ธนาคารความคิด

7 ประเดนนโยบายสาธารณะสรางประเทศไทยใหนาอย

ธนาคาร ความคด

บรรณาธการบรหาร ขนษฐา นนทบตร

ดวงพร เฮงบณยพนธ

บรรณาธการ หทยชนก บวเจรญ

กองบรรณาธการ เครอขายรวมสรางชมชนทองถนนาอย

ผจดการ เนาวรตน ชมยวง

จดพมพและเผยแพร สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

โดย สำนกสนบสนนสขภาวะชมชน (สน.3)

979/116-120 ชน 34 อาคารเอส. เอม. ทาวเวอร

ถนนพหลโยธน แขวงสามเสนใน พญาไท กรงเทพฯ 10400

โทรศพท 0 2298 0500 ตอ 1707 โทรสาร 0 2298 0230

www.thaihealth.or.th

7 ประเดนนโยบายสาธารณะสรางประเทศไทยใหนาอย

พมพครงท 1 มนาคม 2555

ธนาคารความคด

User

Typewritten Text

Dhammaintrend รวมเผยแพรและแบงปน

คำชแจง

‘ธนาคารความคด’ เปนกจกรรมทนำเอาความคดหรอแนวคดทมการลงมอปฏบต

แลวเกดเปนผลดตอตนเอง ครอบครว ชมชน ซงกมนยเดยวกบ ‘ธนาคาร’ ทเปนสถาบนการเงน

ทมการรบฝาก ถอน และกยม หากแต ‘ธนาคารความคด’ เปนการเอามาฝากเพอการเรยนร

รวมกน เมอเรยนรแลวกมการยมเอาความคดไปทดลองนำใช เมอเกดผลดหรอวาเกดสงใหมๆ

ทมคณคาและมลคากวาการดำเนนงานทผานมา กถอวาลงทนครงนแลวไดกำไรด

‘ธนาคารความคด’ ทถกนำมาเสนอไวในเอกสารน เปนความคดหรอแนวคดทแปลง

ไปสการปฏบตและพสจนแลววาเกดผลในทางการสรางเสรมสขภาวะ ทงในมตของการปกปอง

การเกดทกขภาวะ หรอลดทอนทกขภาวะในกรณทไมสามารถหลกเลยงทงหมดได

‘ธนาคารความคด’ ทกลาวไวนจะไดถกนำมาแสดง มาอธบาย และฝกทำ ในเวท

‘ฟนพลงชมชนทองถนสการอภวฒนประเทศไทย’ ครงท 2 ประจำป 2555 ทใชหวขอวา

‘7 ประเดนนโยบายสาธารณะ รวมสรางประเทศไทยใหนาอย’ ซงเปนการจำลองมาจาก

ปฏบตการของ ‘แหลงเรยนร’ ในพนทเครอขายรวมสรางชมชนนาอย ทมการขบเคลอน

นโยบายสาธารณะ 7 ประเดน อนประกอบดวย 1) การบรหารจดการทองถนแบบมสวนรวม

2) การจดสวสดการสงคมโดยชมชน 3) การเรยนรของเดกและเยาวชน 4) การจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 5) เกษตรกรรมยงยน 6) การดแลสขภาพชมชน และ

7) การจดการภยพบต

‘ธนาคารความคด’ เนนการบอกลกลงไปถงเทคนควธ และยงเตอนวา หากมาเรยนร

แลวหากจะนำไปใชจะตองคำนงถงปจจยหรอเงอนไขใดบางทจะสงผลตอความสำเรจเฉกเชนท

ตนตำรบดำเนนการมาแลว

คณะผจดทำ ขอใหผอานไดไตรตรองกอนทจะนำไปใชในพนทของตนเอง หากจะให

เกดประโยชนสงสดกจะตองตรวจสอบความคดหรอแนวคดกอนทจะไปประยกตใช

เครอขายรวมสรางชมชนทองถนนาอย

กมภาพนธ 2555

สารบญ การบรหารจดการทองถนแบบมสวนรวม

5

การจดสวสดการสงคมโดยชมชน

55

การเรยนรของเดกและเยาวชน

105

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

149

เกษตรกรรมยงยน

201

การดแลสขภาพชมชน

247

การจดการภยพบต

289

การบรหารจดการทองถน แบบมสวนรวม

� | ธนาคารความคด

1. จดเรมตน ทมา คณะกรรมาธการ 9 ฝาย แตงตงโดยนายกองคการบรหารสวนตำบลตนยวน นาย

เชวง สมพงกาญจน มแนวคดเพอใหคณะกรรมาธการ 9 ฝาย เปนกลไกหนนเสรมการทำงาน

ขององคการบรหารสวนตำบลตนยวน และตองการใหคนในชมชนทมความสามารถดานตางๆ

เขามาชวยกนในการแสดงแนวคด รวมจดกจกรรมในการพฒนาตำบลเพอตอบสนองความ

ตองการของประชาชนตามยทธศาสตรการพฒนาตำบล รวมกบคณะผบรหารองคการบรหาร

สวนตำบล

คณะกรรมาธการ 9 ฝาย ไดมาจากการเลอกกรรมการจากประชาชน แกนนำ และ

แกนนำตามธรรมชาตในหมบานและตำบลทมความร ความสามารถเฉพาะดาน และมกำนน

ผใหญบาน สมาชก อบต. ในแตละหมบานเขารวมเปนกรรมการดวย ซงคณะกรรมาธการท

แตงตงประกอบดวย 9 ชด ไดแก 1) ดานกภย 2) ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3) ดานรกษาความสงบเรยบรอย 4) ดานการศกษา 5) ดานกฬา 6) ดานทองเทยว 7) ดาน

วฒนธรรม 8) ดานสาธารณสข 9) ดานเศรษฐกจ ทงนคณะกรรมาธการมการประชมรวมกน

ปละอยางนอย 2 ครง มบทบาทในการขบเคลอนงานแตละดานโดยดงชาวบานใหเขามาม

สวนรวม ในหมบานและตำบล รวมทงมบทบาทในการประสานแผนงานของประชาคมแตละ

หมบานดวย ซงคณะกรรมาธการแตละฝายตางกำหนดกจกรรมของฝายขน เชน คณะ

กรรมการฝายกฬาจดกฬาโรงเรยน กฬาตำบล กฬาจงหวด เพอการพฒนาสความเปนเลศ

(กจกรรมปนนกกฬา) คณะกรรมาธการดานสงแวดลอม มการประชมเพอหารอเกยวกบ เรอง

มลพษ จากโรงนำยางสงกลนเหมน ผลกระทบจากรานคาประกอบอาชพ เปนตน

การบรหารจดการทองถนและการสราง การมสวนรวมคณะกรรมาธการ 9 ฝาย

องคการบรหารสวนตำบลตนยวน อำเภอพนม จงหวดสราษฎรธาน

คณะผถอดบทเรยน นางพรทพย ละหารเพชร และนางสาวจนทรา พรหมคม โครงการเพอนชวยเพอน

ขบเคลอนตำบลนาอยกบตำบลตนยวน

ธนาคารความคด | �

การบรหารจดการทองถนแบบมสวนรวม

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) จดตงคณะกรรมการเพอเปนแกนนำในการดำเนนงาน โดยการจดเวทประชมเพอเลอก

คณะกรรมการในแตละดาน ตามความร ความสามารถ รวมถงความสนใจ คณะละ 10-15 คน

2) จดการประชมรวมกนระหวางผบรหารกบคณะกรรมาธการแตละดานเพอรวม

กำหนด กจกรรม แนวทางการพฒนาตำบลใหสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาตำบลตาม

ความตองการของประชาชน

3) การจดทำแผนแมบทชมชนทำใหทราบถงสภาพปญหาและหาวธการจดการรวมกน

เชน สภาพพนททสมเสยงตอการเกดภยพบต เชน นำทวม ดนสไลดพาย ทำใหทางตำบลได

เตรยมความพรอมในการจดการภยพบต โดยการซอเครองมออปกรณทสำคญสำหรบเตรยม

รบมอ จดทำชองทางระบายนำขดลอกคคลอง เตรยมสถานททปลอดภย จดซอวทยสอสารเพอ

ตดตอประสานงาน ฝกอบรมอาสาสมคร อพปร.คณะกรรมาธการฝายความรกษาความสงบ

เรยบรอย คณะกรรมาธการฝายกภย คณะกรรมาธการฝายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

และคณะกรรมาธการฝายตางๆ ไดรวมประชมปรกษาหารอกนถงแนวทางในการจดการภยพบต

เปนตน

4) รวมกบองคการบรหารสวนตำบลจดกจกรรมจดตางๆ ตามขอบญญตของตำบล

รวมถงรวมเสนอแนะ วธการแนวทาง กระบวนการจดกจกรรมตางๆ รวมกบองคการบรหาร

สวนตำบลทกขนตอน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) มจำนวนสมาชกและแกนนำในชมชนทมจตอาสาในการพฒนาชมชนเพมมากขน

2) ชมชนเนนการทำงานแบบมสวนรวมมากขน

3) เกดกระบวนการพฒนาศกยภาพผนำชมชนโดยมการพฒนาทมความหลากหลาย

เชน การฝกอบรม การฝกปฏบตจรง การจดกจกรรมเวทแลกเปลยนเรยนร การรวมปฏบตจรง

และการศกษาดงานนอกสถานท

4) เกดกลมองคกรในชมชนทมความเขมแขงในการชวยเหลอเกอกลกน

5) เกดการมสวนรวมของคนในชมชนทกภาคสวน

� | ธนาคารความคด

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางการมสวนรวมของทองถน ทองท ภาครฐ ประชาชนในการบรหารจดการ

รวมกน

2) การนำใชขอมล ปญหาความตองการของประชาชนมาเปนสวนในการพฒนา

บรรณานกรมและบคลานกรม หนงสอหลกสตรการแลกเปลยนเรยนร ภายใตโครงการเพอนชวยเพอนขบเคลอน

ตำบลนาอยกบตำบลตนยวน

ชดความรกระบวนการวจยชมชน (RECAP)

สอ ไวนล ภาพระบบการมสวนรวมพรอมทงแสดงโมเดล

เพาเวอรพอยท ทใชประกอบการบรรยาย

นายเชวง สมพงกาญจน, นายสายญ นลศร และสบเอก สมศกด บญรกษ องคการ

บรหารสวนตำบลตนยวน

ธนาคารความคด | �


1. จดเรมตน ทมา ป 2542 จดเรมตนของการบรหารจดการของชมชนเทศบาลตำบลปรก จากการเปน

สขาภบาลปรกยกฐานะเปนเทศบาลตำบลปรก ตามพระราชบญญตเปลยนแปลงฐานะของ

สขาภบาลเปนเทศบาล พ.ศ.2542 ในชวงแรกของการเขามาบรหารจดการ ซงเปนชวงของการ

เปลยนผาน ประชาชนเทศบาลตำบลปรกสวนใหญยงไมเหนความสำคญของการบรหารงานใน

รปแบบกรรมการชมชนเทศบาลมากนก ทำใหความรวมมอยงอยในระดบตำและไมคอยจะม

สวนรวมในการแสดงความคดเหนในเวทตางๆ ทเทศบาลตำบลปรกจดขน แตดวยความมงมน

ของนายกเทศมนตรตำบลปรกทมตอถนกำเนดเมอมโอกาสไดรบการเลอกตง จงมการวาง

นโยบายในการบรหารจดการทตองเนนคนเปนศนยกลางของการพฒนา เขาหาประชาชนใน

พนททกกลมวย ทงเดก เยาวชน สตร หญงตงครรภ ผใหญ และผสงอาย จนไดเรงขยาย

นโยบายการพฒนาคณภาพชวตใหสอดคลองกบประชาชนทกกลมในเทศบาลตำบลปรก สงท

ทำใหประสบความสำเรจเขาถงใจประชาชนในพนทไดคอ การเขาใจและเหนทนทางสงคมของ

ตำบลปรกทมวถการเปนอยอยางเรยบงาย เปนชมชนแบบบานๆ ทมจตใจมงมนในการพฒนา

เพอบานเกด มทมนกบรหารจดการทองถนของเทศบาลตำบลปรกทจรงใจในการแกไขปญหา

มผนำ แกนนำทลงมอทำจรงปฏบตใหเหน ตลอดจนการใชเครองมอสอสารเปนกลไกในการ

ตดตอสรางความเขาใจและเขาถงกบประชาชนในพนทผานเวทประชาคม กจกรรมตางๆ ตด

ประกาศตามปายประกาศในชมชน ศนยขอมลขาวสารประจำชมชน การสงสญญาณกระจาย

เสยงในระบบเสยงไรสาย และสถานวทยชมชนตนปรกเรดโอ 101.5 เมกกะเฮรท เพอชแจง

ทำความเขาใจกบประชาชนในการพฒนาเทศบาลตำบลปรกของตนเอง จนทำใหมทม

นกบรหารจดการทองถนไดโจทยในการทำงานวา ภารกจของทองถนจะตองเนนการพฒนา

การบรหารจดการพนทแบบมสวนรวมเทศบาลตำบลปรก เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการเทศบาลตำบลปรก

10 | ธนาคารความคด

สงคม การพฒนาโครงสรางพนฐานควบคกบการพฒนาคณภาพชวต การจดการสงแวดลอมทด

การสรางเศรษฐกจใหแกชมชนอยางพอเพยง มสมมาชพ และอาชพเสรม ตลอดจนดำเนนการ

พฒนาอยางสอดคลองกบสงคมวฒนธรรม และวถชมชนของประชาชนในเทศบาลตำบลปรก

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1. บรหารงานแบบครอบครวเดยวกน ตองใหยดถอวาองคกรเปรยบเสมอนเปนบาน

ของตนเอง หากวามเรองหนงเรองใดเกดขนทกคนในองคกรจะตองคดวาเปนเรองของตนเอง

ไมใชเรองของผหนงผใดเพยงอยางเดยว เนนการทำงานทสรางการเรยนรใหเกดขนระหวางเจา

หนาทและประชาชน การทำงานแบบเครอญาตทประกอบดวยคนตางวย ตงแตรนป ยา ตา

ยาย พอ แม ลง ปา นา อา ลกหลาน ดแลซงกนและกน เพอใหคนในตำบลปรกทเปรยบ

เสมอนญาตพนองไดมคณภาพชวตทดขน มสมมาชพ มสงคมทชวยเหลอเกอกลกน สอดคลอง

กบวสยทศนของเทศบาลตำบลคอ “เศรษฐกจพอเพยง รอยเรยงวถชมชน คนเปนศนยกลาง

การพฒนา ประชาสงคมสนตสข”

2. การบรหารชมชนแบบมสวนรวม ใหยดหลกเสมอนวาเปนการบรหารบานของ

ตนเองทจะตองรบผดชอบตงแตเรองเลกไปถงเรองใหญ ทกๆ เรองจะตองมความสำคญเทา

เทยมกน เราตองทำงานกนเปนทม ทกคนแสดงความคดเหนได บางครงกทำเปนตวอยางใหด

แลวใหทำตาม ทำตวเปนสวนหนงของทม ไมแบงแยก ทมกอยากทำตาม ในทมมทงสมาชก

สภาเทศบาล กรรมการชมชน คนในพนท พนกงาน ขาราชการ มระบบพสอนนอง เพอนชวย

เพอนทชวยกนทำใหองคกรเปนไปในทศทางทดขน อยางงานบรการสาธารณะนนไมใชมหนาท

เฉพาะในสำนกงานเทศบาลเทานน การทำงานภาคสนามกตองมใหเหน

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานของเทศบาลตำบลปรกภายใตแนวคดในการบรหารจดการเทศบาล

ตำบล ทำใหเกดกจกรรมโครงการตางๆ มากมายเพอตอบสนองความตองการของประชาชน

ในพนท เชน การจดการสงแวดลอม การมอาสาเพอการดแลสขภาพ เปนตน มการสรางอาชพ

เสรมใหกบประชาชน จงทำใหคนในตำบลปรกมสมมาชพเตมพนท มรายได มความเปนอยทด

ขน นอกจากนการทคนในตำบลปรกอยกนแบบพนอง มคนอาสาทำงานเพอตำบลมากมาย

เชน อาสาดแลคนพการ อาสากชพ อสม.นอย อสม. เปนตน จงทำใหตำบลปรกเปนสงคมท

เอออาทรตอกน และนอกจากนยงสงผลใหประชาชนมความสขเกดการพงพาอาศยซงกนและกน

เกดกระบวนการทำงานแบบมสวนรวมจากทกภาคสวน สงผลใหเทศบาลสามารถทำงานได

ธนาคารความคด | 11


ดวยความราบรนเพราะไดรบการยอมรบจากทกภาคสวน ไมเกดความรสกทำงานอยางโดดเดยว

และทายทสดเทศบาลตำบลปรกเปนองคกรแหงการแลกเปลยนเรยนรเพอทจะเปดโอกาสให

ทกภาคสวนเขามาแลกเปลยนเรยนร

4. เงอนไขการนำใช 1) ผนำตองกลาทจะเปลยนแปลง การเปดใจเพอจะรบสงใหมๆ ได ทงทเปนภาพลบ

และภาพบวก

2) การทำงานตองเนนสรางใหคนในตำบลเกดการเรยนรจากวธการทหลากหลาย

เชน การเรยนรจากตนแบบ ผทมความเกงความเชยวชาญในดานตางๆ การทำเปนตวอยาง

การถอดบทเรยนจากหนวยงานภายนอก การศกษาดงานพนทอนเพอนำมาปรบใชกบตนเอง

เปนตน เพอใหคนในตำบลเรยนรถงตนตอของปญหา และการจดการกบปญหาดวยตนเอง และ

เปนการสรางคนรนใหมขนมาเพอพฒนาตำบลตอไป

3) การสรางการมสวนรวมของทกภาคสวน โดยเนนการทำงานเปนหมคณะ (Team

work) ใหเกดการขบเคลอนในตำบลนนไมไดเปนหนาทของเทศบาลฝายเดยว แตตองเปนการ

ทำงานของทมทมาจากทงทองถน ทองท คนในพนท สมาชกสภาเทศบาล พนกงาน ขาราชการ

และตองมการทำงานแบบระบบพสอนนองชวยกนทำ โดยทกคนในตำบลมสทธเทาเทยมกนใน

การแสดงความคดเหน รวมลงมอปฏบตการรวมกน ตดตามการทำงานทเกดขนในสงคมรวม

กนและรบผลประโยชนทเกดขนจากการดำเนนงานรวมกน

บรรณานกรมและบคลานกรม นายสรยา ยขน นายกเทศมนตรตำบลปรก 08-1959-8802


คณะผถอดบทเรยน นายมะแอน พลนย, นายสอดกน ดำสด, นางพชร ทองพนชง, นางพรรณ ขนหลำ

นายวฑรย หนเสน, นายปาน พลเพชร และนายอภย สวรรณจนดา ตำบลตะโหมด

1. จดเรมตน ทมา สภาลานวดตะโหมดเกดขนภายใตการรวมตวของแกนนำในชมชนตะโหมดทมแนวคด

และจตสำนกในการพฒนาและแกไขปญหาของชมชนตะโหมด โดยใชวดเปนศนยกลางในการ

ขบเคลอน การแกไขปญหาตางๆ เชน ปญหาดานการเกษตร ปญหาสงแวดลอม ทการชวยเหลอ

ดแลจากภาครฐยงไมทวถง เปนการรวมกนทำงานโดยภมปญญา ภมความคดของประชาชน

และปราชญชาวบานในชมชนมาเปนกลไกขบเคลอนผานกระบวนการบรหารงานในรป

คณะกรรมการ โดยใชลานวดตะโหมดเปนสถานทพบปะแลกเปลยนและพดคย คณะกรรมการ

ของสภาลานวดตะโหมด ประกอบดวยพนองชาวมสลมโตะอหมานและประชาชนทเปนชาวพทธ

และมสมาชกสภาประกอบดวยตวแทนหมบาน มารวมประชมกน โดยมพระครสนทรกจจานโย

รองเจาอาวาสเปนประธานสภา และฝายทปรกษา

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) แตงตงคณะทำงานของสภาลานวด ประกอบดวยคณะกรรมการชดตางๆ 4 คณะ

คณะกรรมการดานเศรษฐกจ ดานทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม ดานสงคม ดานการศกษา

ศาสนาและวฒนธรรม

2) การจดหาสถานทในการพบปะของคณะกรรมการ โดยสภาลานวดตะโหมดเลอกท

จะใชลานใตตนประดเปนทประชม ซงเปนทประชมเปนสถานทมความรมรน และเปนลานรวมใจ

ของคนตะโหมด

3) รวมใชขอมลในการตดสนใจ คนในชมชนจะเปนผเกบขอมลตางๆ ดวยตนเอง

และนำขอมลทไดมาเสนอในเวทประชมลานวด ประกอบการตดสนใจในการดำเนนการเรอง

ตางๆ รวมกน เชน มขอมลวาเดกและเยาวชนเสยงตอการตดยาเสพตด ทางสภาจงไดมการ

สภาลานวดตะโหมด วดตะโหมด ตำบลตะโหมด จงหวดพทลง



แกไขปญหาโดยการจดโครงการบรรพชาปองกนยาเสพตด อบรมจารณ คายพทธบตร กฬา

ตานยาเสพตดไดสงเสรมการศกษาใหลกหลานในชมชน โดยการจดทนการศกษาใหกบเดกท

เรยนดมความประพฤตเรยบรอย แตขาดความพรอมทางครอบครวใหสามารถเรยนตอในระดบ

อดมศกษา เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ การสงเสรมการพฒนาชมชนอยางมสวนรวมของสภาลานวดตะโหมด ชวยใหวดเปน

ศนยกลางของความสามคคของคนในชมชน เปนศนยกลางการแกปญหาของชมชนดวยการม

สวนรวมและชวยสรางและพฒนาผนำใหกบชมชน นอกจากนเปนสถานทศกษาดงานและการ

ทำการวจยทใชวดเปนฐานผลการดำเนนงาน

ดานสงคม ไดแก การปองกนโรคเอดสและยาเสพตด จดโครงการบรรพชาปองกน

ยาเสพตด อบรมจารณ คายพทธบตร กฬาตานยาเสพตด และการคดเลอกครอบครวตวอยาง

การดแลผสงอาย การดแลสขภาพผสงอาย การปฏบตธรรม การรดนำขอพรผสงอาย การดแล

ความปลอดภยในชวตและทรพยสน การแกไขปญหารถซง ทสรางความเดอดรอนในชมชน

การแกไขปญหามลภาวะทเกดขนในชมชน

ดานเศรษฐกจ ไดแก การแกไขปญหาผลผลตตกตำ สงผลใหเกษตรกรในพนท

สามารถขายผลผลตไดราคาด และสรางผลผลตทมคณภาพออกสตลาด

ดานการศกษา ศาสนา วฒนธรรม สภาลานวดตะโหมด ไดสงเสรมการศกษาใหลก

หลานในชมชนโดยการจดทนการศกษาใหกบเดกทเรยนดมความประพฤตเรยบรอย แตขาด

ความพรอมทางครอบครว ใหสามารถเรยนตอในระดบอดมศกษา โดยบางรายไดรบทนจนจบ

หลกสตรสงผลตอการมคณภาพทด และสงทสภาลานวดมงหวงทสดกคอการผลตคนดออกส

สงคม และรวมกนดแลสงคมตะโหมดตอไป นอกจากนนไดจดทำหลกสตร ตะโหมดศกษา ซง

มเนอหาทพดถงบรบท และตนทนทางชมชนของตะโหมด 6 ดาน ไดแก ดานภมศาสตรและ

สงคม ประวตศาสตรและพฒนาการ มรดกทางธรรมชาต และวฒนธรรม ความเปนเอกลกษณ

ทองถน ภมปญญาทองถนและเทคโนโลยและบคคลสำคญในทองถน การจดกจกรรมทาง

ศาสนาและวฒนธรรมประเพณ การจดสอนปรยตธรรม การจดคายพทธบตร อบรมจารณ

ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการทองเทยว ไดแก การทำโครงการ

ธนาคารนำ ดวยการสรางฝายชะลอนำ การทำหลกสตรทองถน ปาชมชน โครงการดแลรกษา

ปาชมชนและการปลกตนไมในทของตนเอง การสนบสนนการทองเทยวเชงนเวศวฒนธรรม


4. เงอนไขการนำใช 1) การใชหลกของศาสนามาเปนเครองมอในการสรางการมสวนรวมของคนในตำบล

2) มการคนหา นำใชขอมลเพอนำมาสการจดการแกปญหารวมกนของคนในตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรสภาลานวดตะโหมด ณ วดตะโหมด



คณะผถอดบทเรยน นายชวาล แกวลอ, นางณสรา แกวพรมงาม, นางสาวปรางคทพย วะเท, นางสาว

กรพนธ วงษพานช และนางสาวสภาภรณ เตจะ เทศบาลตำบลเกาะคา

1. จดเรมตน ทมา เวทขวงผญา มแนวคดจากการรวมกลม เพอสรางกระบวนการเรยนรรวมกนของ

คนในชมชน จดวาเปนลานแหงปญญาทคนในสงคมมาแลกเปลยนเรยนร เพอระดมความคด

เหนในประเดนปญหาสาธารณะตางๆ ของชมชนรวมกน โดยการเปดพนทสาธารณะท

สรางสรรคเพอชมชน ทงในสวนของการเปดพนททางปญญาในการเปนทรบทราบขอมลขาวสาร

และการรวมตวทำกจกรรม รวมถงเพอปรกษาหารอถงแนวทางการแกปญหาและสรางการ

เรยนรอยางมเหตมผล โดยมการใชขอมลในการแลกเปลยนเรยนรทเสรมสรางความเชอมน

ความศรทธาของชมชนทมตอกนและมตอเทศบาลตำบลเกาะคา โดยใชกลวธการคนหาจตอาสา

ในการทำงานคอนกวจยชมชนเพอมาเปนแกนนำหลก ในการเอออำนวยใหเกดการแลกเปลยน

เรยนรในเวท คนหาปญหา และหาแนวทางแกไขปญหา โดยใชปญญาและการมสวนรวมของ

ทกภาคสวนในชมชน สงผลใหเกดกระบวนการแกปญหารวมกนของทกคนในเขตเทศบาลทง

8 ระบบ และนำไปสการพฒนาการเมองภาคพลเมองอยางจรงจงและตอเนอง

2. เทคนค วธการ ขนตอน ปฏบต เวทขวงผญา มเปาหมายมงเนนใหคนในชมชนไดรบจดเวทรบขาวสารโดยตรงจาก

ประชาชน และนำขาวสารนนเสนอเทศบาลฯ ไดโดยตรงและทางเทศบาลฯ โดยผบรหารสามารถ

รบรปญหาหรอรบรขาวสารผานเวททนกวจยชมชนรวมจดเวทในขณะทมเวทขวงผญา ดงตอไปน

1) จดประชมเพอหาแนวทางการแกไขปญหาของคนในชมชนมากขน โดยผานการ

เปดพนทจดเวทในการรวบรวมความคดในชมชน ทำใหประชาชนใหความรวมมอในการทำงาน

กบเทศบาลมากขนเกดความรสกเปนเจาของทองถนรวมกนของคนในชมชน

เวทขวงผญา เทศบาลตำบลเกาะคา อำเภอทาศาลา จงหวดลำปาง

1� | ธนาคารความคด

2) คนหาขอมล โดยจดเวทคดคนและแกไขปญหาของชมชนทมกระบวนการจดการ

ดวยคนในชมชน โดยเปดพนทจดเวทในการรวบรวมความคดโดยอสระตามลานชมชน ลานวด

ลานสาธารณะจดอบรมสรางนกวจยชมชนในทกชมชน ทำใหชมชนมการรวมกลมทางสงคม

และเกดนกวจยชมชนเขามาทำงานหนนเสรมในพนท

3) สรางนกวจยชมชนเขามาเปนตวหลกในการทำเวทขวงผญารวมกบเทศบาลในทก

พนท โดยทนกวจยชมชนทำเวทชมชน ในประเดนสาธารณะทกชมชนเพอคนหาปญหาและ

แนวทางแกไขโดยชมชนเอง เพราะเนองจากนกวจยชมชนกเปนคนในพนทเชนกน ทำใหมผท

เปนหลกในกระบวนการคดในเวทขวงผญาของแตละชมชน

4) การขยายวงของเวทขวงผญา คนในชมชนเหนความสำคญและประโยชนของเวท

ขวงผญา ทำใหนอกจากจะแคใชเวทขวงผญาในการรวมวเคราะหปญหา และแนวทางการแก

ปญหาแลวยงมการใชเวทขวงผญาสำหรบหาขอสรปตางๆ ในประเดนสาธารณะทกชมชนดวย

โดยถอวาเปนการจดการโดยชมชน

5) จดเวทขวงผญาในประเดนปญหาสาธารณะตางๆ ในชมชนมการคดคนหาปญหา

แนวทางแกไขดวยการรวมคด รวมแกไขกอเกดแผนชมชน จงเกดเวทใหประชาชนมการพดคย

ถงประเดนปญหาสาธารณะตางๆ แลกเปลยนความคดเหนอยางอสระ เกดแผนชมชนเสนอตอ

เทศบาล เกดการแลกเปลยนเรยนรและการเปดใจของคนในชมชน ชวยลดความขดแยงในสงคม

6) เทศบาลสนบสนนดานงบประมาณเพอใชเปนคาอาหาร อาหารวาง และวสดและ

เปนพเลยงสนบสนนดานวชาการ กจกรรม ใหความร ใหคำปรกษา ใหขอมล ตลอดจนรวม

วางแผนและใหคำแนะนำในการจดทำโครงการ/แผนงาน และเสรมความรและทกษะในการ

เขยนโครงการขอรบทนสนบสนนตางๆ และชวยใหความรและสนบสนนวสดอปกรณ

3. ผลผลต ผลลพธ ผลจากการดำเนนงานการจดเวทขวงผญา ทำใหเกดจตอาสาในการทำงาน คอนกวจย

ชมชนเพอมาเปนแกนนำหลก ในการเอออำนวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนรในเวท คนหา

ปญหา และหาแนวทางแกไขปญหา โดยใชปญญาและการมสวนรวมของทกภาคสวนในชมชน

สงผลใหเกดกระบวนการแกปญหารวมกนของทกคนในเขตเทศบาลตำบลเกาะคา ทง 8 ระบบ

และนำไปสการพฒนาการเมองภาคพลเมองอยางจรงจงและตอเนอง

ธนาคารความคด | 1�


4. เงอนไขการนำใช 1) การคนหาและนำใชขอมล โดยมการจดนกวจยชมชนเขามาเปนตวหลกในการ

คนหาและนำเสนอขอมล

2) การมเวทขวงผญา เปดพนทจดเวทในการรวบรวมความคดในชมชน ทำให

ประชาชนใหความรวมมอในการทำงานกบเทศบาล

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นางนคร ยะตะโคตร

2) นายวฒกร พจอมบตร

3) นายชวาล แกวลอ

4) เอกสาร (ราง) ขอเสนอนโยบายสาธารณะพนทภาคเหนอตอนบน


1. จดเรมตน ทมา เทศบาลตำบลบานซองมการพฒนาตำบลอยางตอเนองและมนโยบายการบรหาร

จดการตำบลโดยเนนใหมการดำเนนงานตางๆ อยางโปรงใส ทำอะไรในชมชนตองรถวนทวกน

มความเปนธรรมในการบรหารจดการงบประมาณ ใชเหตผลความจำเปน เพอเปนฐานในการ

พจารณาจดสรรงบประมาณ สามารถตรวจสอบได เนนการทำงานตามกฎระเบยบตางๆ อยาง

เครงครด มการใชเครอขายองคกรชมชนเปนกลไกในการสรางการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ

สงเสรมความรก ความสามคคของคนในตำบลโดยมเปาหมายเพอยกระดบชวตความเปนอย

ของประชาชนใหดขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การสรางการมสวนรวมในทกกจกรรม ทกขนตอนของทกฝาย ทงนโดยผานชองทาง

พดคยกนระหวางผนำทองถน ผนำทองท องคกร หนวยงานทเกยวของ รวมถงผมสวนไดสวนเสย

ซงรปแบบการพดคยมหลายรปแบบ เชน การกำหนดเปนวาระประชมประจำเดอน ประจำป

การจดเวทประชาคม การจดเวทพดคยเมอเกดประเดนปญหาทตองการการตดสนใจรวมกน

ระหวางทกฝายในตำบล รวมถงผมสวนไดสวนเสย เชน 1) กรณกลนรบกวนจากมลสตว

เนองจากประชาชนจำนวน 80 ครอบครวประกอบอาชพเลยงหม และมฟารมหม โดยกอง

สาธารณสขและสงแวดลอม เปนตน

การบรหารจดการตำบลแบบมสวนรวม เทศบาลตำบลบานซอง

ตำบลบานซอง อำเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา

คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการพฒนาเครอขายการเรยนรขององคกรปกครองสวนทองถนเพอ

ชมชนทองถนนาอยตำบลบานซอง ทม ศวช.มหาวทยาลยขอนแกน นำโดย รศ.ดร.ขนษฐา นนทบตร



2) เทศบาลตำบลบานซองแตงตงคณะกรรมการเพอแกไขปญหา จดเวทพดคยหาขอ

ตกลงรวมกน ทำใหปญหาดงกลาวไดรบการคลคลายในทางทดขน โดยไมมการตดสน แตม

การยอมรบในการปฏบตทแตละฝายนำเสนอ นอกจากนยงมการจดทำประชาพจารณเรองตางๆ

กอน เพอใหเกดการยอมรบของทกฝาย เชน การกอสรางฟารมเลยงสตว โดยประธานชมชน

เปนผดำเนนการทำประชาพจารณและมเทศบาล ผนำทองถนและเจาหนาทกองชางเขามาม

สวนรวมในการเปนพเลยงให โดยเทศบาลกำหนดหลกเกณฑมาตรฐานในการกอสรางฟารม

เลยงสตวทเปนไปตามเกณฑมาตรฐานและไดรบการยอมรบ

3) การจดทำแผนตำบล เทศบาลตำบลซงเปนองคกรหลกในการจดทำแผน ไดดำเนน

การจดทำแผนโดยเนนการสรางการมสวนรวมของทกฝาย ไดกำหนดใหเจาหนาทเทศบาลทก

คนทอยในแตละหมบานเขารวมกระบวนการจดทำแผนตำบล นบแตการสำรวจขอมลปญหา

และความตองการของประชาชนจากการเขารวมเวทประชาคม และนำเสนอสการจดทำเปน

แผนตำบล ในกรณทแผนงานโครงการทนำเสนอมจำนวนมากกวางบประมาณทกำหนดไว

เทศบาลตำบลมวธการคดเลอกแผนงานโครงการ โดยการจดประชมผเกยวของเพอหามต

ประกอบการตดสนใจในการคดเลอกแผนงาน โครงการตางๆ โดยพบวาแผนงานโครงการทนำ

เสนอโดยภาคประชาชนไดรบการบรรจอยในแผนตำบลคดเปนรอยละ 95 ของแผนงานโครงการ

ทงหมด

3. ผลผลต ผลลพธ การกระจายอำนาจสประชาชนทมงเนนกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชนใน

การบรหารจดการทองถน การกระจายอำนาจใหกบทองถน การมอบหมายอำนาจ หนาท

หรอการเปลยนผานอำนาจจากรฐสวนกลางมาไวยงทองถนขอมลการสรางพนทใหภาค

ประชาชน องคกรชาวบาน ภาคสวนตางๆ ในทองถนไดเขามามสวนรวม ในการบรหารจดการ

ทองถนในรปแบบตางๆ เพอนำไปสแนวทางในการพฒนาและแกไขปญหาทองถนรวมกน

ทำใหเกดผลลพธดงน

1) เกดแผนตำบลแบบมสวนรวม

2) เกดแกนนำ ผนำใหมในตำบล เชน แกนนำ อปพร. แกนนำกลมออกกำลงกาย

ผนำชมชน ครศนยพฒนาเดกเลกระดบปรญญาตร

3) เกดกลมอาชพใหมในตำบล เชน กลมทำไขเคม กลมทำนำยาลางจาน กลม

ดอกไมประดษฐ กลมวสาหกจมตรสมพนธ กลมปยอดเมด ฯลฯ


4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางพนททางสงคมใหภาคประชาชน องคกรชาวบาน ภาคสวนตางๆ ในทองถน

ไดเขามามสวนรวม ในการบรหารจดการทองถนในรปแบบตางๆ เพอนำไปส แนวทางในการ

พฒนาและแกไขปญหาทองถนรวมกน

2) การมคณะกรรมการเพอแกไขปญหา โดยจดเวทพดคยหาขอตกลงรวมกน ทำให

ปญหาดงกลาวไดรบการคลคลายในทางทดขน โดยไมมการตดสนแตมการยอมรบในการ

ปฏบตทแตละฝายนำเสนอ

3) การจดทำแผนตำบล ทเนนการสรางการมสวนรวมของทกฝาย

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) คมอการแลกเปลยนเรยนร

2) เอกสารประเมนประสทธภาพประสทธผลการปฏบตราชการ

3) นายสมชาย จนธรรมาพทกษ โทร. 08-1761-7679

4) นายสรเชษฐ ศรระษา โทร. 08-1804-7190



คณะผถอดบทเรยน ทมนกวชาการโครงการรวมพลงมวลชนขบเคลอนสตำบลสขภาวะแบบบรณาการ

1. จดเรมตน ทมา องคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก มลกษณะการบรหารงานแบบบรณาการ โดยใช

แนวคด “รวมคด รวมทำ รวมพฒนา” หลกการของการเขาถงปญหาของประชาชน รบทราบ

ความตองการทแทจรง พรอมทำความเขาใจปญหาทเกดและหาแนวทางวธการแกปญหาอยาง

ถกทางและทนทวงท มมตการพฒนาอยางรอบดานโดยผานองคกรทกองคกรทเปนทนทาง

สงคม เชน ฝายปกครอง กำนน ผใหญบาน และหวหนาสวนราชการในพนทคอ ผอำนวยการ

ศกษา ผอำนวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ประธานสาธารณสขหมบาน หวหนา

สายตรวจสมาชกองคการบรหารสวนตำบล ผบรหารทองถน และพระคณเจา เจาคณะตำบล

ปลดอำเภอเปนผประสานงานตำบล เกษตรตำบล พฒนากรตำบล และตวแทนจากเยาวชน ท

มในพนทมาใชอยางบรณาการ ผานเวทการประชมบรณาการประจำเดอน ทกเดอน โดยผาน

กลไกทสำคญคอ การสงขาวสารฉบไว แกไขทนทวงท อยางมมตรอบดาน สงผลใหเกดความ

พอใจ ไดผลงาน องคกรประสบความสำเรจ ในการบรหารจดการองคกรสตำบลทมความสขใน

ทกมต

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต จากการไปดงานเรองธรรมนญสขภาพ ท อบต.ชะแล ประกอบกบการไดเขารวม

เครอขายตำบลสขภาวะกบ อบต.ปากพน ทำใหคณะในทประชมมมตรวมกนวา อบต.

ดงมลเหลก สมควรมธรรมนญสขภาพซงประกอบไปดวยดานกาย จตใจ สงคม สงแวดลอม

และภมปญญาทองถน ทเปนกฎกตกาใหทกคนไดปฏบตรวมกน เปนแนวทางเดยวกน ถาหาก

มการฝาฝนจะมบทลงโทษโดยชมชน ซงธรรมนญวาดวยสขภาพสตำบลสขภาวะ (ฉบบท1)

พ.ศ. 2552 ขององคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก มกระบวนการไดมา ซงมขนตอนดงน

ธรรมนญสขภาพสตำบลสขภาวะ ตำบลดงมลเหลก ตำบลดงมลเหลก อำเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ


1) ประชมกลมผเกยวของทกฝายเพอสรางความเขาใจและรวมวางแผนการทำงาน

โดยประชมทกสปดาหแรกของเดอน ทงนผเกยวของทกฝาย ไดแก นายกองคการบรหารสวน

ตำบล คณะผบรหาร สมาชกองคการบรหารสวนตำบล กำนน ผใหญบาน ขาราชการจากราชการ

สวนภมภาคทรบผดชอบงานในพนทตำบลดงมลเหลกและภาคประชาชน

2) จดเวทประชาคมตำบล เพอใหประชาชนมสวนรวมในการเสนอความคดประเดน

ปญหาตางๆ และนำเสนอขอบงคบทกำหนดโดยชมชน อนเปนบทสรปของประเดนปญหาของ

ชมชนทจะนำมากำหนดยทธศาสตรของการบรหารการพฒนาไดเปนอยางด มเปาหมายและ

กำหนดเวลาแลวเสรจ จากนนไดขอความรวมมอจากนกวชาการของสถาบนการเรยนรภาค

ประชาชนจงหวดเพชรบรณ และสถาบนวจยมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ ในการออกแบบ

สอบถามเกยวกบการจดทำ ราง ธรรมนญสขภาพฯ เมอไดแบบสอบถามแลว ใชวธการ

สมภาษณประชากรกลมตวอยางตามแบบสอบถามจำนวน 400 ชด โดยเจาะประเดนและ

กลมประชากรตวอยาง ใหครอบคลมทวกนทกพนทตำบลดงมลเหลก ดำเนนการโดยอาสา

สมครสาธารณสขประจำหมบาน (อสม.)

3) วเคราะหขอมล เมอไดขอมลจากแบบสอบถาม จงนำสกระบวนการการวเคราะห

ขอมลและแตกประเดนปญหา โดยประสานขอความรวมมอจากสถาบนวจยมหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณในการวเคราะหขอมล เมอไดบทสรปขอมล จงนำไปจดทำเปน “รางธรรมนญ

สขภาพสตำบลสขภาวะ”

4) จดทำ “รางธรรมนญสขภาพสตำบลสขภาวะ” และนำ “รางธรรมนญสขภาพ

สตำบลสขภาวะ” นำสการพจารณาของสภาองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก เพอให

ธรรมนญสขภาพสตำบลสขภาวะ เปนนโยบายสาธารณะมสถานภาพทางกฎหมายเพราะม

ขอบงคบใหทงภาครฐและภาคประชาชนทเกยวของกบงานบรหารพฒนาและการพฒนาการ

บรหารใหตองถอปฏบต จากนนกนำเขาสกระบวนการประชาคมตำบลเพอขอความเหนชอบ

และความพงพอใจของประชาชนตำบลดงมลเหลก ทมตอ “ราง ธรรมนญสขภาพสตำบล

สขภาวะ” ทไดจดทำครบทกดานตามเจตนารมณของชมชนแลว เพอใหธรรมนญสขภาพ

สตำบลสขภาวะ เปนธรรมนญของประชาชนโดยแทจรง

5) ขอความเหนชอบ และความพงพอใจของประชาชน และเผยแพรใหประชาชนใน

ตำบลดงมลเหลกรบร รบทราบ เกยวกบรายระเอยดใน “รางธรรมนญสขภาพสตำบล

สขภาวะ” แลว และไดบทสรปจากประชาชน ดวยความเหนพองตองกนใน “รางธรรมนญ

สขภาพฯ จงประกาศบงคบใช “ธรรมนญสขภาพสตำบลสขภาวะ ตำบลดงมลเหลก” ในป พ.ศ.

2553



3. ผลผลต ผลลพธ 1) ตำบลมการกำหนดเปาหมาย “เพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนอยางยงยน”

โครงการบรหารจดการสขภาวะชมชนภายใตระบบการนำขอมลเขาสระบบ ทประชาชนมเกยรต

มศกดศร และกำหนดการพฒนาโดยพลงชมชน มองคการบรหารสวนตำบลอำนวยการ

หนนเสรม และผลกดน ทงนการบรหารโดยนำภมปญญา รวบรวม เรยบเรยง ถอดบทเรยนให

เปนชดความรเพอใหคนในพนทไดนำองคความรไปพฒนาคณภาพชวตได

2) ประชาชนไดเขามามสวนรวมในกจกรรมใดกจกรรมหนง โดยเรมตงแตการรบรถง

สภาพปญหา การรวมคด รวมทำ รวมพฒนา และรวมรบผลประโยชน ซงลกษณะของการม

สวนรวมขนอยกบแรงจงใจและองคประกอบทางสงคมอนๆ สวนประโยชนของการมสวนรวม

เปนการเสรมสรางความผกพน ความสามคค ทำใหประชาชนรสกถงการเปนสวนหนงของตำบล

3) ประชาชนตำบลดงมลเหลกทกคน ไดรบผลประโยชนจากธรรมนญสขภาพสตำบล

สขภาวะ คอ ความรสกปลอดภยในชวตและทรพยสน เพราะมธรรมนญฯ ทไดมาจากความ

ตองการของประชาชนตำบลดงมลเหลกมาบงคบใชกบประชาชนทกคน

4. เงอนไขการนำใช 1) การจดทำธรรมนญ ตองการการนำขององคการบรหารสวนทองถนในการเปดชอง

ทางการมสวนรวมใหกบภาคประชาชนและองคกรชมชน ใหมากทสด

2) ชองทางการมสวนรวมทสำคญไดแก เวทการรบรขอมล ปญหา และแนวทางการ

จดการ โดยรปธรรมของเวท ไดแก เวทประชาคม การประชมของกลม คณะกรรมการตางๆ

เปนตน

3) การกำหนดเปนภารกจหรอความรบผดชอบของภาคประชาชน กลม องคกรชมชน

หรอหนวยงานทเกยวของในการดำเนนกจกรรมใดกจกรรมหนงภายใตธรรมนญสขภาพ ถอ

เปนปจจยสำคญใหเกดการปฏบตการตามเจตนารมณของธรรมนญได

4) การสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน ดานงบประมาณ และทรพยากรอน

ในการผลกดนกจกรรมและการดำเนนการตามธรรมนญ มสวนใหการนำใชธรรมนญประสบ

ความสำเรจได

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายไฉน กอนทอง นายกองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก

2) ทมงานคณะผบรหารองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก

3) กำนน ผใหญบาน ตำบลดงมลเหลก


คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสานพลงชมชนสตำบลสขภาวะเทศบาลตำบลเขมราฐ

1. จดเรมตน ทมา เทศบาลตำบลเขมราฐ เปนองคกรปกครองสวนทองถนทมประสบการณในดานการ

พฒนาชมชนอยางตอเนอง ดวยแนวคดและกระบวนการทมการปรบเปลยนและปรบใชเปนระยะ

เพอนำสการพฒนาชมชนทองถนและยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในพนท จนสามารถ

เปนแบบอยางของการพฒนาและดำเนนงานสำหรบทองถนอน เทศบาลตำบลเขมราฐ มเสนทาง

ของการพฒนาอยางตอเนอง ตงแตการยกฐานะจากสขาภบาลตำบลเขมราฐเปนเทศบาลตำบล

เขมราฐ เมอป พ.ศ.2542 ซงมการพฒนาพนททงในดานการดำเนนงานตามนโยบายจากสวน

กลาง และการทำกจกรรมเพอแกปญหาและตอบสนองตอความตองการของประชาชนในพนท

โดยมเปาหมายการดำเนนงาน เปาหมายรวม (4 ป 3 สราง)

1) นโยบายการสรางคน โดยเนนการจดกจกจกรรมทดแลประชาชนในพนททกดาน

อยางตอเนอง และครอบคลมในทกชวงวยตงแตแรกเกด เดก เยาวชน วยทำงาน วยสงอาย

2) นโยบายสรางงาน เปนนโยบายทสงเสรมและสนบสนน การดำเนนงานของกลม

อาชพตางๆ ทงในสวนทมการรวมกลมกนอยางเขมแขงกนอยกอนแลว และกลมทยงอยใน

ระยะการรวมตวแตมความสนใจทจะรวมกนดำเนนกจกรรมกลม

3) นโยบายสรางเมอง เปนนโยบายทมงเนนการพฒนาโครงสรางพนฐานทางดาน

กายภาพ ทงในสวนของการวางระบบผงเมอง การพฒนาสาธารณปโภค และการจดการทาง

ดานสงแวดลอมในพนท นอกจากนการดำเนนกจกรรมการพฒนาพนท มงเนนการสรางความ

เขาใจ และการมสวนรวมของชมชน เชน การพฒนาแผนของชมชน โดยมกรรมการชมชนเขาไป

มสวนรวมตงแตการคดวางแผน การเสนอแผนตอเทศบาล และการลงมอปฏบตตามแผน

เปนตน ประกอบกบในระยะตอมา ป 2550 ดวยแนวคดและความตองการดแลสขภาพของ

ประชาชนในพนท จงไดสงคนในพนทไปเรยนพยาบาล ทคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

การบรหารจดการตำบลเขมราฐ เทศบาลตำบลเขมราฐ จงหวดอบลราชธาน



ขอนแกน และเมอสำเรจการศกษาไดวางแผนการทำงานเพอดแลสขภาพใหกบประชาชนใน

พนท

2. ผลผลต ผลลพธ ภายใตการดำเนนงานเพอพฒนาเทศบาลตำบลเขมราฐ ไดชใหเหนกระบวนการและ

วธการพฒนา ซงประกอบดวย 4 กระบวนการหลก ไดแก

1) กระบวนการหาและนำใชขอมล ทงในสวนทเปนขอมล ประเดนปญหา ตลอดจน

แนวทางในการแกไขปญหา เพอนำใชในการวางแผนและพฒนาโครงการตางๆ ทตอบสนองตอ

ปญหาและความตองการของพนท รวมทงขอมลศกยภาพของชมชน ซงไดจากกระบวนการ

ศกษาชมชน

2) กระบวนการพฒนาศกยภาพ ผลจากการเขารวมโครงการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชนทองถนสตำบลสขภาวะ พนทอสานใต ในระยะทผานมา ไดเขารวมกระบวนการ

พฒนาศกยภาพในหลายดาน ทงในสวนของการเรยนรและนำใชเครองมอในการศกษาและ

พฒนาชมชนทองถน ตลอดจนการมประสบการณตรงจากการเขารวมประชมและรวมแลกเปลยน

เรยนรกบเครอขายตำบลสขภาวะในหลายพนท

3) การขยายเครอขายหนนเสรม การดำเนนกจกรรมในการพฒนาชมชนทองถน จำเปน

ตองอาศยความรวมมอจากหลายภาคสวน ซงในระยะทผานมาเทศบาลตำบลเขมราฐไดมการ

สรางเครอขาย และมการขยายเครอขายเพอใหการสนบสนนการพฒนาในดานตางๆ เชน

เครอขายทเปนหนวยงานภาครฐทงในและนอกพนท และสถาบนการศกษาเพอสนบสนนการ

ดำเนนกจกรรมในดานตางๆ รวมไปถงการจดกระบวนการและพฒนาวธการทำงาน เปนตน

4) การพฒนานโยบายทมความชดเจน เทศบาลตำบลเขมราฐไดกำหนดนโยบาย 4 ป

3 สรางเปนนโยบายหลก พรอมทงการสานตอนโยบายดงกลาว เพอใหเกดความยงยนในการ

ดำเนนกจกรรมการพฒนาชมชนทองถน

ผลจากการดำเนนงานในระยะทผานมา ประกอบกบการผลกดนนโยบาย 4 ป 3

สราง (สรางคน สรางงาน สรางเมอง) และการเขารวมเรยนรและพฒนาศกยภาพในโครงการ

เสรมสรางความเขมแขงของชมชนทองถนสตำบลสขภาวะ พนทอสานใต กบศนยวจยและ

พฒนาระบบสขภาพชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ในป 2552 ทำให

เทศบาลตำบลเขมราฐไดเรยนรแนวคด วธการ และกระบวนการพฒนาพนท ภายใตการดำเนน

โครงการดงกลาวในปท 1 ไดมงเนนการเปดศกยภาพของตำบล โดยใชกระบวนการวจยชมชน


(Rapid Ethnographic Community Assessment Process; RECAP) เปนเครองมอสำคญ

ในการศกษาชมชน ซงดำเนนการโดยนกวจยของชมชนเอง ทำใหเหนตวอยางการพฒนาตำบล

สขภาวะในหลายบรบท ซงชวยใหเกดแนวคดในการพฒนาพนทตนเอง พรอมทงสามารถ

วางแผน ออกแบบการพฒนาทเปนการตอยอดของการพฒนากลม/แหลงปฏบตการตางๆ เพอ

ยกระดบใหเปนแหลงเรยนรสำหรบพนทอนๆ ผลลพธทเกดขนจากกระบวนการพฒนาดงกลาว

ไดปรากฏเปนรปธรรมของระบบยอยตางๆ ในพนทเทศบาลตำบลเขมราฐ 8 ระบบยอย ซง

ประกอบไปดวย 36 แหลงเรยนร จงเปนสงทยนยนถงการเพมศกยภาพและสมรรถนะของการ

จดการตำบลอยางตอเนอง รวมถงความพรอมทจะเปดพนทเพอใหตำบลอนๆ ไดเขามารวม

เรยนร และเปนเครอขายของการพฒนาและขบเคลอนสตำบลสขภาวะ

3. ผลผลต ผลลพธ ผลลพธทเกดขนจากการดำเนนการพฒนาดงกลาวสะทอนใหเหนระบบการจดการ

ตนเองของเทศบาลตำบลเขมราฐใน 8 ระบบ 36 แหลงเรยนร ไดแก

1) ระบบบรหารจดการตำบล ประกอบดวย 2 แหลงเรยนร คอ การบรหารจดการ

ตำบล และการจดการขอมลตำบล

2) ระบบการดแลสขภาพชมชน ประกอบดวย 7 แหลงเรยนร คอ โรงพยาบาล

1,500 เตยง กลม อสม.นอย กลมอาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) กลม อสม. กลม

