ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 1

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย

สมศกด เจยมธรสกล วารสารรพ ๒๓ , จดท าโดย รามฯจฬาฯ ธรรมศาสตร ; ๒๕๒๓, หนา ๙๔ -๑๒๓. ชนชนกรรมกรไทยมอายประมาณรอยกวาปแลว แตจนกระทงบดน เรองราวของพวกเขายงเปนททราบกนนอยมาก งานเขยนทพดถงความเปนมาและประวตการตอสของชนชนกรรมกรมนอยจนแทบไมนาเชอ โดยเฉพาะอยางยงงานทมลกษณะวเคราะหในเชงเศรษฐศาสตรการเมองเกอบจะไมมเลย เมอปกลาย ในงานสมมนาประวตศาสตรเศรษฐกจ ครงท ๒ นกวชาการหลายทานไดเสนอรายงานอนนาสนใจเกยวกบประวตความเปนมาและ ววฒนาการของระบอบทนนยมในประเทศไทย โดยเฉพาะการก าเนดของชนชนนายทน แตเปนทนาเสยดายวา รายงานเหลานแทบจะไมไดพดถงประวตความเปนมาและววฒนาการของชนชนกรรมกรไทยเลย อาจารยปรชา เปยมพงษสานต ผเขารวมการสมมนาทานหนงไดตงขอสงเกตเรองนไว และกลาววาภาควชาประวตศาสตรตามมหาวทยาลยตางๆ นาจะไดมการวเคราะหเรองของชนชนผใชแรงงานใหมากขน ยอนหลงไปกอนหนา "๖ ตลาคม" งานเขยนเกยวกบเรองนกมไมมาก งานทเดนทสดในชวงนนเหนจะไดแกเรอง "ขบวนการกรรมกรในประเทศไทย" ทม พชต จงสถตยวฒนา เปนบรรณาธการ แตงานชนนกยงขาดความเปนระบบ และขอมลบางอยางยงไมแมนย าเทาทควร ทงนเนองจากขอจ ากดของความรบรในขณะนน นอกจากนกมหนงสอเลมเลกชอ "พลงใหม : กรรมกร" ทแผนกปาฐกถา-โตวาท องคการนกศกษามหาวทยาลยรามค าแหง จดพมพ ซงสวนมากกลาวถงบทเรยนของตางประเทศมากกวาเรองของกรรมกรไทย นอกจากนนกเปนงานทมลกษณะทางวชาการแบบตะวนตกเกยวกบระบบสหภาพแรงงาน มาในชวงหลงมงานรวมเลมทนาสนใจของ อารมณ พงศพงน เรอง "กรรมกร" และ "ปญหาแรงงานในประเทศไทย" นาเสยดายทเนอหาถกจ ากดอยเพยงการเคลอนไหวในแวดวงสหภาพแรงงานเปนสวนใหญ อยางไรกตาม นบวาเปนความพยายามทนาสรรเสรญ โดยเฉพาะเมอค านงถงเงอนไขในการเขยนของเขา สรปแลวเรายงขาดแคลนงานเขยนในดานนอยางมาก บทความนเปนเพยงการสรปประวตแหงการเคลอนไหวตอสของชนชนกรรมกรไทยในระยะรอยกวาปทผานมาอยางกวางๆ เทาทเวลาและความสามารถของผเขยนจะอ านวยให ซงแนนอน ยอมท าไดไมสมบรณ กระทงยงอาจบกพรองผดพลาดอกมาก ผเขยนหวงวาเราทานทงหลายทสนใจในความเจรญกาวหนาของสงคมคงจะชวยกนเรงผลตงาน ดานนออกมาใหมากๆ เพอใหขอเทจจรงพนฐานเกยวกบสงคมไทย ไดแพรกระจายและซมซาบลงไปในหมประชาชน ท าใหพวกเขาสามารถมองเหนไดวา อะไรเปนตนตอแหงความทกขยากแสนเขนทพวกเขาเผชญอย และจะแกไขมนได อยางไร

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 2

อนงเนองจากประวตการตอสของชนชนกรรมกร สมพนธอยางแนบแนนกบปญหาสภาพการถกเอารดเอาเปรยบของพวกเขา จงจ าเปนอยเองทบทความนตองพาดพงไปถง แตเนองจากผเขยนมขอมลไมมาก ท าใหไมสามารถอธบายไดละเอยดชดเจนพอ โดยเฉพาะในแงของขอกฎหมายและกฎระเบยบเกยวกบปญหาแรงงาน ซงยากแกการเขาใจ ไมเพยงแตส าหรบคนงานธรรมดาๆ เทานน หากยงยากแกการเขาใจส าหรบปญญาชนอยางผเขยนดวย

๑.....

สงคมไทยกบก าเนดของชนชนกรรมกร สงคมไทย เดมเปนสงคมเกษตรกรรม การผลตเปนแบบยงชพ (Subsistance Economy) หมายความวา ผลตเพอกนเพอใชเองในสงคม การซอขายไมมหรอมกนอยมาก โดยมากจะเปนการแลกเปลยนระหวางสงของกบสงของ ชมชนหนงๆ เชน หมบาน จะผลตของกนของใชทจ าเปนในชวตประจ าวนเองแทบทงหมด ผลผลตสวนเกนมไมมาก การเคลอนยายผลผลตสวนใหญจะออกมาในรปของการสงสวย ซงผปกครองเรยกเกณฑเอาจากประชาชน สงคมถกแบงออกเปนสองชนชนใหญ ๆ คอ ชนชนเจาทดนศกดนา กบชนชนไพรทาส ชนชนเจาทดนศกดนา ไดแก กษตรย-เชอพระวงศ กบขนนาง (ตลอดจนพระ) ซงไมตองท าการผลต แตด ารงชวตดวยการบรโภคสวนเกนซงไพร- ทาสสรางขน พวกไพร-ทาสมพนธะตองท าการผลตเพอเลยงเจาทดน ทเรยกวา "แรงงาน" ในสมยนน โดยทวไปจงมแตแรงงานเกณฑซงไมไดรบคาตอบแทน ไพร-ทาสจะถกเกณฑไปท างานใหกบเจาทดนในระยะเวลาทตางกน เชน ปละ ๖ เดอนบาง ๓ เดอนบาง อยางไรกตาม ในปลายยคน ไดมชาวตางชาต โดยมากเปนจน อพยพเขามา คนเหลานไดรบการยกเวนไมตองถกเกณฑแรงงาน จ านวนผอพยพชาวจนมสงมาก ประมาณกนวาในปลายรชกาลท๒ ชาวจนอพยพเขามาปละ ๗,๐๐๐ คน พอถงปลายรชกาลท๓ เพมขนปละ ๑๕,๐๐๐ คน ค านวณวามชาวจนในประเทศไทยราว ๒๕๐,๐๐๐ คน สงฆราชปาลเลอกวสบนทกวา จ านวนประชากรไทย ๖ ลานคนในป ๒๓๙๓ เปนชาวจนอพยพถง ๑.๕ ลานคน ชาวจนอพยพแบงออกเปนสองพวกใหญๆ คอ พวกแรกเปนพอคาซงท ามาหากนผกพนกบเจาทดนศกดนา โดยรบเปนเจาภาษนายอากร หรอไมก "เหมาเมอง" คอรบเปนเจาเมองคอยเกบสวนเกนจากชาวนาสงใหพระมหากษตรย ; อกพวกหนงเปนคนงานรบจางเปน "กล" ท างานขดลอกคคลอง สรางเขอน พวกนคอบรรพบรษของชนชนกรรมกรไทย และเปน "แรงงานรบจาง" รนแรกสดในสงคมไทย.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 3

แรงงานรบจางชาวจนสมยนน ไดรบคาตอบแทนไมมาก มผประมาณคาจางส าหรบกรรมกรไรฝมอในกรงเทพเมอป ๒๓๖๕ เอาไววาตกราว ๑ ๑/๔ สตางคตอวน ยงกวานน ยงมการมอมเมาแรงงานจนดวยการใหสบฝน กลาวกนวา คาจางทกลเหลานไดรบ ครงหนงจะหมดไปในการสบฝน ซงรฐบาลเปนผไดรบผลประโยชนจากกจการนอยดวย. สงคมไทยไดเกดการเปลยนแปลงครงส าคญ หลงจากท าสนธสญญากบประเทศตะวนตก คอนบตงแตป ๒๓๙๘ (๑๘๕๕ - สญญาบาวรง) เปนตนมา เศรษฐกจไดเปลยนเปนแบบสนคา (Commercial Economy) การผลตทกอยางเปนไปเพอขายในตลาด โดยเฉพาะคอ ผลตขาวเพอขายใหตลาดโลก ผลกคอ ท าใหโครงสรางทางสงคมเกดการเปลยนแปลงครงใหญ เพอใหมแรงงานมากยงขนในการผลตส าหรบสงออก ชนชนปกครองไดยกเลกระบบการเกณฑแรงงานและการถอครองทาสเสย ขณะเดยวกน ทนตางประเทศกไดเรมเขามาแสวงหาผลประโยชน โดยลงทนสรางอตสาหกรรมในไทยขน. ป ๒๔๐๑ โรงงานอตสาหกรรมแหงแรกในประเทศไทยกไดถอก าเนดขน นนคอ โรงสขาวทใชเครองจกร (ชาวบานเรยก โรงสไฟ) ของบรษท American Steam Rice Mill ซงเปนของทนอเมรกน ชนชนกรรมกรสมยใหมไดเกดขนในประเทศไทยแลว กอนหนาจะมชนชนนายทนไทยเสยอก พอถงป ๒๔๓๒ โรงสไฟในกรงเทพกเพมขนเปน ๒๓ โรง มกรรมกรรวมกนกวาพนคน ในป ๒๔๑๕ กรรมกรโรงพมพไดถอก าเนดขน มจ านวนรวมรอยคน ป ๒๔๒๗ เกดกรรมกรเหมองแร ป ๒๔๓๐ เกดกรรมกรไฟฟา ป ๒๔๓๑ เกดกรรมกรปาไม ป ๒๔๔๓ เกดกรรมกรรถไฟ พอถงป ๒๔๖๓ กเกดกรรมกรสวนยางขน. กรรมกรของโรงงานทคอนขางใหญมาเกดขนในป ๒๔๕๖ คอ กรรมกรโรงงานปนซเมนต กรรมกรโรงงานยาสบ ป ๒๔๖๒ , กรรมการโรงงานไมขดไฟ ป ๒๔๖๙, กรรมกรโรงงานโรงกลนสรา ป ๒๔๗๒, กรรมกรโรงงานทอผา ป ๒๔๗๖, กรรมกรโรงงานน าตาล ป ๒๔๘๐ และกรรมกรโรงงานปนดาย ป ๒๔๙๓. ขบวนของชนชนกรรมกรไทยไดพฒนาเตบใหญยงขนตามกาลเวลา และนบวนจะกลายเปนพลงส าคญทใครกตามไมอาจมองขามได.

๒.....

เงอนไขการตอส

ประวตของชนชนกรรมกรไทยเปนประวตแหงการตอสเพอชวตทดกวา .

