ทรงสนบสนนใหประชาชนไดรบการ ศกษาอยางทวถงในทกระดบ โดยทรงมแนวพระราชดำร ใหวางรากฐานความรและการศกษาอยางทวถงและเพยงพอโดย “สรางโอกาสใหประชาชนไดรบความร” ในทกระดบของการศกษา ทงในและนอกระบบและการศกษาตามอธยาศย นบตงแตในระดบปจเจก บคคลจนถงระดบประเทศ โดยทรงเหนวาการลงทนเพอใหประชาชนไดรบการศกษายอมบงเกดผล คมคา เนองจากคนเปนปจจยสำคญในการพฒนาประเทศตอไป ดงพระราชดำรสพระราชทานแกนกศกษา มหาวทยาลยขอนแกน ณ มหาวทยาลยขอนแกน เมอวนท ๑๙ ธนวาคม ๒๕๓๔ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 156 11/20/13 12:52:10 AM

157

“...แตละคนใชเงนงบประมาณหรอเงนของมหาวทยาลยใชไปคนละแสนบาท... ทางมหาวทยาลยจะตองมงบประมาณคนละปละ ๑๐๐,๐๐๐ บาท กขอใหเรยน เพอใหคมเงนนถาเรยนไดความรและสามารถไปปฏบตตอไปกคมไมมใครเสยดายเงนนเพราะวาทจะไดประโยชนจากผทเรยนดแลวกฝกดทำตวใหเปนประโยชนกคมและ ประเทศชาตจะกาวหนา...”

โดยพระองคไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคหรอทดน ในการจดสรางโรงเรยนตางๆ อาท การจดตงโรงเรยนสำหรบเยาวชนชาวเขาและเยาวชนในชนบทหางไกล และพระราชทานนามโรงเรยนวา โรงเรยนเจาพอหลวงอปถมภ นอกจากน ทรงจดตง โรงเรยนรมเกลา สำหรบเยาวชนในทองถนชนบท หางไกลหรอพนทเสยงภยในภาคตางๆ ตลอดจนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหมลนธราชประชานเคราะห จดสรางโรงเรยนใหแกทองททประสบภยพบตตางๆ เรยกวา โรงเรยนราชประชานเคราะห ซงปจจบน มกระจายอยทวประเทศ และทรงสนบสนนใหจดตง โรงเรยนราชประชาสมาสย เพอเปนสถานศกษา อยประจำสำหรบเยาวชนทเปนบตรธดาของคนไขโรคเรอน ซงมไดตดโรคจากบดามารดา ทรงสงเสรม การจดตงและดำเนนกจการโรงเรยนสำหรบเดกพการทกประเภท โรงเรยนสงเคราะหเดกยากจนในวด หลายแหง โรงเรยนจตรลดา โรงเรยนราชวนจ และโรงเรยนราชวนตมธยม สำหรบบตรขาราชบรพาร ในพระราชวงและประชาชนในทองถน รวมถงโรงเรยนพระราม ๙ กาญจนาภเษก เปนโรงเรยน พระราชทานสาธตแหงแรกของกรงเทพฯ

ตลอดจนทรงรบโรงเรยนวงไกลกงวลและโรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลยไวในพระบรมราชปถมภ รวมทงทรงรเรมใหมสถาบนเกยวกบการพฒนาการบรหาร อนเปนสวนสำคญของการพฒนาประเทศ โดยไดพระราชทานพระราชดำรใหศกษาแนวทางการกอตงสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร หรอ NIDA

๒) พระราชทานทนการศกษาในทกระดบ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาพระราชทาน ทนการศกษาและรางวลตางๆ ทกระดบการศกษา เชน ทนการศกษาในมลนธชวยนกเรยนขาดแคลน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 157 11/20/13 12:52:11 AM

158

ทนการศกษาแกนกเรยนชาวเขา รางวล แกนกเรยนและโรงเรยนดเดน ระดบประถมและมธยมศกษาทงประเทศ ทนมลนธราชประชานเคราะหเพ อ เกอหนนครอบครวทประสบสาธารณภย รวมทงทรงพระกรณาโปรดเกล าฯ ฟนฟทนเลาเรยนหลวง เพอสงเยาวชนไปศกษาวทยาการระดบสงสาขาตางๆ ในตางประเทศ

นอกจากน สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชน นาถไดพระราชทาน พระราชทรพยเปนทนประเดมใหแก สภาสงคมสงเคราะหแหงประเทศไทย จดตงทนชอวาทนพระราชทานชวยเหลอการศกษาตามสมควร แกอตภาพและความสามารถของตน โดยทรงรบนกเรยนยากจนขาดโอกาสทางการศกษาททรงพบ ในระหวางเสดจฯ ไปทรงเยยมราษฎรในถนทรกนดาร ใหเปนนกเรยนในพระบรมราชานเคราะห รวมถง พระราชทานทนการศกษาแกเดกพการใหเขารบการศกษาในโรงเรยนการศกษาพเศษ และมพระราชเสาวนย ใหกองราชเลขานการฯ ตดตามผลการศกษาอยางตอเนอง และชวยเหลอเพอใหไปประกอบอาชพ เลยงตนเองได

๓) จดทำโครงการสารานกรมสำหรบเยาวชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทาน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรทสำคญแกเยาวชน คอโครงการสารานกรมไทยสำหรบเยาวชน มพระราชประสงคใหเปนหนงส อความรท เหมาะแกเดกในวยตางๆ รวมทงผ ใหญกสามารถ ใชประโยชนได

โดยพระองคทรงกำหนดหลกการทำคำอธบายเรองตางๆ แตละเรองเปนสามตอนหรอ สามระดบ สำหรบใหเดกแตละรนอานเขาใจ ทงเดกรนเลก รนกลาง และรนใหญ รวมถงผใหญ ผสนใจอานไดอกระดบหนง เพอเปดโอกาสใหบดามารดาสามารถใชหนงสอนนเปนเครองมอ แนะนำวชาแกบตรธดา และใหพแนะนำวชาแกนองเปนลำดบกนลงไป นอกจากนน เมอเรองหนง เรองใดมความเกยวพนตอเนองถงเรองอนๆ กใหอางองถงเรองนนๆ ดวยทกเรองไป ดวยประสงคจะให ผศกษาทราบและตระหนกวาวชาการแตละสาขามความสมพนธเกยวเนองถงกน ควรศกษาใหครบถวน ทวถง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 158 11/20/13 12:52:13 AM

159

๔) พระราชทานการศกษาเพอพฒนาอาชพ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวยงมพระราชดำร ดวยวาราษฎรในชนบท โดยเฉพาะในทองททรกนดารควรไดรบการศกษาเพอใหสามารถพฒนาคณภาพ ชวตและยกระดบความเปนอย ใหสามารถอยไดโดยการ “พงตนเอง” ซงเปนการพฒนาอยางยงยน โดยพระราชทานโครงการตางๆ เพอใหเปนแนวทางในการพฒนาอาชพและความเปนอยของราษฎร ในทองถนชนบทใหชวยตวเองได

๕) สรางศนยศกษาการพฒนาฯ ใหราษฎรเรยนร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทาน ศนยศกษาการพฒนาจำนวน ๖ ศนย กระจายอยในภาคตางๆ ตามสภาพภมศาสตรทแตกตางกน เพอใหเปนแหลงศกษาสรรพวชา คนควา ทดลอง สาธตและดงานทงของสวนราชการและประชาชน

โครงการแกมลง

เมอเกดสภาวะนำทวมหนกในลมแมนำเจาพระยาในป ๒๕๓๘ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานแนวพระราชดำรการปองกนนำทวมในพ นทบรเวณกรงเทพฯ และปรมณฑล ดวยพระราชวนจฉยของพระองค ไมมระบไวในตำราใดๆ ทงน ไดทรงเปรยบเทยบการกนอาหารของลง หลงจากทลงเคยวกลวยแลวจะยงไมกลน แตจะเกบไวภายในแกมทงสองขางแลวคอยๆ ดนกลวย มากนในภายหลง เชนเดยวกบกรณการผนนำจากแมนำเจาพระยา รวมทงนำทขนมาตามซอยตางๆ เมอนำทะเลหนนใหไปเกบไวทบงใหญทอยใกลกบพนทชายทะเลและมประตนำขนาดใหญปดกนนำ เมอเวลานำทะเลลดลงใหเปดประตระบายนำออกไปบงจะสามารถรบนำชดใหมตอไป ดงพระราชดำรส เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๘ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 159 11/20/13 12:52:17 AM

160

“...ตามนสยของลงกยงคงเปนลง เพราะวา เราจำได เมออาย ๕ ขวบ มลง เอากลวยไปใหมนกเคยวเคยวเคยวแลวใสไวในแกมลงตกลง“โครงการแกมลง”น มทเกดเมอเราอาย๕ขวบ เมออาย๕ขวบกนเปนเวลา๖๓ปมาแลวลงสมยโนนลงโบราณ เขากมแกมลงแลว เขาเคยวแลว เอาเขาไปเกบในแกม นำทวมลงมา ถาไมทำ “โครงการแกมลง” นำทวมนจะเปรอะไปหมด อยางทเปรอะปน เปรอะไป ทวภาคกลาง จะตองทำ “แกมลง” เพอทจะเอานำปนไปเกบไว เวลานำทะเลขน ไมสามารถทจะระบายออก เม อไมสามารถระบายออกนำทะเลกขนมา ดนขนไป ตามแมนำ ขนไปเกอบถงอยธยาทำใหนำลดลงไปไมได แลวเวลา นำทะเลลง น ำท เอ อข นมาน น กไมสามารถทจะกลบเขาในแมนำ เจาพระยา กทวมตอไป จงตองม แกมลง...”

เมอเกดนำทวมกใหขดคลองตางๆ เพอชกนำใหรวมกนแลวนำมาเกบไวเปน บอพกนำอนเปรยบไดกบแกมลง แลวจง ระบายนำลงทะเลเมอปรมาณนำทะเลลดลง โดยทรงใหดำเนนโครงการแกมลงทสำคญในเขต กรงเทพฯ ไดแก โครงการแกมลงฝงตะวนออกและฝงตะวนตกของแมนำเจาพระยา และโครงการ แกมลงนอกเขตกรงเทพฯ ทเออประโยชนกบในเขตกรงเทพฯ ไดแก โครงการแกมลงแมนำทาจน ตอนลาง โครงการแกมลงคลองมหาชย-สนามชย และโครงการแกมลงคลองสนขหอน

นอกจากน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงหวงใยในความเดอดรอนของพสกนกร และไดเสดจพระราชดำเนนออกตรวจสภาพนำทวมกรงเทพมหานครดวยพระองคเอง ภายหลงจากเหตการณนำทวม กรงเทพมหานคร ป ๒๕๒๓ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานพระราชดำรแนวทางแกไข ปญหานำทวม ๕ ประการ ไดแก (๑) เรงระบายนำออกสทะเล โดยผานแนวคลองทางฝงตะวนออก ของกรงเทพมหานคร (๒) จดใหมพนทสเขยว (Green Belt) เพอกนการขยายตวของเมอง และเพอ แปรสภาพใหเปนทางระบายนำเมอมนำหลาก (๓) สรางระบบปองกนนำทวมในเขตกรงเทพมหานคร (๔) สรางสถานทเกบกกนำตามจดตางๆ ในพนทกรงเทพมหานคร เพอชวยในโครงการปองกนนำทวม และ (๕) ขยายทางนำหรอเปดทางนำในจดทผานทางหลวงหรอทางรถไฟ รวมถงการแกไขปญหา นำทวมพนทในกรงเทพฯ ปรมณฑล และพนทอนๆ

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 160 11/20/13 12:52:18 AM

161

การแกไขปญหานำเคมจากการ ทำนาเกลอ

ใ นภาคตะว น ออก เ ฉ ย ง เ หน อ มกเกดปญหานำเคมอนเนองจากการทำนาเกลอ อาท ในเขตอำเภอวานรนวาส และอำเภอบานม วง จงหวดสกลนคร อำเภอบานดง จงหวดอดรธาน และอำเภอ บรบ อ จงหวดมหาสารคาม เป นตน ซ งผ ประกอบการทำนาเกลอม กปลอย นำเคมจากลานตากเกลอหรอนำฝนทตกชะลานตากเกลอลงไปตามรองนำและลำหวยบรเวณขางเคยง โดยไมมการควบคมเทาทควร นำเคมจงไหลตามรองนำและลำหวยตางๆ แพรกระจายเขาไปในพนท เหลานนเปนบรเวณกวาง จนไมสามารถปลกขาวได หรอไดรบผลผลตขาวนอยลง จงทำความเสยหาย ใหแกผประกอบอาชพทำนา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานพระราชดำรแนวทางทผทำนาเกลอไมทำความ เสยหายใหแกพ นทปลกขาวใกลเคยง เปนวธททำงายๆ โดยประยกตใชหลกวชา ดวยการใหผทำ นาเกลอจดพนทสวนหนงทบรเวณลานตากเกลอ ขดเปนสระสำหรบรองรบนำเคมทปลอยทงจากลาน ตากเกลอทงหมด เกบไวในสระเพอรอการระเหยหรอไหลลงในดน โดยบอบาดาลเลกๆ ทขดขนเพอ ระบายนำลงสชนนำเคมใตดนทสบขนมา สระนำดงกลาวจะมขนาดและความลกเทาใด ตองกำหนด ใหสมพนธกบบรเวณนำทงจากลานตากเกลอและความสามารถของนำในสระทไหลลงไปใตดน ใหม ความสมดลพอดกนโดยไมทำใหน ำเคมไหลลนไปยงลำหวยขางๆ อกตอไป ดงพระราชดำรส เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๓ ณ อำเภอวานรนวาส จงหวดสกลนคร ความตอนหนงวา

“...วธซงกไมยากนกในการทำนาเกลอ และจะปองกนมใหเกดความเสยหาย มากเกนไปคอสบนำจากในดนขนมาแลวมาทำนาเกลอและเมอใชนำนนแลวแทนทจะ เทไปในหวยกเทลงไปในดนอกทซงเปนการกระทำททำไดเพราะวาดดนำขนมาจากในดน กมเกลอขนมาดวย ยอมทำใหมโพรงในใตดน กนำนำเอาลงไปแทนท กเปนการทำ ททำกนไดแลวกไมสนเปลองมากนก...นำในหวยจะไมเคมนาขาวจะทำได...”

โครงการธนาคารโค-กระบอ

เมอวนท ๓๐ มถนายน ๒๕๒๒ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจพระราชดำเนนเยยมราษฎร ในพนทโครงการพฒนาทราบเชงเขา จงหวดปราจนบร ในครงนนราษฎรไดถวายฎกาวาขาดแคลนววควาย

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 161 11/20/13 12:52:18 AM

162

ใชไถนา ตองเชามาใชงานในราคาแพงมาก บางคราวเมอจำหนายผลผลตทางการเกษตรแลวกกลายเปน คาเชาไปเกอบหมด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงพระราชทานพระราชดำรใหกรมปศสตว หาทางชวยเหลอราษฎรโดยการตงธนาคารโค-กระบอขน ซงคำวา “ธนาคาร โค-กระบอ” เปนศพทท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงคดขนใหม หมายถง ศนยกลางรวบรวมโคและกระบอ โดยม บญชควบคมดแลรกษา แจกจายใหยมเพอใชประโยชนในทางเกษตรกรรม และเพมปรมาณโคและ กระบอตามหลกการธนาคาร ดงพระราชดำรสทพระราชทานแกคณะสมาชกผรบนมสวนจตรลดา คณะสมาชกผเลยงโคนม และคณะผนำกลมสหกรณทเขาเฝาฯ เมอวนท ๑๔ พฤษภาคม ๒๕๒๓ ไดทรงอธบายถงพระราชดำรในเรองน ความตอนหนงวา

“...เรองธนาคารกระบอนนเปนเรองทนบวาใหมสำหรบโลก เพราะวาโดยมาก ในโลกปจจบนนกนกแตท จะมความกาวหนาในทางท จะใชเปนเครองจกรกลไกสำหรบมาชวยทำการเกษตร ทำการกสกรรม แตมาเดยวน รสกจะเกดความลำบาก เพราะวาเชอเพลงแพง จงทำใหความกาวหนาในดานเครองทนแรงจะเสยไป ฉะนน จ งต องพยายามหาทางท จะใช เคร องท นแรงแบบโบราณกค อใช สตว พาหนะ สตวทจะใชในงานสำหรบการเกษตร เชน โคหรอกระบอ การทจะมโคหรอกระบอนน กมปญหามากเพราะวาชาวนาชาวไรไมมทนพอทจะไปซอ หรอแมจะเลยงกอาจจะ ลำบาก จงมความคดขนมาวา ถาทำเปนหนวยหนงทมโคหรอกระบอไวพรอมทจะให ชาวนาชาวไรไดใชกจะเปนการดจงทำในรปทเรยกวาธนาคาร...”

การแกปญหาดนเพอการเพาะปลก โดยการพฒนาคณภาพดนจากสภาพเสอมโทรม ใหดขนดวยวธการแบบงายๆ ตามสภาพพนท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรในการแกไขปญหาดนพรหรอดนเปรยวโดยเนน ศกษาทดลองคนควาวจย และพฒนาพนทดนพรใหสามารถนำมาใชประโยชนในดานเกษตรกรรม ใหไดมากทสด เชน ทรงใชวธการ “แกลงดน” การใชหนปนปรบสภาพนำเปรยว ซงเมอไดดำเนนการตาม พระราชดำรแลว ปรากฏวาพชสามารถเจรญเตบโตและใหผลผลตไดด และเปนแบบอยางในการแกไข ปญหาดนเปรยว ดงแนวพระราชดำรในการปรบปรงดนเปรยวจด ทไดพระราชทานใหแกขาราชการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ และขาราชบรพาร ในคราวเสดจพระราชดำเนนไปทรงตรวจแปลงศกษา การเปลยนแปลงความเปนกรดของดนกำมะถน ในหนงสอ “พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกบการ พฒนาการเกษตรไทย” ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ความตอนหนงวา

“...นเปนเหตผลอยางหนงทพดมา๓ปแลวหรอ๔ปกวาตองการนำสำหรบมาให

ดนทำงานดนทำงานแลวดนจะหายโกรธ อนนไมมใครเชอแลวกมาทำทนแลวมนไดผล...

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 162 11/20/13 12:52:59 AM

163

อนนผลงานของเราททำทนเปนงานทสำคญทสด เชอวาชาวตางประเทศเขามาด เราทำอยางนแลวเขากพอใจ...”

พระองคมแนวพระราชดำรแกปญหาดนทรายอยางงายๆ ดวยการปลกหญาตามแนวระดบเพอ ยดดนและใหเกดปยอนทรย สวนปญหาดนดานและดนลกรงไดพระราชทานพระราโชบาย “ปาไมหมบาน” ใหราษฎรเปนเจาของดำเนนการปลกปาและบำรงรกษาตนไมเอง

การฟนฟทรพยากรปาไม โดยการสงเสรมระบบวงจรปาไมดวยวฏจกรธรรมชาต

โครงการพฒนาพนทดนเสอมโทรมเขาชะงมอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดราชบร เปนแนว พระราชดำรเกยวกบการฟนฟสภาพปาดวยวฏจกรธรรมชาต โดยมวธการทเรยบงายและประหยด ในการดำเนนงาน ตลอดจนสงเสรมระบบวงจรปาไมในลกษณะธรรมชาตดงเดม ดงพระราชดำรการปลกปา โดยไมตองปลกดวยวธการ ๓ วธ จากหนงสอ “กษตรยนกพฒนา” ความตอนหนงวา

“...ถาเลอกไดทท เหมาะสมแลว กทงปานนไวตรงนน ไมตองไปทำอะไรเลย ปาจะเจรญเตบโตขนมาเปนปาสมบรณโดยไมตองไปปลกเลยสกตนเดยว...”

“...ไมไปรงแกปาหรอตอแยตนไมเพยงแตคมครองใหขนเองไดเทานน...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 163 11/20/13 12:53:01 AM

164

“...ในสภาพปาเตงรง ปา เสอมโทรมไมตองทำอะไร เพราะ ตอ ไม ก จ ะ แตกก ง อ อกมาอ กถ งแมต น ไม ไม สวย แต ก เปน ตนไมใหญได...”

การอนรกษทรพยากรแหลงนำ

พระบาทสมเด จพระเจ าอย ห ว ทรงตระหนกวาประชาชนสวนใหญมอาชพ ทางการเกษตรและอาศยนำฝน จงทรงเนน การอนรกษและพฒนาแหลงนำเปนพเศษ และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดตง ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนอง มาจากพระราชดำร อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม เพอศกษาคนควาเกยวกบรปแบบทเหมาะสม ของการพฒนาพนทตนนำลำธาร กอใหเกดความช มช นและบรรเทาปญหาการขาดแคลนนำเพ อ การอปโภคบรโภค โดยพระราชทานแนวพระราชดำรใหมการสรางฝายชะลอความชมชน (Check Dam) ในศนยศกษาฯ ดงกลาว ดงพระราชดำรส เมอวนท ๑ มนาคม ๒๕๒๑ ณ อำเภอแมลานอย จงหวดแมฮองสอน ความตอนหนงวา

“...ใหพจารณาดำเนนการสรางฝายราคาประหยดโดยใชวสดราคาถกและหางาย ในทองถนเชนแบบทงหนคลมดวยตาขายปดกนรองนำกบลำธารเลกๆเปนระยะๆเพอใชเกบกกนำและตะกอนดนไวบางสวนโดยนำทกกเกบไวจะซมเขาไปในดนทำใหความชมชนแผขยายออกไปทงสองขางตอไปจะสามารถปลกพนธไมปองกนไฟพนธไมโตเรวและพนธไมทงใบเพอฟนฟพนทตนนำลำธารใหมสภาพเขยวชอมขนเปนลำดบ...”

พระองคทรงยดหลกงายๆ คอ “ธรรมชาตและธรรมดา” โดยใชวสดราคาถกทหางายในพนท เพอจดทำทอสงและลำเหมอง สำหรบเกบนำไวในดน เพอแผขยายความชมชนแกสงแวดลอมในพนท และเพอการเพาะปลก ดงพระราชดำรส ณ ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครฯ เมอวนท ๓ กมภาพนธ ๒๕๒๙ ความตอนหนงวา

“...การผนนำจากอางเกบนำในระดบบนลงไปตามแนวรองนำตางๆ เพอชวย ความชมชนคอยๆ แผขยายตวออกไป สำหรบนำสวนทเหลอกจะไหลลงอางเกบนำ

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 164 11/20/13 12:53:06 AM

165

ในระดบตำลงไปเพอนำไปใชประโยชนทางดานงานเกษตรกรรมตอไปในการนควรเรม ปลกปาทดแทนตามแนวรองนำ ซงมความชมชนมากกวาบรเวณสนเขา จงจะทำให เปนผลโดยเรว นอกจากนน ยงเปนการประหยดกลาไมและปลอดภยจากไฟปา ดวย เม อรองนำดงกลาวมความชมชนเพมขน ลำดบตอไปกควรสรางฝายตนนำ เปนระยะๆเพอคอยๆเกบกกนำไวแลวตอทอไมไผสงนำออกทงสองฝงรองนำอนจะเปน การชวยแผขยายแนวความชมชนออกไปตลอดแนวรองนำ...”

โครงการปรบปรงคลองลดโพธอนเนองมาจากพระราชดำร โดยการปรบปรงสภาพลำนำ และใชประโยชนจากพลงงานนำ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรใหขดลอกลำนำในบรเวณทต นเขน ตกแตงดน ตามลาดตลงทถกกดเซาะ กำจดวชพชหรอทำลายสงกดขวางทางนำไหล และกรณลำนำมแนวโคงมาก เปนระยะไกล ทรงใหขดคลองลดเชอมบรเวณดานเหนอโคงกบดานทายโคง ซงจะทำใหนำไหลผานไดเรวขน ซงเปนวธการทงายไมสลบซบซอน เชน โครงการปรบปรงคลองลดโพธอนเนองมาจากพระราชดำร ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชกระแสรบสงใหหนวยงานทเกยวของรวมกนวางโครงการ ขดลอกคลองลดโพธขน เนองจากทรงเหนวาแมนำเจาพระยาตอนลางในเขตจงหวดสมทรปราการ

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 165 11/20/13 12:53:08 AM

166

มลกษณะโคงออมคลายกระเพาะหมเปนระยะทาง ถง ๑๘ กโลเมตร หากสามารถขยายและปรบปรง คลองลดโพธทเชอมตอดานเหนอโคงแมนำและ ปลายโคงแมนำ มความยาวเพยง ๖๐๐ เมตร จะชวยยนระยะทางระบายนำไดสนลงและเรว ขนนน จะสามารถบรรเทาปญหานำทวมได

นอกจากน พระองคม พระราชดำร สรางประตระบายนำทคลองลดโพธเพอปด-เปด ในชวงเวลาตางๆ เชน ประตระบายนำจะ ปดในชวงหนาแลงเพ อปองกนนำทะเลไหล กลบเขามาในแมน ำเจาพระยาและจะเปด ประตเพอระบายนำในชวงนำหลากทมนำไหลบา มาจากทางภาคเหนอ เปนตน และเมอวนท ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๙ พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวมพระราชดำรใหศกษาการใช พลงงานนำทระบายผานคลองลดโพธ ใหเกด ประโยชน โดยมพระราชกระแสรบสงวา

“...โครงการคลองลดโพธจะทำประโยชนไดอยางมหศจรรยมพลงงานมหาศาล จะใชพลงงานนำทระบายผานคลองทำประโยชนอยางอนดวยไดหรอไม...”

และพระราชดำรสเมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๙ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

“...อปกรณทมอยแลว คอทพระประแดง ทมอปกรณทเวลานำขนกกเอาไว แลวก เวลานำลงปลอยใหลง...ไดทำโครงการทจะปลอยนำออกไปไดเวลานำลงแลวกเวลา นำขนกปดเอาไว ตรงนนคลอง ๖๐๐ เมตรเทานนเอง ถาเปด มนกทะลกเขามาใน แมนำเจาพระยาถาปดนำจะออมไปถงคลองเตยออมไปอนนวธทจะบรหารนำใหดกวธททำใหทราบวา เวลาไหนนำกำลงขน ปลอยใหออกไป ออมไปททางคลองเตยกวาจะถงตรงปลายนำกลง...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 166 11/20/13 12:53:09 AM

167

การผลตพลงงานทดแทนจากผลตผลทางการเกษตร

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรทเรยบงาย ประหยด และสรางระบบนเวศ ใหเกดความสมดล โดยทรงใหนำพชผลการเกษตรมาผลตเปนพลงงานทดแทน เพ อใหคนไทย พงตวเองไดในดานพลงงาน รวมทงรองรบปญหาราคาพชผลเกษตรตกตำ ตลอดจนเปนการนำเศษ วสดเหลอใชมาทำประโยชนใหคมคาทสด พระองคมพระราชดำรวา ควรนำแกลบมาใชงานใหเปน ประโยชน ทงดานการทำเปนปยสำหรบปรบปรงสภาพดน และทำเปนเชอเพลง โดยไดทดลองนำวสด ตางๆ คอ แกลบบด ผกตบชวา และขเลอยจากถงเพาะเหดมาอดเปนเชอเพลงแทงทใหความรอน ไดด ซงปจจบนมจำหนายแกบคคลทวไป ดงพระราชดำรเกยวกบโครงการหนองสนม เมอคราวเสดจ พระราชดำเนนไปทอดพระเนตรโครงการหนองสนม จงหวดสกลนคร เมอวนท ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๓๒ ความตอนหนงวา

“...ตองเตรยมสถานทสรางโรงงานบรเวณขอบหนอง เพอแปรสภาพผกตบชวาทใชงานแลวใหเปนปยหมกเชอเพลง...ชวยประหยดคาขนสงผกตบชวา”

มงผลสมฤทธ : เพอประโยชนสขของปวงประชาและการพฒนาทยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงงานดานตางๆ เพอแกไขปญหาใหราษฎรโดยทรงทมเทเสยสละ ความสขสวนพระองคเพอมงผลสมฤทธคอ ประโยชนสขและความกนดอยดของประชาชนททรงถอเปนกำไรของพระองค แมจะตองใชเงนลงทนหรอพระราชทรพยมากมายกตาม โดยทรงยดหลกความเรยบงาย และไมตดตำรา ดวยการคดคนและดดแปลงวธแกไขปญหาหรอพฒนางานดานตางๆ ใหสอดคลองกบ ธรรมชาตและสงแวดลอม เพอเปนรปแบบใหประชาชนสามารถเขาถงและนำไปปรบใชไดเอง โดยไมตอง พงพงหรอใชจายใหสนเปลอง อนนำไปสการพงตนเองและการพฒนาอยางยงยน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 167 11/20/13 12:53:14 AM

168

๕. ชยชนะแหงการพฒนา ความหมายของพระราชดำร “ชยชนะแหงการพฒนา” นน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงอธบายไวในพระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ณ อาคารจกรพนธเพญศร เมอวนท ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๙ ความตอนหนงวา

“...ประโยชนอนพงประสงคของการพฒนานนกคอความผาสกสงบความเจรญ มนคง ของประเทศชาตและประชาชน. แตการทจะพฒนาใหบรรลผลเปนประโยชน ดงกลาวได จำเปนท จะตองพฒนาฐานะความเปนอย ของประชาชนใหอย ดกนด เปนเบองตนกอน เพราะฐานะความเปนอยของประชาชนนน คอรากฐานอยางสำคญ ของความสงบและความเจรญมนคง.ถาประชาชนทกคนมฐานะความเปนอยทดแลวความสงบ และความเจร ญ ยอมจะเปนผลกอเกดต อตามมาอยางแน นอน. จงอาจพดไดวา การพฒนากคอการทำสงครามกบความยากจนเพอความอย ด กนดของประชาชนโดยตรง. เมอใดกตาม ท ประชาชนมความอย ด กนด และ ประเทศชาตมความสงบ มความเจรญ เม อนนการพฒนาจงจะถอไดวาประสบ ความสำเรจเปนชยชนะของการพฒนาอยางแทจรง...”

นอกจากน ดร.สเมธ ตนตเวชกล ไดใหสมภาษณในหนงสอ “การทรงงานพฒนาประเทศ ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” วา พระองครบสงวา การแกปญหาของประชาชนและประเทศชาต ไมใชเรองงายเปนงานยาก การเขาไปดำเนนการแกไขปญหา เหมอนกบการเขาสงคราม แตเปน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 168 11/20/13 12:53:15 AM

169

การทำสงครามทไมใชอาวธ เปนการ ตอส กบปญหาเพอนำไปสชยชนะ โดยใช กระบวนการพ ฒนาและ ในทศนะของพระองค การพฒนา ทงดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง หรออะไรกตาม ตองพฒนา “คน” ดวยการใหความสำคญในทกม ต ซ งเป นธรรมดาทหนทางไปสการ พฒนาน น ย อมจะม ป ญหาและ อปสรรคนานปการ โดยเฉพาะการทำงานทม ระเบยบแบบแผนของทางราชการทจำเปนตองม การปฏบตงานตามขนตอน ซงในบางครงอาจไมทนตอเหตการณในการชวยเหลอประชาชนอยางทนทวงท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงทรงใหกอต ง “มลนธชยพฒนา” ขนในรปแบบขององคกรเอกชน เพอให การดำเนนการชวยเหลอประชาชนสามารถกระทำไดดวย ความรวดเรวและคลองตว เพอมงสชยชนะแหงการพฒนา และการกนดอยดของประชาชน ดงพระราชดำรสพระราชทาน

เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๗ อนเปนทมาของชอมลนธชยพฒนา ความตอนหนงวา

“...ชยชนะของประเทศน โดยงานของมลนธชยพฒนานนกคอ ความสงบ... เปนเมองไทยทมความเจรญกาวหนา จนเปนชยชนะของการพฒนา ตามทไดตงชอมลนธชยพฒนาชยของการพฒนานมจดประสงคคอความสงบความเจรญความอยด กนด...”

และพระราชดำรสเมอวนท ๙ พฤศจกายน ๒๕๓๘ ความตอนหนงวา

“มลนธชยพฒนามไดมหนาทโดยตรงทจะบรรเทาทกขแกประชาชนใหมกนใหสามารถ ทจะดำเนนชวตทสรางสรรค โดยชวยในการใหมสงทเปนอปกรณ หรอจะเปนสงท เปนปจจยใหสามารถทจะทำการทำมาหากนโดยมประสทธภาพโดยเฉพาะเกยวของกบ โครงการในดานการเกษตรกไดทำมาก และในดานเกยวของกบสงแวดลอมกไดทำ เพ อท จะใหประชาชนมค ณภาพชว ตด ท สดเปาหมายกค อความเจร ญร ง เร อง ของประเทศชาตซงถอวาเปนชยชนะ”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 169 11/20/13 12:53:18 AM

170

ดวยเหตน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงทรงงานหนกโดยมไดวางเวนเสมอมาเพอตอสกบ ความทกขยากของประชาชน ดงคำกล าวของ พลเอก เปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตรและ รฐบรษ ในการปาฐกถาพเศษ (ทมา กองสารนเทศ กรมกจการพลเรอนทหาร กองบญชาการทหารสงสด) ความตอนหนงวา

“...พระองคมเคยทรงดดายกบความทกข ความเดอดรอนของประชาชน ไม เคย ทรงวางเวนท จะคดหาวธการอ นท นสมย มาพฒนาการกนดอยดของราษฎรของพระองค เพ อใหราษฎรไดรบประโยชน ส ข ทรงม พระราชดำรสอย เสมอวาประชาชนไทย สวนใหญยงยากจน พระองคตองทรงตอส กบศตรคอความยากจนของราษฎร โดยทรงหาวธการตอส กบความทกขยากอย ตลอดเวลาเพอใหประชาชนของพระองคชนะความยากจนใหได...”

การมงส “ชยชนะแหงการพฒนา” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงเปน การพฒนาและยกระดบชวตความเป นอย ของราษฎรใหม ความเจรญ และอยดกนด โดย “ตอสกบความยากจน” ของมวลราษฎร ดอยโอกาสในชนบททเปนประชากรสวนใหญ ขอ งประ เทศ ให พ น จ ากคว ามท ก ข ย า ก เมอประชาชนพนจากความทกขยาก สามารถ พงตนเองได กจะมอสระและเสรภาพ อนจะนำ ไปสการเปน “ประชาธปไตย” อยางแทจรง โดยมแนวพระราชดำรทสำคญสรปไดดงน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 170 11/20/13 12:53:21 AM

171


๕.๑ การตอสกบความยากจน

อาจกลาวไดวา การทรงงานแกไขปญหาใหแกพสกนกรในทกๆ เร องของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว นบเปนการตอสกบความยากจนเพอยกระดบคณภาพชวต และใหราษฎรสามารถมชวตอย ไดตามอตภาพอยางมความสขและยงยน โดยการสรางความเขมแขงใหชมชน ดแลรกษาและสงเสรมสขภาพ ประชาชนสงเสรมอาชพและรายได และความร ดงแนวพระราชดำรดงน

ทรงใหความชวยเหลอและพฒนาคนในชนบทเปนหลกใหญ ตงแตการพระราชทาน หรอสรางโครงสรางพนฐานทจำเปนตอการผลตและประกอบอาชพของประชาชน จนถงการสงเสรมความร และอาชพ เพอยกระดบคณภาพชวต ตามแนวพระราชดำรการตอสกบความยากจน สรปไดดงน

การสรางความเขมแขงใหชมชนดวยการพระราชทานสงจำเปน หรอสรางโครงสราง พนฐานหลก ทจำเปนตอการผลต อนเปนรากฐานนำไปสการพงตนเองไดในระยะยาว

โครงสรางพ นฐานทสำคญ อาท แหล งน ำ ซ ง เป นป จจยสำคญท จะชวยให เกษตรกร ทตองพ งพาอาศยนำฝนไดมโอกาสทจะผลตไดตลอดป การผลตไดตลอดปเปนเง อนไขขอแรก ทจะชวยใหชมชนพงตนเองไดในเร องอาหารไดในระดบหนง และเมอชมชนเขมแขงแลว กอาจจะ มการสรางโครงสรางพนฐานอนๆ ทจำเปนตอการยกระดบรายไดของชมชน เชน เสนทางคมนาคม เพอการขนสงพชผล เปนตน ดงพระราชดำรสเมอ ๒๙ ธนวาคม ๒๕๓๒ ณ พระตำหนกจตรลดารโหฐาน ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 171 11/20/13 12:53:25 AM

172

“...เรองนำนกเปนปจจยหลกของมวลมนษยไมใชมนษยเทานนเองแมสงมชวต ทงหลาย ทงสตวทงพชกตองมนำ ถาไมมกอยไมได เพราะวานำเปนสอ หรอเปน ปจจยสำคญของส งมช ว ต แมส งไมมช ว ตกอาจตองการนำเหมอนกน มฉะนน กจะกลายเปนอะไรไมทราบ เชน ในวตถตางๆ ในรปผลก กตอง มนำในนนดวยถาไมมน ำกจะไมเปนผลก กลายเปนส งท ไมมร ป ฉะนน น ำนกเปนส งสำคญ ท กลาวถงขอนกจะไดใหทราบถงวา ทำไมการพฒนาขนแรกหรอส งแรกท นกถง กคอทำโครงการชลประทาน แลวกโครงการส งแวดลอมทำใหนำด สองอยางน อนๆกจะเปนไปไดถาหากวาปญหาของนำนเราไดสามารถทจะแกไขหรออยางนอยทสดกทำใหเรามนำใชอยางเพยงพอ ฉะนนการพฒนานนสงสำคญกอยตรงน นอกจากน กเปนสงทตอเนอง เชน วชาการในดานการเพาะปลก เปนตน ตลอดจนถงวชาการ ทเกยวของกบอตสาหกรรมหรอการคาหรอการคลงอะไรพวกนกตอเนองตอไป”

การดแลรกษาและสงเสรม สขภาพประชาชน ดวยทรงตระหนกวา หากพสกนกรทงปวงมสขภาพแขงแรง พรอมดวยสขภาพจตทดแลว ยอมมแรง กำลงในการประกอบอาชพ ยกระดบความ เปนอยของตนเอง สงผลใหเปนบคลากรทมความพรอมในการรวมเสรมสรางและพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนา ย งข นตอไป รวมทงขจดปญหาสงคม ดานตางๆ ในระยะแรกๆ ของการเสดจพระราชดำเนนทรงเยยมราษฎรในสวนภมภาค พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงทรงมพระราชดำรดานการแพทย สาธารณสข และสงคมสงเคราะห เพอชวยเหลอราษฎรทยากไรในถนทรกนดาร ดงพระบรมราโชวาททพระราชทานเมอวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๒๒ ความตอนหนงวา

“...การรกษาความสมบรณของรางกายเปนปจจยของเศรษฐกจทด และสงคม ทมนคงเพราะรางกายทแขงแรงนน โดยปกตจะอำนวยผลใหสขภาพจตใจสมบรณและเมอมสขภาพสมบรณด พรอมทงรางกายและจตใจแลว ยอมมกำลงทำประโยชน สรางสรรคเศรษฐกจและสงคมของบานเมองไดเตมท... สขภาพทสมบรณในรางกาย และจตใจนนเปนรากฐานของการสรางสรรคจรรโลงประเทศอนจะเปนทางขจดปญหา ของสงคมสวนสำคญลงได และจะทำใหการพฒนาสงคมและเศรษฐกจของประเทศ บรรลถงความสำเรจมนคงและเจรญกาวหนา...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 172 11/20/13 12:53:25 AM

173

และดงพระราชดำรสสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ พระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๓๑ ความตอนหนงวา

“...ขาพเจาเหนวาเรองสขภาพอนามยนเปนส งสำคญ เพราะเปนพนฐาน ของสงมชวตทงมวล ดงคำกลาวทวา “จตใจทแจมใสยอมอยในรางกายทแขงแรง”หากประชาชนมสขภาพอนามยสมบรณไมเจบไขไดปวยเขากจะมสตปญญาเลาเรยนประกอบสมมาอาชพ สรางสรรคความเจรญตางๆ ใหแกชาตบานเมอง ดงนนถาเราจะกลาววา“พลเมองทแขงแรงยอมสามารถสรางชาตทมนคง”กคงจะไมผด...”

นอกจากน ทานผหญงจรงจตต ทขะระ รองราชเลขานการในพระองค สมเดจพระบรมราชนนาถ ซงเปนผหนง ท ไ ดม โอกาสถวายงานใกลชดสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดให ส มภาษณถงเร องดงกล าวในหน งส อ “สมเดจพระบรมราชนนาถนกพฒนา เพอปวงประชาสขศานต” ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 173 11/20/13 12:53:31 AM

174

“...สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงยดแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวในการชวยเหลอประชาชน โดยรบสงเสมอวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสอนวา การชวยเหลอโดยการเอาของไปแจกกเปนเหมอนการแกปญหาเฉพาะหนาใหเขาไดเทานน เราจะทำอยางไร ทจะชวยเขาไดในระยะยาวคอใหเขายนหยดไดดวยตวเองจงจะเปนการชวยเหลออยางแทจรง

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงทรงรบพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และทรงปฏบตพระราชกรณยกจดวยกน โดยกอนนเสดจพระราชดำเนนพรอมกนสองพระองค รวมทงสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร สมเดจพระเจาลกเธอเจาฟาจฬาภรณวลยลกษณ อครราชกมาร จะเสดจฯ ดวยกนหมดทกพระองคและจะทรงแบงงานกน เชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ไปทอดพระเนตรแหลงนำ ททำมาหากนของชาวบาน และทรงสอบถามทกขสขของชาวบาน และทรงพบกบหวหนาครอบครว

สวนสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ กทรงดแลครอบครวเขา คอ แมบานและเดกๆ โดยเฉพาะดานสขภาพอนามย เพราะทกคร งทเสดจฯ ออกไปจะทรงนำขบวนแพทยทกแขนง ทอาสามาทำงาน ทงแพทยหวใจ สมอง กระดก อายรกรรม แพทยเดก และจกษแพทย เรยกวา “หนวยแพทยพระราชทาน” เพอเปดหนวยเฉพาะกจขนในชวงทพระองคเสดจฯ...

ตอนนนทลกระหมอมยงทรงพระเยาวกทรงตามเสดจฯ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถดวย ทกพระองคทรงแบงกนดแลราษฎร เพอยกระดบ ความเปนอยของราษฎรใหดขน...”

การสงเสรมอาชพและรายได เพอยกระดบรายไดและคณภาพชวต ดวยโครงการตางๆ ใหราษฎรสามารถเลยงปากเลยงทอง และสามารถยนหยดพงตวเองได เชน การจดตงศนยศกษา การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรในภมภาคตางๆ เพอเปนศนยรวมการศกษาคนควา ทดลอง วจย

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 174 11/20/13 12:53:38 AM

175

และแสวงหาแนวทางและวธพฒนาทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพแวดลอม และการประกอบอาชพ ของราษฎรทอาศยในแถบนน การฝกอาชพราษฎรกบมลนธสงเสรมศลปาชพ ในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ และการจดตงบรษท สวรรณชาด จำกด ในพระบรมราชปถมภ เพอจำหนายสนคา ทผลตจากโครงการททรงสงเสรมไว เปนตน

ดงพระราชดำรสทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ พระราชทานในพธเปดการประชม และนทรรศการเรอง “มรดกสงทอของเอเชย : หตถกรรมและอตสาหกรรม” ณ มหาวทยาลยเชยงใหม เมอวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๓๕ ความตอนหนงวา

“...การทขาพเจาเรมงาน ศ ลปาช พขนนน ขาพเจาตงใจ จะสรรหาอาชพใหชาวนาทยากจน เลยงตวเองไดเปนเบองตน ทงน เน องจากข าพเจ าได ม โอกาส ตามเสด จฯ พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวไปเ ยยมราษฎร ตามชนบทมาหลายสบปไดพบวา ราษฎร สวนใหญเ ปนชาวนา ชาวไรท ต องทำงานหนก และตองเผชญอปสรรคจากภยธรรมชาตมากมาย... ทำใหชาวนาชาวไรมกยากจน การนำสงของไปแจกราษฎรผประสบภยธรรมชาต เปนเพยงบรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนา ซงพระบาทสมเดจพระเจาอย หว มพระราชปรารภวาเปนการชวยเหลอทไมย งยน ควรจะหาวธอนท ชวยใหราษฎร พงตนเองได...”