มตรภาพรมโขง ชมรมผสงอายออกกำลงกายเพอสขภาพ และชมรมแอโรบค

3) ระบบเศรษฐกจชมชน ประกอบดวย 3.1) เศรษฐกจชมชน ประกอบดวย 2 แหลง

เรยนร คอ กลมแมบานเกษตรกรหนองวไล และกลมเลยงปลาในกระชง 3.2) เศรษฐกจพอ

เพยง ประกอบดวย 8 แหลงเรยนร คอ กลมทำขนมทองพบ-ทองมวน กลมเลยงไกพนบาน

กลมทำแหนมใบมะยม กลมทำไสกรอก กลมอตสาหกรรมครวเรอน (ทำปลอกหมอน) กลมทำ

เปลไมไผ กลมเลยงกบ กลมเศรษฐกจพอเพยง

4) ระบบความปลอดภยชมชน ประกอบดวย 4 แหลงเรยนร คอ อาสาสมครกชพ

กภย (1669) อาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน (อปพร.) ชดรกษาความปลอดภยประจำ

หมบาน (ชรบ.) และการจดการสารเสพตดของชมชน

5) ระบบการเรยนรเพอเดกและเยาวชน ประกอบดวย 3 แหลงเรยนร คอ สโมสร

ป.ซต ศนยพฒนาเดกเลกเทศบาลตำบลเขมราฐ และยววจย

6) ระบบภมปญญาชมชนประกอบดวย 5 แหลงเรยนร คอ กลมกลองยาว วงโปงลาง

ร.ร.เขมราฐพทยาคม รำวงชาวบาน แหลงภมปญญา และศนยศลปวฒนธรรม



7) ระบบกองทนและสวสดการ ประกอบดวย 3 แหลงเรยนร กองทนหมบานและ

ชมชนเมองแหงชาต และกองทนฌาปนกจชมรมขาราชการบำนาญ และ Bamboo Bank

(ธนาคารกระบอกไมไผ)

8) ระบบการทองเทยวเชงวฒนธรรม ประกอบดวย 2 แหลงเรยนร คอ การแขงเรอ

ยาวนานาชาตชงถวยพระราชทาน และไหวพระ 3 พนอง

4. เงอนไขการนำใช 1) การเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดเขามามสวนรวมในการสะทอนปญหา และรวม

พฒนาหรอใหขอเสนอในการแกไขปญหาพฒนาแผนและการดำเนนโครงการหรอกจกรรม

ตางๆ ของตำบล

2) การขยายโอกาสใหประชาชนในทกกลมทเกยวของสามารถเขาถง และรวมรบ

ประโยชนทเกดขนจากการดำเนนกจกรรมตางๆ ของตำบล เชน การพฒนาศนยพฒนาเดกซง

เปดรบเดกกอนวยเรยนทกคนทอยในพนทพรอมทงจดบรการรถรบสง ในกรณทผปกครองไม

สะดวกในการรบสงเดก การสรางศนยศลปวฒนธรรมของเทศบาลตำบลเขมราฐเพอเปนเวทใน

การแลกเปลยนเรยนร และถายทอดภมปญญาในดานตางๆ โดยเปดโอกาสใหเดกและเยาวชน

มาเรยนรภมปญญาทองถนจากผรในพนท และการสนบสนนกลมอาชพตางๆ โดยใหทน

สนบสนน ตลอดจนการสนบสนนวสดอปกรณ และการพฒนาศกยภาพในดานตางๆ ใหกบ

สมาชกของกลมและประชาชนสามารถเขาถงการบรการและใชประโยชนจากนโยบายดงกลาวได

3) การพฒนาระบบขอมลตำบลเพอแสดงทนทางสงคม และปญหาตางๆ ทกระทบ

คณภาพชวตประชาชน และนำใชขอมลประกอบการจดทำแผนพฒนาตำบล ผานกระบวนการ

สะทอนปญหาและรวมเสนอทางแกและทางพฒนา

4) การเปดใหมหลายชองทางในการทำงานรวมมอกบหนวยงานหรอองคกรจาก

ภายนอก เพอสนบสนนและผลกดนการจดการภายใน

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนร การบรหารจดการตำบลเขมราฐ


คณะผถอดบทเรยน นายถน จลนวล, นายศกดชย พลผล, นายสมนก หนเงน, นายปรชา ขนชตร

นายธรวชญ จนทกล, นายวเชยร บวสม, นางสภาพ กมลเจรญ, นายลน แกวรตน และนางสาวนฤมล ชชวย

ตำบลควนร

1. จดเรมตน ทมา การบรหารจดการทองถนขององคการบรหารสวนตำบลควนร เนนการบรหารจดการ

แบบบรณาการทเนนการทำงานแบบมสวนรวมกบภาคเครอขาย การมสวนรวมของ 3 องคกร

หลก ไดแก ทองถน ทองท องคกรชมชน โดยมภาครวม เชน ศาสนาและหนวยงานภาครฐ ใช

ศนยประสานงานองคกรชมชนเปนตวประสานเชอมโยงเพอระดมความคดเหนประชาชนจาก

ทกภาคสวน เพอการจดการแกไขปญหาใหตรงกบความตองการของชมชนอยางแทจรง ตลอดจน

ในการตดสนใจดำเนนการสงใดสงหนงจะตองฟงเสยงจากภาคประชาชน โดยใชหลกของเหตผล

ทตองใหทกคนเหนพองและยอมรบ รวมไปถงไดนำแนวคดทางศาสนา วฒนธรรม และภมปญญา

ทองถนมาเปนจดศนยรวมใจ อนทำใหเกดความสมานฉนทในสงคม ซงมทมาของการจดการ

ดงน

ป 2511-2516 ชาวตำบลควนร ดำเนนชวตอยางเรยบงาย มการชวยเหลอซงกนและ

กน มความสมพนธกนแบบเครอญาต มการเคารพผอาวโสและรกษาประเพณวฒนธรรมอน

ดงามไวเพอใหคนรนหลงไดดเปนแบบอยาง รวมทงการเลอกผนำกเปนแบบงายๆ โดยเปดเผย

คอยกมอ สวนมากกเปนบคคลทชาวบานยอมรบ จงทำใหการทำงาน ความสามคค การเชอฟง

การเคารพซงกนและกน การปกครองกงายขน และคนควนรมสงยดเหนยวใจ คอ มอาจารย

สแกว เจาอาวาสวดไทรใหญอกดวย

ป 2517-2543 สงคมเปลยนแปลงไป ทกสงทกอยางกเปลยนไปตามกระแส สงคม

แหงการยอมรบดานวตถนยม บรโภคนยม ทนนยม ทำใหทกคนเกดความเหนแกตว ประกอบ

กบประเทศมงพฒนาดานเศรษฐกจมากกวาดานคณธรรม จรยธรรม ทำใหคนขาดคณธรรม

จรยธรรม เหนประโยชนสวนตวกนมากขน

การเมองสมานฉนท ตำบลควนร อำเภอรตภม จงหวดสงขลา



เมอวถชวตของคนในตำบลควนรเรมเปลยนแปลงไป ความเอออาทร ความรก ความ

สามคค การรวมตวกน การชวยเหลอกน แมกระทงการเลอกตงผนำ ไมวาจะเปนผใหญบาน

กำนน สมาชก อบต.นายก อบต. กเกดมการแยงชง หาเสยง เพอใหไดมาซงชยชนะ ทำใหเกด

การวพากษวจารณกนอยางรนแรง สรางความแตกแยกทางสงคม ดานความคด แบงพวก แบง

ฝายทงในครวเรอน หมบาน ตำบล เปนความแตกแยกทราวลก จากสถานการณดงกลาว ป

2544-2551 กไดเกดผกอการด ผหวงดตอตำบล เพอประโยชนสขของประชาชน จงทำใหเกด

ศนยประสานงานองคการชมชนขนมา ตลอดถงหนวยงานตางๆ ไดมาพดคยปรกษาหารอ

ศกษาปญหาและหาทางออก เพอจะทำใหประชาชน ไดอยกนอยางมความสขและมความ

สามคค ทายทสดกระบวนการดงกลาวไดกลายเปนกระบวนการคดกรองผนำทพรอมทำงาน

รวมกบชมชน แลวพฒนามาเปนองคประกอบของผนำชมชน เชน ความพรอม ความตงใจ

ความเสยสละ การทำงานรวมกบชมชน รกษาประเพณ วฒนธรรม กลาคด กลาพด กลาทำใน

เรองทถกตอง มวสยทศน เปนตน หากคนใดจะสมคร กตองมคณสมบตตามทไดพดคยกน

หากคนใดไมมความพรอม กตองรอไปกอน เปดโอกาสใหคนทเขามความพรอมไดทำงานกอน

จนเปนทเขาใจของประชาชน คนทไมมคณสมบตดงกลาวกยงเปนผชวยเหลอสวนรวม รวมกบ

บคคลทไดรบคดเลอก ไมมการโกรธ ผดใจตอกน ยงทำงานรวมกนได จงเกดเปน การเมอง

สมานฉนท หรอการเมองปรองดอง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ศนยประสานงานองคกรชมชนตำบลควนร เกดขนจากการจดเวทประชมเมอวนท

7 มถนายน 2545 ณ องคการบรหารสวนตำบลควนร ซงมผเขารวมหลากหลายอาชพ เชน

ผเขารวมจากภาครฐ พฒนากรอำเภอ พฒนากรชมชน กำนน ผใหญบาน ประธานบรหาร และ

สมาชก อบต. จากภาคประชาชนมผนำกลมตางๆ มกลมออมทรพย ผนำกองทนหมบาน ผนำ

กลมอาชพ ผนำกลมสตร ผนำธรรมชาต ภมปญญาทองถน และผทรงคณวฒ พอประเมนไดวา

กลมองคกรชมชนยงออนแอและยงตองการความชวยเหลอจากเครอขายหรอจากภาคสวนอนๆ

จงเกดศนยประสานงานองคกรชมชนตำบลขน เพอเปนศนยกลางในการประสานงานของ

องคกรชมชน เครอขายองคกรภาคประชาชน ตลอดจนภาครฐ และองคกรปกครองสวนทองถน

ใหทำงานสอดคลองประสานกน เกดกระบวนการทำงานรวมกน ซงถอเปนการพฒนาแบบม

สวนรวม สอดคลองกบแนวทางพฒนาในแผนฯ อนเปนจดเรมตนของการพฒนาประเทศ นำไปส

ความเขมแขงและยงยน


บทบาทและภารกจ 1) ประสานใหเกดการจดเวทประชาคมทงในระดบหมบานและตำบล สราง

กระบวนการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

2) รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนในการพฒนาตำบลและผลกดนนโยบายของรฐ

และทำหนาทสะทอนปญหาตางๆ ของประชาชน

3) สงเสรมองคกรชมชนในการมสวนรวมในดานตางๆ ในการพฒนาตำบลและเครอขาย

4) ประสานการจดองคกรตางๆ ทมอยในตำบลเปนเครอขาย สหพนธ เชน องคกร

ทางการเงน เพอทำประโยชนใหมากทสด

5) ตดตามประเมนผลองคกรตางๆ เผยแพรขอมล ประชาสมพนธใหชมชนทราบ

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนการการบรหารงานจดการทองถนและการสรางการมสวนรวมของ

ตำบลควนร ทำใหแกนนำทเขารวมกจกรรม ตลอดถงชมชนเกดภาวะผนำ ทศนคต ความ

รบผดชอบตอสงคมชมชน มแนวทางการแกปญหาทองถนรวมกน จากเดมทเคยยดตวเองเปน

ศนยกลาง ทำใหเกดความคดใหมในการทำงานรวมกน มการรบฟงความคดของคนอน

4. เงอนไขการนำใช 1) การมศนยประสานงานองคกรชมชนทเปดโอกาสใหแกนนำทเขารวมกจกรรม

องคคกรชมชน เกดภาวะผนำ ทศนคต ความรบผดชอบตอสงคมชมชน จนกระทงการหา

แนวทางการแกปญหาชมชนทองถนรวมกน

2) การจดเวทประชาคมทงในระดบหมบานและตำบล เปนการสรางกระบวนการรบร

ขอมล ปญหา เรยนรผลกระทบของปญหาและทางแก ตลอดจน เกดความเขาใจซงกนและกน

มากขนได

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายถน จลนวล โทร. 08-9869-4526

2) นายสมนก หนเงน โทร. 08-508-13557

3) นายศกดชย พลผล โทร. 08-159-94805



คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการปฏรประบบสขภาวะตำบลบานควนและอปท.เครอขายเพอ

ชมชนทองถนนาอย ตำบลบานควน

1. จดเรมตน ทมา องคการบรหารสวนตำบลบานควนมแนวคดใหคนในชมชนใหเกดความรกความ

สามคคในหมคณะ ผนำเปนแบบอยางใหสมาชกในชมชน ประชาชนสามารถพงตนเอง จงเกด

เวทประชมสญจรตำบลบานควนขน โดยมการประชมประจำเดอนของผนำชมชนทง 18

หมบานผลดเปลยนหมนเวยนกนไปจนครบทง 18 หมบานอยางตอเนอง โดยใชศนยพฒนา

หมบานของแตละชมชนเปนสถานทแลกเปลยนความรความคด ระหวางผนำทองถนและทองท

เปนเวทประชาคมระดบตำบลและเวทประชาธปไตย ออกเปนกฎระเบยบตางๆ ผานมตจากท

ประชมน ตอมาในป 2552 องคการบรหารสวนตำบลบานควนเขามาหนนเสรมงบประมาณ

จากมตทประชมสภาองคการบรหารสวนตำบล รวมกนขบเคลอนกจกรรมของเวท เกดเปน

รปธรรมรวมกนอยางชดแจนตอเนองจนถงปจจบน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เวทประชมสญจรตำบลบานควน มเปาหมายในการพฒนาศกยภาพการทำงาน และ

การฝกวนยของผนำทองทและผนำทองถนตำบลบานควน โดยการฝกวนย มขนตอนการสราง

การมสวนรวมของคนในชมชน ไดแก

1) การคนหาและใชศกยภาพของทนทางสงคม วธการจดการใหไดมาซงบคคลทจะ

ดำรงตำแหนงเปนผนำทองท ผนำทองถนจากการเลอกตง และการแตงตงตามความตองการ

ของคนในชมชนทเลงเหนถงความมศกยภาพการเปนผนำชมชน ไดแก กำนน ผใหญบาน ผชวย

ผใหญบานฝายปกครอง ผชวยผใหญบานฝายรกษาความสงบ สารวตรกำนน แพทยประจำ

ตำบล นายก อบต. รองนายก อบต. เลขานการ นายก อบต. สมาชกสภา อบต. มรปแบบการ

หลอเลยงในลกษณะการระดมทนจดสวสดการแกตวผนำ รวมถงบคคลในครอบครว ชวยเหลอ

เวทประชมสญจร ตำบลบานควน อำเภอหลงสวน จงหวดชมพร


กรณการเจบปวย ประสบอบตเหตจากการเปนตวแทนของชมชน โดยลงมตกอใหเกดเปน

กองทนกลางกำนนผใหญบานตำบลบานควน จดสงเขาอบรม ศกษาดงาน รวมกบ อบต.

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล และหนวยงานภาครฐระดบอำเภอ เชน สำนกงานพฒนา

ชมชนอำเภอหลงสวน

2) การจดการระบบขอมลของเวทประชมสญจรตำบล มลกษณะเปนขอมลขาวสาร

จากทางราชการทงภายในตำบลและภายนอก ปญหาความตองการของชาวบานทง 18

หมบาน ขาวสารทวไปของเอกชน ซงไดมาจากการเขารวมประชมประจำเดอนทอำเภอหลงสวน

รวมทงการประชมรวมกบหนวยงานภาครฐระดบจงหวด เชน สำนกงานพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษยจงหวดชมพร ศนยพฒนาสงคมหนวยท 11 จงหวดชมพร สถานพฒนาทดน

จงหวดชมพร องคการบรหารสวนจงหวด ขาวสารขอมลจากเวทประชมสภาอบต.บานควน

ประจำเดอน จากการเขารวมประชมอบรมศกษาดงานกบหนวยงานภาครฐ และขาวหนงสอพมพ

เอกสารวารสารตางๆ โดยมการคนหาขอมลและใชขอมลรวมกน เพอนำมาวางแผน ลงมต

ตดสนใจ กำหนดประเดนการพฒนาตำบล นำขอมลทไดมาประกอบตดสนใจในการออกมต

แกไขปญหาของชมชน และเผยแพรขาวสารทเปนประโยชนตอคนในชมชน การประสานหา

ขอมลตางๆ โดยเขารวมประชมกำนนผใหญบานระดบอำเภอเปนประจำทกเดอน การเขารวม

ประชมกบเครอขายตางๆ ทรวมเปนคณะกรรมการ เปนตน

3) จดตงกตกาและขอตกลงตางๆ โดยอาศยการลงมตของผนำเอง หรอ เรยกวา “มต

สญญาประชาคม” ไดแก กตกาประกวดหมบานกฎการหกคาตอบแทนจากการขาดประชม

สญจรระดบตำบล และประชมประจำเดอนระดบอำเภอ

4) รวมวางแผนงานสวนรวมกำหนดทศทางการพฒนาระดบตำบล รวมถงงานเชง

ประเพณวฒนธรรมตางๆ เชน งานประเพณลอยกระทงแขงเรอ 8 ฝพาย งานประเพณแขงเรอ

หลงสวน สนบสนนงบประมาณสำหรบชมรมผสงอาย การสรรหาทมฝพายเรอผนำทองถน

5) การจดการทรพยาการ เงน เปนเงนทไดรบการสนบสนน จากกองทนกลางกำนน-

ผใหญบานโดยการไดมาจากการหกคาตอบแทนของผนำทองทจากการผดวนยของผนำ (ไมมา

อยเวรทศนยบรการโดยไมยนใบลาหมบานละ 500 บาท ผชวยขาดประชม 100 บาท ผใหญ

และกำนนขาดประชม 200 บาท ดอกเบยเงนกจากกองทนกลางกำนนผใหญบานตำบลบาน

ควน การบรจาคสมทบดวยเงนสวนตวของผนำทองท และการสนบสนนจาก อบต.บานควน

ตามโครงการเวทแลกเปลยนเรยนร อบต.บานควน มการนำใชเพอสรางวนยแกผนำทองท ผนำ

ทองถน ใชเปนคาอาหารกลางวน คาอาหารวาง จดซอวสดอปกรณสำหรบการประชมในทกวน

สนเดอน เปนสวสดการชวยเหลอใหสมาชกผนำทองทในการกยมในอตราดอกเบยตำ จด



สวสดการแกผนำกรณเจบปวยหรอประสบอบตเหตในการชวยเหลองานสาธารณะประโยชน

ของตำบล เปนเงนสำหรบจดซอของขวญทระลกแกผนำทองททเกษยณอาย หรอหมดวาระ

เงนรางวลในการจดประกวดหมบานตนแบบ

วธการจดการแหลงเรยนร การจดการแหลงเรยนรเวทประชมสญจรตำบลบานควน เนนใหเกดการเชอมประสาน

งานกบกลมตางๆ ในพนท และหนวยงานอนนอกพนท

3. ผลผลต ผลลพธ เวทประชมสญจรตำบลบานควน สรางระบบการดแลชวยเหลอซงกนและกนใหแก

ผนำทองทในลกษณะพสอนนอง ใหการเอออาทรกนในยามเจบปวย เชดชเกยรตเมอเกษยณ

อายการดำรงตำแหนงของผนำทองททง 18 หมบาน ในลกษณะการใหของขวญของ ชำรวย

สนนำใจ ซงไดมาจากงบทเหลอจากคาอาหารและคาใชจายการประชมแตละครง โดยสนบสนน

งบประมาณจากกองทนกลางกำนนผใหญบานตำบลบานควน เพอใหผนำทองทมศกยภาพใน

การทำงานบรหารงาน เกดความรกความสามคค สรางความเชอถอ การยอมรบและศรทธาท

ชาวบานมตอผนำ ผนำเชอมนในแนวทางการทำงานเพอสงคม นำนโยบายและแผนงานกจกรรม

พฒนาตางๆ ในทกดานไปปฏบตใหเกดประโยชนตอชมชน เกดนวตกรรมประชาธปไตยทองถน

4. เงอนไขการนำใช 1) ตองจดทำระบบขอมลตำบลและเปดชองทางใหองคกรชมชน หนวยงาน และ

ประชาชนไดมสวนรวมในการคนหา นำใชขอมลเพอจดการกบปญหาและพฒนาตำบลได

2) องคกรปกครองสวนทองถนตองกำหนดใหการพฒนาภาวะผนำของ ผนำชมชน

แกนนำกลมหรอองคกรในชมชนเปนแผนพฒนาตำบลเพอใหสามารถสนบสนนกจกรรมได

3) การพฒนากองทนในลกษณะทสอดรบกบการจดสวสดการสงคมโดยชมชนเพอ

เออใหกบการพฒนาทกษะของผนำ แกนนำตางๆ

4) การจดตงกตกาและขอตกลงตางๆ โดยอาศยการลงมตของผนำ หรอเรยกวา “มต

สญญาประชาคม” ชวยใหเกดการทำงานรวมและลดปญหาความขดแยงได

บรรณานกรมและบคลานกรม นายประเสรฐ ทองมณ 321 ม.4 ต.บานควน อ.หลงสวน จ.ชมพร

โทรศพท 08-1089-1842


คณะผถอดบทเรยน ดร.อบล ยะไวทณะวชย, นายสรยน แพรส, นางสาวอารรตน มาตน

นายอทธศาสตร อทรโชต, นางสาวบญศร ศรยอด และนายอทธพล มาชน องคการบรหารสวนตำบล

ดอนแกว

1. จดเรมตน ทมา ขวงกำกด มแนวคดจากการรวมกลมเพอสรางกระบวนการการมสวนรวมของทก

ภาคสวนในชมชน จดวาเปนลานแหงปญญาและความคดทคนในชมชนมารวมแลกเปลยน

เสนอความคด และสะทอนมมมอง รวมถงการเขารวมเรยนร เพอระดมความคดในประเดน

ปญหาสาธารณะตางๆ ของชมชนรวมกน ขวงกำกดเปนจดเรมของการใชพนทสาธารณะให

เกดการสรางสรรคเพอชมชน การเปนพนททกอใหเกดการรบรรวมกนของกลมตางๆ ในชมชน

ไมวาจะเปนในเรองมลขาวสาร การสอสาร 2 ทาง รวมถงการรวมตวของคนในชมชนเพอรวม

ทำกจกรรม รวมถงบอเกดการปรกษาหารอถงแนวทางการแกปญหาและสรางการเรยนรอยาง

มเหตผล กอใหเกดการใชขอมลในการแลกเปลยนเรยนรทมาจากความเขาใจและความ

ตองการทตรงกนของทง 2 ฝาย โดยในการขบเคลอนการทำงานของขวงกำกด มาจากการ

ประสานงานรวมกนระหวางคนในชมชน รวมกบทางองคการบรหารสวนตำบล รวมถงกลมจต

อาสาทเขามาขบเคลอนกระบวนการในการระดมความคดผานขวงกำกด

กระบวนการทกอใหเกดประโยชนจากขวงกำกด ไดแก การรวมกนคนหาปญหาทเกด

ขน การหาสาเหต หาแนวทางแกไขปญหารวมถงการรวมกนสรางแนวทางการเฝาระวงปญหา

ซงกระบวนการดงกลาวมาจากการระดมความคดผานขวงกำกด ทมาจากการมสวนรวมของ

ทกภาคสวนในชมชน สงผลใหเกดกระบวนการแกปญหารวมกนของทกคนในชมชนรวมถงภาค

เครอขายทเกยวของ จงถอวาเปนการปฎวตและสงเสรมการสรางการมสวนรวมของประชาชน

ในชมชนตำบลดอนแกวเพอกอใหเกดการมสวนรวมในทกกระบวนการอยางยงยนและตอเนอง

ตอไป ซงมทมา ดงน

เวทขวงกำกด องคการบรหารสวนตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จ.เชยงใหม



ป 2540 ตำบลดอนแกว มการปรบเปลยนกระบวนการจดทำแผนพฒนาตำบลจาก

การดำเนนงานโครงการน ไดสรางกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชนโดยใชเวท

ประชาคมในระดบตำบล เพอเปนเวทในการรบฟงความคดเหนของประชาชน

ป 2541 เมอดำเนนงานมาไดในระยะเวลาหนง คณะผบรหารและสภา อบต.ดอนแกว

จงไดปรบเปลยนรปแบบเพอสรางกระบวนการมสวนรวมใหกบประชาชนในตำบลดอนแกว

โดยการลงพนทเพอจดทำแผนในระดบหมบาน เพอรบทราบปญหาและหาแนวทางในการแกไข

ปญหาโดยชมชนเอง

ป 2543 มการขยายการดำเนนงานโดยประสานหนวยงานตางเขารวมดำเนนงานใน

การแกไขปญหาในชมชน เชน ปญหากลนเหมนจากกลนมลสกร มการจดเวทขวงกำกด

เฉพาะกลมเพอระดมความคดเหนในการแกปญหา จนสามารถแกไขปญหาไดดวยการจดทำ

เปนบอหมกแกสชวภาพ สรางประโยชนใหกบชมชน

ป 2545 ใชเวทขวงกำกดในการแกไขปญหาของชมชนโดยเฉพาะ เรองขยะทเปน

ปญหาของชมชน ปญหาขยะจร การเผาขยะ การทงขยะไมถกตอง กอใหเกดปญหาสงแวดลอม

จงไดนำเวทขวงกำกดเปนเวทในการระดมความคดเหนในการแกไขปญหา จนเกดแนวทางการ

บรหารจดการขยะโดยชมชน ดำเนนการคดแยกขยะทงตำบล และบรหารจดการขยะโดยชมชน

เปนผจดการ เปนผรบผดชอบ และรบผลประโยชน

ปจจบน ไดนำเวทขวงกำกดไปใชในการแกไขปญหาและนำไปเปนแนวทางในการ

พฒนาตำบลดานตางๆ เกดการตอยอดกจกรรมขวงในกลมตางๆ เชน กลมเดกและเยาวชน

เกดเปนขวงกำกดละออน เกดกจกรรมตางๆ ในชมชน ไดแก กลมอาสาสมครพทกษอาหาร

ปลอดภย ขวงกำกดผสงอาย ทมการระดมความคดในการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

หคนพการ ผดอยโอกาสในชมชน จนเกดกจกรรมทเปนรปธรรม ศนยฟนฟสมรรถภาพ

คนพการ และเกดกจกรรมวนเตมสขใหกบผสงอายในตำบล เปนตน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ขวงกำกด มเปาหมายมงเนนใหคนในชมชนเขามามสวนรวมโดยใชขวงเปนตวขบเคลอน

ซงผลจากการจดขวงกำกด ทำใหคณะผบรหารไดรบขอมลขาวสาร ปญหา และความตองการ

โดยตรงจากประชาชน ซงกอใหเกดประโยชนในการนำขอมลนนมาทำการคดกรองเพอเปน

ขอมลปอนกลบไปยง อบต. รวมทงเกดการสอสาร 2 ทาง ทำใหเกดความเขาใจทตรงกน และ

สามารถตอบสนองตามความตองการของทง 2 ฝายไดเปนอยางด ซงจากการเกดขวงกำกดกอ

ใหเกดการนำใชขอมล ดงน


1) การใชขอมล เปนขอมลทมาจากการระดมความคดผานขวงกำกดของทกภาคสวน

ทเขารวม โดยเมอเกดการระดมความคดแลว ขอมลทไดจะนำไปสการวางแผนการปฏบตงาน

ของทกภาคสวนทเขามามสวนรวมรวมในการจดทำแผนชมชน เพอนำสขอบญญตของอบต.

เพอประกาศใชตอไป

2) การจดการคน การดำเนนการจดขวงกำกดมพนฐานแนวคดมาจากประชาชนใน

ตำบลดอนแกว โดยกลมคนทมจตอาสาในชมชนทมองคความรในหลายๆ เรองมารวมกลมกน

โดยเฉพาะกลมบคคลทมศกยภาพ เชน กลมปราชญชมชน กลมขาราชการบำเหนจ บำนาญ

และกลมผสงอายทมความรความสามารถในดานตางๆ เขามาผานกระบวนการพฒนา

ศกยภาพในการเปนผนำกระบวนการขวงกำกด ซงกลมบคคลทมความสำคญไดรบการยอมรบ

จากชมชนใหมการขบเคลอนกระบวนการขวงกำกด ชวนคดชวนพดชวนคยเพอใหไดมาซง

ขอมลทสรางประโยชนอยางแทจรงเพอนำไปสการปฏบตทยงยนตอไป รวมทงมการขยาย

เครอขายเวทไปทกหมบานเปนประจำทกป

3) การจดการทน ความคดทมาจากการตกผลกผานขวงกำกด ไดรบการสนบสนนให

มการขบเคลอนไปสภาคปฏบตไดโดยภาคประชาชน ภาคเครอขาย องคกรทงในและนอกชมชน

รวมถงการหนนเสรมจากองคการบรหารสวนตำบลทงในสวนการจดขวงกำกด การหนนเสรม

ดานการขบเคลอนโครงการในการจดทำขอบญญต เพอสามารถนำไปสการปฏบตไดอยางเปน

รปธรรม

4) วธการพฒนาแหลงเรยนร ขวงกำกด เปนเวทของประชาชนในการรวมตวกนคด

เสนอแนะ และรวมกนวางแผน พรอมทงรวมแรงรวมใจและกำลงทรพยเพอใหเกดสงดๆ ขนใน

ชมชน ซงเปรยบเสมอนการสรางพนทสรางสรรคใหเกดขนจากการทำงานรวมกนในชมชน

ประกอบกบกลมปราชญชมชน กลมขาราชการเกษยณ พรอมทงกลมจตอาสา ยงเปนแกนนำ

ในการขบเคลอนเวทตามสถานทตางๆ รวมถงกอเกดการขยายกลมแกนนำจตอาสาทจะรวม

ขบเคลอนการทำงานรวมกน รวมทงไดรบการตอบรบจากภาคประชาชน ภาคภาค โดยเฉพาะ

การหนนเสรมจากองคการบรหารสวนตำบลในดานตางๆ รวมถงการพฒนาศกยภาพดวยการ

เปดโอกาสใหมการเรยนรเพมเตม เชน การพฒนาศกยภาพของกลมจตอาสาถงเทคนคการจด

กระบวนการ รวมถงเทคนคตางๆ เชน เทคนคการพดในสถานการณตางๆ จงทำใหกลม

แกนนำจตอาสาไดรบการพฒนาอยางสมำเสมอ ทำใหขวงกำกดทเปนทยอมรบและขยาย

วงกวางจนกลายเปนประเพณของชมชนในการรวมกนวางแผนพฒนาชมชนอยางตอเนองตอไป



3. ผลผลต ผลลพธ ผลทเกดขนหลงจากเกดขวงกำกดขนในตำบลดอนแกว คอเกดกลมแกนนำทม

จตอาสาในการเขารวมกจกรรมชมชน ซงทำหนาทตงแตการจดกระบวนการและการเอออำนวย

ใหเกดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในชมชนมากมาย ทงนยงเปนการสรางและพฒนา

ศกยภาพ รวมทงเปนการยกยองกลมปราชญชมชน กลมขาราชการบำเหนจและขาราชการ

บำนาญทถอวาเปนทนทางสงคมทสำคญในการขบเคลอนการทำงานสรางชมชนเขมแขง และกลม

บคคลเหลานไดเขามามบทบาทในการเปนแกนนำหลกเพอเอออำนวยใหเกดการแลกเปลยน

เรยนรในเวท คนหาปญหา และหาแนวทางแกไขปญหา โดยใชปญญา ประสบการณ และ

องคความร รวมถงสงทสำคญยง คอการมสวนรวมของทกภาคสวนในชมชน สงผลใหเกด

กระบวนการแกปญหารวมกนของทกคนในเขตตำบลดอนแกว จนนำไปสแผนและขอบญญต

ขององคการบรหารสวนตำบลทมาจากความตองการของภาคประชาชนบนพนฐานการม

สวนรวมของทกภาคสวน เพอรวมกนขบเคลอนการทำงานพฒนาสขภาวะตำบลดอนแกวทง 7

ระบบ และนำไปสการพฒนาภาคประชาชนสการมวสวนรวมทางการเมองภาคประชาชนอยาง

จรงจงและตอเนองตอไป

4. เงอนไขการนำใช 1) การพฒนาชองทางการสอสารในระหวางผนำองคกรตางๆ แกนนำของกลม

ประชาชน หรอแหลงทมปฏบตการตางๆใหขยายการเขาถงขาวสาร ขอมลมากขน สงผล

ใหการหารอแบบไมเปนทางการเกดขนได

2) การคนหา และนำใชทนทางสงคม เชน ปราชญ ขาราชการเกษยณ ผนำดาน

เทคนควธการ และจตวญญาณ มาเปนองคประกอบหลกของเวท อาจกอใหเกดความตอเนองได

3) การนำใชโครงสรางทางกายภาพ มาเปนปจจยทเออใหเกดการรวมกลมรวมคด

แลกเปลยนกน มผลตอการดงดดคนใหเขารวมคยในเวทไมเปนทางการนได บรรณานกรมและบคลานกรม 1) เอกสาร (ราง) ขอเสนอนโยบายสาธารณะพนทภาคเหนอตอนบน

2) นายนพดล ณ เชยงใหม

3) ดร.อบล ยะไวทยณะวชย

4) นางศรญญา สนทร

5) นายสรยน แพรส


คณะผถอดบทเรยน นายศวนาฏ ภมภกด เทศบาลตำบลชากไทย

1. จดเรมตน ทมา ปลายป2550 นายเรวต นยมวงศ รองนายกเทศมนตร ต.ชากไทย มแนวคดทจะ

เชอมโยงหนวยงาน/องคกรตางๆ ในพนทใหเขามามสวนรวมในการพฒนาทองถนของตนเอง

ทงนทผานมาการทำงานของหนวยงานและกลมองคกรตางๆ ในตำบลยงไมเคยมการรวมมอ

กนอยางจรงจงในการทำงานเพอพฒนาทองถนของตนเองในระดบตำบล ซงตองรองขอความ

ชวยเหลอจากภายนอกหรอตองพงพาภายนอกอยตลอดเวลา จากสถานการณดงกลาว

นายเรวต นยมวงศ ไดปรกษาหารอกบนายประวทย หนเชอเรยง (กำนน ต.ชากไทย) และ

นายชยตมเทพ ปอกตง (นายกเทศมนตร ต.ชากไทย) นอกจากนยงไดนำแนวคดดงกลาวไป

แลกเปลยนกบสมาชกสภาเทศบาลทมความคนเคยกนเพอชกชวนใหเขามาเปนแนวรวมในการ

ทำงาน ซงกไดผเขามารวมทำงานจำนวน 5คน โดยมาจากเทศบาล 4 คน และกำนน 1 คน

จากนนคณะทำงานทง 5 คน กไดเชอมโยงประสานกบหนวยงานและองคกรตางๆ ทำให

หนวยงานและองคกรตางๆ ไดมโอกาสรจกกนและเรยนรซงกนและกนมากขน สงผลใหมการ

สนบสนนกจกรรมตางๆ รวมกน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) คนหาแนวรวมทมพฤตกรรมและแนวคดรกถนฐานตนเอง มจตอาสาทำงานเพอ

ชมชนดวยการสงเกตจากพฤตกรรม และเปนผมทมอดมการณตองการพฒนาวถชวตของคนใน

ตำบลชากไทย

2) พบปะพดคยแลกเปลยนประสบการณกนอยางสมำเสมอดวยการประชมทงอยาง

เปนทางการและไมเปนทางการเพอหาขอมลและแกปญหารวมกน

การเรยนรแบบขามพนท (Core team) เทศบาลตำบลชากไทย อำเภอเขาคฌชกฏ จงหวดจนทบร



3) สรางความเชอมนรวมกนวาการประสานความรวมมอของทกภาคสวนคอการสราง

พลงในการจดการปญหาทองถน และการใชฐานขอมลตำบลในการศกษาปญหาและศกยภาพ

เพอสรางเปาหมายและกำหนดภารกจการทำงานรวมกน จะเสรมพลงซงกนและกน

4) ขยายแนวรวมดวยการสรรหาและชกชวน ดวยวธการเชอมประสานแหลงเรยนร

กบหนวยงาน กลมคน องคกรทงในและนอกพนท เพอเขามารวมจดการปญหา ความตองการ

หรอความขดแยงของชมชน

5) แบงบทบาทความรบผดชอบและสรปทบทวนการทำงานเพอพฒนาตอยอดการ

ทำงานครงตอไปโดยผานเวทการประชม

3. ผลผลต ผลลพธ แหลงเรยนรและหนวยงานตางๆ ในพนทไดมการเชอมโยงประสานการทำงานรวมกน

เชน ประสบการณ ทกษะ/ความร งบประมาณ วสดอปกรณ แรงงาน เปนตน ทำใหแหลงเรยนร

ตางๆ ไดเพมพนศกยภาพทงในเรองของการตอยอด ขยายผลกจกรรม การขยายผลผรบ

ประโยชน และความรใหมทไดจากการแลกเปลยนรวมกนยงสามารถนำมาปรบใชในการทำงาน

ของตนเอง ผลทตามมากคอ เกดการยกระดบการจดการตำบลทเดมตางฝายตางทำ ไปเปนการ

สรางความรวมมอของทกภาคสวนใหเขามาเรยนรและสนบสนนการจดการตำบลรวมกน

4. เงอนไขการนำใช 1) แกนนำกลม Core Team มคณสมบต คอ มจตอาสา เสยสละมวสยทศนกวางไกล

ยดหยนไดตามสถานการณ สามารถแกไขปญหาไดด มความคดในเชงบวก และมลกษณะเปน

เปนนกเจรจาตอรอง

2) การสรางการมสวนรวมของประชาชนในชมชนและการไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานทงในและนอกพนท

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) หลกสตรการจดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของเทศบาลตำบลชากไทย

2) นายเรวต นยมวงศ โทร. 08-9244-1783

3) นายประวทย หนเชอเรยง โทร. 08-980-38213


1. จดเรมตน ทมา พนทตำบลขนทะเลนนมการจดทำแผนแมบทชมชนตำบลขนทะเล ซ งเปน

กระบวนการเรยนรของคนในชมชนผานการปฏบตจรงในพนทซงเกดจากการมสวนรวมทกภาค

สวนในชมชน การรวมยกรางแผนหมบานแผนตำบล ถอเปนหวใจหลกของการขบเคลอนงาน

พฒนาตำบลภายใตการดำเนนกจกรรมการพฒนาตำบลขนทะเล ทงนพบวาการขบเคลอน

ตำบลมไดเกดขนจากการทมหนวยงานจากภายนอกมาสนบสนน แตมาจากกระบวนการม

สวนรวมจากทกภาคสวนภายในตำบล โดยแกนนำทเปนผนำชมชน ปราชญชาวบาน องคกร

ชมชน ทคดนอกกรอบแลวมารวมสรางชมชนเขมแขง มจดเดนคอ การพฒนาสภาผนำชมชน

นกจดการความร ทรวมสรางแผนแมบทชมชนตำบลใหสอดคลองกบแผน อบต. ในการ

ขบเคลอนงานและปรบแผนทกปควบคกนไป โดยอาศยเวทประชาคมของหมบาน มการเชอม

ประสานระหวางทองทและทองถน พดคยปญหาเรองราวตางๆ ของคนในชมชนแลวนำมา

แกไขปญหารวมกน การคนหาแหลงเรยนรของตนเอง การเชอมโยงเครอขายในและนอกชมชน

เขาสการเรยนรดวยหลกสตรการทำแผน โดยมนกจดการองคความรนำชมชนสภาคปฏบตจรง

และใชแผนแมบทชมชนเชอมโยงกบระบบอนๆ บนกลไกของสภาผนำตำบล โดย อบต.และ

คนในชมชนพฒนาไปพรอมกน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การจดทำแผนแมบทชมชนของตำบลขนทะเล เนนการทำงานแบบมสวนรวมของคน

ทกภาคสวนเปนหวใจสำคญในการพฒนาชมชนรวมกน โดยอาศยสมรรถนะของวทยากร

กระบวนการทผานการปฏบตงานในพนทมาเปนระยะเวลานาน มการบรรยายการเรยนรผาน

การมสวนรวมแผนแมบทชมชน องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล

อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลขนทะเล



การปฏบต โดยคนในชมชนทมองคความรความเขาใจพนทชมชน กอนทจะมการขยายผลไปส

แผนของตำบลและเชอมโยงกบแผนของ อบต. ตอไป

การจดทำแผนแมบทชมชนตำบลขนทะเล มกลไกคณะทำงานหลายภาคสวนทม

ประสบการณมายาวนานและความเกยวของในการทำแผนแมบทชมชน ประกอบไปดวยผนำทองท

กำนน ผใหญบาน ผนำทองถน สมาชก อบต.ขนทะเล มการประชมประจำเดอนของหมบานท

ผใหญบานทกหมบานไดเขามามสวนรวมเพอจดทำแผนแมบทชมชนและนำความร หรอ

กระบวนการจดทำแผนแมบทชมชนไปสรางความเขาใจกบคนในชมชน

กระบวนการทำแผนแมบทชมชน เรมจากการรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล

การบรณาการแผนแมบทระดบหมบาน ระดบตำบล เพอสรางความเขาใจกบชมชน การลงไป

จดเกบขอมลครวเรอน ทประกอบไปดวยแบบสอบถามชดท 1 แบบขอมลครอบครวทใชในการ

จดเกบ เชน ขอมลทางดานอาชพ ขอมลทางดานหนสนของครอบครว ขอมลทรพยสน

สนเปลองทมในครอบครวและความชำนาญของคนในครวเรอนและเครอญาต เปนตน ชดท 2

บนทกการจายเงนครอบครวทเปนรายจายในแตละวนโดยแยกประเภทการใชจาย เชน ดาน

อาหาร อาหารสำเรจรป เครองดม ยารกษาโรค และคาของใชตางๆ เปนตน เพอใชในการฝก

ปฏบตการลงขอมลจรงของผทเขารวมเรยนรและผทมความสนใจอยากเรยนรขอมล เปนตน

และนำขอมลทไดมาวเคราะห กำหนดทศทางและเดนรวมกนตามกรอบทชมชนกำหนด เกด

นกจดการความรทมความสามารถ ทสามารถถายทอดความร ผานการนำชมชนสการปฏบตจรง

และสรางเสรมกระบวนการชมชนเขมแขงดานกระบวนการเรยนรของชมชนเพอความอยด กนด

อยเยนเปนสข และอยรอดปลอดภย ผทเขารวมและไดรบประโยชนไดแก ประชาชน แกนนำ

ชมชน ผนำการเปลยนแปลง ฯลฯ ทเขารวมการจดทำแผนแมบทชมชน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) คนในชมชนเกดการตนตว ตนตา ตนใจ เกยวกบขอมลทเปนจรงทเกดจาก

กระบวนการจดทำแผนแมบทชมชน ทำใหคนในชมชนเกดความตระหนกในการมสวนรวมเพอ

การพฒนาชมชนมากขน สามารถนำแผนแมบทชมชนสการปฏบตไดจรง ทำใหเกดแหลงเรยนร

ชมชน อาท ศนยวสาหกจชมชน แหลงเรยนรการเพาะเหด ครอบครวพอเพยง การผลตแกส

ชวภาพจากมลสตวและเศษอาหารเหลอใชในครวเรอนเปนตน ทำใหเกดการเรยนรสการ

จดการทรพยากรชมชนโดยภมปญญาชมชน


2) คนในชมชนเกดการทำงานและการออกแบบกจกรรมทเนนการมสวนรวมในการ

พฒนาตำบลโดยเอาชมชนเปนตวตง เกดแผนแมบทชมชนทสามารถขบเคลอนไดทงตำบล เกด

ผนำการเปลยนแปลงในหลายๆ ดาน เชน ผนำดานจตอาสา ผนำททำงานโดยไมหวงผลตอบแทน

3) เกดแหลงปฏบตการกระจายอยทกหมบาน พรอมกบนกจดการความร และขอมล

ทสามารถนำสภาคการปฏบตจรง เกดกระบวนการพฒนาชมชนเขมแขง กระบวนการเรยนร

ชมชน เพอความอยดกนด อยเยนเปนสขและเกดความยงยนของคนในชมชน

4) ประชาชนในชมชนรวมทงแกนนำใหความสำคญในการทำแผน มการจดเวทแสดง

ความคดเหนของคนในชมชนทกเดอน ทกหมบาน แกนนำชมชนในตำบลรวมคด รวมทำ รวมกน

รบผดชอบในการแกไขปญหาหรอการจดการกบเงอนไขตางๆ ทเกดในชมชน มรปธรรมของ

การสรางการมสวนรวมไดแก อาสาสมครหรอผนำการเปลยนแปลง นกจดการความรชมชนทม

จตอาสาทำงานโดยไมหวงผลตอบแทน เนนการทำเพอพฒนาชมชนของตนเอง เปนตน

4. เงอนไขการนำใช 1) การตดอาวธทางปญญา ดวยการเพมศกยภาพใหแกกลมแกนนำโดยการเขารบ

การอบรม การศกษาดงาน การปรกษาผร และการนำความรมาสภาคการปฏบตจรงในชมชน

นอกจากนยงสรางเสรมศกยภาพใหเกดขนแกประชาชนทกคนในตำบลดวยการทำใหด อยให

เหน เนนการปฏบตจรงตงแตการฝกทกษะในการเกบขอมล การวเคราะหขอมล การตความ

และการนำใชขอมล

2) มกลไกเพอการจดการอยางรปธรรม ทสำคญคอ สภาผนำชมชน ซงเปนตวแทนใน

ระดบหมบาน และการมสภาผนำตำบลเปนกลไกระดบตำบลททำใหเกดการเชอมประสานการ

พฒนางานของตำบลใหเปนเนอเดยวกน เกดเปนแผนการพฒนาตำบล เปนตน

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรการมสวนรวมแผนแมบทชมชน



คณะผถอดบทเรยน นายศรายทธ อนทะไชย สมาชกสภาพฒนาการเมอง จงหวดรอยเอด นางวรรณภา

ศรกำพ ผอำนวยการ กศน.อำเภอจงหาร นายทวสทธ มนตรชน นายกเทศมนตรตำบลดงสงห

1. จดเรมตน ทมา เมอเกดความเหลอมลำในการเขาถงขอมลจงเปนเหตใหจงหวะกาวทางการเมองของ

นกปกครองและประชาชนตองสะดดหกลมอยเสมอนบตงแตอดตถงปจจบน จงเกดสภา

พฒนาการเมอง ซงมหนาทสรางความเขมแขงทางการเมองภาคพลเมอง โดยใชแผนพฒนา

การเมอง 6 ยทธศาสตร 27 พนธกจ เปนเครองมอในการขบเคลอน ดวยการลงไปจดเวท

สรางกระบวนการเรยนรประชาธปไตยในวถชมชน ในพนทเปาหมายคอ ชมชนหมบาน ตำบล

เมอพบประชาชนกลมเปาหมายในทองถนทำใหไดเรยนรเรองจรงวา ประชาชนมโอกาสเรยนร

หลกการประชาธปไตยทเกยวของกบการดำเนนชวตประจำวนของเขานอยเหลอเกน ชมชน

บางแหงถกละเมดสทธ แตประชาชนไมกลาทกทวง ไมกลาแสดงความคดเหน เพราะไมร

กฎหมาย และไมรหลกการประชาธปไตย ขณะเดยวกนสงทเกดขนจรงกบชมชนคอการบรหาร

จดการทรพยากรทไมเปนธรรม ปญหาภยธรรมชาตเชนนำทวม-ภยแลงซำซากในพนทตำบล

ดงสงหและพนทอนๆ แตรฐไมสามารถแกไขปญหาได แมแตองคกรปกครองสวนทองถนทอย

ใกลชดกบประชาชน และถอเปนแหลงเรยนรประชาธปไตยในระดบทองถนกยงเปดชองทางให

ประชาชนไดมสวนรวมในการบรหารจดการตามบทบญญตของรฐธรรมนญในระดบทไมมากนก

ดวยเหตผลทกลาวมาบางสวน จงเกดแรงบนดาลใจใหมความมงมนวาตองลงไปจบเขาพนอง

คยเรองประชาธปไตย เรองสทธชมชนใหครบทกตำบลของจงหวดรอยเอด กอปรกบศนยการ

ศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอำเภอจงหาร ไดจดกระบวนการเรยนรการเมอง

การปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ในรปแบบการ

ศกษาตามอธยาศย และไดประสานงานกบหนวยงาน นกวชาการ และภาคประชาชน มาปรกษา

หารอและวางแผนดำเนนการในลกษณะการเรยนรแบบมสวนรวม โดยการยกตวอยาง

สทธชมชนสความเขมแขง ตำบลดงสงห อำเภอจงหาร จงหวดรอยเอด


ประชาธปไตยกบวถชวตจรงของประชาชนทเกดขนในแตละวน ทสำคญคอ ตองใหประชาชน

เขาใจและเหนรปธรรมวา ถานำหลกการประชาธปไตยมาปฏบตแลวจะสามารถแกไขปญหา

ตางๆ ในวถชวตของเขาได ทงนกเพอใหเกดความเขาใจและมองเหนรปธรรมงายขน ในชวง

เรมตน คณะผรเรมและกอการดมเพยง กศน. สภาพฒนาการเมอง ในปตอมามหนวยงานมา

สนบสนนเพมขนไดแก สถาบนพระปกเกลา สถาบนสงเสรมประชาธปไตยจากสหรฐอเมรกา

เทศบาลตำบลดงสงห และกลมพฒนาประชาธปไตยอำเภอ

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต กระบวนการในการจดการแหลงเรยนร เปนเรองสำคญทจะทำใหแหลงเรยนรเปน

สถานททเออตอการเรยนรของบคคล องคกร หนวยงานทเดนทางมาศกษาดงาน ดงนน คณะ

ทำงานบรหารศนยตำบลเรยนรจงไดวางแผนบรหารจดการ ดงน

1) คน จะตองใหมบทบาทหนาททตรงกบความถนดของแตละคน หรอตามภารกจ

ของแตละหนวยงานทดำเนนการอยแลว

2) ทน ไดกำหนดแผนยทธศาสตรในเรองงบประมาณดงน

• การจดหางบประมาณ มอบหมายบคคลในศนยฯ ประสานหนวยงานภาค

เครอขายทรวมงานและแหลงทนอนๆ เพอสอบถามถงรายละเอยดการ

สนบสนนหลกเกณฑทตองปฏบต เพอจะไดนำเสนอโครงการ

• การบรหารงบประมาณ ดำเนนการตามระเบยบขององคกรหนวยงานท

สนบสนนงบประมาณอยางเครงครด

3) ขอมล เปนองคประกอบในการวางแผนปฏบตการ วางแผนดำเนนการ วางแผน

การใชงบประมาณ วางแผนในการประสานงาน วางแผนในการประชาสมพนธ ดงนนตำบลศนย

เรยนรจะตองแยกแยะองคกรในการรบผดชอบขอมลเปนดานๆ หนวยงานทเปนภาคทงหมดจะ

ตองมขอมลทเปนปจจบน พรอมทจะนำมาใชประโยชนในงานไดอยางทนทวงท

4) งาน คณะทำงานบรหารศนยไดกำหนดยทธศาสตรการบรหารงาน โดยเนนการจดงาน

ใหเหมาะกบคน หรอจดคนใหเหมาะกบงาน งานแตละดานจะตองดำเนนไปในลกษณะเชอม

โยงกบงานดานอน



3. ผลผลต ผลลพธ ผลดตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม ประชาชนทเขารวมแลกเปลยนเรยนรเขาใจในบทบาทของตนเองตามหลกสทธชมชน

ทำใหเกดการตนตว เหนคณคาของการเปนประชาธปไตยในหมบาน สามารถนำหลกการ

ประชาธปไตยไปปรบใชในชวตประจำวน ผนำชมชนมการเปลยนแปลงโดยมความเขมแขง รจก

การใหอภย เขาใจกฎหมายมากขน กลานำเสนอ กลาตดสนใจ สนใจในการใชสทธดวยการเขา

มามสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชน

ผลดตอ ชมชน สงคม ชมชนตระหนกในสทธชมชน รวมมอกนอนรกษฟนฟแหลงนำในชมชน ดวยการขดลอก

ปลกหญาแฝก นำพนธปลามาปลอย มจตสาธารณะ รวมตวใชสทธพทกษรกษาทรพยากร

สวนรวมของชมชนใหสามารถใชประโยชนไดอยางทวถงและยงยน เมอชมชนนาอยกยอมสงผล

ใหสงคมนาอยตามไปดวย

ผลดตอเครอขาย เกดความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของพรอมเกดกจกรรมเดน นำผลการจด

กจกรรมแลกเปลยนเรยนรเพอรายงานหนวยงานตนสงกด เพมศกยภาพ ความร ใหกบบคลากร

ใหมความมนใจในการทำงานมากขน กลาคดกลาตดสนใจและกลาทำ และพรอมทจะนำไป

ขยายผลใหเกดเครอขายหลก เครอขายรอง

4. เงอนไขการนำใช 1) การเสรมสรางศกยภาพแกนนำ เปนกจกรรมทตองดำเนนการอยางตอเนองและ

ใหครอบคลม กลมแกนนำทกภาคสวน ทกพนท ใหมองคความรครบถวนสมบรณ รวมกบ

สมาชกองคกรในชมชน

2) จดทำฐานขอมลชมชนใหครอบคลมครบถวนทกดานและใหเปนปจจบนพรอมนำ

มาใชงานไดตลอดเวลา


บรรณานกรมและบคลานกรม 1) แนวคดและหลกการกำกบตดตามโครงการ

2) เครองมอในการกำกบและตดตามโครงการเพอเสรมพลง

3) เทคนคการถอดบทเรยน โดย ผศ.ทศพล สมพงษ ผเชยวชาญดานวชาการและ

แผนพฒนาการเมอง

4) เอกสารประกอบการอบรม “การตดตามเพอเสรมพลงและสรปบทเรยนโครงการ”