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 4

ลกษณะพเศษของอตสาหกรรมไทยตงแตอดตจนถงปจจบนคอ สวนใหญถกกมอยในมอของทนตางประเทศ การเอารดเอาเปรยบทชนชนกรรมกรไดรบจงหนกหนวงเปนพเศษ เนองจากทนตางประเทศเหลานตองการแสวงหาก าไรสงสด จงพยายามกดคาแรงของกรรมกรในประเทศดอยพฒนาใหต าเขาไว อตราคาแรงของกรรมกรในประเทศเหลาน เมอเทยบกบ "ประเทศแม" กต ากวากนไมรกสบเทามหน าซ า คาแรงกรรมกรไทยยงต ากวาหลายประเทศในภมภาคเดยวกนอกดวย. ส าหรบกรรมกรทท างานในโรงงานอตสาหกรรมของคนไทย (สวนมากจะเปนโรงงานเลกๆ) ยงย าแยลงไปอก เพราะโรงงานเหลานตองพยายามแขงขนกบทนตางประเทศทเหนอกวาอยางสดฤทธ เพอความอยรอดของตวเอง นายทนขนาดเลกเหลานจงกดสภาพการจางงานใหต าทสดเทาทจะเปนไปได บอยครงทเราไดยนขาวเรอง "โรงงานนรก" โดยมากกเปนของนายทนประเภทน. คาแรงทต าของกรรมกรไทยท าก าไรอนมหาศาลใหชนชนนายทนโดยตลอด จากการค านวนของนายไตรรงค สวรรณคร เมอครงเปนอาจารยคณะเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร พบวา เมอป ๒๕๒๕ คนงานโรงงานทอผามองตากตแหงหนงทจงหวดสมทรปราการ คนหนงทคมเครองทอผา ๑๔ เครอง จะท ารายไดใหนายทนถงวนละ ๑๑,๒๐๐ บาท คดเปนก าไรสทธถงวนละ ๓,๘๐๐ บาท หรอตกปละลานกวาบาท สวนกรรมกรคาแรงขนต าวนละ ๓๕ บาท ในป ๒๕๒๑ คดแลวยงไมถงรอยละ ๑ ของก าไรสทธ ตอใหมรายไดสงถงวนละ ๑๕๐ บาท กยงไมถงรอยละ ๕ ของก าไรสทธทนายทนไดรบ. ชนชนกรรมกร นอกจากถกเอารดเอาเปรยบจากสภาพในโรงงานดงกลาวแลว ยงตองเผชญกบการบบคนของปญหาสนคาแพง คาครองชพสงอยตลอดเวลา ทงนเปนผลมาจากระบบการผกขาดรวมกนของทนคางประเทศกบนายทนผกขาดท เปนตวแทนในประเทศไทย กลไกและกจการผกขาดทงหลายแหลน เลนงานกรรมกรหนกยงกวาใคร ๆ . การเอารดเอาเปรยบรปแบบตางๆทกรรมกรไดรบ ถกท าใหชอบธรรมโดยความคมครองของกฎหมายและกลไกรฐ ดวยเหตน การตอสของกรรมกรหลายครงจงถกบงคบใหพงตรงไปยงประเดนทางการเมองและรฐบาล ทกลาวมาน คอเงอนไขเบองตนทผลกดนใหชนชนกรรมกรตองลกขนมาเคลอนไหว ตอสตงแตอดตจนถงปจจบนทงหมดน ยงเปนเพยงสวนนอยเทานน หากจะบรรยายอยางละเอยดคงตองกนเนอทเทากบหนงสอเลมโตๆ เปนแน.

๓.....

การตอสของกรรมกรไทยในระยะแรก (กอน ๒๔๗๕)

ในป ๒๔๖๒ กงสลองกฤษประจ าไทยรายงานวา "ในกรงเทพมโรงงานอยเพยง ๗ โรงเทานน ในจ านวนนเปนโรงงานปนซเมนต โรงงานฟอกหนง โรงงานท าสบ และโรงงานยาสบอยางละหนง นอกนน เปนโรงงานน ากลนอก ๓ โรง"

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 5

ดงนนกรรมกรรบจางตามโรงงานหรอกจการอตสาหกรรมในยคนจงมจ านวนนอย เมอเทยบกบแรงงานดานเกษตรกรรม ในป ๒๔๗๒ มกรรมกรในกจการอตสาหกรรม ๑๖๕,๐๐๐ หรอ ๒.๒% ของแรงงานในประเทศทงหมด. ชนชนกรรมกรในระยะแรกสวนมากยงไมใชคนไทย สกนเนอร (G.William Skinner) ประมาณวา ตงแตชวง ๒๔๕๓-๒๔๘๓ กรรมกร ๖๐-๗๕% เปนคนจน ทอมสน (Virginia Tompson) พบวา กรรมกรลาว-ขม และพมา เปนกรรมกรสวนใหญในอตสาหกรรมปาไมทางภาคเหนอ กรรมกรจนและมาเลยท างานดานสวนยาง และกรรมกรจนเปนพลงใหญทสดในอตสาหกรรมเหมอนแร นอกจากนน ในกจการโรงสขาว โรงเลอยไม ขนสง และหตถ-อตสาหกรรมยอยๆ กวาจางคนจนทงสน. กรรมกรจนเหลานมสภาพชวตความเปนอยทยากล าบาก มาก นอกจากถกกดขเอารดเอาเปรยบทางชนชนแลว ยงถกกดขเอารดเอาเปรยบทางเชอชาตดวย ผลกคอ มสภาพชวตทเลวรายพอ ๆ กนหรอมากกวาไพรชาวไทยเสยอก. กลจนไดรบคาจางต ามากเมอเทยบกบแรงงานไทย เชน กลจน รบจางท างานวนละ ๑๒ ชวโมง คาจางเพยงปละ ๒๐ บาท ขณะทกลจากอสานคาจางปละ ๑๒๐ บาท หรอกรรมกรจนในเหมองแรภาคใตเรยกรองคาจางเพยงวนละ ๑ บาท แลกกบการลงแรงหนกมาก หรอมฉะนนกเรยกคาจางตามปรมาณงานเทานน นายทนเหมองแรจงพอใจกรรมกรจนมาก กวา๗๐%ของกรรมกรเหมองแรเปนชาวจน. นอกจากคาแรงต าแลว สภาพการท างานกล าบากมาก เชน กรรมกรเหมองแรภาคใตตองลงไปขนแรในหลมลกๆ โดยไมมระบบปองกนอนตราย มหน าซ ายงตองตกเปนทาสของยาเสพยตด ทอมสนกลาววา กรรมกรจนภาคใตถกมอมเมาดวยฝนเปนจ านวนถง ๗๒๙,๐๐๐ คน. ยงไปกวานน ชนชนปกครองยงพยายามบดเบอนประเดนความลมเหลวทางเศรษฐกจของตน โดยโยนความผดไปใหแกชาวจน เชน รชกาลท๖ เรยกชาวจนวา "ยวแหงบรพาทศ" และกลาวหาวาพวกนเปนตวการสรางความเดอดรอนใหคนไทย. สภาพการถกกดขทงทางตรงและทางออมเหลาน บบบงคบใหกรรมกรตองรวมตวกนตอสในระยะแรกๆ พวกเขาไดจดตงกนขนในรปแบบ "สมาคมลบ" มการเคลอนไหวและกอการประทวงหลายครง จนรชกาลท ๔ ตองออกกฎหมายควบคมสมาคมลบชาวจน (ทเรยกวา "องย") เมอป ๒๔๔๐ (๑๘๙๗) โดยอางวาเปนสมาคมทมจดประสงคทางการเมองและกอความวนวาย กฎหมายฉบบนระบใหทกสมาคมตองไปจดทะเบยน แตการควบคมไมเปนผลส า เรจ เพราะมเพยง ๒ สมาคมเทานนทยอมไปจดทะเบยบ และมการนดหยดงานหลายหน ในชวงศตวรรษท ๑๘-๑๙ ซงเปนผลงานของสมาคมลบชาวจนทงสน. ป ๒๔๔๔ รฐพยายามควบคมลกจาง โดยตงส านกงานทะเบยนลกจางขนในกรมต ารวจ เพอเปนทตรวจสอบประวตลกจางตามขอเรยกรองของนายทนตางชาต เพอจะไดจบกมไดสะดวกเมอเกดโจรกรรมหรออาชญากรรมขน และคอยค า

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 6

ประกนไมใหนายจางฝรงตองมความผดในกรณทไลคนงานออกจากงาน จะเหนไดวา มาตรการขอน สรางขนเพอรกษาผลประโยชนของนายทนตางชาตโดยตรง โดยไมไดค านงถงสวสดภาพและผลประโยชนของลกจางเลยแมแตนอย . ปลายปเดยวกนน (๒๔๔๔) กรรมกรรถรางไดรวมตวกนกอตงสหพนธแรงงานขน โดยมสมาชกราวๆ ๓๐๐ คน วตถประสงคทสมาคมฯ แถลงตอรฐบาลคอ สงเสรมการประหยด สงเคราะหผชราและคนพการ กบสงเสรมความสามคค รฐบาลไมอาจปฏเสธการจดทะเบยนของสมาคมฯนได แตพยายามดดแปลงใหสมาคมฯจ ากดขอบเขตและบทบาทอยเพยงดานสงคมสงเคราะหจรงๆ ซงไมส าเรจ. กอนหนาน กรรมกรรถรางเคยมปญหากบฝายเจาของคอบรษทการไฟฟาสยามมากอนแลว เมอกรรมกรกอตงสมาคมขน ทางบรษทไมยอมรบคณะกรรมการของสมาคมในการเจรจาไกลเกลย จนในทสดรฐบาลตองเขามาประนประนอม. ป ๒๔๕๓ ชาวจนกอการจลาจลเพอคดคานรฐบาลขนภาษตางดาวของคนจน แตถกปราบปรามเสยกอน . ป ๒๔๕๖ รฐออกกฎหมายใหรถลากและสามลอ จดทะเบยนเพอสะดวกแกการควบคมเมอกออบต เหตหรอผดกฎจราจร โดยใหกรรมกรลากรถเสยคาทะเบยนถง ๓ สตางค และก าหนดอายผลากรถวาตองมอายระหวาง ๑๘-๔๐ ป เมอพจารณาดจะเหนวาในยคนนเมองไทยยงไมมรถมากมายเชนทกวนน ปญหาอบตเหตหรอการผดกฎจราจรจงเปนไปไดยาก ราษฎรทวไปกไมมปญญาซอรถมาวง กฎหมายนจงนบไดวา ก าหนดเพออ านวยความสะดวกใหนายทนและตางชาตทร ารวยใหขบรถไดสะดวกสบายเทานน.

๔.....

จากป ๒๔๗๕ ถง ๒๔๘๔

การเปลยนแปลงการปกครอง ๒๔ มถนายน ๒๔๗๕ มผลกระทบตอสภาพชวตความเปนอยของชนชนกรรมกรไทยนอยมาก ในหลก ๖ ประการของคณะราษฎรกไมไดกลาวถงปญหากรรมกรโดยเฉพาะ ; แมวาจะมพดถงการปรบปรงชวตความเปนอยของประชาชนกตาม ในทางเปนจรง หลกการดงกลาวเกอบจะมไดมการปฏบตเลย . ในป ๒๔๗๖ เกดปญหาการวางงานเนองจากนาแลง และผลกระทบของเศรษฐกจตกต าทวโลก รฐบาลหาทางแกไขดวยวธวาจางไปขดคลองท าถนน เชน ใหไปท าถนนสายปากน า-บางซอ รฐบาลชดแรกหลงเปลยนแปลงการปกครองไดแถลงตอสภาผแทนราษฎร ใหเหนถงความสนใจและเปาหมายทจะท าตอไปในเรองของกรรมกรอตสาหรรม ในเรองของอตสาหกรรม, กลาวคอ :

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 7

"ในเรองกรรมกรรฐบาลไดจดใหมทะเบยนกรรมกรทไมมงานขน เพอใหรวาใครไมมงานท า เมอเวลาตองการจะไดเรยกหาได งานทจะท าตอไปคอ รฐบาลจะไดก าหนดเงอนไขวา ใหผรบสมปทานใชกรรมกรชาวสยามตามสวน การงานของรฐบาลจะเพยรใชกรรมกรสยามอยางมากทสดทจะท าได . ..นอกจากนน มเสยงเรยกรองใหรฐบาลตงโรงงาน (ซง)ก าลงจะเตรยม มนใจไดวารฐบาลไมลมความขอน ..."