การสงเสรมหรอสรางเสรมสงทชาวชนบทขาดแคลนทสำคญคอ “ความร” ทรงเหนวา ชาวชนบทควรมความร เร องการทำมาหากน การทำการเกษตรโดยใชเทคโนโลยท เหมาะสม ดงพระราชดำรสสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ความตอนหนงวา

“...พวกเราตอสกบความยากจนความหวขาดความรอยางทพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงรบสงกบนกขาว BBC เวลาเขาถามพระองคทานวา “เสดจมา ทำอะไรกนท ชายแดน มทหารลอมหนาลอมหลง จะมาสกบคอมมวนสตหรอ?” พระองคทรงรบส งวา “พวกเรามาอย ท น กเพราะท น ขาดนำทำกน เรามาส กบ ความยากจนนานาประการเพอใหคนไทยเปนไทแกตนอยางแทจรงใหเหมาะสมกบ ระบอบประชาธปไตยททานทงหลายกสนบสนนอยมใชหรอ...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 175 11/20/13 12:53:39 AM

176

การนำความรดานเทคโนโลยการเกษตรทเหมาะสมเขาไปถงมอชาวบานอยางเปนระบบ และตอเนอง เปนขบวนการเดยวกน เปนเทคโนโลยการผลตทชาวบานรบได และสามารถนำไปปฏบตอยางไดผลจรง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงนำความรทางสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยในทกสาขา วชามาใชในการพฒนาทกแขนง ไมทรงปดกนเทคโนโลยใหมจากตางประเทศ แตทรงเนนวาจะตองเลอก ใชเทคโนโลยทเปนประโยชนมาปรบปรงใชไดดพอ เหมาะกบสภาพและฐานะของประเทศ ดงพระบรม ราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา ประจำปการศกษา ๒๕๒๐ เมอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๑ ความตอนหนงวา

“...เทคโนโลยชวยใหประหยดไดอยางดเลศในการสรางเครองมออเลกทรอนกส แตกอนเครองมออเลกทรอนกสทำไดยากยงและมราคาสง คนสวนนอยเทานนทไดรบ ประโยชนจากเครองมอดงกลาวแตปจจบนเทคโนโลยชวยใหสรางและผลตไดโดยงาย และสะดวกดวยราคาตำอยางเครองรบวทยทรานซสเตอรเวลานใชกนไดอยางแพรหลายทำใหคนทวไปไดรบประโยชนในดานขาวสารและการบนเทงโดยทวถงในดานอนๆเชนเกษตรกรรมอตสาหกรรมแมจะเปนเพยงงานระดบชาวบานเทคโนโลยกอาจจะชวยได เปนอยางด ยกตวอยางเชน การทำยางพารา ถาทำตามแบบพนบานซงทำกน ตามมตามเกดขาดความระมดระวงในความสะอาดเรยบรอยกมกไดยางทมคณภาพตำทำใหขายไมไดเตมราคาแตถานำเทคโนโลยอยางงายๆมาใชใหมการใชกรรมวธทถกตอง และแนนอนสมำเสมอกจะไดยางแผนทมคณภาพไดมาตรฐานขายไดเตมราคา...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 176 11/20/13 12:53:41 AM

177

๕.๒ ประชาธปไตย

พระบาทสม เด จพระ เจ า อย ห ว ทรงเหนวา การจะสรางความเปนประชาธปไตย ใหกบประชาชนและประเทศไดนน จำเปน จะตองตอสกบความยากจน เพราะหาก ประชาชนยงตองตอสเพอความอยรอดของ ชวต จะทำใหขาดอสรภาพและเสรภาพ ทจะแสดงความคดเหนหรอเขามามสวนรวม ในการพฒนาประเทศ รวมทงระบบการบรหารประเทศ จะตองเปนไปดวยความโปรงใสและยตธรรม จงจะชวยใหเปนประชาธปไตยไดอยางแทจรง ดงแนวพระราชดำร ดงน

ประชาธปไตยในฐานะพระมหากษตร ย พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมแนวพระราชดำร ของคำวา “หนาทของพระมหากษตรยภายใตระบอบ ประชาธปไตย” คอ ทำอะไรกตามทเปนประโยชน ดงความ ตอนหนงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดำรส ตอบคำถาม บรรษทการกระจายเสยงแหงองกฤษ หรอ Br i t i sh Broadcast ing Corporat ion (BBC) ซงขอพระราชทานสมภาษณเมอป ๒๕๒๒ เกยวกบบทบาท และหนาทของสถาบนพระมหากษตรยวา

“...การทจะอธบายวา“พระมหากษตรย”คออะไรนนดเปนปญหาทคอนขางยาก พอสมควรโดยเฉพาะในกรณของขาพเจาซงถกเรยกโดยคนทวไปวาเปนพระมหากษตรยแตโดยหนาททแทจรงแลวดจะหางไกลจากหนาทพระมหากษตรยทเคยรจกหรอเขาใจ กนมาแตกอนหนาทของขาพเจาในปจจบนกคออะไรกตามทเปนประโยชนถาจะถามวาขาพเจามแผนการอะไรบางในอนาคต คำตอบกคอ ไมม เราไมทราบวาอะไรจะเกดขน ภายภาคหนาแตวาอะไรจะเกดขนกตาม เรากจะเลอกทำแตสงทเปนประโยชนนนเปน แผนการทเพยงพอแลวสำหรบเรา...”

ประชาธปไตยทแทจรง คอการทประชาชนพนจากความทกขยาก มอสระเสรภาพ มความคด และไมเบยดเบยนกน ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานแกนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ในโอกาสเสดจฯ ไปทรงดนตร ณ หอประชมมหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอวนท ๑ มนาคม ๒๕๑๒ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 177 11/20/13 12:53:41 AM

178

“...ประชาธปไตยนนทแทกคอประเทศทมประชาชนทมความคดทมความพจารณา ทรอบคอบ เพอใหบานเมองมนคง ใหบานเมองอยไดโดยไมเบยดเบยนซงกนและกน แลวกเชอวามทางทจะปฏบตไดโดยเฉพาะเมองไทย...”

และดงพระราชดำรสในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เมอป ๒๕๒๔ ความตอนหนงวา

“...ทเราตองเหนอยเชนน เพราะประชาชนชาวไทยยงยากจนอยความยากจนทำให ขาดอสรภาพเสรภาพถาประชาชนยงไมมอสรเสรภาพสงคมไทยกไมเปนประชาธปไตย”

นอกจากน ดร.สเมธ ตนตเวชกล ไดกลาวถงแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกยวกบ ประชาธปไตยในการอภปรายเรอง “พระอจฉรยภาพของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” ในหลกสตร วทยาลยปองกนราชอาณาจกรภาครฐและเอกชน รนท ๒ ณ มหาวทยาลยกรงเทพวทยาเขตรงสต เมอวนท ๑๖ มถนายน ๒๕๔๙ วา

“...ทรงเคยมพระราชดำรสวา สาเหตทพระเจาแผนดนตองเหนอยยากทำงานอยางหนก จนทกวนน เพราะประชาชนยงยากจนอย และเมอเขายากจนอยนน เขาจงไมมอสรภาพ เสรภาพ แลวเขาจะเปนประชาธปไตยไดอยางไร จดหมายปลายทางของพระองคไปไกลยงกวานน คอประชาธปไตย... ประชาธปไตยคงไมตองเขยนเปนมาตราใดออกมา แตคอการทประชาชนจะอยกนอยางเปนสขและ ทองอมอยางไรวนนนคอวนทประชาชนจะรจกคำวาประชาธปไตยจรงๆผมฟงแลวผมขนลก ทรงมอง อะไรไปไกลกวาพวกเรามาก...”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 178 11/20/13 12:53:43 AM

179

ประชาธปไตยในการปฏบตพระราชกรณยกจ มอยในทกขนตอนกระบวนการ ดงท ดร.สเมธ ตนตเวชกล กลาวถงพระปรชาสามารถและพระปรชาญาณดานการพฒนาประชาธปไตยของพระบาท สมเดจพระเจาอยหวผานโครงการในพระราชดำรของพระองควา เปนสงทหลายคนอาจจะมองไมเหน หรอมองขามไป ในพระราชกรณยกจตางๆ ทม คนสวนใหญเหนวาทำไปตามพระราชประสงคหรอ ความปรารถนาของพระองค ซงโดยแทจรงแลวไมใช เหนไดจากการตงชอโครงการ โดยโครงการในระยะแรกๆ ทเกดขน เชน โครงการหบกะพง จะอยภายใตชอ “โครงการตามพระราชประสงค” ตอมาป ๒๕๒๔ เมอมการจดตงสำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร (สำนกงาน กปร.) พระองคตรสวา

“ชอแบบนเผดจการมาก ฉนเปนทปรกษาของชาต ไมใชสงอะไรไปแลวตองทำตอไปนใหเรยกวาโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร”

หมายความวารบสงอะไรไปแลว เปนหนาทของฝายทเกยวของจะไปสงเคราะหและดำเนนการ

ประชาธปไตยในการปกครอง ทรงยดหลกความ ถกตองและยตธรรม โดยทรงปฏบตและดำรงพระองคใน ทศพธราชธรรมอยางเครงครด ซงตรงกบ “ธรรมาภบาล” หรอ “Good Governance” ตามหลกสากลในปจจบน โดย ดร.สเมธ ไดกลาวถงเรองประชาธปไตยในการปกครอง ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหววา “ตลอดเวลาทผมไดรบใช ใตเบองพระยคลบาท พระองคทรงยดหลก ตองถกตองทกอยาง แม กระท งชาวบ านและเอกชนถวายเงนโดยเสดจตาม พระราชกศล ซ งบางคร งเราเหนวามเงนนอยจะนำไปทำ โครงการพระองคจะไมทรงอนญาต ทรงตรสวาคนเขาใหทำบญ อยางเดยว พระองคจะทรงเครงครดมาก

สำหรบปญหาเร องการเมองการปกครอง พระองค จะทรงรกษาความเปนกลาง หากตราบใดทกอยางยงดำเนนการ ไปไดโดยกลไกทมอย จะไมทรงเขาไปยงเกยว แมแตโครงการของมลนธชยพฒนา พระองคทรงเตอน ใหระวงอยเสมอ ไมใหไปซำซอนกบงานของรฐบาล ในสวนไหนทรฐบาลเขาไปดแลแลว มลนธ กไมจะเขาไปอก และเมอครงทผมเปนเลขาธการสภาพฒน และเปนเลขาธการ สำนกงาน กปร. ดวย พระองคจะทรงใหตรวจสอบอยตลอดวาโครงการนรฐบาลทำหรอยง เพอไมใหเกดความซำซอน โดยเดดขาด ยดหลกวา ไมซำซอน ไมแยง ไมแขง แตจะเปนทมเสรม สถาบนพระมหากษตรยของเรา ในยามเกดวกฤตกจะเปนเหมอนเครองมอบางอยางททำใหประเทศเดนหนาไปได”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 179 11/20/13 12:53:44 AM

180

ตวอยางพระราชกรณยกจการตอสกบความยากจนตามแนวพระราชดำรและพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ดงกลาว ไดกอใหเกดโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรดานตางๆ มากมาย เพอใหประชาชน ของพระองคหลดพนจากความยากจนและความความทกขยาก และพงตนเองได อนจะนำไปสการม อสระและเสรภาพทจะนำพา “ประชาธปไตย” มาสประชาชนและประเทศชาตอยางแทจรง

พระราชกรณยกจและโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรทมงตอสใหประชาชนของพระองค หลดพนจากความทกขยากดงกลาว มต งแตการแกปญหาเกษตรกรไมมทดนทำกนของตนเอง การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรคและรกษาพยาบาล การสงเสรมอาชพและรายได รวมทงการนำความรและเทคโนโลยเพอใชในการแกไขปญหาหรอเพมผลผลตใหเกษตรกร อาท การปรบปรงสภาพดนเปรยวจด และการผลตไบโอดเซลจากนำมนพช โดยจะทรงใชหลกประชาธปไตยในการทรงงานทกโครงการ ในทกลำดบขนตอน เรมจากตองผานความเหนชอบจากประชาชนและหนวยงานตางๆ ทเกยวของ โดยการ สอบถามและระดมความคดเหนจากทกฝายอยางเปนขนตอน รวมถงทรงใชพระราชอำนาจภายใตระบอบ ประชาธปไตย ตามหนาทและสทธของพระมหากษตรยทวโลกคอ หนาทและสทธในการใหคำแนะนำ เปนทปรกษา และตกเตอน ดงโครงการและตวอยางพระราชกรณยกจ ดงน

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรเพอแกปญหาเกษตรกรไมมทดนทำกนของตนเอง

เมอป ๒๕๐๗ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชดำรจดหาทดนใหแกเกษตรกร ในการเพาะปลกเพ อใหมรายไดพอเพยงเลยงครอบครว เนองจากเกษตรกรแตละรายในขณะนน มทดนทำกนนอยมาก และเปนดนดอยคณภาพ กอปรกบนำแลงไมเพยงพอตอการเพาะปลก โดยทรงรเร มโครงการจดพฒนาทดนตามพระราชประสงคหบกะพง ตำบลเขาใหญ อำเภอชะอำ จงหวดเพชรบร เพ อชวยเหลอเกษตรกรกลมสวนผกชะอำจำนวน ๘๓ ครอบครว ทขาดแคลน ทนทรพยและไมมทดนทำกนของตนเอง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 180 11/20/13 12:53:45 AM

181

ตอมา พระองคไดพระราชทานทดนทรพยสนสวนพระมหากษตรย จำนวน ๕๑,๙๖๗ ไร ๙๕ ตารางวา ในพนท ๘ จงหวด คอ พระนครศรอยธยา ปทมธาน นครนายก นครปฐม ราชบร เพชรบร สระบร และฉะเชงเทรา ใหแกสำนกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (สปก.) เมอวนท ๒๖ สงหาคม ๒๕๑๘ เพอนำไปจดสรรทดนใหแกชาวนาทยากจนไมมทดน ไดใชเปนททำมาหากนเพอเลยงชพตอไป

โครงการเกยวกบการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และการรกษาพยาบาล

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงปฏบตพระราชกรณยกจมากมาย เพอใหประชาชนคนไทย มสขภาพรางกายทสมบรณแขงแรง อาท การสงเสรมสขภาพ ทรงสงเสรมการเลยงปลาเพอเปนแหลง อาหารโปรตนใหกบราษฎร รวมทงทรงทดลองเลยงโคนมในบรเวณสวนจตรลดา ซงตอมาทรงสงเสรม ใหม การเล ยงโคนมอยางกวางขวาง ดวยทรงตระหนกถงคณคาของนมและทรงปรารถนาให คนไทยไดบรโภคนมอยางเพยงพอ สำหรบการปองกนโรค การปองกนโรค เชน เมอป ๒๕๐๑ เกดอหวาตกโรคระบาดในกรงเทพฯ และอ ก ๓๕ จงหวด พระบาทสมเดจพระเจาอย หว ไดพระราชทานพระราชทรพยใหจดตง “ทนปราบอหวาตกโรค” ขน และพระราชทานเครองฉดยา ปองกนแบบใหมททนสมยและฉดไดรวดเรว พรอมอปกรณผลตวคซนแกสภากาชาดไทย และทรงใหจดตง “หนวยยวพทธสงเคราะห” ขน เพอจดอบรมเยาวชนใหมความรและเขาใจพษภยของยาเสพตด เปนตน

สำหรบการรกษาพยาบาล ทกครงทเสดจฯ เยยมราษฎรในทองถนทรกนดาร จะพระราชทาน แพทยหลวงใหรกษาราษฎรทเจบปวย โดยทรงใหจดตง “หนวยแพทยเคลอนทพระราชทาน” ซงมการ จดบรการอยางเปนระบบเสมอนเปนโรงพยาบาลเคลอนท โดยไมคดคารกษาพยาบาล และหาก มผใดเจบปวยอาการรายแรง จะทรงรบไวเปนคนไขในพระบรมราชานเคราะห และ “โครงการแพทยหลวง เรอเวชพาหน” เปนอกโครงการหนงททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระราชทรพย ใหสภากาชาดไทยจดหาเรอใชเปนพาหนะนำหนวยแพทยเคลอนทไปรกษาราษฎรทมบานเรอนอยตาม ลำนำและเดนทางไปรบการรกษาทโรงพยาบาลในเมองลำบาก เปนตน

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 181 11/20/13 12:53:47 AM

182

นอกจากนน เพอใหราษฎรไดรบบรการดานการแพทยเปนการถาวร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงพระราชทานพระราชดำร “โครงการหมอหม บาน” โดยคดเล อกคนหนมสาวในหมบ าน มารบการอบรมใหมความร สามารถใหยาและรกษาพยาบาลเบองตนเมอคนในหมบ านเจบปวย และตดตอสงตวผปวยไปรกษา ณ โรงพยาบาลเมอจำเปน รวมทงใหความรดานบำรงรกษาสขภาพอนามย แกคนในหมบาน และ “คลนกศนยแพทยพฒนา” ใหบรการตรวจรกษาโรคแกประชาชนโดยไมมง ผลกำไร โดยแพทยผชำนาญจากโรงพยาบาลตางๆ หมนเวยนมาปฏบตงาน โดยระยะแรกพระองคพระราชทาน พระราชทรพยจำนวนหนงจดตงบรษทขนบรหารงาน ตอมาไดโอนเปนโรงพยาบาลของทางราชการ

มลนธสงเสรมศลปาชพ ในสม เด จพระนาง เจ า ส ร ก ต พระบรมราชนนาถ

ส ม เ ด จ พ ร ะ น า ง เ จ า ฯ พระบรมราชนนาถ ทอดพระเนตร เหนชาวบานทมาเฝาฯ รบเสดจ แตงตวดวยผาพ นเมองทสวยงาม จ งทรงตระหน กว า คนเหล าน แมจะยากจน แตมความรและฝมอ ในการทำงานศลปหตถกรรม เชน การทอผ าไหม การสานกระเป า การปกผา การทำเครองปนดนเผา จงทรงสงเสรมใหราษฎรไดทำงานฝมอทค นเคยเปนอาชพเสรม เพ อเพ มพนรายไดใหกบครอบครว จดทำเปนโครงการศลปาชพ ซ งทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดตง “มลนธสงเสรมศลปาชพพเศษ ในพระบรมราชนปถมภ” โดยทรงรบเปนประธานมลนธ และใหอยในพระบรมราชนปถมภ รวมทงพระราชทานทนเรมแรกเปนเงน ๑ ลานบาท ตอมารฐบาล ไดจดตงกองศลปาชพ ในสำนกราชเลขาธการ ภายหลงไดเปลยนชอเปน “มลนธสงเสรมศลปาชพ ในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ”

วตถประสงคสำคญของมลนธสงเสรมศลปาชพฯ คอ เพอหาอาชพเสรมเพมรายไดใหแกประชาชน ทประสบปญหาในการเพาะปลก หรอประชาชนทวางจากฤดกาลเพาะปลก ใหไดมงานทำอยกบบาน ซงจะสงผลใหราษฎรไมตองละทงถนฐานของตนเพอไปทำงานในเมองใหญๆ อนจะกอใหเกดปญหาชมชน แออดตามมา นบวาเปนการชวยราษฎรผมรายไดนอยเหลานไดอกทางหนง และสำหรบชาวไทยภเขา ซงเคยมอาชพปลกฝน กทรงสงเสรมใหหนไปประกอบงานฝมอทมความชำนาญอยแลว คอการเยบปก ถกรอย และการเปนชางเงนหรอชางทองแทน นบไดวาลดปญหายาเสพตดไดระดบหนง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 182 11/20/13 12:53:49 AM

183

เปาหมายทสำคญยงอกประการหนง คอการธำรงรกษา และฟ นฟหตถกรรม แบบไทยโบราณซ งกำล งจะ เส อมส ญ ใหสามารถกลบมาแพรหลาย เชน การทอผา ไหมมดหมลวดลายโบราณ การทอผาแพรวา การจกสานยานลเภา การทำเครองถมเงน ถมทอง และการทำครง เปนตน เนองจากศลปหตถกรรมประเภทนตองใชฝมอ เวลา และความอดทน ทำใหหาผสนใจจะสบทอดวชาเหลานเปนอาชพไดยากยง

นอกจากน ทรงใหจดตงโรงฝกศลปาชพสวนจตรลดาขน ภายในเขตพระราชฐานสวนจตรลดา เพอเปนศนยกลางของการเรยนการสอนศลปาชพแขนงตางๆ และเปนศนยกลางการผลตผลตภณฑ ศลปาชพจากราษฎรทวประเทศ โดยสมาชกรนแรกคดเลอกมาจากครอบครวของขาราชบรพารจำนวน ๑๐ คน มาฝกหดการทอจกและจกสานไมไผ ตอมา จำนวนสมาชกไดเพมขนเรอยๆ ปจจบนมสมาชกกวา ๗๐๐ คน สวนใหญมาจากจงหวดตางๆ ทวประเทศ

โรงฝกศลปาชพ เปดสอนงานศลปาชพแขนงตางๆ ๒๖ แผนก ไดแก แผนกถมเงนและถมทอง เครองเงนและเครองทอง ครำเงนและครำทอง จกสานยานลเภา จกสานไมไผ สานเสอกระจด แกะสลกไม แกะสลกหน แกะสลกหนง ทอผาไหม ทอผาฝาย ทอผาจก ทอผาไหมแพรวา ปกซอยแบบไทย ตดเยบ ทอพรม งานปน ตกตาไทย เขยนลาย เครองปนดนเผา ประดบมก ตกแตงดวยปกแมลงทบ ดอกไมประดษฐ ชางไมและชางหวาย และบรรจภณฑ ซงไดผลตผลงานออกมามากมาย

ตอมาจงไดมการต งศนยศลปาชพในภาคตางๆ ทวประเทศ อาท ศนยศลปาชพบางไทร อำเภอบางไทร จงหวดพระนครศรอยธยา ศนยศลปาชพบานกดนาขาม อำเภอเจรญศลป จงหวดสกลนคร ศนยศลปาชพบานจาร อำเภอบานมวง จงหวดสกลนคร ศนยศลปาชพบานแมตำ อำเภอเสรมงาม จงหวดลำปาง ศนยศลปาชพจงหวดแมฮองสอน อำเภอเมองแมฮองสอน จงหวดแมฮองสอน ศนยศลปาชพ เครองปนดนเผาทกษณราชนเวศน อำเภอเมอง จงหวดนราธวาส และศนยศลปาชพบานเนนธมมง อำเภอเชยรใหญ จงหวดนครศรธรรมราช เปนตน

การปรบปรงสภาพดนเปรยวจด

ดนเปร ยวจดของประเทศไทยมกรดกำมะถนอยมากจนเปนพษตอพช สภาพกรดทรนแรง ยงกอใหเกดปญหาสบเนองอกดวย กลาวคอ มการปลดปลอยไอออนของโลหะทเปนพษตอพช และธาตอาหารบางอยางอยในรปทเปนประโยชนนอยตอพช ปญหาดนเปรยวจดจงสลบซบซอนอยางยง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 183 11/20/13 12:53:51 AM

184

แตดวยพระปญญาอนลกซง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงรอบรเปนอยางดวา การขงนำยอมสราง ดลยภาพทางเคมขนใหมในดนดงกลาว โดยดนจะปลดปลอยกรดและไอออนอนเปนพษออกมาสนำ มากขน การระบายนำในชวงเวลาถดไปทเหมาะสมจงยอมจะชวยลดสภาพอนไมพงประสงคนลงได ดวยกลไกธรรมชาตภายใตการควบคมนำดงกลาวสภาพกรดในดนกคอยๆ ลดความรนแรงลง และ ขาวทปลกกคอยๆ ใหผลผลตสงขน นอกจากน การใสปนในปรมาณและจงหวะทเหมาะสมกจะชวยให กระบวนการปรบปรงดนเปรยวบรรลผลไดรวดเรวขน

ประเทศไทยมพ นทดนเปร ยวจดไมตำกวา ๘ ลานไรโดยประมาณ ดนเปร ยวจดโดยมาก จะพบตามพนทพร บรเวณทราบลมชายทะเล และบรเวณทราบลมภาคกลางซงโดยทวไปทใชทำนา แตมกใหผลผลตคอนขางตำ หากปลกโดยไมมการปรบปรงคณภาพดน

ในระหวางการเสดจพระราชดำเนนแปรพระราชฐานประทบแรม ณ พระตำหนกทกษณราชนเวศน จงหวดนราธวาส ในป ๒๕๓๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดมพระราชดำรใหพจารณาปรบปรงพนทพร ดงพระราชดำรส ความตอนหนงความวา

“ . . . ด วยพ นท จ ำนวนมาก ในจงหวดนราธวาสเปนทลมตำ มนำ ขงตลอดปดนมความอดมสมบรณตำ กส ก ร จ ำนวนมาก ไ ม ม ท ท ำ ก นแมระบายนำออกหมดแลวยงยาก ท จะใช ประโยชน ทางการเกษตร ใหไดผลทงนเนองจากดนมสารไพไรท ทำใหเกดกรดกำมะถนเม อดนแหง ทำใหด น เปร ยวควรปร บปร งด น ใหดขน ด งน นจ ง เหนควรท จะม การปรบปรงพฒนาโดยใหมหนวยงานตางๆ ท เก ยวของเขามาดำเนนการศกษา และพฒนาพนท พรรวมกนแบบผสมผสาน และนำผลสำเรจของโครงการไปเปน แบบอยางในการพฒนาพนทพรอนในโอกาสตอไป...”

จากผลการดำเนนการปรบปรงดนเปรยวจดดงกลาว การพฒนาดนเปรยวจงประสบผลสำเรจ ตามวตถประสงค และทรงถอเปนชยชนะแหงการพฒนา ดงททรงมพระราชกระแสรบสงเมอคราว เสดจพระราชดำเนนบานโคกอฐ-โคกใน อำเภอตากใบ จงหวดนราธวาส เมอป ๒๕๓๕ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 184 11/20/13 12:53:51 AM

185

“...เราเคยมาโคกอฐ-โคกในมาดเขาชตรงนนๆเขาทำแตวาเขาไดเพยง๕-๑๐ถง แตตอนนไดขนไปถง๔๐-๕๐ถงกใชไดแลวตอไปดนกจะไมเปรยวแลวเพราะวาทำให เปรยวเตมทแลวโดยทขดอะไรๆทำใหเปรยวแลวกระบายรสกวานบวนเขาจะดขน...

อ นนส เปนชยชนะท ด ใจมากท ใช งานได แลวชาวบานเขากดข นแตกอน ชาวบานเขาตองซอขาวเดยวนเขามขาวอาจจะขายได...”

โครงการเกยวกบเทคโนโลยดานตางๆ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนเร องการคนควา ทดลอง และวจย เพ อนำความร ทไดเผยแพรแนะนำใหเกษตรกรนำไปปฏบตไดดวยราคาถกและใชเทคโนโลยทงายๆ ไมซบซอน โดยเกษตรกรสามารถทำไดดวยตนเอง อาท ดานการเกษตร พระองคทรงมพระราชดำรเสรมสราง สงทชาวบานชนบทขาดแคลนและตองการในดานเกษตรกรรมและการใชเทคโนโลยสมยใหมทเหมาะสม รวมทงศกษาคนควาและวจยพนธพชพนธสตวชนดตางๆ ตลอดจนการศกษาเกยวกบแมลงศตรพช การศกษาสภาพของดนและพฒนาใหสามารถทำการเกษตรได ดงน

ดานพลงงานทดแทน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงหวงใยเรองนำมนในโลกซงนบวนจะ คอยๆ หมดไป จงทรงใหความสนพระราชหฤทยเกยวกบพลงงานทดแทน กอนทจะเกดภาวะนำมนขาดแคลน ดวยทรงเลงเหนถงความสำคญของแหลงพลงงานทดแทนทจะนำมาใชภายในประเทศ และชวยเหลอ ใหเกษตรกรลดตนทนการผลต รวมทงสามารถผลตพลงงานขนมาใชไดเอง ดงพระราชดำรสพระราชทาน แกเอกอครราชทตไทยและกงสลใหญไทยทวโลกทเขาเฝาฯ เนองในโอกาสประชมประจำป เมอวนท ๑๖ สงหาคม ๒๕๔๘ ความตอนหนงวา

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 185 11/20/13 12:53:52 AM

186

“...การทนำมนแพงขนคนซอกตกใจเพราะวานำมนนนเปนสงทจะชวยใหทำมา หากนได และถานำมนแพงแลวคาตอบแทนในอาชพมนคงท หรอคาใชจายมากขนแตรายไดนอยลงอยางนบางคนเกอบจะอยไมไดฉะนนจะตองคนควานำมนเชอเพลง ทดแทนทราคาถก... เรองพลงงานทดแทนนน เปนการนำพชมาทำพลงงานทดแทนและมหลายชนดศกษามาหลายสบป ไมใชเพงจะมาทำตอนนำมนแพงขนครงละ ๔๐ สตางค…. สำหรบเชอเพลงทจะไดจากดนโดยการปลกนน กตองใหสามารถปลก ในราคาทประหยด...”

พ ร ะ อ ง ค จ ง ท ร ง ร เ ร ม การศกษาวจยเรองพลงงานทดแทน รปแบบตางๆ ผ านโครงการ สวนพระองค สวนจตรลดา อยางเปน รปธรรม มาอยางตอเนองกวา ๓๐ ป โดยมพระราชดำรใหนำ พชผลการเกษตรมาผล ตเป น พลงงานทดแทน เพอใหคนไทย พงตวเองไดในดานพลงงาน รวมทง รองรบปญหาราคาพชผลเกษตร ตกตำ ตลอดจนเปนการนำเศษวสดเหลอใชมาทำประโยชนใหคมคาทสด และสรางระบบนเวศใหเกด ความสมดล อาท ผลตแกสชวภาพจากมลโค ทงดานการทำเปนปยสำหรบปรบปรงสภาพดน และทำเปน เชอเพลง โดยไดทดลองนำวสดตางๆ อาท แกลบบด ผกตบชวา และขเลอยจากถงเพาะเหดมา อดเปนเชอเพลงแทงทใหความรอนไดด ซงปจจบนมจำหนายแกบคคลทวไป รวมทงผลตแกสชวภาพจาก มลโคนม ไดกาซมเทนกวา ๕๐ เปอรเซนต และกาซอนๆ ทใชเปนเชอเพลงได

การวจยและพฒนาโรงงานแปรรปปาลมนำมน หรอไบโอดเซล พระองคทรงคนพบวา ปาลมนำมน เปนพชทใหปรมาณนำมนสงกวาพชนำมนชนดใดๆ ในโลก จงมพระราชดำรใหทำการวจยและพฒนา โรงงานแปรรปปาลมนำมน โดยทรงพระกรณา โปรดเกลาฯ ใหมหาวทยาลยสงขลานครนทรทำการ วจยและพฒนาโรงงานสกดนำมนปาลมขนาดเลก ใหกลมเกษตรกรสวนปาลมรายยอย และจดสราง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 186 11/20/13 12:53:53 AM

187

โรงงานทดลองขนทสหกรณนคมอาวลก จงหวดกระบ และไดพฒนาปรบปรงเครองจกรหลายครง จนกระทงป ๒๕๓๑ ไดรบสงใหสรางโรงงานแปรรปนำมนปาลมขนาดเลกครบวงจรทศนยศกษาการพฒนาพกลทอง อนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดนราธวาส และในป ๒๕๔๓ โครงการสวนพระองค สวนจตรลดา และกองงานสวนพระองค วงไกลกงวล อำเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ เรมการทดลองใชนำมนปาลม เปนเชอเพลงสำหรบเครองยนตดเซล และจากการทดสอบพบวา นำมนปาลมกลนบรสทธ ๑๐๐ เปอรเซนต สามารถใชเปนนำมนเช อเพลงสำหรบเคร องยนตดเซล โดยไมตองผสมกบนำมนเช อเพลงอนๆ หรออาจใชผสมกบนำมนดเซลไดตงแต ๐.๐๑ เปอรเซนตไปจนถง ๙๙.๙๙ เปอรเซนต

จากการจดประกายความคดการพฒนาพลงงานทดแทนดงกลาว ประกอบกบเมอครงทพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวเสดจพระราชดำเนนไปทรงประกอบพธวางศลาฤกษเขอนคลองทาดานจงหวดนครนายก ในวนท ๒ มถนายน ๒๕๔๔ รถยนตพระทนงตดสตกเกอรทายรถวา “รถคนนใชนำมนปาลม ๑๐๐ %” ทำใหมการเคลอนไหวและตนตวในการศกษาคนควาทดลอง และทำวจยเกยวกบการนำนำมนพช มาใชเปนเชอเพลงกนอยางกวางขวาง สวนใหญเปนการนำนำมนพชและนำมนมะพราวมาใชในเครองยนต และเรยกเชอเพลงทไดจากนำมนพชนรวมๆ วา “ไบโอดเซล”

ในป ๒๕๔๗ จงได เร มม การศกษาเก ยวกบการผล ตไบโอดเซลจากนำม นพชท ใชแล ว โดยโครงการสวนพระองค สวนจตรลดา รวมกบหนวยงานและบรษทตางๆ ดำเนนการสรางอาคาร และอปกรณผลตไบโอดเซลขน ในบรเวณงานทดลองผลตภณฑเช อเพลงโครงการสวนพระองคฯ และปถดมาบรษท บางจากปโตรเลยม จำกด (มหาชน) ไดนอมเกลาฯ ถวายการปรบปรงกระบวนการผลต ไบโอดเซลเพอลดตนทนการผลต และไดผลตภณฑทมคณภาพดขน ตลอดจนกรมพฒนาพลงงานทดแทน และอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน ไดสนองพระราชดำรดวยการใหการสนบสนนและสงเสรม ใหประชาชนทไบโอดเซลจากนำมนพชใชแลว เพอใชเตมเครองยนตทางการเกษตรดวย

ตอมา สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานพระราชดำรใหสำนกงาน มลนธชยพฒนาประสานกบมหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอจดทำโครงการเกยวกบปาลมนำมนและพชพลงงานทดแทน ประกอบดวย โครงการจดสรางโรงงานสกดนำมนพชและผลตไบโอดเซล โครงการ วจยและพฒนาเทคโนโลยดานไบโอดเซลเพอการแขงขน โครงการวจยการทดสอบใชนำมนปาลมดบ และไบโอดเซลในเครองยนตดเซล และโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยผลตภณฑจากอตสาหกรรมปาลมนำมน สำหรบใชในการศกษาทดลองการผลตนำมนทจะใชเปนพลงงานทดแทนจากพช และผลต นำมนไบโอดเซลแบบครบวงจรจากนำมนพชทใชแลว และนำมนพชพลงงานชนดตางๆ เพอเปนตวอยาง ใหแกชมชนในโอกาสตอไป

ปจจบน มผเดนทางมาเยยมชมการดำเนนงานของโรงงานสกดนำมนพชและผลตนำมนไบโอดเซลครบวงจรเปนจำนวนมาก ทงน เพอศกษาและนำไปเปนตนแบบใหแกชมชนขนาดเลกไดใชเปนตวอยาง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 187 11/20/13 12:53:53 AM

188

นอกจากน จากบนทกขอมลของสำนกราชเลขาธการในการเขาเฝาฯ ของ ดร.สเมธ ตนตเวชกล ประธานกรรมการกตตมศกดสถาบนสารสนเทศทรพยากรนำและการเกษตร และ ดร.รอยล จตรดอน กรรมการและเลขานการสถาบนฯ เมอวนท ๙ กมภาพนธ ๒๕๔๙ พระองคไดรบสงเรองนำมนปาลม หรอการทำไบโอดเซลวา จะตองคดใหรอบดาน ไมเชนนนจะเปนการนำนำมนดเซลมาทำไบโอดเซล เนองจากตองนำดเซลมาใชเตมรถเพอขนไบโอดเซล การนำไบโอดเซลใหมาใชประโยชนไดจรงควรทำเพอรองรบการใชงานในพนท เพอไมตองขนสง ตลอดจนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเคยเลาถวายวา ไดใหทำวจยสวนอนประกอบดวย เพอเปนผลผลตขางเคยง อาท กลเซอรน มาการน และถาน หากทำไดครบอยางน เปนการเพมมลคาใหสงขน ผลผลตเพมขน และพงตนเองได

“แกสโซฮอล” พลงงาน ทดแทนนำมนเบนซน สำหรบ พลงงาน ทดแทนนำมนเบนซน พระองคม พระราชดำรใหศกษาตนทนการผลตเอทานอลจากออย เพอรองรบสถานการณในอนาคตทอาจจะเกดภาวะ นำมนขาดแคลนหรอราคาออยตกตำ ตงแตป ๒๕๒๘ การนำออยมาแปรรปเปนเอทานอลเพอใชเปนพลงงาน ทดแทน จงเปนแนวทางหนงทจะแกปญหา ซงแมวาในชวงป ๒๕๒๘ - ๒๕๓๐ นำมนเบนซนยงคงมราคาถก แตพระองคยงทรงใหศกษาวจย ปรบปรงและพฒนาเอทานอลอยางตอเนองมาตลอด ดงนน เมอเกดวกฤต ราคานำมนขนสง จงไดมการนำผลการศกษาวจยพลงงานทดแทนตามพระราชดำรมาตอยอดขยายผล ในเชงพาณชยอยางรวดเรว

ทงน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานเงนทนวจยสำหรบการดำเนนงานเพอใช จดสรางอาคารและซออปกรณตางๆ ในขนตน โดยในป ๒๕๔๐ โครงการสวนพระองคฯ รวมกบ การปโตรเลยมแหงประเทศไทย (บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) ในปจจบน) และสถาบนวจยวทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงประเทศไทย ดำเนนการปรบปรงคณภาพของเอทานอลทใชเตมรถยนต โดยสามารถ กลนเอทานอลทมความบรสทธรอยละ ๙๙.๕ แลวนำกลบมาผสมกบนำมนเบนซนธรรมดาในอตราสวน ๑ : ๙ ไดแกสโซฮอลทมคาออกเทนเทยบเทานำมนเบนซน ๙๕

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 188 11/20/13 12:53:57 AM

189

ตอมา บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) รวมกบโครงการสวนพระองคฯ ผลตและจำหนายนำมนแกสโซฮอล ซงเปดจำหนายแกประชาชนทวไป และภายในเวลาไมกป นำมนแกสโซฮอลไดรบความนยมในหม ประชาชนอยางกวางขวาง เปนพลงงานสำคญในปจจบน ซงนอกจากชวยลดการนำเขานำมนไดสวนหนงแลว ยงชวยลดมลพษในอากาศไดอกดวย

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรทกโครงการ ลวนทรงศกษาและทำประชาพจารณ เพอให ประชาชนไดเขามามสวนรวมอยางแทจรง อาท โครงการเขอนขนดานปราการชลอนเนองมาจากพระราชดำร ทบานทาดาน ตำบลหนตง อำเภอเมอง จงหวดนครนายก โดยพระองคทรงมพระราชดำรสเกยวกบ โครงการดงกลาว ในโอกาสทรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณและคณะ ขอเขาเฝาฯ และ พระราชทานพระราชดำรเพอนำความกราบบงคมทลเชญเปนองคประธานในพธเปดโครงการพฒนา แหลงนำ เมอวนท ๒๐ กนยายน ๒๕๕๔ ความตอนหนงวา

“โครงการขนดานเปนโครงการท นาสนใจ ถอวาเปนเขอนทมความกาวหนา สรางขนมาดวยเทคนคสมยใหม ใหมทสด ทมอยในเมอง นบวาเปนโครงการใหญ ท เปนประโยชนกบการชลประทาน ในภาคกลางซงไมเคยมใหญโตขนาดน ใกลกรงเทพฯ ถอวาเปนโครงการท เรยกวาแหวกแนว เราเลยสรางเสรจ เรยบรอยแลว เปนประโยชนตอประชาชน

ทนทเลยซงตามปกตโครงการในภาคกลางนสรางยาก เพราะวาหาทยาก และสถานท ท สรางเปนท จำกด แตนน บวาเปนโครงการท นาด แลวกโครงการท มประโยชน อยางมากสำหรบหลายจงหวดรวมทงจงหวดพระนครซงตองการโครงการชลประทาน อยางยง ทโครงการชลประทานในภาคกลาง ใกลกรงเทพฯ ฝายชลประทานนาจะ อธบายกบประชาชนไดวาเปนโครงการททายาก และเปนโครงการทสำเรจขนไดโดยนบวาเรว จงเปนโครงการทนาสนใจ ชาวบานในเขตโครงการนนยอมทราบดความสำคญของโครงการน เพราะวาครงแรกทไปเขตนนไดคยกบชาวบาน ชาวบาน เขายนดมาก เขาสนบสนนโครงการนอยางย ง ซงตามปกตโครงการแบบนจะม การคดคานมากเพราะวาจะตองมปญหาเรองทดนมปญหาเรองทของชาวบานแตนไมม ปญหา เขาเหนดวย และเขาอยในทองทนนเขาเหนวามความจำเปนอยางยงทจะทำ โครงการและโครงการมประโยชนจรงๆ”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 189 11/20/13 12:53:57 AM

190

และดงพระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ความตอนหนงวา

“...มคนบอกวาโครงการพระราชดำรแตะตองไมได ข อนเปนความคด ทผดหรอเปนความคดทไมถกตองนก เพราะหากโครงการพระราชดำรแตะตองไมไดเมองไทยไมเจรญ...”

รวมทงการบอกเลาของ ดร.สเมธ ตนตเวชกล เก ยวกบเร องดงกลาว ในการบรรยายเร อง “การนอมนำพระราชดำรสไปปฏบตเพอใหบานเมองมความมนคงเปนปกตสข” ในการประชมสมมนา เชงปฏบตการปลดจงหวดและนายอำเภอ ณ โรงแรมแอมบาสเดอร ซต จอมเทยน พทยา เมอวนท ๒ กรกฎาคม ๒๕๕๔ ความตอนหนงวา

“ในการดำเนนโครงการ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงทำประชาพจารณทกโครงการ และทำอยางแทจรง ไมใชรปแบบทเราชอบทำ ทรงทำตงแตวนแรกททรงคดโครงการ เสดจพระราชดำเนน ไปหาประชาชน กางแผนทอยทามกลางประชาชน นายอำเภอ หรอขาราชการทไดเคยตามเสดจฯ จะเปนพยานไดด ทรงทำประชาพจารณ แลวตรสดวยถอยคำธรรมดา อธบายวา ทำอยางไร แลวทรงถามประชาชนวา เหนดวยไหม บางแหงประชาชนกเสนอความเหนทตางไป เพราะรจกพนทดกวา พระองคกทรงรบฟง เปนการทำประชาพจารณรอบวง พอประชาชนเกลยประโยชนไดครบถวนหมดแลว กกลบมาทฝายปฏบต คอนายอำเภอ ปาไม ชลประทานจงหวด วา ประชาชนพรอมแลวพวกทาน พรอมหรอไม ทรงถามหมดเลยแตละโครงการ บางโครงการในภาคใต ประชาชนไมเหนดวย พระองค กทรงยกเลกโครงการพระราชดำรนน ทรงเปนประชาธปไตยจรงๆ”

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 190 11/20/13 12:54:00 AM

191

การใชพระราชอำนาจในการปกครองภายใตระบอบประชาธปไตย

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงลงพระปรมาภไธยพระราชทานรฐธรรมนญซงเปนกฎหมายสงสดขน จำกดพระราชอำนาจของพระองคเอง โดยทรงอยภายใตรฐธรรมนญ และพระราชทานอำนาจสงสด ไปสปวงชนชาวไทย ในฐานะองคพระประมขอนเปนทเคารพสงสด ทรงอยเหนอการเมองและ การลวงละเมดทงปวง

พระองคทรงใชอำนาจอธปไตยทางรฐสภา คณะรฐมนตร และศาล ตามทกำหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ในการใชอำนาจนตบญญตโดยตรากฎหมายตางๆ นน เมอทรงลงประปรมาภไธย และประกาศในราชกจจานเบกษาแลว จงใหใชบงคบเปนกฎหมายได นอกจากนน ยงทรงไวซงพระราชอำนาจ ในการตราพระราชกฤษฎกาตางๆ โดยไมขดตอกฎหมาย

นอกจากน พระองคทรงใชพระราชอำนาจตามบทบาทหนาทและความรบผดชอบของพระมหากษตรย ทวโลก ดงคำกลาวของ ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนาในการบรรยายเรอง “ปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงกบความเปนประชาธปไตยทยงยน” การอบรมหลกสตรพฒนาการเมองและ การเลอกตงระดบสง รนท ๔ ณ สถาบนพฒนาการเมองและการเลอกตง สำนกงานคณะกรรมการการเลอกตง เมอวนท ๕ เมษายน ๒๕๕๖ ความตอนหนงวา

“...ความจรงพระมหากษตรยทวโลกมหนาทความรบผดชอบอย ๓ ประการดวยกน ประการแรกคอTheRighttoAdviceหนาทและสทธในการใหคำแนะนำ ซงหากรฐบาลเหนดวยกนำไปปฏบต และหากไมเหนดวยกไมตองนำไปปฏบต ซ งไมถอวามความผด ดงตวอยางทพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวพระราชทานแนวพระราชดำรและคำแนะนำ เรอง “การบรหารจดการนำ” ตงแตป ๒๕๓๘

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 191 11/20/13 12:54:00 AM

192

โดยทรงใหรายละเอยดการบรหารจดการ เชน พนทตรงไหนควรทำ Flood way เปนตน แตไมมผใดตระหนกถงความสำคญของแนว พระราชดำรดงกล าว จนเกดเหตการณ มหาอทกภยในป ๒๕๕๔ ตางจงระลกไดวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแนะนำ มาเปนเวลาลวงหนาถง ๑๖ ปแลว

ประการทสอง คอ The Right tobeConsultหนาทและสทธในการทรงเปน

ทปรกษาโดยใครมาขอพระราชทานคำปรกษา พระองคกจะพระราชทานใหทกครง ดงทนายกรฐมนตร ขอเขาเฝาฯ ถวายรายงานเร องนำ และขอพระราชทานคำปรกษา กพระราชทานคำปรกษาให หรอแมแตลงม ลงมาทอยหวไรปลายนาเขยนจดหมายมา พระองคยงทรงตอบ โดยพระองคทรงยดถอวา ใครเขาถามหรอมาปรกษาอะไร ตองตอบ โดยเฉพาะฎกาทชาวบานรองเรยนมา หรอขอคำแนะนำเรองนำ ดน หรอการประกอบอาชพ หรอตวเองตองทนทกขอะไร ตองตอบพรอมทงหาทางแกไขใหเขาดวย

ประการสดทาย คอ The Right to Warn หนาทและสทธในการตกเตอน เมอทรงม พระบรมราชวนจฉยวาจะมภยอนตรายจะมาสประเทศ พระองคจะทรงเตอน ตวอยางทเหนไดชดคอ “เหตการณ ๑๔ ตลาฯ” และ “พฤษภาทมฬ”... ขอใหสงเกตวาทง ๒ เหตการณทพระองคทรงม พระราชดำรสนนจะไมเคยทรงระบเลยวาใครผดใครถก พระองครบสงกบผมวา ไมทรงมอำนาจทจะไป ชวาใครผดใครถก มขบวนการทางกฎหมายอยแลว เพยงแตพระองคทรงเรยกสตของผทเก ยวของ กลบคนมา พระองคไมทรงเขาไปยงเกยว ทรงระวงพระองคมาก”

การสรางความมนคงเพอความเปนประชาธปไตยของประเทศ

เมอศกษาถงพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศ ททรงปฏบตมาเปนระยะเวลายาวนานแลว จะพบวาสงทพระองคคำนงถงตลอดเวลา คอ ความสงบสขและความมนคงของประเทศและสงคมไทย ดงท ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา กลาวไวในการบรรยายเรองเดยวกนในขางตน ความตอนหนงวา

“บทบาทของพระองคในการสรางความมนคงของประเทศ จะไมทรงลงไปรบ แตพระองคทรงไป ชแนะ จงเปนทมาของแนวพระราชดำรการจดสรรทดน ส.ป.ก. (สำนกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ) ใหผกอการรายทมามอบตวไดมททำกนในพนทปาเสอมโทรม โดยทรงเหนวารฐนาจะดำเนนการตามความเหมาะสมของสภาพพนทนนๆ เพอใหกรรมสทธแกราษฎร

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 192 11/20/13 12:54:01 AM

193

ไดทำกนอยางถกกฎหมาย แตมไดเปนการออกโฉนดทจะสามารถนำไปซอขายได เพยงแตใหออก ใบสญญารบรองสทธทำกน (สทก.) แบบมรดกตกทอดแกทายาทใหสามารถทำกนไดตลอดไป และดวย วธการนไดชวยใหราษฎรมกรรมสทธทดนเปนของตนเองและครอบครว โดยไมอาจนำทดนนนไปขาย และไมไปบกรกพนทปาสงวนอนๆ”

นอกจากน นายอานนท ปนยารชน อดตนายกรฐมนตร ไดกลาวไวในหนงสอ พระมหากษตรย นกวทยาศาสตร ความตอนหนงวา “เมอตดตามถงพระราชกรณยกจทพระองคทรงปฏบตตลอดระยะเวลา ทยาวนาน พบวาสงทพระองคทรงคำนงถงตลอดเวลา ๓ ประการ คอ ประการแรกความสงบของสงคมไทย ไมวาจะเปนพระราชกรณยกจในเรองโครงการหลวง โครงการในพระราชดำร ซงเมอมองผวเผนแลวจะเหน วาเปนการใหความชวยเหลอตอเกษตรกร แตแททจรงแลวเปนโครงการเสรมสรางความมนคง เสถยรภาพของประเทศใหอยดกนด ประการทสองทรงเนนเตอนสตคนไทยใหรรกสามคคบานเมองไทยไมมปญหา ในเรองการแบงแยกเชอชาต ดนแดน ศาสนา พระองคจงทรงปลกฝงใหคนไทยรจกปฏบตตนในหนาท ใหถกตอง ใครมปญหากใหแกไขกนไป ใครมหนาทอะไรกปฏบตกนไป สวนประการสดทาย พระองค ทรงใหความชวยเหลอตอผดอยโอกาส โดยเฉพาะกลมเกษตรกรซงเปนกระดกสนหลงของชาต ไดม ความเปนอยทดขน และสามารถชวยเหลอตนเองและสงคมได”

ชยชนะแหงการพฒนา : เพอความผาสกและประชาธปไตยของชาวไทย

ตลอดระยะเวลานบตงแตเสดจขนครองราชย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง “ตอสกบ ความยากจน” ดวยการแกไขปญหาและพฒนาประเทศ เพอใหประชาชนไดรบประโยชนสขสงสด ชวยใหราษฎรโดยเฉพาะอยางยงทหางไกลความเจรญและยากไร ไดกนดอยดและมคณภาพชวต ทดขน อาท ทรงดแลรกษาและสงเสรมสขภาพประชาชน สรางความเขมแขงใหชมชนดวยการพระราชทาน สงจำเปนหรอสรางโครงสรางพนฐานหลกทจำเปนตอการผลต สงเสรมอาชพและรายได ฯลฯ ทงน เพอใหประชาชนสามารถพงตนเองได และเมอพงตนเองไดกจะมอสระและเสรภาพ อนนำไปสการเปน “ประชาธปไตย” อยางแทจรง

56-06-098_136-193_V-SCG.indd 193 11/20/13 12:54:04 AM

“...ใหพอเพยงนกหมายความวา

มกนมอย ไมฟมเฟอย ไมหรหรากได แตวาพอ.