5) กรณศกษาโครงการของสภาพฒนาการเมอง จดโดยสำนกแผนพฒนาการเมอง

สำนกงานสภาพฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา

6) กระบวนการประเมนผลแบบเสรมพลงและการสงเคราะหผลของโครงการโดย

ผศ.ดร.ภก.พงศเทพ สธรวฒ สถาบนการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

7) เอกสารประกอบการอบรม “การตดตามเพอเสรมพลงและสรปบทเรยนโครงการ”

กรณศกษาโครงการของสภาพฒนาการเมอง จดโดยสำนกแผนพฒนาการเมอง สำนกงานสภา

พฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา

8) แกนนำตำบลดงสงห อ.จงหาร จ.รอยเอด



คณะผถอดบทเรยน นกวชาการองคการบรหารสวนตำบลบานหมอ

1. จดเรมตน ทมา กลยทธในการจดเกบขอมล หรอทเรยกวา 1 เยน 1 ซอย ของ อบต. บานหมอ เปน

กลยทธท อบต.ปรบเปลยนเทคนควธการจดเกบขอมลเพอนำขอมลมาประกอบการจดทำแผน

พฒนา และบรหารจดการของ อบต. จากรปแบบการจดเกบขอมลแบบเดม ซง อบต. จะมการ

จดประชมประชาคมรายหมบานในรปแบบ “อบต.สญจร” โดยจะจดประชมเปนรายหมบานทง

6 หมบาน และมหนวยงานภายนอกเขารวมลงพนทเพอใหไดขอมลไปทำงานในหนวยงานของ

ตนเองเชนกน ซงพบวาการลงพนทเปนกลมยอยรายซอยเชนนจะไดขอมลทเขาถงปญหาอยาง

แทจรง เปนขอมลตรงทมกระบวนการคดกรองจากภาคประชาชน และเปนการเชอมประสาน

ความรวมมอระหวาง อบต.กบชาวบาน ซงอาจกลาวไดวา อบต.บานหมอ เปนพนททมความ

แตกตางของลกษณะประชากร และความเปนชมชนกงเมอง-กงชนบททอยในพนทของ

อบต.บานหมอ ดงนนเพอใหเขาถงขอมลเชงลก และเขาถงประชาชนมากทสด อบต.จงตองม

กลยทธในการจดเกบขอมลอนทำใหอบต.สามารถจดทำแผนงานเพอตอบสนองตอประชาชน

ไดตรงจด

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1. สรางเครองมอใหไดมาซงขอมลทมาจากความตองการของภาคประชาชน จากนน

นำขอมลทไดมา รวบรวมและสงเคราะหออกเปนระดบความตองการเรงดวน เลอกปญหาท

สรางผลกระทบและสรางความเดอนรอนตอชาวบานเปนลำดบแรกๆ ใหสอดรบความตองการท

จะพฒนาตำบลสตำบลนาอย โดยนำปญหาจากการลงพนทแตเดมมาปรบเปลยนกลยทธ

การลงพนทใหม ใหเกดความกระชบ เขาถงประชาชนใหมากทสด

“กลยทธในการจดเกบขอมล (1 เยน 1 ซอย)” ตำบลบานหมอ อำเภอเมอง จงหวดเพชรบร


2. ฝายพนกงานองคการบรหารสวนตำบลบานหมอจะมการสรปประเดนปญหา

ความตองการและนำกลบมาจดประชมภายในเพอมอบหมายงานใหแตละสวนงานเรงดำเนนการ

แกไขอยางเรงดวน

3. จดประชมเจาหนาทภายใน คอมการเรยกประชมกลมยอยเพอซกซอมความเขาใจ

ในการลงพนท แบงหนาทความรบผดชอบทชดเจน รวมถงหลงจากเสรจสนกจกรรมในซอยนน

ใหเจาหนาทตองรบรวบรวมขอมลมาไวทฝายนโยบายและแผนงานทนทเพอความครบถวนและ

สมบรณของขอมล สะดวกตอการแบงงาน การจดเกบและสบคน และเปนการซกซอมความ

เขาใจใหตรงกนกอนการลงพนทปฏบตจรง

4. พจารณาการจดการทน การจดสรรงบประมาณจาก อบต.บานหมอ เปนงบกลาง

ในการขบเคลอนกจกรรมปละ 10,000 บาท และงบหนนเสรมจากสวนงานตางๆ ทเกยวของ

เชน หากไดรบการรองขอจากประชาชนในเรองถนนชำรด ใหนำหนคลกมาลงตามหลมเลกๆ ก

จะประสานการใชงบประมาณจากสวนโยธา เปนตน

5. วางแผนการลงพนท โดยปรบเปลยนรปแบบการกระจายตวของกจกรรมจาก

เปาหมายเดม ใหญเปนยอย ซงเดมการลงพนทแบบกวาง ลงเฉพาะหมนน ไมไดผลเทาทควร

จงเปลยนเปนการกระจายตวลงพนทกระชบขน โดยมการแบงซอยรบผดชอบอยางชดเจน

6. ออกแบบการประชาสมพนธแบบเขาถงประชาชน ทงรปแบบการเดนเคาะแจง

ตามบาน การสอดหนงสอ (แผนพบ/ใบปลว) การประสานงานกบผนำทองท/ทองถน ในการ

กระจายขอมลแบบปากตอปาก

3. ผลผลต ผลลพธ ผลของการดำเนนงานจากการใชกลยทธในการจดเกบขอมล (1 เยน 1 ซอย) ของ

อบต.บานหมอ พบวาเปนการแกปญหาในการนำภาคประชาชนใหเขามามบทบาทตอการ

พฒนาทองถนในรปแบบการแสดงความคดเหน การรวมคด รวมทำ รวมตรวจสอบ ทำให

ประชาชนมความรสกเปนเจาของและมนใจวา อบต.บานหมอ จะเปนหนวยงานทสามารถ

พงพาได เกดเปนรปแบบการสรางความเขาใจ ดงน

• สรางความสมพนธทดระหวาง อบต.กบประชาชน เนองจากกจกรรม 1 เยน 1 ซอย

เปนกลยทธการลงพนทเพอไปจดเกบขอมลเชงลก การรบฟงขอมลตรงจากปากของชาวบาน

ซงเปนขอมลทผานการคดกรองความตองการโดยแทจรง ทางฝายเจาหนาท อบต.เองกไดมการ

ซกถามพดคย เกดความรสกทสนทสนมทงคนบอกสารและคนรบสาร ทำใหเกดความสมพนธ

ทดตอกน



• เปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงความคดเหนจากสงทตองการพด เพราะ

จากอดตการลงประชาคมในหมบานมกลมเปาหมายทกวาง เพราะรวมทง 6 หมบานมายง

จดๆ เดยว การเดนทางกไมสะดวก ชาวบานตางไมใหความสำคญในการเขารวม แตเมอ

อบต.ปรบเปลยนวธการลงพนท โดยกำหนดพนทใหแคบลง ทำใหใกลชดกบประชาชน และ

ประชาชนสามารถแสดงความคดเหนไดงายขน อกทงประชาชนคนไหนไมตองการจะพดก

สามารถเขยนลงกระดาษและมาหยอนทกลองรบการแสดงความคดเหนได

•สามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดอยางตรงเปาหมาย เนองจากทก

ผลการแสดงความคดเหนตามซอย ผานการคดกรองแลวจากประชาชนผแจงโดยตรง ทำใหทก

ปญหาทไดมา มาจากความตองการของประชาชนอยางแทจรง

การขยายและตอยอดงานเดม การจดทำแผนยทธศาสตรการพฒนาทเหมาะสมกบพนทเขตเมอง/แผนสามป เชอมโยงกบกลยทธการจดเกบขอมล (1 เยน 1 ซอย) ตรงทการนำมาซงขอมลในการจดทำ

แผน สวนใหญมาจากการลงพนทจดเกบขอมล 1 เยน 1 ซอย เปนแหลงทมาหลก เพราะการ

เกบขอมลในลกษณะนสวนใหญเปนขอมลทผานการคดกรองดานความตองการเบองตนของ

ประชาชนอยแลว ทำใหแผนเกดความสมบรณเขาถงความตองการของประชาชน และสามารถ

แกไขปญหาไดอยางตรงเปาหมาย

การเรยนรชมชน เปนการสงเสรมและประชาสมพนธดานการศกษา เปดโอกาสให

เดก เยาวชน และประชาชน สามารถใชสทธทางการศกษาไดโดยไมมคาใชจาย ทกครงทมการ

ลงพนท 1 เยน 1 ซอย จะมการแนบเอกสารทเกยวของดานการศกษาตามไปดวย เพอเผย

แพรใหประชาชนในซอยนนๆ รบทราบขอมลและสามารถซกถามขอมลไดกบเจาหนาทในทนท

การจดการสงแวดลอมและเกษตรอนทรย เปนการกระจายขอมลขาวสารใหทราบอยางทวถง

เนองจากทกครงเวลามกจกรรมกบทาง อบต. เชน โครงการอบรมดานเกษตรอนทรย โครงการ

ทอดผาปาเพอพฒนาสงคม หรอแมแตกลมเกษตรปลอดสารเคม จะเกดเปนเวทการพดคย

ขนาดเลก เปนการเชอมประสานขอมลใหคนในพนทรบรและเขาถงแหลงอาหารทางการเกษตร

ทปลอดสารเคม มการขอความรวมมอในการบรจาคขยะทสามารถรไซเคลไดมาเขากองทน

เพอรวมสรางกศลชวยเหลอผดอยโอกาสในพนท

การขยายสวสดการชมชน ในชวงทมการลงพนท 1 เยน 1 ซอย จะมตวแทนกลม

กองทนสตร กลมศนยพฒนาครอบครว กลมสวสดการชมชน สอดแทรกในเวทยอยทกครง


เพอเปนกระบอกเสยงในการกระจายขาวความคบหนาขององคกรตนเองใหกบประชาชนทมา

รวมรบฟงไดรบร เปนการสรางปฏสมพนธทสรางประโยชนในกบชมชน

การสรางอาชพเศรษฐกจชมชน เปนการนำสนคาทผลตมาแจกจายแบงปน ผลดกน

ตชม เพอสรางตลาดผซอในพนท และเปนการรวมประชาสมพนธเพอบอกตอสนคา หรอการ

สรางชองทางการตลาด เพอนำสนคามาขยายผล เกดการรวมมอ รวมใจ ตดตอสถานทรบซอ

สนคา เปนการชวยเหลอเกอกลกน

4. เงอนไขการนำใช 1) การทำความเขาใจธรรมชาตของวถการดำเนนชวต และลกษณะการอยรวมกน

การชวยเหลอกนของคนในเขตเมองมาเปนฐานการพฒนา

2) การสรางชองทางการเขาถงประชาชนในระดบครวเรอน และกลมครวเรอนใน

แนวทางเพอนบานดแลกน มาเปนหลก

3) การใหความสำคญกบรปแบบการจดเวทประชาคมในลกษณะทไมตายตว แต

สรางการเขาถงประชาชน และความตองการของประชาชนไดใกลเคยงทสด

บรรณานกรมและบคลานกรม นายธรศกด พานชวทย นายกองคกรบรหารสวนตำบลบานหมอ



คณะผถอดบทเรยน วชาการโครงการวชาการชมชน นกวจยชมชน

1. จดเรมตน ทมา โครงการพฒนาเครอขายตำบลสขภาวะในพนทจงหวดชายแดนใต ไดนำหลกการ

ศาสนาในการจดการชมชนดวยระบบชรอ โดยจดประกาย กระตนใหชมชนไดแลกเปลยนเรยนร

ในป พ.ศ.2553 เพราะในชมชนมความขดแยงในเชงการจดการ การรวมตวของชมชนในการ

พฒนาไมเปนเอกภาพ ตางคนตางทำ ตางคนตางคด เพราะสภาพมลเหตในพนทมผนำทม

บทบาทหลายกลม เชน ทองถน ทองท ผนำศาสนา องคกรชมชน สวนราชการ ฯลฯ ทำใหผนำ

กลมตางๆ เกดหวาดระแวงไมเชอใจซงกนและกน ไมใหความรวมมอ ขาดการเชอมประสาน

หลงจากสรางกระบวนการเรยนร แลกเปลยนเรยนร ในการจดการชมชนดวยระบบชรอ

นน ทำใหกลมผนำทมบทบาทในชมชนเหนคลอยตามเพราะเปนหลกการศาสนาทจะตองนำไป

ปฏบตใหประโยชนในชมชน จงเกดการรวมตวของบรรดาผนำชมชนเปนสภาชรอตำบลมะรอโบออก

ทำใหเกดกจกรรมสรางสขในวงกวางขน เชน กจกรรมกองบทนสวสดการผอายตำบลมะรอโบออก

และยกฐานะเปนองคกรศนยกองทนสวสดการผสงอายตำบลมะรอโบออก จนไดรบการรบรอง

เปนองคกรสวสดการชมชน ตามพระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม กระทรวง

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และเปนกองทนดเดน จากกระทรวงพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษยประจำป พ.ศ.2555

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) ทมงานโครงการฯ และผทมความรในหลกการศาสนา เขาไปจดกระบวนการเรยนร

สรางความเขาใจ โดยนำหลกการศาสนา (บทบญญตในอล-กรอาน ซเราะฮ ท 38 ชรอ เปน

ภาษาอาหรบมาจากคำเตม วา อช-ชรอ (al-shura) ซงแปลวาการ ปรกษาหารอดงมหลกการ

สอนใน คมภรอลกรอาน (อช-ชรอ : 38) กลาว วาและกจการของพวกเขามการปรกษาหารอ

สภาชรอกบแกปญหาชมชน ตำบลมะรอโบออก อำเภอเจาะไอรอง จงหวดนราธวาส


กนระหวางพวกเขา) ใหกบบรรดาแกนนำชมชนมบทบาท เชน กำนน นายก อบต. ผใหญบาน

(ทง 11 หม ) ผนำศาสนาทกมสยด (ทง 6 แหง) องคกรชมชน สวนราชการ (ผอ.

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ และผอำนวยการโรงเรยน) และประชาชนทสนใจโดยทวไป หลายๆ

ครง ซงมประชาชนทเกยวของเขามารวมเรยนรเปนจำนวนมาก ขยายหลกคดไปยงบคคลอนๆ

ไดอยางรวดเรว

2) การคดเลอกทมงานคณะกรรมการสภาชรอตำบลมะรอโบออก จำนวน 23 คน ท

ประกอบดวยกลมบคคลทหลากหลาย โดยมการกำหนดการประชมทกเดอน เพอคนหา

มาตรการทางสงคมและกจกรรมสรางสขใหกบชมชน ซงไดเชญผนำทมความรไนประเดนตางๆ

มาแลกเปลยนเรยนร เชน พลงงานทดแทน ประเดนสวสดการระบบซะกาต และการศกษา

เพอชวต (ตาดกา)

3) การกำหนดโครงการสรางสภาชรอ ตำบลมะรอโบออก

4) การพฒนาศกยภาพของคณะกรรมการชรอตำบลมะรอโบออก นำไปศกษาดงาน

เชน เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา และพนทตนแบบตำบลโละจด อำเภอแวง

จงหวดนราธวาส การบรหารจดการแบบสวนรวมของชมชนทองถน กจกรรมสรางสขมความ

ยงยน สอดคลองกบสภาพบรบทในพนท

5) การดำเนนงาน มการรางระเบยบขอบงคบของศนยกองทนสวสดการผสงอาย

ตำบลมะรอโบออกอยางเปนทางการ การลงพนททวทงตำบลเพอดำเนนกจกรรมทมความ

ตองการของชมชนเพอลดความขดแยง

6) องคการบรหารสวนทองถน อบต.มะรอโบออกใหการสนบสนนงบประมาณในการ

จดการประชมชนสภาชรอ ตลอดจนการสรางความเขาใจกระบวนการจดการชมชนดวยระบบชรอ

ใหกบหนวยงานภาครฐ เชน สาธารณสขอำเภอ เกษตรอำเภอ พฒนาการอำเภอ ปกครอง



ประจำตำบล (ปลดประจำตำบล) และหนวยเฉพาะกจทางทหารในพนท (ฉก.) เพอสราง

กระบวนการเรยนรการจดการชมชนในมตศาสนา และสรางภาครวมในการพฒนาชมชน

3. ผลผลต ผลลพธ • เกดการเรยนรในกลมแกนนำทมบทบาทในชมชนวาดวยการจดการชมชนดวย

ระบบชรอ

• ใชไดทกสถานการณ ทกพนท ทกศาสนา ตลอดจนมการพฒนาขดความสามารถ

และศกยภาพของผนำชมชนโดยปรยาย ลดขอขดแยงในพนทไดจรง กระบวนการชรอไมม

ผลประโยชนแอบแฝงทงทางตรงและออม

• เปนการสรางผนำทมประสทธภาพ เพราะจะตองถายทอดประสบการณ แสดงถง

ภาวะผนำของตนเองใหประชาชนไดรบรไดอยางทวถง สรางกระบวนการยอมรบจากประชาชน

เพมขน ตอเนองสมำเสมอ

• เปนการนำบทบญญตทางศาสนามาปฏบตใหเปนรปธรรม ซงเปนประโยชนตอ

ตนเองและสงคม เพราะการทจะไดรบฮกมะฮจากพระเจา (เหตผลทางปญญา) จะตองปฏบต

3 ประการ คอ 1. ในกจวตรประจำวนตองพดความจรง 2. มความรบผดชอบ (ทง 6 ประการ

ตอพระเจา ตอศาสดามฮำมด ตอบดา-มารดา ตอภรรยาและบตร ตอตนเองและตอสงคม)

และ 3. การทำประโยชนใหกบสงคม (มนาฟาอด)

• เกดกระบวนการพฒนาชมชนตนเองทมความหลากหลายตามความตองการของ

ชมชนทสอดคลองกบความเปนจรง มความยงยน ลดความขดแยงทางการเมองได

• เกดแผนงาน/โครงการทไดรบความสนใจจากประชาชนทง 11 หมบาน เชน

โครงการบานนาอย หนาบานนามอง ทมการบรณาการกบหนวยงานในพนท การมสวนรวม

ทกภาคสวน เชน เกษตรอำเภอประเดนเกษตรปลอดสารพษ สาธารณสขประเดนการจดการ

สงแวดลอมบรเวณบานพกอาศย/ความสะอาด พฒนาการอำเภอ จดระบบเศรษฐกจพอเพยง

การบรหารจดการรายรบ-รายจาย ปกครองการจดระบบเอกสารสำคญทางราชการ เชน ทะเบยน

ราษฎร ฯลฯ

4. เงอนไขการนำใช 1) ผนำชมชนตองมการปรบวธคดอยตลอดเวลาใหทนกบการเปลยนแปลง ตองมการ

จดเวททกพนทใหครอบคลมทงตำบล (11 หมบาน) เพอคนหาผนำของชมชนทแทจรงไมใช

จากการบอกเลาปากตอปาก


2) สมาชกสภาชรอ มการประชมตองนำขอมลใหมๆ ของชมชนมานำเสนอ เพอ

สะทอนในเวทพบปะพดคย พรอมกบกำหนดมาตราการทางสงคม หาวธแกปญหาเชงมต

บรรณานกรมและบคลานกรม 1. ถอดบทเรยนการขบเคลอนสภาชรอตำบลสขภาวะกรณศกษาตำบลมะรอโบออก

อำเภอเจาะไอรอง จงหวดนราธวาส

2. สมานส อบดลฮากม แวดอเลาะ ยโซะ

การจดสวสดการสงคม โดยชมชน



1. จดเรมตน ทมา แกนนำชาวบานไดรวมกนอนเคราะหขอมลสภาพเศรษฐกจและสงคมปจจบน พบวา

ประชาชนสวนใหญทงทเปนเกษตรกรและชาวบานทวไป ยงไมมระบบสวสดการเหมอนขาราชการ

ในภาครฐหรอลกจางในภาคเอกชน ดงนนแกนนำชาวบานและผนำในสภาชมชนตำบลขนทะเล

ซงไดรบคำแนะนำจากแกนนำตำบลทาดใหกอตงกองทนสจจะวนละบาทขนในป 2550 เพอ

เปนสวสดการ สรางหลกประกนความมนคงในชวตใหชาวบานทกหมบานในตำบลขนทะเลโดย

มผแทนของทกหมบานมาทำหนาทเปนอาสาสมคร รวมเปนกรรมการทำหนาทรวบรวมเงน

ฝากวนละบาทจากสมาชก เพอนำไปฝากเขากองทนททำการอบต. โดยสมาชกจะไดรบ

สวสดการตามระเบยบ เมอเปนสมาชกครบ 180 วน สวสดการทกองทนจดใหมตงแตเกด แก

เจบ ตาย จะไดรบความชวยเหลอ รวมทงใหทนการศกษาและชวยเหลอผพการ ผดอยโอกาส

สวสดการคนทำงาน สวสดการเงนกและเงนฝาก เปนตน

การจดตงองคกรการเงนและสวสดการชมชนดงกลาว ยงไดรบการรบรองจากพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษย จงหวดนครศรธรรมราช ทำใหชมชนรจกพงตนเอง ลดรายจายท

ไมจำเปน เกดการออมและเกดสำนกในความรบผดชอบรวมกน ชวยเหลอเกอกลกน รคณคา

ของการใหและการรบอยางมศกดศร

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การใหขอมลสรางความเขาใจ โดยสำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยจงหวดนครศรธรรมราช (พมจ.) รวมกนกบแกนนำชมชนมการจดประชมทกหมบาน

ในการใหความร ทำความเขาใจในเรองกองทนสจจะวนละบาทแกประชาชนในตำบลขนทะเล

2) การคนหาคณะกรรมการและสมาชก คณะกรรมการสมาชกโดยจดใหมตวแทน

หมบานทง 12 หมบาน มาเปนกรรมการทำงานรวมกบกองทน เปนกลมทสามารถเขามาเรยนร

กองทนไมทงกน (กองทนสจจะวนละบาท) องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช



ได เปนการใหผทตองการมาแลกเปลยนเรยนรกนทงในหมบานและตำบล คนในชมชนไดรบ

รางระเบยบกองทนสจจะวนละบาทตำบลขนทะเล โดยมคาสมครสมาชกแรกเขา 20 บาท

สมาชกมการออมวนละ 1 บาท และฝากเขากองทนทกวนท 20 ของเดอน มการจดสวสดการ

ใหกบสมาชก 9 เรอง เรมมการเรยนรในรปแบบของกองทนสจจะวนละบาท ทสอดคลองและ

ครอบคลมกบชมชน โดยมกลมคน ทกอาชพในตำบลเขารวมการเปนสมาชก

3) การพฒนาศกยภาพผปฏบตงาน มการศกษาดงาน การทำความเขาใจงานสวสดการ

ชมชน เพอถายทอดความรความสามารถเปนแบบอยางของการพฒนางานสวสดการชมชนได

4) การดำเนนงาน มการเกบเงนทสมาชกฝากไวกบอาสาหมบาน การลงทะเบยนคม

สจจะ การบนทกรายการลงในเครองคอมพวเตอร ระเบยบ กตกา ขอตกลงของคณะกรรมการ

รวมกนในการบรหารจดการกองทน เปนตน โดยมเครอขายทสนใจเขารวมแลกเปลยนเรยนร

เกดการทำงานของภาคประชาชน ทรจกการเสยสละ รอบคอบมความสมพนธทดกบชมชน ม

การชวยเหลอคนในชมชนใหมความรก สามคคตลอดจนเปนการทำงานรวมกบกลมองคกรทม

ความเกยวของในชมชน

5) การจดสวสดการใหกบสมาชก โดยครอบคลมอย 9 เรองไดแก การเกด การแก การ

เจบ การตาย ทนการศกษา การชวยเหลอ ผพการผดอยโอกาส สวสดการคนทำงาน สวสดการ

เงนก และสวสดการเงนฝาก เปนรปแบบของสวสดการทสอดคลองกบความตองการของชมชน

6) องคกรปกครองสวนทองถน อบต.ขนทะเลชวยในเรองของการสงเสรมสนบสนน

การทำงาน มการประชาสมพนธกจกรรมของกลม หรอเรองเดนผานระบบเสยงตามสาย ให

คำแนะนำปรกษาแกคณะกรรมการ การเชอมประสานหนวยงานองคกรภาครฐ เอกชนและ

ภาคประชาชนในการมสวนรวม และสถานทตงททำการของกองทน การอดหนนในเรองของ

งบประมาณเพอมาใชในการดำเนนการกจกรรมกลมกองทน ตลอดจนการใหการสนบสนน

สงเสรมชมชนใหเหนความสำคญของกองทน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดการไดเรยนรในกลมแกนนำ สมาชก คนในชมชนดวยกนเพอสรางหลกประกน

ทมความมนคงใหกบชมชน เปนสงคมทมความเอออาทรตอกน มสวสดการทวหนาเขาถงทก

กลมเปาหมาย

2) สรางผนำทมความกลาและจตอาสาพรอมทจะพฒนาชมชนไดทกเมอ มคณะ

กรรมการบรหารกองทนและสมาชกทมคณธรรม จรยธรรม ใชหลกเมตตาธรรม ในการรวมกน

ดำเนนกจกรรมของกองทน


3) ปลกฝงการออมของคนในชมชน เกดการพงพาตนเองและดแลกนไดอยางมระบบ

ของคนในชมชน

4) เกดกระบวนการพฒนาชมชนทมความหลากหลาย เหนรปธรรมทชดเจน มการ

สรางกรอบความชวยเหลอทเปนแบบอยางทดของชมชนไดอยางยงยน และเปนความภาคภมใจ


5) สมาชกสามารถทจะเขาถงสวสดการไดมากกวาการเขาถงสวสดการของรฐเพยง

อยางเดยว เกดเปนศนยกลางในการแลกเปลยนเรยนรใหกบผทสนใจ โดยสามารถใหขอมล

ความรจากประสบการณการทำงานใหกบผมาแลกเปลยนเรยนรจากพนทอนๆ ไดเปนอยางด

สวนคณะกรรมการกองทนสวสดการทำงานโดยไมมคาตอบแทน เปนการทำงานดวยจตอาสา

ใชสวสดการเปนผลตอบแทนในการทำงาน

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจโดยสำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด

นครศรธรรมราช (พมจ.) รวมกนกบแกนนำชมชน โดยการจดประชมทกหมบาน

2) การใหความร ทำความเขาใจในเรองกองทนสจจะวนละบาทใหแกประชาชนใน

ตำบล

3) การคนหาและนำใชขอมล โดยประชาชนในตำบล

4) การสรางการมสวนรวมในทกภาคสวนทงหนวยงาน องคกรภาครฐ ภาคเอกชน

และภาคประชาชน โดยม อปท.เปนฝายเชอมประสานการหนนเสรม

5) นำใชศกยภาพชมชนในการจดสวสดการอยางครอบคลม

6) การเสรมสรางศกยภาพของผปฏบตงาน

7) มการกำหนดระเบยบ กฎ กตกาของกลม และการจดตงคณะกรรมการ

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกองทนไมทงกน (กองทนสจจะวนละบาท)



คณะผถอดบทเรยน นายเออม ไชยกล ตำบลทาขาม

1. จดเรมตน ทมา เกดจากการจดตงกลมออมทรพย (เงนฝากสจจะสะสม) เมอป 2541 (9 ม.ย. 41)

พรอมกบไดมการคดเลอกประธาน (คอนาเออม) และคณะกรรมการดำเนนงานของกลมฯ

ซงไดทำงานมาจนถงปจจบน โดยมจดมงหมายใหประชาชนในหมบาน และหมบานละแวกใกล

เคยงมเงนเกบเงนออม เรมแรกมสมาชกเพยง 202 คนและมสมาชกเพมมากขนเรอยๆ ในป

ตอๆ มาจนกระทงในปจจบนมสมาชกทงสนจำนวนประมาณ 1,220 คนกบ 1 โรงเรยน (คอ

โรงเรยนวดแมเตย) เมอกลมออมทรพย ดำเนนการมาถงปท 2 กเรมใหกโดยคดดอกเบยรอยละ

2 บาทตอเดอน โดยมระเบยบขอบงคบของกลมฯ วาสมาชกทเปนผกจะตองจายดอกเบยทก

วนท 9 ของทกเดอน ซงจะเปนวนทำการของกลมในทกๆ เรองทงการฝากเงน การถอนเงน

การจายดอกเบย การขอก และอนๆ ทศาลาวดแมเตยเวลา 10.00-15.00 น. การกเงนรอบ

ใหมจะทำไดกตอเมอผกไดคนเงนทกและจายดอกเบยครบตามจำนวนเทานน อยางไรกตาม

ประธานและคณะกรรมการกลมฯ มแนวคดทชดเจนวา ตองการใหหมบานมการประกอบ

อาชพทมนคงและมความเปนอยทด คณะกรรมการบรหารกลมฯ กเลยกำหนดใหสมาชก

สามารถกเงนไดไมเกนหลกทรพยของผกและผคำประกน

ททำการของกลมฯ ตงอยทศาลาวดแมเตย (ขอใชสถานทจากทางวดและทางกลมฯ

ไดจดหาวสดอปกรณและเครองใชสำนกงานเอง) เมอเรมมเงนของกลมฯ มากขนคณะกรรมการฯ

(ชดเดยวกนกบกรรมการบรหารกลมออมทรพย เพราะใชเงนตนทนมาจากเงนฝากสจจะ) กเลย

คดกนวาจะใชเงนทมอยใหเกดประโยชนกบสมาชก และหาเงนเขากลมฯ ไดโดยวธใด (เนองจาก

เปนชวงปทดอกเบยเงนฝากของธนาคารคอนขางนอย) ตกลงกนวานาจะตงเปนกองทนปย

เพราะชาวบานสวนใหญทำสวนยาง (ประมาณป 2543) สมาชกคนใดตองการปยชนดใดยหอ

อะไร กแจงกบทางคณะกรรมการฯทรบผดชอบและจะจดสงใหทบาน การชำระเงนคาปยจะ

จายในเดอนถดไป (เอาไปใชกอน คอยจายทหลง โดยกลมฯ คดราคาทไดกำไรเลกนอย) ซงกม

กลมออมทรพยเพอการผลต บานแมเตย หมท 1 ตำบลทาขาม อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

�0 | ธนาคารความคด

สมาชกทสงซอกนจำนวนหนง เมอการดำเนนงานของกองทนปยไปไดคอนขางด ทาง

คณะกรรมการฯ ปรกษาวามคนในหมบานตองการใชหรอจำเปนตองใชในชวตประจำวน (ด

ความจำเปนของครวเรอน) และใหสมาชกสามารถสงของทเขาตองการใชไดทงหมด โดยเอาไป

ใชกอนและจายเงนภายหลงได (เปนการใหนำของไปใชกอน และมาจายคนทหลงหรอจายผอน

โดยมสมดบนทกการซอของใหครอบครวละ 1 เลม ซงนาเออมเรยกบตรเครดตชาวบานเพราะ

สามารถนำสมดมาเบกของไปใชไดโดยยงไมตองจายเงน) นอกจากนกลมฯ กยงไดขยายให

สมาชกสามารถสงสนคาอนๆ ไดอกดวย เชน เครองใชไฟฟา เครองตดหญา คอมพวเตอร

มอเตอรไซต เปนตน

อยางไรกตาม กลมฯยงไมมทตงของททำการรานคา นาเออม (ประธานกลมฯ) ได

เสนอใหใชทดนบรเวณบานของตนเองในการกอสรางเปนรานคาเลกๆ โดยไมตองจายคาเชา

ซงหลงจากไดปรกษาหารอทงคณะกรรมการฯ และสมาชกกลมฯในการประชมสามญประจำป

(พ.ศ.2547) กไดมมตใหใชงบประมาณสวนหนงในการกอสรางรานคา ซอวสดอปกรณ และ

ซอสนคาอปโภคบรโภคตางๆ ในการจดราน (ใชเงนตงตนจำนวน 2,500,000 บาท และ

เงนสดสำรองของรานจำนวน 10,000-20,000 บาท) โดยรานคาไดเปดทำการทกวนเวลา

17.00-21.00 น. และเฉพาะวนอาทตยรานคาจะเปดตลอดทงวนเพอความสะดวกในการมา

จบจายซอของของสมาชก (เพราะโดยปกตคนในหมบานสวนใหญจะหยดงานและทำงานบาน

ในวนอาทตย) คณะกรรมการฯ ไดตกลงกนวาทางรานจะไมขายนำอดลม เบยร เหลา และ

บหรเพราะเปนของฟมเฟอย สำหรบการกำหนดราคาสนคานนไดใชหลกของการกำหนดอตรา

ดอกเบยเงนกของกลมฯ (รอยละ 1.50-2.00 บาท) และการขนลงของราคาสนคายงขนอยกบ

ราคาสนคาทซอมาจากทองตลาดอกดวย (เพอใหเกดความเปนธรรมกบผบรโภค) นอกจากน

ยงนำสนคาไปขายในวนททำการกลมในวนท 9 ของทกเดอนดวย โดยจะตองจายหนเกา

ทงหมด (คาของ) กอนทจะซอสนคาใหมได

สำหรบรายได (กำไร) ของกลมฯมาจาก 4 สวนคอ ดอกเบยเงนก ดอกเบยจากเงน

ฝากธนาคาร กองทนจดงาน (เงนกยมฉกเฉนในการจดงานของสมาชก เชน งานศพ งาน

แตงงาน) และกำไรทไดจากรานคา (หกเงนทเปนยอดตงตนออกจำนวน 2,500,000 บาทจาก

รายไดทงหมด เหลอเทาใดกคอเงนกำไร) รายไดทงหมดของกลมฯจะแบงปนผล รอยละ 80

สวนอก รอยละ 20 จะแบงออกเปน 4 สวนคอ สวนแรก (รอยละ 5) จายเปนคาตอบแทนให

กบคณะกรรมการฯ สวนทสอง (รอยละ 5) จายคาบำรงกลม (ใชเปนคาใชจายตางๆ ของ

กลม) สวนทสาม (รอยละ 5) จดเปนสวสดการตางๆ ใหกบสมาชกและชมชน และสวนทส

(รอยละ 5) เปนเงนสำรองกลม (ไวใชจายเผอกรณทกลมมปญหาการเงน) ซงคณะกรรมการฯ

ธนาคารความคด | �1


กจะชแจงและปนผลใหกบสมาชกปละครงในการประชมใหญสามญประจำป ทงนประธานยง

บอกวาการมสมดบนทกทำใหครอบครวทราบถงคาใชจายตอเดอนวาใชจายไปมากนอยเทาไหร

และสามารถควบคมรายจายไดดวยตวเองและรจกการประหยดอกดวย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การแตงตงคณะกรรมการ สวนใหญมาทำงานทรานคาดวยจตอาสา มใจรกกลมฯ

ตรวจนบจำนวนสนคาในราน ซงประธาน (นาเออม) จะเปนคนมาเปดรานทกครง (กญแจของ

รานจะอยทนาเออมเพราะตงอยในพนทบรเวณบาน) เพอปองกนปญหากรณขาวของสญหาย

(ไมตองโทษใคร) และจะไปดวยทกครงเมอไปซอของ มการบนทกทกอยาง ชนดของทซอ ราคา

เพอใหเกดความโปรงใสในการบรหารงานและการใชเงน

2) การทำความเขาใจเรองรานคากบสมาชกในรปแบบตางๆ เชน ทำแผนพบ ขาวด

ขาวดวน กระจายขาวทางวทยกระจายเสยงของวด โดยประธาน (นาเออม) บอกวาคณะกรรม

การฯทกคนจะตองทำใหสมาชกเกดการยอมรบ และเชอใจเพราะเรองการทำรานคาเปนเรองท

ละเอยดออนมาก

3) กำหนดโครงสรางและบทบาทหนาท โดยคณะกรรมการแบงออกเปน 3 ฝายไดแก

1) ฝายเงนก 2) ฝายตรวจสอบ 3) ฝายสงเสรม

4) มการจดตงกฎระเบยบ/ขอบงคบกลม โดยมการประชมของคณะกรรมการรวมกบ

สมาชก หาขอตกลงในการจดตงกฎระเบยบ/ขอบงคบรวมกน ดงน


5) ระบบเอกสารและบญช เอกสารและระบบบญชของกลมเกดจากการรวมกนคด

ของคณะกรรมการฯ โดยยดหลกการทำแบบงายๆ แสดงรายรบรายจายและยอดคงเหลอท

เขาใจงาย ชดเจน โปรงใส ตรวจสอบไดในทกๆ เรอง และกรรมการสามารถทำงานไดงาย ซง

นาเออม (ประธาน) เนนยำวาการเงนเปนเรองละเอยดออนและตองทำใหสามารถตรวจสอบ

ไดอยางละเอยดถถวน ไมใหมปญหาหรอความสงสยคลางแคลงใจจากสมาชก จงตองเนนให

ทกอยางจะตองมหลกฐาน มใบเสรจรบเงน มใบเสรจสงของ-สงปย และมบญชรายชอวาใครมา

สงของอะไรไปบางจำนวนเทาไร ซงหลกฐานทงหมดจะตองมอยททกฝายทเกยวของทงผทสง

ของและผจายของ (สนคา) นอกจากนยงใชหลกของการแบงงานและหนาทความรบผดชอบท

ชดเจนเพอไมใหเกดความสบสนซงจะตองไมกาวกายกนแตชวยเหลอซงกนและกน อยางไร

กตามสมดลงบนทก สตอกสนคายงไมไดจดทำเปนรปเลม โดยนาเออม (ประธาน) ยงคงใชวธ

จดใสสมดไวใหอานงายๆ เอกสารดงตวอยาง

สมดเงนฝาก-ก


6) ระบบการเงนของรานคายดตามเกณฑของกลมออมทรพย ทางกลมฯ จะมการเกบ

เงนจากสมาชกเพอใชเปนคาสมครแรกเขา 20 บาท (คดเปนคาเอกสารใบสมครและเลมเงนฝาก-

กสสม) และเงนคาหนๆ ละ 100 บาทสมครไดคนละไมเกน 5 หน เพอปองกนการลงทนคา

กำไรจากเงนปนผล ทงนนาเออม (ประธาน) จะรเรองระบบการเงนบญชทงหมดและมคณอมพร

และคณประยรทสามารถทำบญชแทนประธานได ซงรายรบของแตละเดอนจะประกอบดวยดอกเบย

เงนก กำไรจากรานคา และกำไรจากกองทนจดงาน โดยนำมารวมกนเปนผลกำไรรวมของกลมฯ

และนำมาหกจากเงนตงตนตางๆ และเหลอเทาไหรกเปนเงนกำไรทใชปนผล กลมฯ จะทำการ

ปนผลใหกบสมาชกในวนท 25 ธนวาคมของทกป (การประชมใหญสามญประจำป) พรอมกบ

ใบสรปงบกำไร-ขาดทนรายปดวย (แบงเปนเงนปนผล รอยละ 80 และเกบเปนเงนดำเนนการกลม

ออมทรพย รอยละ 20) คณะกรรมการฯ จะเกบสมดการเงนทกเลมของสมาชกเมอถงเดอน

พฤศจกายน เพอนำมาตรวจสอบใหตรงกนกบหลกฐานทอยในความรบผดชอบของคณะกรรมการ 3. ผลผลต ผลลพธ 1) เปนแหลงเงนทนหมนเวยนใหแกประชาชน

2) ประชาชนรจกการออม

3) เกดการชวยเหลอเกอกลกน 4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจรวมกนระหวางแกนนำกบประชาชนในหมบานโดยการ

ประชม ประชาคมหมบาน การแลกเปลยนเรยนร

2) การคนหาและนำใชขอมลเพอการสรางการมสวนรวมของประชาชนในตำบล โดย

แสดงใหเหนขอมลผลกระทบทเกดขนกบตนเอง และแกปญหารวมกน

3) การเสรมสรางศกยภาพของคนในชมชน


5) สรางความเปนเจาของ โดยเนนการมสวนรวมในการคดเสนอปญหาและความ

ตองการ การดำเนนงาน การแลกเปลยนเรยนรและการประเมนผล

6) ผนำจำเปนตองมวสยทศน ความมงมนในการทจะสรางใหคนในตำบลเกดการชวย

เหลอเกอกลกน บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกลมออมทรพยเพอการผลตบานแมเตย



คณะผถอดบทเรยน นายสรยน ยโซะ นายสชาต คนร นายสทธพงศ พรหมปรง นายจรศกด มดาอเสน

นายเอกรฐ อายยน ศนยเรยนรตำบลปาคลอก ตำบลเครอขายของตำบลขนทะเล

1. จดเรมตน ทมา กลมออมทรพยอล-อามานะห บานบางโรง ต.ปาคลอก อ.ถลาง จ.ภเกต เปนองคกร

การเงนชมชนทยดหลกศาสนาอสลามเปนแนวทางปฏบต โดยใชคำขวญวา “เศรษฐกจอสลาม

ทำตามบญญตจดยนเดนชด ปราศจากดอกเบย” แนวคดททำใหเกดกลมออมทรพยอล-

อามานะหมาจากชมชนบางโรงประสบปญหาการเขามากวานซอทดนของนายทน ความขดแยง

ทางการเมอง ทรพยากรธรรมชาตถกทำลาย ทำใหคนในชมชนตองเปลยนอาชพจากการ

ทำการเกษตรและประมงพนบาน มาเปนการรบจางนายทน รายไดไมพอกบคาใชจายกอให

เกดการกหนยมสน โดยเฉพาะหนสนนอกระบบ ตองเอาทดนไปจำนองแกนายทน และเกด

ปญหาโดนยดทดน บางครอบครวถงกบแตกแยกกน คนในชมชนหนหลงใหกบมสยดซงเปน

ศนยกลางของการพฒนาหมบานในอดต

จากปญหาดงกลาวแกนนำชมชนโดยเฉพาะคณะกรรมการมสยด ไดมการพดคยกน

(มเชาวาเราะห) หลงละหมาดมกรบ อยางตอเนองเพอหาแนวทางในการแกไขปญหาของ

ชมชน มการจดทำแผนตามรปแบบของชมชนและศกษาดงานพนททมการจดการตนเองอยาง

เขมแขง จนนำมาสการจดตงกองทนชวยเหลอเพอปลดเปลองหนสนใหกบคนในชมชน ในป

2553 โดยเปนการระดมทนจากคณะกรรมการมสยดนรลญนนะห (บานบางโรง) แกนนำ

ชมชน และมการดำเนนการของกลมจนประสบความสำเรจเปนทพงใหคนในชมชนได จนนำไป

สการพฒนาเปนกลมออมทรพย อล-อามานะห เมอวนท 11 มนาคม 2540 ดวยเงนทน

27,000 บาท สมาชก 33 คน

กลมออมทรพย อล-อามานะห ตำบลปาคลอก อำเภอถลาง จงหวดภเกต

�� | ธนาคารความคด

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต จากปญหากหนนอกระบบทำใหบางครอบครวมปญหาในเรองคาครองชพ รายไดไมพอ

กบรายจายจนกอใหเกดปญหาครอบครว มการทะเลาะกน บางครอบครวถงขนมการหยาราง

กนกอใหเกดปญหาสงคมตามมา แกนนำชมชนและคณะกรรมการมสยดจงไดมการพดคยถง

ปญหาทเกดขนในชมชนอยางจรงจง โดยรวมกนเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา วางแผน

รวมกน เบองตนไดมการรวมตวของผนำทมจตอาสาและนำไปสการศกษาดงานพนททมการ

จดการกลมออมทรพยและการจดการชมชนอยางเปนระบบ

1) จดตงกองทนชวยเหลอเพอปลดเปลองหนสนใหกบคนในชมชน โดยคดเลอกคณะ

กรรมการจากผมจตอาสาและผทประพฤตตวอยในหลกการศาสนา จำนวน 12 คน โดยม

ประธานกรรมการบรหารและมคณะกรรมการบรหารกองทนอก 11 คน มวาระการดำรง

ตำแหนงคราวละ 2 ป และมการชวยเหลอ 4 ประเภทคอ คารกษาพยาบาล หนสน การศกษา

ใหกฉกเฉน

2) ระดมทนจากคณะกรรมการมสยดนรลญนนะหและแกนนำชมชนบานบางโรง โดย

คดเปนคาธรรมเนยมแรกเขาคนละ 200 บาท คาเรอนหนๆ ละ 20 บาท ไดเงนทนกอตง

27,000 บาท สงเสรมใหชาวบานรวมตวจดตงกลมอาชพและสนบสนนงบประมาณ ประสานงาน

หนวยงานราชการพฒนาดานทกษะวชาชพ

3) จดตงกลมออมทรพยฯ เพอใหบรการตามความตองการของชมชนทมความหลาก

หลายมากขน เชน ใหบรการยมเพอซอสนคาทมความจำเปนสำหรบใชในครวเรอน ยมเพอซอ

อปกรณในการประกอบอาชพ

4) เปดรบสมครสมาชกทมคณสมบตตามทกลมกำหนด คอเปนบคคลทมสญชาตไทย

มทอยในเขตหมท 3 บานบางโรง เปนบคคลทไมยงเกยวกบอบายมขดานตางๆ ทงทางตรง

และทางออม เปนบคคลธรรมดาและบรรลนตภาวะ และเปนผทมความประพฤตชอบนสยดงาม

ปฏบตตนอยในหลกการศาสนา

5) ขยายฐานสมาชกไปยงชมชนตางๆ เปดรบสมาชกใหครอบคลมทกหมบานในตำบล

และระดมเงนของมสยดในตำบลนำมาฝากกบกลมออมทรพย เพอเปนทนใหกบสมาชกไดกยม

6) ประชมรายงานความกาวหนาของการดำเนนการ เวทประชมแสดงความคดเหน

การทำระเบยบขอบงคบของกลม รายงานสถานะของเงนทนใหสมาชกรบทราบและใหขอคดเหน

เพอการพฒนา ปละ 1 ครง

ธนาคารความคด | ��


7) อบรมใหความรดานการบรหารจดการ และความรดานการจดทำบญชสหกรณ

โดยมมหาวทยาลยราชภฏภเกตเปนหนวยงานจดอบรม และสำนกงานสหกรณจงหวดภเกต

เปนพเลยงในการจดทำบญชสหกรณ ทำใหเจาหนาทมความรความสามารถในการปฏบตงาน

เพมมากขน

8) จดซอทดน ทอยอาศยใหกบสมาชกและผทไมมทอยอาศย รวมเครอขายออมทรพย

อสลามภาคใต จดตงกองทนซากาตภายใตแนวคด “จากมอลาง สมอบน” และสนบสนนการ

ศกษาอยางตอเนอง รวมกบคณะทำงานแผนแมบทชมชนออกแบบสำรวจขอมลครวเรอนชมชน

บรณาการรวมกบหนวยงานทเกยวของ กลมออมทรพยเชาทาเทยบเรอจากองคการบรหารสวน

ตำบลปาคลอก จดซอทดนใหกบมสยดเพอกอสรางศนยพฒนาเดกเลกมสลมบานบางโรง ซอ

ทดนเพอจดสรรใหกบสมาชกและคนในตำบลปาคลอกทไมมทอยอาศย และรวมกบสหกรณ

บรการฮซยนย ซอทดนเพอจดสรรใหกบสมาชกและบคคลทวไป ขยายผลสวสดการชมชนส

ระดบตำบล เมอคณะกรรมการกลมออมทรพยไมสามารถทำธรกรรมไดจงจดตงสหกรณ

บรการอล-อามานะห ภเกต จำกด เพอรองรบการทำธรกรรมและการเงนระบบอสลาม ปจจบนม

การจดตงสถาบนการเงนชมชนระดบตำบล

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดโครงการทองเทยวเกษตรเชงอนรกษ เสรมอาชพและรายไดใหคนในชมชน

2) เกดสหกรณบรการอล-อามานะห ทเขมแขงชวยเหลอประชาชนในการประกอบอาชพ

ทดน ทอยอาศย

3) มการลางหนใหกบประชาชนทเปนสมาชกของกลมออมทรพย สงเสรมการออม

ทรพยของสมาชก

4) จดหาทนและการบรการตางๆ ทเออประโยชนตอประชาชน ทำใหสหกรณมกำไร

จากกการทสมาชกมาผอนทดนใหกบสหกรณ

4. เงอนไขการนำใช 1) การคนหาและนำใชขอมลเพอการสรางการมสวนรวมของประชาชนในตำบล โดย


2) สรางจตสำนกใหมในการพงตนเอง และการชวยเหลอกนในกลมเพอปลดหนให

กบคนในชมชน


3) สรางการมสวนรวมในการระดมทน





บรรณานกรมและบคลานกรม 1) ศนยประสานงานเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในพนทภาคใตตอนบน.

(2553).