แตความพยายามของรฐบาลในการด าเนนนโยบายดงกลาวไมประสบความส าเรจมากนก มผวางงานไปจดทะเบยนกบอ าเภอเพยงไมกพน สวนการเขาไปควบคมกจการโรงงาน โดยรฐบาลตงเปาหมายวาจะถอหนรอยละ ๒๕ สวนทเหลอรอยละ ๒๔ ใหเปนของชาวตางชาต นโยบายนไมไดรบความรวมมอจากบรษทและโรงงานตางๆมากนก . ตามสถต ในระหวางป ๒๔๗๖-๒๔๘๒ คนงานกลไดรบคาแรงเฉลยวนละ ๗๕-๘๐ สตางคตอวนส าหรบผชาย และ ๖๐ สตางคส าหรบผหญง โดยใชเวลาท างานวนละ ๘-๙ ชวโมง ส าหนบชางฝมอนนจะไดรบสงสดวนละ ๒.๔๗ บาท ในขณะทพนกงานเฝายามไดรบเดอนละ ๒๕.๔๖ บาท และหวหนาคนงานกลไดรบเงนเดอนละ ๗๑ บาท คาแรงส าหรบคนงานไรฝมอนอกเมองหลวงจะลดลงไปบางเลกนอย คอกรรมกรชายไดรบวนละ ๖๕ สตางค และกรรมกรหญงไดรบวนละ ๕๐ สตางค เทากบแรงงานกรรมกรรถไฟ เฉลยแลวประมาณวา กรรมกรโดยทวไปทไมใชชางฝมอไดรบคาจางเดอนละ ๒๑ บาทส าหรบกรรมกรชาย และเดอนละ ๑๖.๕๐ บาทส าหรบกรรมกรหญง ในขณะทรฐสภาชดแรกหลงเปลยนแปลงการปกครองไดก าหนดเงนเดอนขนต าของ ขาราชการไว ๓๐ บาทตอเดอน. ความแตกตางในรายไดขนพนฐานส าหรบการกนอย น าไปสการเรยกรองของกรรมกรรถไฟใหเพมคาแรงจากวนละ ๕๐ สตางค เปน ๑ บาท แตรฐบาลปฏเสธโดยอางวา เพอตองการใหกรรมกรรจกประหยด และอ างวาถาเพมคาแรงให กรรมกรไทยจะเอาไปเลนการพนนหมด สวนกรรมกรจนกจะเกบรวบรวมสงบานเกด กลบยงขกรรมกรอกวา รฐบาลสามารถหาแรงงานไดมากมาย หรอไมกใชเครองจกรเขาแทนท. ในดานชวโมงการท างานระหวางป ๒๔๗๙-๒๔๘๑ กรรมกรในกรงเทพตองท างานเฉลยแลวอาทตยละ ๕๐ ชวโมง และเพมเปน ๕๔ ชวโมงในป ๒๔๘๒ สวนพนกงานนน ท างานอาทตยละ ๔๔ ๑/๒ ชวโมง ระยะเวลาท างานนไมมกฎเกณฑแนนอน ขนอยกบนายจางเปนสวนใหญ. วนท ๕ สงหาคม ๒๔๗๕ กรรมกรลากรถในกรงเทพ ๖ พนคนไดนดหยดงานเปนเวลา ๕ วน เพอขอลดคาเชารถ จาก ๗๕ สตางค เปน ๖๐ สตางค ไดรบผลส าเรจอยางงดงาม.1 ในปเดยวกน กรรมกรหญงยอมผาไดรบชยชนะในการนดหยดงานคดคานการตดคาแรงจากวนละ ๔๐ สตางค เหลอวนละ ๓๐ สตางค.

1 บางแหงกลาววา การนดหยดงานของกรรมกรลากรถในป ๒๔๗๕ เรยกรองใหนายจางลดคาเชาลงจากวนละ ๔๐ สตางค ซงเปนอตราทสงมาก การตอสครงนนกรรมกรเปนฝายพายแพตองยอมประนประนอมตามขอเสนอของนายจาง หลงจากทไมอาจตอสกบความหวได.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 8

ป ๒๔๗๗ กรรมกรขบรถแทกซในกรงเทพประทวงใหเพมคาแรง . หลงจากนนการนดหยดงานกกระจายไปตามตางจงหวด. ในป ๒๔๗๘ พนกงานขบรถโดยสารสายเชยงรายและล าปางไดระบคาแรงสงขนภายหลงการนดหยดงาน . เดอนสงหาคม ป๒๔๗๙ กรรมกรเหมองแร ๒๐๐ คนทยะลานดหยดงานประทวงการตดคาแรงลดไปอกรอยละ ๑๐ แตการประทวงเหลานยงมลกษณะโดดเดยวไมเปนเอกภาพ และขาดพลงอนเขมแขง. การประทวงครงส าคญทเปลยนไปจากเดม คอมขนาดใหญและมการรวมมอกบกรรมกรสาขาอาชพอน ไดแกการประทวงของกรรมกรโรงสในกรงเทพ เมอป ๒๔๗๗ คดคานการงดจายเงนพเศษในวนตรษจน ซงเคยปฏบตเปนประจ า ทางโรงสอางวาปนนราคาขาวตก จงไมอาจจายเงนทดแทนใหไดตามปรกต แตกรรมกรเปดโปงวาไมเปนความจรง กรรมกรโรงสไดตดตอใหสมาคมกรรมกรรถราง ซงจดทะเบยนถกตองตามกฎหมายเปนตวแทนในการเจรจาขอพพาท พรอมกนนนกไดยนขอเสนอไมใหรฐบาลเขามาไกลเกลย แตใหรฐบาลยดโรงสมาเสยเลยถาจ าเปน จากนนกลมกรรมกรไดแถลงตอประชาชนวา การประทวงครงนเปนการตอสเพอสวสดการและความอยรอดของชาวสยามทงมวล ในทสดรฐบาลไดเขามาประนประนอม หลงจากทฝายนายจางไดใชมาตรการรนแรงท ารายกรรมกร ทนสวนหนงในการประท วงครงนไดมาจากการขายรปถายของพระยาพหลฯ และหลวงประดษฐฯ. กอนทการประทวงของกรรมกรโรงสจะยตลง กรรมกรรถไฟกมการนดหยดงานเชนเดยวกน กรรมกรไดเขายดขบวนรถและทท างานในกรงเทพ พรอมกบแถลงตอประชาชนวา ผบรหารการรถไฟไมมความยตธรรม ขอใหรฐบ าลเปลยนตวผบรหารเสยใหม การประทวงครงนยตลงโดยนายกรฐมนตรไดขนมาพดยอมรบขอเสนอดงกลาว. เนองจากการตอสในชวงน สวนใหญเกดขนในหมกรรมกรจน หรอถาเปนกจการทมทงกรรมกรจนและไทย ผน ากมกเปนกรรมกรจน เชน การสไตรคของกรรมกรรถไฟและแทกซในป ๒๔๗๗ รฐบาลจงใชมาตรการกดกนทางเชอชาต เพอขดขวางการตอส โดยการเนรเทศผน ากรรมกร ๗ คนในการสไตรคโรงสกลบเมองจน ปตอมา (๒๔๗๘) รฐบาลกออกกฎหมายวา โรงสทกแหงจะตองจางกรรมกรไทยอยางนอยทสด ๕๐% ของกรรมกรทงหมด และในเดอนเมษายน ๒๔๗๙ คณะรฐมนตรกออกกฎหมายสงวนอาชพระบวา ใหผรบเหมาท างานของรฐบาลจางคนงานใหมจ านวนหนง ซงจะก าหนดเปนกรณๆไป แตโดยปรกตจะไมนอยกวา ๕๐% และในปนนเอง กมพระราชบญญตวาดวยสทธในการประมง โดยหามมใหเรอประมงไทย ทมลกเรอตางชาตรวมอยดวย ท าการจบปลาในนานน าของไทย . หลงจากนน กมการออกกฎหมายสงวนอาชพขบแทกซ กฎหมายการเดนเรอ ซงบงคบใหจาง "ชาวสยาม" เปน ๗๕% ของลกเรอทงหมด นโยบายดงกลาวครอบคลมไปทกดาน เชน การกรดยาง , ท ารงนก, แตทอมสนไดตงขอสงเกตวา "...มเพยงเหมองแรดบก อนเปนกจการของตางชาต (ตะวนตก) เทานน ทรฐบาลไมไดแตะตอง..."

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 9

ผลจากการด าเนนนโยบายเหลาน ท าใหโครงสราง (เชอชาต) ของชนชนกรรมกรไทยเรมมการเปลยนแปลงไป(และมาเปลยนเอามาก ตอนจอมพล ป.เรมนโยบายฟาสซสตในชวงสงครามโลก และหลง ๒๔๙๐) หนมาดในดานกฎหมายบาง หลงเปลยนแปลงการปกครอง ไมไดมความพยายามจะออกกฎหมายคมครองการท างานของกรรมกรแตอยางใด. แมวาในป ๒๔๘๑ รฐบาลจะเสนอกฎหมายควบคมเวลาการท างาน วนละ ๘ ชวโมง แตกถกสภาลงมตไมรบรองดวยคะแนนเสยง ๖๒ ตอ ๒๘. ตอมา ในเดอนกรกฎาคม ๒๔๘๓ สมาชกสภาฯไดเสนอพระราชบญญตแรงงาน ก าหนดระยะเวลาท างาน การท าสญญาแรงงานระหวางนายจางกบลกจาง รวมทงจะใหมการจายคาลวงเวลา และคารกษาพยาบาลดวย แตรฐบาลไดขอใหถอนรางพระราชบญญตนเสย โดยอางวาก าลงอยในระยะสงเสรมอตสาหกรรมไ มควรจะตรากฎหมายดงกลาวออก มา และกลาววา กรรมกรสวนมาก กไดรบการปฏบต "เหมอนสมาชกในครอบครวเดยวกบนายจางอยางเหมาะสมและยตธรรมแลว" ในทสด รางพระราชบญญตฉบบนกถกถอนออกไป. นกวชาการตะวนตกบางคนเคยกลาววา ทงๆ ทไทยเขาเปนสมาชกขององคการกรรมกรสากล (I. L.O) มาตงแตป ๒๔๖๒ แตไทยกลบเปนประเทศทแทบลาหลงทสดในดานการใหหลกประกนทางสงคมแกกรรมกร

๕.....

ชวง ๒๔๘๕ ถง ๒๔๙๐ ;

บทบาทของสหอาชวะกรรมกร ในระหวางสงครามโลก จอมพล ป. ไดตงโครงการคายแรงงานเกณฑทเพชรบรณ ทอมสนประมาณวาแรงงานเกณฑทไปท างานในโครงการนมถง ๑,๐๐๐,๐๐๐ คน กลาวกนวา การเขารวมโครงการน และการไดสมพนธกบกรรมกรเชลยศกเกาหล มาเลย อนโดนเซย จน ซงญปนบงคบใหมาสรางทางรถไฟสายแมน าแควและทอนๆ มสวนชวยยกระดบความตนตวของชนชนกรรมกรไทยไมมากกนอย. ความปนปวนทางเศรษฐกจหลงสงครามโลก เชน ปญหาเงนเฟอ ของแพง ผลกดนใหกรรมกรตองลกขนมาเคลอนไหวตอส ประมาณกนวา ระหวางป ๒๔๘๘-๒๔๘๙ มการสไตรคถง ๑๗๓ ครง และการสไตรคแตละครงกมลกษณะของการตอสรวมกนระหวางกรรมกรไทยกบกรรมกรจนดวย. วนท ๑๖ พฤศจกายน ๒๔๘๘ กลจนซงเปนลกจางบรษทขาวไทยของรฐบาล ราว ๒,๐๐๐ คน ไดนดหยดงานครงใหญ เรยกรองคาแรงเพม ทางบรษทขาวไทยไดใชนโยบายปราบปรามสงคนมาบอนท าลาย (SCAB) แตปรากฎวาพวกทเขามาน กลบเหนอกเหนใจกรรมกร จงรวมมอตอสกบกรรมกรในวนรงขน จากนน กรรมกรโรงสและลกจางรฐบาล กสไตรคสนบสนนจ านวนผเขารวมมถง ๔,๐๐๐ คน