แมบางอยางอาจจะดฟมเฟอย แตถาทำใหมความสข

ถาทำไดกสมควรทจะทำ สมควรทจะปฏบต.

อนนกความหมายอกอยางของเศรษฐกจ หรอระบบพอเพยง

คนเราถาพอในความตองการ กมความโลภนอย

เมอมความโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอย.

ถาทกประเทศมความคด อนนไมใชเศรษฐกจ

มความคดวาทำอะไรตองพอเพยง

หมายความวา พอประมาณ ไมสดโตง ไมโลภอยางมาก

คนเรากอยเปนสข...

พอเพยงนอาจจะมมาก อาจจะมของหรหรากได

แตวาตองไมเบยดเบยนคนอน. ตองใหพอประมาณตามอตภาพ

พดจากพอเพยง ทำอะไรกพอเพยง ปฏบตตนกพอเพยง...”

พระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ

เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา๔ ธนวาคม ๒๕๔๑

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 194 11/20/13 1:50:46 AM

๓ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

นำสความสขอยางยงยน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 195 11/20/13 1:50:51 AM

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

นำสความสขอยางยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระวสยทศนกวางไกล โดยทรงมองเหนอนตรายทจะเกดขน กบสงคมไทยในอนาคต อนเนองมาจากการพฒนาทขาดความสมดล ทเนนการสรางความเจรญเตบโต ทางเศรษฐกจ และความเจรญทางวตถ โดยการนำทรพยากรธรรมชาตทมอยมาใช แตสดทายความเจรญสวนใหญยงไมสามารถกระจายไปสคนในชนบท หรอผดอยโอกาสในสงคมไดอยางทวถง

ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอวนท ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๑๗ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงไดพระราชทานพระบรมราโชวาทเกยวกบการพฒนาประเทศทนำส ความสขอยางยงยน เพอใหประชาชนชาวไทยตระหนกถงปญหาทกำลงเกดขนวา การพฒนาประเทศนน จำเปนตองทำตามลำดบขน และตองสรางพนฐานความพอม พอกน พอใช ของประชาชนสวนใหญกอน จากนนทรงมพระราชดำรสเก ยวกบความพอเพยงอยางตอเนองแตผคนสวนใหญยงคงหลงอยกบ ความเจรญทางวตถ ทำใหมไดนำมาไตรตรองและปฏบตเทาทควร

จนกระทงเกดวกฤตเศรษฐกจในป ๒๕๔๐ สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม แหงชาต (สศช.) ไดตระหนกถงความสำคญของพระบรมราโชวาทและพระราชดำรสดงกลาว จงไดเชญ ผทรงคณวฒจากสาขาตางๆ มารวมกนกลนกรองพระบรมราโชวาทและพระราชดำรสทเกยวของกบ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สรปเปนนยามความหมาย “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” และทลเกลาฯ ถวาย เพอทรงมพระบรมราชวนจฉย ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาปรบปรงแกไขและ พระราชทานพระบรมราชานญาตให สศช. นำไปเผยแพรเพ อเปนแนวทางปฏบตของทกฝาย ทเก ยวของและประชาชนในทกระดบ ต งแตระดบครอบครว ระดบชมชนจนถงระดบรฐ ทงใน การพฒนาและบรหารประเทศใหดำเนนไปในทางสายกลาง เพ อใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ซ งนบแตนนมา สศช. ไดอ ญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนปรชญานำทางในการกำหนดยทธศาสตรการพฒนาประเทศต งแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) จนถงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) ในปจจบน

ภายในสวนนจงนำเสนอองคประกอบของความพอเพยงและตวอยางของประชาชนกลมตางๆ ทนอมนำไปปฏบตและเกดประโยชนสขอยางเหนเปนรปธรรม ไดแก

สวนท ๓

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 196 11/20/13 1:50:51 AM

๑. ความพอประมาณ ความมเหตผล มระบบภมคมกนในตวทด ประกอบดวย “พอเพยง พออยพอกน” รจก “พงตนเอง” เนนความคมคา “ประหยด เรยบงาย ไดประโยชนสงสด” มการ “ศกษาขอมลอยางเปนระบบ” รวมทงเนนการ “แกปญหาจากจดเลก”

๒. ใชหลกวชาความร มคณธรรม ดำเนนชวตดวยความเพยร ประกอบดวยการใช “หลกวชา อนถกตอง” มความ “ซอสตย สจรต จรงใจตอกน” ตลอดจน “มความเพยรดงพระมหาชนก”

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จงเปนแนวทางการพฒนาทครอบคลมทกมตการพฒนาบนวถ แหงความมนคงยงยน และเออประโยชนสขแกปวงชนชาวไทยอยางแทจรง จนนานาประเทศตางยกยอง และนอมนำมาสงเสรมใหเกดการปฏบตตามแนวพระราชดำรของพระองคอยางกวางขวาง

ตวอยางของผทนอมนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบตตางไดพบกบความสขในชวต อยางยงยน หากประชาชนชาวไทยพรอมใจกนนำหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชกบ ตนเอง จนถงระดบประเทศ บนพนฐานของการ ร รก สามคค จะทำใหประเทศไทย มความกาวหนา อยางสมดล มนคง ยงยน พรอมรบการเปลยนแปลงทจะเกดขนอยางรวดเรว และกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด นำมาซงความสขของคนในสงคมไทย อยางยงยนตลอดไป

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 197 11/20/13 1:50:51 AM

198

“เศรษฐกจพอเพยง” เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงชแนะแนวทางการดำเนน ชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอด เพอใหสามารถดำรงอยไดอยางมนคงและยงยนภายใตกระแส โลกาภวตนและความเปลยนแปลงตางๆ

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ไดเชญผทรงคณวฒจากหลายสาขาวชามารวมกนประมวลและกลนกรองพระราชดำรสในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เรองเศรษฐกจพอเพยง และไดกราบบงคมทลพระกรณาขอพระราชทานพระบรมราชวนจฉย บทความ เรอง “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” โดยขอพระราชทานพระบรมราชานญาตนำบทความดงกลาว ไปเผยแพร เพอเปนแนวทางปฏบตของ สศช. และทกฝายทเกยวของ ตลอดจนประชาชนโดยทวไป สำนกราชเลขาธการไดนำความกราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาทแลว และ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาปรบปรงแกไขพระราชทาน และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระบรมราชานญาตตามทขอพระมหากรณา เมอวนท ๒๙ พฤศจกายน ๒๕๔๒ ให สศช. นำไปเผยแพรเพอเปนแนวทางปฏบตของทกฝายทเกยวของและประชาชนทวไป ดงน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 198 11/20/13 1:50:54 AM

199

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการดำรงอยและปฏบตตนของประชาชน ในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและ บรหารประเทศใหดำเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทน ตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจำเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบและความระมดระวงอยางยง ในการนำวชาการตางๆ มาใชในการวางแผน และการดำเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกน จะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของ คนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบใหมสำนก ในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ดำเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญาและความรอบคอบ เพ อใหสมดลและพรอมตอการรองรบ การเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรม จากโลกภายนอกไดเปนอยางด

สศช. ไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปน ปรชญานำทางในการพฒนาและบรหารประเทศในการจดทำแผน พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๙ (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) ซงนบเปนการเผยแพรปรชญาฯ สสาธารณะเปนครงแรก ทงนหาก พจารณานยามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทขางตน จะพบวา การพฒนาประเทศตามหลกเศรษฐกจพอเพยงนน คอการพฒนา ทต งอย บนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โดย คำนงถงความพอประมาณ ความมเหตผลการมภมค มกนในตว ท ด ตลอดจนใชหลกวชาความร มคณธรรม ดำเนนชวตดวย ความเพยร อยางรอบคอบ ประกอบการวางแผน การตดสนใจ และในการกระทำ ทำงานอยางมความสข ร รก สามคค กจะ นำไปส ความกาวหนา อยางสมดล ม นคง ย งยน พรอมรบตอ การเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรมจากโลกภายนอกได เปนอยางด

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนยำวาเศรษฐกจพอเพยงเปนเสมอนรากฐานของชวต รากฐานความมนคงของแผนดน ดงพระราชดำรสจากวารสารชยพฒนา ฉบบประจำเดอนสงหาคม ๒๕๔๒ ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 199 11/20/13 1:50:55 AM

200

“...เศรษฐกจพอเพยงเปนเสมอนรากฐานของชวตรากฐานความมนคงของแผนดน เปรยบเสมอนเสาเขมทถกตอกรองรบบานเรอนตวอาคารไดนนเอง สงกอสรางจะ มนคงไดกอยทเสาเขมแตคนสวนมากมองไมเหนเสาเขมและลมเสาเขมเสยดวยซำไป...”

๑. พอประมาณ มเหตผล มภมคมกนในตวทด

เศรษฐกจพอเพยง หรอความพอเพยงนน ประกอบดวย ๓ องคประกอบ ซงดำเนนไปพรอมๆ กนไดแก

“ความพอประมาณ” หมายถง ความพอดตอความจำเปนและเหมาะสมกบฐานะของตนเอง สงคม สงแวดลอม รวมทงวฒนธรรมในแตละทองถน ไมมากเกนไป ไมนอยเกนไป ตองไมเบยดเบยน ตนเองและผอน และเปนการบรหารทรพยากรใหเกดการใชอยางมประสทธภาพทสด ซงเมอพจารณา จากสภาพสงคมและวฒนธรรมไทย จะพบวา ความพอประมาณนน นบเปนแนวปฏบตทมมายาวนาน แลว สงเกตไดจากการดำเนนชวตของคนไทยทเรยบงาย “พออย พอกน” “พงตนเอง” “ประหยด เรยบงาย และไดประโยชนสงสด”

“ความมเหตผล” หมายถง การตดสนใจเกยวกบ ระดบของความพอเพยง และการดำเนนการอยางพอเพยง นนตองเปนไปอยางมเหตผลตามหลกวชาการหลกกฎหมาย หลกคณธรรม และวฒนธรรมทดงามโดยคำนงถงปจจย ทเกยวของ ตลอดจนคำนงผลทคาดวาจะเกดขนจาก การกระทำนนๆ อยางรอบคอบ ถวนถ “รจดออน จดแขง โอกาส อปสรรค” และคาดการณผลทจะเกดขนอยาง รอบคอบ “รเขา รเรา รจกเลอกนำสงทดและเหมาะสม มาประยกตใช” ทงน ความมเหตผลในปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยง มความหมายทสะทอนถงความเขาใจ ถงผลทอาจเกดขนจากการกระทำ ณ สถานการณใดสถานการณหนง โดยความมเหตผลจะเกดขนได ตองอาศยการสงสมความรและประสบการณมาอยางตอเนอง มการศกษาขอมลอยางเปนระบบและ รวธประมวลปจจยทซบซอนมาประยกตใชในการตดสนใจ เพอใหความคดและการกระทำอยในกรอบ ทถกตองตามหลกเหตผล ดงนน ความมเหตผลในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเนนการตดสนใจและ การปฏบตบนพนฐานของความรและประสบการณ

“การมภมคมกนในตวทด” หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลง ดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากทงในประเทศและตางประเทศทจะเกดขน เพอให

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 200 11/20/13 1:50:56 AM

201

สามารถบรหารความเสยง ปรบตว และรบมอไดอยางทนทวงท โดยคำนงถงความเปนไปไดของสถานการณ ตางๆ ทคาดวาจะเกดข นในอนาคตทงในระยะสนและระยะยาว ทงน การมภมค มกนในตวทด อาจเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากความไมประมาท ซงตองดำเนนไปพรอมๆ กบความมเหตผล และความพอประมาณ หลกเลยงความตองการทเกนพอดของแตละบคคล เปนการสรางวนยในตวเอง ใหเกดขนในระดบบคคล เพอปกปองตวเองจากกระแสบรโภคนยม หรอความเปลยนแปลงทเกดขน จากกระแสโลกาภวตนตางๆ เปนกลไกการรองรบผลกระทบจากสถานการณตางๆ โดยดำเนนการ อยางเปนขนเปนตอน เรมจากการ “แกไขปญหาทจดเลก” หรอ คด Macro ทำ Micro


พระบาทสมเดจพระเจาอย ห วม แนว พระราชดำรเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงในแตละ เรอง พอเพยง พออยพอกน พงตนเอง ประหยด เรยบงาย ไดประโยชนสงสด และศกษาขอมล อยางเปนระบบและแกปญหาทจดเลก (คด Macro ทำ Micro) ตลอดจนมตวอยางการดำเนนโครงการ ตามแนวพระราชดำรและตวอยางการประยกตใช ตามแนวพระราชดำร ดงน

๑.๑ พอเพยง พออยพอกน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงชแนะแนวทางการดำเนนชวตแบบพอเพยงและพออยพอกน วาเปนพนฐานทสำคญตอการดำเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หรอททรงใชคำ ภาษาองกฤษวา “Sufficiency Economy” ซงแบงไดเปน ๒ แบบ คอ เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน และเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา ดงแนวพระราชดำร ดงน

เปาหมายของการพฒนา คอ การทำใหประชาชนพออยพอกน และประเทศมความสงบ ซงหากสามารถรกษาไวได กจะมสวนนำพาประเทศไปสความเจรญรงเรอง พระบาทสมเดพระเจาอยหว ไดพระราชทานแนวพระราชดำรเรองเศรษฐกจพอเพยง และทรงใชคำวา “พออยพอกน” เปนครงแรก เมอป ๒๕๑๗ ดงพระราชดำรสพระราชทานในโอกาสวนเฉลมพระชนพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๑๗ ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 201 11/20/13 1:50:58 AM

202

“...คนอนจะวาอยางไรกชางเขาจะวาเมองไทยลาสมยวาเมองไทยเชยวาเมองไทยไมมสงทสมยใหมแตเราพอมพอกนและขอใหทกคนมความปรารถนาทจะใหเมองไทย พออยพอกนมความสงบและทำงานตงจตอธษฐานตงปณธานในทางนทจะใหเมองไทย อย แบบพออย พอกน ไมใช ว าจะรงเร องอยางยอด แตว ามความพออย พอกน มความสงบเปรยบเทยบกบประเทศอนๆถาเรารกษาความพออยพอกนนไดเรากจะ ยอดยงยวดไดประเทศตางๆในโลกนกำลงตกกำลงแยกำลงยงเพราะแสวงหาความ ยงยวด ทงในอำนาจ ทงในความกาวหนาทางเศรษฐกจ ทางอตสาหกรรม ทางลทธ ฉะนน ถาทกทานซงถอวาเปนผ ท มความคดและมอทธพล มพลงท จะทำใหผ อน ซงมความคดเหมอนกน ชวยกนรกษาสวนรวมใหอยดกนดพอสมควร ขอยำ พอควรพออยพอกนมความสงบไมใหคนอนมาแยงคณสมบตนจากเราไปไดกจะเปนของขวญ วนเกดทถาวรทจะมคณคาอยตลอดกาล...”

ในระยะตอมา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงใหความสำคญกบความพอเพยงหรอความ พออยพอกนวา เปนพนฐานทสำคญตอการดำเนน ชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยทรงเตอนสตประชาชนใหมความพอเพยง พออย พอกน พอด พอเหมาะตามอ ตภาพ ดวยทรงช ใหเหนวาความพอมพอกนพอใชของ ประชาชนเปนจดทควรเร มตนกอน และเมอม พ นฐานม นคงแล ว จงสรางความเจรญและ

ฐานทางเศรษฐกจทสงขน ซงหมายถงการทำใหประชาชนในชนบททเปนประชากรสวนใหญของประเทศ พอม พอกน เพอเปนการสรางพนฐานทเขมแขงกอนทจะพฒนาในดานอนๆ ตอไป ดงพระบรมราโชวาท พระราชทานแกนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอวนท ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๑๗ ความตอนหนงวา

“...การชวยเหลอ สนบสนนใหประชาชนในการประกอบอาชพและตงตวใหม ความพอกนพอใชกอนอนเปนพนฐานนนเปนสงสำคญอยางยงยวด เพราะผทมอาชพ และฐานะเพยงพอทจะพงตนเอง ยอมสามารถสรางความเจรญกาวหนาระดบทสงขน ตอไปไดโดยแนนอน… ในการสรางความเจรญกาวหนานควรอยางยงทจะคอยสราง คอยเสรมทละเลกทละนอยใหเปนลำดบ ใหเปนการทำไปพจารณาไปและปรบปรง ไป ไมทำดวยอาการเรงรบ ตามความกระหายทจะสรางของใหมเพอความแปลกใหมเพราะความจรงสงทใหมแทๆนนไมมสงใหมทงปวงยอมสบเนองมาจากสงเกาและตอไปยอมจะตองกลายเปนสงเกา…”

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 202 11/20/13 1:50:59 AM

203

lการปฏบตตามเศรษฐกจพอเพยงนน คอ การปฏบตอยางพอมพอกน ทงในระดบบคคล และประเทศ โดยระดบบคคลนนคอ ใหแตละคน พอมพอกน สวนในระดบประเทศนน ตองมนโยบาย ทจะทำเศรษฐกจพอเพยงใหทกคนมพอเพยงได คอ มกนมอย ไมฟมเฟอย แมบางอยางจะดหรหรา แตถาทำใหมความสขและไมเบยดเบยนคนอน กสามารถปฏบตและใชการได ดงพระราชดำรส พระราชทานเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

“...คำวาพอเพยงมความหมายอก อยางหนงมความหมายกวางออกไปอก.ไมได หมายถงการมพอสำหรบใชเองเทานนแตมความหมายวา พอมพอกน. พอมพอกนนถาใครไดมาอยทนในศาลาน.เมอป๒๕๑๗...วนนนไดพดถงคำวาเราควรปฏบต ใหพอมพอกนพอมพอกนนกแปลวา เศรษฐกจพอเพยงนนเอง. ถาแตละคนพอม พอกน กใชได. ยงถาประเทศพอมพอกนกยงด. สมยกอนน พอมพอกน มาสมยน ชกจะไมพอมพอกน จงตองมนโยบายทจะทำเศรษฐกจพอเพยงเพอทจะใหทกคนม พอเพยงไดใหพอเพยงนกหมายความวามกนมอยไมฟมเฟอยไมหรหรากไดแตวาพอ. แมบางอยางอาจจะดฟมเฟอยแตถาทำใหมความสข ถาทำได กสมควรท จะ ทำสมควรทจะปฏบต. อนนกความหมายอกอยางของเศรษฐกจหรอระบบพอเพยง... พอเพยงนอาจจะมมากอาจจะมของหรหรากได แตวาตองไมไปเบยดเบยนคนอน.ต องใหพอประมาณตามอตภาพ พดจากพอเพยงทำอะไรกพอเพยงปฏบต ตน กพอเพยง...”

ในเรองของการพฒนา ประเทศนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนยำใหประเทศไทย มเศรษฐกจแบบพอมพอกน คอ ใหสามารถเลยงตวเองได โดยทไมไดปดประเทศหรอไมตดตอกบสงคม ภายนอก ดงพระราชดำรสพระราชทานเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๐ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 203 11/20/13 1:51:00 AM

204

“...การจะเปนเสอนนไมสำคญ.สำคญอยทเรามเศรษฐกจแบบพอมพอกน.แบบพอม พอกนนน หมายความวา อมชตวเองได ใหมพอเพยงกบตวเอง. อนนกเคยบอกวา ความพอเพยงน ไมไดหมายความวา ทกครอบครวจะตองผลตอาหารของตวเอง จะตองทอผาใสเอง. อยางนนมนเกนไป แตวาในหม บานหรอในอำเภอจะตองม ความพอเพยงพอสมควร. บางสงบางอยางทผลตไดมากกวาความตองการ กขายได แตขายในทไมหางไกลเทาไรไมตองเสยคาขนสงมากนก...”

พระบาทสมเดจพระเจาอย ห วทรงใชภาษาองกฤษแทนคำ “เศรษฐกจพอเพยง” วา “Sufficiency Economy” และคำวา “เศรษฐกจพอเพยง” นมความหมายทครอบคลมความพอเพยงทมากกวาการพออยพอกนสำหรบตนเอง แตครอบคลมไปจนถงระดบองคกร ชมชน และประเทศดวย โดยแบงไดเปน ๒ แบบ คอ เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐานและเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา ดงน

๑) แบบแรก เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน คอ ความพอเพยงในระดบบคคลและระดบ ครอบครว โดยเฉพาะเกษตรกร เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐานซงเทยบไดกบทฤษฎใหมขนท ๑ คอ มงแกไขปญหาของเกษตรกรทอยหางไกลแหลงนำ หรอมความเสยงจากการทนำไมพอ จงเนนเพาะปลก หรอบรหารจดการพนท เพอใหเกษตรกรพออยพอกน หรอเพอสนองความตองการอปโภคบรโภค ในครวเรอนเทานน แตหากมเหลอจากการบรโภคกสามารถนำไปขาย เพอมรายไดทจะใชเปนคาใชจาย อนๆ ทไมสามารถผลตเองได นบเปนการสรางภมคมกนในตวใหเกดขนในระดบครอบครว

๒) แบบทสอง เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา คอ ความพอเพยงในระดบชมชน/องคกร และความพอเพยงในระดบประเทศ ซงเทยบไดกบทฤษฎใหมขนท ๒ และ ๓ มรายละเอยดดงน

๒.๑) ความพอเพยงในระดบชมชน/ องคกร ซงตรงกบทฤษฎใหมขนท ๒ เปนเรองของ การสนบสนนใหเกษตรกรรวมพลงกนในรปกลมหรอสหกรณ หรอการทธรกจตางๆ รวมตวกนในลกษณะ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 204 11/20/13 1:51:01 AM

205

เครอขายวสาหกจ กลาวคอ เมอสมาชกแตละครอบครว หรอองคกรมความพอเพยงขนพนฐานในเบองตนแลว กจะรวมกลมกน เพอรวมกนสรางประโยชนใหแกกลม และสวนรวม บนพนฐานของการไมเบยดเบยนกน มการแบงปนชวยเหลอซงกนและกนตามกำลงและ ความสามารถของแตละคน ทำใหชมชนหรอ เครอขายวสาหกจมความพอเพยงในวถปฏบตได อยางแทจรง

๒.๒) ความพอเพยงในระดบประเทศ ซงตรงกบทฤษฎใหมขนท ๓ เปนการสงเสรมให ชมชนหรอเครอขายวสาหกจสรางความรวมมอกบองคกรอนๆ ในประเทศ เชน บรษทขนาดใหญ ธนาคาร สถาบนตางๆ เปนตน โดยการสรางเครอขายในลกษณะนเปนประโยชนตอการสบทอดภมปญญา แลกเปลยนความร เทคโนโลย และบทเรยนจากการพฒนา หรอเกดการรวมกนพฒนาตามแนวปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยง ซงจะสงผลใหประเทศอนเปนสงคมใหญ ทประกอบดวย ชมชน องคกรและธรกจตางๆ ดำเนนชวตไดอยางพอเพยง เกดเปนเครอขายชมชนพอเพยงทเช อมโยงกนดวยหลกคณธรรม คอ ไมเบยดเบยนกน แตมการแบงปนและชวยเหลอกนและกนไดในทสด

พระราชดำรสพระราชทานเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๒ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

“...เศรษฐกจพอเพยงแปลวาSufficiencyEconomyโดยเขยนเปนตวหนาในหนงสอ เสรจแลวเขากมาบอกวาคำวาSufficiencyEconomyไมมในตำราเศรษฐกจจะมไดอยางไรเพราะวาเปนทฤษฎใหม เปนตำราใหม... เศรษฐกจพอเพยงกมเปนขนๆ แตวาตองดวา เศรษฐกจพอเพยงท จะมาบอกวาใหพอเพยงเฉพาะตวเอง ๑๐๐% เปนส งท ทำไมไดจะตองมการแลกเปลยนตองมการชวยกนถามการชวยกนแลกเปลยนไมใชเศรษฐกจพอเพยงแตวาพอเพยงในทฤษฎหลวงนคอสามารถทจะดำเนนงานได...ขอใหทกคนมความปรารถนาทจะใหเมองไทยพออยพอกนมความสงบและทำงานตงอธษฐานตงปณธานในทางนทจะให เมองไทยอย แบบพออย พอกน ไมใชวาจะร งเรองอยางยอดแตวามความพออย พอกน มความสงบเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ถาเรารกษาความพออยพอกนนได เรากจะยอด ยงยวดได... ฉะนนถาทกทานซงถอวาเปนผทมความคดและมอทธพล มพลงทจะทำใหผอน ซงมความคดเหมอนกนชวยกนรกษาสวนรวมใหอยดกนดพอสมควรขอยำพอควรพออยพอกนมความสงบ ไมใหคนอนมาแยง คณสมบตนจากเราไปได กจะเปนของขวญวนเกดทถาวร ทจะมคณคาอยตลอดกาล...”

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 205 11/20/13 1:51:02 AM

206

๑.๒ พงตนเอง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใหความสำคญกบการพ งตนเองใหชวยเหลอประชาชน ในพนทใหมความเขมแขงเพยงพอทจะพงพาตนเองใหไดกอน โดยหลกการพงตนเองนควรครอบคลม ทง ๕ ดาน ไดแก จตใจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเทคโนโลยและเศรษฐกจ ดงแนวพระราชดำร ดงน

ตามแนวพระราชดำร หลกการพงตนเอง ถอเปนพนฐานสำคญของหลกการพฒนา เพอแกไขปญหาในเบ องตน คอ ชวยเหลอสนบสนนประชาชนในพ นทใหมความพอกน พอใช และมความเขมแขงเพยงพอทจะพงพาตนเองใหไดกอน เพอเปนพนฐานอนมนคงใหมความพรอมทจะ รบมอกบสถานการณความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนอยางหลากหลาย และใหอยรอดไดอยางสมดล มนคง และยงยน

ดงจะเหนไดวาภายใตสถานการณปจจบน ประเทศไทยตองเผชญกบความทาทายและความเสยง อนเกดจากความเปลยนแปลงในหลากหลายดานทงในระดบประเทศและระดบโลก โดยเฉพาะ ความผนผวนดานเศรษฐกจ พลงงาน และภมอากาศ ทเกดขนอยางรวดเรวและสงผลกระทบตอประชาชน ในวงกวาง แมในภาพรวมสงคมไทยจะมภมคมกนมากขน และมความแขงแกรงแตกตางกนไปทงในระดบ ปจเจก ครอบครว ชมชนและสงคม แตกยงไมเพยงพอทจะรองรบสถานการณทจะเปลยนแปลงในอนาคต ไดอยางมประสทธภาพ สงผลใหประเทศตองเผชญกบความเสยงในหลากหลายมต ไดแก ความเสยงจาก การบรหารภาครฐทออนแอ โครงสรางเศรษฐกจทไมสามารถรองรบการเตบโตไดอยางยงยน ความเสยง จากความเสอมถอยของคานยมทดงาม ความเสอมโทรมของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และความเสยงจากความมนคงของประเทศ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 206 11/20/13 1:51:05 AM

207

นอกจากน การไหลเวยนของขอมลขาวสารและความกาวหนา ของระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ทำใหสงคมไทยตองเตรยมศกษาและ พฒนาองคความรเกยวกบระบบเทคโนโลยใหมๆ ทจะทำใหเกดการ ไหลเวยนของวฒนธรรมจากประเทศตางๆ อนรวมถงประเทศสมาชก ในประชาคมอาเซยน และเกดการไหลบาของขอมลทงในเชงลบและ เชงบวกเขามาในประเทศไทย

ดงนน เพอจะรบมอกบสถานการณขางตน สงคมไทยจำเปน จะตองเรงกำหนดทศทางการบรหารจดการประเทศทอยบนฐาน ของการพ งตนเอง พฒนา

ศกยภาพของคนในประเทศใหใชสตและปญญา โดยแตละ บ คคลจะตองปรบเปล ยนวธคด วธการดำเน นชวตใหม ง พ งตนเองใหได รบผดชอบตนเองใหได แลวจงชวยคนทย ง ออนแอกวาใหเขาพงตนเองได โดยการใหความร เสรมสราง ทกษะ พฒนาอาชพ และสวสดการขนพ นฐานใหมคณภาพ เพอใหเขายนอยบนขาของตวเองได

โดยเฉพาะในกลมขาราชการหรอเจาหนาทของรฐตอง ตระหนกถงบทบาทหนาทของตนในการเปนผใหบรการแกสงคม รวมเสรมสรางสภาวะแวดลอมทเออตอการอยรวมกนของคน ในสงคม โดยไมควรเขาไปสงการหรอชนำประชาชน หรอชมชนมากเกนไป แตควรสนบสนนใหประชาชน หรอชมชนสามารถชวยตนเอง กำหนดทศทางการพฒนาหรอแผนงาน กจกรรมทยนอยไดบนขาของ ตวเอง พงพาตนเองได โดยมขาราชการและเจาหนาทของรฐเปนผสนบสนนใหกจกรรมตางๆ เปนจรงขนมา ตามหลกการพฒนาทวามงชวยเหลอประชาชนหรอชมชนใหเขาชวยตนเองได

การพงตนเองนถอเปนแนวคดพนฐานในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ทพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวพระราชทานแกปวงชนชาวไทยทกระดบใหใชเปนแนวทางในการดำเนนชวตและเปนวถ ปฏบตนำสความสมดล เพ อผลแหงความสขอยางยงยน โดยปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนน มความหมายทกวางกวาการพงตนเองหรอทเรยกวา Self-sufficiency คอ ผลตอะไรใหพอมพอใช ไมตองไป ขอซอจากผอน แตพอเพยงนใหมความหมายรวมถง ความพอเพยงทางความคดและการกระทำ ทม ความโลภนอยและไมเบยดเบยนผอนดวย ดงพระราชดำรสพระราชทานในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๒ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 207 11/20/13 1:51:11 AM

208

“...เมอปทแลวตอนทพดพอเพยงแปลในใจแลวกไดพดออกมาดวยวาจะแปล เปน Self-suficiency. (พงตนเอง) ถงไดบอกวา พอเพยงแกตนเอง แตความจรง เศรษฐกจพอเพยงน กวางขวางกวา Self-sufficiency คอ Self-sufficiency นนหมายความวา ผลตอะไรมพอทจะใช ไมตองไปขอซอคนอน อยไดดวยตนเอง(พงตนเอง)...บางคนแปลจากภาษาฝรงวาใหยนบนขาตวเอง.คำวายนบนขาตวเองนมคนบางคนพดวาชอบกล. ใครจะมายนบนขา. คนอนมายนบนขาเรา เรากโกรธ แตตวเอง ยนบนขาตวเองกตองเสยหลกหกลมหรอลมลง. อนนกเปนความคด ท อาจจะเฟองไปหนอย. แต ว า เปนตามท เขาเร ยกว า ยนบนขาของต วเอง(ซงแปลวาพงตนเอง). หมายความวาสองขาของเราน ยนบนพน ใหอยไดไมหกลม.ไมตองไปขอยมขาของคนอนมาใชสำหรบยน. แตพอเพยงนมความหมายกวางขวาง ย งกว าน อ ก ค อคำวา พอกเพ ยงพอ เพยงนกพอดงน นเอง. คนเราถาพอใน ความตองการ กมความโลภนอย เม อมความโลภนอย กเบยดเบยนคนอนนอย. ถาทกประเทศมความคด “อนนไมใชเศรษฐกจ” มความคดวาทำอะไรตองพอเพยงหมายความวาพอประมาณไมสดโตงไมโลภอยางมากคนเรากอยเปนสข...”

หลงจากทไดทอดพระเนตรเหนความเส ยงของเศรษฐกจและส งคมไทยทพ งพงป จจย ภายนอกมากเกนไป ทามกลางกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนอยางรวดเรว พระบาทสมเดจพระเจาอย หวจงทรงเตอนพสกนกรใหตระหนกถงความสำคญของปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง ซ งนำสการพฒนาทย งย น และทรงเนนยำวา การพฒนาตองเร มจาก การพงตนเอง สรางพ นฐานใหพอม พอกน พอใช ดวยวธการประหยดและถกตองตามหลกวชา ใหคนทเราจะเขาไปพฒนาใหเขมแขงและมความพรอมกอนดำเนนชวตดวยความรอบร รอบคอบ ระมดระวง และทำตามลำดบขนตอน สการรวมมอชวยเหลอกนและกน ตอเมอพฒนาตนเองและ ชมชนใหเขมแขงแลว จงไดพฒนาเครอขายเชอมสสงคมภายนอกอยางเขมแขง มนคง และยงยนตอไป ดงท ดร.ส เมธ ตนตเวชกล ไดกล าวถงเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดำร ในหนงส อ ใตเบองพระยคลบาทไววา ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนการดำรงชวตใหสามารถพงตนเองได โดยใชหลกการพงตนเอง ๕ ประการ ไดแก

ประการแรก ดานจตใจ คอ การทำตนใหเปนทพงของตนเอง มจตใจทเขมแขง มจตสำนกทด สรางสรรคตนเองและสงคมโดยรวม และเปนจตใจทเออเฟอเผอแผ ประนประนอมกน ซอสตยสจรต และเนนประโยชนสวนรวมเปนทตง

ประการทสอง ดานสงคม คอ แตละคนในชมชนและสงคมจะตองชวยเหลอเกอกลกน มเครอขาย ชมชนทเขมแขงและเปนอสระ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 208 11/20/13 1:51:11 AM

209

ประการท สาม ดานทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม คอ ตองร จกใชและจดการ ทรพยากรธรรมชาตอยางชาญฉลาด พรอมทงเพมมลคาโดยยดหลกการของความยงยนและใหคมคา เกดประโยชนสงสด

ประการทส ดานเทคโนโลย คอ จากสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยางรวดเรวทำใหมเทคโนโลย ใหมๆ ทงทดและไมดไหลบาเขามาอยางมาก ชมชนจงตองแยกแยะ โดยเลอกใชเฉพาะทสอดคลองกบ ความตองการของสภาพแวดลอม ภมประเทศและสภาพสงคม รวมทงพจารณาจากภมปญญาทองถนดวย

ประการทหา ดานเศรษฐกจ คอ ตองสนบสนนใหปรบทศทางการพฒนาประเทศใหม มงลด รายจายและยดหลกความพออย พอม พอกน พอใช กอนเปนสำคญใหสามารถอยไดดวยตนเองกอน เปนลำดบแรก

๑.๓ ประหยด เรยบงาย ไดประโยชนสงสด

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชจรยวตรทพอเพยง ประหยด และมธยสถโดยไดทรง แนะแนวทางปฏบตตนใหประชาชนตระหนกถงความสำคญของการประหยดวาปนพนฐานและหลกประกน สำคญในการสรางความสมบรณและมนคงใหกบผประหยดและครอบครวดวยดง แนวพระราชดำร ดงน

สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนนทรงสอนพระราชโอรส พระราชธดาใหดำเนนชวต และบรโภคดวยปญญา โดยทรงใชชวตเรยบงายอยางสามญชน มธยสถอดออม ใฝหาความร มความ รบผดชอบตอสงคม แบงปน และชวยเหลอผอน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชจรยวตรทพอเพยง ประหยดและมธยสถมาตงแต ทรงพระเยาว ดงจะเหนไดจากการศกษาพระราชประวตและพระราชจรยวตร พบวา เมอครงยงทรง พระเยาว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเกบออมเงนทเหลอจากคาขนม เพอนำไปซอของเลน ตามพระราชประสงค หรอไมทรงซอของเลนทมราคาสงกวาทรพยทม รวมทงทรงมพระราชจรยวตรท พอเพยง อาท ทรงจกรยานไปโรงเรยนแทนการเสดจพระราชดำเนนโดยรถยนตพระทนง

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 209 11/20/13 1:51:13 AM

210

เม อทรงเปนพระมหากษตรยกยงทรงประหยดในเรองสวนพระองค อาท หลอดยาส พระทนต ทรงใชอย างค มคา หรอฉลองพระองคแตละองคทรงใชอยเปน เวลานาน และในยามปฏบตพระราชภารกจ ทรงใชดนสอไม ราคาไม แพง ม ยางลบ ตดอยตรงปลายดนสอเพอลบคำทเขยนผด ออกไดงาย ไมเปลองกระดาษเหมอนใชปากกา และจะทรงเหลาดนสอดวยพระองคเอง เหนบไวทกระเปาฉลองพระองคเดอนละ หนงแทงใชจนกดสน ทรงถายรปจนสดมวน ฟลม และทรงเลอกใชยานพาหนะทไมใช เชอเพลงจากฟอสซล ยามนำมนมราคาสง ตลอดจนทรงช แนะใหยดแนวคดปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงเปนกรอบในการดำเนน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรตางๆ

ดร. สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการ มลนธชยพฒนา ไดกลาวถงพระราชดำรและ พระราชจรยวตรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวตลอดระยะเวลาททรงครองราชยมากวา ๖๗ ป วาทรงเปน ตนแบบแหงความพอเพยง ดำเนนชวตอยางประหยด เรยบงายวา

“...กองงานในพระองค โดยทานผหญงบตร วระไวทยะ บอกวาปหนงพระองคทรงเบกดนสอ ๑๒ แทง เดอนละแทง ใชจนกระทงกด ใครอยาไปทงของทานนะจะกรวเลยโดยทรงประหยดทกอยาง เปนตนแบบทกอยาง ทกอยางนมคาสำหรบพระองคหมด ทกบาททกสตางคจะใชอยางระมดระวง จะสงใหเราปฏบตงานดวยความรอบคอบ...”

และ “...หากนำพระบรมฉายาลกษณเกาๆ มาเปรยบเทยบกนในระยะเวลาหางกนสบป ย ส บป จะส งเกตเหนไดวา ฉลองพระองคและสน บเพลาหลายองคกย งทรงใชอย ดง เชน ฉลองพระบาทใบ (รองเทาผาใบ) กยงทรงใชแบบเดม ราคาไมกรอยบาท หรอเวลาเสวยเครองเสวย กเรยบงาย ธรรมดา ไมทรงใสพระราชหฤทยวา บนโตะเสวยมอะไรบาง ไมทรงเคยปรงหรอแตงเตม อะไร ทรงเหมอนพระ ละซงสงตางๆ แลว เสวยของทเรยบงาย และดวยวถแหงพระชนมชพแลว กถอวา ทรงดำเนนชวตแบบเรยบงายเวลามปญหาอะไรกทรงคนพบวธการทเรยบงายเสมอในการหา ทางออกทรงใชความเรยบงายหรอศลปะชนสงของสตปญญาในการแกไข...”

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 210 11/20/13 1:51:14 AM

211

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงแนะแนวทางปฏบตตนใหประชาชน ตระหนกถงความสำคญของการประหยด วาเปนพนฐานและหลกประกนสำคญ ในการสรางความสมบรณและมนคง ใหกบผประหยดและครอบครว เพอเตรยม ความพรอมรบมอกบผลทอาจจะเกดขน จากสภาวะท ประเทศไทยตองเผชญกบการเปลยนแปลงทงดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ดงพระราชดำรส พระราชทานแกปวงชนชาว ไทย เนองในโอกาสวนขนปใหม ๒๕๐๓ เมอวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๐๒ ความตอนหนงวา

“...การใชจายโดยประหยดนน จะเปนหลกประกนความสมบรณพนสขของ ผประหยดเองและครอบครว ชวยปองกนความขาดแคลนในวนขางหนาการประหยดดงกลาวน จะมผลดไมเฉพาะแกผประหยดเทานน แตยงจะเปนประโยชนแกประเทศชาตดวย...”

lพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงเตอนสตใหประชาชนชาวไทยตระหนกถงความสำคญ ของการประหยดวาเปนพนฐานความประพฤตทสำคญตอการดำเนนชวตตามหลกปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยง ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานในพธพระราชทานปรญญาบตรของสถาบน เทคโนโลยพระจอมเกลาฯ เมอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๑ ความตอนหนงวา

“...การประหยดเปนสงทพงประสงคอยางยงในทกแหงและในกาลทกเมอ...ขอให คำนงถงผลทเกดขนจากการประหยดนใหมาก... การประหยดน ควบคไปกบหลกการ พออย พอกน พอใช จงใชไดทกยคทกสมย และเปนไปตามแนวทางปฏบตตน ตามเศรษฐกจพอเพยงโดยแท...”

การพฒนาและชวยเหลอราษฎร ทรงใชหลกในการแกไขปญหาดวยความเรยบงายและ ประหยด ไดประโยชนสงสด ราษฎรสามารถทำไดเอง หาวสดไดในทองถน และประยกตใชสงทม อยในภมภาคนนๆ มาแกไขปญหา โดยไมตองลงทนสง และใชเทคโนโลยทไมยงยากนก ทรงเนนเรอง ความคมคาและคมทน แตไมใชเปนการขาดทนหรอกำไร ดงเชนทหลกวชาการสมยใหมยดถอ

การดำเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนมไดหมายความวา จะตองใช ชวตอยางขเหนยวหรอตระหน หรอปดประเทศ และปฏเสธกระแสโลกาภวตน หากแตเปนการ ใชชวตอยางเขาใจและเขาถงตนเอง รศกยภาพและความสามารถของตนเอง ตลอดจนเขาใจบรบทและ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 211 11/20/13 1:51:15 AM

212

สถานการณในประเทศ สามารถพฒนาประเทศและเชอมโยงกบตลาดหรอสถานการณภายนอกไดเปน อยางด ดงพระราชดำรสในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดทรงชแจงไวใน การประชมนานาชาตระดบรฐมนตร เมอเดอนพฤศจกายน ๒๕๔๗ ความตอนหนงวา

“...แนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยงเปนการแกปญหาทงในเมองใหญและในชนบท คำวาเศรษฐกจพอเพยงมได หมายความวา จะตองใชชวตอยางขดสนและตระหน และไมไดหมายความวาจะตองปฏเสธกระแสโลกาภวตน ระบบเศรษฐกจสมยใหม แตสามารถเชอมโยงกบตลาดภายนอกไดโดยการจดตงเปนสหกรณ ซงทำใหเปนกลม ทมอำนาจตอรองมากขน เนองจากระบบการซอขายจะทำเปนกลม ซงหมายถงวา มคาใชจายนอยลงและใชประโยชนมากขน โดยคำนงวา จะตองมการควบคม งบประมาณรายจายในระดบหมบานและชมชนอยางเปนระบบและพอเพยงซงหมายถงวาจะตองมความสมดลระหวางการอนรกษและการพฒนา...”

หากพจารณาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การประหยดนนคอการใชจาย อยางพอประมาณ มเหตผล และมภมคมกนในตวทด และเปนการดำเนนชวตตามทางสายกลาง ไมสดโตงไปดานหนง คอข เหนยว หรอสดโตงไปอกขางหนง คอฟมเฟอยคนทดำเนนชวตอยาง ประหยด และพอประมาณจะเปนคนเรยบงาย สมถะ และมส นโดษในการดำเน นชวต คอ ไมสรางเง อนไขชวตทขาดเหตผลหรอนำไปสความฟงเฟอ จนทำใหเปนหนส น ดงนน ทามกลาง สภาพสงคมไทยในปจจบน หากประชาชนชาวไทยพรอมใจกนดำเนนชวตอยางฉลาดรตามแนว พระราชดำร คอ ศกษาและทำความเขาใจแนวพระราชดำรและม ไหวพรบท จะนำมาใช ใหเกดประโยชน รจกใชอะไรกตามอยางประหยด ไมขเหนยว กจะทำใหประเทศไทยมเงนออมมาก และมทนทเพยงพอสำหรบลงทนโครงการใหญทเปนประโยชนตอสาธารณะไดมากโดยไมตองไปกยม ใครจนเกนตว หรอเปนหนเปนสนมากขน ตรงกนขาม หากประชาชนชาวไทยร จกดำเนนชวต

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 212 11/20/13 1:51:20 AM

213

อยางประหยดทงในชวตประจำวนและในการทำงาน ประกอบธรกจทจะทำใหเกดประโยชนกบตวเองและ สงคม ตลอดจนประหยดในการใชทรพยากรธรรมชาต ใหเกดประโยชนสงสดและยงยน นำไปสวถชวต ทพอเพยงในทสด

พนฐานสำคญเบองตน แหงแนวทางการปฏบตตนตาม แนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอ ผ ประยกตใชปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยงตองยดความ ประหยด ตดทอนคาใชจายท ไมจำเปนและความฟ มเฟอยลง ใชจายในสงท จำเปน แตกไมใช ตระหนถเหนยวไมยอมใชเงนเลย ส วนการ ใช จ า ยจะมากน อย เพยงใดนน ข นอยกบอตภาพของแตละบคคลจากรายไดทสจรตและไมคดโกง หรอเบยดเบยนให คนอนไดรบความเดอดรอน ดวยเหตน ความประหยดจงตองตงอยบนพนฐานของความพอเพยง คอ การตระหนกรถงคณคาของเงน ฉลาดใช ฉลาดออม และฉลาดทำบญตามอตภาพ

โดยเฉพาะระดบครอบครวนน ประการสำคญ อนดบแรกนน ตองพฒนาสมาชกในครอบครว ใหปลอดจากหนสนและมฐานะดขนอยางนอยในระดบพอกนพอใชกอน แลวจงพฒนาตอเนอง ใหเปนครอบครวทอย ดกนด เปนครอบครวทพงประสงคในการนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไปใชใหบงเกดผลตอไป โดยตองเรมตนจาก การรจกจดการแผนการเงนของตนเองและครอบครว ประหยดอดออม ทำอะไรดวยความอะลมอลวย มเหตมผล ไมใชจายในสงทไมจำเปน จนกลายเปน ความฟมเฟอยจนเกนอตภาพทเปนอย แตใหปลกฝงนสยความประหยด สรางวนยรกการออมและ มทกษะในการจดการทางการเงนไดเปนอยางด โดยเฉพาะการปลกฝงในวยเดกใหรจกคณคาของเงน ใชจายอยางมวนย รจกทำบญชรายรบรายจายเปนประจำ เพอใหรถงสถานะการเงนของตน จะได ใชจายตามอตภาพและฐานะของตนและครอบครว และเมอสะสมเงนออมไวใชในยามจำเปนได อยางพอเพยงแลว ใหแบงเงนสวนหนงไปทำทานในโอกาสตางๆ เพอปลกฝงความมนำใจและเหนอกเหนใจ ผอน ลดความเหนแกตว และเปนการสรางภมคมกนทางดานศลธรรมและวฒนธรรมการให ใหบงเกด ขนในตวเดกและสมาชกของสงคม อนเปนองคประกอบสำคญประการหนงสการดำเนนชวตตามหลก ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 213 11/20/13 1:51:21 AM

214

๑.๔ ศกษาขอมลอยางเปนระบบ และแกปญหาจากจดเลก (คด Macro ทำ Micro)

การศกษาขอมลอยางเปนระบบ นบเปนหนทางพนฐานสการแกไขปญหาใหสมฤทธผล โดยเรมจากการแกไขปญหาจากจดเลกๆ คอยๆ ทำไป แกไขไป โดยเนนใหเหนภาพรวมของ ปญหากอน แลวจงคอยลงมอแกไขทละจด จากจดเล กๆ เน นใหดำเน นไปอย างม นคง ดงแนวทางการทรงงานตามแนวพระราชดำร ดงน

ในการจะพระราชทานโครงการใด โครงการหนง พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จะทรงศกษาขอมลรายละเอยดอยางเปนระบบ ทงจากขอมลเบองตน จากเอกสารแผนทสอบถาม จากเจาหนาท นกวชาการ และราษฎรในพนทใหไดรายละเอยดทถกตอง เพอทจะพระราชทาน ความชวยเหลอไดอยางถกตองและรวดเรว ตรงตามความตองการของประชาชนในพนทไดอยางแทจรง และภายหลงจากทไดรบขอมล รวมทงปญหา ตางๆ ของราษฎรแลวจงทรงหาวธการแกไขปญหา

การพจารณาและแกไขปญหาตางๆ นน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมองปญหา ในภาพรวม (คด Macro) กอนเสมอ และเมอตองการแกปญหาจงจะทรงเรมจากจดเลกๆ (ทำ Micro) คอ แกไขปญหาเฉพาะหนา ทคนมกจะมองขาม พจารณาและทำทกๆ สงอยางคอยเปนคอยไป ตามลำดบขน เพอผลแหงความมนคงอยางยงยนทจะตามมา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนวา ตองเรมจากสงทจำเปนของประชาชนทสดกอน คอ สขภาพรางกาย การมอยม กน จากน นจงเปนเร องสาธารณปโภคข นพ นฐาน และสงจำเปน ในการประกอบอาชพ ตลอดจนตองมความพอเพยง เหมอนกบการการสรางบาน สงแรกทตองทำนน คอ ตองวางรากฐานใหมนคง วางเสาเขม ใหพรอมเพรยงทจะแบกนำหนกบานใหได และตอจากนน จงตอเตมรดหนาไปเร อยๆ ตามลำดบขน ไมใจรอน ไมทำอะไรทเกนตว เพราะถาเกนตวเมอใด ภม ค มกนกจะไมม และความเส ยงกจะเกดข น หรอถาทำนอยไปกขาดประสทธภาพ ดงน น จงตองยดความพอเพยง ความพอด ทำอยางเตมศกยภาพ กจะนำไปสความมนคง สมดล และยงยนได ดงพระราชดำรสพระราชทานไว ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 214 11/20/13 1:51:22 AM

215

“…ถาปวดหวกคดอะไรไมออกเปนอยางนนตองแกไขการปวดหวนกอนมนไมไดเปน การแกอาการจรงแตตองแกปวดหวกอนเพอทจะใหอยในสภาพทคดได...แบบ(Macro)น เขาจะทำแบบรอทงหมด ฉนไมเหนดวย... อยางบานคนอยเราบอกบานนมนผตรงนนผตรงนไมคมทจะซอม...เอาตกลงรอบานนระเบดเลยเราจะไปอยทไหนไมมทอย...วธทำตองคอยๆทำจะไประเบดหมดไมได...”

การศกษาขอมลอยางเปนระบบและการแกปญหาจากจดเลก สะทอนใหเหนถงองคประกอบ เรองความมเหตผลในการคดอยางเปนระบบ และมการวางแผนในทกเรอง ตลอดจนเปนพนฐานสำคญ ของการสรางและพฒนาองคความรทถกตอง ตลอดจนพจารณาอยางเปนลำดบขนและคอยเปนคอยไป ซงเปนองคประกอบและเงอนไขสำคญของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ตวอยางการดำเนนโครงการ และประยกตใชเศรษฐกจพอเพยง

ตวอยางโครงการทนำหลกความพอเพยง / พออยพอกนมาใชเปนพ นฐานของการพฒนา และดำเนนโครงการ ไดแก โครงการอมพวา ชยพฒนานรกษ อำเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม สวนตวอยางการนอมนำหลกการทรงงานมาใชในการปฏบตนนสามารถเรยนรไดตามลำดบดงน หลกการทรงงานในเร องการพงตนเอง สามารถเรยนร ไดจากการทำเกษตรทฤษฎใหม : แนวคด แหงการพงตนเองตามแนวพระราชดำร สวนหลกการทรงงานในเรองประหยด เรยบงาย ไดประโยชน สงสดนน สามารถเรยนร ไดจากการเรยนรตามแนวพระราชดำรของประชาชนในพนทท ประสบ ความสำเรจจากการนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใช รวมทงตวอยางการนำหลกการทรงงานเรอง การศกษาขอมลอยางเปนระบบและการแกปญหาจากจดเลกไปใชเปนแนวทางปฏบตนน สามารถเรยนรได จากโครงการธนาคารขาว ซงในแตละตวอยางมสาระสำคญ สรปไดดงน

โครงการอมพวา ชยพฒนานรกษ อำเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม

๑) ความเปนมาของโครงการฯ โครงการ อมพวา ชยพฒนานรกษ อำเภออมพวา จงหวด สม ทรสาคร เป นโครงการท เกดข นจากการท สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 215 11/20/13 1:51:22 AM

216

มพระราชดำรใหสำนกงานมลนธชยพฒนานำทดนทคณประยงค นาคะวะรงค ชาวอมพวา นอมเกลาฯ ถวายมาดำเนนการพฒนาใหเกดประโยชน เพอสบสานภมปญญาชาวบานและอนรกษวถการดำเนนชวตของชาวอมพวา นบเปนแบบจำลองเศรษฐกจพอเพยงทควรคณคาแกการเรยนร

๒) เปาหมายของโครงการอมพวา ชยพฒนานรกษ คอ มงฟนฟเศรษฐกจชมชนทองถน ฟนฟ สบสานชวตพอเพยงแบบอมพวา โดยเสรมสรางปจจยเกอหนนตางๆ ทเปนรปธรรมและนามธรรม เพอใหเอกลกษณแหงวถภมปญญาไทยดำรงไวอยางยงยน และเสรมสรางศกยภาพการมสวนรวมของ ชมชนใหสามารถพงพาตนเองไดตลอดไป ตามแนวพระราชดำรพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และเพอ พฒนาใหเปนชมชนตนแบบตวอยางของหมบานอตสาหกรรมเศรษฐกจพอเพยงดานการทองเทยว เชงอนรกษวฒนธรรมและสงแวดลอมสมบรณแหงหนงของประเทศไทย ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดทรงยำถงการวางรากฐานใหประชาชนพงพาตนเองใหได มความพออยพอกน และไมผนแปร ไปตามกระแสความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขน

๓) ความสอดคลองกบหลกความพอเพยง จากการศกษาศกยภาพของอมพวา โดยอาศย ขอมลทวเคราะหไดจากโครงการนำรองเพ อการอนรกษและพฒนาสภาพแวดลอมคลองอมพวา จดทำโดยคณะผศกษาจากคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวา การพฒนา ภายใตโครงการอมพวา ชยพฒนานรกษน เปนการดำเนนการตามองคประกอบปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยงตามแนวพระราชดำร ดงน

๓.๑) ความพอประมาณ การกำหนดวสยทศนใน การพฒนาเปนไปตามศกยภาพ สภาพความเหมาะสม และความเปนจรงของชมชน ซ งไดจากการศกษาและ วเคราะหจดออนและจดแขงของชมชน โดยมการศกษาขอมล อย างเป นระบบ พบวา อ มพวาม ศกยภาพเป นพ นท ประวตศาสตรสำคญเกยวกบราชนกลของพระบรมจกรวงศ มรปแบบการต งถ นฐานทเปนเอกลกษณ คอเปนชมชน รมนำ มสภาพแวดลอมทงดงาม นาอยและคมนาคม

สะดวกเพราะต งอยใกลกรงเทพฯ ชาวอมพวาเปนคนมนำใจ รกสนต และมวถชวตทเรยบงาย มการรวมกลมของชมชนทเขมแขง จงนำไปสการกำหนดวสยทศนการพฒนาอมพวาไดวา “จะมงฟนฟ อมพวาใหเหมอนเวนสตะวนออก โดดเดนดวยศลปวฒนธรรมและสงแวดลอม ตนแบบเศรษฐกจพอเพยง ชวตเรยบงาย สงบและมสนตสข”

๓.๒) ความมเหตผล ขนตอนในการหาขอมลเพอกำหนดแนวทางการพฒนาอมพวานน เปนไปอยางมเหตผล มหลกเกณฑ คำนงถงปจจยทเกยวของ ตลอดจนผลทคาดวาจะเกดจากการดำเนน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 216 11/20/13 1:51:23 AM

217

กจกรรมหรอโครงการพฒนาอยางรอบคอบ ดงจะเหนไดวา ไดอาศยกระบวนการมสวนรวมในการรบฟง หรอประเมนขอมลและความคดเหน ตลอดจนมการรวบรวมและวเคราะหขอมล โดยวางแผนกจกรรม โครงการตางๆ ทจะดำเนนการจากขอเทจจรงอยางเปนขนเปนตอน จงสามารถกำหนดกรอบแนวทาง การดำเนนงานของโครงการอมพวา ชยพฒนานรกษทประมวลไดจากการศกษาขอมลอยางเปนระบบ เก ยวกบความตองการของคนในชมชนอมพวา สรปไดวา จะมงอนรกษ ๓ ประการ ไดแก (๑) การอนรกษสถาปตยกรรมทองถน (๒) การอนรกษศลปวฒนธรรมและวถชวตชมชนอมพวา ตามแนวพระราชดำรเศรษฐกจพอเพยง และ (๓) การอนรกษสงแวดลอม

๓.๓) การมภมคมกนในตวทด โครงการอมพวา ชยพฒนานรกษไดกำหนดเปาหมาย การพฒนาไววา การดำเนนการใดๆ ตองเปนไปเพอมงอนรกษวถชวตความเปนอยของชมชนอมพวา แบบด งเดมไว ใหเยาวชนร นหลงและผสนใจไดเรยนรและศกษา เพ อเหนคณคา และสบสาน วฒนธรรม ภมปญญาทดงามไวรวมกน เปนการสรางภมค มกนใหชมชนเขมแขง ไมหวนไหวไปกบ ผลกระทบตางๆ ทามกลางกระแสความเปลยนแปลงในยคปจจบน

๓.๔) เงอนไขความรและคณธรรม ในการดำเนนการนน ไดมงพฒนาองคความรและ สนบสนนใหเกดการเรยนรรวมกนในชมชนอยางตอเนอง ซงดำเนนไปบนพนฐานของความรกและ สามคค ทกฝายมเปาหมายรวมกน คอ ยดประโยชนสวนรวม ชมชนรวมแรงรวมใจกนพฒนาชมชน ใหชาวอมพวาสามารถดำเนนชวตไดอยาง ภาคภมใจในศลปวฒนธรรม ภมปญญา ทองถน และเปนการอนรกษวฒนธรรม ประเพณ ไทยใหคงอย ต อ ไปช วล ก ชวหลาน

การทำเกษตรทฤษฎใหม : แนวคดแหงการพงตนเอง ตามแนวพระราชดำร

หลกของการพงตนเองสะทอน ออกมา เป นต ว อย า ง แนวค ดของ การพงตนเอง ดงเชน เมอป ๒๕๒๙ ทเศรษฐกจของประเทศไทยเรมพงทะยานขนอยางตอเนองอนเปน ผลจากกระแสโลกาภวตน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงเตอนสตปวงชนชาวไทย และทรงเสนอ รปแบบการดำเนนชวตทดเหมอนจะเปนการสวนกระแสกบสภาวะเศรษฐกจดงกลาว โดยทรงแสดง

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 217 11/20/13 1:51:23 AM

218

ใหเหนถงตวอยางของการทำเกษตรทฤษฎใหมในระดบครอบครว ซงพระองคไดทรงเรมทดลองรปแบบ ดงกลาวในพนทขนาดเลกในจงหวดสระบร บนพนท ๑๕ ไร ซงถอเปนทดนขนาดปานกลางสำหรบ การถอครองของเกษตรกรรายยอยทวไป โดยมหลกการสำคญทพงตระหนก ดงน

หลกการท หนง ตองเปนระบบการผลตแบบพอเพยงทเกษตรกรสามารถเลยงตวเองได ในระดบทประหยดกอน โดยชมชนตองมความสามคค เพราะความรวมมอรวมใจในการชวยเหลอ ซงกนและกนเปนปจจยสำคญในการปฏบต เพอลดคาใชจายในการจางแรงงานไดอกดวย

หลกการท สอง กำหนดใหทกครวเรอนทำนา ๕ ไร เพราะขาวเปนอาหารหลกของชมชน ตองปลกเพอใหมขาวเพยงพอตอการบรโภคทงป และสามารถพงตนเองไดอยางมประสทธภาพไมตอง ซอหาในราคาแพง

หลกการท สาม ตองมนำเพ อเพาะปลกสำรองไวใชในฤดแลง หรอระยะฝนทงชวงไดอยาง พอเพยง ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดำรเปนแนวทางไววา ตองมนำ ๑,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอการเพาะปลก ๑ ไร หากทำนา ๕ ไร และปลกพชผลอก ๕ ไร รวมเปน ๑๐ ไร จงตองมนำ ๑๐,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอป ดงนน จงจำเปนตองกนทดนสวนหนงไวขดสระนำ เพอใหมนำพอเพยงตอการทำการเพาะปลกไดตลอดป

หลกการทส คอ เปนการจดแบงแปลง ทดนเพอใหเกดประโยชนสงสด ซงพระบาท สมเดจพระเจาอยหวทรงคำนงใหถอครอง ทดนถวเฉลยครวเรอนละ ๑๕ ไร อยางไรกตาม หากเกษตรกรม พ นท ถอครองน อยหรอ มากกวาน สามารถพจารณาสดสวนการบรหาร พนท ๓๐ : ๓๐ : ๓๐ : ๑๐ ไปปรบใชได ตามความเหมาะสมกบพนทและตามสภาพ ของทดน ปรมาณนำฝน และสภาพแวดลอม โดยส ดส วนการบรหารพ นท ด งกล าวม รายละเอยดในแตละสวนดงน

สวนแรก ๓๐ เปอรเซนต ใหเปนพนทสำหรบขดสระนำ เพอกกเกบนำไวใชโดยยดหลกใหม นำ ๑,๐๐๐ ลกบาศกเมตรตอไรสำหรบปลกพชในฤดแลง เพอจะไดไมตองพงพงนำจากธรรมชาตเพยง อยางเดยว และสระนำนยงสามารถใชเลยงปลา เพอเปนอาหารโปรตนราคาถกและขายเปนอาชพเสรม ไดอกดวย

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 218 11/20/13 1:52:19 AM

219

สวนทสอง ๓๐ เปอรเซนต ใชเปนพนทปลกขาว เพอไวกนเปนอาหารหลกของครอบครวอยาง พอเพยงตลอดป และใชรำขาวไวเลยงหมดวย

สวนทสาม ๓๐ เปอรเซนต ใหเปนพนทปลกพชไร พชสวน ไมยนตน และไมผล สำหรบบรโภค ในครวเรอนและขายไดอกดวย

สวนทส ๑๐ เปอรเซนตทเหลอ ใหกนไวเปนบรเวณทอยอาศย โรงเรอน ยงฉาง โรงเกบเครองมอ รวมทงไวเปนพนทปลกพชสวนครวและเลยงสตวเพอบรโภคในครวเรอน ตลอดจนใหใชวธธรรมชาต ทงหมดในการฟ นฟความอดมสมบรณของดน การควบคมวชพชและการควบคมแมลงศตรพช ขณะทระบบการผลตจะเนนการเกอกลกนระหวางสตวเลยงและพชผล เพอใหเกดประโยชนสงสด

ตนแบบการทำเกษตรทฤษฎใหมทพระราชทานขางตนน สามารถแกไขปญหาจากการปลกพช เชงเดยวของเกษตรกรทดำเนนการมาหลายชวอายคนได เพราะเปนการปรบแนวคดการทำเกษตรจากเดม ทเกษตรกรปลกพชเชงเดยว ทำใหตองพงพาสารเคมและองกบความไมแนนอนของตลาดมาก แตการทำเกษตรในรปแบบใหมนชวยแกปญหาความขาดแคลนนำ และเปนวธการททำใหเกษตรกรพงตนเองได

ทงน แนวคดการพงตนเองตามการทำเกษตรทฤษฎใหมน มไดหมายถงการอยอยางโดดเดยว ไมตดตอกบภายนอก แตเปนแนวทางการพงตนเองใหสามารถดำเนนชวตไดอยางมนคงใน ๓ ระดบ ไดแก

ระดบแรก เปนการพงตนเองในลกษณะของการเสรมสรางพนฐานใหเกษตรกรยนไดอยบนลำแขง ของตนเอง ใหพออย พอกน มผลผลตเพยงพอทจะบรโภคภายในครวเรอนกอนหากมสวนเกนจงนำไป แลกเปลยน ซอขายในตลาดทองถนได เขาสการพฒนารวมกนในระดบทสองตอไป

ระดบทสอง คอ พฒนาใหมความสามารถในการพงตนเองในระดบชมชน โดยการเพมการผลต และทำใหมสนคาและบรการในทองถ นเพ มมากขน ดวยการนำเอาผลผลตสวนเกนในครอบครว

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 219 11/20/13 1:52:24 AM

220

ตางๆ มาจดการรวมกนในระดบชมชน ซงสามารถดำเนนการไดหลายทาง เชน ผ านการ จด ต ง กล ม ก า รผล ต ร วมก น รวมกล มกนในรปสหกรณ ออมทรพย ของชมชน รวมมอกนดานการผลต จดการ ตลาดและพฒนาสวสดการของชมชน ในรปแบบตางๆ ท อย บนพ นฐานของ ความสามคคในทองถน เปนตน โดยมพนฐาน แนวคดหลก คอ มงผลตสนคาและบรการ เพ มข นในชมชนดวยการแบงงานกนทำ เพ อความประหยดและค มคา ลดตนทน โดยการใชความสามารถและทรพยากรทมอยในชมชน ตลอดจนเนนการแลกเปลยน กนเองภายในชมชนเปนหลกเพ อสราง ความเขมแขงข นพ นฐานใหชมชนกอน แม ว าชมชนจะเร มม ความส มพนธกบ ภายนอกมากขนบางแลวกตาม

ระดบทสาม คอ เมอชมชนสามารถ พ งพาตนเองไดแล ว กเขาส การพฒนา ชมชนใหสามารถตดตอสมพนธกบระบบ

ตลาดและเศรษฐกจนอกหมบาน เพอจำหนายผลผลตสวนเกน จดหาทน วชาการและแสวงหาความร ทางเทคโนโลยและทรพยากรจากภายนอกเพอใชในกจการของชมชน ซงหากชมชนมความเขมแขง เพมขน กอาจมการเจรจาตอรองความรวมมอกบบรรษทตางๆ เพอประโยชนของชมชนและธรกจระหวาง ประเทศเหลานนได

อยางไรกตาม ผสนใจสามารถเรยนรตวอยางการทำเกษตรทฤษฎใหมน ไดจากโครงการพฒนา พนทนำฝนทบานแดนสามคค ตำบลคมเกา อำเภอเขาวงจงหวดกาฬสนธ ซงเปนการทำเกษตรกรรม ตามแนวพระราชดำรทฤษฎใหม และเปนแบบอยางการจดการนำและทดนของเกษตรกรใหเกด ประโยชนสงสด เพอใหไดผลผลตและรายไดพอเลยงตนเองอยางพอเพยง ตามหลกการทำเกษตร ทฤษฎใหมตามแนวพระราชดำร

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 220 11/20/13 1:52:25 AM

221

การเรยนรตามแนวพระราชดำรในเรองประหยด เรยบงาย ไดประโยชนสงสดของประชาชน ในพนททประสบความสำเรจจากการนำปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงไปใช

จากการศกษาแนวทางความประพฤตของประชาชน ในพ นทหางไกลทน อมนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไปประยกตใชในการดำเนนชวตไดอยางสำเรจ จนทำใหม ฐานะความเปนอยทมนคงและสามารถยดอาชพเกษตรกรรม ไดแก การทำสวนยางพาราและสวนลองกองเปนแนวทาง ในการหาเลยงชพ พบวา การปลกฝงนสยแหงการประหยด ใหใชจายอยางไมฟมเฟอย นบเปนการสรางภมคมกน ทางเศรษฐกจเพอการดำเนนชวตทมนคง โดยควรดำเนนการ ควบคไปกบการสนบสนนใหครวเรอนมการออม ทำบญชรายรบรายจายของครอบครว พรอมถายทอดและ สงเสรมใหเพอนบานรจกการทำบญชครวเรอน ซงชวยใหชวตมความมนคงในปจจบนดวย

นอกจากการเพ มรายได จากอาชพทำนา ทำสวนแล ว ผประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจ พอ เพ ย งควรม ง ลดค า ใช จ า ยในคร ว เร อน โดยปล ก ไม ผล หรอพชหมนเวยนและปลกพชผก สวนครว เลยงเปด และเลยงปลา และดำเน นชวตอย างประหย ด โดยนำผลผลตทเปนสวนเกนจาก การบรโภคในครอบครวไปขายใน ตลาดชมชนและตองทำบ ญช ครวเรอน ร จกออมและปรกษา

หารอกบสมาชกในครอบครว เพอวางแผนการลงทนในแตละปอยางรอบคอบ การดำเนนชวตดวยวธน จะทำใหมภมคมกน ซงเปนองคประกอบหนงของการดำเนนชวตตามแนวทางปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยงไดอยางมประสทธภาพ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 221 11/20/13 1:52:27 AM

222

การเรยนรตามแนวพระราชดำร ในเรองการศกษาขอมลอยางเปน ระบบและการแกปญหาจาก จดเลกผานโครงการธนาคารขาว

แนวพระราชดำรหลกการทรงงาน เรองการศกษาขอมลอยางเปนระบบและการแกไขปญหาจากจดเลกนไดถกนำมา ใชเปนแนวทางในการเรยนรและปฏบต จรง ในกรณการกอตง “โครงการธนาคาร ขาวตามแนวพระราชดำรในพระบาท สมเดจพระเจาอยหว” ทเกดขน ขณะทเสดจฯ ไปทรงเยยมเยยนราษฎรในภมภาคตางๆ และไดทรงพบ เหนสภาพความยากจนและเดอดรอนของเกษตรกรไทย

ทงน จากการเสดจลงพนทเพอเยยมเยยนราษฎรแตละครง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวได ทรงศกษาคนควาขอมลดวยพระองคเองจากแหลงตางๆ เชน เอกสารของหนวยงานทเกยวของ หรอ จากขอมลความรบผดชอบดานการพฒนาชวตความเปนอยของราษฎรในแตละทองถน ทมผนำขน ทลเกลาฯ ถวายเพอทรงมพระบรมราชวนจฉย หรอทรงสอบถามรายละเอยดจากราษฎรโดยศกษาขอมล อยางเปนระบบ ทำใหทรงไดขอมลทเกดประโยชน ถกตอง และตรงตามสภาพความเปนจรง รวมทง สามารถคนพบปญหาแทจรงทเกดขนในหมเกษตรกรไทย

อยางไรกตาม ยงมปญหาอนๆ ทเกดข นอกและเปนปญหาทไม อาจแกไขใหส นส ดลงได เชน ปญหาเกษตรกรขาดแคลนเงนทน เมอตองการซอพนธพช โคหรอกระบอ เกษตรกรกมกจะแกปญหาดวยการกเงนจากแหลงทมอตราดอกเบยสง โดยเกษตรกรหวงวาจะสามารถแบงรายไดจาก ผลผลตของตนทเกบเก ยวไดไปใชหนในภายหลง แตเม อป ใดสภาวะทางธรรมชาตไม เป นใจ เกดฝนแลง นำทวม ตองประสบกบภยธรรมชาต เกษตรกรจงสญเสยผลผลตในปนนทงหมดหรอ เกอบทงหมด และไมอาจชำระหนทมอยได การลงทนในปตอไป เกษตรกรกยงตองพงพาทนจากผใหกอก และหากเกดภยธรรมชาตอก หนสนกจะยงพอกพน แมหากมผลผลตบาง ชาวนากมกจะถกกดราคา

จากเหตผลขางตน ทำใหเมอตองการซอขาวเพอบรโภค ประชาชนจงตองซอขาวในราคาแพง เกษตรกรไทยซงเปนผผลตจงไมอาจมสภาพกนด อยดได ตองประสบกบความยากลำบากมปญหาหนสน มปญหาผลตผลถกกดราคา และมปญหาขาวบรโภคทมราคาแพง ซงปญหาทกปญหาในวงจรลวน เกยวเนองสมพนธกนและนำไปสปญหาทยงใหญ คอ ความยากจนของเกษตรกรไทยทวประเทศ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 222 11/20/13 1:52:27 AM

223

ดงนน เพอแกไขปญหาความยากจน และการขาดแคลนทนทางการเกษตร ของเกษตรกร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จ งทรงต งพระราชหฤท ยทรง เร ม แกไขปญหาจากจดเลกๆ ทเปนปญหา เดอดรอนเฉพาะหนาของประชาชนกอน โดยเฉพาะในเร องข าว โดยท ทรง พยายามทำทกว ถทางใหเกษตรกร มขาวพอกนกอน

ดร.สเมธ ตนตเวชกล ไดกลาว ไวในสารานกรมไทยสำหรบเยาวชน ฉบบท ๑๒ วา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชปรารภ ความตอนหนงวา

“...ขณะน ราษฎรตองซอขาวบรโภคในราคาสงทงๆ ทขาวเปลอกมราคาตำเนองจากพอคาคนกลางแสวงหากำไรเกนควรบางทองทชาวนาขาดแคลนขาวบรโภค ในบางฤดกาล...”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงมพระราชประสงคใหพจารณาตงธนาคารขาวแกราษฎรขน โดยทวไป เพ อเปนชองทางหนงในการสงเสรมใหประชาชนรจกชวยเหลอตนเองและรวมกลม เพอชวยเหลอซงกนและกน ตลอดจนเพอชวยเหลอประชาชนผยากจนใหไดกยมขาวไปใชบรโภคและ ทำพนธในฤดทำนา และเพอใหธนาคารเปนแหลงกลางในการรวบรวมขาวไวขายในราคายตธรรมดวย

เพอเปนการดำเนนการตามแนวพระราชดำร คณะรฐมนตรไดมมตในการประชมเกยวกบเรองน เปนกรณพเศษ เมอวนท ๔ พฤศจกายน ๒๕๑๙ มอบหมายใหกรมการพฒนาชมชนเปนเจาของเรอง ปรบปรงโครงสรางฉางขาวของบานทาสมปอย ตำบลทงฝาย อำเภอเมอง จงหวดลำปาง ซงเปนพนทดำเนนโครงการกลมออมขาวชวยเหลอคนจน มาตงแตป ๒๕๑๕ และหลงจากทไดปรบปรงโครงการ เสรจแลว กรมการพฒนาชมชนไดใหจงหวดตางๆ ดำเนนการเกยวกบเรองนมาตงแตวนท ๑๗ มนาคม ๒๕๒๐ เรอยมา จนกระทงในป ๒๕๔๘ กมการจดตงธนาคารขาวขนในทองถนตางๆ อก ๔,๐๐๐ กวาแหง ครอบคลมพนท ๕๗ จงหวด และในปจจบนกไดมหนวยงานรเรมโครงการแกไขปญหาความยากจน และ การขาดแคลนทนเพอเลยงชพของเกษตรกรตางๆ อกมากมาย เชน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ การเกษตร (ธกส.) หรอการใหสนเชอทางการเกษตรของธนาคารพาณชย เพอแกไขปญหาเรองเงนทนของ เกษตรกร และการจดตงธนาคารโค กระบอ เพอแกปญหาการขาดแคลนแรงงานทนำมาใชไถนา ฯลฯ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 223 11/20/13 1:52:29 AM

224

ทงน การจดตงหนวยงาน ตางๆ เหลานไมไดเกดขนอยางทนททนใด หากแต มจดเรมตนมาจากการคนควาและศกษา ขอมลอยางเปนระบบ เพอทจะทราบ รายละเอยดและคนพบปญหาทมอย แลวจงทำการศกษาทดลองและแกไข ปญหาทจดเลกๆ เรยนร ปรบปรง และ พฒนาการดำเนนงานใหมประสทธภาพ ขนเรอยๆ ดงเชน การจดตงธนาคารขาว ทเรมตนจากการศกษาสาเหตของขาว และสงของเพ อการอปโภคบรโภคทม ราคาแพงของเกษตรกรชาวไทย กอนมงพจารณาพฒนา แนวทางการแกไขปญหาจากจดเลกๆ โดยเร มจากการปรบปรงโครงการกลมออมขาวชวยเหลอ คนจนกอน เปนตน

๒. ใชหลกวชาความร มคณธรรม ดำเนนชวต ดวยความเพยร

การตดสนใจและการดำเนนกจกรรม ตางๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนตองมคณธรรม ใชหลกวชา ความร ดำเนนชวตดวยความเพยรเปนพนฐานสำคญ ดงน

“ใชหลกวชาความร” โดยนำหลกวชาและความร เทคโนโลยทเหมาะสมมาใช ทงในข น การวางแผนและปฏบตอยางรอบร รอบคอบ ระมดระวง กลาวคอ นำวชาการตางๆ ทเกยวของมาศกษา อยางรอบดาน และมความรอบคอบทจะนำความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบ การวางแผน ตลอดจนมความระมดระวงในขนของการปฏบต

“มคณธรรม” การปฏบตเพอใหเกดความพอเพยงนน ตองเสรมสรางใหคนในชาตมพนฐาน จตใจในการปฏบต โดยเสรมสรางคณธรรมสำคญใหเกดข น ประกอบดวย มความตระหนกใน ความซอสตย สจรต จรงใจ ทงน การทบคคล ครอบครว องคกร และชมชนจะนำปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยงไปใชตองนำระบบคณธรรมและความซ อสตยสจรตมาประพฤตปฏบตกอน โดยเร มจาก การอบรมเลยงดในครอบครว การศกษาอบรมในโรงเรยน การสงสอนศลธรรมจากศาสนา ตลอดจน การฝกจต ขมใจตนเอง

“ดำเนนชวตดวยความเพยร” มความอดทน ความรอบคอบ และความเพยร ตลอดจน ใชสตปญญาในการดำเนนชวต

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 224 11/20/13 1:52:31 AM

225

แนวพระราชดำรและพระราชจรยวตร

๒.๑ หลกวชาอนถกตอง

หลกวชาอ นถกตองถอเป นเง อนไข สำคญประการหนงของการดำเนนชวตตาม หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยทรงสนบสนนใหแตละบคคลหมนแสวงหาความร และใชความร น นบนพ นฐานของคณธรรม เพอใหสามารถดำเนนชวตไดอยางกาวหนา ดงแนวพระราชดำร ดงน

พระบาทสมเดจพระเจาอย หว ทรงสนบสนนใหทกคนหมนแสวงหาความรเพมเตม คดวเคราะหบนพนฐานของการมหลกวชา อนถกตอง โดยใชควบคไปกบเง อนไขดานคณธรรม ซงเปน ๒ เงอนไข สำคญตอการดำเนนชวต ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ดงเชนท ดร. สเมธ ตนตเวชกล ไดเลาประสบการณทไดจากการถวายงาน ตามรอยเบองพระยคลบาทไวในหนงสอ การทรงงานพฒนาประเทศในพระบาท สมเดจพระเจาอยหว ความตอนหนงวา “....พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมความเปนครมาก โดยทรงมวธการสอน ทมศลปะสงและพระราชทานคำอธบาย ท มแ ง มม ตางๆ ไ ดอ ยางครอบคลม เรยกไดวา ทรงอธบายทกหนาของเหรยญ

เนองจากเร องบางเร อง หากอธบายดานเดยวกอาจจะทำใหเขาใจผดได นอกจากนเวลารบสงกบ คณะผถวายงาน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะทรงกระตนใหทกคนคดตามไปดวย โดยจะไมทรง รบสงทงหมดหรอรบสงสำเรจรป แตทรงตอวชา ตอความร เพอใหผถวายงานแตละคนไดใชดลยพนจ และสตปญญา คดตาม เสมอนเปนการลบสมองและพฒนาวชาความรใหคมอยเสมอ ผถวายงาน ทกคนจงตองหมนฝกฝนทกษะในเรองการคด การใชความร คนควา และในขณะเดยวกนกตองคดและ กราบบงคมทลฯ ดวย เรยกไดวาตองมสต เพราะทกอยางตองประสานสมพนธกนหมด....”

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 225 11/20/13 1:52:34 AM

226

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรสเกยวกบการแสวงหาความรเพอสรางตนนวา ในข นแรกนอกจากจะทำเพ อใหตนเองกาวหนาอยางมความสข และยงถอเปนการใหเกยรต ตนเองทสามารถยนไดดวยลำแขงของตวเองดวย ดงพระราชดำรสความตอนหนงวา

“...การทตองการใหทกคนพยายามทจะหาความรและสรางตนเองใหมนคงน เพอตนเอง เพอทจะใหตวเองมความเปนอยทกาวหนาทมความสข พอมพอกนเปน ขนหนงและขนตอไปกคอใหมเกยรตวายนไดดวยตนเอง...”

ในการใชความรนน พระบาท สมเดจพระเจาอยหวทรงสอนใหใชหลก วชาการความรควบคไปกบการเปนคนม คณธรรมเสมอ คอ ใหพฒนาทางวตถซง เปนสงของภายนอกและในขณะเดยวกน ตองพฒนาจตใจควบค ไปดวยเสมอ เพ อให เป นคนทม ความร ค คณธรรม โดยคณธรรมทจะนำไปใชนน กมไ ด หลายเรอง เชน ความเพยร ความซอสตย การเหนแกประโยชนสวนรวม เปนตน ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานในพธ

พระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอวนท ๑๘ กนยายน๒๕๐๔ ความตอนหนงวา

“...การดำเนนชวตโดยใชวชาการอยางเดยวยงไมเพยงพอ จะตองอาศยความร รอบตวและหลกศลธรรมประกอบดวย ผทมความรดแตขาดความยงคด นำความร ไปใชในทางมชอบกเทากบเปนบคคลทเปนภยแกสงคมมนษย...”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงขยายความเกยวกบเรองความสำคญของคณธรรมทจะตอง ดำเนนควบคกนไปกบหลกการของความรทนำมาใชบรหารบานเมอง อนประกอบดวย การระมดระวง พจารณาเร องราวและและปญหาดวยจตใจมนคงกบความจรงใจในภาระหนาท งานทปฏบ ต ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานในพธพระราชทานปรญญาบตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๒๖ ความตอนหนงวา

“...วชาความรทแตละคนมอยเปนปจจยสำคญสำหรบการทำงาน สรางฐานะ ความเจรญมนคงของตนเองและบานเมอง.แตนอกจากนนบคคลยงตองอาศยคณธรรม

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 226 11/20/13 1:52:35 AM

227

อกหลายอยางเปนพนฐานรองรบและสงเสรมวชาการ เพอใหสำเรจความมงหมายได โดยสมบรณคณธรรมขอแรกคอการระมดระวงพจารณาเรองราวและปญหาทกอยาง ดวยจตใจทมนคง และเปนกลางปราศจากอคต ซงจะชวยใหมองเหนเหต เหนผล เหนสาระของเร องได อยางถกต อง ทำใหสามารถจำแนกความถกผด ดชว และปฏบตตน ปฏบตงานไดถกถวน เท ยงตรง พอเหมาะพองาม. ขอท สอง คอ ความจรงใจตอฐานะหนาท ของตน ไมหลอกลวงตนเอง ไมหลอกลวงกนและกน อนเปนมลเหตสำคญของความผดพลาดลมเหลวของภารกจทงปวง. ความจรงใจน ทำใหบคคลเขาถงกนเขาถงงาน เขาถงเปาประสงคไดโดยตรงและชวยใหสามารถ สรางสรรคความดความเจรญไดโดยอสระคลองตวและมประสทธภาพ...”

ดงนน จงสามารถสรปไดวา ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงผท จะนำความรหรอ หลกวชาการไปประยกตใช จำเปนจะตองมสตและคณธรรมกำกบความร เพอใหเปนความรทเปน ปญญาและมคณคาตอการนำไปใชหรอนำไปประกอบการปฏบตใหเกดประโยชน แกสวนรวมไดอยาง แทจรง

ทงน การใชความร อย างถกตองนน เปนเง อนไขสำคญในการนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชใหไดผล โดยหลกวชาหรอความร ท นำมาใชนนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงดวย ดงจะขออธบายเพมเตมในแตละประเดน ดงน

ความรอบร คอ การมความรเกยวกบวชาการตางๆ อยางรอบดาน เขาใจและมความรในเนอหา ของเรองตางๆ อยางถองแท จนสามารถใชเปนพนฐานสำหรบการนำความรนนไปใชในโอกาสตางๆ ได

ความรอบคอบ คอ ความสามารถทจะนำความรและหลกวชาตางๆ มาพจารณา วเคราะหให เชอมโยงสมพนธกนอยางเปนขนเปนตอน เพอใชเปนขอมลประกอบการวางแผน กอนทจะนำความร ไปประยกตใชในการปฏบตทกขนตอน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 227 11/20/13 1:52:38 AM

228

ความระมดระวง คอ การมสตในการนำแผนการดำเนนงานตามหลกวชาตางๆ เหลานนไปใช ในทางปฏบต เพอใหเปนความรทมความทนสมยตอสถานการณความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขน อยตลอดเวลา

๒.๒ มความเพยร ซอสตย สจรต จรงใจตอกน ร รก สามคค ทำงานอยาง มความสข

พระบาทสมเดจพระเจาอย หวทรง บำเพญพระราชกรณยกจดวยความเพยร โดยทรงเนนยำถงการมความพยายามในการทำ สงใดๆ กตามเพอใหเกดผลสำเรจ ทรงสงสอน พสกนกรใหมความเพยร มความซอสตย สจรต และจรงใจตอกน รวมถงทรงปลกฝงใหพสกนกร มความรก ความสามคค และความปรองดอง โดยทรงเนนยำใหสงเหลานเกดขนในจตใจของ ทกคน อกทงทรงแนะนำใหพสกนกรร จก การทำงานอยางมความสข เรยนรทจะเปนผใหและ

ผรบทด ดงเชนเมอทรงบำเพญพระราชกรณยกจพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไมทรงเหนดเหนอย จากการทำงาน แตทรงมความสขจากการเปนผให

ดวยทรงเหนวาคณสมบตตางๆ เหลานลวนเปนองคประกอบสำคญตอการพฒนาชาตบานเมอง ใหมความเจรญกาวหนา กอเกดประโยชนแกตนเองและสวนรวม ดงแนวพระราชดำร ดงน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแนะแนวทางปฏบตใหประชาชนตระหนกถง การใชชวต ในการทำงาน เมอมโอกาสไดทำงาน ไมวางานนนจะเปนงานอะไรกตาม ทกคนควรมความสข และเตมท กบการปฏบต หนาท ท ได ร บมอบหมาย ไม ต งขอแมหรอเง อนไขใดๆ กบงานนนๆ แตควรมความเพยร ขยนอดทน และมความซอสตยสจรต สงเหลานจะชวยใหประสบผลสำเรจ ในหนาทการงาน ดงพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของวทยาลยเทคโนโลยและ อาชวศกษา เมอวนท ๘ กรกฎาคม ๒๕๓๐ ความตอนหนงวา

“...เมอมโอกาสและมงานทำควรเตมใจทำโดยไมจำเปนตองตงขอแมหรอเงอนไข อนใดไวใหเปนเครองกดขวางคนททำงานไดจรงๆนนไมวาจะจบงานสงใดยอมทำไดเสมอถายงมความเอาใจใส มความขยนและความซอสตยสจรต กย งจะชวยใหประสบ ผลสำเรจในงานททำสงขน...”