2) คมอการจดทำหลกสตรเพอการแลกเปลยนเรยนร. นครศรธรรมราช: สำนก

สนบสนนการสรางสขภาวะในพนทและชมชน (สำนก 3 )

3) อสมาน หวงด เสบ เกดทรพย สลามต เกดทรพย นายสรยน ยโซะ นายสทธพงศ

พรหมปรง นายจรศกด มดาอเสน ตำบลปาคลอก อำเภอถลาง จงหวดภเกต



1. จดเรมตน ทมา การจดทำขอบญญตตำบลเพอคนพการ เรยกวา “ขอบญญตการสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการตำบลดอนแกว พ.ศ.2551” มจดมงหมายทสำคญเพอสรางความยงยน

ในการพฒนาคณภาพชวตผดอยโอกาส ในชมชนตำบลดอนแกว การทำงานทสกระบวนการใน

การจดทำขอบญญตมพนฐานมาจากการทำงานของกลมอาสาสมครพฒนาคณภาพชวตผดอย

โอกาสตำบลดอนแกว ทมแนวคดในความตองการรวมกนทจะสรางชมชนใหเปยมไปดวยความสข

ดวยความรวมมอของคนในชมชนตำบลดอนแกว โดยกจกรรมทดำเนนการภายในกลม อาท

การออกเยยมบานผดอยโอกาส เพอทำการตรวจสขภาพเบองตน และใหความรดานสขภาพ

การจดหาเครองอปโภคบรโภค และทนในการประกอบอาชพ การกำหนดวนคนพการดอนแกว

โดยใชชอวา “วนถกทอสายใย รอยดวงใจคนพการตำบลดอนแกว” จนกระทงความตองการใน

การสรางความยงยนในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในตำบลดอนแกว จงกอใหเกด

การรวมมอเพอจดทำขอบญญตตำบลเพอคนพการ เรยกวา “ขอบญญตการสงเสรมและพฒนา

คณภาพชวตคนพการตำบลดอนแกว พ.ศ.2551” และกจกรรมอนๆ อกมากมาย รวมทงการ

จดตง “ศนยฟนฟสมรรถภาพผดอยโอกาสในชมชนตำบลดอนแกว” ขน ทมาจากความคดเหน

รวมกนผานขวงกำกดของประชาชนในตำบล เพอรวมสรางสรรคสงดใหกบชมชน และเพอ

ตอบสนองในการแกไขปญหาอยางถกตอง และเพอสรางความยงยนในการแกไขปญหาใหกบ

กลมดอยโอกาสในขมชนตำบลดอนแกวตอไป

“ศนยฟนฟสมรรถภาพผดอยโอกาสในชมชนตำบลดอนแกว”จดตงขนโดยความรวมมอ

ของศนยฟนฟอาชพคนพการหยาดฝน องคการบรหารสวนตำบลดอนแกว กลมอาสาสมคร

ศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการ และผสงอายในชมชน

ตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม

คณะผถอดบทเรยน ดร.อบล ยะไวทณะวชย นายสรยน แพรส นางสาวบญศร ศรยอด

นายอทธพล มาชน นางสาวอรชฎา ณะวชย นายวรญญ วงคอรยสกล


พฒนาคณภาพชวตผดอยโอกาสตำบลดอนแกว และคนในชมชน โดยมวตถประสงคคอการ

ตอบสนองความตองการของกลมเปาหมาย อาจเปรยบไดกบทฤษฎของมาสโลว ทวาดวย

ลำดบขนความตองการของมนษย

1) ทางกายภาพ ในศนยจะมกจกรรมดานกายภาพ การแนะนำใหความรดานสขภาพ

การสงตอไปยงโรงพยาบาลและเปนทปรกษาดานจตใจ

2) ทางดานความมนคงและปลอดภย เปนแหลงรวมความรดานอาชพเสรม ทสามารถ

มาฝกอาชพโดยผรทงในชมชนและนอกชมชน ทำใหมรายได

3) ทางดานสงคม เปนแหลงศนยรวมของผดอยโอกาส เปนลานกจกรรมเปนเวท

แสดงออกซงความสามารถและความคดเหนอยางเสร

“ศนยฟนฟสมรรถภาพผดอยโอกาสในชมชนตำบลดอนแกว” มทมา ดงน

ป 2551 สบเนองจากการลงพนทในการตดตามเยยมบานประชาชนในชมชนตำบล

ดอนแกว ของกลมอาสาสมครฯ ทำใหพบปญหาของกลมผดอยโอกาส จงเกดการนำใชขอมล

และนำมาสการเกดงาน “วนถกทอสายใยรอยดวงใจคนพการในตำบลดอนแกว” ขน เพอสง

ความสขใหกบกลมผดอยโอกาสในชมชนตำบลดอนแกว จนเปนจดเรมตนของการกอเกดชมรม

คนพการในชมชนตำบลดอนแกว โดยมการแตงตงคณะกรรมการทมาจากคนพการแตละ

ประเภทในชมชน รวมทงการเปนจดเรมตนของเวทขวงกำกดในชมชนตำบลดอนแกวเพอรวมกน

ระดมความคดและตกผลกความคดทรวมกนในการเสนอแผนการจดทำขอบญญตการสงเสรม

และพฒนาคณภาพชวตคนพการตำบลดอนแกว องคการบรหารสวนตำบลดอนแกวไดเหน

ความสำคญในการสงเสรมคณภาพชวตรอบดานของประชาชนในตำบลดอนแกว รวมทงความ

เสมอภาคของประชาชนทงหมด จงเกดขอบญญตการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

ตำบลดอนแกว พ.ศ.2551 ขน เพอนำใชตอไป

ป 2552 จากการมขอบญญตการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการตำบล

ดอนแกว พ.ศ.2551 เพอใหเกดความคลองตวในการทำงาน และกอเกดการแกไขปญหาทตรงจด

รวมทงภาคเครอขายเลงเหนความสำคญขตอการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในตำบล

ดอนแกว จงมกลไกสนบสนนทงในดานอปกรณ งบประมาณ และแรงกายแรงใจ ในการรวมกน

จดตงศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการและผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จงหวด

เชยงใหม เพอเปนฟนเฟองในการขบเคลอนการทำงานเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทก

กลมในชมชนตำบลดอนแกว อยางเทาเทยมและเสมอภาคกน

ป 2553 การดำเนนการของศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการ และผสงอายในชมชน

ตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม กอเกดกจกรรมทเปนประโยชนมากมายกบกลม



เปาหมายและประชาชนในตำบลดอนแกว จงเกดกจกรรมทงภายในศนย ทประกอบดวย การม

อปกรณเพอทำกจกรรมบำบดแกประชาชนทตองการเขารบการบำบดฟนฟเบองตน กจกรรม

การเชญผเชยวชาญดานตางๆ มาใหความรแกประชาชน การใหการชวยเหลอดานอปกรณแก

ประชาชนในตำบลดอนแกวและตำบลใกลเคยง การสงเสรมอาชพและการจดสวสดการครบ

ดานใหกบกลมเปาหมายทตองการความชวยเหลอ กจกรรมภายนอกศนย การรวมใหความร

และจดนทรรศการการสงเสรมการใหความรเรองสวสดการของคนในชมชน การจดนทรรศการ

มชวตเพอรวมเผยแพรองคความร จนไดรบการยอมรบใหเปนแหลงเรยนรในชมชนตำบล

ดอนแกว

ป 2554 ภาคเครอขายใหความสำคญในการทำงานขบเคลอนศนยฯ และการให

ความสำคญกบภาคประชาชนขององคการบรหารสวนตำบลดอนแกว จงเกดความรวมมอ

ระหวางศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการและผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว รวมกบสถาบน

พฒนาการเดกราชนครนทร องคกรเอกชน ในการจดทำคมอการจดตงศนยฯ คมอการดแล

ผสงอาย ผพการ และเดกทมความบกพรองเพอนำใชและกอเกดประโยชนแกกลมเปาหมาย

รวมทงการสรางองคความรใหแกผดแล รวมทงการเผยแพรองคความรในการจดตงศนยฟนฟฯ

ในพนทตางๆ เพอจดสวสดการใหกบประชาชนในพนทอนตอไป รวมทงการกอเกดโครงการ

เดนขนในศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการ และผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว อำเภอแมรม

จงหวดเชยงใหม คอ กจกรรมวนเตมสขสญจร ทมกจกรรมเพอสรางสขรวมทงเพอจดสวสดการ

ใหกบกลมเปาหมายและประชาชนในตำบลตอไป

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ขอบญญตการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการตำบลดอนแกว พ.ศ.2551

(ศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการและผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จงหวด

เชยงใหม) มเปาหมายมงเนนใหคนในชมชนเขามามสวนรวม ในการชวยเหลอกนและกนและ

เกดการเปนสงคมของการเอออาทรโดยใชขวงกำกดเปนตวขบเคลอน รวมทงกลมผมจตอาสา

ในชมชน แกนนำชมชน ซงผลจากการมขอบญญตการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

ตำบลดอนแกว พ.ศ.2551 (ศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการและผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว

อำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม) จงทำใหกลมเปาหมายซงประกอบดวย คนพการ 157 คน

ผสงอาย 1,149 คน ผปวยโรคเอดส 27 คน เดกดอยโอกาส 120 คน และผมรายไดนอย

ประมาณ 200 คน รวมทงสมาชกในครอบครวและคนในชมชนมความเปนอยทดขน ทงทาง

ดานสขภาพรางกาย สขภาพจตใจ และความมนคงดานเศรษฐกจ ของประชาชนในตำบลดอนแกว


รวมทงการมทรพยากรบคคลทมคณภาพและไดทนทางสงคมเพมขน สงคมเกดความเปลยน

แปลงทางดานทศนคตและเกดการอยรวมกนในสงคมอยางเทาเทยมกน ซงจะเหนไดวาประชาชน

ทไดรบผลประโยชนนนมใชเพยงแคระดบตำบลเทานน แตไดรบทงอำเภอ จงหวด และระดบ

ประเทศ

1) นำใชขอมลทเปนประโยชนในการชวยเหลอกลมเปาหมาย รวมถงการนำใชใน

กระบวนการวจยและพฒนาทองถน รวมทงยงสามารถนำมาประกอบการชวยเหลอไดตรงตาม

ความตองการและตรงเปาหมาย อกทงยงเปนการสอสาร 2 ทาง ทองคการบรหารสวนตำบล

และภาคประชาชนไดมโอกาสในการสอสารระหวางกน เพอสรางความเขาใจทตรงกน รวมทง

เพอสามารถแกไขและตอบสนองตามความตองการไดตรงตามเปาหมาย การเปนแหลงขอมล

ใหกบภาคเครอขายทตองการนำขอมลไปใชใหเกดประโยชนทงในเชงชมชนและสงคมตอไป อก

ทงยงมการนำขอมลดงกลาวเขาสกระบวนการของการจดทำแผนททางภมศาสตร GIS เพอ

งายตอการนำใชขอมลตอไป

2) คนหาผทมจตอาสาสาธารณะอยางมากในการดำเนนงานใหสำเรจลลวง การบรหาร

จดการคนในการดำเนนการจดตงศนยฟนฟและทำงาน ซงเกดจากการรวมกลมกนของผคนทม

ความหลากหลายไมมอตราคาจางหรอคาตอบแทน จงถอเปนการยากทจะใชการควบคม หรอ

การสงการ การทำงานในศนยฟนฟจงตองใชเทคนคกลยทธวธการในการสรางแรงจงใจ เพอปรบ

เปลยนทศนคต แมทผานมาอาจตองใชเวลาในการดำเนนการแตสามารถบรหารจดการไดเปน

อยางด

3) แสวงหางบประมาณในการดำเนนงาน หากจะใชงบประมาณในการจางบคคลในการ

ทำงานน ประกอบดวย อาสาสมครเจาหนาทสาธารณสข นกกายภาพบำบด และนกจตเวช ใน

1 ปตองใชเงนไมตำกวา 3,000,000 บาท การซอมแซมทอยอาศยและปรบปรงสภาพแวดลอม

ตองใชงบในการดำเนนการประมาณ 200,000 บาท และการสรางศนยฟนฟสมรรถภาพ

ผดอยโอกาสในชมชนตำบลดอนแกว ใชงบในการดำเนนการประมาณ 500,000 บาท รวมถง

งบประมาณในดานอนๆ เชน ทนในการประกอบอาชพ การจดหาเครองอปโภค บรโภค หรอ

การดำเนนกจกรรมตางๆ ใชงบประมาณมากกวา 300,000 บาท รวมแลวตองใชงบทงสน

ประมาณ 4,000,000 บาท ซงทางองคการบรหารสวนตำบลดอนแกว ไดใชงบประมาณในการ

ดำเนนงานเพยง 150,000 บาท เทานน เหตทมการบรหารจดการทนทประสบผลสำเรจ

เนองจากมาจากการสรางแรงกายแรงใจและแรงทนของประชาชน และภาคสวนทเกยวของใน

การดำเนนกจกรรมทเกยวของ รวมทงการไดรบการสนบสนนงบประมาณจากองคการบรหาร

สวนตำบลในขอบญญตของการสงเสรม จงทำใหเรองของทนในการดำเนนการมาจากหลาย



ภาคสวน ซงทงหมดเปนแรงหนนเสรมกอใหเกดการทำงานทมประสทธภาพตอไป

4) จดทำขอบญญตไดถกบรรจในการดำเนนการตามพระราชบญญต ทถกตองตาม

กฎหมายและมการประกาศใชอยางเหมาะสม โดยไดรบการสงเสรมอยางยงยน อกทงในสวน

ของศนยฟนฟสมรรถภาพคนพการและผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว ทมการบรหารจดการ

โดยคนในชมชน ขบเคลอนการทำงานดวยกลมอาสาสมคร และมการหนนเสรมการทำงานจาก

องคการบรหารสวนตำบลดอนแกว รวมกบภาคเครอขายตางๆ ทเหนความสำคญในการ

พฒนาการสงเสรมคณภาพชวตอยางยงยน อกทงในการดำเนนการเพอถายทอดองคความร

วทยากร และแกนนำจตอาสา ยงไดรบการพฒนาเทคนคการนำเสนอในดานตางๆ จนเกด

ความเชยวชาญ และสามารถถายทอดกระบวนการ รปธรรมการดำเนนการ รวมถงการเปน

ตวอยางใหกบพนทตางๆ ในการจดทำขอบญญตและการจดตงศนยฟนฟฯ เพอดแลคณภาพ

ชวตใหครบทกดานของประชาชนในตำบลตอไป

5) ใหองคการบรหารสวนตำบลดอนแกว ทำหนาทในการสนบสนนการจดทำขอบญญต

การสงเสรม และพฒนาคณภาพชวตคนพการตำบลดอนแกว พ.ศ.2551 (ศนยฟนฟสมรรถภาพ

คนพการและผสงอายในชมชนตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม) เพอเปนฟนเฟอง

ในการขบเคลอนการทำงานเพอชมชนตำบลดอนแกว ทงนในการทำหนาทขององคการบรหาร

สวนตำบลดอนแกว ยงทำหนาทครบรอบดาน เชน การเปนแกนนำในการจดทำและจดตงศนย

ฟนฟฯ การหนนเสรมใหกบกลมแกนนำจตอาสาในการดำเนนกจกรรมและกระบวนการทงหมด

บทบาทการเปนพเลยงในการสนบสนนทางดานวชาการ ดานกจกรรม ดานการใหความร การให

คำปรกษา การใหขอมล ตลอดจนรวมวางแผนและใหคำแนะนำในการจดทำโครงการ/แผนงาน

และเสรมความรและทกษะในการเขยนโครงการขอรบทนสนบสนนตางๆ และชวยใหความร

และสนบสนนวสดอปกรณ การประสานงานกบภาคภาคเครอขายในการทำงานรวมกน เพอ

รวมกนสรางตำบลนาอยรวมกน ฯลฯ 3. ผลผลต ผลลพธ 1) กลมเปาหมายซงประกอบดวย คนพการ 157 คน ผสงอาย 1,149 คน ผปวย

โรคเอดส 27 คน เดกดอยโอกาส 120 คน และผมรายไดนอยประมาณ 200 คน รวมทง

สมาชกในครอบครวและคนในชมชนมความเปนอยทดขน ทงทางดานสขภาพรางกาย สขภาพ

จตใจ และความมนคงดานเศรษฐกจ

2) ประชาชนตำบลดอนแกวจำนวน 14,239 คนไดทรพยากรบคคลทมคณภาพและ

ไดทนทางสงคมเพมขน


3) สงคมเกดความเปลยนแปลงทางดานทศนคต และเกดการอยรวมกนในสงคม

อยางเทาเทยม จะเหนไดวาประชาชนทไดรบผลประโยชนนนมใชเพยงแคระดบตำบลเทานน

แตไดรบทงอำเภอ จงหวด และระดบประเทศ

4. เงอนไขการนำใช 1) การคนหาและนำใชขอมลในการชวยเหลอกลมเปาหมาย รวมถงการนำใชใน

กระบวนการวจยและพฒนาทองถน

2) สรางการมสวนรวมในการชวยเหลอกนและกนและเกดการเปนสงคมของการเอออาทร

โดยใชการจดเวทขวงกำกดเปนตวขบเคลอน ตลอดจนกลมผมจตอาสาในชมชน และแกนนำชมชน

3) การคนหาผมจตสาธารณะ และการบรหารจดการคนในการดำเนนงานใหสำเรจ

ลลวง

4) การหนนเสรม จาก อปท.

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) เอกสาร (ราง) ขอเสนอนโยบายสาธารณะพนทภาคเหนอตอนบน

2) เอกสารการจดตงศนยฟนฟขอบญญตการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต

คนพการตำบลดอนแกว พ.ศ.2551

3) ขอบญญตการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการตำบลดอนแกว พ.ศ.2551

4) นายนพดล ณ เชยงใหม

5) ดร.อบล ยะไวทยณะวชย

6) นางปทตา สดดวงแกว

7) นางศรนวล วงผาสข



1. จดเรมตน ทมา จดเรมตนของศาลาสรางสขเกดจากการทเทศบาลตำบลเชงดอย ไดรบคดเลอกเปน

ตำบลตนแบบการพฒนาสงคมและสวสดการสงคม เมอป 2554 ซงเปนการบรณาการ

การดำเนนงานของสำนก กอง กลม ในหนวยงานสงกดกระทรวงการพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษยและองคกรปกครองสวนทองถน โดยนอมนำรปแบบโครงการสายใยรกแหง

ครอบครวในพระราชปถมภ สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร มาเปนแนวทาง

ในการปฏบตงานในตำบลตนแบบฯ เพอพฒนาคณภาพชวตประชากรกลมเปาหมาย เปนการ

สงเสรมสนบสนนใหครอบครว ชมชน และทองถนมความเขมแขง มการพฒนาสงคมและ

สวสดการสงคมใหกบประชาชนกลมเปาหมายไดอยางเหมาะสมกบพนท และพฒนาการ

ดำเนนงานตำบลตนแบบใหเกดเปนกลไกขบเคลอนสวสดการสงคม เพอนำไปสการเปน “สงคม

สวสดการ (Welfare society)” และ “สวสดการสงคมถวนหนา (Welfare for all)”

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) มการขยายผลการพฒนาจากฐานการพฒนาเดม คอ ศนยพฒนาครอบครวใน

ชมชน (ศพค.) ทเขมแขงและขยายผลเปนตำบลตนแบบ (ศาลาสรางสข) รวมถงการขบเคลอน

“สภาเดกและเยาวชน” ใหมกจกรรมสรางสรรคอยางตอเนอง ดวยการกำหนดนโยบายของ

ผบรหารทมความชดเจน มงเนนทจะพฒนาทองถนดวยการนำดานคณภาพชวตของประชาชน

กอน จงจะสามารถพฒนาทองถนในดานอนๆ ใหเกดขนได

2) ชมชนมสโลแกนทแสดงถงเปาหมายในการทำงานเพอใหบรการประชาชนรวมกน

เชน “เราจะดแลกนและกนตงแตตงครรภจนถงเชงตะกอน” (ศนยพฒนาครอบครวในชมชน)

ศนยบรการทางสงคมแบบมสวนรวม (ศาลาสรางสข)

เทศบาลตำบลเชงดอย อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการเทศบาลตำบลเชงดอย


“ประชาชนมาใชบรการแลวพงพอใจ กลบไปแลวมความสข” (ศาลาสรางสข) “แกทกข เพมสข”

(สงคมนาอยแบบองครวม)

3) ความรวมมอ/ความตระหนก ของผนำชมชนในภาคสวนตางๆ ผานการมสวนรวม

โดยมการประชมแบบไมเปนทางการเพอออกแบบการจดกจกรรมทกครงกอนดำเนนการ โดย

กำหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบของบคลากรทเกยวของ ลกษณะทมงาน รวมการ

ทบทวนการทำงาน ดวยการดแลคนในทองถนประดจคนในครอบครว จงทำใหการทำงาน

ประสบความสำเรจไดเปนอยางด

4) การศกษาดงานพนทตนแบบทประสบความสำเรจ เปนการจดประกายความคด

ประกอบการตดสนใจดำเนนการรวมกนของชมชน/ทองถน ดวยแนวคดวดรอยเทาชาง หลง

จากการศกษาดงานจากพนทตนแบบแลว ไดมการนำมาประชมหารอระหวางคณะทำงานเพอ

ปรบใชใหเหมาะสมกบพนท

5) การจดเกบขอมลมอหนง โดยใชแบบสำรวจขอมลผประสบปญหาทางสงคม

(บก.๐๑) ซงเนนกระบวนการจดเกบขอมลแบบมสวนรวม ดงน ผจดเกบขอมล คอ คณะ

ทำงานฯ หมบาน (ทม D) การใหความรความเขาใจแบบสำรวจแกคณะทำงานฯ กอนการจด

เกบขอมล จดเวทประชาคมเพอคนหากลมเปาหมายตามประเดนปญหาสงคมจากแบบ

สำรวจฯ ออกเยยมบาน/สำรวจขอมล/ขอเทจจรงของผประสบปญหาสงคมรายบคคล จดเวท

ประชาคมจดลำดบความสำคญ/ความรนแรงของสภาพปญหาความเดอดรอน จำแนกตามกลม

เปาหมายระดบหมบาน จดเวทประชาคมตำบล (ทม C+ทม D) เพอจดลำดบผประสบปญหา

สงคมในระดบตำบล

6) การจดเกบขอมลดงกลาว จงเปนกระบวนการจดเกบขอมลทเชอถอได เนองจากม

การจดเกบเปนระบบขนตอน มการสอบทานขอมลทกระดบชน ขอมลทไดรบมาจงสามารถนำ

ไปใชในการปฏบตงานในชมชนไดทนท ซงเปนการดำเนนงานทเนน “กระบวนการ” ดำเนนการ

ครบทกขนตอนตามคมอ และมการประยกตรปแบบการทำงานใหเหมาะสมตามสภาพสงคม

และวฒนธรรมของทองถน นอกจากนยงเปนการทำงานทใหความสำคญกบ “การวางแผน

พฒนาโดยใชขอมลเปนฐาน” ทงขอมลมอสองและขอมลมอหนงรวมถงการเชอมขอมลจากเวท

เรยนรหลายๆ เวท

7) การใหความสำคญของทนทางสงคม/ศกยภาพชมชนทเออตอการขบเคลอนงาน

ตำบลตนแบบ เชน คนจตอาสา สภาเดกและเยาวชน ชมรมคนพการ ศนยพฒนาครอบครวใน

ชมชน กลมสตร ศนยเรยนรเกษตรอนทรย ผนำ ผร ซงลวนมความรกความสามคค และใช

ภมปญญาทองถนมาเปนพนฐาน ในการทำงานดวยการเชอมประสานและดำเนนงานรวมกน



ในลกษณะ “เนอเดยวกน” เชนรวมออกแบบกจกรรม/เวท/รวมแกไขปญหาระหวางการปฏบต/

รวมทบทวนบทเรยน ฯลฯ

3. ผลผลต ผลลพธ 1) กลไกคณะทำงานมการจดกจกรรมและบรการทางสงคมอยางตอเนอง/สมำเสมอ/

มการพฒนางานและปรบปรงแกไขปญหารวมกน โดยมกลมเปาหมายหลากหลายครอบคลม

ทกเพศวย

2) บคลากรของเทศบาล/ภาคเครอขาย มความรความเขาใจกระบวนการดำเนนงาน

สามารถนำไปถายทอดและปฏบตไดจรง

3) องคกรปกครองสวนทองถนเขาใจและเหนประโยชน ทเกดกบประชาชนมการ

วางแผนขบเคลอนสสงคมสวสดการถวนหนาอยางเปนขนเปนตอนโดยใชกองทนสวสดการ

ชมชน เปนเครองมอจดสวสดการถวนหนา ภายในป 2559

4) การประสานแผนฯ รวมกบเทศบาลและภาคเครอขาย ทำใหสามารถขยายบรการ

ใหแกกลมเปาหมายไดเพมมากขน โดยดำเนนงานกบกลมเปาหมายทเปนผประสบปญหา

สงคมและประชาชนทวไป

4. เงอนไขการนำใช 1) การนำใชทนทางสงคม และศกยภาพชมชนในการขบเคลอนงานตำบล

2) การคนหาและนำใชขอมล โดยมการจดเกบเปนระบบขนตอน มการสอบทาน

ขอมลทกระดบชน ขอมลทไดรบมาจงสามารถนำไปใชในการปฏบตงานในชมชนไดทนท

3) การสรางความเขาใจ และความรวมมอของประชาชนในตำบล โดยแสดงใหเหน

ขอมลผลกระทบทเกดขนกบตนเอง และแกปญหารวมกน

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นางสาวกนกกานต เขตหรญกนก 089-507-6223

2) นางสาวสรยา กำลนเวสารช 087-726-4008


กองบญหนนเกอ เปนกองทนทกอตวขนจากสมาชกกลมเกษตรอนทรย ทเลงเหนวา

อาชพเกษตรกรไมมสวสดการรองรบเมอเจบปวย เสยชวตหรอเมอสงอายทำงานไมได จงได

รวมกลมกนจดตงกองบญหนนเกอ ระดมเงนออมจากสมาชกวนละ 1 บาท เพอใหการ

ชวยเหลอสมาชกเมอมความจำเปน ไดแก คลอดบตร เจบปวยนอนรกษาในโรงพยาบาล สงอาย

และเสยชวต การดำเนนกจกรรมมการเลอกตงคณะกรรมการ มการประชมสมาชกกำหนดกฎ

กตกากลม มการประชาสมพนธขาวสารและขยายแนวคดผานวทยชมชนของสำนกสงฆ

สวนธรรมรวมใจ หอกระจายขาวหมบาน การประชมของศนยอบรมปราชญชาวบาน และการ

ประชมของกลมอาชพตางๆ ผลการดำเนนงานทำใหสมาชกมความเปนอยดขน มความรสก

มนคงปลอดภย

1. จดเรมตน ทมา เรมตนเมอป 2548 กลมเกษตรอนทรย มแนวคดจะชวยเหลอสมาชกในรปแบบการ

จดสวสดการ มวดสวนธรรมรวมใจในอำเภอปาตว ซงเปนเครอขายงานอบรมเกษตรอนทรย

เปนศนยกลางการดำเนนงาน มสมาชกกลมเกษตรอนทรยระดบอำเภอและภายนอก นาย

สทศน วนเทยง แกนนำกลมเกษตรอนทรยศรฐาน เปนตวแทนรวบรวมสมาชกในตำบลศรฐาน

เขารวมดำเนนงานและนายสทศน วนเทยง ไดรบเลอกเปนประธานระดบอำเภอ ตงกองทนชอ

“กองบญหนนเกอ” หลงจากนนแตงตงคณะกรรมการดำเนนงาน สมาชกระดมทนวนละ 1 บาท

สมาชกตำบลศรฐานเรมตนม 40 คน สมาชกภาพรวมอำเภอ 300 คน สมาชกระดมทนได

ปแรก 120,000 บาท ตอมาชวงป 2549-2552 มนโยบายขยายกลมสมาชก และมงพฒนา

ศกยภาพคณะกรรมการบรหารกองบญหนนเกอ มการประชาสมพนธผานบคคลและวทยชมชน

ของวดเอง ตอมากรรมการศกษาดงานทจงหวดนาน ไดกำหนดระเบยบกองทนใหมคอ 1) การ

เกด 2) แก จดสวสดการเมอครบ 15 ป 3) เจบ เมอนอนโรงพยาบาล และ 4) การจด

สวสดการเมอสมาชกตาย ปจจบนสมาชกเพมขนระดบอำเภอ 1,740 คน สมาชกตำบลศรฐาน

114 คน มเงนหมนเวยน 1.6 ลานบาท

กองบญหนนเกอ ตำบลศรฐาน อำเภอปาตว จงหวดยโสธร



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต กระบวนการจดตงกองบญหนนเกอ หลงจากมการพดคยหารอในวตถประสงคในการ

จดตงกองทน เพอจดสวสดการแกสมาชกกลมเกษตรอนทรยในระดบอำเภอแลว จงเรม

ดำเนนงานโดยแตละตำบลกลบไปประชมหารอ ชแจงแนวคดและวตถประสงคใหสมาชกทราบ

เมอตกลงใหแตละตำบลคดตวแทนตำบลเพอรวมเปนตวแทนระดบอำเภอ ตวแทนตำบล

ดำเนนการเกบเงนสมาชกสจจะวนละบาท ครวเรอนหนงๆ อาจมสมาชกหลายคน สมาชกอาจ

สงเปนรายเดอน รายปกได รวบรวมเงนสงอำเภอทกเดอน และประชมหารอการดำเนนงาน

ทกเดอนและจดสวสดการแกสมาชกตามเงอนไขขอตกลง

กจกรรมการดำเนนงาน ประกอบดวย การประชมคณะกรรมการระดบอำเภอ การ

เกบเงนสมาชก การจดสวสดการสมาชก ไดแก 1) การเกด ลกได 700 แมได 300 บาท 2) แก

จดสวสดการเมอครบ 15 ป 3) เจบ นอนโรงพยาบาล 100 บาท/คน 4) ตาย เรมท 2,500-

30,000 บาท และ 5) ใหกลมกยมเพอซอขาวแปรรป ซอวตถดบทำปย เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ ผลผลต ผลลพธจากการดำเนนงาน ทำใหมสมาชกเพมขนทกป ไดจายสวสดการ

สมาชกเกด 10 ราย/ป จายสวสดการปวย 50-100ราย/ป และจายสวสดการสมาชกตาย 2-4

ราย/ป ปจจบนหนนเกอสมาชกใหกลมกยมเพอซอขาวแปรรป ซอวตถดบทำปย สมาชกเพมขน

ระดบอำเภอ 1,740 ราย สมาชกตำบลศรฐาน 114 ราย ปจจบนมเงนหมนเวยน 1.6 ลานบาท

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจรวมกนระหวางแกนนำกบประชาชนในหมบานโดยการประชม

ประชาคมหมบาน การแลกเปลยนเรยนร



3) การเสรมสรางศกยภาพของคนในชมชน




บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกองบญหนนเกอ


1. จดเรมตน ทมา กลมกองทน (กองบญ) สวสดการชมชนตำบลดงมลเหลก ไดเรมดำเนนการจดตงขน

เพอใหคนในชมชนไดรจกพงพาอาศยซงกนและกน รวมถงการไดชวยเหลอผยากไรและผดอย

โอกาสในชมชนดวย โดยมงหวงคนในชมชนไดรบสวสดการทเทาเทยมกน ตงแตการเกด เจบ

และตาย กอใหเกดจตสำนกทดของคนในชมชนดานการชวยเกอกลซงเหลอกนและกน

เดอนมถนายน 2553 เปนชวงของการ “กอตว” อบต.ดงมลเหลก จดโครงการศกษา

ดงาน โดยพาแกนนำชมชนเขาศกษาดงาน ท อบต.ปากพน ในดานสขภาวะชมชน ซงรวมกบ

ทางสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ซงจากการไดศกษาดงานฐานเรยนร

ธนาคารความด ธนาคารเวลา ทำใหเกดแนวคดการบรหารจดการโดยใหชมชนเขามามสวน

รวมในการชวยเหลอซงกนและกน ทงยงเปนการปลกจตสำนกทดใหคนในชมชน กลบจากศกษา

ดงาน นายก อบต.ดงมลเหลก ไดจดประชม เพอปรกษาหารอ หาแนวทางรวมกนในการจดตง

กลม เพอชวยเหลอดานสวสดการใหกบคนในชมชน และเนองดวยขณะนนมมตจากทาง

ครม.วาดวยการรองรบและสนบสนนเรองการจดตงสวสดการของชมชน และ พมจ.ไดจดทำ

โครงการสนบสนนการจดตงสวสดการชมชนดวย ทำใหแนวคดของการจดตงกลมมความเปน

ไปไดสง

เดอนพฤศจกายน 2553 เปนชวงของการ “พฒนา” การจดตงกลมเกดขนโดยผาน

ความเหนชอบของคนในชมชน แกนนำชมชนและผบรหารทองถน โดยการนำเรองการจดตง

กองทนฯ เขาในทประชมบรณาการและการประชมธรรมนญสขภาพประจำเดอน คนในทชมชน

กองทน (กองบญ) สวสดการชมชน ตำบลดงมลเหลก

ตำบลดงมลเหลก อำเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ


ตำบลดงมลเหลก



ใหความสนใจและสนบสนนการจดตงกลมเปนอยางด โดยมเจาหนาทของ อบต.ดงมลเหลก

เปนผดำเนนการในชวงแรก การประชมเปนไปดวยเรยบรอย

และในชวงเดอนเดยวกน ไดมการเปดรบสมครผทสนใจเขาเปนสมาชกของกลม โดย

ผานการสมครจากผนำในแตละหมบาน ทำใหการรบสมครสมาชกเปนไปดวยความเรยบรอย

และรวดเรว มจำนวนสมาชกเพมขน จงไดจดการประชมเพอปรกษาหารอกน ในการจดทำและ

รบทราบระเบยบขอบงคบ และมการวางหลกเกณฑวาสมาชกทกคนตองเสยสละเงนสมทบเขา

กองทน วนละ 1 บาท/1 คน โดยมการเกบเงนสมทบ คนละ 360 บาท/คน/ป และ

คาสมครแรกเขาคนละ 20 บาท

เดอนมกราคม 2554 ถงปจจบน ชวงดำเนนงาน ไดเรมดำเนนการตามระเบยบขอ

บงคบของกลมกองทน (กองบญ) สวสดการชมชนตำบลดงมลเหลก เมอวนท 1 มกราคม

2554 มสมาชกแรกเรมจำนวน 720 คน มทนสวสดการรวมคาสมคร เปนเงน 273,600

บาท ปจจบนมสมาชก 731 คน มทนสวสดการรวมคาสมครคงเหลอ เปนเงน 250,917 บาท

ซงปจจบนไดจดสวสดการเพอใหสมาชกไดรบประโยชน โดยใหเปนคาทำศพสำหรบการเสย

ชวตของสมาชกและผดอยโอกาสในชมชน จำนวนเงน 2,000 บาท/ราย พรอมพวงหรด เปน

สวสดการแรกเกดของเดกในชมชน เปนเงน 2,000 บาท/ราย เปนเงนชวยเหลอคารกษา

พยาบาลแกสมาชกและผดอยโอกาสทตองรกษาตวในโรงพยาบาลคนละ 150 บาท/ราย และ

มการจดสรรเงนเขากองกลาง เพอใชจายเงนในดานสาธารณประโยชน เชน ทนการศกษาเดก

นกเรยนทเรยนดแตยากจน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การพฒนาศกยภาพของคนในตำบล โดยพาไปศกษาดงานท ต.ปากพน ในดาน

สขภาวะชมชน ซงรวมกบทางสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ซงจากการได

ศกษาดงานฐานเรยนร ธนาคารความด ธนาคารเวลา ทำใหเกดแนวคดการบรหารจดการโดย

ใหชมชนเขามามสวนรวมในการชวยเหลอซงกนและกน

2) จดตงสวสดการของชมชน จากการศกษาดงาน นายก อบต.ดงมลเหลก ไดจด

ประชม เพอปรกษาหารอ หาแนวทางรวมกนในการจดตงกลม เพอชวยเหลอดานสวสดการให

กบคนในชมชน และเนองดวยขณะนนมมตจากทาง ครม.วาดวยการรองรบและสนบสนนเรอง

การจดตงสวสดการของชมชน และ พมจ.ไดจดทำโครงการสนบสนนการจดตงสวสดการชมชน

ดวย ทำใหแนวคดของการจดตงกลมมความเปนไปไดสง นำเรองการจดตงกองทนฯ เขาในท

ประชมบรณาการและการประชมธรรมนญสขภาพประจำเดอน คนในชมชนใหความสนใจและ


สนบสนนการจดตงกลมเปนอยางด โดยมเจาหนาทของ อบต.ดงมลเหลก เปนผดำเนนการใน

ชวงแรก การประชมเปนไปดวยเรยบรอย

3) มการแตงตงคณะกรรมการทดำเนนงานดงน 1. คณะบรหารกองทน 2. คณะ

กรรมการทปรกษา เพอใหคำปรกษาดานสวสดการและพฒนากองทน 3. คณะอนกรรมการ

ฝายการเงนและบญช 4. คณะอนกรรมการฝายตดตามและประเมนผล การจดการงาน มการ

จดการประชมกลมกองทน (กองบญ) สวสดการชมชนตำบลดงมลเหลก ในแตละครง คอ จะม

การประชมใหญประจำป ปละ 1 ครง ในชวงเดอนธนวาคม และมชวงการดำเนนงานทสำคญ

คอวนท 26 พฤศจกายน 2553 มมตในทประชม ใหเปนวนจดตงกลมกองทน

4) เปดรบสมครผทสนใจเขาเปนสมาชกของกลม โดยผานการสมครจากผนำในแตละ

หมบาน ทำใหการรบสมครสมาชกเปนไปดวยความเรยบรอยและรวดเรว มจำนวนสมาชกเพม

ขน จงไดจดการประชมเพอปรกษาหารอกน ในการจดทำและรบทราบระเบยบขอบงคบ และม

การวางหลกเกณฑวา สมาชกทกคนตองเสยสละเงนสมทบเขากองทน วนละ 1 บาท/1 คน

โดยมการเกบเงนสมทบ คนละ 360 บาท/คน/ป และคาสมครแรกเขาคนละ 20 บาท

5) จดตงระเบยบขอบงคบของกลมกองทน (กองบญ) สวสดการชมชนตำบล

ดงมลเหลก เมอวนท 1 มกราคม 2554 โดยมการประชมรวมกนของสมาชกในการออกความ

คดเหนเพอจดตงระเบยบขอบงคบของกลม

• เกด: บคคลในครอบครวของสมาชกทมชออยในทะเบยนบานสมาชกกองทน

คลอดบตรจะตองมระยะเวลาการยายเขาภายใน 6 เดอนขนไป พรอมหลกฐาน

การเกดมารบเงน 2,000 บาท เพอเปนเงนออมใหกบเดก

• แก: เปนสมาชกครบ 5 ปหรออายครบ 60 ปขนไป ไดเงนยงชพเดอนละ

200 บาท เปนสมาชกครบ 10 ปขนไป ไดเบยยงชพ 500 บาท

• เจบ: ผทเปนสมาชกเจบไขไดปวย เขานอนรกษาตวในโรงพยาบาลทงรฐและ

เอกชน มอบเงนใหคนละ 100 บาท ญาตทดแล 1 คน ให 50 บาท/คน ป

หนงไมเกน 5 ครง ครงละไมเกน 3 วน

• ดานการศกษา: เยาวชนทเปนสมาชกหรอบตรของสมาชกทกำลงศกษาระดบ

การศกษาขนพนฐาน และระดบอดมศกษาไดรบการพจารณาใหไดรบทนการ

ศกษา เพอสงเสรมและเปนกำลงใจแตตองผานการคดเลอกตามกฎระเบยบ

ททางคณะกรรมการตงไว

• ตาย: เปนสมาชกครบ 6 เดอนถง 3 ป รบคาทำศพ 2,000 บาท

- เปนสมาชก 3 ปถง 10 ป รบคาทำศพ 5,000 บาท

- เปนสมาชกครบ 10 ปขนไปรบคาทำศพ 10,000 บาท



6) จดสวสดการเพอใหสมาชกไดรบประโยชน โดยใหเปนคาทำศพสำหรบการเสย

ชวตของสมาชกและผดอยโอกาสในชมชน จำนวนเงน 2,000 บาท/ราย พรอมพวงหรด เปน

สวสดการแรกเกดของเดกในชมชน เปนเงน 2,000 บาท/ราย เปนเงนชวยเหลอคารกษา

พยาบาลแกสมาชกและผดอยโอกาสทตองรกษาตวในโรงพยาบาลคนละ 150 บาท/ราย และ

มการจดสรรเงนเขากองกลาง เพอใชจายเงนในดานสาธารณะประโยชน เชน ทนการศกษาเดก

นกเรยนทเรยนดแตยากจน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดสวสดการทครอบคลมตงแตเกดจนเสยชวต

2) การชวยเหลอผพการหรอผดอยโอกาส ใหคณะกรรมการพจารณาคดเลอกโดยอย

ในดลพนจตามความจำเปนและความเหมาะสม

3) การจดการเรองการสาธารณะ ใหคณะกรรมการพจารณา ดำเนนการจดการ

บรการสาธารณะในตำบล โดยอยในดลพนจตามความจำเปนและความเหมาะสม

4. เงอนไขการนำใช 1) การเสรมสรางศกยภาพของประชาชนในตำบล โดยการศกษาดงาน แลกเปลยน

เรยนร

2) สรางการมสวนรวมในการชวยเหลอซงกนและกน




บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายไฉน กอนทอง นายกองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก

2) นายสชาต นอยคนด ปลดองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก

3) ทมงานคณะผบรหารองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก

4) กำนน ผใหญบาน ตำบลดงมลเหลก


คณะผถอดบทเรยน ทมนกวชาการตำบลนาโส

1. จดเรมตน ทมา ตำบลนาโส ยงมผดอยโอกาสทเขาไมถงสวสดการของรฐ ทงคนในตำบลสวนใหญม

ปญหาหนสน ไมมเงนออมไวใชในยามจำเปน และปญหาการกยมเงนมาทำการเกษตรและการ

ศกษาของลกหลานทดอกเบยสง เกดหนสนนอกระบบทำใหหนสนเพมขน เปนปญหาสำคญท

พบเกอบทกครวเรอน และเปนปญหาเรอรงของคนในชมชน ในสวนสวสดการของรฐนนเปน

ลกษณะการใหบรการทไมทวถง และไมครอบคลมความจำเปนพนฐานตงแตเกดจนตาย และ

การรวมกลมบางกลมมขอจำกดและมขอยกเวนบางประการ ทางองคการบรหารสวนตำบล

นาโส จงเหนวาควรมการจดสวสดการชมชนขนในตำบล เพอการใหบรการทครอบคลมทกคนใน

ชมชน มการดแลผสงอาย ผพการโดยการใหเงนสงเคราะหเปนรายเดอน ทนการศกษาแกเดก

ยากจนแตเรยนด มเงนใหกยมเพอการรกษาสำหรบสมาชกทเจบปวย ใหกยมเพอปรบสภาพ

การผลตทางดานการเกษตร ซงแนวคดน เนนการพงพาตนเองของคนในชมชน ไมตองรอความ

ชวยเหลอจากรฐ เปนการสรางหลกประกนเพอความมนคงของคนในชมชน ใหไดรบสวสดการ

ทด ทำใหคนในชมชนมความเปนอยทดขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต จากทนเดมในตำบลซงมขอจำกดเฉพาะกลม ไมกระจายสวสดการครอบคลมในทก

พนทตำบล ทาง อบต.นาโสไดเสนอโครงการในเวทแลกเปลยนตำบลแกผนำชมชน ผใหญบาน

ปรกษาหารอเสนอความคดเหนในการหาแนวทางการจดสวสดการ เมอทประชมเหนดวยและ

ไดขอสรป คนหาแกนนำผทจะลงไปทำความเขาใจกบชาวบาน นำเสนอขอดของโครงการและ

ผลทจะไดรบ หาสมาชกและจดเวทการประชมเชญกลมตางๆ เขารวมอกครง เพอหาขอสรป

กองทนสวสดการชมชนนาโส ตำบลนาโส อำเภอกดชม จงหวดยโสธร



และบรณาการทนทมอยเขาดวยกน มแกนนำในแตละหมบาน เปนตวกลางในการประสาน จด

ทำระเบยบในการเขาเปนสมาชก หาทนจากแหลงทนภายใน ทงทางรฐหรอเอกชน ภายใน

ตำบลนาโส มการเขารวมกนในสวนของ อบต.อยแลว

การออมวนละบาทโดยการสะสมเงนเพยงคนละ 1 บาทตอวน เดอนหนงกจะตอง

สงเงน 30 บาท ปละ 360 บาทแตถาคนไหนมฐานะการเงนพอทจะสงเปนป หรอ 6 เดอนก

แลวแตความสะดวกของแตละบคคล ผดอยโอกาส ผพการ ผถกทอดทง จะไดรบความชวยเหลอ

เดอนละ 30 บาท โดยฝากเงนใหเปนเงนออม เพอใหไดรบสวสดการเหมอนบคคลทวๆ ไป

โดยทผพการนนไมตองสงเงน เพอเปนกองทนสวสดการชวยชาวบาน

คณะกรรมการมการพฒนาหลกเกณฑสวสดการทสมาชกจะไดรบแตละกรณ ดงน

1) เกด สมาชกคลอดบตร จะไดรบสวสดการเงนรบขวญสำหรบเดก จำนวนเงน 500 บาท ตอ

1 คน 2) เจบ สมาชกทนอนโรงพยาบาลจะไดรบสวสดการ 100 บาท ตอ 1 คน 3) ตาย

หากสมาชกเสยชวต จะไดรบคาทำศพ 5,000 บาท

ชวงแรกสมาชกยงไมครอบคลมทกหมบานในตำบล ตองมการประชาสมพนธ จด

ประชม พดคยแลกเปลยน ชกชวนผานเวทประชม และสรปผลการดำเนนงานทกๆ เดอน หรอ

จากการบอกกลาวปากตอปาก ทำใหสมาชกเพมจำนวนขน มคนสนใจเขารวมการออมและ

เปนสมาชกมากขน มการประสานงานระหวางผนำชมชน ผใหญบาน อบต. วด และคนในชมชม

อยางตอเนอง มการจดทำงบประมาณทกเดอน เพอใหโปรงใส สมาชกสามารถตรวจสอบได

หลงจากมโครงการนเขามามสมาชกเพมขน 700 คน จากเดมทมสมาชก 300 คน ปจจบนได

มการจดทะเบยนกบกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ไดรบการสนบสนน

โครงการจาก พม.จงหวดยโสธรสรปบทเรยนเรองการออมเพอสวสดการชมชนนาโส เปน

โครงการทประสบความสำเรจและไดรบการสนบสนนจากรฐบาล

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ประชาชนในตำบลไดรบสวสดการทครอบคลมตงแตเกดจนตาย

2) ประชาชนเกดการออม มสงคมทชวยเหลอเกอกลกน


4. เงอนไขการนำใช 1) สรางความรวมมอ และการมสวนรวม จากทกภาคสวนในการดำเนนกจกรรม

ของกองทน



3) การจดเวทในการแลกเปลยนเรยนรทงในและนอกตำบล แลวนำ ขอความรทไดมา

ปรบใหเขากบบรบทของพนท


บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกองทนสวสดการชมชนนาโส



คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการประสานพลงเครอขายทองถนขบเคลอนตำบลนาอยทสด

เทศบาลตำบลหนองแวง

1. จดเรมตน ทมา เนองจากพนทตำบลหนองแวงเปนพนทตดเขตชายแดนไทย-กมพชา และอยหางไกล

จากอำเภอละหานทราย สถานอนามยจงมบทบาทและมความสำคญตอการใหบรการดานการ

รกษาพยาบาลเปนอยางมาก แมวาในพนทตำบลหนองแวงจะมสถานบรการดานสาธารณสข

ถง 6 แหง แตบคลากรทใหบรการดานสขภาพไมเพยงพอตอความตองการของประชาชนใน

พนท โดยมจำนวนบคลากรเฉลยตอสถานบรการเทากบ 1.3 คนตอสถานบรการสาธารณสข

1 แหง ทำใหไมสามารถใหบรการแกประชาชนไดอยางทวถง ตลอดจนงานบรการทสถาน

อนามยปฏบตในปจจบนเนนการจดบรการในลกษณะการใหบรการสรางสขภาพ โดยการเนน

การสรางนำซอมสขภาพ และเนนการใหบรการในเชงรกมากขนดวยการเปนฝายเขาไปหาผรบ

บรการแทนการตงรบทสถานบรการ สงผลใหผปวยทมารบบรการทสถานบรการสาธารณสข

ไมพบเจาหนาทสาธารณสข เพราะบคลากรมจำนวนจำกด จงกอใหเกดการรองเรยนระหวาง

ผรบบรการและเจาหนาทสาธารณสข สงผลใหประชาชนในพนทไมพงพอใจในระบบบรการ

ของเจาหนาทสาธารณสข

จากสภาพปญหาดงกลาว คณะกรรมการบรหารกองทนหลกประกนสขภาพตำบล

หนองแวง ซงประกอบดวยตวแทนจากภาคประชาชน ไดแก ตวแทนจากองคกร และภาค

เครอขาย ตวแทนจากภาครฐ ไดแก เจาหนาทสาธารณสขในตำบลหนองแวง และตวแทนจาก

ภาคทองถน คอ เทศบาลตำบลหนองแวง จงไดรวมกนหาแนวทางการแกไขปญหาน โดยได

เดนทางไปศกษาดงานจากแหลงเรยนรหลายๆ แหงทมการดำเนนกจกรรมเกยวกบการแกไข

ปญหาดานสาธารณสขในลกษณะเดยวกน และประสบความสำเรจในการดำเนนงาน และม

ผลงานชดเจนเปนรปธรรม หลงจากการไปศกษาดงาน คณะกรรมการกประชมปรกษาหารอ

กองทนโรงพยาบาลตำบล 2 บาท เทศบาลตำบลหนองแวง อำเภอละหานทราย จงหวดบรรมย


เพอนำแนวคดจากการศกษาดงานของแตละแหงมาสรปประเดน และนำมาปรบปรงใหเขากบ

บรบทและปญหาของพนท จงเกดเปนแนวคดการจดตงโรงพยาบาลตำบลหรอโรงพยาบาล

2 บาท ขน โดยมเปาหมายเพอแกปญหาเรองขอรองเรยนในการรบบรการ และสรางความ

พงพอใจในการเขารบบรการของประชาชน ประชาชนในตำบลหนองแวงเขาถงสถานบรการ

สาธารณสขอยางทวถง และมบคลากรดานสาธารณสขใหเพยงพอตอการใหบรการ

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) จดทำประชาคมในชมชนโดยภาคเครอขายมสวนรวมเพอคนหาปญหาในชมชน นำ

เสนอแนวคดและสำรวจความคดเหน แตงตงคณะกรรมการเพอดำเนนการ

2) การพฒนาศกยภาพคณะกรรมการ โดยศกษาดงานจากแหลงเรยนรหลายๆ แหง

มการประชมปรกษาหารอเพอนำแนวคดจากการศกษาดงานของแตละแหงมาสรปประเดน

และนำมาปรบปรงใหเขากบบรบทและปญหาของพนท

3) จดตงโรงพยาบาล 2 บาทหรอโรงพยาบาลตำบล ดวยการระดมทนจากสมาชก

รายละ 2 บาท/เดอน โดยเกบรวบยอดตลอดทงปเปนเงน 24 บาท/คน/ป เมอไดสถานทและ

พนองประชาชนเหนดวยและรวมเปนสมาชกกองทนโรงพยาบาลตำบล จงมการระดมทนจาก

สมาชก รายละ 2 บาทตอเดอน รวมเปน 24 บาท/คน/ป โดยมผสมครเปนสมาชก จำนวน

8,074 คน มงบประมาณดำเนนการทงสน 193,776 บาท ในสวนนจดใหเปนสวสดการแก

สมาชก โดยจดทำเปนโครงการคนไทยไมทอดทงกน มสวสดการ คอ

• เกด ไดรบ 500 บาท หมายถง เมอมเดกเกดจะไดรบของขวญรบขวญ 500

บาท โดยจะมอบเปนของใชเดกออน เชน แชมพ สบ แปง ผาออม เปนตน

• เจบปวยตองนอนโรงพยาบาล จะไดรบเงนสวสดการชวยเหลอ คนละ 100

บาท โดย 1 คนใชสทธไดไมเกน 5 คน หรอ 500 บาทตอป

• มรถรบสงฉกเฉน EMS ในกรณเจบปวยฉกเฉนแตไมมรถรบสงสามารถตดตอ

รถฉกเฉนของกองทนโรงพยาบาลตำบลใหไปรบสงถงทได ซงรถคนดงกลาว

เปนรถทไดจากเงนทเหลอของกองทนโรงพยาบาล

• ตาย ไดรบ 500 บาท หมายถง เมอสมาชกเสยชวต ผดแลจะไดรบเงน

คาฌาปณกจศพละ 500 บาท และโลงศพฟร 1 ใบ

• ใหทนการศกษาแกสมาชกหรอบตรสมาชก ดานสาธารณสข จบแลวรบเขา

ปฏบตงานดานสาธารณสข เพอแกไขปญหาการขาดแคลนเจาหนาทสาธารณสข



4) การขยายและตอยอดงานเดม ดานการรกษาพยาบาล โรงพยาบาล 2 บาทให

บรการดานการรกษาพยาบาลผปวยตลอด 24 ชวโมงมผรบบรการเปนผปวยนอก เฉลยเดอนละ

1,800-2,000 ราย และเนองจากโรงพยาบาลยงขาดบคลากรดานการแพทยแผนไทย ทจะมา

ใหบรการในสถานบรการ ชมรมจตอาสาทผานการอบรมแพทยแผนไทยหลกสตร 150 ชวโมง

ไดจดตงกลมจตอาสามาใหบรการแพทยแผนไทยในโรงพยาบาลตำบล โดยจดเวรผลดเปลยนกน

จนทรถงศกร ซงในการดำเนนกจกรรมดงกลาวเปนการใหบรการฟร ไมไดรบคาตอบแทนใดๆ

นอกจากนโรงพยาบาล 2 บาท ไดนำเอาภมปญญาทองถนดานศลปะดนตรพนบานเขามาม

สวนรวมในการใหบรการในโรงพยาบาล โดยทำเปนโครงการดนตรบำบดสำหรบผปวยเรอรง

ทมารบบรการในวนพฤหสบด สำหรบการใหบรการเชงรกในชมชน งานสงเสรมปองกนควบคมโรค

งานสขภาพจต ผพการ ผดอยโอกาส ผปวยโรคเรอรง

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ประชาชน ชมชน เกดกระบวนการการมสวนรวมในการจดการระบบสขภาพ ในชมชน

2) เจาหนาทสาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน ผนำชมชน และประชาชนใน

พนทมการประสานงานกน ชวยเหลอพงพาอาศยซงกนและกนไดมากขน

3) ลดภาระประชาชนในพนทในการเดนทางไปรบบรการทโรงพยาบาลโดยไมจำเปน

4) มระบบสงตอ และการประสานงานเชอมขอมลกบแพทยทโรงพยาบาลละหานทราย

4. เงอนไขการนำใช 1) จดสวสดการสงคมแบบบรณาการ โดยรวมกบบคลากรดานสาธารณสข

จากสถานอนามยทง 6 แหง ใหบรการดานสขภาพตลอด 24 ชวโมง

2) การนำใชศกยภาพชมชนในการจดสวสดการอยางครอบคลม


4) การระดมทน จากประชาชนในพนท


6) สรางการบรการดานสขภาพทเทาเทยมกน

7) จดเวทในการแลกเปลยนเรยนร แลวนำความรทไดมาปรบใหเขากบบรบทของพนท

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกองทนโรงพยาบาลตำบล 2 บาท


คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลไพรบง

1. จดเรมตน ทมา ธนาคารกระบอกไมไผ เกดจากผนำชมชนซงไดรบการคดเลอกเปนผใหญบาน แตเปน

คนชอบเทยว ชอบสงคม ทำใหไมมเงนเกบ และมกรณลกบานเจบปวย ไมมเงนคารกษาโรค ก

มายมเงนผใหญบาน จำนวน 2 รายดวยกน เพอนำไปเปนคารกษา ผนำจงเกดความคดท

ตองการสงเสรมและปลกฝงการออมเงน การประหยดมธยสถ การสรางภมคมกนครอบครว

จงไดวางแผนประชมชแจงแนวทางสรางความเขาใจแกประชาชน มการแตงตงคณะกรรมการ

สรางรปแบบการออมและสมครสมาชกเรมเปนรปธรรมในป 2552 ปจจบนไดกระบอกไมไผ

ของสมาชก 221 กระบอก และผาออกไดจำนวน 544,449 บาท โดยนำฝากสถาบนการเงน

บานทม 42,000 บาท และฝากกบ ธกส. จำนวน 402,449 บาท ทำใหกลมธนาคาร

กระบอกไมไผเปนทรจกของคนทวไป เพราะชาวบานไดออมเงนโดยใชวสดทองถน เปนการ

เพมรายได ลดรายจาย ใหกบชมชนชาวบานทมอยางแทจรง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ผนำชมชนไดประชมชแจงแนวทางวางแผนสรางความเขาใจ แกประชาชนพรอมทง

แตงตงคณะกรรมการการทำงาน การรบสมครสมาชกและชแจงแนวทางการดำเนนการตางๆ ให

กลมสมาชกเขาใจในระบบ ใหสมาชกไดเลงเหนความสำคญของโครงการและประโยชนทไดรบ

โดยนำวสดในทองถนมาใช สมาชกในครอบครวสามารถออมไดมากกวา 1 กระบอก และหาก

มความจำเปนสามารถเปด/ผา นำไปใชไดเมอจำเปน ซงผดำเนนการหลก คอ ผใหญบานทม

นายบำเพญ ทองมนต เปนประธาน นายอภนนท ทองมนต เปนเลขานการ นอกนนเปนคณะ

กรรมการกลม คอ นายวเศษ วลาวรรณ นายยศ แกวกณหา นางแกว ศรนอย นายบรรจงศกด

อตมะ โดยมหนวยงานตางๆ ทใหคำปรกษาและสนบสนนงบประมาณ เชน ธกส. อบต.