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 10

วนท ๒๘ พฤศจกายน มการตกลงกนระหวางกรรมกร นายทน และรฐบาล โดยกรรมกรประสบความส าเรจในการตอสไดคาแรงเพม มสทธไดคาลวงเวลาส าหรบการท างานวนอาทตย และเลกงานตอนเทยงค น อยางไรกตาม มเสยงกลาววา การสไตรคครงนม "มอทสาม" คอ คอมมวนสตหนนหลง เดอนกมภาพนธ ๒๔๘๙ กรรมกรแบกหามในโรงไมกอการสไตรค และในเดอนมถนายนปเดยวกน กรรมกรโรงงานยาสบ กรรมกรทาเรอ และกรรมกรรถไฟกสไตรคตามเปนระลอก โดยเฉพาะการสไตรคของกรรมกรรถไฟมกกะสน ซงมคนเขารวมถง ๒,๐๐๐ คน กรรมกรไดเรยกรองใหเพมคาแรง มวนหยดปละ ๒ อาทตย เปนตน สวนการสไตรคของกรรมกรทาเรอซงมเขารวมถง ๑,๕๐๐ คนนน พงเปาของการประทวงไปทระเบยบใหมทลดคาครองชพ กรรมกรทาเรอไดเรยกรองใหนายจางจดบรการแพทยฟรและเสอผาในราคาถก. ในดานการจดตง หลงสงครามโลกครงทสอง ชนชนกรรมกรไทยไดกาวหนาขนอกขนหนง มการรวมตวกนจดตงเปนสมาคมคนงาน เชน ในเดอนมกราคม ๒๔๘๙ กรรมกรโรงพมพประมาณ ๒๐๐ คนไดรวมกนจดตงสมาคม หลงจากนน กมการรวมกลมสมาคมคนขบสามลอ สมาคมลกจางคนงานในกจการขนสง ในปตอมา กม สมาคมคนงานรถไฟ สมาคมรถลาก . ในชวงนเอง "องคการสหอาชวะกรรมกรแหงประเทศไทย" (Central Union of Labour ,CUL.) องคการจดตงทใหญทสดในประวตการเคลอนไหวของกรรมกรไทย กไดถอก าเนดขน และแสดงบทบาทอนส าคญในการน าชนชนกรรมกรด าเนนการตอสเพอสทธพล ประโยชนของตน. ป ๒๔๘๘ สหอาชวะกรรมกร ไดจดงานฉลองวนกรรมกรสากล ๑ พฤษภาคมเปนครงแรกในประวตศาสตรขนทวงสราญรมณ โดยมกรรมกรเขารวมกวาพนคน ในปตอมา (๒๔๘๙) การชมนมฉลองวนเมยเดย ซงสหอาชวะกรรมกรจดขนททองสนามหลวงมกรรมกรเขารวมมากทสดเปน ประวตการณถงกวาแสนคน "ภายใตรมธงของสหอาชวะอนมพนเปนสเหลองอรามโบกสบดพรายแพรวอยบนเวท ซงประดบค าขวญวา "กรรมกรทงหลายจงสามคคกน" ค าขวญนเองทเปนเสมอนวญญาณของสหอาชวะ ซงยงคงสถตยอยในดวงใจของกรรมกรทกคนตราบเทาทกวนน. .." ป ๒๔๙๐ สหอาชวะกรรมกร ไดประกาศจดตงอยางเปนทางการ นบเปนสหพนธกรรมกรแหงแรกของประเทศไทย ทรวมกรรมกรจากกจการสาขาตางๆ เชน กรรมการโรงเลอน โรงส รถไฟ ไฟฟา ซเมนต ไมขด และกรรมกรสาขาเกษตรกรรม เขาไวดวยกน สหอาชวะมสมาชกเขารวมถง ๗๕,๐๐๐ คน รวบรวมจากสมาคมตางๆ ประมาณ ๕๐ สมาคม ลกษณะเดนทสดของสหอาชวะกคอ กลมน าของสหอาชวะสวนใหญเปนคนไทย ซงสะทอนใหเหนถงความเปลยนแปลงในโครงสรางของชนชนกรรมกรไทย สวนสมาชกนน สกนเนอร ประมาณวามกรรมกรจนอย ๒ ใน ๕ แสดงวามกรรมกรไทยถง ๓ ใน ๕ ซงชใหเหนความกระตอรอรนของชนชนกรรมกรไทยไดเปนอยางด สกนเนอรยงตงขอสงเกตวา หลงจากนน มกรรมกรจนเขารวมมากขน

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 11

และในป ๒๔๙๑ สมาคมกรรมกรจนสวนใหญกเขารวมกบสหอาชวะหมด ซงหมายความวาจ านวนสมาชกในขณะนนจะตองมมากกวา ๗๕,๐๐๐ คนแนนอน. ทางดานการเคลอนไหวทางเศรษฐกจ สหอาชวะไดเรยกรองใหรฐบาลออกกฎหมายชวโมงการท างานอยางสงไมเกน อาทตยละ ๔๘ ชวโมง เรยกรองสทธในการรวมกลมของกรรมกร สทธในการนดหยดงาน ตลอดจนการประกนสงคม. ป ๒๔๙๒ สหอาชวะกรรมกรไดสมครเขาเปนสมาชกสหพนธกรรมกรโลก (The World Federation of Trade Union, WFTU.) และไดสงผแทนเขารวมประชมทปกกงในปลายปเดยวกน.

๖.....

จาก ๒๔๙๐ ถง ๒๕๐๑ :

แบงแยกและปราบปราม เดอนพฤศจกายน ๒๔๙๐ สหรฐอเมรกาไดหนนใหจอมพล ป.พบลสงครามท ารฐประหารลมรฐบาลพลเรอนของนายปรด พนมยงค ลงไป (นายกรฐมนตรในขณะนนคอ พลเรอตรถวลย ธ ารงนาวาสวสด คนของนายปรด ) พรอมๆ กบทด าเนนการกวาดลางกลมปกครองเกาอยางนองเลอด, รฐบาลจอมพล ป.กไดด าเนนการทงแบงแยกทงปราบปรามการเคลอนไหวของกรรมกรอยางขนาน ใหญ สงแรกทจอมพล ป.พยายามจะท ากคอ หาทางท าลายอทธพลของสหอาชวะกรรมกรแหงประเทศไทย ดวยการไมยอมตอทะเบยนใหอกตามกฎหมาย ในป ๒๔๙๒ ซงกเทากบวาสหอาชวะกรรมกรถกยบเลกไปโดยปรยาย. ในระยะเดยวกนนนเอง จอมพล ป.ไดตงองคกรขนมาแบงแยกพลงของกรรมกรโดยใชชอวา "สมาคมกรรมกรไทย" (Thai National Trade Congress, TNTUC.) มนายสงข พธโนทย เปนนายกสมาคม ตวนายสงขนนกอนหนาทจะมาเปนนายกสมาคมฯ เคยมประวตในการตอตานคอมมวนสตอยางแขงขน และไมเพยงแตตอตานคอมมวนสตเทานน ยงตอตานการเคลอนไหวของประชาชนทคดคานเผดจการดวย. สมาคมกรรมกรไทยไดรบการหนนหลงจากรฐบาลเผดจการของจอมพล ป . อยางเตมท ดวยการจดงบประมาณอดหนนผานทางกรมประชาสงเคราะหปละหลายแสนบาท ดงนนสมาคมจงไมตองเกบคาบ ารงสมาชกแตอยางใด ตวเลขสมาชกทสมาคมเปดเผยมอยประมาณ ๗๐,๐๐๐ คน (แตตวเลขทแทจรงมไมถง ๘๐๐ คน) สมาคมมส านกงานใหญอยทถนนราชด าเนน.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 12

แฟรงค ลอมบารด (Frank Lombard) ไดตงขอสงเกตวา สมาคมกรรมกรไทยไมเคยท าหนาทเปนตวแทนของกรรมกรอยางแทจรง ไมเคยเรยกรองกฎหมายแรงงานคมครองกรรมกรเลย ไมเคยแมแตจะตอรองกบนายจาง มแตท างานโฆษณาชวนเชอตอตานคอมมวนสต และทนาขนกคอ มแตทหารและต ารวจอยในกรรมการของสมาคม สมาคมนไดสมครเขาเปนสมาชกของ "สหพนธสมาคมคนงานเสรสากล" (International Confederation Free Trade Union, ICFTU.) ทหนนหลงโดยอเมรกาในป ๒๔๙๓. ป ๒๔๙๕ รฐบาลจอมพล ป.ประกาศใชพระราชบญญตปองกนการกระท าอนเปนคอมมวนสตอก ป ๒๔๙๖ กออกพระราชบญญตการกระท าอนไมเปนไทย พรอมกนนน กด าเนนการกวาดลางจบกมผน ากรรมกรและประชาชนวงการตางๆทเคลอนไหวใน กรณ "สนตภาพ" ป ๒๔๙๗ รฐบาลจอมพล ป. หนนหลงใหพอคาใหญผหนงซงเปนชาวจนตงสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย(Free Workmen's Association o Thailand) ขน โดยมอธบดกรมต ารวจสมยนน พลต ารวจเอกเผา ศรยานนท ใหความรวมมอดวย ส านกงานใหญของสมาคมนอยทถนนสาธรใต (ทตงภตตาคารนวเปงเชยงในปจจบน) สมาคมมสมาชกเทาทเปดเผยตวเลขประมาณ ๑๔,๐๐๐ คน(กลาวกนวา มจรงๆประมาณ ๑,๕๐๐ คน) จดประสงคทตงสมาคมนขนมากเพอไวหลอกลวงและแบงแยกกรรมกรทมเชอสายเปนจน. อยางไรกตามแมวาในระยะนประเทศไทยจะตกอยภายใตระบอบเผดจการฟาสซสต แตชนชนกรรมกรกยงคงลกขนมาตอสเพอปากทองและสทธผลประโยชนของตน ทเดนทสดไดแก การตอสของกรรมกรรถไฟซงเรมตงแตป ๒๔๙๓ ถงป ๒๔๙๕ มการนดหยดงาน ซงถกรฐบาลเผดจการตอบโตดวยการจบกมผน ากรรมกรไป ๗ คน แตกรรมกรยงคงหยดงานตอไปอกสองวน รฐบาลจงตองยอมท าตามขอเรยกรอง ผน ากรรมกรทง ๗ คนถกสงฟองศาลในขอหากบฏเรยกวา "กบฏมกกะสน" ตอมาศาลไดยกฟองและปลอยตวจ าเลยทงหมดเปนอสระ . ในระยะประมาณสองปเศษกอนป ๒๕๐๐, จอมพล ป.ถกสถานการณบบบงคบใหตองหนมาด าเนนนโยบายทเปน "ประชาธปไตย" มากขน โดยอนญาตใหมการแสดงความคดเหนไดในระดบหนง กรรมกรไดรวมตวเปน "กรรมกรสบหาหนวย" เรยกรองใหมกฎหมายแรงงานเพอคมครองคนงานในดานตางๆ ตอมา เสยงเรยกรองใหจดวนกรรมกรดงจากโรงงานตางๆ จนรฐบาลตองยอมใหจดไดใน วนท ๑ กรกฎาคม ๒๔๙๙ ทสนามเสอปา มกรรมกรเขารวมหลายหมนคน . พรอมกนนน รฐบาลไดด าเนนการรางพระราชบญญตแรงงานฉบบแรกขน โดยตอนแรกแบงออกเปนสองราง คอ รางแรกเปนเรองเกยวกบการคมครองแรงงาน เชน การก าหนดเวลาท างาน การก าหนดอตราคาจาง การก าหนดสวสดการตางๆของคนงาน เปนตน สวนอกรางหนงเปนเรองของพระราชบญญตแรงงานโดยตรง เชน เรองการใชสทธเสรภาพในการจดตงองคกรของคนงานในรปสหภาพแรงงาน การก าหนดขนตอนของการเจรจาตอรองสภาพการจางงาน เปนตน เมอรางพระราชบญญตทงสองส าเรจลง และเสนอใหรฐบาลพจารณาโดยผานทางพรรคเสรมนงคศลา รฐบาลไดเอาราง