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 228 11/20/13 1:52:38 AM

229

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงใหความสำคญกบการมความเพยร หรอความอดทนวา เปนสงทสามารถกำจด ความเสอมใหหมดไปได และเปนการพฒนา ความสามารถในการนำมาซ งส งดงาม โดยทรงเชอมนวา ผใดทมความเพยรในตว ไมวาจะปฏบตสงใดกยอมจะเกดประโยชนและเกดผลสำเรจ อนนำมาซงความเจรญ กาวหนาในหนาทของตนเองและประเทศชาต ด งพระราชดำรสพระราชทานในพธ กาญจนาภเษก ทรงครองราชยครบ ๕๐ ป เมอวนท ๙ มถนายน ๒๕๓๙ ความตอนหนงวา

“...ความเพยรทถกตองเปนธรรม และพงประสงคนน คอความเพยรทจะกำจด ความเส อมใหหมดไป และระวงปองกนมใหเกดขนใหมอยางหนงกบความเพยร ทจะสรางสรรคความดงาม ใหบงเกดขนและระวงรกษามใหเส อมสนไปอยางหนง ความเพยรทงสองประการน เปนอปการะอยางสำคญตอการปฏบตตน ปฏบตงาน ถาทกคนในชาตจะไดตงตน ตงใจอยในความเพยรดงกลาว ประโยชนและความสข กจะบงเกดขนพรอมทงแกสวนตวและสวนรวม...”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวยงไดทรงชแนะ ใหพสกนกรรจกอดทนอดกลนและปลกฝงเรอง ความเพยรโดยไดทรงพระราชนพนธเรอง “พระมหาชนก” พระราชทาน เปนธรรมะแกพสกนกรใหม ความเพยรดวยความอดทน โดยไมทอแท จนกวาจะประสบความสำเรจและไมหวงผลตอบแทน ซงเปน พระราชนพนธททรงใชเวลาคอนขางนานในการคดประดษฐใหเขาใจงายและปรบเปลยนใหเขากบ สภาพสงคมปจจบน มทงภาคภาษาไทยและภาษาองกฤษโดยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดพมพขน ในโอกาสเฉลมฉลองกาญจนาภเษกททรงครองสรราชสมบตเปนปท ๕๐ ในป ๒๕๓๙ และไดทรง พระราชปรารภจากพระราชนพนธเรองพระมหาชนก คอ “ขอจงมความเพยรทบรสทธ ปญญาทเฉยบแหลม กำลงกายทสมบรณ” ดวย

ประชาชนชาวไทยสมควรทจะไดศกษาหนงสอเลมน แลวนอมรบมาวเคราะหและปฏบตตามรอย พระมหาชนก พระมหากษตรยผม ความเพยรอนบรสทธ ทพยายามวายนำขามมหาสมทรตอไป เมอเรออบปาง แมจะไมเหนฝง เพราะถาไมเพยรวายกจะตกเปนอาหารของสตวนานาชนด ทงป ปลา และไมไดพบกบนางมณเมขลา เทพธดาผดแลรกษาสตวทงหลายผประกอบคณความด ทมาชวยเหลอ มใหจมนำไป

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 229 11/20/13 1:52:39 AM

230

เมอนางมณเมขลาไดเหาะมาชวยเหลอพระมหาชนกแลว กไดคำตอบวา ถงแมมองไมเหนฝง แตพระองคยงเพยรวายนำตอไป เพราะไตรตรองเอาไวแลววา อานสงสแหงความเพยรยอมไมนำ ความเดอดรอนมาใหในภายหลงเปนแน ดงทพระมหาชนกไดตรสตอบวา

“...เราไตรตรองเหนปฏปทาแหงโลกและอานสงสแหงความเพยรเพราะฉะนน ถงจะมองไมเหนฝงเรากจะตองพยายามวายอยทามกลางมหาสมทร และทำความ พยายามแมตายกจกพนครหาบคคลเมอกระทำความเพยรแมจะตายกชอวาไมเปนหนในระหวางหมญาต เทวดา และบดา มารดา อนง บคคลเมอทำกจอยางลกผชายยอมไมเดอดรอนในภายหลง...”

นอกจากความเพยรพยายาม ททรงเนนยำใหพสกนกรพงตระหนก และยดถอนำไปปฏบตแลว พระบาท สมเดจพระเจาอยหวยงทรงเนนยำให พสกนกรทกหมเหลามความซอสตย สจรต จรงใจตอกน โดยทรงเหนวา หากคนไทยทกคนไดรวมมอชวยพฒนาชาต ดวยความซอสตย สจรต จรงใจตอกนแลว ประเทศไทยจะเจรญกาวหนาอยางมาก

การเปนคนมความซอสตย แมวาจะมความรนอย กสามารถสรางประโยชนใหแกประเทศชาต ไดมากกวาคนทมความร มาก แตไมมความซอสตยสจรต ดงพระราชดำรสพระราชทานเมอวนท ๑๘ มนาคม ๒๕๓๓ ความตอนหนงวา

“…ผทมความสจรตและบรสทธใจ แมจะมความรนอยกยอมทำประโยชนใหแก สวนรวมไดมากกวาผทมความรมากแตไมมความสจรตไมมความบรสทธใจ...”

ในการทรงงาน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงกำชบอย ตลอดเวลาใหผ ปฏบตยด ความซอสตย สจรต เปนพนฐานของความคดและการกระทำ ดวยถอเปนคณธรรมสำคญขอแรกทตอง ปลกฝงใหมขน เพอการพฒนาตนของแตละบคคลใหเปนคนดของสงคม ดงพระบรมราโชวาทเรองคณธรรม ๔ ประการ ทจะชวยใหประเทศชาตเจรญงอกงาม หากไดรบการปลกฝงโดยทวกน อนไดแก การรกษาความสจ การรจกอดทน อดกลน และการรจกละวางความชวพระราชทานแกปวงชนชาวไทย เมอคราวสมโภชกรงรตนโกสนทร ๒๐๐ ป เมอวนท ๕ เมษายน ๒๕๒๕ ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 230 11/20/13 1:52:40 AM

231

“...ประการแรกคอการรกษาความสจความจรงใจตอตวเองทจะประพฤตปฏบต แตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม

ประการท สอง คอ การรจ กขมใจตนเอง ฝกตนเองใหประพฤตปฏบตอย ในความสจอนดนน

ประการทสาม คอ การอดทน อดกลน และอดออมทจะไมประพฤตลวงความ สจสจรตไมวาดวยเหตประการใด

ประการทสคอการรจกละวางความชวความทจรตและรจกเสยสละประโยชนสวนนอยของตนเพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง

คณธรรมสประการนถาแตละคนพยายามปลกฝงและบำรงใหเจรญงอกงามขน โดยทวกนแลวจะชวยใหประเทศชาตบงเกดความสข ความรมเยน และมโอกาส ทจะปรบปรงพฒนาใหมนคงกาวหนาตอไปไดดงประสงค...”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนยำถงคณคาของความซอสตยสจรตวาจะนำมา ซงงานอนเกดประโยชน แตกตางจากคนไมสจรตทไมสามารถกอใหเกดงานอนเกดประโยชน แกสวนรวมได ดงพระราชดำรสพระราชทานเมอวนท ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๒๒ ความตอนหนงวา

“...คนทไมมความสจรตคนทไมมความมนคงชอบแตมกงายไมมวนจะสรางสรรคประโยชนสวนรวมทสำคญอนใดไดผทมความสจรตและความมงมนเทานนจงจะทำงาน สำคญยงใหญทเปนคณเปนประโยชนแทจรงไดสำเรจ...”

นอกจากความซอสตยสจรตทตองมทงตอตนเองและผอนแลว ยงตองอาศยความบรสทธใจ และจรงใจ เปนองคประกอบสำคญในการทำงานใหสมฤทธผลอยางถกตอง โดยพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงเปรยบเทยบความรเปนเหมอนเครองยนตทขบเคลอนไปได แตคณธรรมเปนดงหางเสอ ทกำหนดทศทางการดำเนนไปใหถกใหควร ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานในพธพระราชทาน ปรญญาบตร มหาวทยาลยรามคำแหง เมอวนท ๘ กรกฎาคม ๒๕๒๐ ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 231 11/20/13 1:52:42 AM

232

“...การทจะทำงานใหสมฤทธผลทพงปรารถนาคอทเปนประโยชนและเปนธรรมดวยนน จะอาศยความรแตเพยงอยางเดยวมได จำเปนตองอาศยความสจรต ความบรสทธใจ และความถกตองเปนธรรมประกอบดวย เพราะเหตวา ความรนน เปนเหมอนเครองยนตททำใหยวดยานเคลอนทไปไดประการเดยวสวนคณธรรมดงกลาวเปนเหมอนหนงพวงมาลยหรอหางเสอ ซงเปนปจจยทจะนำพาใหยวดยานดำเนนไป ถกทางดวยความสามคคคอปลอดภยจนบรรลถงจดหมายทพงประสงค...”

การมความเพยร ความซอสตยส จรต และจรงใจ ตอกน นบวาเปนสงทดงามแลว แตหากคนในชาตรจกวธการ ดำเนนชวตทถกวธ และมความร รก สามคค ตลอดจน มความสขในการทำงาน โดยรจกทจะเปนทงผให ผรบ และ สงเหลานยอมจะนำพาใหชาตบานเมองสขสวสด

ตลอดระยะเวลาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงครองราชย พระองคไดทรงทมเทพระวรกายตรากตรำ และมงมนเพ อแกไขปญหาความเดอดรอนใหแกพสกนกร ทวประเทศ ไมวาจะเชอชาตใด ศาสนาใด หรออยหางไกลเพยงใด กมทรงยอทอ พระองคไดเสดจฯ ไปทวทกพนท เพอเขาไป ชวยเหลอราษฎรในดานตางๆ ทงทางดานสาธารณสข การศกษา สาธารณปโภคขนพนฐาน การเกษตร ฯลฯ โดยทรงงานหนก

และบำเพญพระราชกรณยกจดวยพระวรยะอตสาหะ ใชความร ความสามารถและความรวมมอรวมใจ ในการฝาฟนอปสรรคนานปการ เพอผลแหงความอยด กนด ของพสกนกรชาวไทยใหไดมชวตความเปนอย ทดขน

ดงจะเหนวา ในการจะรเรมโครงการหรอมลนธใดๆ จะทรงมงเนนไปทเปาหมายคอ เพอความ อยดมสขของพสกนกรทงสน ดงเชน เปาหมายสำคญของการจดตงมลนธชยพฒนา เพอสงเคราะหชวยเหลอประชาชนใหมความรมเยนเปนสขและอยดกนด ซงจะนำไปสความมนคงของประเทศคอ ชยชนะแหงการพฒนา

ในการนอมนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใช พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชดำรส ถงความซอสตยสจรต ทตองปลกฝงใหเกดมขนไปพรอมๆ กบการดำเนนชวตดวยความอดทนและ การมความเพยรวาเปนเง อนไขสำคญประการหนง ทตองพฒนาใหเกดข นกบการมสตปญญา ความรอบรและความรอบคอบ ดงทปรากฏในนยามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 232 11/20/13 1:52:43 AM

233

“...ในการนำวชาการตางๆมาใชในการวางแผนและการดำเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนกตองเสรมสรางพนฐานทางจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะอยางยง เจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ นกธรกจในทกระดบใหมสำนกในคณธรรมความซอสตย สจรตมความรอบรทเหมาะสมดำเนนชวตดวยความอดทนมความเพยรมสตปญญา และความรอบคอบหลกการนคอเงอนไขทสำคญทสด...”

นยามปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยงนน แสดงใหเหนวา ในการปฏบต เพ อใหเกดความพอเพยงนน จะตอง เสรมสรางใหคนในชาตมพนฐานจตใจ ทเขมแขง โดยปลกฝงระบบคณธรรมและ ความซอสตยสจรตในแตละบคคลกอน เร มจากการอบรมเลยงดในครอบครว การศกษาอบรมในโรงเรยนการสงสอน ศลธรรมจากศาสนา ตลอดจนหมนฝ กฝนฝ กจตและขม ใจของตนเอง ควบค ไปกบการปล กฝ งความเพยร ความอดทน มสตปญญาในการดำเนน ชวต และร จกนำหลกวชาและความร เทคโนโลยทเหมาะสมมาใช ทงในข น การวางแผนและปฏบ ต ดวยความ รอบรรอบคอบและระมดระวงอยางยง โ ด ย ป ร ะ ช า ช น จ า ก ท ก ภ า ค ส ว น โดยเฉพาะกลมนกธรกจ ขาราชการ และเจาหนาทของรฐทควรจะตองตระหนกถงบทบาทหนาท ของตนและมงพฒนาใน ๒ ระดบ ไดแก

๑) ระดบแรก ระดบบคคลหรอเจาหนาท : ควรปรบวถและใชชวตแบบพอเพยง รจก พอประมาณและพงตนเองเปนหลก ซอสตยสจรต ปฏบตหนาทดวยความรบผดชอบ รอบคอบและระมดระวง ในการใชจายอยางเหมาะสมกบรายได พฒนาตนเองอยางสมำเสมอ และรวมเสรมสรางสภาวะแวดลอม ทเออตอการอยรวมกนของคนในสงคม อยรวมกบระบบนเวศไดอยางสมดล มสำนกในคณธรรม ความซอสตย สจรต มสตยงคด ใชปญญาพจารณาอยางรอบคอบในการดำเนนชวต และปฏบตหนาท บนพนฐานของความมเหตผล พอประมาณกบศกยภาพและสถานภาพของตน ตลอดจนตองหมน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 233 11/20/13 1:52:44 AM

234

เ ส ร มส ร า ง ค ว าม ร ใ ห เ ท า ท น ก า ร เปลยนแปลงตางๆ เพอจะไดมภมคมกน ในตวทด ทสมยใหมเรยกวาการบรหาร ความเสยงดวย

๒) ระดบทสอง ระดบองคกร หร อผ บร หาร : ตองม การบรหาร ความเสยง ไมทำธรกจ หรอโครงการ ทเกนตวหรอเสยงเกนไป แตตองรจกปรบ ขนาดองคกรใหเหมาะสม จดกำลงคนตามความร ความสามารถบรหารงาน ตามหลกธรรมาภบาลดวยความโปรงใส มคณธรรม บรหารจดการทรพยากรอยาง ประหยดและค มคา ตลอดจนมการ

พฒนาศกยภาพของเจาหนาทในองคกรและถายทอดความรในการปฏบตงานเตรยมแผนงาน โครงการตางๆ อยางสอดคลองกบแนวทางการบรหารและพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

นอกจากการเสรมสรางและปลกฝงจตสำนกคณธรรม เรอง การมความเพยร ความซอสตยสจรต จรงใจตอกน อนเปนพนฐานในการดำเนนชวตตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใหกบประชาชน ขางตนแลว บนได ๓ ขน ทเปนแนวคดทศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตร ไดนอมนำและเรยนรตามแนวพระราชดำร กเปนกลไกสำคญทชวยขบเคลอนใหการใชหลกปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงบรรลผลไดงายยงขน โดยมจดมงหมายใหเปนแนวทางสำหรบประชาชนผประยกต ใชปรชญาดงกลาวไดนอมนำไปเปนแนวทางปฏบต ไดแก การเรยนรและมศรทธา การประยกตใช และ การปลกฝงจนกลายเปนวฒนธรรม ซงมรายละเอยดในแตละขน ดงน

บนไดขนทหนง คอ ตองเรยนรและมศรทธาในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงโดยตองนอมนำ พระราชดำรสเรอง “ความร รก สามคค” มาใช โดย “ร” คอ การทแตละบคคลไดมารวมกนถกแถลง และศกษา เพอใหรและเขาใจแกนสาระทแทจรงของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงวา เปนการดำเนนชวต ตามทางสายกลางทไมสดโตงไปดานใดดานหนง ผานเวทการหารอในรปแบบตางๆ เชน การบรรยาย การประชมกลมยอย การถกแถลงกน ฯลฯ

เมอทกคนเขาใจตรงกนอยางถกตองแลวกจะนำมาส บนไดขนทสอง คอ เหนคณคาและรกปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงน จนเกดศรทธาทจะนอมนำไปปฏบต

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 234 11/20/13 1:52:47 AM

235

หลงจากนน จงเขาสบนไดขนทสาม คอ การนำปรชญาฯ ไปประยกตใชจนกลายเปนวฒนธรรมของสงคม ตองตงอยบนพนฐานของความสามคค แตละภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน หรอประชาชน ตองชวยกน ขบเคลอนปรชญาฯ น ไปสระดบครวเรอนใหไดและเมอปรชญาฯ น ถกใชบอยๆ จนเปนหลกในการดำเนนชวต กจะกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมและวธคดของคนไทย นำมาซงผลแหงความสขจากการปฏบตของทกคน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนบสนนใหพสกนกรมคณธรรมในจตใจทเปนทตงของ ความรกและความสามคคของคนในชาต และเปนพนฐานสำคญตอการพฒนาประเทศใหเจรญรงเรอง ตอไป ดงพระราชดำรสเกยวกบคณธรรมทจะชวยใหเกดความรก ความสามคคในชาต ในวโรกาส เสดจออกมหาสมาคมฯ เมอวนท ๙ มถนายน ๒๕๔๙ ความตอนหนงวา

“...คณธรรมซงเปนทตงของความรก ความสามคคททำใหคนไทยเราสามารถ รวมมอรวมใจกนรกษา และพฒนาชาตบานเมองใหเจรญรงเรองสบตอกนไปไดตลอดรอดฝง

ประการแรกคอการททกคนคดพดทำดวยความเมตตามงดมงเจรญตอกน

ประการทสองคอการทแตละคนตางชวยเหลอเกอกลกนประสานงานประสาน ประโยชนกนใหงานททำสำเรจผลทงแกตนแกผอนและแกประเทศชาต

ประการทสามคอการททกคนประพฤตปฏบตตนอยในความสจรตในกฎกตกาและในระเบยบแบบแผนโดยเทาเทยมเสมอกน

ประการท ส คอ การท ตางคนตางพยายามทำความคด ความเหนของตน ใหถกตองเทยงตรงและมนคงอยในเหตในผล...”

ผลจากการนอมนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใช จะนำสการพฒนาและความอยด มสขของคนในสงคมไทย ใหกาวหนาไปอยางสมดล มนคง ยงยน พรอมรบตอการเปลยนแปลง ในทกดาน ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความรและเทคโนโลย

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 235 11/20/13 1:52:51 AM

236

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนเรองความสข เป นเป าหมายส ดท ายของการดำเน นชวต ท เกดจาก ความพอมพอกนของทกคน โดยไมไดทรงเนนไปทเงนรายได แตเนนไปทผลแหงการมความสขหรอความอยเยนเปนสข ใหทกคนทงทเปนผมหนาทและประชาชนทวไปไมวามาจาก สาขาอาชพใดยดถอ “การทำงานอยางมความสข” หรอ การมความสขเปนคานยมหลกในการดำเนนชวต โดยมวถชวต แบบไทยทอยบนพนฐานของความพออยพอกน พอด ไมฟมเฟอย ไมยดวตถเปนทต ง แตใหยดทางสายกลางและใชสตปญญา เปนหลกในการดำเนนชวต ใหพฒนาและเตบโตอยางคอยเปน คอยไปตามลำดบขน บนหลกของการ “ร รก สามคค” และ มงรกษาผลประโยชนสวนรวม ตลอดจนมความปรารถนาด และมเมตตาทจะพฒนาใหสงคมพนจากภยพบต เพอผลแหงความสขของสงคมโดยรวม โดยความสขน ครอบคลมทงในเรองระดบความอยเยนเปนสขของคนและสงคม และปจจยทเออใหเกดความสขดวย

ดงจะเหนไดวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระเกษมสำราญและทรงมความสข ทกคราทไดชวยเหลอประชาชน ทรงเชอมนวา การมความสขจากการเปนผใหนน เปนผลตอบแทนทยงใหญ ทผปฏบตสมควรจะไดรบ อนจะนำมาซงความสขและอมเอบใจ เปนความสขทพอเพยงจากการดมดำ ในจตใจทสะอาด สวาง สงบ โดยไมตองอาศยอามสใดๆ ดงพระราชดำรสทเคยรบสงไวครงหนงความวา

“...ทำงานกบฉน ฉนไมมอะไรจะให นอกจากการมความสขรวมกนในการ ทำประโยชนใหกบผอน...”

ในการบำเพญพระราชกรณยกจ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมงเนนใหทกคน ตระหนกถงการปฏบตหนาททจะตองทำตวเองใหดเพอประโยชนของสวนรวม ดงน

๑) ใหทกคนถอเปนหนาทความรบผดชอบทจะตองปฏบตหนาทใหเตมกำลง ดวยสต รตว ดวยปญญา รคด และดวยความสจรต จรงใจ โดยเหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนอน เพอความเจรญมนคงของประเทศชาตเปนสำคญ

๒) ผประพฤตปฏบตหนาทของตนอยางสมบรณกจะไดรบการพฒนารากฐานทางจตใจ ใหเขมแขงและมความเจรญทางจตใจมากขน ซงความเจรญทางจตใจนเปนสงททกคนตองมงฝกฝน และพฒนาอยางยงยวด ไมสามารถหาซอดวยเงนได

แนวพระราชดำรนสอดคลองกบพระราชดำรสพระราชทานในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๕ ธนวาคม ๒๕๕๒ ความตอนหนงวา

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 236 11/20/13 1:52:56 AM

237

“...ความสข ความสวสด ของขาพเจา จะเกดขนไดกดวย บานเมองของเรามความเจรญมนคงเปนปกตสขความเจรญมนคง ทงนนจะสำเรจผลเปนจรงไปได ก ด วยท กคนท กฝ า ย ในชาต มงทจะปฏบตหนาทของตนใหเตม กำลง ดวยสต รตว ดวยปญญารคดและดวยความสจรต จรงใจ

โดยเหนแกประโยชนสวนรวมยงกวาสวนอน.จงขอใหทานทงหลายในทนทมตำแหนง หนาทสำคญอยในสถาบนหลกของประเทศและชาวไทยทกหมเหลา ทำความเขาใจ ในหนาทของตนใหกระจาง แลวตงจตตงใจใหเทยงตรงหนกแนน ทจะปฏบตหนาท ของตนใหดทสดเพอใหสำเรจประโยชนสวนรวมอนไพบลยคอชาตบานเมองอนเปนถนทอยททำกนของเรามความเจรญมนคงยงยนไป...”

ความรก ความสามคค และความปรองดอง เปนอกคณสมบตหนงททกคนในชาตพงม หากสมาชก ในชาตใดยดถอและปฏบตส งเหลาน กย อมจะนำมาซ งความกลมเกลยวกนของชาตบานเมอง อนจะนำพาใหประเทศชาตมความเจรญรงเรองตอไป

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชดำรสเรอง “ร รก สามคค” มาอยางตอเนอง เพอเปน หลกปฏบตของชาวไทยทกคน ซ งถอเปนคำ ๓ คำทม คาและความหมายลกซ ง สามารถนำไป ปรบใชไดในทกยคทกสมย ดงน

รคอการทเราจะลงมอทำสงใดนนจะตองรเสยกอนรถงปจจยทงหมดรถงปญหาและ รถงวธการแกปญหา

รกคอความรกเมอเรารครบดวยกระบวนความแลวจะตองมความรกการพจารณาทจะเขาไปลงมอปฏบตแกไขปญหานนๆ

สามคค คอ การทจะลงมอปฏบตนน ควรคำนงเสมอวา เราจะทำงานคนเดยวไมไดตองทำงานรวมมอรวมใจเปนองคกร เปนหม คณะ จงจะมพลงเขาไปแกปญหา ใหลลวงไปไดดวยด

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 237 11/20/13 1:52:56 AM

238

ตวอยางการนอมนำหลกการทรงงานไปประยกตใช

หลกการทรงงานในเรองหลกวชาอนถกตอง มความเพยรซอสตยสจรตจรงใจตอกน การทำงาน อยางมความสข และร รกสามคค สามารถเรยนรไดจากตวอยางการเรยนรและประยกตใชหลกการ ทรงงานดงกลาวทงในระดบบคคลหรอองคกร ดงน

การเรยนรตามแนวพระราชดำร ในเรองหลกวชาอนถกตอง

ในการนำความรไปใชตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนน ผใชตองตระหนกวา ใชความร บนพนฐานของการมคณธรรมกำกบเสมอ ดงเชนทปราชญชาวบานหรอเกษตรกรดเดนในหลายชมชน ทเขมแขงไดนอมนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและหลกการทรงงานทสอดคลองกบองคประกอบ ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไดแก หลกวชาอนถกตอง การมความเพยร และความซอสตยสจรต จรงใจตอกนไปใชในการดำเนนชวต ดงน

จากการเรยนรประสบการณของปราชญชาวบานทประสบความสำเรจจากการพฒนาชมชนให เขมแขง พบวา ตองเรมตนจากการมความเชอมนในผลแหงความยงยนจากการนำหลกปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยงมาใช และยดมนในแนวคดหลกคอ การพงพาตนเอง โดยมงมนทจะพฒนาตนเองให สามารถยนอยบนลำแขงของตวเองได แลวจงสนใจ ใฝเรยนรและใฝหาความรจากสอตางๆ เพอนๆ เครอขาย หรอเวทการประชมสมมนาตางๆ เพอใหมความรเทาทนตอความเคลอนไหว ความเปลยนแปลง และเกดความคดรเรมพฒนาตนเอง เปนปญญาชนทองถนทมสวนสำคญในการรวมแกไขปญหากบชาวบาน

หลงจากนน จงพฒนาความรและหลกวชาทไดศกษามา โดยสงเสรมการจดเกบขอมลใหครบถวน รอบดาน เพอใชประกอบการจดทำแผนแมบทชมชน ทำใหมความรเกยวกบทนในชมชน ทงทนเศรษฐกจ ทนทรพยากร ทนทางภมปญญา ทนทางวฒนธรรม ฯลฯ ตลอดจนรจดออนและจดแขงของชมชน และรวา ชมชนขาดความรในการจดการทนทมอย ทำใหเสยเปรยบคนนอกชมชนทเขามาแสวงหาผลประโยชน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 238 11/20/13 1:52:59 AM

239

เม อม ความร แล ว จงใชความร เหล าน น อยางมคณธรรม ทำใหความร น น เปนความร ทมคณคา โดยนำความรนนไปเผยแพร ขยายผล ใหแกผ อ นทสนใจนำไปใชแกปญหาในชมชนไดอยางกวางขวางข นและทำตวเปนแบบอยางทด มชวตความเปนอยอยางพอเพยง เนนความสขและความสงบมากกวาตวเงน ทำประโยชนใหผอนและ ชมชนโดยไมหวงสงตอบแทน นอกจากความสำเรจ ของการพฒนาชมชนใหเขมแขง และเปนชมชน ตนแบบหรอเปนศนยการเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไดตอไป หลงจากนนเมอไดพจารณาแลววา

สงใดทำแลวเปนประโยชน จงมงมน บากบน มความเพยรพยายามทำจนสำเรจอยางไมทอถอย นบเปน การใชความรคคณธรรม ดวยมงหวงใหเปนประโยชนแกผอนและสวนรวมอยางจรงใจ

การเรยนรตามแนวพระราชดำรในเรองการมความเพยร ความซอสตย สจรต จรงใจตอกน ในระดบบคคลและระดบองคกร

ระดบบคคล : เกษตรกรหลายๆ ทานทไดรบการยกยองใหเปนเกษตรกรดเดน เปนปราชญชาวบาน สวนใหญมการนอมนำเอาแนวพระราชดำรและปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมายดถอและปฏบตตาม โดยคณสมบตทสามารถพบไดจากเกษตรกรผไดรบการยกยองทงจากคนในชมชนและหนวยงานตางๆ คอ การมความวรยะอตสาหะและเพยรพยายาม การดำรงตนในหลกคณธรรม มความซอสตย สจรต และ รจกใชชวตอยางถกวธโดยทำงานดวยความสข

จากการศกษาประวตของเกษตรกรและผนำชมชนหลายทานทประสบความสำเรจในการประกอบ อาชพ โดยถกยกยองใหเปนบคคลตนแบบนน พบวา กวาทบคคลเหลานจะสามารถประสบความสำเรจได ดงเชนปจจบน พวกเขาตางเคยประสบกบภาวะวกฤตทงเลกและใหญมาแลว บางราย แรกเรมเคยมฐานะด แตเนองจากใชชวตอยางไมระมดระวง เมอเกดวกฤตกวงตามกระแส ถกคนหลอกจนหมดตว สดทาย เงนทองทสะสมมากเรมเหลอนอยลง ประกอบกบการทำการเกษตรทผดวธ ทำใหขาดทน ลมละลาย

หรอบางราย แรกเรมลงทนปลกพชผลดวยสารเคมเปนหลก หวงผลตเพอจำหนายอยางเดยว แตเนองจากเปนการพงพาจากภายนอกตลอดเวลาทำใหมตนทนในการเพาะปลกสง รายไดทพงไดจง นอยกวารายจายทเสยไป เกดหนสนทตองชำระเปนจำนวนมาก หรอแมกระทงบางรายทไดรบผลกระทบ จากภยธรรมชาต ทงนาทเคยสรางรายไดใหกบครอบครวถกนำเขาทวม นอกจากจะสญเสยแหลงทำกนหลกแลวยงเกดเปนหนสนจำนวนหนงขนมาแทนดวย

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 239 11/20/13 1:53:00 AM

240

แมวาบคคลทงหลายจะประสบกบวกฤตทรนแรงแคไหนกตาม แตพวกเขากไมเคยยอทอ ตอความยากลำบากทเขามาในชวต ทกคนตางมความเพยรพยายามในการเรมตงตนใหม ไมทอแทตอปญหา และอปสรรคทเกดขน ดวยอาศยความตงใจจรงและอดทนเปนพนฐาน ตางเรยนรและหาวธทำการเกษตร เพอความยงยนและรจกความพอประมาณตามหลกเศรษฐกจพอเพยง เกษตรกรบางทานทำการเกษตรตามแนวคดทฤษฎใหม บางทานใชหลกการปลกพชหมนเวยน แตทงนตางกพยายามลงมอทำดวยกำลงความสามารถทตนม ใชแรงกายและแรงใจของตนและคนในครอบครว ไมกยมเงนใครใหเกดเปนภาระ อกทงในสวนของคาใชจาย กพยายามลดคาใชจายทไมจำเปนโดยการทำบญชครวเรอน จดบนทกการใช จายเงนของครอบครวและใชวธ ซออะไรกปลกอยางนน นอกจากนยงหาวธทำปยเองซงจากเดมเคยใช ปยเคมทมราคาแพง กทำใหลดรายจายลงไดมาก หรอปลกพชผกผลไมเลยงสตว เลยงปลา ทำใหมกน มเกบ และครอบครวสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข เนองจากคนในครอบครวตางชวยเหลอ เกอกลกน หลกเลยงการทะเลาะววาทอนจะนำมาซงความสญเสยนอยใหญ

ดงเชนหลกคดและแนวทางในการดำเนนชวตของเกษตรกรตนแบบของชาวบานในชมชน ทกลาวไววา “ตองทำงานแบบยดความสขและความพอเพยงเปนทตง อยายดทตวเงนแลวกจะพบกบ ความสขทยงยน”

คำกลาวนชวยเตอนใหเรามสตในการดำเนนชวต ตระหนกถงระดบความพอดพอประมาณ ไมโลภมาก ตงอยในหลกคณธรรม ประพฤตชอบ ไมคดโกง มความซอสตยสจรต อนจะนำมาซงผลงานทมประสทธภาพและเปนประโยชน เพราะตงอยบนพนฐานคณธรรม

ระดบองคกร : จากการศกษาปจจยแหงความสำเรจขององคกรธรกจทงขนาดใหญและขนาดเลก พบวา การพฒนาบคลากรในองคกรใหเปนทงคนดและคนเกง โดยเฉพาะการปลกฝงใหบคลากรมความเพยร มมานะในการเรยนรปรบตวและพฒนาตนเอง รวมถงการรจกวธการทำงานทด ทำดวยใจรกและ มความสขในการทำงาน มความสามคค รวมแรงรวมใจกนถอเปนปจจยสำคญททำใหองคกรสามารถผานพน

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 240 11/20/13 1:53:04 AM

241

วกฤตการณและความเปลยนแปลง ตางๆ จนไดรบการยอมรบในวงกวาง และเปนแบบอยางใหองคกรอนๆ ทงในระดบประเทศและระดบโลก

ขณะท ผ บรหารองคกรม หนาทตองกำหนดนโยบายและแนว ปฏบตในการประกอบธรกจและ บรหารงานบคคล เนนใหพนกงาน ทกคนของบรษทยดมนอดมการณในการทำธรกจและมความซอสตยทจะปฏบตตามจรรยาบรรณของ บรษทอยางเครงครด และสมำเสมอในทกกรณขณะทระดบผจดการและผบงคบบญชาตองบรหารงาน อยางรบผดชอบ มจรยธรรม ความเพยร ซอสตยและยดมนในหลกการ ระบบและแผนงานอยางมออาชพ มความรในหนาทการงานทไดรบ รกทจะปฏบตงาน พรอมรบฟงและเขาชวยเหลอผใตบงคบบญชา

ในสวนของการพฒนาองคกรกตองวางระบบการสรรหาพนกงาน โดยใชระบบการคดเลอกทม ประสทธภาพและอยบนพนฐานของการมคณธรรม สรางบคลากรใหเปนทงคนเกงและคนด มคณภาพ และความซอสตยสจรตเขามารวมปฏบตงานกบองคกร หากมความทจรตแมเพยงนดเดยว กถอเปน สงทบรษทไมสามารถยอมรบได

นอกจากน ในการขยายธรกจกตองดำเนนไปอยางพอประมาณขยายการลงทนอยางคอยเปน คอยไป เปนขนเปนตอน ทำธรกจโดยไมหวงเพยงผลกำไร แตมงพฒนาสภาพแวดลอมและตอยอด ภมปญญาทองถนไปดวย ทำธรกจโดยอยบนพนฐานของหลกธรรมาภบาลและความซอสตย สจรต อดทน มงมน จรงใจ ไมเอาเปรยบลกคาและคนในชมชน สงคมและสภาพแวดลอมทองคกรตงอย

ทายทสด องคกรทกองคกร ไมวาจะขนาดเลกหรอขนาดใหญ ทสามารถประสบความสำเรจ และยนหยดอยในปจจบนได เปนผลลพธจากการมความรบผดชอบและพรอมใจกนของบคลากร ในองคกร รวมแรงรวมใจ ร รก สามคค ในการฝนฝาอปสรรคตางๆ ไปดวยกนนนเอง

การเรยนรตามแนวพระราชดำรในเรอง ร รก สามคค ของชมชนเขมแขง

ชมชนทเขมแขงนยมใชหลกการทรงงาน เร อง ร รก สามคค มาเปนแนวทางพ นฐาน ในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน ทำใหชมชนนนมภมคมกนทางสงคมเปนอยางด โดยสมาชกในชมชน ไดรวมกนพฒนาชมชนมาไดจนถงทกวนนกเพราะพลงแหงสามคคปรองดองเปนสำคญ

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 241 11/20/13 1:53:06 AM

242

ดงจะเหนไดจากการศกษาประวตการพฒนาชมชนเขมแขงหลายแหง พบวา หากยอนหลงไปในอดต ชาวบานสวนใหญมความเหนไมตรงกน แตละคนไมยอมเสยสละเพอสวนรวม และยงเคยบกรกทสาธารณะ ทำไรสวนตว เมอทำไรไมไดผล กปลอยทงราง แตละคนมความคดเกยวกบการใชพนทแตกตางกนไป ชมชนจงทะเลาะกน ดงคำบอกเลาของผนำชมชนทไดเลาใหฟงวา “ทน แตเดม พนทในชมชนเปนท สาธารณประโยชน โลงเตยนไปหมด ชาวบานบางสวนกอยากสงวนไวเลยงสตว บางสวนกอยากไดเมร เอาไวทำพธเผาศพ จงไมลงรอยกน บางสวนกไมไดอยากได อยากจะทำเปนทรวรอบขอบชด เปนทหวงหาม ทำใหไมมทเลยงสตว ชาวบานกเลยขดแยงกนและไมสามารถรวมกจกรรมใดๆ กนได”

ตอมา เมอสมาชกในชมชนไดนอมนำปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและแนวปฏบตแบบ ร รก สามคค มาใชเปนแนวทางในการดำเนนชวต โดยผานรปแบบการปลกฝงทหลากหลาย ทงจากการสอนของผนำชมชน การประพฤต ปฏบตทด หรอการทำใหดเปนตวอยาง และการชกชวนโดยใชเครอขายกลยาณมตร ซงตองตระหนกวา เปนเรองทตองใชเวลา ใจเยนๆ ทำบอยๆ และพอถงเวลาทเหมาะสมในโอกาสใด โอกาสหนง แลวพฤตกรรมตางๆ กจะสนบสนนและเกอกลกนเรอยๆ ดงเชนประสบการณพฒนาชมชน ใหเขมแขงสวนใหญ มกเรมตนจากการทำกจกรรมในวด หรอ สหกรณโรงเรยนตามแนวพระราชดำร เพอพฒนาชมชนรวมกนมากขนทำใหชาวบานไดรจกกน เกดปรองดองระหวางกน จนชมชนมความสงบสข และมพลงทจะรวมกนทำกจกรรมเพอพฒนาชมชนในดานตางๆ ดวยกนมากขน ดงจะเหนไดวา ไดขยาย ความรวมมอกนไปทำกจกรรมพฒนาสภาพแวดลอมรอบๆ ชมชนใหสะอาดและปลอดภย กจกรรมทจะปลกฝงเรองความสามคคใหแกเดกและเยาวชนไปพรอมๆ กนดวย

การเรยนรตามแนวพระราชดำรในเรองการทำงานอยางมความสขในระดบบคคล : กรณ ตวอยาง “ดาบวชย ปลกตนไม”

ประสบการณของดาบวชย ผประสบความสำเรจจากการ ทำงานทรก สรปไดวา จดเร มตนของแรงบนดาลใจททำให หนมาปลกตนไมจนโดงดงไปทวประเทศนน เร มตนประมาณ ป ๒๕๒๐ เมอกระทรวงมหาดไทยประกาศวา อำเภอปรางก จงหวดศรสะเกษ เปนอำเภอทยากจนทสดในประเทศไทย ดาบวชย จงเรมหาขอมลและเดนทางไปยงจงหวดอนๆ ซงกพบวา อำเภอ ปรางกดอยกวาทอนจรงๆ ทงดานการพฒนา การศกษา การคมนาคม

หรอดานเศรษฐกจ ฯลฯ และในฐานะทเปนลกชาวนาทลำบากยากจนมาคนหนง ดาบวชยจงเรมขวนขวายและหาเงนเรยนหนงสอ ดวยหวงวาเมอจบมาแลวจะมาชวยแกไขปญหาความยากจนของชาวปรางกได

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 242 11/20/13 1:53:06 AM

243

เมอเรยนจบมา ดาบวชยไดเปนเสมยนชวคราวทอำเภอกอนเปนงานแรก โดยในขณะททำงานอยนน กตระหนกมาตลอดวา ความตองการของชาวบานนนคออะไร และเมอเรมเหนวางานทอำเภอไมนาตนเตน แลว ดาบวชยจงลาออกมาสอบเปนตำรวจ และไดมโอกาสไปคมจำเลยในศาล โดย ณ ทนนเอง ทำใหไดรเหตและรผลวาคนมาเปนโจรผรายเพราะความจน และจนเพราะอะไร ประกอบกบในขณะนน ไดม โอกาสเขารบการอบรมภายใตโครงการแผนดนธรรมแผนดนทอง กทำใหรเพมถงสาเหตของความจน และถาจะพฒนาจะตองเรมทการพฒนาจตใจและความคด ตดอาวธความคดทางปญญาใหมความร เพราะพระพทธเจาสอนใหเรากำหนดพทโธ คอตองรและตนตว มจตใจทเบกบานและแจมใสและ ปฏบตตนตามศล ใหมสมาธ คอ ความตงใจและมความสขจากการทำงาน

หลงจากทไดคดในวนนน เขาจงต งเปาหมายในชวตวาจะเดนหนาพฒนาชมชนบานปรางก อยางจรงจง และยดหลกปรชญาของนกพฒนาทวา “จะปลกพชตองเตรยมดนจะกนตองเตรยมอาหาร จะพฒนาการตองเตรยมประชาชน จะพฒนาคนตองพฒนาทจตใจ สวนจะพฒนาใคร กใหพฒนาทตวเรากอน” ดงนน ตงแตป ๒๕๓๑ เปนตนมา ดาบวชยจงเรมตนทำเปนตวอยางดวยการ ปลกตนไม เนองจากเปนสงทรก และตนไมถอเปนปจจยสดวย คอ เปนไดทงอาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค และทอยอาศย สามารถเปนจดเรมตนของการลดรายจาย และชวยแกไขปญหาความยากจนในชมชนได ทำมานานกวา ๑๐ ป จนกระทงป ๒๕๔๘-๒๕๔๙ ชาวบานในชมชนปรางกถงไดตระหนกวา ดาบวชยทำเพอชมชน และเหนคณคาของกจกรรมดงกลาว จงมารวมขบวนการปลกตนไมกบดาบวชยมากขน

ดาบวชยไดเผยเปาหมายชวตในบนปลายของตนเองวา “จะปลกตนไมไปจนวนตาย” โดยวนหนงๆ ของดาบวชยนนจะเหมอนกนทกวน คอ ขนกลาไมออกไปปลก เพราะเปนงานททำแลวมความสข ไดทำ เพอตวเองและเพอชมชนคนอนๆ ดวย และยงทำงานจตอาสาเพอสาธารณะ คอรบไปเปนวทยากรบรรยาย ใหกบหนวยงานตางๆ เชน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร อบต. ฯลฯ รวมทงไดตง มหาวทยาลยของตนเองช อ “มหาวทยาลยธรรมชาต” ทเนนใหคนรกถ นฐานบานเกด ไมหน ไปเปนแรงงานในเมอง แตจะมงปลกฝงใหเดกและสมาชกรนใหมอยกบชมชนปรางก ปลกฝงความรก และสตปญญาทจะอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกบชมชน โดยมสมาชกในชมชน ทเปนผใหญไดปฏบตตนเปนแบบอยางทด พฒนาองคความร เก ยวกบพนธ ไมและความร เก ยวกบ การเกษตรใหเพยงพอ เพอทวาจะไดถายทอดไปยงเดกรนตอๆ ไปได

ทกวนน ดาบวชยมความสขอยกบการปลกตนไม ซงเปนงานทรกและเปนงานทมประโยชน โดยเฉพาะในยคปจจบนทเขาสภาวะโลกรอน การปลกตนไมของดาบวชยจงเปนงานทมคณคาและนำมาซงความสขยงผปฏบตและสมาชกคนอนๆ ในชมชนได นบเปนการดำเนนตามรอยพระยคลบาทในเรอง การทำงานเพอประโยชนสขของสวนรวมและทำงานอยางมสขทแทจรง

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 243 11/20/13 1:53:06 AM

244

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง : นำสความสขอยางมนคงและยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงบำเพญพระราชกรณยกจนานปการ ดวยทรงถอวาทกขของราษฎร นนประดจดงทกขของพระองคเอง จงทรงงานหนกอยางตอเนอง เพ อยกระดบคณภาพชวตและ สภาพความเปนอยของพสกนกรทกหมเหลาใหดขนในทกดาน

ดงจะเหนไดจากการทรงงานพฒนาประเทศตลอดกวา ๖๐ ป ทผานมานน พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวไดพระราชทานพระบรมราโชวาทและพระราชดำรสเพอชแนะแนวทางการดำเนนชวต แกพสกนกรใหสามารถดำรงอยไดอยางมนคงและยงยนภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลง ตางๆ โดยทรงใหความสำคญกบการพฒนาตามหลกความพอเพยง หรอ ทรจกกนภายใตชอวา “ปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง” ซงเปนการพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โดยคำนงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การมภมคมกนในตวทดตลอดจนใชความรอยางรอบร รอบคอบ ระมดระวง และมคณธรรมในการวางแผน การตดสนใจและการกระทำเพ อผลแหง การปฏบต คอ การพฒนาทสมดลและยงยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดาน นำสความอยเยน เปนสขของประชาชนชาวไทย

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 244 11/20/13 1:53:11 AM

245

ปจจบน การพฒนาตามแนวพระราชดำรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไดรบการยอมรบ จากทงภายในประเทศและในระดบสากล ดงเชนท องคการสหประชาชาตไดทลเกลาฯ ถวายรางวล “ความสำเรจสงสดดานการพฒนามนษย” แดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยนายโคฟ อานน เลขาธการฯ ในขณะนน ไดกลาวสดดไวเมอวนท ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๔๙ วา

“...หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระองค มความหมายอยางย ง

ตอชมชนทกแหงในยคโลกาภวตนท การเปลยนแปลงตางๆ เกดขนอยางรวดเรว

ปรชญาดงกลาวซงเนนแนวทาง “การเดนสายกลาง” มความสอดคลองกบแนวทาง

การพฒนาคนของสหประชาชาตท เนนการใหคนเปนศนยกลางของการพฒนา

และการใชกระบวนการพฒนาท ย งยน พระราชปณธานในการพฒนาประเทศ

ของพระองคและพระราชดำรท แสดงถงพระวสยทศนอ นชาญฉลาด ไดสร าง

แรงบนดาลใจใหแกพสกนกรของพระองคและประชาชนทวทกแหง...”

56-06-098_194-245_V-SCG.indd 245 11/20/13 1:53:15 AM

“...ทกวนนประเทศไทยยงมทรพยากรพรอมมล

ทงทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรบคคล

ซงเราสามารถนำมาใชเสรมสรางความอดมสมบรณและเสถยรภาพ

อนถาวรของบานเมองไดเปนอยางด.

ขอสำคญเราจะตองรจกใชทรพยากรนนอยางฉลาด

คอไมนำมาทมเทใชใหสนเปลองไปโดยไรประโยชน

หรอไดประโยชนไมค มคา

หากแตระมดระวงใชดวยความประหยดรอบคอบ

ประกอบดวยความคดพจารณาตามหลกวชา

เหตผล และความถกตองเหมาะสม

โดยมงถงประโยชนแทจรงทจะเกดแกประเทศชาต

ทงในปจจบนและอนาคตอนยนยาว. ...”

พระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในการออกมหาสมาคม

ในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา พทธศกราช ๒๕๒๙๕ ธนวาคม ๒๕๒๙

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 246 11/20/13 2:36:32 AM

๔ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยน

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 247 11/20/13 2:36:35 AM

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยน

โครงการพฒนาตามแนวพระราชดำร และพระราชกรณยกจนานประการของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ สะทอนถง “การพฒนาอยางยงยน” มาโดยตลอด ดงทไดพระราชทานพระราชดำรสเกยวกบ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาตงแต ป ๒๕๑๗ โดยทรงเนนไปทการพฒนาคน การพฒนาทเหมาะสมกบสภาพภมสงคม และไมทำลาย ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอเปนแนวทางแกไขปญหาทเกดจากการพฒนาทไมสมดล

อยางไรกตาม การพฒนาในภาพรวมของประเทศ ทใชแนวทางการพฒนาตามเศรษฐกจกระแสหลก ทำใหผลการพฒนาประเทศอยในภาวะ “เศรษฐกจด สงคมมปญหา การพฒนาไมมคณภาพ และไมย งยน” และนำไปสวกฤตเศรษฐกจในป ๒๕๔๐ สถานการณการพฒนาทไมยงยนนไมได เกดขนในสงคมไทยเทานน แตไดเกดขนกบประเทศตางๆ ทวโลก เปนเหตใหประเทศสมาชกองคการ สหประชาชาตไดใหความสนใจตอผลการพฒนาเศรษฐกจทกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม รวมทงสภาวะเลวรายทโลกกำลงเผชญอย ทงความยากจน ความอดอยากหวโหย ความเจบปวย การไมรหนงสอ และความเสอมโทรมของระบบนเวศ และเหนพองรวมกนวา หนทางเดยวทจะนำไปส อนาคตทปลอดภยและมนคง กคอ การบรหารจดการดานสงแวดลอมและการพฒนาทสมดล โดยใช ทรพยากรของโลกอยางเหมาะสมและมเหตผล เพอตอบสนองความจำเปนขนพนฐานของมนษย พรอมทง จดการและคมครองระบบนเวศใหใชประโยชนไดอยางยงยน ซ งสอดคลองกบแนวทางการพฒนา ของพระองคตงแตเรมแรก และแนวพระราชดำร “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” อนเปนแนวทาง การพฒนาสความมนคง สมดล และยงยนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานใหแกปวงชนชาวไทย มาเกอบ ๔๐ ปแลว

เนอหาภายในสวนน จงนำเสนอแนวคดการพฒนาอยางยงยนในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว นนกคอ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” การทรงงานพฒนาประเทศทเนนความสมดล ครอบคลม ในทกมตอยางเปนองครวม ทงในมตของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม พฒนาอยางบรณาการ ทยดหลก “พนท ภารกจ และการมสวนรวม” เพอผลกดนการพฒนาอยางยงยนใหเกดขนอยางเปนรปธรรม

สวนท ๔

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 248 11/20/13 2:36:35 AM

ทานผอานจะไดทราบถง นยามความหมาย แนวทางการพฒนาอยางยงยนในกระแสโลก และ แนวคดการพฒนาอยางยงยนในบรบทไทย ทใหความสำคญกบการพฒนาทมดลยภาพ ทงในมตเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยยดทางสายกลาง เพ อใหคนไทยมภมค มกนทดและพ งตนเองไดโดย ตองปรบทศนคต คานยม และสงคม ทสงผลกระทบตอสงแวดลอมใหนอยลง ใหการพฒนาทง ๓ มต เกอกลซงกนและกน

นอกจากน ไดนำเสนอตวอยางการพฒนาอยางยงยนตามรอยพระยคลบาท พระบาทสมเดจ พระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทง ๓ มต ไดแก การพฒนาดานเศรษฐกจ ทรงเนนการพฒนาเกษตรกรรม การสงเสรมอาชพ การพฒนาระบบคมนาคมขนสง การพฒนาคนและ สงคมอยางยงยน ทรงเนน “การพฒนาคน” เปนตวตง โดยมงพฒนาดานการศกษา สาธารณสข และการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ดวยการพฒนาทรพยากรนำและดน การพฒนาและอนรกษทรพยากรปาไมและชายฝงทะเล และการพฒนาพลงงานทดแทน เพอให คนไทยพงตวเองไดอยางมนคงและยงยน

โครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรหลากหลายดาน ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงปฏบตมาเปนเวลายาวนาน เปนตวอยางทชใหเหนวา ทรงใหความสำคญกบการพฒนาอยางเปนองครวม โดยยดพนท ภารกจ และการมสวนรวมของ ประชาชนเปนทต ง รวมถงมงสรางความสมดลของเศรษฐกจ สงคม และทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม เพอพฒนาประเทศสความยงยน อนนำพาความสขมาสประชาชนชาวไทยไดอยางแทจรง

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 249 11/20/13 2:36:35 AM

250

๑. ทรงวางรากฐานการพฒนาอยางยงยน

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” พระปฐมบรมราชโองการ ในวนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงขนเถลงถวลยราชสมบต เปนสงทชใหเหนวา พระองคจะทรงใช “ธรรม” หรอ “ธรรมาภบาล” เปนหลกในการครองแผนดน ในการดแลทกขสขและชวยเหลอราษฎร ของพระองค โดยมเปาหมายกคอ ประโยชนสขของประชาชนชาวไทยทกคน ไมวาจะเชอชาตและ ศาสนาใด หรออยหางไกลในถ นทรกนดารเพยงใด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จะเสดจพระราชดำเนนไปทรงพบประชาชนทเดอดรอน เพ อ พระราชทานความชวยเหลอ แมจะตองทรงตรากตรำพระวรกายสกเพยงใด กมทรงยอทอ

ตลอดระยะเวลาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจฯ ไปทรงเยยมราษฎรในภมภาคตางๆ ทำใหทรงทราบวาราษฎรในชนบทจำนวนมากยากจน มรายไดไมเพยงพอตอการเลยงชพ การศกษานอย ไมมหนทางทจะแกไขปญหาความเดอดรอน ดวยตวเอง ยามเจบไขไมมแพทยและยารกษาโรค พระองคจงมพระราชปณธานแนวแนทจะพฒนาชวต ความเปนอยของราษฎรทอยในความทกขยากใหมชวตความเปนอยทดขนอยางยงยน ดงพระราชดำรส

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 250 11/20/13 2:36:46 AM

251

ของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทพระราชทานในพธเป ดการประชมและนทรรศการเร อง “มรดกสงทอของเอเชย : หตถกรรมและอตสาหกรรม” ณ มหาวทยาลย เชยงใหม เมอวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๓๕ ความตอนหนงวา

“...การทขาพเจาเรมงานศลปาชพขนนนขาพเจาตงใจจะสรรหาอาชพใหชาวนา ทยากจนเลยงตวเองไดเปนเบองตนทงนเนองจากขาพเจาไดมโอกาสตามเสดจฯพระบาท สมเดจพระเจาอยหวไปเยยมราษฎรตามชนบทมาหลายปไดพบวาราษฎรสวนใหญเปน ชาวนาชาวไรทตองทำงานหนก และตองเผชญอปสรรคจากภยธรรมชาตมากมาย...ทำใหชาวนาชาวไรมกยากจน การนำสงของไปแจกราษฎรผประสบภยธรรมชาต เปนเพยงบรรเทาความเดอดรอนเฉพาะหนาซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราช ปรารภวาเปนการชวยเหลอทไมยงยนควรหาวธอนทชวยใหราษฎรพงตนเองได...

ขาพเจาสงเกตวาชาวบานเหลานลวนแตเปนศลปนสบทอดกนมาโดยสายเลอด เชนเขาสามารถทอผาไหมมดหมเปนลวดลายโบราณงามแปลกตา หรอทอลายใหมๆ ทเขาคดขนเองดวยสสนทมเสนหสวยงาม ขาพเจาเพยงแตใหกำลงใจ สงเสรม และหาแนวทางเผยแพรความงามจากฝมอของชาวนาชาวไรออกไปใหโลกรจก สงนเปน

ทมาแหงการอนรกษและ พฒนาศลปหตถกรรมของขาพเจา...”

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารไดพระราชทาน สมภาษณในหนงสอ “พระมหากษตรย นกพฒนา เ พอประโยชนสข ส ปวงประชา” ถงหลกการทรงงาน พฒนาประเทศในพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ความตอนหนงวา

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 251 11/20/13 2:36:49 AM

252

“...พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสอนอยเสมอวา งานพฒนานนตองเปน ทตองการของบคคลเปาหมายและผรวมงานตองพงพอใจงานพฒนาเปนงานยากและ กนเวลานานผททำงานพฒนาหรอทเรยกวา“นกพฒนา”จงตองเปนผทอดทนเชอมน ในคณความดมใจเมตตากรณา อยากใหผ อนพนทกขและอยากใหผ อนมความสข ตองมความรกวางขวาง... ตองมมนษยสมพนธด เขาใจ และยอมรบนบถอผ อน เพราะเปนงานท ไมมทางทำสำเรจไดโดยลำพง... นกพฒนาตองซอสตยสจรต ถาคอรร ปชนหรอโกงเสยเองแลวกจะเปนท เกลยดชง ผอนไมไวใจหรอไมเปน ตวอยางทด เมอพฒนาสำเรจมความเจรญรงเรอง กจะเกดความสขถวนทวทงบคคล เปาหมายและนกพฒนาเอง...”

โครงการพฒนาตามแนวพระราชดำร ของพระบาทสมเ ดจพระ เจ าอย ห ว สะทอนถง “การพฒนาอยางย งยน” มาตงแตตน โดยทรงเนนไปทการพฒนาคน การพฒนาทเหมาะสมกบสภาพภมสงคม และไมทำลายทรพยากรธรรมชาตและ ส งแวดล อม ซ งล วนแต เป นการชวย สนบสนนและสงเสรมโครงการพฒนา ตางๆ ของรฐบาล ขณะเดยวกน ทรงสาธต

แนวทางการพฒนาทแตกตางพรอมทงแสดงผลของการดำเนนงานตามแนวทางดงกลาว เพอใหเปน อกทางเลอกหนง

ดร.สเมธ ตนตเวชกล กรรมการและเลขาธการมลนธชยพฒนาไดกลาวไวในหนงสอ “การทรงงาน พฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” เรอง “พระบาทสมเดจพระเจาอยหวผทรงเปน พลงแหงแผนดน” เกยวกบการจดตงมลนธชยพฒนาเพอชวยสนบสนนงานของรฐบาลและชวยเหลอ ประชาชนวา “เมอป ๒๕๓๑ พระองคทรงจดตง “มลนธชยพฒนา” ข น โดยทรงดำรงตำแหนง องคนายกกตตมศกด และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนองคประธานกรรมการ วตถประสงคของมลนธชยพฒนา เพอสนบสนนชวยเหลอประชาชนในงานพฒนาดานตางๆ โดยเนน กจกรรมเพอการพฒนาทไมซำซอนกบแผนงานโครงการของรฐทมอยแลว แตจะชวยสนบสนนสงเสรม โครงการพฒนาของรฐทถกจำกดดวยเงอนไข กฎระเบยบ หรองบประมาณ จนทำใหการดำเนนงาน ลาชา ไมทนกบสถานการณในการชวยเหลอประชาชน มลนธชยพฒนาจะเขาไปชวยเหลอตาม ความเหมาะสม เพอใหเกดความรวดเรวขน”

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 252 11/20/13 2:36:51 AM

253

จากพระราชดำรสของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และบทความของ ดร.สเมธ ตนตเวชกล แสดงใหเหนวา การทรงงานของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว จะชวยสนบสนนโครงการพฒนาตางๆ ของรฐบาลใหสามารถเออประโยชนแก ประชาชนไดอยางรวดเรว และมประสทธภาพ ซง ดร.เสนาะ อนากล อดตเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดกลาวยำถงเรองนไวในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” วา “การดำเนนโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร เรมตงแตการรบ พระราชกระแสรบสงหรอพระราชดำร โดยจะมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษร ซงจะชวยใหการดำเนนงาน เปนไปอยางเปนระบบ มประสทธภาพ และสามารถตรวจสอบได จากนนสำนกงานเลขานการ กปร. (สน.กปร.) ซงสงกดอยในสภาพฒนกจะทำหนาทตรวจสอบในเบองตนวา มหนวยงานใดดำเนนโครงการ พองตามพระราชกระแสรบสงหรอพระราชดำรนนอยแลวหรอไม เพอปองกนการทำงานซำซอน โดย

หากมหนวยงานดำเนนโครงการอยแลว สน.กปร. กจะสนบสนน โครงการนนใหมความสำคญ มากขน และชวยเรงการดำเนนงาน ใหรวดเรวและมประสทธภาพ มากยงขน”

แมพระบาทสมเดจพระเจา อยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จะทรงงาน พฒนาสนบสนนการทำงานของ

ภาครฐตลอดมา แตจากสภาพปญหาทเกดขนในขณะนน คนไทยยงยากจน มระดบการศกษาโดยเฉลยตำ ประชาชนสวนใหญอยในชนบทหางไกล มการวางงานมาก สวนใหญทำงานในภาคเกษตรกรรมซงยงพงพง ธรรมชาตในการทำการประกอบอาชพ การสาธารณสขยงเขาไมถงประชาชนทหางไกล และระบบ โครงสรางพนฐานยงไมไดพฒนาดงเชนทเปนอยในปจจบน ทำใหภาครฐในสมยนนมแนวทางการพฒนา ประเทศทใหความสำคญกบแนวคดเศรษฐกจเสรนยม หรอเศรษฐกจทนนยม ทมงพฒนาเพอสราง ความมงคงและรายไดมาสประเทศเปนหลก จากการลงทน การผลต และการบรโภค ทงในดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม และบรการทใชทรพยากรธรรมชาต อนไดแก ดน นำ ปา ทะเล และชายฝง รวมทงแรธาตตางๆ ทเคยมอย เปนจำนวนมากเปนปจจยหลก และใชการเตบโตของรายไดตอหวเป นเคร องช วด ผลความสำเรจของการพฒนา โดยคาดหวงวาการเพมปรมาณสนคาและบรการ การจางงาน รวมทง ประโยชนทเกดขนจากการเตบโตทางเศรษฐกจนน ในทสดยอมสามารถกระจายไปสประชาชนสวนใหญ ของประเทศ ทำใหปญหาความยากจนหมดไปในทสด จงยงมไดใหความสำคญกบการพฒนาทางดานสงคม และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเทาทควร

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 253 11/20/13 2:36:54 AM

254

ผลจากการพฒนาดงกลาว ทำใหส งคมไทยประสบความ สำเรจเปนอยางดในการพฒนา เศรษฐกจ ดงจะเหนไดจากอตรา การขยายต วอย ในระดบส ง รายไดตอหวของคนไทยเพมขนสดสวนคนยากจนของประเทศ ลดลง การเงนการคลงของประเทศ มความมนคงและไดรบการยอมรบ โดยทวไปจากนานาประเทศ สวนการลงทนของภาครฐในดาน

โครงสรางพนฐานและบรการพนฐานทางสงคมโดยตอเนองนน ไดทำใหคนไทยมรายได ฐานะความเปนอย และคณภาพชวตทดขนมาโดยตลอด

แตการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ทไมคำนงถงระดบความเหมาะสมกบบรบทของประเทศ ภมสงคม อตภาพขององคกร ความพรอมของคน ตามแนวทางการพฒนาตามพระราชดำรมการพงพง ฐานทรพยากรความร เทคโนโลย เงนลงทน หรอตลาดจากภายนอกประเทศมากเกนไป โดยไมเตรยม สรางพนฐานภายในประเทศใหมนคงเขมแขง หรอสรางภมคมกนทด สงผลใหประเทศไมสามารถพรอมรบ ความเสยงจากความผนผวนของปจจยภายในและภายนอกประเทศ ทเปลยนแปลงอยางรวดเรว ในยคโลกาภวตน

ขณะเดยวกน ปญหาซงทบถมอยางตอเนองจนกลายเปนปญหาเชงโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคม ไดกอใหเกดความเหลอมลำในการกระจายทน กระจายความเจรญและผลประโยชนจากการพฒนา และกระจายรายไดระหวางกลมคนและระหวางพนท รวมทงเกดปญหาทางสงคม ความยอหยอนทางศลธรรม ความเสอมถอยของวฒนธรรมทดงามของสงคมไทย ตลอดจนความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม สงผลตอการพฒนาคณภาพชวตของคนทงในปจจบนและรนตอไปในอนาคต ซงนำไปสขอสรปผลการพฒนาทวา “เศรษฐกจด สงคมมปญหา การพฒนาไมมคณภาพและไมยงยน”

กอนทนกวชาการและรฐบาลจะตระหนกถงเรองน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระวสยทศน กวางไกล ทรงตระหนกรถงปญหารายแรงและอนตรายทจะเกดขนตามมาจากการพฒนาประเทศ สความมงคง ดวยการใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟมเฟอย ขาดการอนรกษฟนฟอยางเปนระบบ และ การกระจายรายไดอยางไมเปนธรรมและทวถง ทำใหความเหลอมลำของการพฒนายงคงมอยในสงคมไทย โดยทรงมพระราชดำรสถงความพอเพยง เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๑๗ ความตอนหนงวา

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 254 11/20/13 2:36:55 AM

255

“...คนอนจะวาอยางไร กชางเขา จะวาเมองไทย ลาสมย ว าเมองไทยเชยวาเมองไมมส งท สมยใหม แ ต เ ร า พ อ อ ย พ อ ก นและขอใหทกคนมความ ปรารถนาทจะใหเมองไทยพออย พอกน มความสงบและทำงานตงจตอธษฐานปณธานจดมงหมายในแงนในทางนท จะใหเมองไทย อยแบบพออยพอกน ไมใช ร งเร องอยางยอด แตว าการพออย พอกนมความสงบนน ถาจะเปร ยบเทยบ กบประเทศอนๆถารกษาความพออยพอกนนนไดเราจะยอดยงยวด...”

ผลการพฒนาทขาดความสมดล นำสจดเร มตนของวกฤตเศรษฐกจคร งใหญในป ๒๕๔๐ โดยสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ไดเร มเหนปญหา ดงกลาวแลวตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๗ (พ.ศ. ๒๕๓๕ - ๒๕๓๙) ซงเนน แนวทางพฒนาทนำสการพฒนาอยางยงยน และตอมาในการจดทำแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๔๔) ซงนบเปนจดเปลยนกระบวนทศนการพฒนาจากทเนนการเตบโตในเชงปรมาณ กลบมา สแนวคดการพฒนาทม งเนน “คนเปนศนยกลางของการพฒนา” ตามแนวทางการพฒนาของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงหมายถงการพฒนา “คน” และ “สงแวดลอมรอบตวคน” เพอ เปาหมายทมงส “ความอยดมสขของคน” ทเชอมโยงการพฒนาทกมตของการดำเนนชวตอยางเปน องครวม ครอบคลมทงในเรองสขภาพอนามย ความร ชวตการทำงาน รายได และการกระจายรายได ชวตครอบครว สภาพแวดลอมในการดำรงชวต และการบรหารจดการทด ซงการพฒนาแบบองครวม ดงกลาวจะเกดขนไดจำเปนตองอาศยหลกการพฒนาพนฐานของการพฒนาอยางบรณาการ จงจะสามารถ ผลกดนการพฒนาอยางยงยนใหเกดขนได

ตอมาในการจดทำแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) สศช. ไดอญเชญ “ปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง” ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแกปวงชนชาวไทย มาเปนปรชญา นำทางในการกำหนดยทธศาสตรการพฒนาประเทศทมงสความสมดลของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ตอเนองมาจนถงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) เพอนำสการพฒนาอยางยงยน และ ความอยดมสขของคนไทยในระยะตอไป

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 255 11/20/13 2:37:00 AM

256

๒. สแนวคดการพฒนาอยางยงยน

๒.๑ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” พนฐานของการพฒนาอยางยงยน

ตลอดระยะเวลาท พ ระบาทสมเ ดจ พระเจาอยหวทรงครองราชย ทรงสอดแทรก แนวทางการพฒนาและหลกคณธรรมทจำเปน ตอการพฒนาทนำไปสความยงยนของประเทศไทย ไวในพระบรมราโชวาทและพระราชดำรสท พระราชทานตอคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ใน โอกาสตางๆ อยางตอเนอง ซงประมวลออกมาเปน “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” แนวทาง ปฏบตตนของประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครว ชมชน จนถงระดบรฐ ทใชในการพฒนา และบรหารประเทศใหดำเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจ เพอใหกาวทน

ตอโลกยคโลกาภวตน ดวยการใชเหตผล และรจกประมาณตน เพอใหมระบบภมคมกน ในตวทด โดยอาศยความร รอบคอบ ระมดระวง รวมถงสำนกในคณธรรม มความซ อสตย และดำเนนชวตดวยความอดทน พากเพยร เพอใหเกดความสมดลพรอมรบความเปลยนแปลง ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และ วฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

ดงจะเหนไดจากการทรงงานพฒนาประเทศของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงเนนความสมดล ครอบคลมในทกมตอยางเปนองครวม ทงในมตของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม พฒนาอยาง บรณาการ นนคอ การพฒนาทยด ๓ เรองหลกคอ พนท ภารกจ และการมสวนรวม เพอผลกดนการพฒนา อยางยงยนใหเกดขนอยางเปนรปธรรม

(๑) พนท (Area) หรอททรงเรยกวา “ภมสงคม” ในการพฒนาใดๆ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงคำนงถงสภาพพนท สภาพภมศาสตรของบรเวณนนๆ วาเปนอยางไร อาท มพนทปาหรอแหลงนำหรอไม โดยทรงศกษาจากแผนท ภาพถายทางอากาศ รวมถงเสดจพระราชดำเนนไปทรงศกษาขอมลในพนทนนดวยพระองคเอง เพอใหโครงการททรงจดตงขนเพอชวยเหลอราษฎรมความเหมาะสม สามารถทำไดจรง รวมทงทรงคำนงถงสภาพทางสงคมศาสตร คอ นสยใจคอรวมถงวฒนธรรมประเพณของประชาชน

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 256 11/20/13 2:37:04 AM

257

ในทองถนนนๆ ดวย เพอสรางความเขาใจและทำใหทราบวาประชาชนในบรเวณนนตองการความชวยเหลอ เรองใดจรงๆ เพอใหการพฒนาเกดประโยชนสงสด

(๒) ภารกจ (Function) เมอมแผนงาน/โครงการ ทมการบรณาการในเชงพนทแลว พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวทรงใหผเก ยวของดานตางๆ ทงจากภาครฐ เอกชน และประชาชน รวมดำเนนงาน ในโครงการตามภารกจทเกยวของ เพอใหการแกไขปญหามความเชอมโยงกบการพฒนาทง ๓ มต ทงในดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมอยางสมดล

(๓) การมสวนรวม (Participation) ในการ ดำเน นการเพ อไปส “การพฒนาอยางย งย น” ของ พระบาท สมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ นน ทงสองพระองคทรงไมปลอยให เปนหนาทของภาครฐเพยงฝายเดยว เพราะคงไมสามารถ ดแลโครงการตางๆ หรอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทวประเทศไดอยางทวถง จงทรงใหทกภาคสวนของสงคม มบทบาทรวมกนโดยเฉพาะราษฎรในพนท เพอใหการพฒนา เปนไปอยางมประสทธภาพ และเกดประโยชนสงสด

๒.๒ การพฒนาอยางยงยนในกระแสโลก

(๑) จดเรมตนสแนวทางการพฒนาอยางยงยนในกระแสโลก

สถานการณการพฒนาทไมยงยนของสงคมไทย มลกษณะเชนเดยวกบความไมยงยนของประเทศตางๆ ทวโลก ประเทศทไดชอวาเปนประเทศทพฒนาแลว กเคยผานประสบการณเชนนมากอนเชนกน เปนเหต ใหประเทศสมาชกองคการสหประชาชาตไดใหความ สนใจตอผลการพฒนาเศรษฐกจทกอใหเกดความ เสยหายตอสงแวดลอม รวมทงสภาวะเลวรายทโลก กำลงเผชญอย ทงความยากจน ความอดอยากหวโหย ความเจบปวย การไมรหนงสอ และความ เสอมโทรมของระบบนเวศซงมนษยจำเปนตองพงพา จงไดเหนพองรวมกนวา ความเจรญทางเศรษฐกจ ไมอาจดำรงอยอยางยงยนได หากมนษยไมคำนงถงปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทไดรบ ผลกระทบอยางรนแรง ตลอดระยะเวลายาวนานทผานมา และหนทางเดยวทจะนำไปสอนาคตทปลอดภย

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 257 11/20/13 2:37:06 AM

258

และมนคง กคอ การบรหารจดการดานสงแวดลอมและการพฒนาทสมดล โดยใชทรพยากรของโลกอยาง เหมาะสมและมเหตผลเพอตอบสนองความจำเปนขนพนฐานของมนษย พรอมทงจดการและคมครอง ระบบนเวศใหใชประโยชนไดอยางยงยน

ประเทศตางๆ ไดเรมใหความสำคญกบการพฒนา อยางยงยนนบตงแตป ๒๕๑๕ โดยองคการสหประชาชาต ไดจดใหม การประชมส ดยอดวาดวยส งแวดล อม ของมนษย (Human Environment) ณ กรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดน ซงเรยกรองใหทวโลกคำนงการใชทรพยากร อยางฟมเฟอยจนเกนขดจำกดของทรพยากรโลก

(๒) นยามของการพฒนาอยางยงยน

ผลจากการประชมดงกลาวทำใหทวโลกหนมาตนตวเรองนกนอยางกวางขวาง และมากยงขนเมอ สมชชาโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ทองคการสหประชาชาตจดตงขนไดพมพเอกสารชอ “Our Common Future” ออกเผยแพรเมอป ๒๕๓๐ โดยมสาระเรยกรองใหชาวโลกเปลยนแปลง วถการดำเนนชวตทฟมเฟอยและวถทางการพฒนาเสยใหม ใหปลอดภยตอสงแวดลอมและขอจำกด ของธรรมชาตใหมากขน พรอมกบไดใหนยามการพฒนาอยางยงยนไววา

“การพฒนาอยางยงยน คอ การพฒนาทสนองตอบตอความตองการของคน ในรนปจจบนโดยไมทำใหคนรนตอไปในอนาคตตองประนประนอมยอมลดทอน ความสามารถในการทจะตอบสนองความตองการของตนเอง”

แนวคดการพฒนาอยางยงยนไดรบความสำคญมากยงข น เมอสหประชาชาตไดจดใหมการ ประชมสดยอดระดบโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา หรอการประชม Earth Summit ทกรงรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล เมอป ๒๕๓๕ โดยจดทำแผนปฏบตการ ๒๑ (Agenda 21)

แ ล ะ ป ฏ ญ ญ า ร โ อ ว า ด ว ย ส ง แวดล อมและการพฒนา (The Rio Declaration on Environment and Develop-ment) ซงเปนเสมอนพนธกรณ และฉ นทามตทางการ เม อง ระหวางนานาชาต ทประเทศ สมาชกตองตระหนกถงปญหา

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 258 11/20/13 2:37:09 AM

259

สงแวดลอม และเหนความสำคญทจะตองรวมกนพทกษสงแวดลอม เพอสรางการพฒนาอยางยงยน ใหเกดขนในโลก

นอกจากกระแสการพฒนาอย าง ย งย นของท ว โลกแล ว พระธรรมป ฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดอธบายถงการพฒนาอยางยงยน ไวดวยวา

“การพฒนาอยางยงยนมลกษณะ ทเปนบรณาการคอทำใหเกดเปนองครวม หมายความวา องคประกอบท งหลาย ท เ ก ย ว ข อ ง จ ะ ต อ ง ม าป ร ะ ส านก น ครบองค และมลกษณะอกอยางหนง คอ มดลยภาพ หรอพดอกนยหนง คอ การทำใหกจกรรมมนษยสอดคลองกบ เกณฑของธรรมชาต”

นนคอ การกำหนดแนวทางการพฒนาจะตองคำนงถงปจจยดานมนษย โดยใหคณคาทาง วฒนธรรมอยในกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคม รวมทงการแกปญหาสงแวดลอม ดงนนแนวคดการ พฒนาอยางยงยนของพระธรรมปฎก จงสรปไดวา “การพฒนาอยางยงยน เปนการพฒนาทครอบคลม การพฒนาในทกดานและทกมต กลาวคอ ทงเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จตใจ วฒนธรรม ฯลฯ โดยมคนเปนศนยกลางหรอเปาหมายของการพฒนา เพอใหคนอยดกนด และมความสข ทงคนในรนนและรนตอๆ ไป”

ถาจะแปลความเพอใหเขาใจถงการพฒนาอยางยงยนของไทยกคอ “การพฒนาอยางยงยน จะตองเปนการพฒนาทกอใหเกดความสมดล หรอมปฏสมพนธทเกอกลกนในระหวางมต อนเปน องคประกอบทจะทำใหชวตมนษยอยด มสข คอทงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม จตใจ รวมทงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงตอคนในรนปจจบนและคนรนอนาคต”

โดยสรปแลว ความหมายของการพฒนาอยางยงยนจงมแนวคดมาจาก ๓ แนวทางใหญๆ คอ ๑) แนวทางดานนเวศวทยา ทใหความสำคญระดบสงกบคณคาของทรพยากรธรรมชาต ๒) แนวคด ดานสงคม ทการพฒนาสามารถตอบสนองความตองการพนฐานของมนษยไดอยางตอเนอง และ ๓) แนวทางดานเศรษฐกจ ทการพฒนาอยางยงยนคอการขยายตวทางเศรษฐกจอยางยงยนยาวนาน บนพนฐานการรกษาทนธรรมชาตไวใชประโยชนสำหรบคนรนปจจบนและอนาคต

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 259 11/20/13 2:37:11 AM

260

๒.๓ การพฒนาอยางยงยนในบรบทไทย

(๑) นยามการพฒนาอยางยงยนของประเทศไทย

ประเทศไทยไดใหความสำคญเรองการพฒนาอยางยงยนเชนกน โดยในการจดทำขอเสนอของประเทศไทยในการประชมสดยอดของโลกวาดวยการพฒนาอยางยงยน ณ นครโจฮนเนสเบอรก ประเทศแอฟรกาใต เมอเดอนกนยายน ๒๕๔๕ คณะอนกรรมการกำกบการอนวตตามแผนปฏบตการ ๒๑ และการพฒนาอยางยงยน ซงมหนาทเปนคณะกรรมการเตรยมการประชมสดยอดฯ ของประเทศ ไดรวมกบสถาบนสงแวดลอมไทย จดระดมความคดเหนจากภาคตางๆ ทำใหไดขอยตดานคำนยามของการพฒนาอยางยงยนวา

“การพฒนาอยางย งย นในบรบทไทย เปนการพฒนาทตองคำนงถงความเปนองครวม ของทกๆ ดานอยางสมดล บนพนฐานของทรพยากร ธรรมชาต ภมปญญาและวฒนธรรมไทย ดวยการ มสวนรวมของประชาชนทกกลม ดวยความเอออาทร เคารพซงกนและกน เพ อความสามารถในการ พงตนเอง และคณภาพชวตทดอยางเทาเทยม”

จะเหนไดวาแนวคด “การพฒนาอยางยงยน” จากหลายองคกรตางประเทศและภายในประเทศ แมจะตางกนไปหลายรปแบบ แตกมหลกการทเหมอนกนคอ การพฒนาทดำเนนไปโดยคำนงถง ขดจำกดของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และสนองความตองการในปจจบน โดยไมสงผลเสยตอ ความตองการในอนาคต รวมทงตระหนกถงความเปนองครวม โดยมองวาการกระทำสงใดตองคำนงถง ผลกระทบทจะเกดขนกบสงอนๆ จงตองยดหลกความรอบคอบ คอยเปนคอยไป และเปดโอกาสใหภาคการพฒนาตางๆ เขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

(๒) กรอบแนวคดการพฒนาอยางยงยนในบรบทไทย

กรอบแนวคดการพฒนาอยางยงยนในบรบทไทยไดนำพนฐานแนวคดมาจาก“หลกปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยง” ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทใหความสำคญกบการพฒนาทมดลยภาพ ทงในมตเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม พรอมทงยดทางสายกลาง เพอใหคนไทยมภมคมกนทด และพงตนเองได โดยตองปรบทศนคต คานยม และสงคมทสงผลกระทบตอสงแวดลอมใหนอยลง โดยการพฒนาทง ๓ มต จะตองเกอกลซงกนและกน

ทงน การพฒนาในมตท ๑ “มตเศรษฐกจ” จะมงพฒนาสการเตบโตอยางมเสถยรภาพ มคณภาพ และสามารถกระจายความมงคงไปสประชาชนอยางทวถง ดวยการผลตสนคาอยางมประสทธภาพ

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 260 11/20/13 2:37:12 AM

261

สอดคลองกบศกยภาพทางการผลตของประเทศ และความตองการของตลาด มการนำปจจยการผลตทม ประสทธภาพ รวมถงมแบบแผนการผลตและการบรโภคทไมทำลายสงแวดลอม อยบนพนฐานของ การอนรกษ ฟนฟ และรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการปลกฝงคานยมของคนไทยใหม ความพอเพยงและพงตนเองได มภมคมกนทางเศรษฐกจทพรอมรบกบการเปลยนแปลงทเกดขนได อยางยงยน สรางบรรยากาศทเหมาะสมใหเกดการพฒนาไปสเศรษฐกจสเขยว โดยสรางความเขมแขง ของเศรษฐกจมหภาค พฒนาความสามารถในการแขงขน มการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ และสรางความเขาใจและจตสำนกใหเกดการนำหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ใหขยายตวอยางมคณภาพและแขงขนได

นอกจากน จะตองคำนงถงขดจำกดของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสามารถสงวนรกษา ไวใชประโยชนไดอยางยาวนาน ใชทรพยากรทกชนดอยางประหยดและมประสทธภาพสงสด โดยไม สงผลเสยตอความตองการของคนทงในปจจบนและในอนาคต เพอคงความสมบรณของทรพยากร ธรรมชาต ความหลากหลายทางชวภาพ และคณภาพสงแวดลอม ใหเปนฐานการผลตของระบบเศรษฐกจ และการดำรงชวตของมนษยไดอยางตอเนองตลอดไป และตองดำเนนการควบคไปกบการพฒนาศกยภาพคน และยกระดบคณภาพชวตของประชาชนใหดขน โดยบรหารจดการทรพยากรและผลประโยชนจาก การพฒนา และการคมครองอยางทวถงและเปนธรรม ขณะเดยวกนตองมการสงเสรมการนำภมปญญา และวฒนธรรมไทยมาใชในการดำเนนชวต

มตท ๒ คอ มตทาง “สงคม” คอ การพฒนาทมงใหคนและสงคมไทยมคณภาพสามารถปรบตว รเทาทนการเปลยนแปลง มจตสำนก พฤตกรรม และวถชวตทไมทำลายทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม มความมนคงในการดำรงชวต มการนำทนทางสงคมและทนทางทรพยากรธรรมชาต มาประยกตใชใหเกดประโยชนไดอยางเหมาะสม มสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ โดยอยภายใตระบบ การบรหารจดการทด ทมงใหคนและสงคมไทยเขมแขง อยดมสข

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 261 11/20/13 2:37:13 AM

262

องคประกอบของการพฒนาในมตสงคมประกอบดวย การพฒนาศกยภาพและการปรบตวบนสงคม ฐานความร โดยการพฒนาคนในสงคมทงในระดบบคคลและองคกรใหมศกยภาพ มโอกาสในการพฒนา ความร ความคด ทกษะ อาชพ การบรหารจดการไดดวยตวเอง การพฒนาคณภาพชวตและความมนคง ในการดำรงชวต โดยพฒนาคนไทยใหมคณภาพชวตทดข น มสภาพแวดลอมในการดำรงชวตทด มความปลอดภยในชวตและทรพยสน มสขภาพอนามยแขงแรงสามารถเขาถงระบบการคมครอง ทางสงคมไดอยางเทาเทยมกน

การสร างค าน ยม ภมปญญา และว ฒนธรรมไทย ใหเปนภมคมกนของสงคม โดยสรางคานยมและแบบแผนการ ดำเนนชวตทประหยด ใชทรพยากรอยางคมคา ไมสงผลลดทอน การพฒนาเศรษฐกจและฐานทรพยากรธรรมชาตในระยะยาว อาศย ภมปญญาทองถนมาประยกตใชอยางกลมกลน มการดำรงวฒนธรรม วถชวต ขนบธรรมเนยมประเพณ และศลปวฒนธรรมอนเปน เอกลกษณของชาตไวอยางตอเนอง

นอกจากน ควรมการสรางความเสมอภาคและการมสวนรวม คนไทยตองไดรบความเทาเทยมกนทางเพศ การศกษา อาชพ การงาน สวสดการ สภาพแวดลอม และสทธเสรภาพ ภายใตขอบเขตของกฎหมาย หลกมนษยธรรม และมโอกาสรวมในกจกรรมของสงคมโดยรวม มสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ ตอนโยบายสาธารณะใดๆ ทอาจสงผลกระทบตอสงคม โดยยดหลกการบรหารจดการทด

ในสวนของการพฒนาอยางยงยนในมตท ๓ “มตสงแวดลอม” คอ การบรหารจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมอยางมประสทธภาพ เพอใหเกดความสมดลระหวางการใชประโยชนทาง เศรษฐกจและความอดมสมบรณตามธรรมชาต และคงไวซงคณภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทด เพอสนองความตองการของคนรนปจจบนและสงวนไวใหคนรนอนาคต รวมทงกระจายโอกาสและ การมสวนรวมในเรองการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางทวถงและเปนธรรม

อนประกอบดวย การสงวนรกษาทรพยากรธรรมชาต ทงในเรองการใช การปองกน และการ จดการทรพยากรธรรมชาตทงดานกายภาพและชวภาพ ตองเปนไปอยางมประสทธภาพ มการนำ กระบวนการอนรกษและพฒนามาผสมผสานเขาดวยกนเพอจดการทรพยากรธรรมชาตทมอยจำกด ใหเกดประโยชนในดานตางๆ มากทสด โดยคำนงถงความตองการของคนในปจจบนและอนาคต รวมถง ขดความสามารถสงสดของการนำเอาทรพยากรธรรมชาตมาใชโดยไมเกดผลกระทบตอระบบนเวศและ สงแวดลอม เพอใหระบบนเวศสามารถรองรบและฟนฟกลบสสภาพเดม

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 262 11/20/13 2:37:14 AM

263

การมคณภาพสงแวดลอมทดดวยการแกไขปญหามลพษตางๆ ตลอดจนปองกนการเกดมลพษ ผานทางการผลตและการบรโภคของประชาชน และการมสวนรวมและการกระจายการใชทรพยากร โดยใหประชาชนทกภาคสวนของประเทศไดรบการจดสรรทรพยากรธรรมชาตและผลประโยชนจาก การพฒนาอยางทวถงและเปนธรรม รวมถงมสวนรวมในการตดสนใจเพอกำหนดนโยบาย แผนงาน และการดำเนนโครงการดานการจดการสงแวดลอม

ทงน มตการพฒนาทง ๓ มต ตางมความสมพนธเชอมโยงกน โดย “มตเศรษฐกจและสงคม” เชอมโยงกนในเร องของการผลตสนคาและบรการตางๆ เพอตอบสนองความตองการของคนทอย ในสงคม ในกระบวนการผลตจำเปนตองมการจางงาน จงเปนการสรางรายไดใหกบแรงงานซงเปนคน ในสงคมนนเอง สงผลใหคนมงานทำ ลดปญหาการขาดแคลนรายได และความยากจนซงเปนสาเหตของ การกออาชญากรรม

สวน “มตเศรษฐกจและสงแวดลอม” คอ การทสภาพแวดลอมมความเกยวของกบการใช ทรพยากรธรรมชาตเพอการผลต การบรโภค และเพอการพฒนาภาคอตสาหกรรม ภาคเกษตรกรรม และการพาณชยกรรม ซงลวนแลวแตเปนการใชทรพยากรทมอยอยางจำกด เพอใหเกดการพฒนา ทางเศรษฐกจ

สำหรบความเชอมโยงของ “มตทางสงคมและสงแวดลอม” ไดแก วถการดำเนนชวตของผคนในแตละวนอนไดแก การรบประทานอาหาร การอาบนำ การเดนทาง การศกษา การประกอบอาชพ การรกษาพยาบาล ฯลฯ ซงกจกรรมเหลานลวนแลวแตเปนการใชทรพยากรธรรมชาตและกอใหเกด

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 263 11/20/13 2:37:20 AM

264

ของเสยทจะสงผลกระทบใหเกดการ เสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม หากไมมการใชอยาง ระมดระวงและมสตรอบคอบ

(๓) เป าประสงคของการ พฒนาอยางยงยน

การปรบเปลยนกระบวนทศน การพฒนา เพอมงไปสความยงยนของ ประเทศไทยนนมเปาประสงคในเรอง

คณภาพ เสถยรภาพ และการปรบตว มการกระจายการพฒนาอยางเปนธรรมและมระบบบรหาร จดการทด เพอใหสงคมไทยเปนสงคมทมคณภาพ มคณภาพชวตทดขนเปนสงคมฐานความร มการพฒนา ศกยภาพและการศกษาไดดวยตวเอง มการผลตส นคาและบรการทม คณภาพตามศกยภาพ การผลตในประเทศไทย โดยเนนความไดเปรยบเชงแขงขนควบคกบผลตภาพ เพมผลผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม และลดมลพษ เศรษฐกจขยายตวอยางมเสถยรภาพทงภายในและภายนอกประเทศ มภมคมกนทางเศรษฐกจและสงคม พฒนาและบรหารจดการเศรษฐกจระดบฐานรากอยางครบวงจร โดยมสนคาภมปญญาทองถนทหลากหลาย มการธำรงไวซงศลปวฒนธรรมและเอกลกษณอนเปนมรดกทดงามของชาต สรางความเทาเทยมทงดานเพศ อาชพ รายได การศกษา ความตองการพนฐานในการ ดำรงชวต บรการพนฐานทางสงคม มโอกาสเขาถงตลาดและการจดสรรฐานทรพยากรอยางเหมาะสม และเปนธรรม และทกภาคสวนของสงคมมโอกาส และสทธในการรบรขอมลขาวสาร กระบวนการตดสนใจ และนโยบายสาธารณแกประชาชน โดยผานการบรหารจดการและความรวมมอแบบบรณาการของ สถาบนการเมอง สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมอยางจรงจง

๓. สการพฒนาอยางยงยนตามรอยพระยคลบาท

ในระยะเวลากวา ๖๗ ป ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจขนครองราชย พระองคไดพระราชทาน หลกการและแนวทางการพฒนาประเทศผานพระบรมราโชวาท และพระราชดำรสใหแกประชาชนชาวไทย มาโดยตลอด โครงการพฒนาประเทศในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทกโครงการลวนแลวแตมงสการยกระดบคณภาพชวต ลดความยากจน เสรมสราง ชมชนใหเขมแขงและมงสการพฒนาอยางยงยนทงสน ซงสอดคลองกบแนวทางการพฒนาอยางยงยน ทมงสความสมดลใน ๓ มต คอ การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน การพฒนาคนและสงคมอยางยงยน และการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน โดยมรายละเอยด ดงน

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 264 11/20/13 2:37:25 AM

265

๓.๑ การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงต งพระราชหฤทยทจะสงเสรมใหราษฎรของพระองค ทงในเมองและชนบทมคณภาพชวตทดขน มอาชพ มรายได ทสามารถเลยงดครอบครวและพงตนเองได รวมถงมภมค มกนในตวทด พระองคจงไดพระราชทานหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” แกปวงชนชาวไทยใหน อมนำไปประยกตใช ในการดำเนนชวต ไมใชแคประชาชนในชนบท หรอ ในภาคเกษตรเทานน แตสามารถประยกตใชไดกบ สงคมทกระดบ ตงแตระดบบคคล ชมชน ประเทศ นกธรกจ นกการเมอง หรอเจาหนาทของรฐ เปนตน

แตเพราะประชาชนสวนใหญของประเทศ เปนชาวชนบททมอาชพเกษตรกรรม อยในพนท หางไกล พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงมพระราชดำร ใหจดทำโครงการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยนเพอชวยเหลอราษฎร อาท ดานการสงเสรมอาชพ โครงการเกยวกบการพฒนาแหลงนำ การพฒนาดนและการจดสรรทดนทำกน เปนตน

(๑) การพฒนาเกษตรกรรม

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มแนวพระราชดำรทถอเปนหลกเกณฑ หรอเทคนควธการ ทจะบรรลถงเปาหมายเพอการพฒนาเกษตรกรรมหลายประการ อาท การใหเกษตรกรอยไดดวยตนเอง โดยการบรรเทาทกขตางๆ เชน มพระราชดำรใหจดตงธนาคารขาวขน เพอใหราษฎรมาขอยมขาวได เมอทำนาและมขาวเหลอจงนำมาใชคน โดยใหชาวบานดแลจดการกนเอง หรอมพระราชดำรให กรมปศสตวจดตงธนาคารโค-กระบอ เพอชวยเหลอเกษตรกรผยากจน ไดมโค-กระบอไวใชแรงงานเปน ของตนเอง โดยการเชาซอหรอวธการอนใด ในราคาทถกจากสวนราชการ หรอเอกชน เปนตน

พระองคทรงมใหเกษตรกรพงพาอยกบพชเกษตรแตเพยง อยางเดยว จงทรงมงคนควา ทดลอง และวจยหาพนธพชใหมๆ ทงพชเศรษฐกจ พชเพอการปรบปรงบำรงดน และพชสมนไพร ตลอดจนทรงศกษาเกยวกบแมลงศตรพช รวมทงพนธสตวตางๆ ทเหมาะสม เชน โค กระบอ แพะ แกะ พนธปลา ฯลฯ เพอแนะนำ ใหเกษตรกรนำไปปฏบตไดดวยราคาถก โดยใชเทคโนโลยทงาย และไมสลบซบซอน ซงเกษตรกรจะสามารถรบไปดำเนนการเองได

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 265 11/20/13 2:37:26 AM

266

นอกจากน ทรงใชสวนจตรลดาบางสวนเปนสถานคนควา ทดลองดานเกษตรกรรมในทกๆ เรอง ตามโครงการสวนพระองค มาตงแตป ๒๕๐๔ โดยทรงเนนใหมการคนควาทดลองทงกอนและ หลงการผลต ซงพจารณาตงแตเรองความเหมาะสมของพชและดน สวนการคนควาวจยหลงการผลตคอ การดเรองความสอดคลองของตลาด คณภาพของผลผลต ตลอดจนใหเกษตรกรไดมความรเบองตน ในดานการบญชและธรกจการเกษตรในลกษณะทพอจะทำธรกจแบบพงตนเองได เชน “ศนยสาธต สหกรณโครงการหบกะพง” จงหวดเพชรบร ซงมผลการดำเนนงานเปนอยางดและยกระดบขนเปน หมบานสหกรณตวอยาง

การใหความสำคญกบความสมพนธหรอการอยรวมกนระหวางธรรมชาต สงแวดลอม และ มนษย เชน การพฒนาแหลงนำเพอการเกษตร ทรงใหมการปลกปาควบคกนไปดวย และปาทปลกนน จะมท งป าไมย นตน ปาไมผล และปาไมใชสอย เพ อใหราษฎรมผลไมบรโภคและมไม ใชสอย ตามความจำเปน และยงเปนการปลกปาเพอชวยยดหนาดนไมใหนำเซาะพงทลาย และเพอใหเกด ความชมชนของดนและอากาศในบรเวณนนๆ เปนตน

การใชประโยชนจากธรรมชาตใหมากทสด ทรงเนนความจำเปนทจะลดคาใชจายในการทำมา หากนของเกษตรกรลงใหเหลอนอยทสด โดยอาศยพงพงธรรมชาตเปนปจจยสำคญ ซงมลกษณะ สอดคลองกบวธการทสำคญของพระองคอกประการหนงคอ การประหยด

การสงเสรมอาชพดานเกษตรและปศสตว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทาน เกษตรทฤษฎใหม ใหเกษตรกรสามารถพงตนเองได เชน โครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยงและ ฟารมตวอยาง ในสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงจดตงองคการสงเสรมกจการโคนม

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 266 11/20/13 2:37:32 AM

267

แหงประเทศไทย สหกรณโคนมหนองโพราชบร จำกด ในพระบรมราชปถมภ นอกจากน ทรงพระกรณา โปรดเกลาฯ ใหกอตง “โครงการหลวง” โดยมมลนธโครงการหลวง เปนผดแลและดำเนนงานชวยเหลอ ชาวเขา ดำเนนงานทดลองคนควาและสนบสนนการวจยพชเมองหนาวชนดตางๆ พรอมทงพฒนาและ เผยแพรผลการศกษาวจยใหแกเกษตรกรในโครงการหลวงนำไปเพาะปลก เพอสนองความตองการ ของตลาดทดแทนการปลกฝน โดยดำเนนงานสงเสรมเกษตรกรใหมรายไดจากการปลกพชชนดตางๆ จากผลงานวจย รวมทงการเลยงสตวและการประมง การพฒนาปจจยพ นฐานและคณภาพชวตชาวเขา ตลอดจนอนรกษ ฟ นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกบหนวยงานทเก ยวของ ขณะทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดมพระราชดำรเรอง ธนาคารอาหารชมชน เปนแหลง สะสมอาหารตามธรรมชาตทมความหลากหลายทงพชผกสวนครว พชสมนไพร และสตวปา

อกทงยงมการแนะนำและสงเสรมการเกษตรทสงโดยเฉพาะพชเศรษฐกจทเหมาะกบสภาพ ภมประเทศของภาคเหนอ เพอใหชาวไทยภเขามรายไดสง โดยไมจำเปนตองเคลอนยาย ถางปา ทำไรเลอนลอย หรอปลกฝน โดยทรงพยายามเขาถงชนกลมนอยเหลาน แมในพนทจะทรกนดารและ แสนยากลำบากพระองคกเสดจฯ ไปทรงเยยมเยยน ดงพระราชดำรสของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ พระราชทานเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๕๔ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา

“...กอนทจะเปนโครงการหลวงนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯไปตาม ดอยตางๆไมทราบวากรอยครงลงจากรถพระทนงหรอเฮลคอปเตอรแลวกตองทรง พระดำเนนตอไปอกหลายกโลเมตรพระราชประสงคททรงจดตงโครงการหลวงกเพอทจะ ชวยชาวไทยภเขาใหเขาสามารถชวยตนเองไดในการเลยงชพปลกพชทมประโยชนเชนพชผกผลไมและไมดอกเมองหนาวมากกวา๒๐๐ชนดทดแทนการปลกพชเสพตดชวยสรางรายไดใหชาวไทยภเขา สามารถเลยงครอบครวของเขาไดดกวาแตกอนและมคณภาพชวตทดขน...