โรงเรยนบานทม สถาบนการเงนบานทม ฯลฯ

ธนาคารกระบอกไม ไผ ตำบลไพรบง อำเภอไพรบง จงหวดศรสะเกษ



3. ผลผลต ผลลพธ 1) ประชาชนมเงนออม และมทนสำรองเลยงชพในระดบครอบครว สามารถพง

ตนเองได

2) บตรหลานของสมาชกมทนการศกษา

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจ และสรางการมสวนรวมของประชาชน

2) การคนหา สอบทาน และนำใชขอมลในการแกปญหาของประชาชน




บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรธนาคารกระบอกไมไผ


ผถอดบทเรยนและตำบลสงกด นกวชาการโครงการสรางเสรมตำบลสขภาวะตนแบบในภาคอสาน

มลนธสงเสรมชมชนแบบยงยน

1. จดเรมตน ทมา สหกรณเครดตยเนยนลมนำโขงเกดจากกลมคร มความเชอวาหนสนจากการทำนาท

เกดขน ทำใหชาวนาไมสามารถดำรงอยไดอยางมคณภาพชวตทดขน จงไดรวมกบชาวบานจด

ตงสหกรณเครดตยเนยนลมนำโขง โดยมเปาหมายเพอใหประชาชนสามมารถพงตนเองได เชอ

ถอกน โปรงใส ตรวจสอบได โดยมทมาดงน

ป 2520-2535 จากผลพวง 14 ตลาคม 2516 กลมครในพนท 10 กวาคน ได

รวมกลมทำกจกรรมเพอสงคม ไดรเรมกอตงสหกรณเพอชวยเหลอชาวบานทขาดแคลนทน

เพอนำไปประกอบการดานเกษตร โดยไดชกชวนประชาชนจำนวน 30 คน ออกเงนทนรวมกน

ภายในกลม เพอทำกจกรรมชวยเหลอชาวบานภายในพนท

ป 2539 ไดรวมกลมชาวบานจำนวน 118 คน รวบรวมเงนทนได 30,000 บาท จด

ทะเบยนเปนสหกรณเครดตยเนยนลมนำโขง (เดมพนทเปน อ.เขมราฐ ปจจบนขณะนไดแบง

การปกครองเปน 3 อำเภอคอ แยกเปน อ.นาตาล อ.โพธไทร และ อ.เขมราฐ) สหกรณจงม

กลมชาวบาน 3 อำเภอเปนสมาชก ปจจบนมสมาชกเขารวมเพมเปน 2,200 คน

ทนหมนเวยน 100 ลาน จำนวนกรรมการ 15 คน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การนำขอมลทไดมารวมวเคราะหหาแนวทางรวม เนองจากครในพนท 10 กวา

เหนวาประชาชนในตำบลมหนสนจากการทำนา จงไดพดคยกบประชาชนและจดตงกลม

ออมทรพยขน

สหกรณเครดตยเนยนลมนำโขง ตำบลมวงใหญ อำเภอโพธไทร จงหวดอบลราชธาน



2) การรวบรวมสมาชกและระดมทน มการเปดรบสมครสมาชกตามความสมครใจ และ

รวบรวมเงนทนได 30,000 บาท และมการดำเนนการในเรองของการรบฝากเงนสมาชก การ

กยม และการจดสวสดการใหแกสมาชก

3) การจดสวสดการใหแกสมาชก ดงน มเงนสะสมตามจำนวนทสมาชกออมไว เชน

20,000 บาท สมาชกเสยชวตไดเปน 2 เทา (40,000) เงนกทคางอยถาสมาชกเสยชวตจะ

หยดเกบดอกเบย นอกจากนจดทำกองทน “ชยพฤกษ” จดชวยเหลอกนเองในสหกรณฯ

ชวยเหลอสวสดการการเสยชวตของสมาชกเพม รบซอพชผลของสมาชก และเกษตรกรในราคา

เปนธรรม เชน ขาว มน ยาง ฯลฯ เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) การสรางความเขาใจ และความรวมมอของประชาชนในตำบล โดยแสดงใหเหน


2) การระดมทน จากสมาชก


4. เงอนไขการนำใช การสรางจตสำนกใหแกประชาชนเกดการออม หรอกยมเงนในดอกเบยทตำเพอเปน

ชองทางในการประกอบอาชพ และการสรางสวสดการทเกอกลกนระหวาสมาชก

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนร สหกรณเครดตยเนยนลมนำโขง


คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลหนองลม

1. จดเรมตน ทมา กองทนสวสดการชมชน เทศบาลตำบลหนองหลม หรอกองทนสวสดการชมชน เครอขาย

ศนยรวมนำใจ กอตงเมอป 2553 ไดเลงเหนถงความสำคญดานสวสดการของคนในตำบล

และตองการใหประชาชนเกดการออมทรพยรวมกน เกดการชวยเหลอเกอกลซงกนและกนของ

ประชาชนในชมชน นำไปสการพฒนาและสงเสรมในดานสวสดการตางๆ ของประชาชนใน

ตำบลไกรนอก ประกอบกบรฐบาลไดมนโยบายสนบสนนการดำเนนงานสวสดการชมชนใหเกด

ขนในทกพนท ดงนนจงจดตงเปนกองทนสวสดการชมชน เพอเปนการสรางหลกประกนความ

มนคงของชมชนฐานราก และเสรมสรางความเขมแขงของชมชนและสงคมในการพฒนาสคณภาพ

ชวตทดขน โดยมงเนนการดำเนนงานใหเกดคณภาพทนำไปสความเขมแขงทยงยนของกองทน

สวสดการชมชนเปนหลก สนบสนนการสรางเครอขายสวสดการชมชนทกระดบในพนทเปน

แกนหลกในการขบเคลอนงาน สรางความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของทงภาครฐ องคกร

ปกครองสวนทองถน และภาคประชาสงคมในกระบวนการทำงาน สรางการเรยนรและการ

จดการความรเพอการพฒนากองทนสวสดการชมชนใหเตบโตขน และมประสทธภาพในทกๆ

ดานอยางยงยน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต โดยมงเนนการพฒนาคณภาพชวตและความอยดกนดของคนในชมชนใหมความอยด

มสข กอเกดการมสวนรวมในทกภาคสวนในชมชนและสงคม รวมทงการสงเสรมและเปดพนท

สรางเวทความคดใหแกกลมตางๆ ทางสงคมใหเขามามบทบาทในการพฒนาชมชนและเพอ

เสรมสรางความเขมแขง ยงยนใหแกกลม รวมถงการเพมการมสวนรวมในการพฒนามงเนน

การชวยเหลอเกอกลซงกนและกนในชมชน เพอพฒนาคณชวตของประชาชน โดยเฉพาะผดอย

โอกาสทางสงคม โดยผานกจกรรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน สรางความอบอนใหกบ

กองทนสวสดการชมชน ตำบลหนองหลม ตำบลหนองหลม อำเภอดอกคำใต จงหวดพะเยา



ครอบครว รวมทงการสรางเสรมสขภาพ ผานกระบวนการใหชมชนมสวนรวมคด รวมสรางระบบ

รวมบรหารจดการและรวมกนรบผลประโยชน เชน การมศนยพฒนาครอบครวทมกจกรรม

โครงการเพอสรางสวสดการใหแกประชาชนในชมชน ตามแนวคดการจดสวสดการชมชนใน

เรองการดแลกนและกน ในกลมวยในชมชน ตลอดจนการกจกรรมการดแลสขภาพ เชน กลม

ออกกำลงกายไมพรอง รำวงยอนยค กลม อสม. กลมเพอนใจ HIV กลมเรยนรผพการชมชน

นอกจากนยงมการดำเนนกจกรรมตางๆ มมเพาะกลาไม อบรมเรองสทธ สขภาพของ

ผพการ นวดประคบสมนไพร กจกรรมออกเยยมบานผพการ โดยหนวยงานสนบสนนพฒนา

ชมชนจงหวดพะเยา ศนยเรยนรสวนมากเกดขนนานมาแลว และเกดขนเอง ชมชนตำบล

หนองหลม แสดงการมสวนรวมโดยผาน “เวทกด” กอใหเกดการเรยนรและนวตกรรมตำบล

มการแบงปน (กด แปง แบงปน) ฐานแนวคด หนองหลมนาอย ทกคนมจตสาธารณะ พฒนา

สขภาวะทยงยน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดความเขมแขงในการจดการดแล เกอกลซงกนและกนครอบคลมทกพนท

2) เปนฐานรากของการสรางหลกประกนความมนคงของคนในชมชน บนพนฐานการ

ใหและการรบอยางยงยน

3) เกดความรความเขาใจแกสมาชกกองทนสวสดการชมชนตำบล และประชาชนสง

ผลตอความเชอมนในการขยายฐานสมาชกใหครอบคลมทงในเชงพนทและกลมเปาหมาย

4) คณะกรรมการบรหารไดพฒนาศกยภาพในการบรหารจดการกองทน และมการ

ปรบปรงดานสวสดการของกองทน ใหมความหลากหลายและเกดประโยชนแกสมาชกอยางยงยน

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางความรวมมอและการมสวนรวมในการดำเนนกจกรรมของกองทน

2) การคนหาและนำใชขอมลเพอการสรางการมสวนรวมของประชาชนในตำบลใน

การรวมคด รวมสรางระบบ รวมบรหารจดการ และรวมกนรบผลประโยชน โดยแสดงใหเหน


3) จดเวทในการแลกเปลยนเรยนร แลวนำความรทไดมาปรบใหเขากบบรบทของพนท


บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกองทนสวสดการชมชน


ผถอดบทเรยน นางสาวนงนช โตสขเจรญ นางสาวอารวรรณ สงวนกจ นางธดา เกตบท นายธนาวฒน

เสมสฤษด นางสาวโสภาวรรณ ตณชาต นกวชาการโครงการตำบลสขภาวะ อบต.วงใหม อ.เมอง

จ.จนทบร

1. จดเรมตน ทมา กองทนสวสดการชมชนตำบลวงใหม จดตงเพอใหเกดการจดสวสดการใหครอบคลม

คนในชมชนแบบครบวงจรตงแตแรกเกดจนถงตาย เนนการสงเสรมการออมเงนหรอการระดม

เงน เพอชวยเหลอเกอกลคนในชมชนในลกษณะของการจดสวสดการ และการใหกยมเงนเพอ

ประกอบอาชพและใชจายในยามจำเปน รวมถงมการนำดอกผลทเกดจากการดำเนนงานมา

สนบสนนกจกรรมสาธารณะประโยชนของหมบานรวมถงดานการศกษาใหแกเดกเยาวชน

ซงจะทำใหเกดการชวยเหลอเกอกลซงกนและกน เกดความสามคคของคนในชมชน โดยม

คณะกรรมการบรหารกองทนไดรวมกนรางระเบยบขอบงคบ เพอความเปนระเบยบและแนวทาง

เดยวกน โดยมงเนนใหประชาชนรวมมอกนจดสวสดการใหเปนของชมชน ซงเปนการพงพา

ตนเอง ชมชนเขมแขงตระหนกถงการมสวสดการดแล การใหอยางมคณคาและการรบอยางม

ศกดศร โดยมเปาหมายใหประชาชนทกคนในตำบลวงใหมตองเขาถงสวสดการ ซงประกอบ

ดวยสวสดการ การเกด การเจบ การตาย การศกษา การดแลผสงอาย คนพการและผดอย

โอกาส เพอลดปญหาความซำซอนและความไมทวถงของการไดรบสวสดการ

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) สรางความเขาใจเกยวกบเรองของกองทนสวสดการชมชน โดยการทำประชาคม

กบประชาชนในพนท 10 หมบาน เกยวกบเรองของกองทนสวสดการชมชนทรฐบาลจดสรรงบ

ประมาณใหแบบ 1:1:1 คอรฐบาล 1 สวน อปท. 1 สวน และประชาชน 1 สวน จงไดรวบรวม

กลมกองทนตางๆ ในตำบลทมการจดสวสดการใหกบสมาชก ไดแก สถาบนการจดการเงนทน

ชมชนตำบลวงใหม กลมสจจะสะสมทรพยวดหนองสงา กลมสจจะสะสมทรพยวดคลองลาว

และกองทนหมบาน 10 หม รวมทงหมด 13 องคกร

กองทนสวสดการชมชนตำบลวงใหม ตำบลวงใหม อำเภอนายายอาม จงหวดจนทบร



2) จดตงกองทนและรวมกนรางระเบยบขอบงคบกองทนและแตงตงคณะกรรมการ

กองทนฯ จำนวน 35 คน เขามาบรหารงานกองทนฯ มการจดสวสดการใหในชมชนในเรองการ

เกด การเจบ การเสยชวต การดแลผสงอาย สนบสนนการศกษาใหเดกและเยาวชน สนบสนน

เงนทนใหกบกลมอาชพตางๆ การรวมกจกรรมตางๆ ในวนสำคญ ตลอดจนสงเคราะหผพการ

และผยากไรดอยโอกาส โดยทมขอแมวาสมาชกตองเปนผทมภมลำเนาอยในตำบลวงใหม

และเปนสมาชกของกลมองคกรกลมใดกลมหนง ซงแตละกลมสนบสนนใหสมาชกมการออม

และปฏบตตามขอตกลงของแตละกลม

3) จดตงคณะกรรมการ มการแบงบทบาทหนาทความรบผดชอบกนอยางชดเจน

หลงจากทจดตงกองทนฯ และไดดำเนนการบรหารตามเปาหมายไดอยางมประสทธภาพในป

2552 ทำใหสมาชกมความสนใจ เขาใจและเหนถงประโยชนทเกดขน จงเปนผลทำใหมสมาชก

เพมมากขนถง 2,712 ราย ซงมาจากสมาชกของแตละกลมทสงรายชอเขามาทำการคดแยก

รายชอเพอไมใหเกดความซำซอนกน

4) ทางคณะผบรหารกองทนฯ จงไดจดทำขอมลเสนอขอรบการสนบสนนงบประมาณ

จากสำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดจนทบร และไดรบงบประมาณ

สนบสนนกองทนฯเปนจำนวน 989,880 บาท นำมาจดสวสดการใหกบสมาชกและครอบคลม

กลมคน รวมถงเยาวชน คนชรา คนพการ รวมถงการสงเคราะหผดอยโอกาสและผยากไร ตอ

มาในป 2554 ไดมการจดสวสดการสนบสนนใหกบกลมอาชพตางๆ กยมเงนซอปจจยการ

ผลตทางดานการเกษตร ทนการศกษาและการรวมกจกรรมในวนสำคญตางๆ เปนตน

5) แหลงสนบสนน อบต.สมทบงบประมาณสนบสนน และมหนวยงานสำนกงาน

สงเสรมวชาการ 3 เขามารวมใหการสนบสนนงานดานวชาการ การจดนทรรศการ ใหความร

ความเขาใจกบสมาชกและผทสนใจ นอกจากนทางสำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยหนวยท 6 เขารวมการจดกจกรรมไดสนบสนนงบประมาณ จดทำโครงการฝกอบรมให

กบคณะกรรมการบรหารกองทนฯ เปนผลใหมสมาชกครอบคลมพนททงตำบล ปจจบนม

สมาชก 4,343 คน และมการจดทำเอกสารบญชรายรบ-รายจาย แสดงสถานะทางการเงน ซง

ไดมาจากการจดทำทะเบยนบญชรายชอและบญชรายรบ-รายจายผานระบบบญช โดยมการ

แตงตงเจาหนาทผรบผดชอบทชดเจน ขอมลตางๆ ทไดจดทำนนจะเปนประโยชนในการนำไป

ใชในการวางแผนการพฒนากองทนฯ ในปตอไป


3. ผลผลต ผลลพธ 1) จดสวสดการดแลทครอบคลมประกอบดวยสวสดการการเกด การเจบ การตาย

การดแลผสงอาย คนพการ ผตดเชอ และผดอยโอกาสยากไร ใหกบประชาชนในชมชน

2) คนในชมชนมการออม มความรกสามคคกนชวยเหลอซงกนและกนสงผลให

ประชาชนในชมชนมคณภาพชวตทดขน

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจ และความรวมมอของประชาชนในตำบล โดยแสดงใหเหน



3) การหนนเสรม จาก อปท. พมจ. และหนวยงานสงเสรมดานวชาการ

4) การวางแผนพฒนากองทนอยางตอเนอง

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกองทนสวสดการชมชนตำบลวงใหม



ผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลผาสงห

1. จดเรมตน ทมา จากวสยทศนและนโยบายของผบรหาร นายภานวธ บรณพรหม นายกองคการบรหาร

สวนตำบลผาสงห อำเภอเมองนาน จงหวดนานไดนำความรและความสามารถและการบรณา

การจากหนวยงานตางๆ จากทกภาคสวนใหเขามามบทบาทและมสวนรวมในการพฒนาตำบล

ผาสงหในดานตางๆ การพฒนาคณภาพชวตความเปนอย สวสดการสงคม การดแลผสงอาย

ผพการ ผดอยโอกาส การบรการดานโครงสรางพนฐาน สาธารณปโภคตางๆ มาบรการ

ประชาชนในตำบล การสงเสรมอาชพภมปญญาทองถน ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม

เพอนำไปสความมนคงและยงยนทจะมงมนใหคณภาพชวตของคนในตำบลผาสงหดขน ตงแต

ป 2547 จากแนวทางในการทำงานของผบรหารทำใหองคการบรหารสวนตำบลผาสงหไดรบ

รางวลมากมาย รางวลทนาภมใจอกรางวลหนงในการบรหารงานขององคกรปกครองสวนทอง

ถน คอ รางวลการบรหารจดการทด 3 ป จงเกดแรงบนดาลใจ สนบสนนใหชาวตำบลผาสงห

ดำรงชวตอยางมความสขภายใตสงแวดลอมทด มการปองกนควบคมโรค การบรการตรวจ

สขภาพผสงอาย ผพการ ผดอยโอกาส ผตดเชอ HIV การออกเยยมเยอนและรบฟงปญหา

ตางๆ นอกจากนนไดคำนงถงความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชนในตำบล จง

จดใหมอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน (อปพร.) ไวคอยสอดสองดแลอำนวยความสะดวก

ใหประชาชนเกดเปนโครงการบานลอมรกครอบครวอบอน ในปงบประมาณ พ.ศ.2551 ผบรหาร

จงไดประกาศใหเปนตำบลแหงสวสดการ เพอใหสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลในการจด

สวสดการในทกๆ ดานใหแกประชาชนตำบลผาสงห ซงองคการบรหารสวนตำบลผาสงหได

ดำเนนโครงการไดผลเปนอยางด

โครงการบานลอมรกครอบครวอบอน ตำบลผาสงห อำเภอเมองนาน จงหวดนาน


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การจดเวทประชาคม เพอคนหากลมเปาหมายตามโครงการระดมความคดเหน

จากประชาชนในหมบานเกยวกบการจดทำโครงการฯ

2) การแสดงความคดเหนของประชาชน โดยสวนมากเหนดวยกบโครงการนจงมมต

ใหจดทำโครงการขน

3) แตงตงคณะกรรมการในการดำเนนงานโดยประกอบไปดวย ผนำชมชน นายก

องคการบรหารสวนตำบลเปนประธานกรรมการ และคณะทำงาน รวมจดทำแผนงานโครงการฯ

และทำกจกรรมตามทไดตงขอบญญตไว มการสนบสนนงบประมาณ/บคลากร/วสดอปกรณ/

สถานท

4) การหนนเสรมความรจากเครอขาย เชน สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยจงหวดนาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลผาสงห กองรอยตำรวจตระเวนชายแดนท

324 นาน สำนกงานคมประพฤตจงหวดนาน ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตาม

อธยาศย อำเภอเมองนาน ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดนาน

วนอทยานถำผาตบ องคการบรหารสวนตำบลผาสงห โดยมแกนนำครอบครวเขารวมโครงการ

54 ครอบครว มผใหญบาน/ผนำชมชน/แกนนำ อสม. 24 ครอบครว และมคณะทำงานศนย

พฒนาครอบครวในชมชน 20 คน

5) สรางแกนนำเฝาระวงแกไขปญหาครอบครวในชมชน โดยมการคดเลอกหวหนา

นกเฝาระวงแกไขปญหาครอบครวในชมชนหมบานละ 1 คน โดยเลอกประธานอาสาสมคร

สาธารณสขแตละหมบานเปนหวหนาทมนกเฝาระวงแกไขปญหาครอบครวในชมชน มภารกจ

หนาทลงพนทเยยมเยอนครอบครว ใหคำปรกษาดานครอบครว ใหคำปรกษาดานสขภาพ จด

ทำขอมลครอบครว ใหคำแนะนำใหคำปรกษาคำชแนะความประพฤตแกบคคลในชมชน

โดยเฉพาะความประพฤตปฏบตของเดกและเยาวชนในชมชน ใหคำปรกษาชแนะการเลยงด

บตรหลานแกผปกครองในชมชน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ประชาชนมความรความเขาใจเกยวกบการแกไขปญหาตางๆ มากขน ปญหายาเสพตด

ภายในชมชนลดลง ครอบครวมความอบอน ผสงอายไมถกทอดทงใหอยตามลำพงอยางทเปนมา

2) ประชาชนมความรกความสามคคภายในชมชน เปนสงคมทเอออาทรตอกนและยก

ระดบคณภาพชวตความเปนอยไดดขน



3) เกดแกนนำเฝาระวงแกไขปญหาครอบครวในชมชน

4) ประชาชนหนกลบไปพลกฟนวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมใหคงอยใน

สงคมตอไป

5) เกดการบรณาการการทำงานรวมกนระหวางภาคตางๆ โดยเฉพาะวด บาน โรงเรยน

และชมชน

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจรวมกนระหวางแกนนำกบประชาชนในหมบานโดยการประชม

ประชาคมหมบาน และการแลกเปลยนเรยนร เปนตน

2) การคนหาและนำใชขอมล โดยแสดงใหเหนขอมลผลกระทบทเกดขนกบตนเอง

และแกปญหารวมกน

3) การเสรมสรางศกยภาพของคนในชมชน สรางแกนนำเฝาระวงแกไขปญหา




6) การหนนเสรมความรจากเครอขาย เชน สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษยจงหวดนาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลผาสงห กองรอยตำรวจตระเวน

ชายแดนท 324 นาน สำนกงานคมประพฤตจงหวดนาน ศนยการศกษานอกระบบและการ

ศกษาตามอธยาศย อำเภอเมองนาน เปนตน

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรโครงการบานลอมรกครอบครวอบอน


1. จดเรมตน ทมา สถาบนการจดการเงนทนชมชนฯ เรมตนจากการสนบสนนของพฒนากรชมชน

อำเภอพนมสารคาม ใหจดตงกลมออมทรพยของหมบานขน ตามนโยบายของรฐ ประกอบกบ

ฐานะทางเศรษฐกจของประชาชนในหมบานยากจน บางคนไมไดประกอบอาชพ ทำใหไม

สามารถไปกยมเงนจากแหลงเงนทนมาลงทนในการประกอบอาชพได ซงคณะกรรมการ

หมบาน นำโดยนายฉลวย เชอนนท (ผใหญบานในปนน) ไดนำเสนอในการประชมหมบาน

เพอขอความเหนชอบจากคนในชมชน และไดจดตง “กลมออมทรพยเพอการผลต” ขนเมอ

วนท 1 พฤษภาคม 2536 โดยมสมาชกเรมแรกจำนวน 52 คน มเงนออมตงตน 5,320 บาท

หลงการกอตงคณะกรรมการของกลมออมทรพยฯ ไดรบการพฒนาความรและศกยภาพใน

ดานตางๆ โดยความชวยเหลอจากพฒนากรอำเภอพนมสารคาม และพฒนากรจงหวด

ฉะเชงเทรา ทำใหเกดกฎระเบยบตางๆ และรปแบบการดำเนนงานทเปนรปธรรม

กลมไดมการดำเนนงานมาอยางตอเนองไดรบการยอมรบจากประชาชนหม 13 และ

หมบานใกลเคยง ทำใหมจำนวนสมาชกเพมมากขนเปนลำดบ เงนมจำนวนมากขน เกดความ

มนคงทางการเงนของกลม การสนบสนนในดานการพฒนาศกยภาพของกรรมการของกลมฯ

ดวยการไปศกษาดงานจากกลมออมทรพยในพนทตางๆ ทวประเทศยงมอยางตอเนอง โดย

การสนบสนนจากองคการบรหารสวนตำบลบานซองในสมยนน และจากพฒนากรอำเภอ

พนมสารคาม ทำใหเกดการพฒนาการดำเนนงานของกลมฯ มาเปนลำดบ นอกจากนการ

ดำเนนงานของกลมเปดโอกาสใหสมาชกทกคนมสวนรวมในทกขนตอน โดยมวตถประสงคเพอ

สถาบนการจดการเงนทนชมชน บานหนองสองหอง

เทศบาลตำบลบานซอง อำเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา


ชมชนทองถนนาอยตำบลบานซอง ทมศวช.มหาวทยาลยขอนแกน นำโดย รศ.ดร.ขนษฐา นนทบตร



ใหสมาชกไดรบประโยชนมากทสด เชน การปรบระเบยบการกเงน การปรบเงนปนผล การให

สวสดการสมาชก ฯลฯ จนกระทงในป 2539 กลมฯ ไดรบรางวลชมเชยกลมออมทรพยเพอ

การผลตดเดนระดบจงหวด จากกรมพฒนาชมชน ป 2540 ไดรบรางวลชนะเลศกลมออมทรพย

การดำเนนงานของกลมฯ ประสบความสำเรจมากขน กลมมความเขมแขง มระบบ

การบรหารงาน การแบงบทบาทของคณะกรรมการทชดเจน และกรรมการยงคงทำงานโดยยด

หลก “ซอสตย โปรงใส จรงใจ ยตธรรม” จงทำใหกลมฯ ไดรบความเชอถอจากสมาชก และ

เปนทรจกของกลมออมทรพยในพนทอนทงภายในจงหวดฉะเชงเทราและจงหวดอนๆ จน

กระทงพฒนาชมชนจงหวดฉะเชงเทรารบรองมาตรฐานกระบวนการจดการของกลมจงยกระดบ

ใหเปน “สถาบนการจดการเงนทนชมชนบานหนองสองหอง ม.13” และจดใหเปนสถานท

ศกษาดงานของตำบลบานซอง มผมาศกษาดงานจากหลากหลายกลมและองคกร เชน พฒนา

ชมชน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) รวบรวม วเคราะห และสรปขอมลดานการเงนทกเดอนทเปดทำการ และรายป

เพอปนผลเงนออมใหกบสมาชก และจดสรรสวสดการ และสาธารณประโยชนใหชมชน การให

เงนกแกสมาชก การปนผล

2) ทำหนาทเปนทปรกษาอยางไมเปนทางการในการดำเนนกจกรรมตางๆ แกกลม

ออมทรพยอนในชมชน เชน ดานการทำบญชการเงน การเทยบเคยงสวสดการของสมาชก

เปนตน

3) มหนาทในการพฒนางานของสถาบนการจดการเงนฯ โดยการรบฟงขอเสนอแนะ

การปรบปรงระเบยบเพอใหสมาชกไดรบประโยชนและเกดความพงพอใจมากทสด และมการ

ดำเนนงานทโปรงใส สามารถตรวจสอบได

4) ชแจงกจกรรมของกลม โดย เงนทนสำหรบสมาชกทตองการกไปใชเปนทนในการ

ประกอบอาชพ เชน การซอปย การเชารถไถ การซอพนธไม เปนตน หรอ นำไปใชในการสราง

บานทมนคงกวาเดม หรอนำไปปลดหนนอกระบบทมอตราดอกเบยทสงมาก ซงสมาชก

สามารถออมเงนไดใน 2 รปแบบ คอ 1) ออมทรพยธรรมดา ฝากหนละ 20 บาท ไมเกน

5,000 บาทตอเดอน และ 2) ออมทรพยพเศษ สามารถฝากไดไมกำหนดจำนวนเงนออม

สมาชกจะไดรบเงนปนผลรอยละ 7 ตอป เทากนทง 2 แบบ เงนปนผลดงกลาวถอเปนแรง

จงใจททำใหคนในหมบานสนใจสมครเขาเปนสมาชก นอกเหนอจากสทธในการกเงนจาก


สถาบนการจดการเงนฯ และสวสดการตางๆ เชน สวสดการเจบปวยเมอนอนโรงพยาบาล

สวสดการเมอพการ อายเกน 70 ป คลอดลก เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ การดำเนนงานของสถาบนการจดการเงนฯ กอใหเกดผลผลต ผลลพธ คอ 1) เปน

แหลงเงนทนหลกเพอการประกอบอาชพสำหรบประชาชนในตำบลบานซอง 2) เปนแหลงเงน

ทนทชวยใหสมาชกสามารถนำไปปลดหนนอกระบบทมอตราดอกเบยสงได 3) สรางนสยการ

ออมใหกบประชาชนในตำบล 4) สมาชกเกดความมนคงทางการเงนมากขน มอาชพทมนคง ม

รายไดเพมขน และมคณภาพชวตทดขน 5) เปนแหลงเรยนรหลกดานการจดการการเงนของ

ตำบลบานซองทมผเขามาเรยนรเปนประจำ และ 6) ประชาชนในตำบลมระเบยบ มวนย

มความตรงตอเวลา ซอสตย เสยสละ และมความรบผดชอบตอสงคม

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจ และความรวมมอของประชาชนในตำบล โดยแสดงใหเหนขอ

มลผลกระทบทเกดขนกบตนเอง และแกปญหารวมกน

2) การคนหาและนำใชขอมล โดยแสดงใหเหนขอมลผลกระทบทเกดขนกบตนเอง

และแกปญหารวมกน


4) การบรหารจดการท “ซอสตย โปรงใส จรงใจ ยตธรรม”



บรรณานกรมและบคลานกรม 1) คมอการแลกเปลยนเรยนร

2) คมอปฏบตการของอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน

3) นายปาง ยำพวา โทร. 08-71391390

4) นายอฐ พงเกษม โทร. 08-13534640

5) นายสสต สรนทร โทร. 08-47386081

การเรยนร ของเดกและเยาวชน


1. จดเรมตน ทมา มลนธธรรมานรกษ จดตงขนโดยมวตถประสงคเพอเปนสถานสงเคราะห เปนท

ใหการศกษา เปนทอยอาศย และเปนทพฒนาคณภาพของชวตใหกบเดกและเยาวชนทประสบ

ปญหาตางๆ ซงสวนใหญมสาเหตจากครอบครวไดแตกตางกนดงน

1) บดามารดาชอบใชความรนแรงกนเอง หรอมพฤตกรรมทางลบใหลกเหนอยเสมอๆ

2) ครอบครวแตกแยก และใชลกเปนทระบายอารมณและใชความรนแรง

3) บดามารดาและคนในครอบครวตดยาเสพตด มอาชพผดกฎหมาย

4) บดามารดามพฤตกรรมเบยงเบนทางเพศ หรอใชลกเปนเครองมอประกอบกจกรรม

ทางเพศของตนเอง หรอมพฤตกรรมสำสอนทางเพศ

5) บดามารดาใชลกเปนสนคา

6) ลกถกทารณโดยบดามารดาหรอคนในครอบครวใกลชด

7) เดกทถกทอดทง

และจากสาเหตตางๆ ดงทกลาวสงผลใหเดกมพฤตกรรมทแตกตางกน อาจแยกได

เปนกลมโดยรวมไดดงน

1) กาวราว หวโจก ไมกลวใคร แสดงออกชดเจน

2) กาวราวแบบเกบกด คอยจงหวะแสดงออก

3) บคคลกด แสดงออกด แตคดราย คดตรงขามกบการแสดงออก

4) แสดงปมเดน ทำงานเอาหนา ลบปมดอย

5) แสดงพฤตกรรมทางเพศเดนชด กอนวยอนควร

6) โกหกทกเรองจนเปนนสย

พระพทธศาสนากบการสงเคราะห และเยยวยาสภาวะจตของเดกทถกทอดทง

บานธรรมานรกษ จงหวดกาญจนบร

คณะผถอดบทเรยน แมชจตภา ทรรพกล บานธรรมานรกษ จงหวดกาญจนบร



จากพฤตกรรมดงกลาวททำใหบานธรรมานรกษ ดงนน หนาทหลกของบาน

ธรรมานรกษทนอกเหนอจากการใหปจจยสแลวยงมการใหการศกษาทงในทางโลกและทาง

ธรรมใหทนกบยคสมยทเปลยนแปลงอยางรวดเรวและทกวน คอการนำหลกธรรมทาง

พระพทธศาสนามาประยกตเปนกระบวนการอบรม สงสอน โดยใชพทธวธตางๆ เพอปรบ

เปลยนความคดและพฤตกรรมของเดกทมสภาพพรองทางดานจตใจ ใหหนกลบมาเคารพใน

ตนเองและผอน และมชวตอยเพอตนเองและผอน เพอความสขอยางแทจรงในปจจบนและใน

ภพหนา โดยยดหลกกฎแหงกรรม

การทบานธรรมานรกษ มวตถประสงคหลกดงกลาว บคลากรททำหนาทนจงจำเปน

อยางยงทจะตองดแลสภาพจตใจและพฤตกรรม ของตนเองใหอยในหลกโอวาทของพระพทธ

ศาสนา 3 หลกอยเสมอ คอ1) ทำแตความด 2) ละเวนความชว 3) ทำจตใจใหผองใส เพอ

เปนแบบอยาง สรางความเชอใจ มนใจ ใหแกเดก กอนทจะทำการอบรมสงสอนตามกระบวนการ

ตอไป

“…ขาพเจาจงคดวาเดกเหลานไมไดมความผดปกตโดยตนเอง แตเปนสงทเกดขนโดย

สงแวดลอมทลอมรอบตวของเขาอย และเดกเหลานตองเกดมาใชกรรมตามหลกของพระพทธ

ศาสนาทวา มนษยเราตางเกดมาใชกรรมจรงหรอ และเขาเหลานตองใชกรรมไปตลอดชวตของ

เขาจรงหรอ เขาเหลานจะตองถกตราบาปวาเปนเดกมปญหา และจดประเภทของเขาวาเปน

เดกดอยโอกาสตลอดไปหรอ จากประสบการณทขาพเจาทำงานอยกบเดกเหลาน ขาพเจา

ทราบไดวาการทำงานกบเดกเหลาน ไมใชเพยงแคใหมชวตอยไปวนๆ แตตองใหเขาไดพฒนา

จตใจของเขาเอง ใหเขารจกการเคารพ และเชอมนในตนเอง ไมใชยดตดอยกบวาทกรรมท

สงคมใหเขาไววาเปน “เดกดอยโอกาส” หรอ “เดกพเศษ” จากประสบการณดงกลาวทำให

ขาพเจาตองศกษาอยางมากทงปญหาในดานเดกเอง ปญหาของบคคลากรททำหนาทดแลเดก

เหลาน ตลอดจนถงตนเองดวย ทตองเกบปญหาตางๆ มาศกษาหาวธการ จนบางครงทำให

เกดอาการเครยดและตองหาวธการเยยวยาสภาพจตใจของตนเองเชนเดยวกบเดกดวยเหมอน

กน..”

ในฐานทขาพเจาเปน “แมช” เปนนกบวชในพระพทธศาสนาและเปนผบรหารองคกร

ไดศกษาเลาเรยนพระธรรมคำสอนของพระพทธศาสนามาแลวบาง ทำใหขาพเจาตองศกษาถง

วธการ และกระบวนการทจะนำหลกของพระพทธศาสนา มาประยกตใชกบการเยยวยาสภาวะ

จตของเดกแตละกรณ โดยเฉพาะอยางยงกบเดกทจะเขาสวยรนและกำลงเตบโตกบกระแส

สงคมยคใหม ทอาจเรยกไดวา “ยคโลกาภบต” มากกวาทจะเรยกวา “โลกาภวตน” ทสอนให


เดกบนทอนคณคาของตนเอง และไมยอมรบฟงคำสอนของใครจงจำเปนอยางยงทนอกจากจะ

ตองศกษาถงหลกธรรมทจะนำมาใชแลว ยงตองศกษาถงกระบวนการอบรมดวยทจะชใหเดก

เหนเองได

บรรณานกรมและบคลานกรม มลนธธรรมานรกษ ตงอย เลขท 40/1 หม3 ตำบลชองสะเดา อำเภอเมอง จงหวด

กาญจนบร 71190 หมายเลขโทรศพท 08-1935-1234

อเมล [email protected]




กรพนธ วงษพานช และนางสาวสภาภรณ เตจะ นกวชาการตำบลเกาะคา

1. จดเรมตน ทมา กลมจมสะหรเกาะคา มแนวคดการรวมตวจากการทกลมผสงอายในชมชนบาน

หนองจอกเลงเหนถงความสำคญในการอนรกษวฒนธรรมอนดงามของทองถน รวมถงอยากให

คนรนหลงไดเรยนรรากเหงาทองถน เพอสรางกระบวนการเรยนรและความภมใจแกเดกและ

เยาวชนในการรวมกนสบสานภมปญญาทองถน ซงตามความหมายของภาษาไทยคำวา “จม”

หมายถง การรวมกลม รวมตว การรวบรวม คำวา “สะหร” หมายถง สงดงาม สงสวยงาม

สงทมศกดศรและมคณคา เมอรวมความแลวกจะหมายถง การรวมสงทดงามใหกบคนในชมชน

โดยเนนทตวเดกและเยาวชนในชมชน อกทงยงเปนการสรางกจกรรมใหแกเดกในชมชนเพอ

หางไกลจากปญหาการใชเวลาวางไปกบการตดยาเสพตด และการตดเกม

โดยเรมจากการรวมกลมกนตงกลมกฬาและวฒนธรรมพนเมองบานหนองจอก ใหแก

เดกและเยาวชนในชมชนไดมกจกรรมเชงสรางสรรค ใชเวลาวางใหเกดประโยชน จนภายหลง

ไดมการรวมกลมของเดกและเยาวชนเยอะขน ประกอบกบมกจกรรมเชงวฒนธรรมทหลากหลาย

มากขน โดยผานการถายทอดจากปราชญทองถน จงไดมการตงชอกลมวา “กลมจมสะหร

เกาะคา” มเปาหมายเพอใหเยาวชนไดรจกใชเวลาอนมคา ไดฝกปฏบตกจกรรมทด เปนคนรจก

คด รจกการแกปญหา รจกพฒนาจตใจใหมความออนนอมและมคานยมทด และเพอการ

อนรกษศลปวฒนธรรม เชน การฟอนรำประกอบเพลงพนเมอง การตกลองปจา กลองสะบดชย

ประยกต และฟอนประกอบกลอง กลองยาว ฯลฯ ในการรวมตวของกลมเดกเยาวชนนนจะใช

ชวงเวลาทกลมเดกเยาวชนวาง ในชวงหลงเลกเรยนและในวนหยด ปจจบนกมสมาชกเพมมากขน

เนองมาจากกลมเดกและเยาวชนนนไดเหนความสำคญในเรองของประเพณวฒนธรรมทอยากจะ

อนรกษไว โดยมการถายทอด ฝกซอมจากผรในชมชนใหเกดความชำนาญ

ชมรมจมสะหร ตำบลเกาะคา อำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) มการจดตงคณะกรรมการ 7 คน มผทกอตงกลมเปนประธานกลมโดยตำแหนง

มหนาทในการดแลเรองทวไปของกลม คอ การรบการแสดงควบคมการฝกซอม จดหาอปกรณใน

การแสดง รวมออกแบบการแสดง และรบผดชอบเดกและเยาวชนในกลมฯ ซงเปรยบเสมอน

ผปกครอง มคณะทำงานซงเปนตวแทนสมาชกเดกและเยาวชนในกลมจมสะหร ทมหนาทรวม

ออกแบบการแสดง ทำการแสดงในสถานทตางๆ และจดสรรคาตอบแทนทไดรบจากการแสดง

2) วางแผนจดการคาตอบแทนในการทำการแสดงตางๆ เพอเปนขวญและกำลงใจให

แกเดกและเยาวชนทแสดง โดยมการจดสรรกบนกแสดงภายในกลมตามบทบาททไดรบ เชน

ชดนกแสดงตกลองสะบดชย คนตกลองจะตองไดรบสวนแบงมากกวาคนทถอกลอง สวนกลม

นกแสดงทฟอนรำจะตองไดรบคาตอบแทนเทากน โดยมคณะทำงานทเปนเดกและเยาวชนใน

กลมมหนาทจดสรรการแบงคาตอบแทนกนเอง โดยไมเกยวกบประธานกลม สวนงบประมาณท

ไดจากการเขยนโครงการจะนำมาใชในการจดหาอปกรณในการแสดงทงหมด

3) สบคนขอมลทสบทอดกนมาเปนวฒนธรรมประเพณอนดงามของทองถน ไดแก

ขอมลประวตความเปนมาของเครองดนตรพนเมอง การฟอนรำของภาคตางๆ จากแหลงขอมล

ตางๆ คอ หองสมด อนเทอรเนต เพอนำมาออกแบบการแสดงใหเหมาะสมและเขาใจเขาถง

วฒนธรรม ขอมลจากวซดบนทกการแสดงทนำมาเปนตวอยางในเรองการปรบใชทาฟอนรำ

และชดในการแสดง และขอมลจากตวเดกและเยาวชนของกลมจมสะหรทไดจากการรวมกลม

พดคยกนในกลมเพอมาพฒนาการแสดง

4) การรวมกลมในการฝกซอมการแสดงจนกลมเปนทรจก และไดรบเชญไปแสดงใน

งานตางๆ ทำใหเดกและเยาวชนภายในกลมมความรกและความเขาใจในวฒนธรรมพนบาน

และสามารถถายทอดองคความรวฒนธรรมพนบานใหแกผสนใจไดเปนอยางด ทำใหกลม

จมสะหรเกาะคาเปนแหลงเรยนรทมผสนใจเขามาศกษาดงานดานวฒนธรรม

5) ประสานงานใหเทศบาลตำบลเกาะคา เปนพเลยงสนบสนนดานการดำเนนกจกรรม

การแสดง ใหคำปรกษาและขอมลดานการเขยนโครงการเพอของบประมาณในการจดซอ

อปกรณ เสรมความรและทกษะในการเขยนโครงการขอรบทนสนบสนนตางๆ ชวยสงเสรม

กจกรรมของกลม โดยชวยหางานแสดงใหกบกลมฯ เพอใหเกดการพฒนาศกยภาพของเดก

และเยาวชน และสนบสนนงบประมาณในการดำเนนกจกรรม



3. ผลผลต ผลลพธ ผลจากการดำเนนกจกรรมทผานมาของกลมจมสะหรเกาะคา ไดสงผลใหเดกและ

เยาวชน ไดเรยนรประวตทางวฒนธรรมของทองถน ทำใหมความภาคภมใจและตระหนกถง

คณคาและความสำคญของศลปวฒนธรรม ชดภมปญญาทองถนในชมชนทตนอาศยอย และ

ทำใหเดก เยาวชน ใชเวลาวางใหเปนประโยชนในการออกกำลงกายหลงเลกกจกรรม ไดรบการ

คมครองความปลอดภยจากผดแลแหลงเรยนร เดกและเยาวชนของกลมจมสะหรเกาะคาสามารถ

ถายทอดความรความสามารถดานวฒนธรรมทองถนใหกบผสนใจ สามารถสรางประสบการณ

และความสามารถพเศษของเดกและเยาวชนในชมชนเกดความภมใจในสงทตนเองไดเรยนร

จนกลมจมสะหรเกาะคาเปนทรจกอยางแพรหลาย ทำใหพอแมหมดความหวงใยซงจะนำไปส

ครอบครวเขมแขงและสามารถทำงานรวมกบผอน และพฒนาจตใจของตนเอง พฒนาความ

เปนหมคณะและความสามคค และรกถนฐานบานเกด และทางเทศบาลตำบลเกาะคาใหความ

สำคญและสนบสนนกจกรรมของเดกและเยาวชน เพอทกลมเดกและเยาวชนเหลานจะไดเปน

เดกทดในสงคมคนเกาะคาตอไป

4. เงอนไขการนำใช การสรางการมสวนรวมของเดกและเยาวชนทเปนสมาชกในกลมจมสะหรเกาะคา ม

การสนบสนนของชมชน เชน แกนนำชมชน กลมแมบาน กลมอาสาสมครดแลสขภาพ ในการ

ดำเนนงานกจกรรมของกลมจมสะหรเกาะคา

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรชมรมจมสะหร ตำบลเกาะคา


คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลเชงดอย

1. จดเรมตน ทมา เกดจากประสบการณการทำงานของคณะครวา “เดกไมสามารถเปนเลศทางวชาการ

ไดทงหมด” เดกบางรายไมถนดทางดานวชาการตามหลกสตร แตมความสามารถในทกษะอนๆ

เนองจากมความสนใจ จงทำใหเกดแนวคดทใหความสำคญกบการจดการเรยนรทหลากหลาย

ตามความสนใจของผเรยนในระยะแรกหลงจากการผนวกหลกสตรดานศลปะ คณครพยายาม

สงผลงานเขาประกวด แตกไมประสบความสำเรจ เนองจากคณครผสอนไมไดจบการศกษา

โดยตรงทางดานศลปะ อยางไรกตามดวยใจรกในการเรยนร ทำใหพยายามศกษาเทคนคดวย

ตนเอง และผานเวทการประกวด เพอเรยนรและแลกเปลยนเทคนคกบผเขารวมประกวดคน

อนๆ หลงจากมการพฒนาเทคนคทางศลปะมาเรอยๆ เรมสมฤทธผลในการประกวดทาง

ศลปะ จงเรมสงเสรมใหเดกเกดการแลกเปลยนเรยนรในรปแบบ “เพอนชวยเพอน พสอนนอง”

ทงในระดบรนพรนนองในโรงเรยนและโรงเรยนภายนอกทตองการมาเรยนร ปจจบนแหลง

เรยนรกลมสานงานศลปโรงเรยนบานรองขเหลกเปนทศกษาดงานในดานการผสมผสานงาน

ศลปะกบหลกสตรการเรยนการสอนของหนวยงานทสนใจทวประเทศ

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การบรหารจดการ

• ดานการจดการงาน มการแบงหนาทรบผดชอบตามวชาถนดของคณะครใหม

การผสานความคดสรางสรรคทางดานศลปะรวมกบหลกสตรในรายวชานนๆ

• ดานการจดการคน เนนการรบรขอมลขาวสารรวมกนทกกระบวนการ ผานทง

การประชมอยางเปนทางการและไมเปนทางการ เชน การประชมรายเดอน

การรบประทานอาหารกลางวนรวมกน

โรงเรยนบานรองขเหลก ตำบลเชงดอย อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม



• ดานการจดการขอมล มการประเมนขอมลทกษะของเดกจากการสงเกตของ

ครประจำชน และนำใชขอมลการประเมนความสนใจของเดก

2) การพฒนาศกยภาพ มการเพมเตมความรเทคนคงานศลปอยางตอเนองและเพม

การเรยนรใหหลากหลายมากขน ผานการศกษาเพมเตม และจากการศกษาดงานในพนทอน

และจดตงชมรมศลปะ โดยแบงเปน 5 ฐาน คอ จดสสรางสมาธ พนผวสรางสรรค ภาพสวย

ดวยสผสมอาหาร กรอบรปหรรษา และศลปะประดษฐ

3) การถายทอดความร สนบสนนกระบวนการ “พสอนนอง” ทำใหเดกมความ

สามารถในการถายทอดขอมล

4) การสรางจตอาสา คณะครมจตใจมงมนใหเดกเกดการเรยนรอยางมความสข จง

ทำงานดวยความเอาใจใสเดกทกคนทงในและนอกเวลาเรยน เชน การกำหนดใหมการเยยมบาน

เดกทกคน การตดตามเมอเดกขาดการเรยนเกนกวา 2 วน เปนตน

5) การหนนเสรมของ อปท.หนนเสรมเรองงบประมาณ และเครองมออปกรณ

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เดกนกเรยนมสมาธในการเรยนมากขนและเพมทกษะฝมอดานงานศลปะ

2) โรงเรยนมหลกสตรการเรยนการสอนแนวใหมแบบผสมผสาน

3) ครผสอนและนกเรยนมความสขในการเรยนรรวมกน

4) เกดการบรณาการการทำงานรวมกนระหวางภาคตางๆ โดยเฉพาะวด บาน โรงเรยน

และชมชน

5) เกดการสบสานงานดานศลปะจากรนสรนอยางตอเนองและยงยน

4. เงอนไขการนำใช การสรางพนทการเรยนรใหแกเดกและเยาวชน โดยนำภมปญญา ทนทางสงคมเขามา

รวมในการสรางการเรยนร

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) อ.สมบรณ เดชยง 08-1951-4739

2) อ.พสมย เทวาพทกษ 08-6191-1555


คณะผถอดบทเรยน นายกนกศกด ดวงแกวเรอน, นางสาวนพรตน ดวงแกวเรอน,

นายศลปชย นามจนทร และนางทศนย คำดา ตำบลแมทา

1. จดเรมตน ทมา ชมชนตำบลแมทา อำเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ถอเปนชมชนตนแบบดาน

เกษตรกรรมยงยนของภาคเหนอ ทมพฒนาการมาอยางยาวนานกวา 20 ป เปนแหลงเรยนร

หลกทเปนเปาหมายของการศกษาดงานของหลายภาคสวน ณ ปจจบน มการจดการกลมและ

เครอขายทสมบรณ เขมแขง ผานการทำงานของสถาบนพฒนาทรพยากรและเกษตรกรรมยงยน

และสหกรณการเกษตรยงยนแมทาจำกด มการอบรมใหผทมาดศกษาดงานและยงมการขยาย

แนวคดไปสลกหลานในเรองเกษตรกรรมยงยน ปลกฝงแนวคดตางๆ ผานกลมลกหลาน และ

กลมหนมสาวในตำบล มการรวมตวของกลมหนมสาวมาทำกจกรรม มการจดกระบวนการ

เรยนรผานแนวคดของผใหญ กลมลกหลานของผนำ 11 คน เรมเขามาเรยนรแนวคดเรอง

เกษตรกรรม เรยนรเรองบานเกดของตนเอง ป 2534 การทำกจกรรมของกลมหนมสาวชดเจนขน

มการมอบหมายงานหลายอยางจากผใหญเพอเปนการศกษาชมชนของตนเอง เชน การเกบ

องคความรเรองสมนไพร การจดการทรพยากรและงานวจยหนสน ซงตอนนนตำบลแมทา

รอยละ 60 ชาวบานเปนหนสนทพอกพนทเกดขนโดยไมทราบสาเหต เกดเปนปญหาทำใหผนำ

หลายคนเหนถงปญหานจงทำใหเกดการวจยเพอทจะนำไปสการแกไขปญหา เรมจากการ

วางแผนกอนทจะลงพนทสำรวจขอมลจากชาวบาน โดยใชพนทบานหมท 4 บานหวยทรายซง

เปนหมบานทมประชากรมากทสดในตำบลแมทา จากการวจยทำใหเหนปญหาหลายอยางทนำ

มาใหเกดซงหนสน ปญหาหลายอยาง เชน ปญหาหนสนทเกดจากการลงทนการทำเกษตร

เชงเดยวทตองซอทกอยางจากบรษท ปญหาทกลมคนหนมสาวสงเกตเหนตวเลขหนสนทมาก

คอปญหาหนสนทเกดจากการศกษา จงใหรวาหนสนของชาวบานเกดจากอะไร จงเปนทมาของ

การเขารวมขบวนการอาสาเขามาทำงานรวมกบชมชนตามขนตอน

พลงเยาวชนรนใหม ตำบลแมทา อำเภอแมออน จงหวดเชยงใหม



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) ผนำมการวเคราะหสถานการณอนาคตความยงยนของชมชนโดยใชการวจยชมชน

เรองการจดการความรทองถนรวมกบ สกว.พฒนาโครงการจดการความรสชมชนเปนสข

(สรส.) เพอหาทนมาพฒนาอาสาสมครชมชนรนแรก

2) พฒนากจกรรมดานเกษตรกรรมยงยน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทง

เปนศนยฝกอบรมในตำบลโดยการใหโอกาสเยาวชนคนรนใหมเขามาทำงานชวย

3) รวมตวกลมหนมสาวมาทำกจกรรม มการจดกระบวนการเรยนรผานแนวคดของ

ผใหญ กลมลกหลานของผนำ 11 คน เรมเขามาเรยนรแนวคดเรองเกษตรกรรม เรยนรเรอง

บานเกดของตนเอง การเกบองคความรเรองสมนไพร การจดการทรพยากรและงานวจยหนสน

4) การถายทอดงานจากรนพสรนนองสเยาวชนสยวชนเปนการจดคายเยาวชน

คนรนใหมใหเรยนรเรองวถชมชน วฒนธรรม อาชพ สงคมในชมชน

5) หนนเสรมการจดทำหลกสตรทองถนรวมกบโรงเรยนเพอถายทอดสยวชนสราง

จตสำนกตอไป

6) องคการบรหารสวนตำบลแมทาสนบสนนงบประมาณ ประสานงานกบองคกร

ภายในและภายนอกมาพฒนาศกยภาพของเดกและเยาวชน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดแนวคดในการสรางคนรนใหมใหมจตสำนกรกบานเกดและจตสาธารณะ

2) เยาวชนคนรนใหมมความรและเขาใจการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม มการ

สรางจตสำนกในการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม

3) เกดกลมเกษตรกรรนใหมทำเรองเกษตรยงยน (กลมผกกญญานมตร)

4. เงอนไขการนำใช การสรางและถายทอดความรใหแกเดกและเยาวชนใหเกดจตสำนกรกบานเกด และม

การถายทอดจากรนสรน

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) หนงสอตวตนคนรนใหม พมพครงแรก มกราคม 2549 บรรณาธการ อรณ เวยงแสง

2) สนบสนนการพมพ สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) สำนกงานภาค

3) นายกนกศกด ดวงแกวเรอน นายก อบต.แมทา บานเลขท 105 หม 4 ต.แมทา

อ.แมออน จ.เชยงใหม สมภาษณ เมอวนท 15 กมภาพนธ 2555


คณะผถอดบทเรยน นางสาวชยาภรณ หมนถนอม, นางสาวเยาวด ราตรพฤกษ และนายมานพ พบลย

ตำบลปากพน

1. จดเรมตน ทมา การดำเนนงานโรงเรยนวยใสหวใจซกซนของตำบลปากพน เปนการบรณาการของทน

ดานตางๆ ทมอยในพนทอยางเตมศกยภาพ เพอแกปญหาดานการเรยนของเดกและเยาวชน

ในพนท โดยผนำเหนความสำคญของเดกทจะเปนกำลงสำคญในการรวมพฒนาตำบลตอไป

โดยมผนำแนวคด คอ นายธนาวฒ ถาวรพราหมณ (อดตนายก อบต.ปากพน) ทมวสยทศน

กาวไกล และคดนอกกรอบในการวางแผน และพฒนานโยบายในการสนบสนนและสงเสรม

เยาวชนในดานการศกษาและพฒนาศกยภาพเยาวชน โดยเลงเหนวาการจดการเรยนการสอน

ตองสอดแทรกสอการเรยนทสนก ใหเขากบสงทตองการจะสอนหรอปลกฝงใหเดก ซงจะทำให

เดกเรยนอยางมความสข ซงเหตการณหรอสถานการณททำใหเกดการพฒนาตามขอเสนอมดงน

1) กระบวนการพฒนาโรงเรยนวยใสหวใจซกซน เกดจากขอมลปญหาทมเดกอาน

หนงสอไมออก และเขยนไมไดเปนจำนวนมาก จงจดประชมผปกครองนกเรยนทมผลการเรยนตำ

เพอปรกษาหารอและทำความเขาใจรวมกนในการแกไขปญหาน จนเกดเปน “โครงการโรงเรยน

วยใส หวใจซกซน” ขน เปนการจดการศกษาตามอธยาศย ทคอนขางมความยดหยนดานวน

เวลา และสถานทเรยน

2) จากปญหาการอยรวมกนของครผสอนและนกเรยนทมาจากตางโรงเรยนและตางวย

เนองจากนกเรยนของโรงเรยนวยใสหวใจซกซน เปนเดกทมาจากหลายโรงเรยน และมวยแตกตาง

กน ทำใหเกดปญหาในการอยรวมกน จงมการจดกจกรรมนนทนาการรวมกน นอกจากน

กจกรรมดงกลาวยงชวยพฒนาภาวะผนำใหกบนกเรยนโรงเรยนวยใสหวใจซกซน ทำใหรวม

กลมกนและจดตงสภาเดกและเยาวชนขนเพอชวยเหลอดานตางๆ กนเอง และเปนกลไกชวย

สงเสรมใหเดกรจกประชาธปไตย การทำประโยชนใหกบชมชน

3) จากปญหาครผสอนมาจากหลายแหลง ทงยงไมมหลกสตรการเรยนการสอนของ

โรงเรยนวยใสหวใจซกซนทชดเจนและเปนไปในทางเดยว โดยนายก อบต.ปากพน รวมกบคร

โรงเรยนวยใสหวใจซกซน ตำบลปากพน อำเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช



ผสอนเหนปญหาดงกลาว จงจดประชมครผสอนเพอปรกษาหารอและทำความเขาใจรวมกน

รวมถงจดประชมอบรมพฒนาศกยภาพครผสอนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเปนไป

ตามแนวคดของโรงเรยนวยใสหวใจซกซน ทางแกนนำตำบลจงไดมการประชมและจดทำโรงเรยน

วยใสหวใจซกซนขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การพฒนาโครงสรางพนฐานทางกายภาพและสงแวดลอมทเออตอการเรยนร เชน

ไดใชบรเวณสำนกงานเทศบาลเมองปากพน ศนยพฒนาเดกเลกหม 9 โรงสสขภาวะ

โรงพยาบาลตำบลปากพน ปาชายเลน ฯลฯ ในการจดการเรยนการสอน ขนอยกบความตองการ

ของกลมผเรยน ตลอดจนการจดหาอปกรณเสรมการเรยนรตางๆ เชน คอมพวเตอร เครองดนตร

ตนไม หนงสอ อปกรณกฬา เปนตน รวมถงการพฒนาแหลงเรยนรตางๆ ในตำบล ใหเปน

หองเรยน อาท ฟารมโคนมสาธต แปลงเกษตรอนทรย และศนยสมนไพร

2) การคดเลอกเดกเขาโครงการ โดยประสานงานกบครทกโรงเรยน เพอคนหา

ขอมลเดกทมปญหาการเรยน และประชมปรกษาหารอและสรางความเขาใจรวมกน แลวทดสอบ

ทกษะความรเดมของเดก โดยใชแบบทดสอบความรของสำนกงานเขตพนทการศกษา

นครศรธรรมราช เขต 1 เพอนำผลการทดสอบทไดมาจดกลมนกเรยนตามระดบ คอ ดานการ

อาน และดานการสอน แลวจงจดประชมครและผปกครองเดกทมปญหาการอานและเขยนท

ตองการเขาโครงการโรงเรยนวยใส เพอปรกษาหารอและสรางความเขาใจรวมกน และจด

กจกรรมการเรยนการสอนแบบบรณาการโดยออกแบบใหสอดคลองกบชวตจรง สอดแทรก

กศโลบายการเรยนดานวทยาศาสตร คณตศาสตร สงคมศาสตร เขาดวยกน ทงนมการวดและ

ประเมนผลโดยการประยกตแบบทดสอบของสำนกงานเขตพนทการศกษาขนพนฐานเพอด

พฒนาการของเดกและประเมนหลกสตร

3) การพฒนาหลกสตร กระบวนการจดทำหลกสตร

• คนหาและใชทนทางสงคมทมอยอยางเตมศกยภาพ โดยใชการสอบถามและ

ศกษาจากฐานขอมลทนทางสงคมแตละดานจากฐานขอมล FAP เชน ผรดาน

ภมปญญาทองถน ผรดานดนตรไทย ดนตรสากล ผรดานการรำไทย ผรดาน

การเกษตร เปนตน

• จดประชมครผสอน ผปกครอง และผนำชมชน เพอรวมกนวางแผนการจดการ

เรยนการสอน และพฒนาหลกสตรโรงเรยนวยใสฯ รวมกน

• จดทำหลกสตรใหครผสอนและผเกยวของตรวจสอบ กองการศกษา อบต.