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 13

พระราชบญญตทงสองมารวมเขาดวยกนเปนกฎหมายฉบบเดยว ใชชอวา "กฎหมายแรงงานพทธศกราช ๒๔๙๙" และผานการพจารณาของสภาผแทนโดยเรยบรอย. กฎหมายฉบบนมสาระอย ๓ ดานดวยกน คอ : (๑) การคมครองแรงงาน ซงรวมไปถงดานสภาพการท างาน การท างานลวงเวลา วนหยดงาน แรงงานเดกและสตร ความปลอดภยของกรรมกร การชดใชคาเสยหายแกกรรมกร และชวโมงการท างานไมเกน ๔๘ ชวโมงตออาทตย ; (๒) องคการกรรมกรอนญาตใหกรรมกรมสทธในการจดตงนดหยดงานตอรองกบนายจาง ; (๓) แรงงานสมพนธวาดวยการไกลเกลยตอรองเรองแรงงานโดยเฉพาะ. ในชวงนมองคการและสหพนธกรรมกรรวมทงสนประมาณ ๑๕๔ แหง ซงนบวาเปนอตราการจดตงทสงมาก ในชวงไมถง ๒ ป การสไตรคเพมจาก ๑๒ ครงในป ๒๔๙๙ เปน ๒๑ ครงในป ๒๕๐๐ ; แมจะไมมากเทาชวงหลงสงคราม อยางไรกตาม, กฎหมายแรงงานทเปนผลมาจากการตอสอนยาวนานของชนชนกรรมกรและการเคลอนไหวทเฟองขนในระยะนกมอายอยเพยงปเศษเทานน วนท ๖ กมภาพนธ ๒๕๐๐ มการเลอกตงทวไป ซงเตมไปดวยการโกงสารพด จนเกดการเดนขบวนประทวง "เลอกตงสกปรก" ของนกศกษาประชาชนเมอวนท ๒ มนาคม สฤษด ธนะรชต ไดฉวยโอกาสนมาท ารฐประหาร แลวตงพจน สารสน (๑๖กนยายน - ๑๕ ธนวาคม ๒๕๐๐) และถนอม กตตขจร (๑ มกราคม ๑๕๐๑) เปนนายกรฐมนตร "หน" ตามล าดบ ในทสดกท ารฐประหารฟนระบอบเผดจการฟาสซสตอยางทวดาน เมอวนท ๒๐ ตลาคม ๒๕๐๑ การเคลอนไหวของชนชนกรรมกรไทยกตกอยภายใตยคมดอกครงหนง.

๗.....

ยคมดของชนชนกรรมกรไทย

(๒๕๐๑ ถง "๑๔ ตลาคม") ๑๑ วนหลงท ารฐประหาร สฤษดไดออก "ประกาศคณะปฏวต" ฉบบท ๑๙ ยกเลกพระราชบญญตแรงงานป ๒๔๙๙ ประกาศฉบบนก าหนดใหกรมประชาสงเคราะหเปนผดแลในเรองความสมพนธ ระหวางนายจางกบลกจาง หามการตงสหภาพแรงงาน ประกาศดงกลาวไมไดมวตถประสงคทจะแกปญหาแรงงานอยางแทจรง. พรอมกนนนสฤษดกเรมยคแหงความสยดสยอง ดวยการจบกม-ประหารชวตผน ากรรมกร ปญญาชนและประชาชน วงการตางๆทตอสเพอประชาธปไตย มผถกจบกมคมขงในครงนนนบพนคน สฤษดไดประกาศใหยคนเปน "ยคพฒนา" แตเนอแทกคอการขายประเทศใหทนผกขาดอเมรกาอยางเตมทสรางสงทเรยกวา "บรรยากาศการลงทน" ขนทวประเทศ ซงกคอกดขบบคนไมใหกรรมกร-ลกจางลกขนมาเรยกรองคาแรงสวสดการหรอ สทธผลประโยชนดานอนๆ ชวตความเปนอยของกรรมกรจงไมมหลกประกนใดๆ ทงสน สดแลวแตนายทนโดยเฉพาะคอนายทนผกขาดางชาต จะก าหนดกฎเกณฑเอาตามใจชอบ.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 14

นกวชาการตางประเทศผหนงเคยค านวณวาตงแตเรมเพมมากขน กลายเปน "กองทพส ารองอตสาหกรรม" อนมหมาส าหรบนายทนผกขาด จากการส ารวจในป ๒๕๑๐ พบวา ในภาคกลาง จ านวนชาวนาไรทดนมมากถง ๒๒.๕% ตวเลขของกรมแรงงานในป ๒๕๑๓ แสดงวา มกรรมกรในโรงงานอตสาหกรรมถง ๘๘๗,๙๑๐ คน ในทางตรงกนขาม ตวเลขแสดงการนดหยดงานของกรรมกรกลบนอยลง เพราะถกกดจากอ านาจเผดจการ กลาวคอ จ านวนการนดหยดงานลดลงจาก ๒๑ ครงในป ๒๕๐๐ เหลอเพยง ๔ ครงในป ๒๕๐๑ และเหลอเพยงครงเดยวในป ๒๕๐๒ ระหวางป ๒๕๐๓-๒๕๐๗ เฉลยแลวมเพยงปละ ๓-๕ ครงเทานน ทงนแสดงใหเหนวากรรมกรตองทนอยในสภาพทถกกดขขดรดอยางหนกหนวงโดยไมสามารถลกขนมาเรยกรองอะไรได อตราคาจางขนต าใน "บรรยากาศการลงทน" ในป ๒๕๐๑ ทนตางชาตไดหลงไหลเขามามากขน จาก ๓,๒๘๐ ลานบาท เปน ๑๐,๓๘๐ ลานบาทในป ๒๕๐๙ และพรอมกนนน นายทนตางชาตไดน าก าไรออกนอกประเทศจากป ๒๕๐๔-๒๕๐๙ ถง ๒,๖๐๐ ลานบาท. การตายของสฤษดในป ๒๕๐๖ ไมไดท าใหนโยบายเหลานเกดการเปลยนแปลงแตอยางใด รฐบาลถนอม-ประภาส ยงคงสบทอดอดมการณขายประเทศใหตางชาตตอไปอยางเอาการเอางาน. ผลจากการด าเนนนโยบายดงกลาว ท าใหจ านวนกรรมกรเพมทวขนอยางรวดเรว จากจ านวนรอยละ ๒ ของแรงงานทงหมดในชวงป ๒๔๙๐ เปนรอยละ ๗.๗ ในป ๒๕๑๒ โรงงานอตสาหกรรมในชวง ๒๕๐๓-๒๕๑๐ เพมจาก ๑๖,๐๐๐ โรงเปน ๔๔,๒๕๘ โรง และพรอมกนนน จ านวนชาวนาทลมละลาย ไมมทดนท ากนกระยะเวลารวม ๑๔ ป (๒๕๐๑-๒๕๑๕) ถกกดใหอยคงท ราว ๗-๘ บาท ทงๆ ทคาครองชพเพมสงขนทกป เมอถงป ๒๕๐๘ ตวเลขแสดงการนดหยดงานไดเพมสงขน ทงนไดสะทอนใหเหนถงการพงทลายของนโยบายเศรษฐกจแบบขายประเทศของรฐบาลสฤษด- ถนอม ขณะเดยวกนกแสดงใหเหนวาชนชนกรรมกรไมอาจทนตอสภาพการถกกดขบบคนอยางหนกไดอกตอไป ; อ านาจเผดจการทกดหวกรรมกรเรมสนคลอนแลว เพอยบยงการเคลอนไหวของกรรมกรทขยายตวออกไป รฐบาลถนอมไดออกพระราชบญญตก าหนดวธระงบขอพพาทแรงงาน พ.ศ.๒๕๐๘ ผอนคลายใหกรรมกรมโอกาสยนขอเรยกรองและเจรจาตอรองกบนายจางได แตยงคงจ ากดสทธของลกจางในการกอตงสหภาพแรงงาน ซงกไมไดท าใหสภาพของกรรมกรดขนเทาใดนก ในทสดเมอทนตอเสยงเรยกรองและแรงบบคนทงจากภายในประเทศและทางสากลไมไหว รฐบาลถนอมจงจ าตองออกประกาศคณะปฏวต ฉบบท๑๐๓ เมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๑๕ อนญาตใหกรรมกรรวมตวกนเปน "สมาคมลกจาง"ได แตองคกรดงกลาวไมมสทธทจะรวมคนงานในอตสาหกรรมตางประเทศ และตางจงหวดเขาในรปสหพนธใหญๆ ดงเชน สหอาชวะได และยงมการก าหนดอตราคาจางแรงงานขนต าไวอยางจ ากด ซงไมไดใหความเปนธรรมแกกรรมกรเลย

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 15

บทลงโทษนายทนทท าผดกก าหนดไวต ามาก ในทางปฏบตไมมการลงโทษเลย มหน าซ าขนตอนในการนดหยดงาน (บางประเภทเทานนทนดหยดงานได) กวางไวอยางสลบซบซอนและสบสน ทงใชเวลายาวนานกวาหนงเดอน ในทางเปนจรงกคอ นดหยดงานไมไดนนเอง อยางไรกตาม, แมวาประกาศฉบบนนจะเปนสงทสรางขนมาเพอหลอกลวงโดยการผอนคลายกตาม แตกเทากบเปนการยอมรบถงความตนตวขนมาอกครงหนงของก าลงกรรมกร เปนการยอมรบวากรรมกรมบทบาทมากขนในทางการเมองและเศรษฐกจ.

๘.....

จากกระทมแบนถงสนามหลวง :

สามปแหงการลกขนส การนดหยดงานของกรรมกรในชวงครงปกอนเกดเหตการณ ๑๔ ตลาคม เพมสงขนเปนพเศษ มการนดหยดงานของกรรมกรโรงเหลกเมองไทย สมทรปราการ ทกนเวลานานถง ๒๙ วน ซงถอวา "นานทสดในประวตศาสตรไทย " (ในยคนน) กอนหนานน, มการสไตรคของกรรมการโรงงานโฟรสโตนนาน ๑๐ วน การนดหยดงานของกรรมกรโรงเหลกนน มลกษณะเดนเปนพเศษ กลาวคอไดรบความเหนอกเหนใจสนบสนนจากประชาชนวงการตางๆอยางมาก มเงนบรจาคหลงไหลมาจากทตางๆมากมาย แมแตพระกใหความชวยเหลอ ใหใชวด ใหยมเตนท และเครองใชในการท าครว พรอมกนนน นกศกษากไดใหความสนบสนน โดยนายธรยทธ บญม เลขาธการศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทย นายชยวฒน สรวชย อปนายกสโมสรนสต จฬาฯ นายสมบต ธ ารงธญวงศ ซงตอมาเปนเลขาธการศนยฯ และเพอนนกศกษาไดรบการขอรองจากตวแทนคนงานคอ นายวโรจน หวงเจะ ใหเขาไปชวยไกลเกลยขอพพาท นเปนครงแรกทองคกรนกศกษาระดบสงไดเขาไปสมพนธกบการตอสทางเศรษฐกจของกรรมกรอยางเปดเผย นกศกษาไดเรยไรเงนทองขาวสารไปชวย อยางไรกตาม การชวยเหลอครงนกยงเปนการชวยเหลอเฉพาะหนา ขบวนการนกศกษาในขณะนนยงไมมนโยบายตอปญหากรรมกร ผลกคอ พอเสรจการสไตรคสนนบาตเสรชนแหงประเทศไทย ซงเปนองคกรภายใตการอมชของอเมรกา กเขาไปใหการอบรมกรรมกรและสนบสนนใหนายวโรจน หวงเจะ จดตงแนวรวมกรรมกรเสรขน ซงตอมากลบมบทบาทในการคดคานความชวยเหลอของนกศกษาเสยเอง แฟรงค ลอมบารด ไดกลาวถงเรองนวา "...จะเหนไดชดวา เมอกรรมกรรวมกบนกศกษาแลว กจะกอขมพลงอน

ยงใหญทคดคานอ านาจรฐบาลได มการพดกนหนาหวา กรรมกรเรมส านกถงพลงและสทธของตนเองแลว. .." เขา

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 16

กลาวเชนนในเดอนสงหาคม ๒๕๑๖ หลงจากนนอกเพยงไมกเดอน ยคใหมแหงความสามคครวมพลงของนกศกษากรรมกรกเรมตนขน. "ขบวนการ ๑๔ ตลาคม" ทมนกศกษาเปนผรเรมและประชาชนวงการตางๆ ทวประเทศ ใหการสนบสนนนน เปนผลอนไมอาจหลกเลยงไดของการด าเนนนโยบายขายประเทศชาต และเผดจการฟาสซสตเปนเวลากวา ๑๕ ป ของกลมสฤษด-ถนอม-ประภาส ชยชนะครงนท าใหการเมองไทยเกดการเปลยนแปลงอยางลกซง เปนสญลกษณทแสดงใหเหนวายคสมยท "การเมองเปนเรองตองหามส าหรบประชาชน" ไดผานพนไปอยางไมมวนกลบแลว กลาวส าหรบชนชนกรรมกรชยชนะเมอ ๑๔ ตลาคม กเปนการเปดยคใหมแหงการเคลอนไหวเพอปากทองและสทธผลประโยชนของตนดวย.