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 267 11/20/13 2:37:40 AM

268

นอกจากนนโครงการหลวงยงชวยลดการทำลายทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะปาไม ซงเปนแหลงตนนำลำธารของไทยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรบสงวา ถาเราชวย ชาวไทยภเขาใหอยดกนดโดยไมตองปลกพชเสพตด เทากบชวยบานเมองของเราให ปลอดภยไดทวประเทศและไดรกษาปาไมรกษาดนใหเปนประโยชนตอไปซงประโยชนอนน จะยงยนมากขณะนโครงการหลวงกลายเปนสถานททองเทยวสำคญทมทงชาวไทยและ ชาวตางชาตนยมไปทองเทยวและพกผอนจำนวนมากทกปผลงานของโครงการหลวง เปนทประจกษไปทวโลก หลายประเทศมาขอรบคำแนะนำ จนกลายเปนตนแบบของ การพฒนาพนทสงใหแกหลายประเทศไปแลว...การทพระองคเสดจฯไปในพนททรกนดาร ดวยพระองคเองทำใหทรงเขาถงปญหาของแตละพนทและหาวธแกไขไดตรงจด...”

นอกจากน ไดมพระราชดำรให จดสรรทดนแกราษฎร พรอมท งจดหา นำใหสามารถเพาะปลกไดตลอดท งป หรอปรบปรงพนทใหเปนทงหญาสำหรบ ใชเลยงสตวในจงหวดตางๆ เชน โครงการ ศนยพฒนาปศสตวตามพระราชดำร อำเภอ ดานซาย จงหวดเลย และโครงการหมบาน ปศสตว-เกษตรมโนะ ในเขตอำเภอตากใบ อำเภอสไหงโก-ลก จงหวดนราธวาส เปนตน ตลอดจนทรงใหเกษตรกรรวมตวกนจดตง โครงการเมองสหกรณ พระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคสรางโรงสขาวพระราชทาน

เพอสนบสนนสหกรณตามโครงการเมองสหกรณอนเนองมาจากพระราชดำร และโครงการสงเสรม และฟนฟอาชพของสมาชกสหกรณทประสบภยธรรมชาตจากพายไตฝนเกย จงหวดชมพร เปนตน

(๒) การสงเสรมอาชพ

เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดพระราชทาน โครงการเพอพฒนาหรอชวยเหลอราษฎรในพนทใดแลว พระองคจะพระราชทานพระราชดำรใหม การสงเสรมอาชพแกประชาชนดวยเสมอ โดยเฉพาะศนยศกษา การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร ทง ๖ แหง ซงมจดมงหมายทสำคญคอ เพอแสวงหาแนวทางและวธการพฒนาดานตางๆ ทเหมาะสมกบ สภาพแวดลอมและการประกอบอาชพของราษฎรทอาศยอยในภมภาคนนๆ และใหราษฎรสามารถ นำไปปฏบตได รวมถงโครงการประเภทการสงเสรมอาชพโดยตรง เพอใหประชาชนนำความรจาก การฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยทงหลายไปประยกตใชในการประกอบอาชพ สามารถเลยงตวเองและ พงตนเองไดในทสด นอกเหนอจากการสงเสรมอาชพทางการเกษตรแลว ยงมการสงเสรมอาชพอนๆ ดงน

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 268 11/20/13 2:37:42 AM

269

๒.๑) การสงเสรมอาชพ ด านงานฝมอ พระบาทสมเดจ พระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ มพระราชดำร ใหฟ นฟ และพ ฒนางานฝ ม อ พนบานในแตละภมภาคขนโดย สงเสรมใหราษฎรมอาชพเสรม ตามทกษะความสามารถ ซงสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงสานตองานตามพระราชดำร โดยทรงจดต ง “มลนธสงเสรมศลปาชพ ในสมเดจพระนางเจาสร กต พระบรมราชนนาถ” ซ งนอกจากราษฎรจะมรายไดเลยงชพแลว ยงเปนการอนรกษงานศลปะทองถ นอนทรงคณคา ของชาตดวย นอกจากน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระราชปรารภใหกองทพบกจดตง “ศนยฝกอาชพพระราชทาน” ขน สำหรบผทขาดทนทรพย หรอผทพพลภาพทยงพอทำงานเลยงตวได ตลอดจนทรงกอตง “โรงเรยนพระดาบส” เพอเปนสถานศกษาสำหรบฝกสอนวชาชพแกเดกและเยาวชน ผดอยโอกาสและยากจน

๒.๒) การสงเสรมอาชพดานการแปรรปและการตลาด พระองคทรงตระหนกถงกลไก ทางดานการผลตและการตลาดททนสมย จงไดพระราชทานพระบรมราชานญาตใหจดตงโครงการหลวง อาหารสำเรจรปแหงแรก เพอผลตสนคาอปโภคบรโภคภายใตตราสญลกษณ “ดอยคำ” รวมทงจดตง บรษท มงคลชยพฒนา จำกด ขนเพอศกษา ทดลอง และดำเนนงานดานการตลาด ตลอดจนแปรรป สนคาเกษตรไปสสนคารปแบบใหม รวมทงวจยและพฒนาผลตภณฑตางๆ เพอสรางมลคาเพมใหแกสนคา เกษตรทผลตไดจากโครงการสวนพระองค สวนจตรลดา

นอกจากน ทรงใหจดตง บรษท สวรรณชาด จำกด ในพระบรมราชปถมภขน เพอจำหนายสนคา ในโครงการทพระองคไดสงเสรมไวจำนวนมาก ซงสามารถผลตสนคาไดหลากหลายและมคณภาพมาตรฐาน โดยพระราชทานนามรานวา “โกลเดน เพลซ” (Golden Place) เพอพฒนาชองทางการคาปลก ทเหมาะสมแกผผลตและผบรโภค โดยมวตถประสงคการดำเนนการ คอ เปนตนแบบของรานคาปลก ของไทยทมรปแบบและการจดการทเหมาะสมกบประชาชนไทย โดยใหเปนประโยชนทงดานผบรโภค ทไดซอสนคาด มคณภาพมาตรฐาน ราคายตธรรม และดานผผลตทสามารถจำหนายสนคาไดโดยไมขาดทน เปนแหลงรวบรวมผลตภณฑตางๆ จากโครงการตามพระราชดำร สนคาเกษตรปลอดภยจากสารพษ ตามมาตรฐานสากล สนคาเกษตรแปรรป สนคาในทองถนทมคณภาพ เปนชองทางการจำหนาย

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 269 11/20/13 2:37:46 AM

270

สนคาดงกลาวขางตนและสนคา ในโครงการอ นๆ ท สน บสน น เกษตรกรกลมแมบานตางๆ รวมทง สนคาอปโภคบรโภคทวไป โดยม เจาหนาทใหคำแนะและตรวจสอบ คณภาพถงแหลงผลต ตลอดจน ถายทอดความร เทคโนโลยใหกบ เกษตรกรเพ อผลตสนค าใหได มาตรฐานสากล ซ งมสวนในการ สรางงานใหกบเกษตรกรเพ มข น

จงใจใหเกษตรกรมการพฒนาเทคโนโลยในการผลตททนสมย และเปนการใชทรพยากรทมอยอยางม ประสทธภาพ

(๓) การพฒนาระบบคมนาคมขนสง

เพอพฒนาคณภาพชวตใหราษฎรมความเปนอยทดขน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงมพระราชดำร ใหสรางถนนเพอเปนเสนทางการพฒนาสชนบททหางไกล อนเปนปจจยพนฐานทสำคญของการนำ ความเจรญไปสชนบท และเปนเสนทางลำเลยงผลผลตของชมชนออกมาสตลาดไดสะดวกรวดเรวขน โดยเฉพาะสนคาเกษตรทใหความสำคญกบความสดใหม โดยมโครงการกอสรางถนนอนเนองมาจาก พระราชดำรมากมายหลายสายทพระราชทานแกพสกนกรทวประเทศ ตลอดจนมแนวพระราชดำรเกยวกบ การแกไขปญหาจราจรในกรงเทพฯ และจงหวดรอบนอกมากมาย เพอบรรเทาปญหาจราจรทตดขด ไดผลดเปนอยางยง

พระราชดำรการพฒนาระบบคมนาคมขนสงของประเทศ นบเปนการชวยเสรมพนฐานการพฒนา เศรษฐกจของไทย โดยเฉพาะระบบการขนสงสนคาจากแหลงผลตไปสมอผบรโภคมความรวดเรวขน ลดการสนเปลองพลงงานและเวลาไปกบการจราจรทตดขด เปนการสรางความมนคงแขงแรงของ เศรษฐกจไทยใหสามารถแขงขนกบตางประเทศไดเปนอยางด

๓.๒ การพฒนาคนและสงคมอยางยงยน

การทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เปนการ ดำเนนงานทสอดคลองกบวถชวตของสงคมไทย และสามารถปฏบตไดจรง โดยทรงเนน “การพฒนาคน” เปนตวตง และยดหลกผลประโยชนของปวงชน และการมสวนรวมตดสนใจของประชาชนในการทำ โครงการพฒนาตางๆ ดงพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในพธพระราชทานปรญญาบตร ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอวนท ๒๕ กรกฎาคม ๒๕๓๙ ความตอนหนงวา

56-06-098_246-285 new20-11_V-SCG.indd 270 11/20/13 8:04:05 PM

271

“...การพฒนาประเทศจะบรรลผลตามเปาหมายไดมากนอยเพยงใดนนยอม ข นอย กบปจจ ยประกอบกนหลายอยาง. อยางแรกต องมคนด ค อมปญญา มความรบผดชอบ มความวรยะอตสาหะ เปนผปฏบต. อยางทสองตองมวทยาการ ท ด เปนเครองใชประกอบการ. อยางท สาม ตองมการวางแผนท ด ใหพอเหมาะ พอควรกบฐานะเศรษฐกจและทรพยากรทมอย โดยคำนงถงประโยชนอนพงประสงค ของประเทศและประชาชนเปนหลกปฏบต...”

และพระราชดำรสของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๔๒ ความตอนหนงวา

“...การพฒนาคนเปนสงสำคญเทากบชาตถาไมพยายามพฒนาคนใหอยในสภาพทอยดกนดมการศกษาและอาชพคนกไมสามารถพฒนาชาตใหเจรญไดการพฒนาคน จงเทากบการพฒนาประเทศ...”

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานสมภาษณในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ถงการทรงงานพฒนาคนในพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ความตอนหนงวา

“...พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดำรเรองตองพฒนาทงคนและ พนทโดยจะทรงพยายามใหทงคนและพนทไดรบการพฒนาพระองคตรสวาถาพนทด คนทไดรบประโยชนกคอคนเหลานนทเคยลำบากขณะเดยวกนจะตองพฒนาคนในพนท ใหดขนดวย หากเปนเชนน รนลกรนหลานกจะมการศกษาดและมอาชพทม นคง พระองคทรงไมเหนดวยกบการพฒนาโดยใหคนยากจนออกไปจากพนท และนำคน ทพฒนาแลวเขาไปอยในพนทแทน เพราะทรงเหนวา หากใชวธนคนจนทลำบาก จะไมไดรบการพฒนา...

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 271 11/20/13 2:37:48 AM

272

หลกของพระองคคออยากให คนมความร แมแตสารานกรม ก เ ป น ห น ง ใ น ง า น พ ฒ น า การพระราชทานทนการศกษาการสรางโรงเรยนกทรงสรางไว หลายโรงเร ยน งานพ ฒนา เพอความม นคงพระองคทรง เปนผรเรมกอนเรองความมนคง ของมน ษยท สม ยน เร ยกว า Human Security กเปนสงทเรารจกและเคยชนกน ไมใชวาพฒนาใหประเทศไทย มความมนคงอยางเดยว แตเปนการทรงงานเพอใหชวตของคนไทยมนคง มสขภาพดมความร มการศกษาทสามารถจะทำอะไรได และจะไดฝกหดนกพฒนารนตอๆ ไปใหมจตใจอยากจะทำสงดๆ ใหแกประเทศชาต และใหมความรท จะทำได มสปรต มจตอาสาทจะพฒนาใหดขนไปเรอยๆ...”

(๑) การพฒนาดานการศกษา

การพฒนาคนเปนสงสำคญของการพฒนาอยางยงยน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงทรงใหความสำคญกบการใหการศกษาแกเดกและเยาวชน ของชาต ทรงสนบสนนใหประชาชนไดรบการศกษาอยางทวถงในทกระดบ โดยมแนวพระราชดำร ใหวางรากฐานความรและการศกษาอยางทวถงและเพยงพอ ซงจะสงผลตอการสรางคนใหมาพฒนา ประเทศตอไป โดยทรงจดตงโรงเรยนหลายแหง และพระราชทานทนการศกษาในทกระดบ ดงทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดทรงเลาถงการพระราชทานทนการศกษาของ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไวในพระราชนพนธ “สมเดจแมกบการศกษา” ความตอนหนงวา

“...เวลาเสดจพระราชดำเนนไปทไหนกจะพระราชทานทนการศกษาแกคนทฐานะ ไมดไมสามารถสงลกใหเรยนชนสงได ทนพระราชทานนนมทกระดบชนและทกภาค จำนวนเงนทพระราชทานเพยงพอเปนคาใชจายในการศกษา บางครงพอทจะจนเจอครอบครวในดานอนๆ ดวย เพราะมพระราชประสงคใหนกเรยนผนนอยในฐานะทจะ เลาเรยนตอไดจรงๆนกเรยนทไดรบทนพระราชทานจะมทะเบยนประวตขอมลสวนตว ขอมลครอบครว ขอมลในการศกษาอยางเปนระเบยบ เมอรบพระราชทานเงนทกครง จะตองมจดหมายตดตอรายงานผลการศกษา เลาความทกขสขของตนและครอบครว มาทแผนกนกเรยนกองราชเลขานการในพระองคสมเดจพระบรมราชนนาถทกๆครง...”

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 272 11/20/13 2:37:50 AM

273

นอกจากน พระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ไดพระราชทานโครงการ สารานกรมไทยสำหรบเยาวชน โดยทรง มวตถประสงคใหเปนหนงสอความรท เหมาะแกเดกในวยตางๆ รวมทงผใหญ กสามารถใชประโยชนได

นอกจากการสงเสรมดานการ ศกษาแล ว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ มพระราชดำร สงเสรมการนำหลกธรรมคำสอนใน พระพทธศาสนามาใหราษฎรถอปฏบตในชวตประจำวน เพอชวยใหราษฎรสามารถเลอกระบบเศรษฐกจ สงคมสมยใหมผสมผสานเขากบวถชวตและคานยมอนดงามของสงคมไทยไดอยางเหมาะสม ชวยให เปนผทมความอดทน ขยนขนแขงรจกพงตนเองรจกความพอด และอยรวมกนในสงคมไดอยางสนตสข ดงพระราชดำรสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๔๒ ความตอนหนงวา

“..เม อคนเรามวชาความร พรอมทงศลธรรมจรรยาอนดงาม ยอมสามารถ ทำงานหาเลยงชพและดำรงชวตอยไดโดยสวสดและมนคง ยงสามารถเผอแผความด ความเจรญของตวใหเปนประโยชนถงสวนรวมไดดวย...”

สำหรบราษฎรในชนบท พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสรางศนยศกษาการพฒนาจำนวน ๖ ศนย ใหราษฎรเรยนร “ตวอยางของความสำเรจ” กระจายอยในภาคตางๆ ตามสภาพภมศาสตร ทแตกตางกน เพอใหเปนแหลงศกษาสรรพวชา คนควา ทดลอง สาธตและดงานทงของสวนราชการและประชาชน แลวนำไปเปนแนวทางประกอบอาชพทเหมาะสม

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถทรงใหความสำคญ กบการศกษา เพราะมความสำคญตอการพฒนาชวตความเปนอยของประชาชนและการพฒนาประเทศ โดยทรงถอวา “การศกษาเปนกระบวนการพฒนาชวตมนษย” ดงกระแสพระราชดำรส และ พระบรมราโชวาททไดพระราชทานไว ณ โอกาสตางๆ ทอญเชญมาบางตอน ความวา

“...การพฒนาใหประชาชนทวไป มความอยดกนด มความมนคงดวยการ ใหการศกษา การศกษาเปนเครองมอสำคญในการพฒนาบคคลใหมคณภาพ ใหเปน ทรพยากรทางปญญาทมคาของชาต...”

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 273 11/20/13 2:37:51 AM

274

“...งานดานการศกษาเปนงานสำคญทสดอยางหนงของชาตเพราะความเจรญ และความเสอมของชาตนนขนอยกบการศกษาของพลเมองเปนขอใหญ...”

ซ งตรงกบทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานสมภาษณ เกยวกบหลกทรงงานพฒนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในหนงสอ “พระมหากษตรยนกพฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา” ความตอนหนงวา

“...ในการพฒนานนการศกษาเปนปจจยทสำคญทสดทจะคำจนใหประเทศพฒนา อยางยงยนไดตองมการศกษาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทกระดบตงแตชนอนบาลจนถงระดบอดมศกษาจะตองฝกนกเรยนใหมทกษะทงในการปฏบตและมพลงความคดใหมระบบแบบวทยาศาสตร และตองมจนตนาการ ซงจะนำใหเกดความสรางสรรค และนวตกรรมเพอใหการศกษาประสบความสำเรจตามเปาหมาย...”

(๒) การสงเสรมดานสาธารณสข

จากการเสดจพระราชดำเนนไปทรง เยยมราษฎรทวประเทศ ทำใหพระบาทสมเดจ พระเจาอย ห วและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงพบวาราษฎรไดรบ บรการด านการแพทย และสาธารณส ข ไม ท วถง ทรงเหนความสำคญของการม สขภาพอนามยทด โดยเมอประชาชนมรางกายทสมบรณแขงแรงจะนำไปสสขภาพจตทด และสงผลใหการพฒนาประเทศชาตโดยรวมเปนไดดวยความราบรน ดงนน จงมแนวพระราชดำรใหการชวยเหลอ ประชาชนทเนนความรวดเรวและการเขาถงประชาชนทกพนท โดยใชหลก “เรงดวนเคลอนเขาหา” และ “สรางความเขมแขง” ดงพระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทพระราชทานเมอวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๒๒ ความตอนหนงวา

“...การรกษาความสมบรณของรางกายเปนปจจยของเศรษฐกจทด และสงคม ทมนคงเพราะรางกายทแขงแรงนนโดยปกตจะอำนวยผลใหสขภาพจตใจสมบรณและ เมอมสขภาพสมบรณดพรอมทงรางกายและจตใจแลว ยอมมกำลงทำประโยชนสรางสรรค เศรษฐกจและสงคมของบานเมองไดเตมท สขภาพทสมบรณในรางกายและจตใจนน เปนรากฐานของการสรางสรรคจรรโลงประเทศ อนจะเปนทางขจดปญหาของสงคม สวนสำคญลงได และจะทำใหการพฒนาสงคมและเศรษฐกจของประเทศบรรลถง ความสำเรจมนคงและเจรญกาวหนา...”

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 274 11/20/13 2:37:52 AM

275

และพระราชดำรสสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เมอวนท ๑๘ มกราคม ๒๕๓๔ ณ พระทนงจกรมหาปราสาท ความตอนหนงวา

“...ขาพเจาเหนวาเรองสขภาพอนามยนเปนสงสำคญ เพราะเปนพนฐานของ ส งมชวตท งมวล ดงคำกลาวท วา “จตใจท แจมใสยอมอย ในรางกายท แขงแรง” หากประชาชนมสขภาพอนามยสมบรณ ไมเจบไขไดปวยเขากจะมสตปญญาเลาเรยน ประกอบสมมาอาชพ สรางสรรคความเจรญตางๆ ใหแกชาตบานเมองดงนนถาเรา จะกลาววา“พลเมองทแขงแรงยอมสามารถสรางชาตทมนคง”กคงจะไมผด...”

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดพระราชทาน พระราชดำรโครงการดานการแพทยและสาธารณสขเปนจำนวนมาก เพ อสงเสรมสขภาพ รกษา และปองกนโรคภยตางๆ แกประชาชน ใหมสขภาพทแขงแรง เชน ทรงสงเสรมการเลยงปลาเพอเปนแหลงอาหารโปรตน ทรงสงเสรมใหมการเลยงโคนมอยางกวางขวาง พระราชทานเกลอเสรมไอโอดน พระราชทานทนปราบอหวาตกโรค ทรงใหจดตงหนวยแพทยเคลอนทพระราชทานพระราชทานโครงการ หมอหมบาน คลนกศนยแพทยพฒนา ตลอดจนทรงจดตงกองทนและมลนธตางๆ เชน มลนธโปลโอ สงเคราะห มลนธวจยประสาท ในพระบรมราชปถมภ มลนธพฒนาอนามย มลนธสายใจไทยใน พระบรมราชปถมภ ทรงรบคนดทประสบเคราะหกรรมไวเปน “คนไขในพระบรมราชานเคราะห” เปนตน

๓.๓ การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงสนพระราชหฤทย ในเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและการแกไขปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต เปนอยางยง ทงนเนองจากการพฒนาประเทศในระยะเวลาทผานมานน มการใชประโยชนจากทรพยากร

56-06-098_246-285 new20-11_V-SCG.indd 275 11/20/13 8:05:36 PM

276

ธรรมชาตกนอยางฟมเฟอย และ มไดมการฟ นฟทรพยากรทถก ทำลายใหกลบคนสสภาพเดม จนในทส ดไดกอใหเกดความ เสอมโทรมของทรพยากรและ สงแวดลอม พระบาทสมเดจ พระเจ าอย ห ว และสมเดจ พระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จ ง ไ ดพระราชทานแนวทาง แกไขในการพฒนาและฟ นฟ ทรพยากรธรรมชาต ซ งม ผล

โดยตรงตอการพฒนาการเกษตร ดงนน จงทรงมงทจะใหมการพฒนาและอนรกษทรพยากรธรรมชาต อยางยงยนควบคกบการฟนฟทรพยากรธรรมชาตทเสอมโทรม เพอเปนรากฐานของการพฒนาประเทศ ในระยะยาว ไมวาจะเปนปาไม ทดน แหลงนำ ทรพยากรชายฝง ใหอยในสภาพทมผลตอการเพม ประสทธภาพการผลตอยางมากทสด ดงพระราชดำรสพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานเมอวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๓๒ ณ พระตำหนกจตรลดารโหฐาน ความตอนหนงวา

“...เรองนำน กเปนปจจยหลกของมวลมนษย ไมใชมนษยเทานน แมสงมชวต ทงหลาย ทงสตวทงพช ถาไมมกอยไมได เพราะวานำเปนสอ หรอเปนปจจยสำคญ ของสงมชวตแมสงไมมชวตกตองการนำเหมอนกนมฉะนนกจะกลายเปนอะไรไมทราบเชนในวตถตางๆในรปผลกกตองมนำในนนดวยถาไมมนำกจะไมเปนผลกกลายเปน สงทไมมรป ฉะนน นำนกเปนสงสำคญ ทกลาวถงขอนกจะใหไดทราบถงวา ทำไม การพฒนาขนแรกหรอสงแรกทนกถงกคอโครงการชลประทานแลวกโครงการสงแวดลอมทำใหนำดสองอยางนอนๆกจะเปนไปไดถาหากวาปญหาของนำนเราไดสามารถทจะ แกไขหรออยางนอยท สด กทำใหเรามนำใชอยางเพยงพอ ฉะนนการพฒนานน สงสำคญกยตรงน นอกจากนนกเปนสงทตอเนอง เชนวชาการในดานการเพาะปลกเปนตน ตลอดจนถงการพฒนาทเกยวของกบอตสาหกรรม หรอการคา หรอการคลง อะไรพวกนกตอเนองตอไป...”

และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ไดมพระราชดำรสเก ยวกบความสำคญของ การอนรกษปาไมจากหนงสอ “สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ กบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม” ความตอนหนงวา

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 276 11/20/13 2:37:56 AM

277

“...ปาเปนจกรกลสำคญในการผลต นำฝนตนไมจะรกษานำไวในรากลำตนและใบการทำลายปามากขน จะทำใหฤดฝนสนลง และฝนไมตกตามฤดและการทปลอยใหมการ ทำลายปาตอไปเรอยๆความชนในอากาศกจะ หมดไป แผนดนจะแหงแลวไมมตนไมท จะ เกบนำไวนำใตดนกจะไมเหลอฉะนนจงจำเปน ตองรกษาปาไวเปนแหลงนำท จะหลอเล ยง คนท งประเทศ ท งในปจจบนและตอไปยง ลกหลานของเราในอนาคต...”

(๑) การพฒนาทรพยากรนำ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรบสงอยเสมอวา “นำคอชวต” และทรงตระหนกวา ประชาชนสวนใหญ ยงคงประกอบอาชพเกษตรกรรม จงมความสำคญเปน อยางยงทจะตองมการจดหาและพฒนาแหลงนำใหม

ปรมาณมากเพยงพอทจะใชไดตลอดป จงทรงสนพระราชหฤทยและทมเทพระวรกายในการศกษา คนควา และวเคราะหขอมลตางๆ เกยวกบเรองนำ จากนนทรงรางโครงการตางๆ ขนบนแผนท และทรงวเคราะห อยางถวนถอกครงถงความคมคาของโครงการ โดยเปรยบเทยบคาลงทนกบประโยชนทราษฎรในทองถน จะไดรบ แลวจงพระราชทานพระราชดำรใหหนวยงานทรบผดชอบรบไปพจารณาดำเนนการตาม ความเหมาะสม ซงโครงการตางๆ ไดชวยแกปญหาการขาดแคลนนำของราษฎร และชวยใหมนำเพออปโภค บรโภค และทำการเกษตรตามความตองการอยางเพยงพอในทกฤดกาล ดงพระราชดำรส ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต เมอวนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๖ ความตอนหนงวา

“...วนนกขอพดขออนญาตทจะพด เพราะวาอนมาหลายปแลว เคยพดมา หลายปแลว ในวธทจะปฏบตเพอทจะใหมทรพยากรนำเพยงพอและเหมาะสม คำวา “พอเพยง”กหมายความวาใหมพอในการบรโภคในการใชทงในดานการบรโภคในบาน ท งในการใชเพอการเกษตรกรรม อตสาหกรรมตองมพอ ถาไมมทกส งทกอยาง กชะงกลง แลวทกส งทกอยางทเราภาคภมใจวาประเทศเรากาวหนาเจรญกชะงก ไมมทางทจะมความเจรญถาไมมนำ...”

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 277 11/20/13 2:37:59 AM

278

พระองคทรงมหลกและวธการจดการ ทรพยากรน ำท สำคญ คอ ตองเหมาะสม กบสภาพภม ประเทศแตละทองท และตอง พจารณาถงความเหมาะสมในดานเศรษฐกจ และสงคมของทองถน โดยมงขจดปญหาความ แหงแลงอนเนองมาจากสภาพของปาไมตนนำเสอมโทรม และลกษณะดนทเปนปญหา ทงน ทรงสอบถามขอม ลจากประชาชนในทองท และทรงเชญนกวชาการตางๆ มารวมปรกษา หารอและชวยดำเนนโครงการตางๆ

พระบาทสม เด จพระ เจ าอย ห ว ทรง คด คนว ธ การแก ไขป ญหาท ง จาก ภยนำแลง นำทวม และนำเนาเสย เพ อ บร ร เทาความ เด อดร อนของร าษฎร ใหมนำกนนำใชทพอเพยง และมคณภาพ โดยมหลกการบรหารจดการนำเพอใหเกดประโยชนอยางสงสดตามแนวพระราชดำร ประกอบดวย การบรหารจดการนำแลง พระองคทรงพฒนาแหลงนำผวดน เชน การกอสรางอางเกบนำ สรางฝายทดนำ ประตระบายนำ การขดลอกสระนำเพอการเกษตร การขดลอกหนองบงทตนเขน ตลอดจนการสราง อโมงคผนนำและการจดการทรพยากรนำในบรรยากาศ คอ การปฏบตการฝนหลวง และการนำ เครองดกหมอกมาใช

ทรงบรหารจดการนำทวม โดยการสรางเขอนเกบกกนำ อาท เข อนขนดานปราการชล จงหวดนครนายก เขอนปาสกชลสทธ จงหวดลพบร การกอสรางทางผนนำ เชน การผนนำจากแมนำเจาพระยาโดยทางตะวนตกผนเขาแมนำทาจนแลวผนลงสทงบรเวณจงหวดสพรรณบร กอนระบายออก สทะเลสวนดานตะวนออก เปนตน การสรางคนกนนำ การปรบปรงสภาพลำนำ โดยการขดลอกลำนำ ในบรเวณทต นเขน กรณลำนำมแนวโคงมากเปนระยะไกล อาจพจารณาขดคลองลดเช อมบรเวณ ดานเหนอโคงกบดานทายโคง ทำใหนำไหลผานไดเรวขน เชน โครงการปรบปรงคลองลดโพธอนเนองมาจาก พระราชดาร การระบายนำออกจากพนทลม โดยการจดหาพนทรองรบและกกเกบนำในชวงฝนตก เปรยบเสมอนกบแกมลง อาท โครงการแกมลงฝงตะวนออกของแมนำเจาพระยา และโครงการแกมลง ในพนทฝงตะวนตกของแมนำเจาพระยา

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 278 11/20/13 2:38:01 AM

279

ในสวนของการจดการนำเนาเสย จะทรงศกษาทดลองและดำเนนการแกไขอยางเปนรปธรรม ทงโดยกระบวนการทางธรรมชาต ฟสกส เคม การใชเครองมอและเทคโนโลยทประดษฐคดคนขน หรอผสมผสานวธตางๆ เขาดวยกน อาท การใชนำดไลนำเสย การนำผกตบชวามาทำหนาทดดซบ ความสกปรกจากนำเนาเสย ในโครงการปรบปรงบงมกกะสน การบำบดนำเสยดวยระบบบอบำบด และพชนำ เปนการบำบดนำเสยชมชนดวยวธการธรรมชาตของโครงการศกษาวจยพฒนาสงแวดลอม แหลมผกเบยอนเนองมาจากพระราชดำร การบำบดนำเสยดวยวธผสมผสานโดยใชเคร องจกรกล เตมอากาศ เชน กงหนนำชยพฒนา หรอเคร องกลเตมอากาศทผ วหนาหมนชาแบบทนลอย มาชวยเพมออกซเจนละลายนำ นอกเหนอจากไดออกซเจนจากพชนำตามธรรมชาต

นอกจากน ในการจดการนำเคมและนำกรอย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทาน พระราชดำร ใหพจารณาสรางประตบงคบนำปดกนปากแมนำ เพอกนนำเคมไมใหไหลเขาไปในพนท เพาะปลก และเกบกกนำจดไวในแมนำหรอลำธาร เพอใชประโยชนในการเกษตรและการอปโภคบรโภค เชน โครงการพฒนาลมนำบางนรา อนเนอง มาจากพระราชดำร จงหวดนราธวาส โครงการพฒนาลมนำปากพนง อนเนอง มาจากพระราชดำร จงหวดนครศรธรรมราช เปนตน

การบรหารจดการทรพยากรนำ ตามแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวดงกลาว นบเปนการจดการ นำอยางครบวงจรเพ อแกไขปญหาการ ขาดแคลนนำในฤดแลง การเกดนำทวม ในฤดฝน และปญหานำเนาเสย สะทอน แนวคดทเปนระบบอยางครบถวน ทรงมองปญหาในองครวมทรงหาวธการตางๆ ใหสามารถนำนำมา ใชเพอบรรเทาความเดอดรอน และการพฒนาอาชพใหประชาชนอยในฐานะพอมพอกน และสราง ความมนคงในการดำเนนชวตใหแกพสกนกรชาวไทยทวประเทศอยางมนคงและยงยน

(๒) การพฒนาทรพยากรดน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มแนวพระราชดำรเพอแกไขปญหาเรองทรพยากรทดน ทงในแง ของปญหาดนทเสอมโทรมขาดคณภาพ และการขาดแคลนทดนทำกนสำหรบเกษตรกร ซงแนวพระราชดำร เก ยวกบทรพยากรดนทสำคญไดแก การจดการและพฒนาทดน ทรงนำวธการปฏรปทดนมาใช ในการจดและพฒนาทดนทเปนปาเสอมโทรม ทงราง วางเปลา นำมาจดสรรใหแกเกษตรกรทไรททำกนได

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 279 11/20/13 2:38:10 AM

280

ประกอบอาชพในรปของหมบานสหกรณ และโครงการจดและพฒนาทดนในรปแบบอนๆ และจดสรร พ นททำกนตามแนวพ นทรบนำจากโครงการชลประทาน นนคอจะตองดำเนนโครงการเก ยวกบ การพฒนาทดนเพอการเกษตรควบคไปกบการพฒนาแหลงนำ

การพฒนาและอนรกษดน เพอปรบปรงประสทธภาพการผลตทางการเกษตรใหสงขนหรอ รกษาไวไมใหตกตำ เชน การวจยและการวางแผนการใชทดน เพอใหมการใชประโยชนทดนอยางม ประสทธภาพและเหมาะสมกบลกษณะสภาพดน การศกษาเพออนรกษ บำรงรกษา และฟนฟดน โดยวธสวนใหญเปนวธการตามธรรมชาตทพยายามสรางความสมดลของระบบนเวศและสภาพแวดลอม รวมถงอนรกษและฟนฟดนทมสภาพธรรมชาตและปญหาทแตกตางกนไปในแตละภมภาค เชน ทรงใช “ทฤษฎแกลงดน” เพอแกปญหาดนเปรยว อนรกษดนดวยหญาแฝก ซงเปนวธงายๆ ประหยดคาใชจาย และเกษตรกรกสามารถทำไดดวยตนเอง การหมดน เพอใหดนมความชมชนจลนทรยทำงานไดด ทำให เกษตรกรสามารถเพาะปลกพชไดผลผลตทดขน และมรายไดเพยงพอเลยงตนเองได

การดำเนนการเกยวกบกรรมสทธทดน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานแนวทาง การจดการทรพยากรทดนและปาไม สำหรบทดนปาสงวนทเสอมโทรมและราษฎรไดเขาไปทำกนอยแลว โดยใหภาครฐดำเนนการใหกรรมสทธ แกราษฎรในการทำกนไดอยางถกตองตามกฎหมาย ตาม ความเหมาะสมของสภาพพนทนนๆ แตไมสามารถซอขายได เชน ใหหนงสอรบรองสทธทำกน (สทก.) แบบสามารถเปนมรดกตกทอดแกทายาทใหทำกนไดตลอดไป ดวยวธการนจะชวยใหราษฎรมกรรมสทธทดน เปนของตนเองและครอบครวโดยไมอาจนำทดนนนไปขาย และจะไมไปบกรกพนทปาสงวนอนๆ อก

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 280 11/20/13 2:38:12 AM

281

(๓) การพ ฒนาและอน ร กษ ทรพยากรปาไม และทรพยากรชายฝง ทะเล

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงเหนความสำคญของปญหาปาไม และทรพยากรชายฝงทะเลเสอมโทรม ซ งส งผลกระทบตอป ญหาดานอ นๆ ไม เฉพาะแตป ญหาเร องดน และนำ เทานน หากโยงใยถงปญหาทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง คณธรรม และระบบนเวศ ดวยเหต ดงกลาวทำใหแนวพระราชดำรในการแกไขปญหาปาเสอมโทรมไดทรงรวมงานพฒนาทเกยวเนองทงหมด เขาไปทำงานในพนทอยางประสานสมพนธกน ดงพระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เมอวนท ๕ ธนวาคม ๒๕๒๑ ความตอนหนงวา

“...ธรรมชาตแวดลอมของเราไมวาจะเปนแผนดนปาไมแมนำทะเลและอากาศมไดเปนเพยงสงสวยๆงามๆเทานนหากแตเปนสงจำเปนสำหรบการดำรงชวตของเรา และการคมครองสงแวดลอมของเราไวใหดน กเทากบเปนการปกปกรกษาอนาคต ไวใหลกหลานของเราดวย...”

ทงน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ มแนวพระราชดำร ดานการปาไม จำแนกได ดงน

การอนรกษปาและสงแวดลอม ไดแก การรกษาปาตนนำ โดยใช “ทฤษฎปาเปยก” การจดการ เรองนำและการสรางความชมชนในบรเวณพนท อนรกษ โดยการสรางฝายชะลอความช มช น หรอ Check Dam การจายปนนำ โดยการทำทอสงและลำเหมอง ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนการใชวสดในพนททหางายและประหยดเปนหลก การอนรกษทรพยากรปาไม โดยจดใหม การเพาะเลยงขยายพนธใหแพรหลาย รวมทงสงเสรมใหราษฎรเลยงสตวปาเปนอาชพ การรกษาปาชายเลน โดยปลกปาไมชายเลนดวยการอาศยระบบนำขนนำลงในการเตบโต

การฟนฟสภาพปาและการปลกปา แนวพระราชดำรในการฟนฟสภาพปาและการปลกปา ไดแก การปลกปาในใจคน โดยสงเสรมใหราษฎรมสวนรวมในกจกรรมการปลกปา เชน โครงการพฒนา พนทลมนำหวยบางทรายตอนบนอนเนองมาจากพระราชดำร จงหวดมกดาหาร และโครงการพฒนา

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 281 11/20/13 2:38:19 AM

282

พ นท ล มน ำแม อาวอ น เน อ งมาจากพระราชดำร จงหวดลำพน การปลกปา ๓ อยาง ใหประโยชน ๔ อยาง การปลกปาทดแทน และ การปลกปาโดยไมตองปลก เชน โครงการศกษาวธการฟ นฟทดน เส อ ม โทรม เขาชะง มอ น เน อ ง มาจากพระราชดำร ตำบลเขาชะงม อำเภอโพธาราม จงหวดราชบร

การพฒนาเพ อใหช มชน อย ร วมกบปาอยางย งยน ทรง

สงเสรมใหราษฎรมสวนรวมในกจกรรมการปลกปา และจดการทรพยากรดวยตนเอง ตลอดจน เสรมสรางคณธรรมและจตสำนกแกราษฎรใหรวมกนดำเนนการ ซงชาวบานเหนและสมผสได เนองจากไดรบประโยชนจากความอดมสมบรณของปา ดน และนำ ทรงสงเสรมใหราษฎรชวยกนอนรกษปา และอยรวมกบปาไดอยางเกอกล เชนโครงการ “ปาไมหมบาน” เพอใหราษฎรเพาะตนกลาใหแกราชการ และโครงการทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ พระราชทานเพอฟนฟสภาพปาใหอดมสมบรณ ใหคนอยรวมกบปาไดอยางสนต ไดแก โครงการปารกนำ โครงการบานเลกในปาใหญ โครงการอาสาสมคร พทกษปา โครงการพระราชดำรหาดทรายใหญ โครงการอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปาในพนท ปารอยตอ ๕ จงหวด โครงการคนชวตกลวยไมไทยสไพรพฤกษอนเนองมาจากพระราชดำร โครงการ คนชางสธรรมชาต ทรงจดตงสถานเพาะเลยงและขยายพนธสตวปา กระจายอยทกภมภาค ทวประเทศ อนเปนการสานตอพระราชปณธานในการพฒนาและอนรกษทรพยากรปาไมและสตวปาใหคงอยตอไป

นอกจากน สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ยงมพระราชดำรใหเพาะพนธปลาไทยเพอ ปลอยในแหลงนำธรรมชาต เพอใหเปนแหลงอาหารโปรตนของราษฎรในทองถน และมพระราชดำร ใหรวมกนปกปองและฟนฟปาชายเลนของไทยใหมสภาพอดมสมบรณ และรกษาความสมดลของระบบนเวศชายฝงทะเลใหกลบคนมา โดยทรงจดตงโครงการตางๆ เชน โครงการฟนฟและอนรกษปาทงทะเลอนเนองมาจากพระราชดำร โครงการศกษาความหลากหลายและนเวศวทยาของหงหอยในประเทศไทยในพระราชดำร ทรงจดตงสถานอนรกษพนธเตาทะเล ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงจงหวดประจวบครขนธ และโครงการเพาะพนธหอยมกจาน เปนตน

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 282 11/20/13 2:38:23 AM

283

(๔) การพ ฒนาพลงงาน ทดแทน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงหวงใยเร องการนำทรพยากร ธ ร ร ม ช า ต ท ม อ ย ใ น โ ล ก ม า ใช โดยเฉพาะนำมนเช อเพลงซ งนบวนจะคอยๆ หมดไป จงทรงใหความ สนพระราชหฤทยเก ยวกบพลงงาน ทดแทน ทจะนำมาใชภายในประเทศ

และชวยเหลอใหเกษตรกรลดตนทนการผลต รวมทงสามารถผลตพลงงานขนมาใชไดเอง กอนทจะ เกดภาวะนำมนขาดแคลน

พระองคจงทรงรเรมการศกษาวจยเรองพลงงานทดแทนรปแบบตางๆ ผานโครงการสวนพระองค สวนจตรลดา อยางเปนรปธรรมมาอยางตอเนองกวา ๓๐ ป โดยมพระราชดำรใหนำพชผลการเกษตร มาผลตเปนพลงงานทดแทน เพอใหคนไทยพงตวเองไดในดานพลงงาน รวมทงรองรบปญหาราคาพชผล เกษตรตกตำ ตลอดจนเปนการนำเศษวสดเหลอใชมาทำประโยชนใหคมคาทสด และสรางระบบนเวศ ใหเกดความสมดล ดงพระราชดำรสพระราชทานแกเอกอครราชทตไทยและกงสลใหญไทยทวโลก ทเขาเฝาฯ เนองในโอกาสประชมประจำป เมอวนท ๑๖ สงหาคม ๒๕๔๘ ความตอนหนงวา

“...การทนำมนแพงขนคนซอกตกใจเพราะวานำมนนนเปนสงทจะชวยใหทำมา หากนได และถานำมนแพงแลวคาตอบแทนในอาชพมนคงท หรอคาใชจายมากขน แตรายไดนอยลงอยางนบางคนเกอบจะอยไมได ฉะนน จะตองคนควานำมนเชอเพลง ทดแทนทราคาถก... เรองพลงงานทดแทนนนเปนการนำพชมาทำพลงงานทดแทน และมหลายชนดศกษามาหลายสบป ไมใชเพงจะมาทำตอนนำมนแพงขนครงละ๔๐ สตางค… สำหรบเชอเพลงทจะไดจากดนโดยการปลกนน กตองใหสามารถปลก ในราคาทประหยด...”

ดวยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเลงเหนถงความสำคญของแหลงพลงงานทดแทน จงไดจดทำโครงการตางๆ เชน ผลตแกสชวภาพจากมลโค การวจยและพฒนาโรงงานแปรรปปาลมนำมน หรอไบโอดเซล การผลตแกสโซฮอล พลงงานทดแทนนำมนเบนซน โดยบรษท ปตท. จำกด (มหาชน) รวมกบโครงการสวนพระองคฯ ผลตและจำหนายนำมนแกสโซฮอล ซงเปดจำหนายแกประชาชน ทวไป และภายในเวลาไมก ป นำมนแกสโซฮอลไดรบความนยมในหมประชาชนอยางกวางขวาง เปนพลงงานสำคญในปจจบน ซงนอกจากชวยลดการนำเขานำมนไดสวนหนงแลวยงชวยลดมลพษ ในอากาศไดอกดวย

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 283 11/20/13 2:38:24 AM

284

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสงเสรมการใช พลงงานทดแทนอนๆ ดวย เชนการใชพลงงานนำใหเปน ประโยชน โดยมพระราชดำรเกยวกบการสรางเขอนและ โรงไฟฟาพลงนำขนาดเลก เพอกกเกบนำไวใชประโยชน และสรางกระแสไฟฟาใหชมชนในละแวกใกลเคยง และ ในพ นทชนบทหางไกล รวมทงม พระราชดำรเก ยวกบ การพฒนาพลงงานลมซงสวนใหญนำมาใชในการสบนำ เชน มพระราชดำรใหปลกปาดวยการนำพลงงานลมมาใชสบนำ ขนไปบนภเขา เพอใหดนมความชมชน สรางสภาพแวดลอม ทเหมาะแกการเจรญเตบโตของตนไม โดยทรงนำไปใชประโยชน ในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรเปนจำนวนมาก

นอกจากน กระทรวงพลงงาน ไดสนองพระราชดำรพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงสน พระราชหฤทยในการนำพลงงานจากแสงอาทตยมาใชประโยชน ดวยการตดตงระบบเซลลแสงอาทตย ผลตกระแสไฟฟาในโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรตางๆ เชน โครงการฟารมตวอยางบานพระกำ จงหวดราชบร โครงการศนยศลปาชพเกาะเกด จงหวดพระนครศรอยธยา สถานพฒนาเกษตรทสง ตามพระราชดำร ดอยมอนลาน จงหวดเชยงใหม และโรงเรยนจตรลดา เปนตน

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 284 11/20/13 2:38:25 AM

285

๔. มงสความพอเพยงเพอกาวสการพฒนาอยางยงยน

แนวพระราชดำร “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวได พระราชทานใหแกปวงชนชาวไทยนำไปปฏบต สะทอนถงสายพระเนตรอนยาวไกลในการพฒนา ประเทศเพอกาวสการพฒนาอยางยงยน โดยทรงสงสญญาณเตอนคนไทยตลอดมาถงวกฤตเศรษฐกจ ความเสอมของสงคม และความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนเปนผลมาจาก การพฒนาทมงเนนแตตวเลขการเตบโตทางเศรษฐกจ ซงเปนการเตบโตในเชงปรมาณเปนหลก จนนำพา ใหประเทศตองเผชญกบภาวะวกฤตทางเศรษฐกจหลายครง

ผลสำเรจของโครงการพฒนาประเทศตามแนวทางของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงปฏบตอยางสมำเสมอ ตอเนองยาวนานใหประชาชนชาวไทยรบรมาโดยตลอด แสดงใหเหนวาทกโครงการพฒนาของพระองค ลวนใหความสำคญกบการพฒนาอยางเปนองครวม โดยยดพนท ภารกจ และการมสวนรวมของ ประชาชนเปนทต ง และมงสรางความสมดลของเศรษฐกจ สงคม และทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม นำสความสขของประชาชนในพนท จงเปนตวอยางของการพฒนาประเทศสความยงยน ทประชาชนชาวไทยทกภาคสวนควรดำเนนตามเบองพระยคลบาท โดยนอมนำแนวพระราชดำร “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนวถการดำรงตน ใหสามารถพงตนเองไดอยางมนคง และ รวมกนพฒนาประเทศอยางยงยน อนเปนผลดทงตอตนเองและประเทศชาตสบตอไป

56-06-098_246-285_V-SCG.indd 285 11/20/13 2:38:28 AM

“...วชาการกบความคดเปนปจจยสำคญคกน

สำหรบใชในการทำงานใหญๆ ของสวนรวม

ความคดทจะชวยใหนำเอาวชาการมาใชเปนประโยชนไดแทจรงนน

จะตองเปนความคดทกระจางแจมใส และมนคงอยในความถกตอง

เทยงตรงตามเหตผลและความยตธรรมอนจดเปนปญญา

นอกจากนนยงไดกลาวดวยวา

การฝกปญญาจำเปนตองพากเพยรปฏบตจรงๆ

ใหเกดเปนนสย ปญญาจงจะถาวรมนคง

เมอทำใหปญญาเกดขนไดเปนปรกตแลว

กจะสามารถจำแนกความจรงความเทจ ความดความชว ไดโดยถกตอง

และจะเกดความนยมยดมนในความด

มความรสกผดชอบ มความออมอด

งดเวนในการกระทำอนเปนทจรตไดโดยอตโนมต

ความดความเจรญกจะเพมพนขนมาเอง...”

พระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยรามคำแหง

ณ อาคารใหม สวนอมพร๒๘ ตลาคม ๒๕๒๑

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 286 11/20/13 2:22:02 AM

๕ สจธรรมแหงแนวพระราชดำร

เพอประโยชนสขของปวงชนชาวไทย

อยางยงยน

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 287 11/20/13 2:22:10 AM

288

สวนท ๕บทสรป

สจธรรมแหงแนวพระราชดำร

เพอประโยชนสขของปวงชนชาวไทยอยางยงยน

ทรงเรมวางรากฐานนำส “การพฒนาอยางยงยน”

ยอนไปเมอ ๖๗ปกอน ในขณะททรพยากรธรรมชาตของประเทศตางๆ ทวโลกยงอดมสมบรณธรรมชาตยงคงดำเนนไปอยางเปนวฏจกร จนมนษยสามารถพยากรณปรากฏการณทจะเกดขนไดอยาง แมนยำ รวมทงสงแวดลอมรอบตวเรายงนารนรมย คนสวนใหญจงไมคำนงถงการอยรวมกบธรรมชาต อยางอาศยเกอกลกนแตพระมหากษตรยและพระราชนของประเทศไทยทรงมองการณไกลถงผลราย ของการใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟมเฟอย และความจำเปนทจะตองอยรวมกบธรรมชาตอยาง อาศยเกอกลกน จงทรงเรมวางรากฐานเพอนำส “การพฒนาอยางยงยน” ซงเปนคำทบญญตขนมา ในภายหลงโดยทรงใหความสำคญกบการพฒนาในทกดานและทกมตทงเศรษฐกจสงคมและทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมประชาชนเปนเปาหมายของการพฒนา เพอใหเกดความอยดกนดและมความสขอยางยงยน

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 288 11/20/13 2:22:11 AM

289

ตลอดระยะเวลากวา ๖๗ป ภายหลงจากทรงครองสรราชสมบต พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงทรงมงมนปฏบตพระราชกรณยกจนานปการเคยงคกน มาตลอด พรอมดวยพระบรมวงศานวงศทกพระองค ทรงดำเนนการทกวถทางดวยนำพระราชหฤทย ททรงรกและหวงใยราษฎรของพระองคเหมอน “พอและแมทรกและหวงใยลกอยตลอดเวลา” โดย เสดจพระราชดำเนนไปทรงงานในทกหนแหงซงสวนใหญเปนพนททรกนดารไมวาจะเปนปาลกขนเขา หรอตองทรงพระดำเนนฝาหนองนำและลำธารอนยากลำบากเพอชวยขจดปดเปาความทกขยากเดอดรอน ในทกๆ เรองของราษฎร โดยเฉพาะผยากไรและดอยโอกาส ดวยพระวรยะอตสาหะและตรากตรำ พระวรกายอยางไมทรงเหนแกความเหนดเหนอยและมไดทรงยอทอตอความยากลำบากจนอาจกลาวไดวา“ทรงรวมทกขรวมสขกบประชาชน”อยางแทจรงเพอนำพาประเทศไทยใหเจรญกาวหนาและประชาชน มความผาสกรมเยนสมดงพระราชปณธานทพระราชทานพระปฐมบรมราชโองการเมอวนท๕พฤษภาคม๒๔๙๓ความวา

“เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

พระปฐมบรมราชโองการนมความหมายลกซงแสดงถงพระราชปณธานตงมนทจะทรงอทศบำเพญ พระราชกรณยกจ เพอใหเกดความรมเยนเปนสขทวแผนดน ทรงศกษา คนควา ทดลอง และคดคน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรเปนจำนวนมากเพอชวยเหลอเหลาพสกนกรใหพนจากความยากจน ไปสความพออยพอกนและมความสขขณะเดยวกนทรงอนรกษพทกษรกษาและแกไขปญหาทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมของแผนดนตงแตทองฟา ผนดน จรดใตทองทะเล เพอความสมดลของ สรรพชวตใหมความยงยน

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 289 11/20/13 2:22:14 AM

290

สจธรรมแหงการทรงงาน เพ อความอยดมสขของ ประชาชน

การท พระบาทสมเดจ พระ เจ าอย ห ว และสม เด จ พระนางเจาฯพระบรมราชนนาถเสดจพระราชดำเน นไปทรง เย ยมเยยนราษฎรทวประเทศพระองคม พระราชประสงค ทจะทรง “เขาใจ และเขาถง”

ความเดอนรอนและความตองการของราษฎร เพอทจะทรงใชทรพยากรทงหลายทงปวงทพระองค มอยมาชวยเหลอ หรอ“พฒนา” เพอตอบสนองความตองการของประชาชน ยกระดบคณภาพชวต ความเปนอยใหพนจากความยากจน โดยทรงยดหลกการสำคญคอ ความสอดคลองกบภมสงคม ทแตกตางกน และจะตองสรางความเขมแขงใหคนในชมชนทจะเขาไปพฒนามสภาพพรอมทจะรบ การพฒนารวมทงทรงยดหลกการมสวนรวมของทกภาคสวนและใหถอประโยชนสวนรวมเปนสำคญ

หลกการสำคญของพระองคทรงคำนงถงความสอดคลองเกอกลกนระหวางการพฒนาและการ อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางเครงครดมาตลอด ทรงเขาพระราชหฤทยอยางถองแท ถงธรรมชาตและสภาวะตามธรรมชาต ตลอดจนความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต จงทรงนำ ความรจรงในความเปนไปแหงธรรมชาตและกฎเกณฑของธรรมชาตมาใชในการแกไขปญหาและปรบปรง เปลยนแปลงสภาวะทไมปกตใหเขาสระบบปกต ทรงใชหลก “ธรรมชาตชวยธรรมชาต” อนเปนการ แกไขปญหาอยางยงยน โดยทรงใชหลกอธรรมปราบอธรรม คอการใชสงทไมพงปรารถนามาหกลางกน ใหมผลออกมาเปน “ธรรม” ได ตลอดจนทรงอนรกษทรพยากรปาไมใหคนอยรวมกบปาไดอยางยงยน โดยการใชวธปลกปาในใจคนและใชหญาแฝกแกไขปญหาดนพงทลาย

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใช“การบรหารแบบบรณาการ”โดยทรงมวธคดอยางเปนระบบ ครบวงจรทำตามลำดบขนและจดบรการรวมทจดเดยวเพออำนวยความสะดวกและประโยชนแกประชาชน และไมวาจะทรงงานใดกตามพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมงมนทจะชวยเหลอประชาชนใหมคณภาพ ชวตทดขนจงทรงทำทกวถทางเพอ“มงผลสมฤทธ”เปาหมายทยงใหญของพระองคคอความอยดมสข ของประชาชนไมทรงคำนงถงผลกำไรทเปนตวเงนไมทรงยดตดตำราเปนการพฒนาทอนโลมและรอมชอม กบสภาพแหงธรรมชาต และสภาพของสงคมจตวทยาแหงชมชน และหวใจสำคญของการทรงงานคอ พระองคโปรดทจะทำสงทยากใหกลายเปนงายซงเปนหลกสำคญในการพฒนาของทกโครงการ

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 290 11/20/13 2:22:15 AM

291

พระบาทสมเดจพระเจาอย หว มพระราชดำรวา การพฒนากคอการทำสงครามกบ ความยากจน หากสามารถชวยใหประชาชนมความกนดอยดได จงจะถอไดวาประสบความสำเรจ เปน“ชยชนะของการพฒนา”อยางแทจรงพระองคจงทรงงานอยางหนกในการตอสกบความยากจน เพอยกระดบชวตความเปนอยของราษฎร ใหสามารถพงตนเองได อนจะนำไปสการเปนประชาธปไตย อยางแทจรง

พระราชทาน“ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”เสนทางสความยงยน

จดหมายของการพฒนาทมพระราชประสงคใหประชาชนมความ“กนดอยด” หรอ “พออยพอกน” นน เปนพระราชดำรสททรงชแนะใหประชาชนนำมาเปนแนวทางการดำเนนชวตมาเกอบ ๔๐ ปแลวและตอมาพระราชทานใหใชคำวา“ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”โดยในปจจบนไดมภาคสวนตางๆนอมนำไปปฏบตเปนจำนวนมาก

การพฒนาประเทศตามหลกเศรษฐกจพอเพยงนน คอการพฒนาทต งอยบนพ นฐานของ ทางสายกลางและความไมประมาทโดยคำนงถงความพอประมาณ ความมเหตผล การมภมคมกนในตวทด ตลอดจนใชหลกวชาความร มคณธรรม ดำเนนชวตดวยความเพยรอยางรอบคอบประกอบการวางแผนการตดสนใจและในการกระทำทำงานอยางมความสขรรกสามคคกจะนำไปสความกาวหนา อยางสมดล มนคง และยงยนพรอมรบตอการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 291 11/20/13 2:22:18 AM

292

ประโยชนสขอยางยงยนจากโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร

การทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถเสดจพระราชดำเนน ไปทรงเยยมเยอนราษฎรทวประเทศ เปนการทรงงานเพ อรบทราบทกขส ข และปญหาความ เดอดรอนทแทจรงของประชาชน ดวยการศกษาขอมลจากสภาพความเปนอยและวถชวตทแทจรง ตามสภาพทางภมศาสตรและภมสงคมของแตละภมภาค เพอสามารถแกไขปญหาไดอยางตรงจดจนมคำกลาววา“ไมมทไหนในประเทศไทยททงสองพระองคเสดจฯ ไปไมถง”

นบเปนการทรงงานอยางหนกเพ อตอสกบความยากจน ความดอยโอกาสทางการศกษา และสาธารณสข ซงทำใหราษฎรจมอยกบความทกขยาก พระองคทรงยนพระหตถไปโอบอม และดงเขาเหลานนขนมาใหไดพบกบความสขในชวตอยางยงย น ตอมาไดขยายไปสโครงการ พฒนาดานตางๆ ครอบคลมวถชวตทกดานของประชาชน ซงขอยกตวอยางโครงการ อนเนอง มาจากพระราชดำรท น บเป นโครงการแรกท สำคญในพระบาทสมเดจพระเจาอย หว และ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ รวมทงผลสำเรจทนำสการพฒนาอยางยงยนพอสงเขป ดงน

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรแหงแรกคอ โครงการถนนหวยมงคล อำเภอหวหนจงหวดประจวบครขนธพระราชทานเมอป๒๔๙๕เพอใหราษฎรใชสญจรและนำผลผลตออกมาจำหนายยงชมชนภายนอกไดสะดวกปถดมาไดพระราชทานโครงการพฒนาแหลงนำแหงแรก โดยมพระราชดำร

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 292 11/20/13 2:22:18 AM

293

ใหสรางอางเกบนำเขาเตา อำเภอ หวหน จงหวดประจวบครขนธ และ ในป ๒๔๙๘ มพระราชดำรใหศกษา ทดลองการทำฝนเทยมหรอฝนหลวง เพอแกไขปญหาความแหงแลงใหแก พสกนกร ทรงใชความวรยะอตสาหะ ถง ๑๔ ปจงประสบความสำเรจในป๒๕๑๒ หลงจากนนไดพระราชทาน ฝนหลวงเพอแกไขปญหาความแหงแลง ใหแกราษฎรจวบจนถงปจจบน

ป ๒๕๐๖ ไดพระราชทาน โรงเรยนเจาพอหลวงอ ปถมภ ๑ท บ านแม วดอยป ย ตำบลหางดงจงหวดเชยงใหมเพอใหการศกษาแกเดกชาวเขาซงนบเปนโรงเรยนพระราชทานแหงแรกและป๒๕๐๘สมเดจพระจกรพรรดอากฮโต ทลเกลาฯ ถวายปลานล จงทรงทดลองเลยงในสวนจตรลดา จนไดผลด จงพระราชทานปลานลแกประชาชน เพอเปนแหลงอาหารโปรตนท สำคญ จนถงวนนปลานล ไดกลายเปนปลายอดนยมของคนไทยทเดยว

ป ๒๕๑๒ มพระราชดำรพฒนาใหชาวเขาปลกกาแฟแทนฝน จากนนไดเสดจฯ ไปทรงแนะนำ และทรงใหความชวยเหลออยางตอเนอง โดยในป ๒๕๑๕ ไดพระราชทานความชวยเหลอชาวเขาและ ชาวไรดานเกษตรกรรม และจดใหมตลาดรบซอผลผลตทางการเกษตรในราคายตธรรม อกทง ทรงจดตงโรงงานหลวงอาหารสำเรจรปท๑ณอำเภอฝางซงนบเปนโรงงานหลวงพระราชทานแหงแรก จากนนสนคาภายใตชอ“ดอยคำ”กแพรหลายในประเทศไทยมาอยางตอเนอง

ป ๒๕๑๖ทรงเปดโรงเรยนรมเกลาแหงแรกทบานหนองแคน ตำบลดงหลวง จงหวดนครพนม อนเปนการพฒนาเพอเสรมความมนคงของประเทศโดยขณะนนเปนทางผานของผกอการรายคอมมวนสต และไดพระราชทานพระราชดำรสอนเปนทมาของยทธศาสตร“เขาใจเขาถงพฒนา”และในป๒๕๑๘พระราชทานพระราชทรพยใหจดสรางสหกรณการเกษตรหบกะพงอนเปนสหกรณการเกษตรอนเนองมาจากพระราชดำรแหงแรกกอนทจะมสหกรณการเกษตรเกดขนอกมากมายในเวลาตอมา

ป๒๕๑๙ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหตงมลนธสงเสรมศลปาชพพเศษในพระบรมราชนปถมภซงภายหลงเปลยนชอเปน“มลนธสงเสรมศลปาชพในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ”

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 293 11/20/13 2:22:19 AM

294

เพอสงเสรมงานศลปาชพใหเปนอาชพเสรมแกราษฎรรวมทงทรงกอตงโรงฝกศลปาชพสวนจตรลดาและ ศนยศลปาชพทวประเทศโดยมการดำเนนงานนบตงแตนนเปนตนมาจนถงปจจบนชวยใหราษฎรมรายไดดจนบางครอบครวยดเปนอาชพหลก

ป ๒๕๒๒ มพระราชดำรใหจดตงศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรแหงแรก ทเขาหนซอนอำเภอพนมสารคามจงหวดฉะเชงเทราเพอเปนตวอยางความสำเรจในดานการเกษตรกรรม และการพฒนาอาชพใหแกเกษตรกรและผทสนใจนำไปประยกตใช ซงตอมาไดพระราชทานศนยศกษา การพฒนาฯในภาคตางๆรวมเปน๖แหงจนถงป๒๕๕๖มผลการศกษาวจยถง๑,๒๔๐เรอง

ป ๒๕๒๕ มพระราชดำรใหจดต งโครงการปารกนำ เร มทดลองเปนคร งแรกทบ านนำต ว อำเภอสองดาว จงหวดสกลนคร เพอฟนฟสภาพปาทเสอมโทรมใหเปนบรเวณตนนำลำธาร กกเกบนำ ไวใชประโยชน และอนรกษทรพยากรปาไมเดมไว ขณะเดยวกนกปลกปาเสรมดวย โดยราษฎรเปน ผลงแรงปลกและดแลบำรงเลยงบนพนดนททรงซอและทรงเชาพระราชทานรวมทงพระราชทานเงนเดอน แกราษฎรผยากจนทเขารวมโครงการชวยใหมอาชพและรายไดเลยงครอบครวเกดความรกและหวงแหน ทรพยากรปาไม โครงการนไดขยายไปอกหลายพนท มราษฎรเขารวมโครงการและถวายทดน เปนจำนวนมาก

ป ๒๕๓๑ มพระราชดำรใหพฒนาบรเวณวดมงคลชยพฒนา จงหวดสระบร เพอศกษาและจดทำ เปนศนยสาธตการทำเกษตรทฤษฎใหมอยางเปนรปธรรม เพอใหเกษตรกรนำไปประยกตใชในพนท

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 294 11/20/13 2:22:19 AM

295

ของตนเองซงนบเปนจดกำเนด ของเกษตรทฤษฎใหมแหงแรก ประชาชนไดใชเปนทศกษาดงาน จนเกดความเขาใจและนำไปประยกตใชในพนทของตนเอง เปนจำนวนมาก

ป๒๕๓๔มพระราชดำร ใหศกษาและใชประโยชนจาก หญาแฝกเพ ออนรกษดนและ นำ จนถงปจจบนมการสงเสรม และรณรงคการใชหญาแฝก ไปแลว๔,๕๐๐ลานกลาอนรกษดนและนำในพนทกวา๑๐ลานไรทวประเทศและมการวจยเกยวกบ การใชประโยชนจากหญาแฝกกวา๒๐๐เรอง

ป๒๕๓๕เสดจฯไปสำรวจพนทกอสรางอางเกบนำลำพะยงจงหวดกาฬสนธสงเสรมใหราษฎร พฒนาอาชพการเกษตรทฤษฎใหม และระหวางป๒๕๔๖ -๒๕๔๙ ไดพฒนาใหมความจมากขน และ ผนนำจากอางเกบนำหวยไผมาเพมเตมใหพนทลมนำลำพะยง และไดพระราชทานภาพรางฝพระหตถ ตวยกยอ เปนแนวทางพฒนาลมนำกำ จงหวดสกลนคร-นครพนม โดยการสรางประตระบายนำ เปนตอนๆกกเกบนำไดรวม๖๘.๓ลกบาศกเมตรชวยเหลอพนทการเกษตรได๑๖๕,๐๐๐ไร

นอกจากนมพระราชดำรใหจดตงโครงการบานเลกในปาใหญแหงแรก ทบานทนสมยตำบลมหาชยอำเภอปลาปากจงหวดนครพนมเพอใหคนปาและสตวปาสามารถอยรวมกนไดอยางอาศยเกอกลกน พรอมทงสงเสรมอาชพเสรมใหกบประชาชนเพอมรายไดเพยงพอตอการเลยงครอบครวและมความเปนอย ทดขน ซงชวยใหประชาชนหยดการบกรกทำลายปาไม และชวยดแลรกษาใหมสภาพสมบรณดงเดม จนปจจบนไดขยายการดำเนนงานไปในหลายพนทชวยรกษาทรพยากรธรรมชาตใหคงอยบนแผนดนไทย

ป ๒๕๓๖ มพระราชดำรใหพฒนาลมนำปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช แกปญหานำเคม รกเขาไปในลำนำฟนฟพนทการเกษตรและนาราง๑.๙ลานไรแบงเขตทำกนระหวางการเลยงกงทใชนำเคม และการเกษตรทใชนำจดอนเปนการแกไขปญหาความขดแยงของคนในพนทนอกจากนมพระราชดำร ใหสรางเขอนขนดานปราการชล จงหวดนครนายกความจ๒๒๔ลานลกบาศกเมตรแกปญหานำทวมชะลางดนเปรยวและชวยเหลอพนทการเกษตร๑๘๕,๐๐๐ไร

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 295 11/20/13 2:22:20 AM

296

ป ๒๕๓๗ มพระราชดำรใหพฒนาลมนำหวยบางทราย จงหวดมกดาหาร โดยสรางอางเกบนำ๗ แหง ความจรวม ๒๔.๕ ลานลกบาศกเมตร สงนำได ๘,๙๐๐ ไร พฒนาอาชพแบบบรณาการและ ฟนฟปาไม และจดตงศนยพฒนาการเกษตรภสงห จงหวดศรสะเกษ ชวยเหลอการประกอบอาชพ ของราษฎรในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง อกทงพระราชทานโครงการศนยพฒนาและ บรการดานการเกษตร (หลก ๒๒) นครหลวงเวยงจนทร สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) เพอใหบรการดานความร ปจจยการผลต พฒนาอาชพและคณภาพชวตประชาชนลาว ๙ หมบาน เปนการขยายผลการพฒนาสสากล และสรางความสมพนธระหวางประเทศใหแนนแฟน ยงขนตอมาสปป.ลาวไดขยายผลโครงการไปยงแขวงอนๆทวประเทศ

ป๒๕๔๒มพระราชดำรใหสรางเขอนปาสกชลสทธ จงหวดลพบรความจ๙๖๐ลานลกบาศกเมตรชวยเหลอพ นทการเกษตร ๑๗๔,๕๐๐ ไร รวมทงชวยบรรเทาปญหานำทวมในพนทภาคกลาง ตอนลาง และกรงเทพฯและโปรดเกลาฯ ใหกองทพภาคท ๓ จดตงหมบานยามชายแดนแหงแรกขน ในพนทบานมะโอโคะอำเภออมผางจงหวดตากและบานปางคองอำเภอปางมะผาจงหวดแมฮองสอนเปนหมบานจดตงใหมบนเขา เพอใหชาวเขาทอยตามแนวชายแดนรวมปกปองรกษาประเทศ ดวยการใหความชวยเหลอในดานตางๆทงทอยอาศยและการพฒนาอาชพ และตอมาจดตงเพมเตมอก๓ แหงในจงหวดแมฮองสอนไดชวยสรางความผาสกใหแกราษฎรชาวเขาอกทงสรางสำนกรกปาและทสำคญยง คอชวยปกปองรกษาแผนดนไทยตามแนวชายแดนเปนอยางด

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 296 11/20/13 2:22:20 AM

297

ป๒๕๔๖มพระราชดำรใหสรางเขอนแควนอยบำรงแดน จงหวดพษณโลกความจ๙๓๙ลาน ลกบาศกเมตรชวยเหลอพนทการเกษตร๗๕,๐๐๐ไรและบรรเทาปญหานำทวมในพนทจงหวดพษณโลก และภาคเหนอตอนลาง นอกจากน มพระราชดำรใหจดตงโครงการสถานพฒนาการเกษตรทสง ตามพระราชดำรภพยคฆ ณอำเภอเฉลมพระเกยรตจงหวดนานขนเปนแหงแรกโดยขณะนมจำนวน ๑๗แหงกระจายอยใน๖จงหวดทางภาคเหนอชวยสรางความผาสกใหแกราษฎรในพนทเปนอยางมาก ชาวไทยภเขาไดมอาชพเกษตรตามหลกวชาการแผนใหม ทดแทนการทำไรเลอนลอย มอาชพ รายไดและความเปนอยดขนตลอดจนมสวนรวมฟนฟอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ป๒๕๕๔-๒๕๕๕นอกจากโครงการทมพระราชดำรดงตวอยางขางตนยงมโครงการททรงรบ ฎการาษฎรไวเปนโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรอกเปนจำนวนมากโดยในชวงป๒๕๕๔-๒๕๕๕มจำนวน๗๙โครงการกระจายอยในจงหวดตางๆทกภมภาค

๔,๓๕๐โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรไดประมวล โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรดานตางๆจนถงเดอนกนยายน๒๕๕๕รวมแลวมจำนวนถง๔,๓๕๐โครงการ และจะเพมจำนวนขนทกป กระจายอยทวทกภมภาคทกจงหวดของประเทศ ประเภททม

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 297 11/20/13 2:22:21 AM

298

จำนวนมากท ส ดคอโครงการพ ฒนาแหลงน ำ ๒,๙๕๕ โครงการ ซ งสะทอนใหเหนความหมาย ทพระองคมพระราชดำรวา“นำคอชวต” ซงทรงให ความสำคญในเรองการบรหารจดการนำแบบบรณาการ ทงในมตของนำทวมนำแลงและนำเสย

โครงการทมจำนวนมากรองลงมาตามลำดบ ไดแก โครงการพฒนาดานสวสดการสงคมและ การศกษา ๓๙๕ โครงการ โครงการพฒนาสงเสรม ดานอาชพ ๓๒๕ โครงการ โครงการพฒนาแบบ บรณาการและอนๆ๒๓๔โครงการโครงการพฒนา ดานการเกษตร ๑๖๕โครงการโครงการพฒนาดาน สงแวดลอม ๑๔๕ โครงการ โครงการพฒนาดาน คมนาคมและการสอสาร๗๖โครงการและโครงการ พฒนาดานสาธารณสข๕๕โครงการ

หากพจารณาถงการกระจายตวของโครงการ ไปในภมภาคตางๆ แลว ปรากฏวามโครงการในภาคเหนอมากทสดถง ๑,๖๖๐ โครงการ รองลงมาตามลำดบไดแกภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ๑,๐๘๘ โครงการภาคใต ๘๒๒ โครงการภาคกลาง ๗๖๖โครงการและไมระบภาค๑๔โครงการ

โครงการอนเนองมาจากพระราชดำรเหลาน สามารถเขาไปแกไขปญหาทตนเหต เปนตนแบบ และแหลงเรยนรทเขาถงไดงาย สามารถนำไปประยกตใชไดจรง เปนการเรยนรทมรากฐานมาจาก ภมปญญาทองถนของวถชวตและวฒนธรรมไทย แนวพระราชดำรอนเปนสจธรรมแหงการพฒนา เกดจากพระวสยทศนทกวางไกลลมลกและรอบดานทรงแกไขปญหาแบบบรณาการมการใชทรพยากร อยางคมคาจวบจนวนนไดปรากฏผลสมฤทธใหเหนอยางเปนรปธรรมแลวในทกๆดาน

พระมหากษตรยและพระราชนผทรงงานเพอประโยชนสขของปวงชนอยางยงยน

ทกวนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ รวมถง พระบรมวาศานวงศทกพระองค ยงคงทรงงานเพอประชาชนทพระองคทรงรกอยางตอเนอง ผลทไดรบ จากโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรมากมายดงกลาว รวมทงจากการทพระองคทรงรวมมบทบาท

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 298 11/20/13 2:22:25 AM

299

ในการแนะนำแนวทางเพอพฒนาประเทศมาโดยตลอดยอมเปนประจกษพยานวาการทรงงานพฒนาประเทศเพอตอสกบความยากจนของพระองคไดประสบชยชนะแลวอยางงดงาม

จงกลาวไดวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถทรงม พระมหากรณาธคณตอแผนดนไทยและประชาชนชาวไทยอยางใหญหลวง รวมทงยงแผไพศาลไปยง นานาประเทศการทรงงานพฒนาของพระองคไดหยงรากการพฒนาทมนคงและยงยนใหแกประเทศไทย อยางครบถวนในทกๆ ดาน ทงดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมขณะเดยวกน ทรงสอนใหเจาหนาทและประชาชนเกดการเรยนรเพอการพงตนเองอนนำสการพฒนาอยางยงยน

พระราชกรณยกจทงปวงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ ทรงปฏบตดวยพระปรชาสามารถและพระวรยะอตสาหะทอ ญเชญมาเสนอไวในหนงสอเลมน เปนเพยงสวนเสยวเลกนอยของพระราชกรณยกจ แนวพระราชดำร และโครงการพฒนาเทานนซงไดสะทอนใหเหนชดเจนวา “การทรงงานชวยเหลอประชาชนของทงสองพระองค เปนการวาง รากฐานการพฒนาสความยงยนอยางแทจรง”และแมทรงประทบณโรงพยาบาลศรราชยงทรงหวงใย และทรงดแลทกขสขของประชาชนอยตลอดเวลา เปนไปตามพระราชปณธานในพระปฐมบรมราชโองการ ทวา

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 299 11/20/13 2:22:30 AM

300

ในโอกาสอนเปนมหามงคลยงน สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม แหงชาต ขอถวายความจงรกภกด และขอเทดทนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศทกพระองคไวเหนอเกลาเหนอกระหมอม ดวยสำนก ในพระมหากรณาธคณอยางหาทเปรยบมได และขอเชญชวนประชาชนชาวไทยทวทงประเทศ เรยนร ตามรอยพระยคลบาทนอมนำแนวพระราชดำรมาศกษาและยดถอเปนแนวปฏบตเพอนำพาประเทศไทย สความเจรญรงเรองและประชาชนมความสขอยางยงยนตลอดไป

ขอพระองคทรงพระเจรญยงยนนาน

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 300 11/20/13 2:22:32 AM

301

บรรณานกรม

หนงสอ / เอกสารสงพมพ

กรมชลประทาน.เทดไทองคราชน ดวงใจราษฎร ปราชญแหงนำ ๑๐๙ ป ๑๓ มถนายน ๒๕๕๔ กรมชลประทาน งานเพอแผนดน.กรงเทพฯ:บรษทเนชนพรนตงเซอรวสจำกด,๒๕๕๔.

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร กบการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและพฒนาคณภาพชวต.กรงเทพฯ:โรงพมพดอกเบย,๒๕๕๑.

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.พระเจาแผนดนนกสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมการเกษตร, ๒๕๕๐.

กระทรวงมหาดไทยกรมการปกครอง.พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระผอยในหวใจนกปกครอง.

กรงเทพฯ:โรงพมพอาสารกษาดนแดง,๒๕๔๒.

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.พระบดาแหงเทคโนโลยของไทยพระบดาแหงนวตกรรมไทย.

กรงเทพฯ:โรงพมพสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต,๒๕๕๔.

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.พระบาทสมเดจพระเจาอยหว กบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม.กรงเทพฯ:หจก.อรณการพมพ,ม.ป.ป.

กระทรวงศกษาธการ. พระผ ทรงเปนครแหงแผนดน. กรงเทพฯ : โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย,๒๕๕๔.

กระทรวงศกษาธการ สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. ในกระแสพระราชดำรสแนวทางการพฒนา คณธรรมจรยธรรมของคนไทย.กรงเทพฯ:บรษทดบบลว.เจพรอพเพอตจำกด,๒๕๔๘.

กระทรวงสาธารณสข. รมเกลา ปกฟา สาธารณสขไทย. จงหวดนนทบร : โรงพมพชมนมสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทยจำกด,๒๕๔๔.

กระทรวงอตสาหกรรม.อตสาหกรรมไทยใตรมพระบารม.กรงเทพฯ:บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด(มหาชน),๒๕๔๙.

กรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ เมองสวรรค ตามแนวพระราชดำร. กรงเทพฯ : สำนกยทธศาสตรและ ประเมนผลกรงเทพมหานคร,๒๕๕๔.

กรงเทพมหานคร.ทรงเปนแรงบนดาลใจ.กรงเทพฯ:บรษทดาวฤกษคอมมนเคชนจำกด,๒๕๕๐.

กรงเทพมหานคร. แนวพระราชดำรดานการบรหารจดการกรงเทพมหานคร ของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว เนองในโอกาสงานฉลองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป พทธศกราช ๒๕๔๙. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชงจำกด(มหาชน),๒๕๕๐.

กองบรรณาธการสำนกพมพบพลส.ธรรมะจากพระเจาแผนดน.กรงเทพฯ :บรษท ไทยยเนยนกราฟฟกส จำกด,๒๕๕๓.

คณะกรรมการอำนวยการจดงานฉลองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป . สารานกรมพระราชกรณยกจ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในรอบ ๖๐ ปแหงการครองราชย.กรงเทพฯ:บรษทพมพดจำกด. ๒๕๕๑.

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 301 11/20/13 2:22:32 AM

302

คณะกรรมการอำนวยการจดงานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. เดชะพระบารมปกเกลา เฉลมพระเกยรตพระชนมพรรษา ๗ รอบ. กรงเทพฯ:หจก.อรณการพมพ,๒๕๕๕.

งามพรรณ เวชชาชวะ. พระเมตตาใตฟาเดยวกน. กรงเทพฯ : มลนธเสรมสรางเอกลกษณของชาต สำนกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต,๒๕๕๕.

ตำรวจตระเวนชายแดนกองบงคบการกองรอยท๕. โครงการเกษตรเพออาหารกลางวน.นราธวาส,๒๕๒๔.

มนวรบรษ,วชาจวาลย,ผขอพระราชทานสมภาษณ.รายการพดจาประสาชาง.กรงเทพฯ:คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย,๒๕๕๖.

ราเชนทร ถรพร. การพฒนาและรณรงคการใชหญาแฝกอนเนองมาจากพระราชดำร. เอกสารเสนอการ ประชมสมมนาเชงปฏบตการณโรงแรมรเจนตชะอำอำเภอชะอำจงหวดเพชรบร,๒๕๓๗.

โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา สภาอาจารย สวนการศกษา. ถนนสายรงเรองนำสสข. วารสารทาง วชาการ.๒๕๔๘.

โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา สภาอาจารย สวนการศกษา.วทยาศาสตรและเทคโนโลยกบการพฒนา. วารสารทางวชาการ.๒๕๔๘.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร “เจาฟานกพฒนา ทรพยากรนำ”.กรงเทพฯ:บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชงจำกด(มหาชน),๒๕๓๗.

วรลกษณ ผองสขสวสด . ธ ทรงเปนย งกวามหากษตรย. กรงเทพฯ : หางห นสวนจำกดบานหนงสอ โกสนทร,๒๕๓๗.

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร.“บางแงมมแหงความคดคำนง”วารสารเศรษฐกจและสงคม. ฉบบพเศษ:๕;๒๕๒๘.

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร.สมเดจแมกบการศกษา. กรงเทพฯ : โรงเรยนจตรลดา, ๒๕๕๕.

สภาสมาคมวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. พระมหากษตรยนกวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลซซงจำกด(มหาชน),๒๕๔๓.

สำน กงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . พระมหากษ ตรยนกพ ฒนา เพอประโยชนสขสปวงประชา.นนทบร:ศนยการพมพเพชรรง,๒๕๕๔.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร. ๔๓๕๐ การทรงงาน เพอประโยชนสขแหงมหาชน. กรงเทพฯ:บจก.สขมวทมเดยมารเกตตง,๒๕๕๖.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพ อประสานงานโครงการอนเน องมาจากพระราชดำร. ๘๐ พรรษา ปวงประชาเปนสขศานต. พมพครง ๒. กรงเทพฯ : สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงาน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร,๒๕๕๐.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร. กษตรยนกพฒนา. พมพครง๒.กรงเทพฯ:โรงพมพดอกเบย,๒๕๔๘.

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 302 11/20/13 2:22:32 AM

303

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพ อประสานงานโครงการอนเน องมาจากพระราชดำร. แนวคดและ ทฤษฎการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. กรงเทพฯ : บรษท ๒๑เซนจรจำกด,๒๕๔๐.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพ อประสานงานโครงการอ นเน องมาจากพระราชดำร . ผลสำเรจ โครงการอนเนองมาจากพระราชดำร ๘๔ พรรษา ประโยชนสขสปวงชา, บรษทอมรนทรพรนตงแอนด พบลชชงจำกด(มหาชน),๒๕๕๕.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระดำร. รวบรวมผลงานดเดน ในโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตร หวยซอน-หวยซว (หลก ๒๒) สปป.ลาว. ม.ป.ท., ม.ป.ป.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเน องมาจากพระราชดำร. อนเน องมาจาก พระมหากรณาธคณ.กรงเทพฯ:บรษทเซเวนพรนตงกรปจำกด,๒๕๕๐.

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพ อประสานงานโครงการอนเน องมาจากพระราชดำร. อนเน องมาจาก พระราชดำร. กรงเทพฯ:บรษทรงศลปการพมพ(๑๙๗๗)จำกด,๒๕๔๗.

สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. วทยาศาสตร และเทคโนโลยกบการพฒนา.ม.ป.ท.,๒๕๕๐.

สำนกงานสถตแหงชาต.จดจารพระมหากรณา พระมหากษตรยนกพฒนา เพอปวงประชารมเยน. กรงเทพฯ: บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชงจำกด(มหาชน),๒๕๕๑.

สเมธ ตนตเวชกล. เอกสารวจยสวนบคคล เรองบทบาทของโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรในการ สนบสนนการรกษาความมนคงของชาตพนทชนบทของประเทศ.ม.ป.ท.,๒๕๒๙.

เวบไซต สอออนไลน

มลนธชยพฒนา.แนะนำมลนธชยพฒนา.[ออนไลน].เขาถงไดจาก:http://www.chaipat.or.th/chaipat/ index.php/th/publication/recommended-chai-pattana-foundation (วนทคนขอมล : มถนายน๒๕๕๖).

มลนธชยพฒนา.ระบบปรบปรงคณภาพนำดวยรางพชรวมกบเครองกลเตมอากาศ. [ออนไลน].เขาถงไดจาก :http://www.chaipat.or.th/(วนทคนขอมล:มถนายน๒๕๕๖).

สถานวจยและพฒนาพลงงานทดแทนจากนำมนปาลมและพชนำมน มหาวทยาลยสงขลานครนทร. พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกบปาลมนำมนและไบโอดเซล. [ออนไลน].เขาถงไดจาก:http://www. biodiesel.eng.psu.ac.th/pdf/king&biodiesel.pdf(วนทคนขอมล:มถนายน๒๕๕๖).

สารานกรมในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. เครองกลเตมอากาศ. [ออนไลน].เขาถงไดจาก:http://www. haii.or.th/wiki84/index.php/ค.เครองกลเตมอากาศ/(วนทคนขอมล:มถนายน๒๕๕๖).

สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร. [ออนไลน].เขาถงไดจาก :http://www.rdpb.go.th/(วนทคนขอมล:มถนายน๒๕๕๖).

56-06-098_286-304_V-SCG.indd 303 11/20/13 2:22:32 AM

คณะทปรกษาจดทำหนงสอ “สจธรรมแหงแนวพระราชดำร สการพฒนาอยางยงยน”ประธาน

นายสเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา

ทปรกษานายพารณ อศรเสนา ณ อยธยา ประธานกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตนายอาคม เตมพทยาไพสฐ เลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

คณะทำงานจดทำหนงสอ “สจธรรมแหงแนวพระราชดำร สการพฒนาอยางยงยน”ประธาน

นางเพญจา ออนชต รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

รองประธาน

นางนตยา กมลวทนนศา รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

คณะทำงาน

นายสทน ลปยะชาต นางสาวกญญารกษ ศรทองรง นางจนทรทพย ปาละนนทน นางสาวชอผกา แกวใหญนางสาวอาทสดา ณ นคร นางสาวจรวจน วงศาโรจน นายนพดล ธญญาด นางสาวรววรรณ เลยดทอง นางสาววสสตา บญม นายคมสน วรววฒน นางสาววนทนย สขรตน นางวรารตน ดลยพทกษ นางสาวพนดา วงษภกด

ขอมลเกยวกบหนงสอ “สจธรรมแหงแนวพระราชดำร สการพฒนาอยางยงยน”พมพครงท ๑ ธนวาคม ๒๕๕๖จำนวน ๗,๕๐๐ เลมISBN 978-974-9769-09-6พมพท บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)

56-06-098_286-304 new20-11_V-SCG.indd 304 11/20/13 8:13:18 PM

305_PokOon_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc

56-06-098_305-nipoklang=pokon_new21-11_J-SCG.indd 305 11/21/13 5:05:02 PM

306_PokOon_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc


Nipoklang_PokOon_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc


Bipadlang_CS3_SCG_new21-11

Bipadlang_CS3_SCG_new21-11

7.25 x 10.25 inc

7.25 x 10.25 inc

56-06-098_Ni-Bipadlang_new21-11_J-SCG.indd 306-307 11/21/13 5:01:48 PM


7.25 x 10.25 inc

7.25 x 10.25 inc

san 16.5 mm.

56-06-098_Cover_san 16.5 mm._J -CS3_SCG56-06-098_Cover_J-SCG.indd 1 11/20/13 2:13:54 AM



















18 mm

191 mm

191 mm

san 22 mm

18 mm

18 m

m 26

7 m

m 18

mm

56-06-098_Bihum_san 22 mm_new21-11_X-CS3_SCG56-06-098_Bihum_new21-11_X-SCG.indd 1 11/21/13 3:19:27 PM
