ปากพน นำหลกสตรโรงเรยนวยใสฯ ทไดจากการประชม มาจดทำเปนรปเลม

ตรวจสอบและเพมเตมขอมลตามความเหมาะสม หลงจากนนนำไปใหคร

ผสอนตรวจสอบอกครง

4) การสรางการมสวนรวมของชมชน โดยจดเวทประชมปรกษาหารอ และสราง

ความเขาใจของครผสอน ผปกครองและผนำชมชน ใหชมชนรวมเปนครผสอนใหกบเดกวยใส

และจดแหลงเรยนรใหกบเดกวยใสไดเรยนร เชน ในวชาสงเสรมอาชพ เปนตน อกทงเดกวยใส

รวมจดแผนการเรยน และรวมเปนครผสอนใหแกเดกวยใสรนนอง (โครงการพสอนนอง)

5) การพฒนาศกยภาพ แบงออกเปน การพฒนากลมครผสอน และกลมเดกวยใสฯ

กลมครผสอน ม 2 รปแบบ คอ

• จดเวทประชมปรกษาหารอ สรางความเขาใจ ในการเปนครผสอนในโรงเรยน

วยใสหวใจซกซน เพอใหมแนวคด อดมการณทสอดคลองกน

• จดอบรมใหสามารถทำแผนการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการได

กลมเดกวยใสฯ ม 5 รปแบบ คอ

• เปนการจดกจกรรมนนทนาการเพอสรางสมพนธภาพ และพฒนาภาวะผนำ

ใหกบเดก

• จดอบรมพฒนาศกยภาพกลมเดกวยใสฯ ทเปนผสอนใหสามารถสอนนองได

และประเมนความตองการของกลมเดกวยใสฯ เพอจดการเรยนการสอนท

ตอบสนองความตองการของผเรยน

• สนบสนนใหจดตงสภาเดกและเยาวชน เพอเปนกลไกใหเดกวยใสฯ รวมกลม

ชวยเหลอกนเอง รวมวางแผนการเรยน จดเวทประชมจดทำโครงการตางๆ

และทำประโยชนใหกบสงคม

• จดเขาคายเยาวชน เพอสงเสรมความสามคคในกลมเดกวยใสฯ

• จดอบรมดานสาธารณสขมลฐานในเรองการดแลสขภาพเพอใหเดกปรบ

พฤตกรรมสขภาพ เรองการมเพศสมพนธอยางถกวธ ยาเสพตดใหโทษ การ

ปฐมพยาบาลเบองตน สขอนามยในวยรน การสรางจตสาธารณะ

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ผลลพธทเกดตอผเรยน ไดสงผลใหเดกเกดสขภาวะทดแกเดกทง 4 มต เชน

ดานรางกาย เดกไดมการเคลอนไหวและออกกำลงกายอยสมำเสมอ ดานจตใจ มการปลกฝง

ดานจตอาสาและจตสาธารณะ ดานสงคม เดกไดศกษาสงทมอยในทองถน รวมถงภมปญญา



ทองถนเพอใหเดกไดรจกและรกชมชนมากยงขน และดานสตปญญา กระบวนการการเรยน

การสอนทมงการพฒนาดานสตปญญาของเดก โดยการใหเดกไดใชสมองใหมากขนในกจกรรม

ตางๆ

2) ผลลพธทเกดตอครอบครว เดกนกเรยนทเขารวมกจกรรมโรงเรยน ‘วยใสหวใจ

ซกซน’ จะตองไดรบอนญาตจากผปกครอง เพราะกจกรรมการเรยนการสอนของโรงเรยนวยใส

หวใจซกซน บางกจกรรมมการปฏสมพนธกบครอบครว เชน การใหเดกจดทำบญชรายรบ-

รายจายของครอบครว ทำใหในครอบครวมเวลาไดพดคยกนมากขน ทงยงทำใหเหนถงสถานะ

ทแทจรงของครอบครวและไดรวมกนหาแนวทางการแกไขปญหา การเรยนนวดแผนไทยเพอ

กลบไปนวดผปกครองทบานยงเปนการสรางความสมพนธระหวางเดกกบผปกครอง ใน

ระหวางทนวดกจะมเวลาในการพดคยกนสพเพเหระ ซงเปนการสรางใหเกดความอบอนขนใน

ครอบครวอกดวย นอกจากนยงเปนการลดภาระของผปกครอง ในเรองของคาใชจายในการ

เรยนพเศษ เพราะโรงเรยนวยใสหวใจซกซนไมไดเกบคาเลาเรยนเปนเงน แตเกบเปนขยะ นำมนท

ใชแลว หรอคะแนนความด เปนตน

3) ผลลพธทเกดตอชมชน โรงเรยนวยใสหวใจซกซน มกจกรรมทใหเดกไดลงพนท

และปฏบตจรงในชมชน เพอใหเดกวยใสหวใจซกซนไดมสวนรวมในการทำกจกรรมบำเพญ

สาธารณประโยชน ซงเปนการสรางจตสำนกทดใหเกดขนแกทงตวเดกเองและทกคนในชมชน

เชน การเกบขยะในลำคลองปากพนของเดกวยใสหวใจซกซนไดทำใหคนในชมชนไดตระหนก

ถงความสำคญของการดแลรกษาสงแวดลอมมากขน การลงพนทเยยมผสงอายและผพการ

เปนการสรางสงคมทไมทอดทงกน เปนตน

4. เงอนไขการนำใช การบรณาการของทนดานตางๆ ทมอยในพนทอยางเตมศกยภาพ เพอแกปญหาดาน

การเรยนของเดกและเยาวชนในพนท โดยผนำเหนความสำคญของเดกทจะเปนกำลงสำคญใน

การรวมพฒนาตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายธนาวฒ ถาวรพราหมณ (หวหนาโครงการตำบลสขภาวะ) โทร. 08-6479-7250

2) นางสาวชยาภรณ หมนถนอม (นกวชาการศกษา) โทร. 0-7577-4130

3) นางสาวเยาวด ราตรพฤกษ (ครโรงเรยนวยใสหวใจซกซน) โทร. 08-9450-7870

4) นายมานพ พบลย (ครโรงเรยนวยใสหวใจซกซน) โทร. 08-4455-4153


1. จดเรมตน ทมา โรงเรยนประถมศกษาขนาดเลกทอยในชนบทตงอยบนพนฐานของความขาดแคลนใน

ทกๆ เรอง คณภาพการศกษาของเดกในชนบทจะมความหางไกลจากเดกนกเรยนทไดรบการ

ศกษาจากโรงเรยนในตวจงหวด และวดไดจากการจดสรรงบประมาณของภาครฐโดยอาศย

หลกการจดสรรงบประมาณจากการคำนวณจำนวนนกเรยน สงผลใหคณภาพการเรยนของเดก

ยงดอยคณภาพลง นายวเศษ ยาคลาย นายกองคการบรหารสวนตำบลวงนำค มองเหนถง

ปญหาทเกดขน จงไดมแนวความคดในเรองของการบรหารจดการโดยอาศยหลกการบรณาการ

ทรพยากรทมอยอยางจำกด และการใชวกฤตทเกดขนเปลยนแปลงใหเปนโอกาสในการพฒนา

ทำใหเกด “ศนยเรยนรวมตำบลวงนำค” โดยมเปาหมายสรางโอกาสและสรางพนทในการเรยนร

ของเดกและเยาวชน องคการบรหารสวนตำบลวงนำคจดสรรงบประมาณของเพอใชในการ

หนนเสรมในการดำเนนงานของศนยเรยนรวมดวย เพอทจะพฒนาคณภาพการเรยนรของเดก

ใหมความเทาเทยมกบเดกทมโอกาสเขาไปเรยนยงโรงเรยนในตวจงหวด

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การเหนปญหาเรองการศกษาของเดกและเยาวชน ปญหาเดกนกเรยนของโรงเรยน

ประถมศกษาขนาดเลกในเขตตำบลวงนำค จบการศกษาแลวอานไมออกเขยนไมได นายวเศษ

ยาคลาย นายกองคการบรหารสวนตำบลวงนำค จงไดมแนวความคดในเรองของการบรหาร

จดการโดยอาศยหลกการบรณาการทรพยากรทมอยอยางจำกด และจดสรรงบประมาณของ

องคการบรหารสวนตำบลวงนำคเพอใชในการหนนเสรมในการดำเนนงานของศนยเรยนรวมดวย

ศนยเรยนรวม “โอกาสทเกดจากวกฤต” ตำบลวงนำค

ตำบลวงนำค อำเภอเมอง จงหวดพษณโลก

คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสรางสานพลงทองถน ทองท ชมชนขบเคลอนสตำบลสขภาวะ

ตำบลวงนำค



2) จดทำประชาคมรวมระหวาง นายก อบต. สมาชก อบต. ผใหญบาน ผอำนวยการ

สถานศกษา กรรมการสถานศกษา และชาวบานเพอทำความเขาใจในแนวทางการเรยนรวม

ของโรงเรยนประถมศกษาขนาดเลกทง 4 โรงเรยน หลงจากมการทำประชาคม ไดรบการตอบ

รบจากผอำนวยการสถานศกษาและผปกครองทจะเขารวมโครงการเพยงแค 2 โรงเรยน คอ

โรงเรยนบานวงยางและโรงเรยนวดปากพงตะวนออก มการจดการเรยนการสอนโดยวธการ

นำชนประถมศกษาปท 1-3 มาเรยนทโรงเรยนวดปากพงตะวนออกและชนประถมศกษาปท 4-

6 ไปเรยนทโรงเรยนบานวงยาง มองคการบรหารสวนตำบลวงนำคจดอดหนนงบประมาณใน

เรองรถรบสง อปกรณการศกษา อาหารกลางวน อาหารวาง (นม) ครบ 100 เปอรเซนต

3) จดประชมประชาคมรวมระหวาง นายก อบต. สมาชก อบต. ผใหญบาน ผอำนวย

การสถานศกษา กรรมการสถานศกษา ชาวบานทง 4 หมบาน และโรงเรยนวงนำคศกษา ได

เสนอใหมการจดการเรยนการสอนรวมทง 4 โรงเรยน ซงประกอบดวย โรงเรยนวดปากพง

ตะวนออก โรงเรยนบานวงยาง โรงเรยนบานหนองหญา โรงเรยนวดไผหลงราษฎรเจรญ โดยใช

อาคารเรยนโรงเรยนวงนำคศกษาเปนสถานทเพอจดการเรยนการสอน และไดใชชอวา “ศนย

เรยนรวมโรงเรยนประถมศกษาขนาดเลก” โดยมการจดการเรยนการสอนรวมกนในวนจนทร

ถงวนพฤหสบด และในวนศกรจะกลบไปเรยนทโรงเรยนเดมของตนเอง โดยองคการบรหาร

สวนตำบลวงนำคสนบสนนงบประมาณในการจดการเรยนการสอน ไดแก อาหารกลางวนและ

นมครบ 100 เปอรเซนต สนบสนนอปกรณการเรยนการสอน รถรบสงจากโรงเรยนเดมมายง

โรงเรยนวงนำคศกษา

4) การขยายและตอยอดงานเดม ทางโรงเรยนมการตอยอดงานคอ 1) โรงเรยนวถ

พทธ เปนกจกรรมการเรยนการสอนของศนยเรยนรวม โดยในวนศกรสนเดอนของทกเดอนใน

เวลาชวงบาย นกเรยนทง 4 โรงเรยนจะรวมกนเดนทางไปจดกจกรรมทวดในเขตตำบลวงนำค

โดยมการเวยนไปตามวดตางๆ ไดแก วดบางทราย วดปากพงตะวนออก วดไผหลงราษฎร

เจรญ มการจดกจกรรมการฟงธรรม ปฏบตธรรม การรวมกนพฒนารกษาความสะอาดวด โดย

องคการบรหารสวนตำบลวงนำคไดสนบสนนในเรองรถรบสงเดกนกเรยนจากโรงเรยนไปยงวด

ทจดกจกรรมพรอมทงสนบสนนอาหารวางและเครองดมสำหรบเดกนกเรยนทเขารวมกจกรรม

2) การเปดพนทการเรยนรของเดกนอกสถานศกษาตามความตองการ โดยเปดโอกาสใหเดก

นกเรยนไดรวมกนเสนอความคดเหนตอนายกองคการบรหารสวนตำบลวงนำค เพอขอรบการ

สนบสนนงบประมาณในการจดการเรยนรนอกสถานท (ทศนศกษา) ตามความตองการของ

เดก โดยองคการบรหารสวนตำบลวงนำคจะมการสนบสนนงบประมาณดงกลาวทกป


5) องคการบรหารสวนตำบลวงนำค ไดมการหนนเสรมในเรองการจดรถรบสงและ

การทำประกนชวต อปกรณ สอการเรยนการสอน อาหารกลางวน อาหารวาง (นม) ครบ100

เปอรเซนต มการจดทศนศกษานอกโรงเรยนใหกบเดกนกเรยนเพอเปนการเรยนรนอก

หองเรยน นอกจากนยงไดจดจางครสอนภาษาองกฤษใหแกเดกนกเรยนโดยใชงบประมาณของ

องคการบรหารสวนตำบลวงนำค

ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานของศนยเรยนรวมทำใหสามารถแกปญหาการขาดแคลนครผสอน

มครผสอนครบชนและครบ 8 สาระการเรยนร แกปญหาการขาดแคลนงบประมาณ การ

ขาดแคลนสอและอปกรณการเรยนการสอน นกเรยนไดใชหองปฏบตการคอมพวเตอร/ภาษา/

วทยาศาสตร และทสำคญยงไปกวานนเดกไดรบโอกาสในการเรยนรทมความเทยบเทากบเดก

นกเรยนโรงเรยนในเขตเมอง

4. เงอนไขการนำใช การบรณาการในการจดการศกษารวมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถน สถาน

ศกษา ผนำชมชน สวนราชการ และประชาชนภายในตำบลวงนำค มการรวมคด รวมตดสนใจ

และรวมแกไขปญหา

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายวเศษ ยาคลาย นายกองคการบรหารสวนตำบลวงนำค เปนแกนนำในการ

ดำเนนงานของศนยเรยนรวมและหนนเสรม ในเรองของงบประมาณในการขบเคลอนงานของ

ศนยเรยนรวม

2) นางชฎารตน โมสกล ผอำนวยการโรงเรยนบานหนองหญาในฐานะผบรหารสถาน

ศกษา ซงมบทบาทในการบรหารจดการในการเรยนการสอนของศนยเรยนรวม



คณะผถอดบทเรยน นายวนตย พลนย และนางสาวจฑามาศ ดำรงสสกล ศนยเรยนรตำบลปาคลอก

1. จดเรมตน ทมา สภาเยาวชนตำบลปาคลอก เกดจากแนวคดของเครอขายมสยดสมพนธและกลมคร

สอนศาสนาทเลงเหนถงปญหาของกลมเดกและเยาวชนในพนทตำบลปาคลอกแตละหมบาน

แตกแยก ทะเลาะกน ดำเนนชวตออกหางจากหลกการของศาสนาอสลาม โดยไปมวสมกบ

อบายมขและยาเสพตดตางๆ จงตองการใหเยาวชนมสลมรวมตวกน เพอสรางความรกความ

สามคคเนนศกยภาพเยาวชน สอใหเหนบทบาทและความสำคญ เสรมสรางคณธรรมและ

จรยธรรมตามหลกการศาสนา โดยใหเยาวชนมสลมรวมตวกนทำกจกรรมตางๆ ในชวงปดเทอม

เพอปองกนการปฏบตทขดตอหลกการศาสนา การดำเนนชวตทออกจากหลกการศาสนา

อสลามและมงหวงใหมศกยภาพการเปนผนำ มการดแลซงกนและกนแบบพชวยนองและออก

ไปรบใชชมชนและสงคมในอนาคต

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) วางแผนการดำเนนงาน โดยแกนนำกลมประชมจดทำแผนการดำเนนงานรวมกน

เพอใหเกดประสทธภาพตามเปาหมาย

2) ประชมคณะกรรมการและสมาชกใหมการทราบแนวทางการทำงาน และจดทำ

ระเบยบขอบงคบตางๆ ของกลม โดยมเครอขายมสยดสมพนธเปนทปรกษาและใหคำแนะนำ

ในการดำเนนกจกรรมตางๆ

3) ประสานงานกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของเพอใหการดำเนนงานของกลมสภา

เยาวชนฯ ดำเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

4) จดเกบขอมลเดกในชมชนเรยนศาสนาในแตละมสยดเพอเปนฐานขอมลในการ

จดการงานตางๆ

สภาเดกและเยาวชน ตำบลปาคลอก อำเภอถลาง จงหวดภเกต


5) จดตงกลมสภาเยาวชนตำบลปาคลอกเปนแกนนำในการขบเคลอนกลมจำนวน

40 คน ในวนท 1 พฤษภาคม 2546 ทำใหเยาวชนในพนทไดรจกกนมากขน และมความ

เขาใจอนดตอกน

6) การพฒนาศกยภาพแกนนำเยาชน เชน จดอบรมเยาวชนประจำป จดอบรมพฒนา

ทกษะ และเพมศกยภาพแกนนำเยาวชน

7) กจกรรมของสภาเดกเนนปลกฝงจตสำนกและแนวทางการดำเนนชวตตามระบอบ

หลกการของศาสนาอสลาม เชน การจดกจกรรมคายจรยธรรมเยาวชน เรยนรการดำเนนชวต

ตามระบบอสลาม

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดมกลมสภาเยาวชนตำบลปาคลอก

2) เยาวชนเขารวมกจกรรมตางๆ ในพนทมากขน ทำใหเยาวชนแตละหมบานและ

ประชาชนมสวนรวมตระหนกในการรบผดชอบสงคมสวนรวมมากขน

4. เงอนไขการนำใช การสรางการมสวนรวมของทกภาคสวนในการสนบสนนใหเกดกจกรรมของสภาเดก

อยางตอเนอง

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) ศนยประสานงานเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในพนทภาคใตตอนบน.

(2553). คมอการจดทำหลกสตรเพอการแลกเปลยนเรยนร. นครศรธรรมราช: สำนกสนบสนน

การสรางสขภาวะในพนทและชมชน (สำนก 3)

2) ชารฟ อทฤทธ, เจษฎ ดจพยคฆ และสลามต เกดทรพย (ผใหสมภาษณ) วนตย

พลนย และนางสาวจฑามาศ ดำรงสสกล (ผสมภาษณ) ตำบลปาคลอก อำเภอถลาง จงหวด

ภเกต เมอวนท 22-25 พฤศจกายน 2553



คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการพฒนาแหลงเรยนรสการขยายเครอขายตำบลสรางสข

1. จดเรมตน ทมา กลมขาโจ ขอแจม เปนลกษณะการดำเนนงานของระบบพฒนาคณภาพเดกและเยาวชน

เพอสรางจตสำนกในการอนรกษศลปวฒนธรรมไทยใหกบเยาวชน เกดจากกลมแกนนำมองเหน

ถงเวลาวางของเยาวชนในชมชน และพนฐานวฒนธรรมประเพณโบราณทมในชมชน เพอฟนฟ

ภมปญญาของคนโบราณและถายทอดสคนรนตอไป ซงมการเรยนรวชากระบกระบองและการ

ผกผาในงานพธตางๆ เพอใหคงอยเปนเอกลกษณของตำบลหนองสาหราย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การรวมกลมของเดก เยาวชนในตำบลเพอใชเวลาวางใหเปนประโยชน ในการ

ดำเนนการฝกซอมการรำดาบและกระบ กระบอง แลวออกแสดงงานตางๆ จนเปนทยอมรบ

ของชาวตำบลหนองสาหราย

2) การจดการทนของกลมขาโจ ขอแจม เปนการบรหารงานรวมกนภายในกลมโดยม

การขอความคดเหนจากเยาวชนและกลมตางๆ ทใหการสนบสนนเพอใหเกดการยอมรบของ

ทกฝายและมการทำเอกสารในการบรหารทนเพอใหเกดความโปรงใสภายในกลม

3) การจดการคนของกลมขาโจ ขอแจม มการใหความสำคญกบคนทำงานโดยให

กำลงใจซงกนและกน มการปรกษาปญหาทเกดขนหลงจากการทำงานและการแสดง มการรวม

ความคดของทกคนททำงานเพอการวางแผนรวมกนถงการพฒนาของกลม มการสราง

จตสำนกรกบานเกดใหเกดขนภายในกลมและภายนอก

4) การจดการชมชนของกลมขาโจ ขอแจม ใชความรวมมอจากการลงมอทำงานรวม

และแลกเปลยนประสบการณในการทำงานกบหนวยงานและกลมตางๆ ภายในชมชนใหการ

ยอมรบหนวยงานทกกลม เพอการพฒนารวมกนโดยมจดมงหมายในทศทางเดยวกน

ขาโจ ขอแจม ตำบลหนองสาหราย อำเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร


5) การหนนเสรมของ อปท. องคการบรหารสวนตำบลหนองสาหรายสนบสนน

งบประมาณใหแกกลมกระบกระบองและผลกดนใหเกดการพฒนาและสรางการประชาสมพนธ

ใหเกดการยอมรบจากผปกครองและประชาชนทวไป ทำใหกลมเกดการขยายตวจนทำใหชมชน

เหนถงความสำคญของเยาวชนเพมมากขน โดยไดสนบสนนกลมขาโจ ขอแจม ใหไดจดแสดงใน

งานสำคญของตำบลหนองสาหราย เชน งานสงกรานต งานลอยกระทง ณ แหลงประวตศาสตร

หนองสาหราย

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เดกเและยาวชน ไดรบความรดานศลปะการปองกนตวและกลาแสดงออกในสงท

ถกตอง

2) เดกและเยาวชน รจกใชเวลาวางใหเปนประโยชนและหางไกลยาเสพตด

3) ผปกครอง มเวลาในการประกอบอาชพ เนองจากเดกและเยาวชนกลมขาโจ

ขอแจม มการดแลซงกนและกนได

4. เงอนไขการนำใช การหนนเสรมขององคการบรหารสวนตำบลหนองสาหรายใหแกเดกและเยาวชน ไดม

พนทสรางสรรค มการทำกจกรรมตางๆ รวมกน

บรรณานกรมและบคลานกรม นายธรพร มณวงษ ตวแทนกลมขาโจ ขอแจม เบอรโทร 08-9744-0371



คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลหนองสาหราย

1. จดเรมตน ทมา กลมเยาวชนหมบานหวยสะพาน เรมกอตงเปนกลมเยาวชนในป พ.ศ.2546 โดยนาย

ประยงค แกวประดษฐ เปนผรเรมจดตงกลมเยาวชน จากแนวคดปลกจตสำนกในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต โดยมปาชมชนเปนตวแปรสำคญในการเชอมโยงเยาวชนกบคนในชมชนเขา

ดวยกน สงเสรมใหเยาวชนมสวนรวมในการพฒนา รกษาปา สบทอดเจตนารมณและความ

หวงของชมชน ในการทจะดำรงปาไวในอนาคตไมใหสญหายหรอถกทำลาย มการถายทอด

ความรดานสมนไพร วฒนธรรมและประเพณดงเดมของชมชน อกทงยงสอนใหเยาวชนเหน

ประโยชนจากปาและคณคาของปาวามประโยชนมากมาย ไมเพยงแตใหความรมรนเทานน การ

เรยนรเกดจากการเขาไปมสวนรวมกบกจกรรมของผนำชมชน ทำใหเกดสมพนธภาพทดระหวาง

ผใหญ ผสงอาย และเยาวชน ซงกลมเยาวชนหมบานหวยสะพาน โดยม นายชายวฒ แกวประดษฐ

เปนประธานกลมและมสมาชกทงหมด 70 คน แนวคดทเกดจากการเรยนรของชมชนขณะนน

ม 3 รปแบบ คอ

1. การเรยนรทเกดจากภมรดงเดมของชมชนโดยสถาบนครอบครว ทำหนาทในการ

ถายทอดแกบตรหลานโดยทางตรง คอ การบอกกลาวและใหปฏบตจรง โดยทางออม คอ ผาน

ทางพธกรรมความเชอแกผเขารวมพธ และถายทอดการเรยนรในลกษณะการพดคยแลกเปลยน

ของสมาชกชมชนในลกษณะของกลมสนทนา

2. การเรยนรจากภายนอก โดยกลมภายนอกไดเขามาในชมชนแลวพดคย แลกเปลยน

รวมปฏบตงาน จนมประสบการณเปนแนวปฏบต หรอโดยคนในชมชนออกไปรบความรภายนอก

ทงในดานบทบาทหนาทของผนำชมชนและสมาชกผมประสบการณใหม รวมทงเจาหนาท องคกร

ภายนอกชมชน ทำหนาทถายทอดแกสมาชกชมชนทวไปและกลมในดวยวธการประชม การ

อบรม การสาธต การศกษาดงาน การเผยแพรรณรงค การระดมความคด และการวเคราะห

ทางเลอก

กลมเยาวชนบานหวยสะพานสามคค ตำบลหนองโรง อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร


3. เครอขายการเรยนร เกดจากการทชมชนและองคกร ไดตกลงทจะแลกเปลยน

ประสบการณ ถายทอดความรภายใตวตถประสงคหรอขอตกลงอยางใดอยางหนงอยางเปนระบบ

ซงเปนการปฏบตสมพนธการแลกเปลยนระหวางชมชน กลมภายในชมชนและกลมองคกรอนท

เขามาศกษาดงานในชมชน และการไปศกษาดงานภายนอกชมชน

ตอมา ป พ.ศ.2548 เยาวชนบานหวยสะพานสามคค มการจดกจกรรมใหเดกศกษา

ดงานและเขาคาย “เดกรกษปา” โดยรวมเยาวชนทง 4 หมบาน จำนวน 70 คน ซงเยาวชน

ตอนนนไดรบรางวลลกโลกสเขยว ประเภทเยาวชนดเดนปาชมชนดเดน “ผสรางสรรคผลงาน

อนรกษธรรมชาตปาและนำ” จาก บรษท ปตท.จำกด (มหาชน)

และในป พ.ศ.2549 มการจดทำโครงการคายเดกและเยาวชนรกษปาควบคกบการ

เรยนรวฒนธรรมทองถน โดยองคการบรหารสวนตำบลหนองโรงรวมกบโครงการสขภาวะภาค

ตะวนตกไดใหการสนบสนนกจกรรมในครงนน กจกรรมเขาคายเดกรกษปาชวยสรางจตสำนก

ในการรกปาควบคกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และเหนคณคาของประเพณวฒนธรรม

ภายในทองถนใหแกเยาวชน

ปจจบนกลมเยาวชนบานหวยสะพานสามคคเขารวมทำกจกรรมกบคณะทำงานของ

ปาชมชนบานหวยสะพานสามคคทกๆ ดาน เชน การรวมทำแนวกนไฟ โครงการปองกนไฟปา

ในพนทปาไม รวมปลกตนไมในวนสำคญ รวมเปนวทยากร หรอมคคเทศกนอยถายทอดความร

เรองสมนไพรใหกบผมาศกษาดงาน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การไดมาของกลมเยาวชนบานหวยสะพานสามคค ไดมาจากคนหาเยาวชนในการ

สบทอดดแลรกษาปา โดยมขนตอนดงน

• เปดเวทเดกและเยาวชนในแตละหมบาน ซงไดแกหมท 1, 2, 9 และ 11 เพอ

สำรวจความสนใจและความรเดมของเดกและเยาวชนทมตอปาชมชน

• ในการเปดเวทครงนน มเดกและเยาวชนใหความสนใจ จำนวน 111 คน

• คดเลอกเดกและเยาวชนโดยดจากความพรอมและอายเปนเกณฑ โดยคดเลอก

จำนวน 70 คน จากทกำหนดไวจำนวน 40 คน

2) การพฒนาศกยภาพเยาวชนฯ

จดการอบรมเดกและเยาวชนในชมชนบานหวยสะพาน และชมชนใกลเคยงปลกฝง

จตสำนกในการรกตนไม รกษปา และอนรกษทรพยากรธรรมชาต สงเสรมเดกและเยาวชนม



สวนรวมในการพฒนา รกษาปา และสบทอดเจตนารมณและความหวงของชมชน ในการทจะ

ดำรงปาไวในอนาคต มใหสญหายถกทำลาย มการจดกจกรรมการเรยนร คอ

• จดฐานกจกรรมการเรยนร 6 ฐานกจกรรม (สมบตใตพภพ, สายใยรกแหงปา

วมานในอากาศ ยงสงยงสวย กวางนอยหลงปา พมพภาพพมพใจ) กจกรรม

แรลล กจกรรมบำเพญประโยชนกจกรรมนนทนาการ

• เขารวมโครงการวจยบทเรยนวทยาศาสตรทองถน เรอง “การศกษาพรรณไม

ในปาชมชนบานหวยสะพานสามคค”

• จดสงคณะกรรมการบรหารเยาวชนปาชมชน ไปศกษาหาความรนอกสถานทม

วตถประสงคในการนำองคความรทไดรบกลบมาพฒนาปาชมชนบานหวย

สะพานสามคค

• เขารวมโครงการวจยบทเรยนวทยาศาสตร

3) การหนนเสรมของ อปท.องคการบรหารสวนตำบลหนองโรงสรางการมสวนรวมใน

การจดทำแผนตำบล ดวยการจดประชมประชาคมระดบหมบาน ระดบตำบล โดยเชญหนวย

งานทกภาคสวนเขารวม รวมทงในสวนของตวแทนเยาวชนบานหวยสะพานฯ เพอรวบรวม

ปญหา แนวทางการพฒนาชมชน โดยใหสภาพจารณานำโครงการบรรจในแผนตำบล เพอเปน

แนวทางในการจดทำงบประมาณสนบสนนตอไป ในแผนตำบลจะมการบรรจโครงการเกยวกบ

การพฒนาเดกและเยาวชนรวมอยดวย เชน การจดกจกรรมวนเยาวชนแหงชาต

3. ผลผลต ผลลพธ 1) การเกดกลมเยาวชนฯ ทำใหมความรก มความสามคคในหมคณะ มความเสยสละ

มการทำกจกรรมรวมกน และใชเวลาวางใหเกดประโยชนสงสด

2) เกดการถายทอดการอนรกษปา โดยบรรยายจากคำพดใหเหนถงประโยชนของปา

และเรยนรไดจรงจากปาชมชนบานหวยสะพานสามคค

3) เยาวชนมความสามคค มจตอาสา จากการทำกจกรรมรวมกนเปนหมคณะบอยครง

4) ปาชมชนไดรบการดแลอนรกษ เมอเกดปาขน และประโยชนของปาทสามารถนำ

มาใชไดไมมวนหมด ทำใหชาวบานเขามามสวนรวมในการปลกปา และชวยกนดแลพรอมทจะ

ปกปองปาไวไมใหใครมาทำลายปาไป


4. เงอนไขการนำใช 1) การประสานความรวมมอ การใหทกภาคสวนไดเขามามสวนรวม มการสราง

ความเขาใจและการแสดงความคดเหน โดยการเสรมสรางความเขาใจกบชาวบาน

2) การปลกฝงจตสำนก และคานยมการรกษปาใหแกเดก ดวยการถายถอดความร

ทำกจกรรมรวมกนระหวางผใหญและเดก

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกลมเยาวชนบานหวยสะพานสามคค



คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสานพลงชมชนสตำบลสขภาวะ อบต.ไกรนอก

1. จดเรมตน ทมา ตามพระราชบญญตสงเสรมการพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต พ.ศ.2550 ได

กำหนดใหมการจดตงสภาเดกและเยาวชนระดบอำเภอและระดบตำบลขนในทองถน เพอเปน

ศนยกลางในการเรยนรดานวชาการ กจกรรมเกยวกบการศกษา กฬา และวฒนธรรมในทองถน

ของเดกและเยาวชน โดยการจดกจกรรมตางๆ เกยวกบการสงเสรมและพฒนาเดกและเยาวชน

ในทองถน ใหมความร ความสามารถ คณธรรม กลาคด กลาแสดงออกอยางสรางสรรค ทาง

องคการบรหารสวนตำบลไกรนอก ตระหนกและใหความสำคญกบการพฒนาศกยภาพของเดก

และเยาวชนในพนท จงไดมการจดเวทประชาคม เพอผลกดนและขบเคลอนใหเกดสภาเดก

และเยาวชน โดยมวตถประสงคสำคญเพอเปนการพฒนาศกยภาพและกจกรรมททำใหเกด

ประโยชนสำหรบเดกและเยาวชนในพนทตำบลไกรนอกอยางสรางสรรคอยางตอเนอง โดยสภา

เดกและเยาวชนมทมาดงน

ป 2550 เกดจากนโยบายของรฐและมคำสงจากจงหวดรวมกบกระทรวงพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษยจงหวดสโขทย ใหมการจดตงสภาเดกและเยาวชนระดบตำบล

เพอใหเดกและเยาวชนในตำบลได รวมตวกนทำกจกรรมทสรางสรรค

ป 2553 ทางองคการบรหารสวนตำบลไกรนอก ไดแนวคดในการสงเสรมพฒนา

ศกยภาพของเดกและเยาวชน เพอเปนการตอบสนองนโยบายของรฐบาลจงมการจดเวท

ประชาคมเดกและเยาวชนทศาลาการประเรยนวดคงยาง เพอขบเคลอนใหมการจดตงสภาเดก

และเยาวชนระดบตำบล ซงมเดกและเยาวชนผเขารวมจำนวนประมาณ 100 กวาคน โดยให

คนทสนใจเขารวมเปนสมาชกสภาเดกและเยาวชนกรอกใบสมครเพอเลอกเบอร มผสนใจสมคร

จำนวน 30 คน ซงผสมครมการอภปราย หาเสยง พดถงวสยทศนของตนเอง หลงจากนนไดม

การลงคะแนนเสยง เพอคดเลอกเปนคณะบรหารสภาเดกและเยาวชนทำใหไดตวแทนเดกและ

สภาเดกและเยาวชน อบต.ไกรนอก อำเภอกงไกรลาส จงหวดสโขทย


เยาวชนจำนวน 21 คน ซงรปแบบกจะใชการสรางประชาธปไตยในการเลอกตงมการจดตง

“สภาเดกและเยาวชน” อยางเปนทางการในวนท 27 กรกฎาคม 2553 เพอใหเดกและเยาวชน

ในตำบลมการทำกจกรรมทพฒนาศกยภาพของตนเอง และมพนททสรางสรรคในการทำ

กจกรรมอยางตอเนอง องคการบรหารสวนตำบลไกรนอก ไดแตงตงทปรกษาและคณะบรหาร

สภาเดกและเยาวชนเพอใหมคณะบรหารสภาเดกและเยาวชนในระดบตำบล ทจะเปนแกนนำ

ในการทำกจกรรมทเกยวกบการพฒนาเดกและเยาวชนในทองถน และมการดำเนนงานทม

ประสทธภาพ มวาระการทำงาน ชดละ 2 ป

ป 2553 สภาเดกและเยาวชนมการทำโครงการแรก “โครงการคายเยาวชนสำนกรกษ

ทองถน” เพอใหเดกและเยาวชนมโอกาสจดกจกรรมทสรางสรรค รวมกนทำงานเปนทมและ

รจกการสรางความสมพนธอนดตอกน ชวยเหลอซงกนและกน โดยไดของบประมาณสนบสนน

จากศนยพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดสโขทย หลงจากนนกไดจดทำโครงการท

2 “โครงการถนนสขาว” มผเขารวมกจกรรม ทง อสม./อบต./พอแมผปกครอง/ผนำชมชนและ

ประชาชนในตำบล เพอรวมกนปรบปรงภมทศน พฒนา และทำความสะอาดถนนในตำบล

รวมกนทสำคญ นอกจากนสภาเดกและเยาวชน ยงไดทำโครงการอกมากมาย เชน โครงการถนน

คนวฒนธรรม โครงการรกนะผกสเขยว โครงการชวนนองทำดสญจร เปนตน

สภาเดกและเยาวชนถอวาเปนกลมเขมแขง เนองจากชมชนมกจกรรมอะไรทางสภา

เดกและเยาวชนจะเขารวมทำกจกรรมแสดงใหแกตำบลอยางตอเนอง จงทำใหสภาเดกและ

เยาวชนเปนทยอมรบและยกยอง ไมวาจะเปนการคนในชมชน

กจกรรมทดำเนนการ 1) พระราชบญญตสงเสรมการพฒนาเดกและเยาวชนแหงชาต พ.ศ.2550 ไดกำหนด

ใหมการจดตงสภาเดก และเยาวชนระดบอำเภอและระดบตำบลขนในทองถน เพอเปนศนยกลาง

ในการเรยนรดานวชาการ กจกรรมเกยวกบการศกษา กฬา และวฒนธรรมในทองถนของเดกและ

เยาวชน โดยการจดกจกรรมตางๆ เกยวกบการสงเสรมและพฒนาเดกและเยาวชนในทองถน

ใหมความร ความสามารถ คณธรรม กลาคด กลาแสดงออกอยางสรางสรรค

2) จดเวทประชาคมเดกและเยาวชนตำบลไกรนอก ทศาลาการเปรยญวดคงยาง

เพอขบเคลอนใหมการจดตงสภาเดกและเยาวชนระดบตำบล ซงมเดกและเยาวชนผเขารวม

จำนวนประมาณ 100 กวาคน โดยใหคนทสนใจเขารวมเปนสมาชกสภาเดกและเยาวชนตำบล

ไกรนอกกรอกในสมครเพอเลอกเบอร มผสนใจสมครจำนวน 30 คน ซงผสมครมการอภปราย

หาเสยง พดถงวสยทศนของตนเอง หลงจากนนไดมการลงคะแนนเสยงเพอคดเลอกเปนคณะ



บรหารสภาเดกและเยาวชน ทำใหไดตวแทนเดกและเยาวชนจำนวน 21 คน ซงรปแบบกจะใช

การสรางประชาธปไตยในการเลอกตง

3) จดตง “สภาเดกและเยาวชนตำบลไกรนอก” อยางเปนทางการ ในวนท 27

กรกฎาคม 2553 เพอใหเดกและเยาวชนในตำบล มการทำกจกรรมทพฒนาศกยภาพของ

ตนเองและมพนททสรางสรรคในการทำกจกรรมอยางตอเนอง

4) องคการบรหารสวนตำบลไกรนอก ไดแตงตงทปรกษาและคณะบรหารสภาเดก

และเยาวชนตำบล เพอใหมคณะบรหารสภาเดกและเยาวชนในระดบตำบล ทจะเปนแกนนำใน

การทำกจกรรมทเกยวกบการพฒนาเดกและเยาวชนในทองถนและมการดำเนนงานทม

ประสทธภาพ มวาระการทำงาน ชดละ 2 ป

5) กจกรรมของทางสภาเดกและเยาวชน มการทำโครงการมากมาย เชน โครงการ

คายเยาวชนสำนกรกษทองถน เพอใหเดกและเยาวชนในตำบลไกรนอก มโอกาสจดกจกรรมท

สรางสรรค รวมกนทำงานเปนทม และรจกการสรางความสมพนธอนดตอกน ชวยเหลอซงกน

และกน โครงการถนนสขาว มผเขารวมกจกรรม ทง อสม./อบต./พอแมผปกครอง/ผนำชมชน

และประชาชนในตำบล เพอรวมกนปรบปรงภมทศน พฒนา และทำความสะอาดถนนในตำบล

รวมกน ทสำคญเพอใหเดกเรยนรการทำงานกบผใหญและเปนการลดชองวางระหวางวย ซง

โครงการน แมบานในตำบลไดใหความชวยเหลอในการทำอาหารกลางวนเลยงผเขารวม

โครงการโดยของบประมาณจากองคการบรหารสวนตำบลไกรนอก และโครงการชวนนองทำด

สญจร ทำกจกรรมรวมกนของเดกและเยาวชนในตำบล รปแบบพสอนนอง ใชเวลาใหเกด

ประโยชนในชวงปดเทอมและเปนการฝกทกษะในการประกอบอาชพ

6) การหนนเสรมของ อปท. องคการบรหารสวนตำบลไกรนอก ไดใหสวนการศกษาฯ

เขาไปชวยในการประสานงาน การดแลใหคำปรกษาในเรองตางๆ และสนบสนนงบประมาณ

ในการทำกจกรรมตางๆ ไมวาจะเปนกจกรรมภายใน หรอภายนอกตำบล

3. ผลผลต ผลลพธ ผลจากการทำงานของกลมสภาเดกและเยาวชน คอ สรางใหเดกในชมชนกลาแสดงออก

กลาคด กลาทำสรางสรรคสงดๆ ใหเกดขนในชมชน ลดพนทเสยงใหกบชมชน ลดภาวะความ

เสยงในเรองยาเสพตด


4. เงอนไขการนำใช 1) ความรวมมอของสมาชกสภาเดกและเยาวชนตำบลไกรนอก สงเกตไดวาเมอทาง

ชมชนมกจกรรมอะไร ทางสภาเดกและเยาวชนตำบลไกรนอกกจะเขารวมตลอด ไมวาจะเปน

เรองของการแสดงละคร การรองเพลง โชวจนตลลา ซงในการทำกจกรรมตางๆ เหลานไมม

คาตอบแทนใดๆ ทงสน

2) การสรางเครอขายฝายนอกมาชวยสนบสนนการทำงานของสภาเดกและเยาวชน

เชน ศนยพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดสโขทย สงเสรมสนบสนน การจดตง

สภาเดกและเยาวชนระดบตำบล พรอมทงงานวชาการ สออปกรณ และงบประมาณ

3) การสรางกจกรรมสรางสรรคใหแกเดกและเยาวชน องคการบรหารสวนตำบล

ไกรนอกจดสรรงบประมาณในการทำกจกรรมในวนสำคญตางๆ เชน วนลอยกระทง ทางสภา

เดกฯ ไดรวมทำกจกรรมการแสดงละครตำนานวนลอยกระทง และแสดงละครสบสานประเพณ

วนลอยกระทงเทดพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ รวมทำกจกรรมหอกระจายขาว

เสยงตามสาย โดยการเขาไปจดรายการในทกๆ วนพฤหสบดทกสปดาห ตอนเยนหลงเลกเรยน

1 ชวโมง โดยมการแจงขาวสารและเกรดความรเลกๆ นอยๆ เกยวกบการพฒนาศกยภาพของ

เดกและเยาวชน รวมทำกจกรรม การแสดงเกยวกบตำบลสขภาวะในวนสงกรานต

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายกวศกด ไกรกจราษฎร รองประธานสภา

2) นายพพฒน โพธเงน สมาชกสภา

3) นางสาวฉตรทอง หยอมแหยม สมาชกสภา



โครงงานสขภาพ เรองสมนไพรผงยาเยน ลาบหมานอย เปนโครงงานประเภททดลอง

จดทำขนเพอศกษาวธการนำสมนไพรเครอหมานอย ทเปนพชสมนไพรในปา ในชมชน นำมา

แปรรปเปนสมนไพรผง แลวนำมาทำเปนลาบหมานอย นยมนำมารบประทานเปนอาหารวาง

ของชาวอสานซงมสวนประกอบของพชสมนไพรชนดตางๆ ทสำคญจะมการเพมโปรตน คอปน

ปลาดกนา นำมาปรงแตง เปนสวนผสมและเพอทดสอบความพงพอใจของอาสาสมครใน

ชมชน ในการรบประทานสมนไพรผงยาเยนลาบหมานอย

จากการศกษาพบวา ประสทธภาพของสมนไพรทนำมาทำสมนไพรผงยาเยนลาบ

หมานอย ซงประกอบไปดวย การทำหมานอยผง การเตรยมสมนไพรเปนสวนผสม คอ

ใบหอม ถวฝกยาว ตะไคร ใบยานาง มะเขอขน ขา และผกช และเสรมอาหารโปรตน คอ

ปนปลาดกนา ทำใหไดสรรพคณของสมนไพรตามทตองการ สมนไพรมประโยชนทางดานอาหาร

และสรรพคณทางยา จากการประเมนความพงพอใจของนกเรยนโรงเรยนศรฐานกระจายศกษา

จำนวน 16 คน และอาสาสมครในชมชน ตำบลศรฐาน อำเภอปาตว จงหวดยโสธร 16 คน

รวมเปน 32 คน ทมตอโครงงานสมนไพรผงยาเยนลาบหมานอย พบวามระดบความพอใจ 3

ระดบ ระดบแรกคอรสกชอบสมนไพรทกชนดทผสมลงในสวนผสมของลาบหมานอยโดยคา

เฉลย 4.92 อนดบ 2 คอ เชอวาสมนไพรผงยาเยนลาบหมานอย เปนยาเยนกนแลว ชมคอ กน

สบาย หอมสมนไพร โดยคาเฉลย 4.91 และอนดบ 3 คอ เชอวาสมนไพรผงยาเยน ลาบหมา

นอย มประโยชนคณคาทางอาหารและสรรพคณทางยาโดยคาเฉลย 4.90

1. จดเรมตน ทมา ปจจบนความกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย มบทบาทในการดำรงชวต

ของมนษยมากขน มเครองมอและอปกรณอำนวยความสะดวก ความเจรญกาวหนาดาน

การผลตสมนไพรผงยาเยน ลาบหมานอยโดยกลมเยาวชนจตอาสา ตำบลศรฐาน อำเภอปาตว จงหวดยโสธร

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลศรฐาน


วทยาศาสตรการอาหารอยางรวดเรว ทำใหพฤตกรรมการบรโภคเปลยนไป อาหารแปรรป

ผงสำเรจ เขามามบทบาทในกลมผบรโภค เนองจากสะดวกใชและประหยดเวลา มคณคาทาง

อาหารและเปนการปรบใหสอดคลองกบวถชวตในสงคมปจจบน คนไทยสวนใหญคนเคยและ

ผกพนกบสมนไพรมานาน และกระแสบรโภคอาหารเสรมจากสมนไพรมแนวโนมมากขน ดวย

สรรพคณทหลากหลายและเปนพชสมนไพรทหางายในทองถน พชสมนไพรในทองถนมใน

ธรรมชาต มมากมายหลายชนดและบางชนดสามารถนำมาทำประโยชนเปนอาหารรบประทาน

คณะทำงานเหนวาการนำสมนไพรในทองถน เครอหมานอย ทมอยในชมชน เกดงายในปาภาค

อสาน โดยเฉพาะฤดฝน นยมนำมาทำเปนลาบหมานอย ถานำมาแปรสภาพเปนผง แลวนำมา

ทำเปนอาหารลาบหมานอย นาจะทำรบประทานไดทกฤดกาล โดยการเพมอาหารประเภท

โปรตน คอปลาปนแบบชนดเปนผง หรอปลาปนชนดเปนนำ เขาเปนสวนผสมพรอมกบปรง

แตงดวยสมนไพรพนบานจะไดประโยชนคณคาทงทางอาหารและสรรพคณทางยาอกดวย

สมมตฐานของการคนควา สมนไพรเครอหมานอย สามารถแปรสภาพเปนสมนไพรผงและนำไปประกอบอาหาร

เปนลาบหมานอย ใชไดทกโอกาส ใชงาย สะดวก สามารถดดแปลงและปรงแตงอาหารให

เหมาะสมกบการบรโภค

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) คนหาขอมลเครอหมานอย (กรงเขมา) จากผทรในตำบล ทางอนเทอรเนต ศกษา