๘.๑ ความเปนไป

ในระยะเวลาเพยงไมกเดอนหลง ๑๔ ตลาคม การนดหยดงานของกรรมกรไดเกดขนครงแลวครงเลา และแพรสะพดไปในขอบเขตทวประเทศ สถตการนดหยดงานในป ๒๕๑๖ เพยงปเดยวมากกวาจ านวนการนดหยดงานทงหมดระหวางป ๒๕๐๑ ถง ๒๕๑๕ รวมกนเสยอก (มากกวากนประมาณ ๓๕๐ ครง) และตลอด ๓ ปหลง ๑๔ ตลาคม การตอสดวยรปแบบตางๆ ของกรรมกรกเกดขนและพฒนาไปไมขาดสายทงการยนขอเรยกรอง เจรจาตอรอง จนกระทงการนดหยดงานหรอบางครงถงกบเดนขบวนหรอชมนมประทวง ตวเลขแสดงจ านวนขอพพาทแรงงาน,จ านวนลกจางทเกยวของและจ านวนวนท างานทสญเสยไปเพมสงขนเปนประวตการณ . การรวมตวกนเปนกลมองคกรกเพมมากขนอยางเดนชด ตงแตรปแบบสมาคมลกจาง-กลมสมาคมลกจางสหภาพแรงงาน ศนยประสานงานกรรมกร จนถงสภาแรงงานแหงประเทศไทย ผน าดานแรงงานกเกดขนมากมายและมบทบาทอนส าคญในการเคลอนไหว การตอสในชวง ๓ ปน มความดเดอดรนแรงและแหลมคมเปนพเศษ ทงนมใชเพราะกรรมกรเปนฝายเรมกอน ตรงกนขาม ถามองกนใหดจะเหนวา บรรดานายทนโดยเฉพาะนายทนผกขาดใหญๆ ตางหากทเปนฝายกดขบบคนจน

กรรมกรทนไมได และเมอค านงถงการทกรรมกรตองทนอยภายใตสภาพการถกกดขเชนนเปน เวลากวา ๑๔-๑๕ ป จงเปนธรรมดาอยเองทเมอมโอกาส มเสรภาพมากขน พวกเขากตองลกขนมาทวงเอาสงทพวกเขาควรจะไดรบนนกลบคนมา แตบรรดานายทนกลบตอบแทนการเรยกรองของกรรมกรดวยวธการเลนเลหเหลยม อาศยความเหนอกวาในดานทรกฎหมาย (กฎหมายแรงงานนนไมเคยรางส าหรบกรรมกรเลย ; เตมไปดวยความสลบซบซอน ทแมแตปญญาชนมหาวทยาลยกยากทจะ

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 17

เขาใจ) และสนบสนนจากกลไกของรฐ ตอบโตกรรมกรดวยความรนแรงเสมอ บางครงกใชวธการทผดกฎหมายและรนแรงถงขนเสยเลอดเนอและชวต. แตกรรมกรกยงตองตอสตอไป เพราะนเปนทางออกอยางเดยวของพวกเขา ; ถาไมตองการอดตาย. การตอสในระยะ ๓ ป โดยทวไปยงคงลอมรอบอยทประเดนทางเศรษฐกจ เชน เรยกรองใหเพมคาแรงขนต า, ใหประกนสวสดการในการท างาน, ปรบปรงชวตความเปนอย ฯลฯ จะมทเปนประเดนกทางการเมองบางกเปนการเมองทเกยวเนองกบเศรษฐกจ เชน คดคานรฐบาลขนราคาขาวสาร เปนตน. การตอสครงส าคญๆ ไดแก การนดหยดงาน-เดนขบวน-และชมนมประทวงของกรรมกรทอผาสมทรปราการทเรยกรองใหเพมคาแรงขนต าจาก ๑๖ บาทเปน ๒๕ บาทเมอเดอนมถนายน ๒๕๑๗ (อตราคาแรงขนต าของกรรมกรไทยอยในราว ๘-๙ บาทเปนเวลา ๑๓ ป ปรบเปน ๑๖ บาทในป ๒๕๑๖) นเปนการส าแดงก าลงครงใหญท สดครงแรกของกรรมกรในระยะสบกวาปทผานมา มกรรมกรจากทตางๆมารวมชมนมขามวนขามคนททองสนามหลวงนบพนๆคน และในการตอสนเองทนกศกษาไดเขารวมกบกรรมกรอยางจรงจงเปนครงแรก กอใหเกดเปนพลงอนมหมาทสนคลอนความ อยตธรรมในสงคมอยางรนแรง การตอสนไดรบชยชนะในระดบหนง รฐบาลยอมประกาศขนคาแรงขนต าจาก ๑๖ บาทเปน ๒๐ บาท. กลางป ๒๕๑๘ กรรมกรหญงโรงงานแสตนดารดการเมนตนดหยดงาน ต ารวจไดใชก าลงเขาปราบปรามอยางนองเลอด มกรรมกรหญงไดรบบาดเจบสาหสถงกระโหลกราว แขนหก หลายคน กรรมกรจากทตางๆไดชมนมประทวง การตอสครงนน ามาซงความขดแยงในหมผน ากรรมกรกลมตางๆ (ดหวขอ ๘.๒) ภาพของกรรมกรหญงทมแตมอเปลายนคลองแขนกน ดาหนาเขารบมอกบต ารวจปราบจลาจลอยางกลาหาญเดดเดยว ยงประทบอยในความทรงจ าของเพอนกรรมกร และประชาชนวงการตางๆ อยางลกซง. ในระยะเวลาไลเลยกนนน พนกงานโรงแรมดสตธานกนดหยดงาน นายทนไดวาจางกลมอนธพาลกระทงแดงทวางตวอยเหนอกฎหมายเขาคกคาม ท าราย โดยมเจาหนาทต ารวจใหการรเหนเปนใจอยางใกลชด. เดอนกรกฎาคม ๒๕๑๘ กรรมกรหญงโรงงานผลตกระเบองวฒนาวนลไทย สมทรสาครนดหยดงานประทวงนายทนไลตวแทนคนงานออกอยางไมเปนธรรม นายทนไดวาจางอนธพาลมาขมขคกคามและท ารายกรรมกร จนนางสาวส าราญ ค ากลน กรรมกรหญงวย ๑๗ ปเสยชวต. ปลายป ๒๕๑๘ ถงตนป ๒๕๑๙ กรรมกรโรงงานผลตกางเกงฮารานดหยดงาน นายทนกลนแกลงไมยอมเจรจา กรรมกรถกปดลอมทางเศรษฐกจเพอความอยรอด กรรมกรจ าเปนตองเขายดโรงงานแลวเปดท าการผลตเอง และน าออกขายแกประชาชนในราคาถกเพอหาทนมาด าเนนการนดหยดงานตอไป การตอสของกรรมกรฮาราในครงนเปนขาวเกรยว กราวและสงผลสะเทอนไปในตางประเทศ ในทสดกถกต ารวจใชก าลงเขาปราบปรามจบกมจนพายแพไป .

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 18

ตนป ๒๕๑๙ กรรมกรนบหมนภายใตการน าของกลมสหภาพแรงงานชมนมประทวงการขนราคาขาวสารของรฐบาลคกฤทธ จนไดรบชยชนะ. วนกรรมกร ๑ พฤษภาคม ๒๕๑๙ กลมสหภาพแรงงานประกาศตงสภาแรงงานแหงประเทศไทย. ปลายป ๒๕๑๙ สภาแรงงานรวมกบศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทยเคลอนไหวคดคานความพยายามทจะน าระบอบเผดจการกลบมาใชกรณประภาส- ถนอมกลบประเทศ. ในดานรฐบาลไดมการออกพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ป พ.ศ. ๒๕๑๘ (ผานสภาในเดอนมกราคม) ยกเลกประกาศคณะปฏวตฉบบท ๑๐๓ และใหสทธเสรภาพบางอยางแกกรรมกรมากขน เนอหาส าคญของพระราชบญญตฉบบน คอ : (๑) ลกจางและนายจางทมความประสงคจะแกไขเกยวกบสภาพการจางงานและคาจาง ใหยนขอเรยกรองและเจรจากนเองภายใน ๓ วน เมอไมสามารถตกลงกนได ใหฝายทเรยกรองแจงแกเจาหนาทของกรมแรงงานภายใน ๒๔ ชวโมง เพอชวยไกลเกลย ถาภายใน ๕ วนยงตกลงกนไมได คกรณมสทธตงผชขาดขอพพาทแรงงานนนโดยสมครใจ และในระหวางทมการยนขอเรยกรองหรอเจรจากนนน นายจางจะปดงานหรอลกจางจะนดหยดงานไมได จนกวาจะพนก าหนด ๕ วน แตจะตองแจงใหอกฝายหนงทราบภายในเวลาไมนอยกวา ๒๔ ชวโมง ; (๒) พระราชบญญตฉบบนเปดโอกาสใหกจการทมลกจางตงแต ๕๐ คนขนไปจดตงคณะกรรมการลกจางเพอหารอแลกเปลยนขอคดเหน ตลอดจนปญหาตางๆในการท างาน โดยค านงถงผลประโยชนทงของฝายนายจางและฝายลกจางดวย ; (๓) สหภาพแรงงานมสทธยนขอเรยกรองแทนกรรมกรหรอลกจางได ถามลกจางเขาเปนสมาชก ๑ ใน ๕ ของลกจางทงโรงงาน. จะเหนไดวาพระราชบญญตฉบบนเปดโอกาสใหนายจางเขาแทรกแซงลกจางได โดยอาจเขาไปมอทธพลในการจดตงคณะกรรมการลกจางของตน เพอเปนดลยถวงสหภาพแรงงาน นอกจากนน พระราชบญญตแรงงานฉบบน ยงไมมการก าหนดบทลงโทษส าหรบผฝาฝน ทงยงมชองวางมากมาย เชน โรงงานทมกรรมกรไมเกน ๒๐ คน (ซงมอยนอยในประเทศไทย) ไมไดรบการคมครองตามกฎหมาย..ฯลฯ เมอเทยบกบกฎหมายแรงงานของประเทศตะวนตกแลว พระราชบญญตฉบบนกลาหลงกวามาก และในทางปฏบตนายทนกมกไมคอยเคารพกฎหมายเทาใด . อยางไรกตาม พระราชบญญตแรงงานสมพนธ ป ๒๕๑๘ นบเปนชยชนะครงส าคญทกรรมกรไดรบจากการตอสเปนเวลายาวนาน.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 19