เอกสาร ตำรา งานวจยเกยวของกบพชสมนไพรในทองถนและการแปรรปพชสมนไพร พบวา

ชมชนในอสานมกจะเอาเครอหมานอยมาทำเปนอาหารรบประทาน เครอหมานอยทำเปน

อาหารหวานและอาหารคาว มสรรพคณเปนยาเยน แกรอนใน ดบพษรอน ถอนพษไข สวน

คนไทยยงใชนำคนจากรากและใบของเครอหมานอยใสในแกงหนอไมแทนใบยานางเครอหมานอย

ทำเปนวนไดเพราะในใบมสารเพคตนธรรมชาตถงรอยละ 30 สารเพคตนนจะเปนพวกเดยว

กบวนพงทะลายหรอวนในเมดแมงลก เพคตนมคณสมบตในการพองตวอมนำเปนการเพมกาก

อาหารใหลำไส ชวยในการขบถาย ลดระยะเวลาของอจจาระทตกคางอยในลำไส ชวยดดซบ

สารพษทเกดขนจากการยอยกากอาหารของเชอจลนทรย หรอสารพษตกคางอนๆ เปนการลด

ปจจยหรอความเสยงตอการเกดมะเรงลำไสใหญ ทงยงลดการดดซมของนำตาลและไขมน

จงเหมาะทจะใชเปนอาหารของผปวยเบาหวานและคอเลสเตอรอลในเลอดสงไดด

2) การแปรรปหมานอยผง การเตรยมสมนไพรเปนสวนผสม คอ ใบหอม ถวฝกยาว

ตะไคร ใบยานาง มะเขอขน ขา และผกช และเสรมอาหารโปรตนคอปนปลาดกนา ทำใหได



สรรพคณของสมนไพรตามทตองการ สมนไพรมประโยชนทางดานอาหารและสรรพคณทางยา

วธการทำอาหารจากเครอหมานอย โดยการเลอกใบเครอหมานอยทมสเขยวเขมทโตเตมทแลว

ประมาณ 10-20 ใบ ลางใหสะอาดแลวนำมาขยกบนำสะอาด 1 ถวย เวลาขยใบจะรสกเปน

เมอกลนๆ เมอขยจนไดนำสเขยวเขมใหกรองเอากากใบเครอหมานอยออก บางคนคนนำจาก

ใบยานางใสลงไปดวยจะทำใหวนแขงตวเรว จากนนนำนำวนทไดปรงรสตามชอบ หากตองการ

รบประทานเปนของคาวกเตมพรกปน ปลาปน เนอปลาตมสก หวหอม นำปลา ขาวคว ใบหอม

และผกชหน ถาอยากแซบกใสนำปลาราแทนนำปลากได หรอถาตองการรบประทานเปนของ

หวาน อาจคนนำใบเตยใสเพมลงไป การใสเกลอลงไปเลกนอยจะชวยใหวนแขงตวเรวขน แต

อยาใสมากจะออกรสเคม ตงทงไวอกประมาณ 4-5 ชวโมง นำคนจะจบตวเปนกอนเหมอนวน

มกเรยกวา วนหมานอย แลวเตมนำหวานหรอนำตาลลงไปรบประทานเปนอาหารวางททงอรอย

และมประโยชนทางยาอกดวย สวนประกอบ ปนปลาดกนา (ทำเปนนำพรกปลา) เครองปรง

นำปลา นำปลารา พรกปน พชสมนไพร จำนวน 8 ชนด ไดแก เครอหมานอย ใบหอม

ถวฝกยาว ตะไคร ใบยานาง มะเขอขน ขาและผกช ประโยชนและสรรพคณ เปนยาเยน แก

ปวดหลงปวดเอว แกไข แกเจบคอ ยาปรบประจำเดอน แกปวดประจำเดอน แกไขทบระด ชวย

ยอย แกทองเสย แกบด แกปวดเกรงในทอง พอกสว พอกหนา บำรงผวพรรณ เปนตน

3) ทดสอบวดโดยการประเมนความพงพอใจ 32 คนตอโครงงานสมนไพรผงยาเยน

ลาบหมานอย พบวามระดบความพอใจ 3 ระดบ ระดบแรกคอ รสกชอบสมนไพรทกชนดทผสม

ลงในสวนผสมของลาบหมานอยโดยคาเฉลย 4.92 อนดบ 2 คอ เชอวาสมนไพรผงยาเยนลาบ

หมานอย เปนยาเยนกนแลว ชมคอ กนสบาย หอมสมนไพร โดยคาเฉลย 4.91 และอนดบ 3

คอ เชอวาสมนไพรผงยาเยน ลาบหมานอย มประโยชนคณคาทางอาหารและสรรพคณทางยา

โดยคาเฉลย 4.90

3. ผลผลต ผลลพธ จากการนำพชสมนไพรในชมชน ‘เครอหมานอย’ มาแปรรปเปนผง หมานอยผง ใช

สะดวก ใชไดทกฤดกาล นำมาทำเปนลาบหมานอย นยมนำมารบประทานเปนอาหารวาง ซงม

สวนประกอบของพชสมนไพรชนดตางๆ คอ นำยานาง ใบหอม ถวฝกยาว ตะไคร มะเขอขน

ขา ผกช ทสำคญจะมการเพมสารอาหารโปรตน คอปนปลาดกนา นำมาปรงแตงเปนสวนผสม

ทำใหลาบหมานอย มกลนหอม สสนสวยงามนากน รสชาตอรอย กลมกลอม หอมกลน

สมนไพร ยงไดประโยชนทางอาหารและสรรพคณทางยา สมนไพรผงยาเยน นกเรยนโรงเรยน


ศรฐานกระจายศกษาจำนวน 16 คน และอาสาสมครในชมชนตำบลศรฐาน อำเภอปาตว

จงหวดยโสธร จำนวน 16 คน รวม 32 คน มระดบความพอใจมากทสด

4. เงอนไขการนำใช การคนหาและนำใชสมนไพรทมอยในตำบลมาใชประโยชน และถายทอดความรใหแก

เยาวชนรนหลงไดสบทอดภมปญญาทองถน

บรรณานกรมและบคลานกรม หมอนม 08-6874-9543 อเมล:[email protected]



กลมดนตรพนเยาวชนบานเกาะคาเปนลกษณะการดำเนนงานของระบบภมปญญา

ทองถนเพออนรกษและสบสานศลปวฒนธรรมดานดนตรพนเมองของเดกและเยาวชน โดยการ

รวมกลมเดกเยาวชนทสนใจทมความสามารถดานการเลนดนตรพนเมองและจดตงเปนกลม

ดนตรพนเมองเยาวชนในเขตเทศบาลตำบลเกาะคา

กลมดนตรพนเมองเยาวชนบานเกาะคา มแนวคดจากการรวมกลมผทมความสามารถ

ดานการเลนดนตรพนเมองและกลมเดกและเยาวชนทตองการอนรกษและสบสาน

ศลปวฒนธรรมดานดนตรพนเมองทใกลสญหายจากทองถน โดยการนำของ ครอดม ใจแสนวงศ

ซงเปนผรในทองถนทมความสามารถดานดนตรพนเมองไดรวมกลมผสนใจทมความสามารถดาน

การเลนดนตรพนเมอง และจดตงเปนกลมดนตรพนเมองในเขตเทศบาลตำบลเกาะคา โดยจด

กจกรรมการขนขนครและดำเนนการสอนดนตรพนเมองใหแกเดกและเยาวชน ดวยจตอาสา

โดยไมหวงคาตอบแทน เพยงตองการใหมการสบสานศลปะการแสดงอนลำคาของทองถน เมอ

เรมกจกรรมการสอนไดมเดกและเยาวชนในในชมชนหมบานเกาะคาจำนวน 7-8 คน ใหความ

สนใจทจะเรยนร ตอมาจงจดตงเปนกลมในป 2552 และมจำนวนเดกเยาวชนเพมขนเพราะ

เหนคณคาและประโยชนในการเลนดนตรเมอง ทงเปนสงเสรมการดำเนนงานดานการอนรกษ

ฟนฟจารตภมปญญาทองถน ศลปะ วฒนธรรมเอกลกษณของดนตรพนเมองทถกสรางสรรค

จากคนในชมชน โดยใชเครองดนตรในการบรรเลงนอยชนทงเนอรองเปนภาษาถนเขาใจงาย

สะทอนใหเหนถงวถชวตของคนในทองถน ความเชอของสงคมทสบทอดมาแตโบราณ และ

ความเชอของชมชนในการบชาผปยาตายาย ผบรรพบรษเปนหลกสำคญ

กลมดนตรพนเมองเดกและเยาวชน บานเกาะคา

ตำบลเกาะคา อำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลเกาะคา


1. จดเรมตน ทมา ในป 2551 ไดมการจดตงกลมดนตรพนเยาวชนเมองบานเกาะคา โดยผมความร

ดานดนตรพนเมองคอ ครอดม ใจแสนวงศ ชมชนบานเกาะคาจงไดมแนวคดรวมกลมเดกและ

เยาวชนผสนใจใหมาฝกซอมดนตรพนเมองในทกวนอาทตย โดยใชทบานของครอดมเปนสถานท

ฝกสอน ทำใหเดกและเยาวชนเรมมความสนใจ และชกชวนเพอนฝงมาทำการฝกซอมดนตร

พนเมองทบานครอดมมากขนตามลำดบ

ตอมาในป 2552 ครอดมและกลมดนตรพนเมองเยาวชนบานเกาะคาไดเรมการ

แสดงดนตรแบบวงดนตรแบบประสมวงขนโดยมเครองดนตรครบชดและตอมาไดรบเชญไป

แสดงดนตรพนเมองออกสถานท ณ โรงพยาบาลศนยลำปาง ทกวนพธ ทำใหกลมดนตรพนเมอง

เยาวชนบานเกาะคาของครอดมเรมเปนทรจก และสามารถเลนเพลงโชวตามงานตางๆ ไดมาก

ขน กลมเยาวชนในพนทมการใชเวลาวางใหเปนประโยชนจากการฝกซอมดนตรพนเมอง

ตลอดจนมความภมใจทมความสามารถพเศษคอ การเลนดนตรพนเมองได

และป 2553 เมอกลมดนตรพนเมองเยาวชนบานเกาะคาเปนทรจกมากขน ทำใหได

รบการสนบสนนคาใชจายในการจดซอชดแตงกายพนเมองของเดกและเยาวชน จากเทศบาล

ตำบลเกาะคา และสนบสนนใหกลมดนตรพนเมองมการดำเนนกจกรรมอยางตอเนอง นำ

วงดนตรพนเมองของเยาวชนไปรวมกจกรรมในงานประเพณตางๆ ของชมชน เชน งานลอยกระทง

ปใหมเมอง งานถนนคนเดน (กาดกองตา) ทงในและนอกเขตพนทเทศบาลตำบลเกาะคาทำให

เดกมรายไดจากการแสดงดนตร ทงนยงทำใหเดกและเยาวชนในชมชนบานเกาะคารวมกลมกน

ใชเวลาวางใหเปนประโยชนไมหนเหไปหาอบายมข และชวยลดภาระผปกครอง ทำใหเกดความ

รกความอบอนในครอบครว เปนการสรางชมชนใหเขมแขงกลายเปนชมชนทนาอย ดวยการ

รวมกนทำของคนในชมชนอยางแทจรง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การใชขอมล เปนขอมลสบทอดมาจากความเชอของสงคมมาแตโบราณและ

พธกรรมทางศาสนานำมาเปนแนวคดในการจดตงกลมเพอเกดการอนรกษภมปญญาทองถน

โดยใชแนวคดการสรางแบบอยางทดแกคนในชมชน โดยการจดกจกรรมการสอนดนตรแกเดก

และเยาวชน ไดแก มการบรรยายสรปแนวคดการรวมตว กอตงกลมดนตรพนเมอง การบรรยาย

ความสำคญของภมปญญาทองถน การละเลนดนตรพนเมอง แนะนำเครองดนตรพนเมองชนด

ตางๆ สาธตการเลนดนตรพนเมองแบบประสมวง และแลกเปลยนเรยนรเรองรปแบบการรวม

กลมใชเวลาวางใหเปนประโยชนสรางสรรคชมชนและสงคม



2) การจดการคน มาจากความสนใจกลมเดกและเยาวชนในเขตเทศบาลตำบล

เกาะคา ทความสนใจและมความสามารถดานการเลนดนตรมาพบปะพดคยกนโดยการนำของ

ผรในทองถนจดตงเปนกลมดนตร และมกจกรรมการขนขนครและดำเนนการสอนดนตรแกเดก

และเยาวชนเพอการการเรยนร

3) การจดการทน ไดความความอนเคราะหและการสนบสนนจากเทศบาลตำบล

เกาะคา โดยทางกลมดนตรพนเมองเยาวชนบานเกาะคา ไดเขยนโครงการเพอขอสนบสนน

ทางหนวยงานกใหความรวมมอและชวยเหลอในเรองทน เพอทนำมาซอเครองดนตรพนเมอง

ในการฝกซอมและอปกรณ สอการเรยนรของกลมดนตรพนเมองเยาวชนบานเกาะคา และทน

ทไดจากทำการแสดงตามงานตางๆ จะจดสรรดวยแบงสมาชกของกลมทงหมดเพอเปนการ

สรางกำลงใจใหแกเดกและเยาวชนในการฝกซอม

3. ผลผลต ผลลพธ จากผลการดำเนนงานสงผลใหกลมเดกและเยาวชนรจกหวงแหนวฒนธรรมประเพณ

ของทองถน สามารถทจะใหความรความสามรถของเยาวชนเปนแบบอยางทด เพอใหเดกและ

เยาวชนสามารถนำไปใชประโยชนในอนาคตได มความภมใจในสงทตนเองไดเรยนร จนกลม

ดนตรพนเมองเยาวชนบานเกาะคาเปนทรจกกนในอำเภอเกาะคา และนอกเขตอำเภอ รสก

ภาคภมใจทลกหลานไดเรยนร โดยมการใชเวลาวางใหเกดประโยชนตอตนเอง ครอบครวและ

ชมชนและทางเทศบาลตำบลเกาะคาใหความสำคญและสนบสนนกจกรรมของเดกและเยาวชน

เพอใหกลมเดกและเยาวชนเหลานจะไดเปนเดกทดในสงคมคนเกาะคา

4. เงอนไขการนำใช อนรกษและสบสานศลปวฒนธรรมดานดนตรพนเมองทใกลสญหายโดยมการคนหา

ทนทางสงคมทมความรในเรองของดนตรพนเมองมาถายทอดใหเดกและเยาวชนในตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรกลมดนตรพนเมองเดกและเยาวชนบานเกาะคา


1. จดเรมตน ทมา โรงเรยนบานสำนกใหม ตงอยท หมท 8 ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวด

นครศรธรรมราช เมอป 2548 ไดเกดความขดแยงระหวางชมชน คณะคร และผบรหาร

โรงเรยนบานสำนกใหม จงไดมการยายผบรหารของโรงเรยน ตอมาไดมผบรหารยายมาใหม

คอนายสมปอง ขาวสมบรณ เมอไดมาเปนผบรหารของโรงเรยน มแนวคดทจะพฒนาโรงเรยน

เพอลดความขดแยงของชมชนกบโรงเรยน ในการทจะสงบตรหลานเขามาเรยนทโรงเรยนบาน

สำนกใหม และไดมนโยบายการมสวนรวมในการบรหารโรงเรยน การจดการหลกสตรการเรยน

การสอน โดยมการจดทำหลกสตรสาระบานบาน โดยการเรยนการสอนทเนนใหเดกนกเรยนม

การปฏบตจรงมการเรยนรผานการฝกปฏบต เดกทจบออกไปจากโรงเรยนหากไมมโอกาสเรยน

ในชนทสงกสามารถอยในสงคมได เอาตวรอดได ไมเปนภาระของสงคม เพราะหลกสตรสาระ

บานบาน ทเปดสอนในโรงเรยนบานสำนกใหม นอกจากการเรยนตามหลกสตรของกระทรวง

ศกษาธการแลว ยงมการเรยนการสอนทเนนเอาพนทชมชนเปนหลกตามวถชวตความเปนอย

บนความพอเพยงของคนในชมชนตำบลขนทะเล เชนการสอนใหเดกรการทำปยหมกชวภาพ

การเพาะเหด การผลตสนคาทดแทนภายในครวเรอน การทำนำหมกชวภาพ เปนตน จนไดรบ

คดเลอกเปนโรงเรยนดประจำตำบลขนทะเล ของกระทรวงศกษาธการ เขตพนทการศกษาท 1

นครศรธรรมราช จนถงทกวนนและเปนแหลงแลกเปลยนเรยนรทมคณคาของคนในและนอก

ชมชนทมความสนใจ

หลกสตรสาระบานบาน (โรงเรยนบานสำนกใหม)

ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช




2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต กจกรรมของแหลงเรยนร หลกสตรสาระบานบาน โรงเรยนบานสำนกใหม แสดงให

เหนถงการนำเสนอททำความเขาใจเกยวกบการบรหารจดการของสถานศกษา ซงเกดขนโดย

คณะกรรมการสถานศกษาทไดแสดงถงความเขาใจในเรอง กจกรรมการเรยนการสอนทเกดขน

ภายใตหลกสตร เปนการทำงานไดอยางกลมกลนและเปนเอกลกษณของโรงเรยนและชมชน

ตำบลขนทะเล เปนสถานศกษาของชาวบานอยางแทจรง โดยมแกนนำอาสาสมครเขามาเปน

วทยากร และทำงานรวมกบครผสอน เพอใหการดำเนนการกจกรรมของโรงเรยนเปนไปดวย

ความเรยบรอย และบรรลตามวตถประสงค โดยอาศยความรความสามารถของคณะผบรหาร

สถานศกษา กรรมการ คณะคร นกเรยน ตลอดจนวทยากรอาสาของชมชนทเกดจากเวทระดม

ความคดแลกเปลยนเรยนรรวมกนประกอบในการดำเนนกจกรรมในสถานศกษา

มการนำนกเรยนแสดงผลงานในโรงเรยน เชญชมชนมาเยยมชมการเขารวมงานวชาการ

ตางๆ แสดงผลงานทางวชาการ ตามสถานทตางๆ ทไดรบเชญ การจดกจกรรมตามหลกสตร

สาระบานบาน เชน การทำปยหมกใชเองภายในโรงเรยน การเลยงสตวผสมผสาน การเพาะเหด

การทำผาบาตก การทำนำหมกชวภาพ และกจกรรมอนๆ ทสอดคลองกบวถชวตความเปนอย


นกเรยน คนในชมชน ผปกครองนกเรยน ไดรบการพฒนาศกยภาพ ในลกษณะ

ความร ประสบการณ การมจตอาสา สงเหลานไดมาจากการแลกเปลยนเรยนร การฝกอบรม

ผานการปฏบตการจรง การสมภาษณ การสบคน และพฒนาสงเหลานเปนเอกสารความร ม

การยกยองชมเชย การมอบเกยรตบตร

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดความสำเรจคอสงคมสงบสข ชมชนเกดความเขาใจกน นกเรยนมความรบผดชอบ

มวนยของตนเอง เศรษฐกจของชมชนดขน เปนการลดรายจาย ทำใหรายไดเพมขน ลดการเปน

หนสนของผปกครอง

2) ชมชนมความรกใครสามคคกน มความเอออาทรทดตอกน ทำใหนกเรยนทจบออก

ไปจากโรงเรยน มความรทตดตวนกเรยนไปใชในชวตประจำวนและสามารถออกไปประกอบ

อาชพสวนตวได โดยไมเปนภาระของชมชนและสงคม

3) เกดการพฒนาระบบโดยมการศกษาขอมลสถานการณของตำบล เนนการเรยนร

การจดการขอมล คน และทนทางสงคมทมอย มการพฒนาชองทางการสอสาร การสรางเวท


แลกเปลยนเรยนรรวมกน ออกแบบกจกรรมเรยนรทหลากหลายสอดรบกบบรบทและวถชวต

กลมวยและความสนใจของผเรยน

4) คนในชมชนทกกลมวยเกดการเรยนรบนฐานการปฏบตจรง เรยนรของจรงทสอด

รบกบบรบทและวถชวต สามารถนำความรไปปฏบตจรงได

4. เงอนไขการนำใช 1) การคนหาและนำใชขอมลในการแกปญหา

2) สรางการมสวนรวมของประชาชนในตำบล โดยแสดงใหเหนขอมลผลกระทบทเกด

ขน และแกปญหารวมกน

3) การกำหนดและพฒนาหลกสตรของโรงเรยนโดยการบรณาการเขากบวถชวต

ความพอเพยง อาชพของทองถน การจดการสงแวดลอมและปญหาของชมชน ซงเนนการฝก

ปฏบตจรง

4) สรางความเขาใจรวมกน โดยจดเวทระดมความคด และแลกเปลยนเรยนรการ

ดำเนนงานระหวางคณะผบรหารสถานศกษา กรรมการ คณะคร นกเรยน ตลอดจนวทยากร

อาสาของชมชน

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรหลกสตรสาระบานบาน (โรงเรยนบานสำนก

ใหม)



คณะผถอดบทเรยน นางสาวนภาภทร เกษรมาศ และนางสาวสณ บลหด เทศบาลตำบลปรก

1. จดเรมตน ทมา โรงเรยนเทศบาลตำบลปรก จดตงขนเมอป 2550 ภายใตการดำเนนงานของนาย

สรยา ยขน นายกเทศมนตรตำบลปรก คณะผบรหาร สมาชกสภาเทศบาลตำบลปรก โดยม

แนวคดวาระบบการเรยนรทเกดขนในตำบลปรกมความหลากหลาย การเรยนรในระบบอก

ประการคอการศกษาในสถานศกษา ซงเปนการเรยนรในหลกสตร มทงการพฒนาหลกสตร

สาระการเรยนรทองถน การจดการเรยนการสอนทเนนการเรยนรจากภมปญญาทองถนทมอย

และการเรยนรจรงในชมชน สงทเปนปจจยแหงความสำเรจอกประการของการเรยนร คอ

ความเชอมโยงการเรยนรเขากบสถานการณและความตองการของชมชน สงผลใหชมชนให

ความสำคญและการตนตวเกดแรงกระเพอมของการเปลยนแปลงอยางตอเนอง ประกอบกบ

ปญหาสงแวดลอมในพนท การเพมขนของปรมาณขยะในชมชน จงไดมการจดสงแวดลอมใน

โรงเรยน โดยทำการแยกขยะตงแตตนทางทงในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนเทศบาลตำบล

ปรกเรยนรวธการแยกขยะ โดยแบงเปน เศษอาหาร กระดาษ และพลาสตก เศษอาหารนำไป

ทำเปนนำหมกชวภาพ เพอใชรดตนไม ไมกนแมลง ทำนำยาทำความสะอาดลางจาน หองนำ

ในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนเทศบาลตำบลปรกกใชนำหมกททำจากเศษอาหาร หนอนท

เกดจากการทำนำหมกชวภาพใชเลยงปลาดกในบอ สำหรบเปนอาหารกลางวนใหนกเรยน

รบประทาน เศษอาหารทไดจากการทำนำหมกชวภาพ สงตอใหชมชนทำเปนปยหมกชวภาพ

เนองจากโรงเรยนยงไมมมพนทเพยงพอ แตใชผลผลตจากการทำปยหมกมาใชในการปลกพช

ผกสวนครว ซงผลผลตทไดชมชนกสงตอมาเปนอาหารกลางวนใหกบนกเรยน เกดเปนวงจรทง

ผผลต ผใชผลผลต และกาวสการเปนผผลตทครบกระบวนการ

การจดการสงแวดลอมในโรงเรยน เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ลกษณะการดำเนนงาน ประกอบดวยฐานการเรยนร 5 ฐานการเรยนร ดงน

1) ฐานการคดแยกขยะ จะใหนกเรยนคดแยกขยะ โดยแบงเปน เศษอาหาร กระดาษ

และพลาสตก ทนกเรยนใชอยเปนประจำในโรงเรยน การคดแยกขยะโดยใหรถงโทษและ

ประโยชนของขยะ เนนการคดแยกขยะไดถกตอง

2) ฐานแกสชวภาพ ฐานนจะนำเศษอาหารทเหลอจากรบประทานอาหารกลางวน

ของเดกในโรงเรยนมาผลตเปนแกส และฐานนจะใชโรงเรยนเปนสถานทปฏบตจรงมาสาธต

3) ฐานนำหมกชวภาพและปยหมก ฐานนจะนำเศษอาหารทเหลอจากการรบประทาน

อาหารกลางวนของเดกในโรงเรยนมาทำเปนนำหมกชวภาพและปยหมก

4) ฐานการนำวสดเหลอใชมาทำใหเกดประโยชน ฐานนจะเปนการนำวสดเหลอใชมา

ทำใหเกดมลคา เชน การนำถงนมประดษฐเปนดอกไม

5) ฐานเศรษฐกจพอเพยง ฐานนเปนการสาธตและอธบายถงการดำเนนชวตแบบ

เศรษฐกจพอเพยงซงจะเปนการปลกผก เลยงปลา เพอนำมาทำอาหารกลางวนใหแกเดกนกเรยน

ในโรงเรยน

โรงเรยนเทศบาลตำบลปรก ภายใตการดำเนนงานของเทศบาลตำบลปรก สนบสนน

ใหมการจดการเรยนการสอนเรองสงแวดลอม เปนหลกสตรทองถนสนบสนนองคความร

งบประมาณ บคลากร และยงเปนฐานการเรยนรตามโครงการเครอขายชมชนทองถนรวม

ขบเคลอนสตำบลสขภาวะ

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานทำใหนกเรยนปรบเปลยนพฤตกรรม มการคดแยกขยะกอนทง ม

การนำขยะมาฝากในธนาคารขยะของโรงเรยน นำเศษอาหารมาทำเปนปยหมก ฯลฯ ทำใหรจก

การเพมมลคาขยะ เรยนรการเปนนกจดกระบวนการ และชวยรกษาสงแวดลอม

ทางดานชมชนและสงคม เกดการตอยอดความคดใหแกคนรนหลง รวมถงปลกฝงให

เดกมวนยในการทงขยะ ดแลสงแวดลอมในชมชน ทงจากแกนนำชมชน ตนแบบทบาน ครใน

โรงเรยนซงไดทำตามนโยบายทเกดขน สงผลใหเยาวชนมจตสำนกในการดแลสงแวดลอมมาก

ขน ตระหนกและสามารถจะเปนผสบทอดความคด ทศนคตทดในการดแลสงแวดลอม กอให

เกดการมสวนรวมจากการใชทรพยากรตางๆ ทเปนผลทางออมจากการกำจดขยะ ยงสงผลให

เกดกลมกจกรรมตางๆ ซงนำทรพยากรดงกลาวมาใชใหเกดประโยชน



4. เงอนไขการนำใช เทศบาลสนบสนนใหมการจดการศกษาตามอธยาศย หรอการศกษาทางเลอกอนๆ

สำหรบเดกและเยาวชน โดยการสงเสรมใหมการเรยนการสอนเรองสงแวดลอมเปนหลกสตร

ทองถนของโรงเรยนเทศบาลตำบลปรก ซงเปนแนวความคดการจดการศกษาตามอธยาศย

(Informal Education) คอ การศกษาธรรมชาตวสย การเรยนรตามวถชวต ใหนกเรยนจดการ

ไดมงเนนเรยนจากสงทตนเองสนใจ ผสมผสานกบวถชวตตามบรบทของพนท เปนการบรณา

การรวมกนระหวางการจดการศกษากบทองถน

บรรณานกรมและบคลานกรม

1) นายฮาดานนท หละโสะ ครโรงเรยนเทศบาลตำบลปรก

2) ด.ญ.อารยา นวลวลย วทยากรประจำฐานการเรยนร

3) นางมาล หมดหระ คณะกรรมการชมชนตลาดใต-บานกลาง

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม


1. จดเรมตน ทมา การแกไขปญหาสงแวดลอมควรเรมทเยาวชน โดยการใหความร ปลกจตสำนก ได

ตระหนกถงปญหาสงแวดลอมทจะตามมาในอนาคต กจกรรมจกรยานสานฝนรวมกบเยาวชน

รกษสงแวดลอม เปนกจกรรมทสงเสรมใหเยาวชน ผปกครอง ไดรวมกนขจกรยานออกกำลง

กาย และชวยกนเกบขยะมลฝอยบรเวณสองขางทางถนนใหญในหมบานทกเชาวนเสาร-อาทตย

เพอใหหมบานชมชนมความสะอาด สวยงาม อกทงยงมการจดตงธนาคารขยะ เพอเอาไวเปน

ทรบซอขยะในชมชน โดยมงหวงวาตองการใหคนในชมชนเหนคณคาของขยะ สงผลใหเกด

รายได มการออม อกทงยงเปนการอนรกษสงแวดลอมทดของชมชนและสงคมใหคงอยยงยน

ตลอดไป

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การนำของผนำชมชนและผปกครองทจะใชกลมเดกทำกจกรรมทเปนประโยชน

โดยเรมจากกลมเดกหมท 2 เปนกลมแรกในการขจกรยานเกบขยะตามสองขางทางภายใน

หมบานและมการชกชวนเพอนในหมบานเขารวมกจกรรม

2) ประชาสมพนธผานทางหอกระจายขาวประจำหมบาน และใชกระบวนการเพอน

ชวนเพอนเพอขยายกลมเดกและเยาวชนไปยงหมบานใกลเคยง ใหเขารวมกจกรรม โดยใหผนำ

ชมชนเปนผประสานงาน จนไดสมาชกเขารวมเพมเปน 3 หมบาน โดยการเกบขยะของเดกจะ

เกบกนในวนหยดเสาร-อาทตย

จกรยานสานฝน รวมกบเยาวชนรกษสงแวดลอม

ตำบลหาดสองแคว อำเภอตรอน จงหวดอตรดตถ

คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการพลงชมชนสเครอขายตำบลสขภาวะเพอพฒนาทองถนนาอย

ตำบลหาดสองแคว


การจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

3) อบต.หาดสองแคว รวมกบ มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ จดการฝกอบรมการ

คดแยกขยะใหกบชมชนจงไดนำเดกและเยาวชนเขารวมการฝกอบรม

4) อบต.หาดสองแคว สรางแรงจงใจในการเขารวมกจกรรมจกรยานฯ โดยการพาไป

ศกษาดงานเรองการจดการขยะ และพาไปเทยวยงสถานทตางๆ เชน จงหวดสพรรณบร

จงหวดนาน เปนตน

5) พฒนาศกยภาพเดก จากการไปศกษาดงานเรองการจดตงธนาคารขยะทจงหวด

นาน จงไดนำมาจดตงกลมธนาคารขยะขนเพอรองรบขยะจากกลมเดกและเยาวชนทนำมาฝาก

เปนการสงเสรมการออมอกวธการหนงและมการจายคนใหกบเดกและเยาวชนทกๆ สนป

6) ขยายกลมเดกจกรยานสานฝนฯ ใหครอบคลมทงตำบลหาดสองแคว โดยการ

สนบสนนงบประมาณในการดำเนนการเปนคาอาหารใหแกเดกและเยาวชนทเขารวมกจกรรม

7) มการนำเสนอผลงานของเดกและเยาวชนในการประกวดแฟนซขยะของเดกแตละ

ชมชน และสนบสนนทนการศกษาใหแกเดกและเยาวชนททำความดใหแกชมชน

8) ปจจบนมสมาชกเดกและเยาวชนกลมจกรยานสานฝนฯ ประมาณ 150 คน

3. ผลผลต ผลลพธ ประโยชนตอเดกและเยาวชน

• มจตสำนกทดในการอนรกษสงแวดลอมในชมชน

• รจกการใชเวลาวางใหเปนประโยชนและทำประโยชนใหสวนรวม

• เกดความสามคคของเดกและเยาวชนในตำบลในการทำกจกรรมรวมกน

• เดกและเยาวชนไดมบทบาทในการพฒนาสงคม และมสวนรวมกบผใหญในการ

แกไขปญหาชมชนดานอนรกษสงแวดลอมในชมชน

ประโยชนตอสงคมและสงแวดลอม • ลดปญหาขยะในชมชนและอนรกษสงแวดลอม

• เปนการสงเสรมการมสวนรวมในชมชนของเดกและเยาวชนในการมสวนรวมกบ

ผใหญและหนวยงานของรฐในการแกไขปญหาของชมชน สงเสรมความสามคคใน

ชมชน

• ชมชนทอยอาศยมความสะอาดนาอย นาอาศยมากขน

• สงเสรมใหคนในชมชนมจตสำนกในการอนรกษสงแวดลอมและตระหนกถงความ

สำคญของสงแวดลอมมากยงขน


4. เงอนไขการนำใช ดงน 1) แกนนำและสมาชกเดกเยาวชนมความตงใจจรงทจะตองมสวนรวมในการ

อนรกษสงแวดลอมในชมชน 2) มการจดตงกลมจกรยานสานฝนอนรกษสงแวดลอมขนอยาง

เปนทางการ ทำใหการประสานงานกบหนวยงานตางๆ เปนไปไดงายยงขน 3) องคกรปกครอง

สวนทองถนเปนกลไกในการจดประกายใหเยาวชนมจตสำนกในการอนรกษสงแวดลอมและ

มการรวมกลมจกรยานสานฝนในการอนรกษสงแวดลอมของเยาวชน 4) องคการบรหาร

สวนตำบลหาดสองแควเปนศนยกลางในการจดการอบรมเพมศกยภาพของกลมจกรยาน

สานฝนอนรกษสงแวดลอม 5) มหนวยงานเขามาสนบสนนงบประมาณในการดำเนนงาน

6) มการขยายผลการทำงานใหครอบคลมทงหมบาน เกดเปนเครอขายการทำงานในการ

จดการขยะภายในตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม นางวภาพร ชนยาสบ นางสาวชลธกาญจน กลยา วทยากรประจำแหลงเรยนร

จกรยานสานฝนรวมกบเยาวชนรกษสงแวดลอม




คณะผถอดบทเรยน นายชวาล แกวลอ นางณสรา แกวพรมงาม, นางสาวปรางคทพย วะเท,

นางสาวกรพนธ วงษพานช และนางสาวสภาภรณ เตจะ นกวชาการตำบลทาผา

1. จดเรมตน ทมา ธนาคารขยะบานแสนตอ มแนวคดจากการสรางจตสำนกของคนในชมชนทเนนหนก

ในกลไกของการบรหารจดการทองถนตามหลกธรรมาภบาล ใหสามารถเขาถงชมชนไดอยาง

ใกลชด โดยอาศยเวทประชาคมในระบบการสอสารเปนเวทในการเปดโอกาสใหทกคนแสดง

ความคดเหน เปนทขยาย “แนวคดการอนรกษสงแวดลอมและธรรมชาต” (แสนตอโมเดล) ไป

ยงชมชนในเขตเทศบาลตำบลเกาะคาและพนทใกลเคยง สรางจตสำนกในการจดการสงแวดลอม

เปนกระบวนการทเกดขนจากแรงผลกดนในชมชนดวยกนเอง เพอใหชมชนรวมรณรงคการ

คดแยกขยะในครวเรอน และปลกฝงจตสำนกรกชมชน เปนชมชนทรวมสรางมลคาเพมของทน

สงคมและภมปญญาทองถน

ป 2549 เกดเหตการณขยะลนเมองจากจงหวดใกลเคยงและไดลกลอบนำมาทงใน

จงหวดลำปาง คนในชมชนและเทศบาลตำบลเกาะคาไดตระหนกถงปญหาขยะทเพมปรมาณ

มากขน บานแสนตอไดรบคดเลอกจากเวทประชาคมของเทศบาลตำบลเกาะคาเปนหมบาน

นำรองในการรณรงคคดแยกขยะ และไดไปศกษาดงานเขารบการอบรมการคดแยกขยะ

กบบรษทวงษพานช จงหวดพษณโลก ตอมาไดจดตงธนาคารขยะบานแสนตอและจดตง

คณะกรรมการบรหารธนาคารขยะไดดำเนนการรบซอขายขยะทกวนอาทตย ธนาคารขยะ

ดำเนนการคดแยกขยะเปนประเภทตางๆ ในชมชน ทำใหคนในชมชนมกจกรรมทำรวมกนมากขน

มรายไดเพมขนจากการคดแยกขยะขายได ปรมาณขยะในชมชนลดลง สภาพแวดลอมดขน

โดยมทมาดงน

ป 2550 เนองจากบานแสนตอเปนหมบานนำรองจงมการรณรงคแยกขยะทำให

ชมชนบานแสนตอมการคดแยกขยะเกอบทกหลงคาเรอน จงไดรบรางวลรองชนะเลศในระดบ

ธนาคารขยะบานแสนตอ บานแสนตอ ตำบลทาผา อำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง


ประเทศกบโครงการธนาคารขยะรไซเคลเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 80 ชมชน การดำเนนงาน

ของธนาคารขยะเปนทสนใจจากโรงเรยนเกาะคาวทยาคม และโรงเรยนในเขตพนทใกลเคยงจง

ไดเขารวมโครงการการคดแยกขยะ มการทำปยอนทรยจากขยะ มการขยายแนวคดไปชมชน

ใกลเคยง คอ บานหนองจอก บานทาผา และบานเกาะคา โดยธนาคารขยะบานแสนตอเปนพ

เลยงและใหคำปรกษา ทำใหคนในชมชนรวมกบโรงเรยนเกาะคาวทยาคม รณรงคคดแยกขยะ

ในพนท รวมรณรงคการหวตะกราจายตลาดเพอลดการใชถงพลาสตก สงผลใหปรมาณขยะลด

อยางเหนไดชด

ป 2551 ธนาคารขยะบานแสนตอมการรวมกลมกนอยางเขมแขงและไดรบเชญเปน

วทยากรประจำโครงการคดแยกขยะของเทศบาลตำบลเกาะคา ภายใตนโยบายการคดแยกขยะ

ใหครบทกหมบาน และธนาคารขยะไดรวมกลมแมบานจดตงกลมแปรรปวสดเหลอใชออก

จำหนายสตลาด ตอมาทางเทศบาลไดสนบสนนใหกลมแปรรปวสดทไดจากการคดแยกขยะเขา

รวมประกวดกบโครงการลดเมองรอนดวยมอเรา และไดรบรางวลผลงานดเดนจากโครงการลด

เมองรอนดวยมอเรา มการรวมรณรงคการปลกผกปลอดสารในชมชนโดยใชปยหมกจากขยะเปยก

รวมทำกจกรรมทอดผาปาขยะในชมชนโดยมการแยกขยะครบทกชมชน ทำใหกลมแมบานม

รายไดเสรมจากการแปรรปวสดเหลอใชจากขยะ ทงยงเปนแหลงเรยนรในการศกษาดงานของ

หนวยงานตางๆ ชมชนเกดความภาคภมใจ

ป 2552 ทางกลมธนาคารขยะบานแสนตอไดเลงเหนปญหาวชพชผกตบชวาในแมนำ

ทมจำนวนมากขน จงเกดแนวคดการนำเอาวชพชและผกตบชวามาผลตปยพชสด และไดรบ

รางวลชนะเลศจากการรวมประกวดโครงการลดเมองรอนดวยมอเราของธนาคารขยะอยางตอ

เนองเปนปท 2 จากการกระตนการสรางการมสวนรวมของชมชนของเทศบาลตำบลเกาะคา

ทางธนาคารขยะและคนในชมชนแสนตอไดรวมทำกจกรรมและไดรบรางวลชนะเลศจากการ

ประกวด “ถนนสะอาด บานนาอย หนาบานนามอง” ทำใหชมชนมภมทศนทสะอาดขน

ป 2553 ธนาคารขยะและชมชนบานแสนตอมแนวคดในการเพมผลผลตทางการ

เกษตรและการลดคาใชจายในการใชปยเคม จงรวมกนผลตปยนาโนเพอใชในการทำนา ทำให

ไดผลผลตตอไรสงขนและสามารถลดคาใชจายลง ตอมาทางกลมธนาคารขยะบานแสนตอรวมกบ

ธนาคารขยะบานไรออยขยายเครอขายและเปนพเลยงใหบานไหลหน บานนาเวยง และบาน

วงพราวซงอยนอกเขตเทศบาลตำบลเกาะคา ทำใหชมชนไดตระหนกถงปญหาสงแวดลอม รวมกน

อนรกษรกษาสงแวดลอมทางธรรมชาตในชมชน การเกษตรในชมชนเปลยนจากการใชปยเคม

เปนปยอนทรย คนในชมชนมสขภาพทดจากการดแลตนเอง ดแลครอบครว เกดเปนชมชน

เขมแขง มความรกความสามคค และความภมใจในชมชนของตนเอง




จากการดำเนนงานดานการจดการขยะของธนาคารขยะชมชนแสนตอทำใหคนใน

ชมชนมสวนรวมในการชวยกนรกษาสงแวดลอม สามารถลดปรมาณขยะ สามารถสรางรายได

จากขยะ เกดประโยชนในดานตางๆ ในชมชนทงทางดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ดาน

สขภาพทดตอชมชน เกดเปนองคความรในกระบวนการรกษาสงแวดลอม เกดเปนระบบ

เศรษฐกจในชมชน ทำใหชมชนมสขภาวะทดทงทางรางกาย จตใจ สงคมเปนสข มความเออ

อาทร และจากแนวคด “แสนตอโมเดล” ถอวาเปนกระบวนการจดการปญหาสงแวดลอมได

เปนอยางด โดยใชหลกการมสวนรวมของทกภาคสวนอยางแทจรง เปนองคความรทสามารถ

ถายทอดไดอยางเปนรปธรรม

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ธนาคารขยะบานแสนตอมการดำเนนงานทเปนรปธรรมในดานการจดการปญหาสง

แวดลอมในชมชน ดงน

1) สรางความเขาใจเกยวกบความสำคญกบการจดการสงแวดลอม การจดการปญหา

ขยะ เขาใจถงสถานการณปญหาปรมาณขยะทไมสมดลกบพนทของบอขยะทมอยางจำกด และ

การเผยแพรประชาสมพนธความรดานการจดการขยะจากการศกษาดงานทบรษทวงษพานช

และไดรบความรเรองการจดการขยะจากเทศบาลตำบลเกาะคา ทำใหประชาชนเกดการตนตว

กบปญหาสงแวดลอม ชมชนบานแสนตอเปนชมชนนำรองในการคดแยกขยะ และจดตง

ธนาคารขยะบานแสนตอเพอเปนแหลงเรยนรใหกบผสนใจ

2) ประกาศรบสมครสมาชกจากครวเรอนในหมบานแสนตอ มประชาชนสมครเปน

สมาชก จำนวน 55 ครวเรอน ธนาคารขยะบานแสนตอมคณะกรรมการ 2 ชด ไดแกคณะ

กรรมการบรหารงานธนาคารขยะ ประกอบดวยผใหญบานแสนตอเปนประธานโดยตำแหนง ม

ผชวยผใหญบานและคณะกรรมการหมบานแสนตอเปนคณะกรรมการโดยตำแหนงคณะทำงาน

ธนาคารขยะ ประกอบดวยผกอตงเปนผจดการธนาคารขยะและฝายตางๆ คอ ฝายรบซอขยะ

ฝายคดแยกขยะ ฝายการเงน และฝายประชาสมพนธ

3) ใหเทศบาลตำบลเกาะคาอดหนนเงน 10,000 บาท และมการระดมหน 531

หนๆ ละ 10 บาท รวมเปนเงน 15,310 บาท รวมทงไดรบการสนบสนนงบประมาณ จาก

สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) 30,000 บาท และยงไดรบการสนบสนนงบประมาณ

จำนวน 120,000 บาท จากสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ใน

โครงการรวมสรางหมบานพอเพยง และนำเงนทนทไดมาซอวสดอปกรณทเกยวของในการ


ดำเนนงาน มการรบซอขยะ และนำเงนทไดมาคนสสงคม รอยละ 20 มการหกเงนเกบไวทำ

ทนตอ รอยละ 30 ปนผล รอยละ 20 แกสมาชก และเกบไวเปนเงนทนสำรอง รอยละ 30

4) พาไปศกษาดงานทบรษทวงษพานช เทศบาลนครพษณโลก เทศบาลเมองลำพน

โดยไดใหบรษทวงษพานชใหความรแกประชาชนเพมเตม โครงการตนกลาสขาวมาศกษาดงาน

เกยวกบเรองเศรษฐกจพอเพยง กลมธนาคารขยะบานแสนตอเขารวมประกวดและทำกจกรรม

กบโครงการตางๆ นอกจากนยงมการประชมพดคยแลกเปลยนปญหาและระดมความคดเหนถง

แนวทางการบรหารจดการกลมในเวทขวงผญา และไดรบการคดเลอกเปน 1 ใน 6 ของแหลง

เรยนรของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ไดรบเลอกรวมแสดงนทรรศการหลายแหงทว

ประเทศ และจดกจกรรมอบรมเพมเตมใหแกผทสนใจ ทงนแหลงเรยนรธนาคารขยะบานแสนตอ

ไดถอดบทเรยนเรองการบรหารงานธนาคารขยะ เพอถายทอดกระบวนการองคความรดานการ

จดการสงแวดลอมในการแลกเปลยนเรยนร สรางการมสวนรวมและสรางจตสำนกในการ

อนรกษสงแวดลอม

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานของธนาคารขยะบานแสนตอสงผลใหเกดการจดการขยะแบบ

ครบวงจร ประชาชนมความรในการแยกขยะรไซเคล เหนคณคาของขยะเปยกเพอนำไปทำปย

อนทรยทำใหเกดเกษตรอนทรย เกดรายไดจากการแปรรปผลตภณฑจากขยะรไซเคล ชาวบาน

เกดความรกความสามคค เกดสำนกรกทองถน เปนแหลงเรยนรศกษาดงานของคนในและนอก

ชมชน จนไดรบรางวลจากโครงการธนาคารขยะเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 80 ชมชน จด

โดยกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม รวมกบสถาบนการจดการบรรจภณฑเพอสงแวดลอม

สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย ในป2550 ไดรบรางวลสงประดษฐจากของเหลอใชระดบ

จงหวดและระดบภาค ในป 2551, 2552 และ 2553 ไดรบรางวลชนะเลศ โครงการถนน

สะอาด บานนาอย นาบานมอง ในป 2552 เกดกลมแกนนำตางๆ ในการจดการปญหา

สงแวดลอม

4. เงอนไขการนำใช

• สรางจตสำนกใหแกคนในชมชนในการอนรกษสงแวดลอม โดยสรางการรบร

ผลกระทบของปญหาขยะตอประชาชนในพนทและสงแวดลอม




• การสรางการมสวนรวม และสนบสนนการดำเนนงานจากคนในพนททกภาคสวน

ทงผนำชมชน ประชาชน องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานทเกยวของทง

ภายในและภายนอกตำบล เชน คณะกรรมการ การประชมทกเดอน เปนตน

• การสรางมลคาและการเชอมโยงงานแกขยะ ไดแก การซอขยะผานธนาคารขยะ

เปนตน

• การเสรมสรางศกยภาพในการทำงานของแกนนำโดยการศกษาดงานขามพนท

อนรกษปาตนนำลำนำตอน

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายสมคด สรยงค, นายเฉลมเขตร ไชยกาล, นางทพวรรณ เดชฐ, นางนคร

ยะตะโคตร และนางทองพมพ ชยมณ แกนนำแหลงเรยนร

2) เอกสาร (ราง) ขอเสนอนโยบายสาธารณะพนทภาคเหนอตอนบน


คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลนาบว

1. จดเรมตน ทมา ระยะท 1 “ขาดแคลนปาไม” ป 2527 หลงจากการเกดสมปทานปาไม ตำบลนาบว โดยบรษทแสงสร ทำใหเกด

การขาดแคลนปาไมและแหลงหากนของชาวบานทำใหวถชวตซงเคยอยอยางพงพงปาตอง

ลำบาก จนตองเปลยนวถในการประกอบอาชพ เนองมาจากปาไมเสอมโทรมมากจนเกดความ

แหงแลงไมมนำทำการเกษตร จนตองออกไปทำงานรบจางทตางถนตางจงหวดเพอเปนลกจาง

ขายแรงงาน ทำใหครอบครวชาวบานในชมชนประสบปญหาเดอดรอน เกดภาวะหนสน การ

ขาดความอบอนเพราะครอบครวไมไดอยพรอมหนากน รวมถงการเกดปญหายาเสพตดใน

ชมชน และชาวบานตองออกไปหาอาหารและของกนในปาทอยหางไกลออกไปมาก

ระยะท 2 “เกดจดเปลยน” ป 2538 เปนจดเปลยนครงใหญทคนในชมชนตองตระหนกถงปญหาทเกดขนจาก

ภาวะภยแลงทสบเนองมาจากปาเสอมโทรม และหนกลบมารวมมอกนแกปญหา โดยมแกนนำ

ของหมบาน นำปญหาทเกดขนมาพดคย ปรกษาหารอกนกบคนในชมชนเพอหาแนวทางการ

แกไขปญหาทเกดขน ในทประชมเสนอใหมแกนนำหลกททำหนาทขบเคลอนการดแลรกษาปา

ตนนำอยางจรงจง ทำใหเกดกลมอนรกษปาตนนำลำนำตอนขน มการกำหนดเขตปาเพอเปน

พนทในการอนรกษ และมการกำหนดกตการวมกนของคนในระดบตำบล เชน การกำหนด

ระยะเวลาเปดปดปาเพอเขาไปหาผลผลตของปา การกำหนดเขตพนทปาตนนำลำนำตอนดวย

การตดปายบอกเขต เปนตน จากการดำเนนงานกลมดงกลาว ทำใหเกดประโยชนมากมายหลาย

อยาง เชน ประโยชนตอชมชนทอยใกลปาทมแหลงอาหารทหางาย จากการตงกลมอนรกษ

ปาตนนำลำนำตอน และการดำเนนงานกลมทำใหปาไมในเขตปาตนนำลำนำตอนมความอดม

สมบรณมากขน มนำทำการเกษตร คลองนำทไหลมาจากเขามนำไหลตลอดทงป เกดความ

อนรกษปาตนนำลำนำตอน ตำบลนาบว อำเภอนครไทย จงหวดพษณโลก




ชมชนของดนทำใหมพนธไมเลกๆ เกดขนอกมากมาย และชาวบานสามารถหาของกนไดงายขน

เพราะไมตองออกไปหาในปาทไกลออกไป

ระยะท 3 “การตอยอด” ป 2542-ปจจบน จากการดำเนนงานของกลมอนรกษปาตนนำลำนำตอน ทำใหเกด

ผลลพธทดตอคนในชมชนและคนทงตำบล คอปาไมมความอดมสมบรณ มนำทำการเกษตร

และมแหลงหากน ทไมไกลจากชมชน ทางกลมฯ จงมแนวคดในการตอยอดการทำงานกลม

อนรกษปาตนนำลำนำตอนขน โดยการนำเสนอผลงานแลกเปลยนความคดในเวทวชาการ

ชาวบาน เปนการกระตนใหคนในชมชนเกดจตสำนกในการอนรกษปา เกดความหวงแหน และ

รกปาของคนในชมชน และคนในตำบล รวมถงปลกฝงใหเดกและเยาวชนรกและหวงแหนปา

และสงเสรมการเรยนรคณคาของปาดวย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การจดการคน ลกษณะการจดการคน ม 3 ลกษณะ คอ

ลกษณะท 1 การจดใหมแกนนำและคณะกรรมการกลม

การจดการคนของกลมอนรกษปาตนนำลำนำตอน มการจดการทไมยงยาก เพราะ

เปนการทำงานทไมมผลประโยชนตอบแทนใหกบคนททำ โดยเปนการทำงานทมงเนนการสราง

จตสำนกในการอนรกษปาตนนำลำนำตอนและใชประโยชนจากสงแวดลอม มการคดเลอก

แกนนำในการขบเคลอนงานของกลม โดยจดใหมคณะกรรมการกลมอนรกษปาทมาจากการ

คดเลอกของชาวบานในชมชน เพอใหมแกนนำหลกในการขบเคลอนการทำงานของกลม

ลกษณะท 2 การสอสาร และการรบรขอมลของคนในตำบลนาบวมการจดการระบบ

สอสารโดยใชหอกระจายขาวในการประชาสมพนธ และพดคยบอกตอของชาวบานทมบานใกล

เคยงกน

ลกษณะท 3 การพฒนาความรในการจดการงานของกลม มการอบรมเพมศกยภาพ

ของกรรมการและคนในชมชนในการรวมแลกเปลยนเรยนร การจดกจกรรมในหมบาน เชน

การจดอบรมใหความรเรองการจดการปาอนรกษ อปกรณในการดบไฟปา การประชมกรรมการ

และการเขารวมประชมกบเครอขายจงหวด มตวแทนระดบหมบานเขารวมเครอขายตำบลและ

จงหวด และมกรรมการเขาประชมแลกเปลยนเรยนรกบเครอขายนอกพนท

1�0 | ธนาคารความคด

2) การจดการงาน การดำเนนงานของกลมอนรกษปาตนนำลำนำตอนเปนงานทไมมความยงยาก และ

ซบซอนอะไรมากมาย เปนการทำงานทมกลมคน เครอขาย รวมถงหนวยงานตางๆ เขารวม

สนบสนนการทำงาน เพราะเปนการดแลสวนรวมในเงอนไขทตกลงรวมกน โดยประเมนผลลพธ

ไดจากความเปลยนแปลงของปาไมชมชน และเปนการปลกฝงจตสำนกในการอนรกษปาใหกบ

ทกคนทรวมทำกจกรรม

3. ผลผลต ผลลพธ จากการอนรกษทำใหแหลงตนนำมความสมบรณ ชาวบานสามารถใชประโยชนในการ

ทำการเกษตรโดยการลดตนทนการผลตโดยไมเสยคานำมนในการสบนำ มาเปนการวางทอแบบ

กาลกนำ นำมาสการแกปญหาความยากจน ปาไมทอดมสมบรณ มแหลงอาหาร และแหลง

ทรพยากรธรรมชาตเพมมากขน หางาย และอยใกลชมชน ทกคนสามารถเขาไปหาอาหาร หรอ

ทรพยากรตางๆ ได เชน ไมไผนำมาจกสาน เปนของใชในครวเรอน และเปนการปองกนการ

พงทลายของดนเชงเขา เนองจากมตนไมตนหญาทสมบรณ จากการอนรกษปาสงผลใหปาไมม

ความอดมสมบรณ ทำใหมตนไมเลกใหญทสามารถชะลอการไหลของนำปาในชวงฤดฝน ม

อาสา และมระบบการเฝาระวงและควบคมปองกนไฟปา นอกจากนการทำงานของกลมทเกด

ผลประโยชนตอชมชน และคนในชมชน ทำใหมหมบานอนๆ ในตำบลสนใจทจะเขารวม

อนรกษปาชมชนของตนเอง จงเกดเครอขายอนรกษปาชมชน 11 หมบาน

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางจตสำนกใหคนในชมชนและคนในตำบลเกดความรกปา หวงแหนปาไม

2) การสรางการมสวนรวมของคนในชมชนในการรวมกนอนรกษรกษาปาตนนำลำนำ

ตอนใหมความอดมสมบรณ

3) กระบวนการเรยนรรวมกนของคนในชมชน รวมถงเดกและเยาวชน ทสามารถ

ถายทอดความรเรองการอนรกษปาใหรวมกนสบสาน

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนร อนรกษปาตนนำลำนำตอน

ธนาคารความคด | 1�1



คณะผถอดบทเรยน นกวชาการเทศบาลตำบลปรก

1. จดเรมตน ทมา เทศบาลตำบลปรก มการจดการสงแวดลอมชมชนแบบมสวนรวม โดยเฉพาะการ

จดการขยะ ทมการจดการขยะ 3 ระดบ กลาวคอ การจดการทตนทาง กลางทาง และปลายทาง

เพอทจะกาวไปสการจดการขยะฐานศนยในอนาคต ดงน

การจดการทตนทาง ใชวธการสรางความรความเขาใจ ดวยการพฒนาความรของ

แกนนำและประชาชนใหสามารถเกดพนทในการอธบายแลกเปลยน

การจดการทกลางทาง เมอทกคนรจกการคดแยกขยะในเบองตน และสรางขยะท

เหนวาสามารถทจะนำกลบมาใชใหมไดนนใหกลบมคณคามราคาขนมาได สงไหนทขายได ก

ขายไป หากประชาชนในชมชนเหนวาขยะบางประเภทเมอแยกแลวไมรจะเอาไปไหนกจะได

ชวยกนรณรงคสงเสรมใหนำมาเขาสระบบธนาคารขยะ

การจดการทปลายทาง คอ การจดการขยะทโรงผลตปยหมกชวภาพเทศบาลตำบล

ปรกซงเปนการตอบสนองนโยบายของเทศบาลตำบลปรกในการจดการสงแวดลอมชมชนแบบ

มสวนรวมของทกฝาย โดยเลงเหนความสำคญของการจดการขยะในชมชน เพอนำขยะ

ประเภทขยะอนทรยไปใชในการทำปยหมกชวภาพและนำหมกชวภาพ ซงเทศบาลตำบลปรกได

มโครงการผลตปยหมกชวภาพไวรองรบขยะอนทรย

โรงผลตปยหมกชวภาพเทศบาลตำบลปรก กอสรางเมอป 2549 งบประมาณทงสน

1,425,000 บาท ขนาดพนทกวาง 10 เมตร ยาว 20 เมตร ตงอยในสถานทจดเกบขยะ

มลฝอยเทศบาลตำบลปรก บานตะเคยนเภา หมท 4 ตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เรมตนขนจากการทเทศบาลตำบลปรกมองเหนถงปญหาดานสงแวดลอม โดยเฉพาะ

ปญหาขยะทพบวา ททงขยะชมชนบนเนอทกวา 8 ไร ไมสามารถรองรบปรมาณขยะทเพมขน

โรงผลตปยหมกชวภาพเทศบาลตำบลปรก เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา


ในแตละวน จงหาแนวทางในการปองกนการเกดขยะทเพมขน โดยการสรางโรงผลตปยหมก

ชวภาพเพอรองรบการดำเนนงานกจกรรมในพนท ซงการดำเนนงานเพอใหไดมาซงการสราง

โรงผลตปยหมกชวภาพนนใชวธการดงตอไปน

• ประชมหารอรวมกนระหวางแกนนำชมชนและคณะกรรมการชมชน เพอหา

แนวทางในการรองรบการจดการขยะทปลายทาง

• ใชแบบสอบถามเพอสอบถามความตองการของคนในชมชน โดยผานกจกรรมการ

เคาะประตบาน

• วางแผนงบประมาณบรรจไวในแผนพฒนา 3 ป และจดตงงบประมาณในเทศบญญต

• เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา หนนเสรมในเรองกำลงคนท

ทำงานประจำโรงปย องคความร วสดอปกรณ รวมถงการเพมศกยภาพแหลง

เรยนร เนองจากโรงปยของเทศบาลตำบลปรก มการดำเนนงานภายใตการกำกบ

ดแลของเทศบาลตำบลปรก และยงเปนฐานการเรยนรตามโครงการเครอขายชมชน

ทองถนรวมขบเคลอนสตำบลสขภาวะ

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดแหลงแลกเปลยนเรยนรเรองการผลตปยหมกชวภาพ นำหมกชวภาพ ใหแก

คนในชมชนและผทสนใจ

2) คนในชมชนเหนคณคาของขยะ โดยเฉพาะขยะอนทรยซงสามารถนำมาสราง

“มลคา” ได

3) ประหยดงบประมาณของเทศบาล เนองจากเทศบาลตำบลปรกไดนำปยหมก และ

นำหมกมาใชในกจกรรมของเทศบาล เชน ปรบภมทศนภายในเขตเทศบาล

4) เกดการตอยอดความคดใหแกคนรนหลง รวมถงปลกฝงใหเดกมวนยในการทงขยะ

ดแลสงแวดลอมในชมชน

5) เกดทศนคตทดในการดแลสงแวดลอม กอใหเกดการมสวนรวมจากการใชทรพยากร

ตางๆ ทเปนผลทางออมจากการกำจดขยะ ยงสงผลใหเกดกลมกจกรรมตางๆ ซงนำทรพยากร

ดงกลาวมาใชใหเกดประโยชน




4. เงอนไขการนำใช 1) ผบรหารจะตองมนโยบายเรองการจดการขยะและนำนโยบายดงกลาวมาใชอยาง

ชดเจน

2) การสรางการมสวนรวมของคนในชมชน

3) ตองมเจาหนาทรบผดชอบหลกในโครงผลตปยหมกชวภาพ

4) องคกรปกครองสวนทองถนวางแผนงบประมาณ บรรจไวในแผนพฒนา 3 ป และ

จดตงงบประมาณในเทศบญญตเพอสนบสนนการดำเนนงาน การสรางโรงเรอนและอปกรณ

เชน เครองบดปย เครองผสมปยเครองอดเมด

บรรณานกรมและบคลานกรม นางสาวนชร แอหลย เทศบาลตำบลปรก 08-4189-6529


1. จดเรมตน ทมา ตำบลทาศาลา อำเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ประสบปญหาเรอยนต

คราดหอยททำประมง ทำลายลางทรพยากรทางทะเลและชายฝงบรเวณอำเภอทาศาลามาเปน

เวลานาน เรอคราดหอยลายเปนเรอประมงพาณชยขนาดใหญททำลายลางมากชนดหนง มการ

ใชตะแกรงขนาดใหญไถคราดลงไปในหนาดน ครงละ 15 ซม. จนถงเกอบ 1 เมตร ยงลงลกจะ

พบหอยลายตวใหญ ทำใหมการออกประกาศตามกฎหมายประมง เรองหามคราดหอยลาย

ซงมขอหามทำการประมงในเขต 3,000 เมตร หามเรอยาวเกน 18 เมตร หามซคราดตำกวา

1.2 ซม. หามคราดหอยลายกวางมากกวา 3.5 ซม. ปากคราดหอยหามเกน 10 ซม. และใน

แตละลำหามมซคราดเกน 3 อน

จากกฎหมายดงกลาว พบวา เรอคราดหอยลายแทบทกลำมซคราดนอยกวา 1.2 ซม.