๘.๒ องคกรและผน า

พฒนาการดานองคกรการตอสของชนชนกรรมกรไทยในระยะสามปหลง ๑๔ ตลาอาจแบงไดเปน ๓ ชวง คอ ชวงแรก จากป ๒๕๑๖ ถงปลายป ๒๕๑๗ ชวงทสอง ตลอดป ๒๕๑๘ ถงตนป ๒๕๑๙ และชวงสดทายจากตนป ๒๕๑๙ ถง ๖ ตลาคม. ชวงแรกหลง ๑๔ ตลา กรมแรงงานไดเปนตวตงตวตเรยกประชมสมาคมลกจางตางๆ ทมอย (สมาคมลกจางตงขนตามประกาศคณะปฏวตฉบบท ๑๐๓) ใหมารวมกนเปน "กลมสมาคมลกจาง" เหตทกรมแรงงานกลายเปนตวตงตวตในเรองนเสยเองกเพราะ รฐบาลไทยหวงจะสรางภาพพจนทเคยถกประนามจากองคกรกรรมกรระหวางประเทศมาโดยตลอด เชน ปญหาการเลอก "ตวแทนกรรมกร" เขารวมประชมองคการกรรมกรสากลของสหประชาชาต และรฐบาลไทยยงตองการความชวยเหลอในรปใหเปลาจากองคการฯนดวย นอกจากน การปลอยใหกรรมกรรวมตวกนภายใตการ "เอาใจใสดแล" ของรฐบาลยงท าใหสามารถควบคมการเคลอนไหวของกรรมกรไปในทศทางทรฐบาลตองการดวย. การประชมกลมสมาคมลกจางจงใชหองประชมกรมแรงงานมาโดยตลอดและงานทท าในตอนแรกๆกเปนงานธรการทกรมแรงงานเคยท า ตนป ๒๕๑๗ ทประชมกลมฯ ไดเลอกนายบญเทยง เจรญพทกษ จากสมาคมลกจางคนงานการรถไฟใหท าหนาทประธานด าเนนการประชม. อารมณ พงศพงน ซงเคยคลกคลกบงานดานนมาตงแตตน ไดแบงบรรดาสมาคมลกจางออกตามแนวความคดเปน ๔ กลมใหญๆ คอ กลมแรก สมาคมลกจางรฐวสาหกจ ซงมแนวคดคอนขางกลางๆ แบบเดยวกบลทธสหภาพแรงงานในประเทศตะวนตก กลมนมอ านาจตอรองมาก เพราะคมกจการสาธารณปโภคสมาคมทส าคญๆ ไดแก สมาคมลกจางของการไฟฟานครหลวง องคการโทรศพท โรงงานยาสบ องคการคลงสนคา เปนตน ; กลมทสอง สมาคมลกจางในอตสาหกรรมหรอธรกจเอกชน มแนวความคดทกาวหนามากกวากลมอนๆ เปนกลมทตองการจะ "ปกปองผลประโยชนของกรรมกรอยางจรงจง" ผน าทเดนของกลมน ไดแก เทอดภม ใจด จากสมาคมลกจางโรงแรมและหอพก ประสทธ ไชโย จากสมาคมลกจางอตสาหกรรมทอผาสมทรสาคร กลมนกลายเปนเปาโจมตของบรรดานายทนผกขาดและกลไกของรฐอยางรนแรง ; กลมทสามแทรกตวอยในกลมแรก มความสมพนธกบ "ศนยกรรมกรแหงประเทศไทย" ของนายประเสรฐ ทรพยสนทร (ทปรกษา กอ.รมน.) ไดแก สมาคมลกจางคนงานการรถไฟ ; กลมทสเปนกลมปกขวาในขบวนการกรรมกร มนายสนน วงศสธ นายบญสม ฉตรบปผา เปนผน า (นายสนนเคยเปนผน าสมาคมลกจางโรงแรมรวมกบนายเทอดภม ภายหลงจงแยกตวออกมาเคลอนไหวในแนวตางกน) กลมท ๑,๒,๓ มบทบาทมากในการเคลอนไหวของกรรมกร โดยเฉพาะสองกลมแรก แมวาจะมขอขดแยงดานวธการอยบาง แตกยงรวมมอกนในการตอสเพอพทกษผลประโยชนของกรรมกรมาโดยตลอด (ภายใตชอกลมสมาคมลกจางแรงงานแหงประเทศไทย) เชนรวมกนตอสในกรณเรยกรองคาแรงขนต าของกรรมกรทอผาในเดอนมถนายน ๑๕๑๗.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 20

กลมทสองภายใตการน าของ เทอดภม ใจด ประสทธ ไชโย ไดรวมกนตงเปน "ศนยประสานงานกรรมกรแหงชาต" มบทบาทเดนของตนตางหากและมความสมพนธกบขบวนการนกศกษาคอนขางมาก . ทางดานกลมสมาคมลกจาง นายบญเทยง เจรญพทกษ อยในต าแหนงไมกเดอนกถกปลด เพราะเอา เรองของกลมไปออกขาวทางหนาหนงสอพมพโดยไมไดรบมอบหมาย กลมไดเลอกนายผน วงษด จากสมาคมลกจางคนงานเหลกและโลหะแหงประเทศไทย เปนประธาน ซงอยไดไมกเดอนกถกปลดดวยขอหาเดยวกบนายบญเทยง ทประชมกลมจงเลอกนายวเชยร ศรวเชยร จากสมาคมลกจางคนงานขนสงสนคาทาเรอเปนแทน ปลายป ๒๕๑๗ กลมสมาคมลกจางมความเหนพองตองกนวาควรจดรปแบบการบรหารงานขอ กลมใหเปนรปเปนราง จงมอบหมายใหสมาคมลกจางสองสามสมาคมไปรางระเบยบของกลมขนมา พรอมกบก าหนดหนาทของต าแหนงตางๆภายในกลมใหแนนอน หลงจากนนกเลอก นายไพศาล ธวชชยนนท จากสมาคมลกจางการไฟฟานครหลวงเปนประธานถาวร (คราวละ ๑ ป) คนแรก โดยมนายวเชยร ศรวเชยร เปนรองประธาน ชวงทสองตนป ๒๕๑๘ กฎหมายแรงงานสมพนธผานสภา สมาคมลกจางเปลยนเปนสหภาพแรงงาน กลมสมาคมลกจางจงเปลยนชอเปนกลมสหภาพแรงงานแหงประเทศไทย และใชชอนจนประกาศเปลยนเปน "สภาแรงงานแหงประเทศไทย" อยางเปนทางการในเดอนพฤษภาคม ๒๕๑๙ ขณะเดยวกน ศนยประสานงานกรรมกรแหงชาตกมบทบาทสงทสดและหมดบทบาทไปในชวงนเอง. กลางป ๒๕๑๘ เกดการเคลอนไหวของกรรมกรกรณสแตนดารดการเมนตซงกลายมาเปนความแตกแยก ระหวางกรรมกรกลมตางๆ กลาวคอ กลมกรรมกรปกขวา ภายใตน าของนายสนน วงศสธร ไดแยกตวออกจากกลมสหภาพแรงงานแหงประเทศไทย และชกจงใหกรรมกรสวนหนงกลบเขาท างานอนน าไปสการปะทะระหวางเจาหน าทต ารวจกบกรรมกรหญง (อานหวขอ ๘.๑) นอกจากน ความขดแยงทมมาอยางประปรายระหวางกลมสหภาพแรงงานรฐวสาหกจกบกลมศนยประสานงานกรรมกรภายใตการน าของนายเทอดภม - ประสทธ กมาปะทขนในชวงน (กอนหนานนไมนานเคยมขอขดแยงในการจดงานกรรมกร ๑ พฤษภาคม จนตางฝายตางแยกกนจด) หลงกรณสแตนดารดเมนต ศนยประสานงานกรรมกรแหงชาต เรมหมดบทบาทลงทละนอยและหมดบทบาทไปในทสดกอน ๖ ตลาคมไมนาน สวนหนงเพราะผน าของกลม ไดแก นายเทอดภม ใจด กบนายประ สทธ ไชโย ถกคกคามจากอ านาจมด (นายเทอดภม เคยถกลอบยง) จนตองหลบออกนอกประเทศ* แตทส าคญเพราะกลมนท าความผดพลาดในดานการเคลอนไหวทล าเกนระดบความตนตวของกรรมกรโดยทวๆไป ท าใหเรมออกหางจากขบวนแถวกรรมกรและโดดเดยว.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 21

สวนกลมสหภาพแรงงาน เนองจากเคลอนไหวสอดคลองกบระดบความตนต วของกรรมกรท าใหสามารถพฒนาตวเอง จนกลายเปนองคกรทเดนและมบทบาทมากทสดในชวงหลงได ปลายป ๒๕๑๘ กลมสหภาพแรงงานไดปรบปรงระบบการบรหารงานของตนใหม เพอเตรยมการทจะเปลยนเปนสภาแรงงานในอนาคต. ชวงสดทายตนป ๒๕๑๙ กลมสหภาพแรงงานน าการเคลอนไหวประทวงรฐบาลคกฤทธ- ประมาณขนราคาขาวสาร และไดรบชยชนะในระดบหนง มการตงคณะกรรมการรวมระหวางตวแทนรฐบาล ตวแทนกลมสหภาพแรงงาน ตวแทนศนยนสต และตวแทนสหพนธชาวนาชาวไร เพอพสจนอตราการแปรสภาพขาวเปลอกเปนขาวสาร . หลงการเคลอนไหวครงน กลมสหภาพแรงงานไดรบการยอมรบจากกรรมกรลกจางตามโรงงานตางๆอยางมาก กลมไดกลายเปนศนยกลางรบปรกษาปญหาแรงงานและการจดตงสหภาพแรงงาน ซงท าใหก าลงของกลมขยายตวออกไปอก . ในทสด โดยมตของคณะมนตร --บรหารกลมฯ นายไพศาล ธวชชยนนท ไดประกาศเปลยนชอกลมสหภาพแรงงานแหงประเทศไทย เปน "สภาแรงงานแหงประเทศไทย" (Labour Council of Thailand, LCT.) เมอวนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๑๙ ในงานฉลองวนกรรมกร ทสวนลมพน ซงมกรรมกรเขารวมดวยนบหมนคน . วนท ๓๐ พฤษภาคม ประธานสหภาพแรงงาน ๑๐๒ แหงกลงมตผานธรรมนญสภาแรงงานฉบบแรกดวยคะแนนเสยงเปนเอกฉนท .

๘.๓ นกศกษา-กรรมกร

แนวคดในการเขาหากรรมกรของนกศกษาเรมตนขนในชวงประมาณป ๒๕๑๐ แตจนกระทงเกดเหตการณ ๑๔ ตลาคม แนวคดนยงไมไดรบการปฏบตอยางแทจรง จะมกเพยงนกศกษาจ านวนไมมากเทาน น ทเขาไปชวยอยตามสมาคมลกจางตางๆ การเขาหาอยางเปนทางการครงแรกเรมในป ๒๕๑๖ เมอเกดการประทวงของกรรมกรโรงเหลกสมทรปราการ (ดตอนตนของหวขอน) อยางไรกตาม แนวคดนไดกลายเปนการปฏบตทเปนจรงจนกระทงกลายเปน "นโยบาย" ส าคญอยางหนงของขบวนการนกศกษาไทยในทสด นบตงแตการชมนมประทวงของกรรมกรทอผา เมอเดอนมถนายน ๒๕๑๗ เปนตนมา แตการเขาหากรรมกรของนกศกษาในชวงระหวางป ๒๕๑๗ - ๒๕๑๘ ยงมขอบกพรองอยมาก คอมลกษณะทเปนการเขาหาแบบ "เฮโลสาละพา" กนเขาไป เมอมการเคลอนไหว หรอชมนมประทวงของกรรมกรทกเขาไปท เมอหมดการเคลอนไหวกถอนตวออกมา ไมมการสานตอ เชน กรณการนดหยดงานของพนกงานรถเมลศรนคร พนกงานรถเมลไทยประดษฐ รถเมลสาย ๒๑ กรรมกรอนโดไทย พนกงานอตลไทยทคลองเตย โรงงานสแตนดารดการเมนต พฒนากจเทคไทล และอนๆ เปนตน ผลกคอ ในบางทบางแหงองคการทเปนเครองมอของนายทนสามารถเขาไปจดตง และแยกสลายกรรมกรได แลวน ากรรมกรกลบมาตอตานนกศกษาอกตอหนง.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 22

นอกจากนการเขาไปประสานกรรมกรของนกศกษาในชวงน กเปนการเขาไปแบบ "รบเหมาท าแทน" กรรมกรเปนสวนใหญ ท าใหกรรมกรในอตสาหกรรมบางแหงขาดแคลนผน าตามธรรมชาตของตนเอง และผน านนไมสามารถแสดงบทบาทหรอพสจนตวเองทามกลางการตอส บางครงการเขาไปของนกศกษาขาดการส ารวจ ท าใหเหนหางจากสภาพทเปนจรงของกรรมกร อยางไรกตามนกศกษาเรมสรปบทเรยนและปรบปรงวธการเขาหากรรมกรใหม ถงป ๒๕๑๙ การเขาหากรรมกรของนกศกษากมทศทางทถกตองแจมชดมากขน และสามารถแสดงบทบาทหนนชวยการตอสของกรรมกรไดอยางมพลง . การทนกศกษาเขาไปมบทบาทชวยเหลอกรรมกรในดานตางๆนน เปนสงทชอบธรรม เพราะกรรมกรโดยทวไปถกกดใหอยในสภาพไมรหนงสอหนงหา ไมเขาใจกฎหมาย ยงกฎหมายแรงงานแตละฉบบทรางขนมามความสลบซบซอนมากเทาไร กรรมกรกยงเสยเปรยบมากเทานน ในขณะทนายทนเจาของโรงงานมกลไกทกชนดอยางพรงพรอมไวเลนงานกรรมกร การเขาไปของนกศกษาจงชอบดวยเหตผล แตบรรดานายทนผกขาดทตองการเอารดเอาเปรยบกรรมกรทกวถทาง ยอมไมพอใจและหาทางขดขวาง กลางป ๒๕๑๙ โดยการยยงของพวกนายทนผกขาด เจาหนาทต ารวจไดจโจมเขาจบนกศกษาและบณฑต ๔ คนทเขาไปชวยเหลอกรรมกรออมนอยในขอหากบฎ- คอมมวนสต ในทสดศาลกตดสนยกฟองปลอยตวออกมา หลงจากถกคมขงอยนานถง ๓ ป

๙.....

จาก "กรณนองเลอด ๖ ตลาคม" ถงปจจบน :

การตอสของกรรมกรไมอาจท าลายได การรวมพลงครงใหญของนกศกษา กรรมกรทคดคานการกลบเขามาของ "ทรราช" ถนอม ในชวงเดอนกนยา-ตลา ๒๕๑๙ ไดสนสะเทอนผสญเสยอ านาจอยางรนแรง วนท ๕ ตลาคม สภาแรงงานซงน าการตอสรวมกบศนยนสตฯมาตงแตตน ไดลงมตใหมการนดหยดงานทวไปในวนท ๑๑ ตลาคม พอวนรงขน(๖) ก าลงตดอาวธของทหารต ารวจกบกเขาปราบปรามนกศกษาประชาชนในธรรมศาสตร อยางเหยมโหด ; กอกรณนองเลอกทสยดสยองเปนประวตการณขน, ในคนเดยวกน คณะทหารทเรยกตวเองวา "คณะปฏรปการปกครองแผนดน" กท ารฐประหารยดอ านาจ ลมรฐบาลทมาจากการเลอกตง เลกรฐธรรมนญและยบสภา หลงจากนน กประกาศกฏอยการศกทวประเทศ ออก "ประกาศคณะปฏรป" ซงกคอ กฎหมายเถอนออกมาจ ากดสทธเสรภาพของประเทศนบสบๆฉบบตงแตนนมา เมองไทยกเขาสยคของความมดมนอกครงหนง. คณะปฏรปไดออกประกาศ ใชมาตรา ๒๕ และ ๓๖ แหงพระราชบญญตแรงงาน ป ๒๕๑๘ ซงใหอ านาจรฐบาลในภาวะทประกาศกฎอยการศก โดยหามกรรมกรนดหยดงาน และยงไดออกประกาศบงคบใหบรรดาขอพพาทแรงงานทมอยกอน

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 23

หนานสน สดลง ใหลกจางกลบเขาท างานกอน ๑๕ ตลาคม ๒๕๑๙ นอกจากน ยงไดแกไขเพมเตมพระราชบญญตแรงงานในเรองเกยวกบการตงสหภาพหรอ สหพนธแรงงาน และสมาคมนายจางหรอสหภาพนายจาง ทรวมตวกนเปนสภาองคการลกจางหรอนายจาง จะตองจดทะเบยนและมฐานะเปนนตบคคล ซงเทากบเปนการจ ากดจ านวนสหภาพ และสทธในการตงสหภาพของกรรมกรไปในตว ทงยงพยายามตความในกฎหมายใหม เพอแบงแยกกรรมกรรฐวสาหกจ ไมใหอยภายใตก ฎหมายแรงงาน และหามการชมนม หรอประชมของสหภาพแรงงานทกสหภาพ . กรรมกรใดไมยอมรบหรอไมท าตามกฎหมายทพวกเขาก าหนด กจะถกจบในขอหาภยสงคม ไมมการสงตวขนฟองศาล อยากจะขงไวนานแคไหนกได มกรรมกรโดนจบในขอหานหลายราย เชน วนท๒๑ มกราคม ๒๕๒๐ จบกรรมกรบรษทแสงฟาแบตเตอร ๑๒ คน หลงการนดหยดงานของกรรมกร ๘๐๐ คนในวนท ๑๙ ตอมากจบกมคนงานบรษทรอแยลโมเสต เอกซปอรต ๑๕ คน (คนงาน ๑๐๐ คนนดหยดงานระหวาง ๑๔-๒๑ มกราคม) วนท ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๒๐ จบกรรมกร ๑๐ คนของบรษทสหธญพช หลงการประทวงของกรรมกร ๑,๕๐๐ คนในวนเดยวกน ฯลฯ แตการตอสของกรรมกรมไดยตลง หากด าเนนตอไปและกลายเปนกระแสหนงทบบใหรฐบาลเผดจการธานนทร ตองลงจากบลลงคไปในทสด. หลงจากท ารฐประหารยดอ านาจในวนท ๒๐ ตลาคม ๒๕๒๐ แลว คณะทหารทขนมามอ านาจกพยายามผอนคลายบรรยากาศและหาเสยงกบประชาชนดวย การใหโอกาสแสดงความคดเหนบางเลกๆนอยๆ ขณะเดยวกนกยงคงกฎหมายฟาสซสตฉบบตางๆของคณะปฏรปไวอยางเหนยวแนน รวมทงกฎหมายหามนดหยดงานของกรรมกรดวย . ตวพลเอกเกรยงศกด ชมะนนท ไดพยายามฉวยโอกาสเขามามบทบาทในหมกรรมกรโดยจดตงมลนธกรรมกรไทยขน และไดเขาด ารงต าแหนงประธานมลนธเสยเอง ทงยงประกาศ "ยนหยดอยขางกรรมกร" ดวย แตนโยบายแบบ "ปากปราศรย น าใจเชอดคอ" ของเกรยงศกดนไมสามารถหลอกลวงกรรมกรได กระแสความไมพอใจรฐบาลเกรยงศกดในหมกรรมกรไดเพมสงขนทกท. เดอนกรกฎาคม ๒๕๒๒ กรรมกรไดจดชมนมทสนามหลวงเปนครงแรกหลงกรณนองเลอด ๖ ตลาคม คดคานการขนราคาน ามนของรฐบาลและเรยกรองใหเพมคาแรงขนต า . เดอนพฤศจกายน ๒๕๒๒ กรรมกรไดจบมอกบนกศกษาอกครง ประทวงรฐบาลขนคาไฟฟาและไดรบชยชนะ. เดอนกมภาพนธ ๒๕๒๓ กรรมกรนดชมนมประทวงรฐบาลเกรยงศกด ขนราคาน ามนทสนามหลวง มผมาชมนมหลายหมนคน กระแสความไมพอใจรฐบาลเกรยงศกด ทมนกศกษา-กรรมกรเปนผรเรมน ไดซดกระหน ารฐบาลเกรยงศกดลมคว าไปในทสด.

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 24

การฉวยโอกาสขนมามอ านาจของรฐบาลเปรม ไมไดท าใหชวตความเปนอยของกรรมกรดขนแตอยางใด ตรงกนขาม กลบยงยากล าบากลงทกท การตอสเพอปากทอง และสทธผลประโยชนอนพงมพงไดของชนชนกรรมกรไทย จงยงตองด าเนนตอไป.

๑๐.....

ชนชนกรรมกร จงสามคคกน

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทยในระยะเวลากวาหนงศตวรรษมานได สะทอนใหเหนถงความตนตวทเพมสงขนทกทของชนชนกรรมกร ขณะเดยวกน กพสจนใหเหนวา มแตการสามคคกนยนหยดตอสเทานน ชนชนกรรมกรจงจะมชวตทดกวา จงจะไดรบสทธเสรภาพและผลประโยชนอนพงมของตน ชยชนะประการตางๆของชนชนกรรมกรลวนไดมาภายใตสจธรรมขอนทงสน. บทเรยนของการตอสยงสอนใหกรรมกรรวา ปญหาทางเศรษฐกจนนเชอมโยงกบปญหาทางการเมองการทกรรมกรมชวตความ เปนอยอนยากล าบากและอดอยากแสนเขญนน กเพราะผปกครองประเทศด าเนนนโยบายเขาขางนายทนตางชาต และกลมผกขาด ดวยการกดหว จ ากดสทธเสรภาพของกรรมกร ดงนนกรรมกรจะมชวตความเปนอยทดกวาได กตองด าเนนการตอสเพอเรยกรองและชวงชงสทธทางการเมองของตนกลบคนมา การตอสเพอผลประโยชนทางเศรษฐกจของกรรมกรจงตองเชอมโยงและยกระดบ ขนสการตอสทางการเมอง อยายอมใหค าโกหกประเภท "การเมองไมใชเรองของกรรมกร" มาหลอกลวงเราได ชนชนกรรมกร จงสามคคกน ๑๕-๑๖ กรกฎาคม ๑๙๘๐.

(คดลอกโดย พฒพงศ พงศเอนกกล ๘ มนาคม ๒๕๕๓2)

2 http://weareallhuman.net/index.php?showtopic=43711

ประวตการตอสของชนชนกรรมกรไทย 25

แบคกราวนดของผเขยน

นเปนบทความชนทายๆ ระหวาง "2 ชวต" การเปนนกเขยนของผม ชวตหนงคอ แอคตวสตฝายซายทอยใตอทธพลทางความคดของ พคท. อกชวตหนงคอชวตนกวชาการประวตศาสตร ดานส านวน ระบบวธคดยงเปนแบบแอคตวสตใตอทธพล พคท. แตขณะเดยวกนผมเรมสนใจทจะเขยนในแงขอมลประวตศาสตรความเปนมาทางการเมอง (ในชวงเดยวกนผมเขยนบทความอกเรองหนง ใชชอคลายๆกน ท านอง "ประวตการตอสของขบวนการนกศกษา" (ถาจ าไมผด) ดเหมอนจะตพมพใน "23 ตลา" (หนงสอประจ าปของจฬา) ในลกษณะเหมอนเปน "ค" กนกบบทความน ผมจ าไมไดเสยแลว ไอเดยเรองเขยนประวตกรรมกร มาจากคนท า "ระพ" เอง หรอผมตองการเขยนอยกอนแลว แตอยางทบอกขางตนวา ตอนนนผมเรมสนใจในทางประวตศาสตรมากขนๆ คอ ตอนนนผมเพงขน "ป 2" เพง "เขาเอกประวตศาสตร" เพราะเพงกลบมาเรยนในปการศกษา 2521-22 (ปลอยจากคก กนยายน 2521) ตอนโดนจบผมอยเทอมแรกของปหนง ปลอยออกมา จงตองกลบมาเรยนปหนงใหมหมดเรมเรยน ภาคสอง ป 2521 นน (พย. 2521-มนาคม 2522) (เทากบเปนภาคแรก ของปหนงของผม) ในปการศกษา 2522 ภาคแรก (มถนา-ตลา 2522) ผมกจบหลกสตรปหนง แลวเรมเรยน "ปสอง" ในภาคสอง ปการศกษา 2522 (พย. 2522-มนาคม 2523) ซงเทากบเปนภาคแรกสดของการเขาเอกประวตศาสตร บทความนเขยนในชวงซมเมอรของปการศกษา 2522 นน ถงชวงเปดปการศกษา 2523 ซงจะเปนเทอมทสองของการเปน นศ. "เอกประวตศาสตร" ของผม ไมนานหลงบทความน ผมกเรมหนมาเขยนบทความทมลกษณะวชาการประวตศาสตรจรงๆมากขนๆ (ประวตชาญวทย, จากศกดนาสทนนยม ฯลฯ) บทความในลกษณะแอคตวสตกเรมหยดเขยนไป

สมศกด เจยมธรสกล

๙ มนาคม ๒๕๕๓