แตหากถกจบตามกฎหมาย ทไมใชกรณในเขต 3,000 เมตร เรอเหลานมกจะแคถกปรบ อก

ทงหากพบวาเปนเรอเชาตองปลอยภายใน 48 ชวโมง เมอปลอยออกไปกจะกลบมาทำความผด

ซำอก เปนวงจรอยางนมาเกอบ 20 ป

จากปญหาในหลายปทผานมา เครอขายชาวประมงพนบานอาวทาศาลา อบต.

ทาศาลา จงตองจบมอเพอหาทางออก และไดรวมมอกบทกๆ หนวยงาน ภายใตนโยบาย

สาธารณะแบบมสวนรวม ในชอ “สมชชาประเดนการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน”

ภายใตการสนบสนนงบประมาณ ในการดำเนนการของสำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

(สช.) ทงภาครฐ ภาควชาการ ภาคทองถน ภาคชมชน และ อบต. โดยมสมาคมดบบานดบเมอง

เปนกลไกกลางในการประสานงาน ทางคณะทำงานไดรวมผลกงานนโยบายสาธารณะ ดวย

การทำงานดานสอ และการออกขอบญญตทองถน โดยไดยกรางและเปดเวทระดบตำบล 6 ครง

ขอบญญตทองถนตำบลทาศาลา อนรกษชายฝงทะเลแหงแรกของไทย

ตำบลทาศาลา อำเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการโครงการขบเคลอนเมองนครสจงหวดนาอย




เวทระดบจงหวด 2 ครง และเวทประชาพจารณ 1 ครง ภายใตการมสวนรวมของทกภาคสวน

เมอวนท 30 กนยายน 2552 ไดเปดประชมสภาองคการบรหารสวนตำบลทาศาลาขน โดยได

รบเสยงสนบสนน 29 เสยงจาก 30 เสยง ทงนประธานสภางดออกเสยงโดยมารยาท และ

ทงหมดคอความสำเรจของการออกขอบญญตทองถนทางทะเลแหงแรกของไทย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) กระบวนการอนรกษชายฝงทะเลสการออกขอบญญตทองถน เครอขาย

ชาวประมงพนบานอาวทาศาลาไดสรางกระบวนการอนรกษ และใชประโยชนจากทรพยากร

ทางทะเลและชายฝงอาวทาศาลาอยางตอเนองทงในรปแบบการอนรกษ การใชประโยชน การ

จดทำกลมเศรษฐกจ และนำมาสการจดทำขอบญญตทองถนเพอแกไขปญหาประมงทำลาย

ลางในระยะยาว ดวยการรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถน ซงทำใหการจดการปญหา

ความขดแยงในการทำประมงทำลายลางแกไขปญหาไดดวยความรวมมอจากชมชนและ อปท.

โดยมกระบวนการอนรกษชายฝงทะเล มหลายรปแบบ ดงน

1.1) กำหนดชนดเครองมอ ขนาดเครองมอทำการประมง และกำหนดเขตพนท

การทำประมงชายฝง เครองมอประมงทมปญหาคอ ลอบป เรอคราดหอยลาย

จงมการศกษาขอมลทางวชาการรองรบเพอทำประกาศจงหวด ตามมาตรา

32 แหงพระราชบญญตประมง พ.ศ.2490 กรณของลอบป กำหนดขนาด

ตาของลอบมากกวา 3 นว เพอไมใหตดปขนาดเลก กรณของเรอคราด

หอยลาย หามทำการประมงหอยลาย โดยการคราดอยางเดดขาด ในเขต

พนท 12 ไมลทะเลจากฝง เนองจากสงผลกระทบตอระบบนเวศและ

เครองมอประมงพนบานของชมชน

1.2) กำหนดมาตรการดานการอนรกษทรพยากรสตวนำในชวงวางไขและ

เลยงตวในวยออน ดวยการปดอาวในชวงปลาทวางไข ตงแตกลางเดอน

กมภาพนธ-กลางเดอนพฤษภาคม โดยเรอทมขนาดความยาวมากกวา 14

เมตร หามทำการประมงในเขต 5,400 เมตร หรอในเขตทกำหนด และจด

ทำประกาศจงหวด ตามมาตรา 32 แหง พ.ร.บ.ประมง พ.ศ.2490

1.3) ชมชนดแลบรหารจดการทรพยากรสตวนำทสมควรอนรกษและใกลสญพนธ

โดยทำการประมงอยางระมดระวงในกรณของปลาโลมา ซงหากนในพนท

อาวทาศาลา และในอำเภอขนอม สชล และพนทใกลเคยง

1�� | ธนาคารความคด

1.4) สรางปะการงเทยม ใหเปนทอยของสตวนำตามความเหมาะสมของศกยภาพ

แตละพนท ดวยการสรางปะการงเทยมแบบลกเตาปนซเมนตในแนวเขต

3,000 เมตรของชายฝงจงหวดนครศรธรรมราช

1.5) ปลกปาชายเลนตามชนดพนธทเหมาะสมตามแนวชายฝง ในพนทเหมาะสม

และมศกยภาพเพอเปนแนวกนชนธรรมชาต แหลงเลยงสตวนำวยออน

และการใชประโยชนแบบปาชมชนตอไป โดยปลกปาชายเลนแบบสมรม

หลายๆ ชนด

2) การจดการองคกรชมชน เสรมสรางชมชนตนแบบประมงชายฝงทเขมแขง จากกรณ

ชมชนบานในถง บานสระบว แสดงใหเหนวาชมชนสามารถลกขนมาแกไขปญหาการทำประมง

ของตนเอง และพฒนาเปนกลมองคกรชมชนเพอการอนรกษและพฒนาเศรษฐกจของชมชน

อยางนอย 1 กลม/ชมชน ตลอดแนวชายฝงของจงหวด

3) พฒนากลมเศรษฐกจสรางรายไดใหกบชมชน ชมชนพฒนากลมเศรษฐกจเพม

ผลผลตของสตวนำ โดยมการสรางกระชงปมาไขนอกกระดอง หากมการจบปมาไขนอก

กระดองทยงมชวต จะนำมาปลอยในกระชงรมฝง เพอใหปมาปลอยไขใหหมดลงสทะเลตาม

ธรรมชาต แนวทางตอไปพฒนาเปนตฟกไขปมาบนฝง มการใหออกซเจน เมอปมาปลอยไขหมด

และฟกเปนตวจงปลอยลกปสธรรมชาต สรางมลคาเพมและแปรรปสนคา ดวยการสรางแพปลา

ชมชน เพอใหชมชนเปนพอคาคนกลางแทนนายทน และแปรรปผลผลตเพอเพมมลคาและ

สรางรายไดแกชมชน

4) สรางกลไกเฝาระวงการทำประมงททำลายลาง ปจจบนมชดเฉพาะกจในการเฝา

ระวงชายฝงทะเล ซงประกอบดวย ชดเฉพาะกจศรวชย อำเภอทาศาลา ชาวประมงพนบาน

อาวทาศาลา และหนวยงานทเกยวของมาสนบสนน ไดแก 5 หนวยงาน คอ กรมประมง กรม

เจาทาและพาณชยนาว กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ทหารเรอ และตำรวจนำ ทาง

อบต.จะสนบสนนคานำมนในการตรวจตรา และเฝาระวงทางทะเลและชายฝง แกเรอเจาหนาท

ทเกยวของทมาประจำการและตรวจตราจบกม

5) การจดการฐานขอมล ในสวนของอาวทาศาลา ตำบลทาศาลา มการเกบขอมล

ความหลากหลายทางชวภาพ และองคกรชมชนทางประมง โดยคณะทำงานพฒนานโยบาย

สาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม จงหวดนครศรธรรมราช โดย สธระ ทองขาว และคณะ

จากงานวชาการพบวา ความหลากหลายของสตวนำในอาวทาศาลา พบสตวนำ 42 ชนด และ

สตวนำหนาดน 21 ชนด ซงถอวามความหลากหลายของระบบนเวศคอนขางมาก เนองจาก

ธนาคารความคด | 1��



อาวแหงนมความอดมสมบรณของปาชายเลน ทองอาวเปนตะกอนเลน ซงเปนแหลงสะสมของ

สารอาหารตางๆ

6) ขอบญญตทองถนเสรมกระบวนการอนรกษของชมชน การมขอบญญต

ทองถนเกดขนจากความพยายามในการจดกจกรรมอนรกษของชมชนมานบ 10 ป กอนหนาน

มการจดตงกลมเพอรวมตวกนจดกจกรรม และเฝาระวงรวมทงกจกรรมการอนรกษตลอดมา

ตลอดจนเปนความรวมมอของชมชนตลอดแนวชายฝง ขอบญญตทองถนทาศาลาจงเปน

ผลจากการบมเพาะของประชาชนไปสการจดทำกฎหมาย กฎหมายทเกดขนจงไมใชเพยงแค

ขอบงคบตามอำนาจ แตหมายถงจตวญญาณของผคนแถบน และจะสงผลใหการบงคบใช

กฎหมายมผลอยางจรงจง

การออกขอบญญตทองถน เครอขายประมงพนบานทาศาลา คณะทำงานสมชชาสขภาพ และองคการบรหาร

สวนตำบลทาศาลา รวมกนออกขอบญญตทองถนตำบลทาศาลา อำเภอทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช “เรองการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน”

โดยนายก อบต.ทาศาลาไดแตงตงคณะทำงานจากหลายภาคสวนเพอยกรางขอบญญต และม

เวทแลกเปลยนเพอปรบปรงรางขอเสนออยางตอเนองถง 8 เวท (เวทระดบตำบล 6 เวท เวท

ระดบจงหวด 2 เวท) และมเวทประชาพจารณขอบญญต 1 เวท

ในการออกขอบญญตทองถน มเจตนารมณอยางชดเจนในการปองกนและการแกไข

ปญหาทงในระยะสนและระยะยาว ภายใตนโยบายสาธารณะและการมสวนรวมของทกฝาย

โดยเนนท 3 จดหลก คอ 1) กระบวนการเฝาระวงแบบมสวนรวม 2) การออกกตกา ขอบญญต

ประกาศจงหวด และ 3) แผนการจดการทรพยากรชายฝง

3. ผลผลต ผลลพธ การเชอมโยงเปนกระบวนการของเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา เพราะในการ

จดทำกจกรรมอนรกษใหความสำคญกบงานเยาวชน และมกจกรรมเชอมกบเครอขายเยาวชน

ในทองถน อกทงการออกแบบการทำงานของกลมเนนการจดการแบบมสวนรวมดวยการใชมต

ของเครอขายในการดำเนนงานทสำคญ อกทงยงเปนกระบวนการทเนนความเขมแขงของชมชน

เชน การจดตงกลมออมทรพย กลมรานคาชมชน กลมเครองมอประมง เพอสรางความมนคง

ดานอาชพและสวสดการ โดยเฉพาะทชมชนบานสระบว ถอวาเปนการออกแบบการจดตงกลม

ทมชอเรยกวา การพฒนาแบบ “สรระชมชน”


เงอนไขการนำใช 1) กำหนดนโยบาย และแผนงาน ในการสนบสนนในการอนรกษชายฝงทะเล

2) ออกขอบญญตทองถนการอนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง

3) สรางการมสวนรวมของคนในชมชนในการเปนกลไกเฝาระวงทางทะเลและชายฝง

4) สรางเครอขายกบกลมทมเปาหมายรวมในการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมทง

ในพนทและนอกพนท

บรรณานกรมและบคคลานกรม 1) โกวทย พวงงาม. การปกครองทองถนไทย. พมพครงท 7 กรงเทพฯ. วญญชน, 2552.

2) ทรงวฒ พฒแกว และจารก ไชยรกษ. คนชวต....ใหทะเล: กระบวนการสมชชา

สขภาพจงหวดนครศรธรรมราช เพอการอนรกษทรพยากรชายฝงอยางยงยน. สำนกสมชชา

สขภาพ สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.), มถนายน 2553.

3) ธเนศวร เจรญเมอง. 100 ป การปกครองทองถนไทย พ.ศ.2440-2550. พมพ

ครงท 6. กรงเทพฯ โครงการจดพมพคบไฟ 2550.

4) นโยบายสาธารณะ ขอบญญตทองถน คนชวตใหทะเลแหงแรกของไทย. วนท 20

มนาคม 2553 (เอกสารอดสำเนา).

5) ประสทธชย หนนวล และคณะ. กอน “กลาย” เปนอน “โหมเราขอกำหนดอนาคต

ตนเอง” จากทองทะเล ส ผนแผนดน: จากคนหาปลาสคนกนปลาทงโลก” เครอขายประมง

พนบาน อ.สชล-อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช ชมชนชายฝงทาศาลา จ.นครศรธรรมราช.

2554.




1. จดเรมตน ทมา การกระจายอำนาจสทองถนในสงคมไทยไดถกผลกดนใหเกดขนมากวาทศวรรษ หลง

จากมรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เปนตนมา จนถงรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 อยางไรกด การ

กระจายอำนาจจากรฐสวนกลางสองคกรปกครองทองถนยงอยในลกษณะเปลยนผาน แมวาจะ

มการตราไวในรฐธรรมนญและมความพยายามของมาตรการการถายโอนภารกจหลายดานส

องคกรปกครองทองถน แตในทางปฏบตนนองคกรปกครองทองถนทงหลายยงไมมความ

มนใจในการบรหารจดการอำนาจดงกลาวใหเปนไปตามหลกการถายโอนอำนาจอยาง

แทจรงทบญญตไวในรฐธรรมนญ

ปจจยสำคญทการกระจายอำนาจสทองถนเปนไปไดเพยงหลกการในรฐธรรมนญ แต

ไมสามารถนำสแนวทางในการปฏบตไดนน เกดจากปญหาความเขาใจและแนวทางการปฏบต

ใหเกดการกระจายอำนาจยงเปนไปในลกษณะการกระจายอำนาจแบบรวมศนย กลาวคอ ยง

เปนไปในลกษณะของการแบงปนอำนาจใหระดบทองถนตามสมควรในการตดสนใจตางๆ

ภายในพนททตนดแล แตทงนอำนาจการตดสนใจและการกำหนดนโยบายตางๆ ยงคงอยท

สวนกลาง หรอยงเปนการกระจายอำนาจภายใต “ภารกจหนาท” โดยกำหนดภารกจหนาท

เฉพาะทชดเจนใหแกองคกรระดบทองถน กลาวคอสามารถตดสนใจ และใชอำนาจหนาท

ภายในขอบเขตของตนไดโดยอสระ แตรฐสวนกลางกยงคงมอำนาจอยเหนอองคกรปกครอง

ทองถนโดยอาศยมาตรการทางกฎหมายเปนกรอบในการควบคมและกำกบบทบาทองคกรฯ

กระบวนการออกขอบญญตทองถน เพอการปฏรประบบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม องคการบรหารสวนตำบลทาเหนอ องคการบรหารสวนตำบลแมวน องคการบรหารสวนตำบลปางหนฝน

คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานมลนธเพอการพฒนาทยงยน ภาคเหนอ (sdf) และกรรมการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตำบลทาเหนอ ตำบลแมวน และตำบลปางหนฝน


กระบวนการกระจายอำนาจดานการจดการทรพยากรสองคกรปกครองทองถนจะ

เปนหนทางแหงการแกไขปญหาการจดการทรพยากรธรรมชาตไดแนวทางหนง ทมความ

จำเปนตองทำใหหลกการกระจายอำนาจเปนไปอยางแทจรง คอการมอบหมายอำนาจในการ

จดการทรพยากรกลบมาสทองถน และสรางกระบวนการมสวนรวมในการจดการทรพยากร

ธรรมชาตของชมชนทองถน ดวยการรเรมแนวคดขยายผลจากพนทตำบลแมทา มาสพนท

ตำบลทาเหนอ และ 20 พนททใหความสนใจ ผานกระบวนการเรยนรพฒนาโครงการในลกษณะ

ของงานวจย เพอทดลองระบบและกระบวนการทจะนำไปสการเรยนร และขยายผลหากประสบ

ความสำเรจ

ดงนน ในระยะเรมตน การดำเนนโครงการรวมกนครงน ความคาดหวงของแตละฝาย

เปนทเขาใจกนวาไมอาจทจะไปสเปาหมายสงสด คอทกทองถนทเขารวมโครงการจะสามารถ

จดทำขอบญญตไดทงหมด หากแตคาดหวงทจะเรยนรซงกนและกนวา “กระบวนการทงหมด

ของนตบญญตจากชมชนทองถน” มเงอนไขทจะตองเตรยมการ เตรยมคน เตรยมความพรอม

เตรยมขอมล ความร ความคด ฯลฯ เปนเบองตน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต พนทเรยนรวาดวยกระบวนการออกขอบญญตทองถน เพอการปฏรประบบการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จากบทเรยนการทำงานทผานมา มพนททยกระดบการ

เรยนรการจดการทรพยากรฯ ไปสการขบเคลอน โดยใชอำนาจทองถน 3 พนทเรยนร ไดแก

1) ตำบลทาเหนอ อำเภอแมออน จงหวดเชยงใหม

2) ตำบลปางหนฝน อำเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม

3) ตำบลแมวน อำเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม

ทงนศกยภาพตนทนพนทเรยนรของแตละพนทมความแตกตางกน พบวา

กรณพนทตำบลทาเหนอ เรองสำคญของการเรยนรอยทกระบวนการขบเคลอนกลไก

การทำงานในการใชอำนาจทองถน ออกขอบญญตวาดวยการจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมตำบลทาเหนอ โดยมคณะทำงานทอาจจะเรยกไดวาเปนผนำทางความคด บอกเลา

เรองราวของพนทไดตงแตเรมกระบวนการ ระหวางการดำเนนงาน สนสดกระบวนการ

และแผนงานของการดำเนนงานพนททจะกาวตอไป

กรณพนทตำบลปางหนฝน เรองการใชอำนาจทองถน ในการออกคำสงองคการ

บรหารสวนตำบลปางหนฝน แตงตงคณะกรรมการตดตามการแกไขปญหาการใชทดน และการ

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยชมชนตำบลปางหนฝน เปนกลไกขบเคลอนการ




ดำเนนงานทงเชงพนท และการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเขามารวมมอประสานการ

ทำงานตอแนวทางการแกไขปญหาการจดการทดนททบซอนกบแนวเขตอทยานแหงชาตแมโถ

สวนกรณพนทเรยนรตำบลแมวน เปนอกกรณหนงของการใชอำนาจทองถน และ

การใชทรพยากรทองถนมาใชสนบสนนการดำเนนงานของชมชนในเรองของการจดการทดน

โดยชมชน และเชอมโยงกบระบบการบรหารจดการทองถนในเรองของการจดระบบภาษ ผาน

กลไกการใชคำสงแตงตงขององคการบรหารสวนตำบลแมวนวาดวยคำสงแตงตงคณะกรรมการ

ตดตาม แกไขปญหาการใชทดนตำบลแมวน

การจดการพนทเรยนร 3 ตำบลจากบทเรยน การดำเนนงานทผานมา พบวา มการ

จดการพนทเรยนรทแตกตางกนตามบรบท ตามสภาพพนท ดงน

1) แกนนำ ผนำความคด คอ นายสองเมอง ตากล, นายประจกศลป บท และนาย

จารวฒน พอทอ

• รเรมศกษาผลการรกษาปาไมในพนทลำหวยเลกๆ แลวจงนำไปขยายแนวคด

ในการแลกเปลยนจนเกดการรกษาปาในทกหมบาน

• รเรมตดตามสถานการณการประกาศพนเขตอทยานแหงชาตแมตะไคร ทมผล

กระทบกบชมชน

• ชกชวนชมชนตางๆ เขารวมรณรงคผลกดน (ราง) พ.ร.บ.ปาชมชน

• ผลกดนใหกรรมการปาชมชนเขารวมนโยบายแกไขความยากจนดานทดน

ศตจ.ปชช.

• ประสานความรวมมอกบ อบต.ทาเหนอ เพอรวมกนสรางอำนาจทองถนใน

การจดการทรพยากร ดน นำ ปา ผานขอบญญตฯ

2) ผรวมพฒนา คอ เครอขายปาชมชนตำบลทาเหนอจากหมบานตางๆ

• รวมจดเวทสรางความเขาใจกบชมชนในการทำกจกรรมตางๆ จนไดรบการ

สนบสนน

• รวมจดเกบขอมลทเกยวกบการจดการทรพยากร เพอนำไปบนทกเปนฐานขอมล

• รวมกนจดประชาคมเพอกำหนดกฎเกณฑการปองกน ฟนฟ ใชประโยชน จาก

ฐานทรพยากร

3) ผสนบสนน คอ

• องคการบรหารสวนตำบลทาเหนอ โดยนายนกร เตจะแยง, นายผดง โพน

เมองหลา และนายวสนต ปญญากาศ


(1) ตดสนใจใหการสนบสนนการจดทำขอบญญตฯ

(2) เปนผรวมกระบวนการ และมประสบการณตรงจากการพฒนาขอบญญตฯ

จนสามารถประกาศใช

(3) โดยอาศยบทบญญตแหงรฐธรรมนญ อำนาจหนาทตามกฎหมายสภา

ตำบลและองคการบรหารสวนตำบล และกรรมวธออกขอบญญตฯ ตาม

พ.ร.บ.วาดวยการเขาชอเสนอออกขอบญญตทองถน พ.ศ.2542 รวมถง

การดำเนนการเมอขอบญญตฯ มผลบงคบใช

• หนวยงานตางๆ ในพนททใหการสนบสนน ไดแก คณะนตศาสตร มช.

โครงการหลวงทาเหนอ อทยานแหงชาตแมตะไคร หนวยจดการตนนำแมทา

โรงเรยนทาเหนอวทยา วดแมตะไคร

(1) รวมใหคำแนะนำในการพฒนาขอบญญต

(2) รวมบรณาการแผนยทธศาสตรประกอบการบงคบใชขอบญญตฯ ในพนท

3. ผลผลต ผลลพธ บทเรยนพนทเรยนร 3 พนท ตำบลทาเหนอ ปางหนฝน และแมวน จะเปนพนทเรยน

รทขยายผลไปสชมชน หนวยงานตางๆ ทงในพนท และภาคเครอขายอนๆ กตาม กระบวนยงอย

ขนตนของการทำงาน ทจะกอเกดมรรคผลตอคนในชมชน ครอบครว ชมชน สงคมและเครอขาย

อยางไรกตาม ผลทเกดขนจากการดำเนนงานและสรปบทเรยนรวมกน นนคอ

1) เกดพลงชมชนในหลายรปแบบ ชมชนเกดการเปลยนแปลงความคด ความร

ความเขาใจถายทอดพฒนาการเรยนรไปสพฤตกรรมตางๆ ของคนในสงคมได

2) ความทนสมยของระบบขอมล และการเขาถงภาคประชาชน เกดการยอมรบ

ความรวมมอของทกฝาย

3) สรางการมสวนรวมในการแกไขปญหา หรอการจดการกบเงอนไขตางๆ บางพนท

จากเวทสรปบทเรยน ประสบการณตำบลทาเหนอในการสรางความตระหนกและสรางการม

สวนรวม พบวา

4) บทเรยนประสบการณตรงในการใช พ.ร.บ.วาดวยการเขาชอเสนอขอบญญต

ทองถน พ.ศ.2542 รวมกบองคกรปกครองสวนทองถนในพนท




4. เงอนไขการนำใช 1) สรางรปธรรมการจดการทดนโดยใชกระบวนการออกขอบญญตทองถนเปน

เครองมอ ผานการสรางใหเกดเวทปรกษาหารอของชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน

2) การสนบสนนใหเกดการออกขอบญญต/เทศบญญตขององคกรปกครองสวนทอง

ถนทเกยวของกบการจดการทดน ทอยอาศยและทรพยากร

3) องคกรปกครองสวนทองถนเสรมสรางพลงประชาชน โดยหนนเสรมแกนนำภาค

ประชาชนในการจดการกบปญหา ในการสรางเวท โอกาสในการพดคยแลกเปลยนเรยนร และ

ดำเนนกจกรรมโดยอาศยอำนาจตามกฎหมายในการออกขอบญญต

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำวทยากรแหลงเรยนรองคการบรหารสวนตำบลทาเหนอ องคการบรหารสวน

ตำบลแมวน องคการบรหารสวนตำบลปางหนฝน


คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลบางกด

1. จดเรมตน ทมา จดเรมตนของแหลงเรยนรการกำจดขยะอนทรยโดยใชไสเดอนดน เกดขนในป 2551

โดยอาจารยพรทพย วงศพยคฆ ไดจดตงชมรมรกษสงแวดลอมขนภายในโรงเรยนผาณตวทยา

มสมาชกเรมแรกเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน-ตอนปลายทมจตอาสารกธรรมชาต

จำนวน 20 คน นโยบายหลกของชมรมรกษธรรมชาตคอ การอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม

ภายในโรงเรยน การจดกจกรรมจตอาสา เชน การปลกตนไม การเกบขยะ การคดแยกขยะ

เปนตน ลวนเปนกจกรรมทเปนประโยชน อกทงชวยปลกฝงจตสำนกทดใหกบนกเรยนในดาน

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตอมาในป2552 นกศกษาจากจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดจดโครงการคายอาสา

พฒนา ณ โรงเรยนผาณตวทยา โดยประสานงานผานองคการบรหารสวนตำบลบางกรด

เพอทำการสาธตวธการกำจดขยะใหกบนกเรยน และชาวบานในพนทดวยวธการตางๆ หนงใน

นน คอ วธการใชขยะอนทรยในทองถนมาเปนแหลงอาหารใหกบไสเดอนดน เพออาศย

กระบวนการยอยสลายทางชวภาพจากไสเดอนดนในการเปลยนรปขยะอนทรยทไรประโยชนให

กลายเปนปยอนทรยทมประสทธภาพ ทงในรปแบบนำหมกชวภาพ และปยมลไสเดอนสำหรบ

ผสมดน จากการจดกจกรรมคายอาสาดงกลาว ทำใหนกเรยนและชาวบานในตำบลบางกรด

เกดความสนใจทจะนำแนวคดการกำจดขยะนมาประยกตใชใหเกดประสทธผลทเปนรปธรรม จง

ขอประสานความรวมมอระหวางโรงเรยนผาณตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย และหนวยงาน

ราชการสวนทองถน (องคการบรหารสวนตำบลบางกรด) เพอดำเนนโครงการกำจดขยะ

อนทรยโดยใชไสเดอน ประกอบกบในป 2553 สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

(สสส.) ไดเลงเหนความสำคญของการพฒนาตำบลสขภาวะ และจดสรรงบประมาณสวนหนง

ใหกบองคการบรหารสวนตำบลบางกรดในการบรณาการองคความรในทองถนใหเกดผล

สมฤทธ ทำใหกลมเรยนรการกำจดขยะอนทรย โดยใชไสเดอนนเกดขนอยางเปนทางการ

กลมเพาะเลยงไสเดอน ตำบลบางกด อำเภอบานโพธ จงหวดฉะเชงเทรา




เรมแรกอาจารยพรทพย (ประธานกลมเรยนร) ใชหองชมรมรกษสงแวดลอมเปน

สถานทในการเพาะเลยงไสเดอนดน อาหารหลกของไสเดอนเหลาน คอ ขยะอนทรยภายใน

โรงเรยน ซงสวนใหญเปนเศษอาหารทเหลอจากโรงอาหาร นอกจากนไดเปดรบขยะอนทรย

และเศษอาหารจากชาวบานในพนทดวย อยางไรกตามดวยขอจำกดของสถานท ทำให

กระบวนการเลยงไสเดอน และการผลตนำหมกชวภาพไดผลไมดเทาทควร เนองจากสภาพหองท

คบแคบและอบชน มกลนเหมน ทำใหไมสามารถขยายแพรพนธไสเดอนได ดงนนเมอตนป 2554

แหลงเรยนรนจงขอความรวมมอจากนกศกษาจฬาลงกรณมหาวทยาลย และของบประมาณ

จากองคการบรหารสวนตำบลบางกรด เพอสรางโรงเรอนเพาะเลยงไสเดอนจากขยะอนทรยทม

สภาพแวดลอมเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของไสเดอน และสามารถผลตนำหมกชวภาพ

และปยมลไสเดอนทไดผลดอยางมาก ซงกลมเพาะเลยงไสเดอนมเปาหมายเพอ

1) พฒนาเปนแหลงเรยนรในทองถน แหลงศกษาดงานทมประสทธภาพ พฒนาเปน

รปธรรมอยางยงยน

2) ชวยกำจดขยะอนทรยภายในครวเรอนและชมชนไดดวยตนเอง

3) ปรบปรงโครงสรางและเพมความอดมสมบรณใหกบดน ในการนำไปใชประโยชนดาน

เกษตรกรรมของประชาชนในพนท

4) ผลตนำหมกมลไสเดอน และปยมลไสเดอนทมประสทธภาพ สามารถประยกตใช

ในการเปนอาหารโปรตนสำหรบเลยงสตว

5) สรางรายไดเสรมใหกบนกเรยนทเขารวมกจกรรม สำหรบใชเปนทนการศกษา

6) เปนแนวทางการประกอบอาชพของประชาชนในอนาคต เชน ธรกจเพาะเลยงไส

เดอน นำหมกมลไสเดอน ปยมลไสเดอน เพอใหประชาชนสามารถพงพาตนเองอยางยงยน

7) ชวยรกษาสงแวดลอม ลดภาวะโลกรอน โดยการยอยสลายขยะอนทรยใหกลาย

เปนปยธรรมชาต สามารถใชไสเดอนดนเปนดชนชวดดานพษวทยาในสงแวดลอม

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) แตงตงคณะกรรมการการจดการคนของแหลงเรยนรการกำจดขยะอนทรยดวย

ไสเดอน แบงออกเปนได 3 สวน คอ ผอำนวยการโรงเรยนผาณตวทยา อาจารยทปรกษาแหลง

เรยนร นกเรยนในชมรมรกษสงแวดลอม


(1) ผอำนวยการโรงเรยนผาณตวทยา มบทบาทหนาทในการสนบสนนสถานท

วสดอปกรณ แหลงเงนทน ชองทางดานการเผยแพรความรสสงคม เพอให

แหลงเรยนรสามารถดำเนนการ และพฒนาใหเกดประสทธผล เกดความ

ตอเนองและยงยน

(2) อาจารยทปรกษาแหลงเรยนร (อาจารยพรทพย วงศพยคฆ) มบทบาท

หนาทในการใหคำปรกษา ความรทางวชาการ แกไขปญหาและอปสรรคท

เกดขนในระหวางการดำเนนงาน อกทงเปนผขบเคลอนแหลงเรยนรสสงคม

ภายนอกผานการจดนทรรศการวชาการเพอเผยแพรความรทงในระดบ

ตำบล อำเภอ และจงหวด

(3) นกเรยนในชมรมรกษสงแวดลอม ระดบมธยมศกษาตอนตน-ตอนปลาย

โรงเรยนผาณตวทยา ซงเปนผดำเนนกจกรรมตางๆ ในแหลงเรยนร ตงแต

เปนผจดหาแหลงอาหาร เพาะเลยงไสเดอน ผลตนำหมกมลไสเดอน ปยมล

ไสเดอน ออกแบบผลตภณฑเพอจำหนายแกทองถน อกทงเปนวทยากรให

ความรในดานการกำจดขยะอนทรยใหกบผทมาศกษาดงาน รวมจดนทรรศการ

และนำเสนองานนอกสถานท โดยมการสบสานแนวคดวธการจากรนพส

รนนองเพอใหเกดความยงยน

2) บรหารจดการขอมลของแหลงเรยนรการกำจดขยะอนทรยดวยไสเดอน ประกอบ

ดวย

(1) การนำความรทไดรบในดานการกำจดขยะอนทรยมาบรณาการ และ

ประยกตใชใหเหมาะสมกบสภาพทองถนของตนเอง โดยการปรบปรง

ขอผดพลาด จากปญหาอปสรรคทเกดขนอยางตอเนอง จนกระทงสามารถ

ดำเนนการไดจรง และขยายเครอขายใหกบประชาชนในทองถนทเปนสมาชก

ไดนำไปปฏบต

(2) นกเรยนทำการจดบนทกขอมลอยางเปนระบบ ไดแก ปรมาณนำทรดใหกบ

ไสเดอนดน/วน อณหภม ความชนของดน ลกษณะประเภทของอาหารทนำ

มาเลยงไสเดอน เพอสงเกต ควบคมผลลพธทเกดขน ซงกคอการควบคม

คณภาพของนำหมกมลไสเดอนใหมประสทธภาพ ไมเขมขนหรอเจอจางจน

เกนไป




(3) การจดทำสอประชาสมพนธแหลงเรยนรทงในรปแบบโปสเตอร แผนพบ

เอกสารการบรรยายใหแกบคคลทสนใจไดเรยนร ศกษาดงาน

3) แสวงหาทรพยากรทน/เงน ถอเปนปจจยทสำคญในการบรหารจดการ การลงทน

ของแหลงเรยนรการกำจดขยะอนทรยดวยไสเดอน เนองจากการดำเนนงานในทกขนตอนตอง

ใชงบประมาณในการจดหาวสด อปกรณสำหรบการเพาะเลยง และบรรจผลตภณฑเพอการ

จำหนาย ในเบองตนการจดการทรพยากรทนของแหลงเรยนร จำแนกเปน 4 สวน คอ

• งบประมาณลงทนจากชมรมรกษสงแวดลอม โรงเรยนผาณตวทยา สำหรบใช

ในการขบเคลอนแหลงเรยนร

• งบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานทองถนอนๆ ท

ใหการสนบสนน สำหรบเปนคาปรบปรง ดแลรกษาโรงเรยน และการดำเนน

กจกรรมอนๆ ของแหลงเรยนร

• งบประมาณจากการจำหนายผลตภณฑนำหมกมลไสเดอน และปยไสเดอน

สำหรบนำมาใชในการจดซอวสดอปกรณ แหลงอาหารเพอตอยอดการดำเนนงาน

ของแหลงเรยนร

• เงนบรจาคจากผทมาศกษาดงาน และจากการจดงานนทรรศการ สำหรบเปน

ผลตอบแทนใหกบนกเรยนทเปนสมาชก และนกเรยนทเขารวมกจกรรม

4) เรยนรการจดการงานของแหลงเรยนรการกำจดขยะอนทรยดวยไสเดอน มดงน

• การเพาะเลยง และขยายพนธไสเดอน โดยการเลยงพอแมพนธในวสดปลกท

เหมาะสม คอ ดนทสะอาด มความพรนสง ใบไม ขวว และนำ เพาะเลยงเปน

ระยะเวลาประมาณ 1-2 เดอน จะไดปรมาณไสเดอนทมากขน จากนนจงแบง

จำนวน เพอนำไปยอยสลายขยะอนทรย

• การกำจดขยะอนทรย โดยนำไสเดอนทแพรขยายพนธแลวมาทำการยอย

สลายขยะอนทรย ซงสวนใหญเปนเศษพช ผก ผลไมทไมมรสเปรยว เนองจาก

ความเปรยวจะทำใหคาความเปนกรดเปนดางของดนเปลยนแปลงไป และเกด

พษตอไสเดอนได ดงนนจงตองมการคดเลอกแหลงอาหารทเหมาะสมตอ

ไสเดอน ระยะเวลาการยอยสลายขนกบปรมาณขยะอนทรย ทำการยอยสลาย

จนกระทงเศษอาหารกลายเปนเมดดนรวนๆ กอนเลกๆ ซงจะกลายเปนปย

มลไสเดอนในทสด

• การรดนำ ดำเนนการในระหวางการยอยขยะ เพอใหเกดความชนเพยงพอท

ไสเดอนสามารถดดซมสารอาหารไปใชประโยชนตอไป ผลทไดจากการรดนำ


ทำใหเกดนำชะดน มลไสเดอน และเศษอาหารทยอยแลว เกดเปนนำหมกมล

ไสเดอนทมประสทธภาพ

• การแบงหนาทการบรหารจดการของนกเรยนทเปนสมาชกของแหลงเรยนร

โดยจดเวรผลดเปลยนกนเพอรดนำใหกบไสเดอน การจดบนทกลกษณะการ

เปลยนแปลงทเกดขน การจดหาและคดเลอกแหลงอาหาร การเปลยนดนให

กบไสเดอนประมาณ 1 ครง/เดอน เพอลดจำนวนการตายของไสเดอน

เนองจากการหมกหมมของเศษอาหารทไมสามารถยอยสลายได

• การจดหาบรรจภณฑ ไดแก ขวดนำพลาสตกทเหลอใชในครวเรอน ชมชน

เพอใชเปนบรรจภณฑของนำหมกมลไสเดอน เปนการนำวสดทเหลอใชกลบ

มาใชใหม (Reuse) ทำใหเกดการคดแยก ลดขยะพลาสตกในชมชนไดอกทาง

หนง

• การจดทำสอประชาสมพนธแหลงเรยนร ทงในรปแบบ โปสเตอรประชา-

สมพนธ แผนพบ เอกสารประกอบการบรรยาย สำหรบใชในการจดนทรรศการ

และเผยแพรแกชมชน นอกจากนไดมการออกแบบฉลากผลตภณฑของแหลง

เรยนรดวย

• การขยายเครอขายสมาชก โดยเนนประชาชนในทองถนทตองการลดปรมาณ

ขยะในครวเรอน มใจรกสงแวดลอม และเพมรายไดเสรมใหกบตนเอง

• การจำหนายและจดหาตลาด ผลตภณฑทมการจำหนาย ไดแก นำหมกมลไส

เดอน ปยมลไสเดอน ชดวสดเพาะเลยงไสเดอนสำหรบการนำไปปฏบตเองใน

ครวเรอน

3. ผลผลต ผลลพธ นำหมกมลไสเดอน ปยมลไสเดอน (ดนทเปนเมดรวนซย สำหรบใชเปนหวเชอในการ

ผสมกบวสดปลกทางการเกษตร) ชดวสดเพาะเลยงไสเดอน (ใหแกประชาชนทเปนสมาชกนำ

ไปปฏบตในครวเรอนของตน) พฒนาเปนแหลงเรยนร สถานทศกษาดงาน ลดปรมาณขยะ

อนทรยในทองถน เกดการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเกดเครอขายสมาชก

ภายนอกแหลงเรยนร ชวยเพมผลผลตทางดานการเกษตร การเพาะเลยงสตวนำ




4. เงอนไขการนำใช 1) ความสามคค ความมงมน ขยน อดทน และเจตคตทดในการอนรกษทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมของอาจารย นกเรยน และสมาชกในแหลงเรยนร

2) นโยบายการสนบสนน สงเสรม พฒนา และเผยแพรผลงานสสงคมภายนอก

3) ความยงยนของแหลงเรยนร เนองจากสมาชกสวนใหญเปนนกเรยนในโรงเรยน จง

ควรขยายเครอขายสมาชกสทองถนใหมากขน

4) ชองทางการตลาด ในการจำหนายผลตภณฑทไดจากการเลยงไสเดอน ซงควรม

แหลงรบซอทแนนอนและยงยน สอดคลองกบขดความสามารถในการผลตของแหลงเรยนร

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำวทยากรแหลงเรยนรกลมเพาะเลยงไสเดอน ตำบลบางกด


ผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลดงนอย

1. จดเรมตน ทมา เกดขนใน ป 2548 โดยอาจารยโรงเรยนหนดาษ มแนวคดในการลดปรมาณขยะ

ภายในโรงเรยน โดยจดกจกรรมการเกบขยะ และการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เพมเตมในโครงการสงเสรมสขภาพ ผลทไดจากกจกรรม คอ โรงเรยนสะอาดขน นกเรยนม

จตสำนกทด และมความตระหนกในดานการจดการขยะมากขน ซงเปนการจดประกายความคด

ใหมการพฒนา จดตงโครงการในดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมขน โดยม

เปาหมายเพอสรางจตสำนกทดใหแกนกเรยนในดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ลดปรมาณขยะในโรงเรยนอยางตอเนอง เปนการรกษาสงแวดลอมอยางยงยนและ

ถายทอดองคความร และระบบการจดการอยางยงยนจากนกเรยนรนพสนกเรยนรนนอง เพอ

ใหเกดการพงพาตนเองได

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) แตงตงคณะทำงานโรงเรยนหนดาษ แบงออกเปนได 3 สวน คอ ผอำนวยการ

โรงเรยนหนดาษ อาจารยทปรกษาแหลงเรยนร นกเรยนทเปนสมาชก

2) การบรหารจดการขอมลของแหลงเรยนรการธนาคารขยะ โรงเรยนหนดาษ

ประกอบดวย

(1) การประยกตใชหลกการจดการขยะ 3R (Reduce/Reuse/Recycle)

(2) ระบบธนาคารขยะ นำระบบกลไกพนฐานของธนาคารมาประยกตใหเขากบ

การจดการขยะ โดยมนกเรยนเปนผจดการขอมล

(3) การจดทำสอประชาสมพนธแหลงเรยนรทงในรปแบบโปสเตอร แผนพบ

เอกสารการบรรยายใหแกบคคลทสนใจไดเรยนร ศกษาดงาน

ธนาคารขยะ ในโรงเรยน วดหนดาษ ตำบลดงนอย อำเภอราชสาสน จงหวดฉะเชงเทรา




3) ลงทนของธนาคารขยะ โรงเรยนหนดาษ ในทกขนตอนตองใชงบประมาณในการ

แลกเปลยนขยะเปนมลคาเงน และการจำหนายขยะใหกบรานคาทรบซอ ในเบองตนการ

จดการทรพยากรทนของแหลงเรยนร จำแนกเปน 4 สวน คอ

• งบประมาณลงทนจากโรงเรยนหนดาษ สำหรบใชในการขบเคลอนแหลงเรยนร

• งบประมาณจากสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ใน

การประชาสมพนธ เผยแพร

• งบประมาณจากการจำหนายขยะใหกบรานคาทมารบซอ ใชสำหรบการ

ขบเคลอนกลไกธนาคารขยะ

• เงนบรจาคจากผทมาศกษาดงาน และจากการจดงานนทรรศการ สำหรบเปน

ผลตอบแทนใหกบนกเรยนทเปนสมาชก และนกเรยนทเขารวมกจกรรม

4) กจกรรมจดธนาคารขยะ โรงเรยนหนดาษ โดยมรายละเอยดดงน

• การเกบขยะของนกเรยนทกคนทเปนสมาชก โดยสามารถเกบขยะทงจากบาน

ของตนเอง และขยะทพบภายในโรงเรยน

• การคดแยกประเภทขยะ นกเรยนแตละคนจะทำการคดแยกประเภทขยะ เชน

ขยะพลาสตก ขยะอนทรย ขยะมพษ เพองายตอการจดการและการกำจด

• กลไกธนาคารขยะ การตรวจสอบขยะ การชงนำหนกขยะ การจดทำบญช

และการจายเงน

• การจำหนายขยะใหกบรานคา หรอหนวยงานภายนอกทตองการรบซอ เพอ

นำขยะไปกำจด หรอนำกลบมาใชใหม

• การจดทำสอประชาสมพนธแหลงเรยนร ทงในรปแบบโปสเตอรประชาสมพนธ

แผนพบ เอกสารประกอบการบรรยาย สำหรบใชในการจดนทรรศการ และ

เผยแพรแกชมชน

• การขยายเครอขายสมาชก โดยเนนสถานศกษาในทองถนทตองการลดปรมาณ

ขยะ มใจรกสงแวดลอม และสามารถเพมรายไดเสรมใหแกนกเรยน

3. ผลผลต ผลลพธ • เกดธนาคารขยะทสรางผลเปนรปธรรม

• ลดปรมาณขยะในโรงเรยน ชมชน แลปรมาณขยะทสามารถนำกลบไปใชใหมได

มากขน


• เยาวชนมจตสำนกทดในดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

• นกเรยนมความคดสรางสรรค กลาแสดงออก เกดการมสวนรวม เปนเมลดพนธทด

ในอนาคต

• เกดการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนท

• เกดความรกสามคค มความสมพนธทดระหวางรนพกบรนนองภายในโรงเรยน

4. ปจจยเงอนไขความสำเรจ จากการถอดบทเรยนของแหลงเรยนรธนาคารขยะ โรงเรยนหนดาษ พบวาปจจยหรอ

เงอนไขทจะสงผลใหการพฒนาแหลงเรยนรประสบความสำเรจไดนน ควรประกอบดวย

1) ความสามคค ความมงมน ขยน อดทน และเจตคตทดในการอนรกษทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมของอาจารย นกเรยน และสมาชกในแหลงเรยนร

2) นโยบายการสนบสนน สงเสรม พฒนา และเผยแพรผลงานสสงคมภายนอก

3) ความยงยนของแหลงเรยนร เนองจากสมาชกสวนใหญเปนนกเรยนในโรงเรยน

จงควรขยายเครอขายสมาชกสทองถนใหมากขน

4) การไดมโอกาสไปศกษาดงานกบสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

(สสส.) ทตำบลปากพน อำเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ทำใหสามารถนำแนวคดมา

พฒนา ปรบใชใหเหมาะสมกบแหลงเรยนรของตน

บรรณานกรมและบคลานกรม วทยากรประจำแหลงเรยนร ธนาคารขยะ ในโรงเรยนวดหนดาษ




คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการปฏรประบบสขภาวะตำบลบานควน และอปท.เครอขายเพอ

ชมชนทองถนนาอยตำบลบานควน

1. จดเรมตน ทมา ระยะบกเบก ป 2550 เกดปญหาการบกรกทำลายปาเพอประกอบอาชพ การใชทรพยากรปาอยางร

เทาไมถงการณ กลมแกนนำเลงเหนถงสถานการณทกำลงจะเกดขนในอนาคต จงมวธการ

ปองกนไวตงแตตน และเนองดวยนโยบายของรฐบาลทสงเสรมใหปลกตนไมตามถนนตลอดแนว

โดยทรฐบาลสนบสนนในเรองของจำนวนกลาไมทใชปลก จงทำใหเกดแนวคดในการกอตง

ธนาคารตนไมภายในตำบลบานควนนำ โดยคณะทำงานภาคประชาชนไดปรกษาหารอและเหน

สมควรในการจดตงธนาคารตนไม รวมถงแตงตงคณะกรรมการระดบตำบลและออกกฎระเบยบ

ใชกบธนาคารตนไมทงตำบลบานควน โดยมการจดทำเวทประจำตำบลนำเสนอในเรองปลก

ตนไมในใจคน ซงไดรบการสนบสนนจากหนวยอนรกษและจดการตนนำพะโตะมาเปนผให

ความรความเขาใจ เปนผจดประกายความคดปลกตนไมใชหน ปลกไมใชสอยไดเขามารวมใน

การประชมสญจรตำบล โดยใหแนวคดในเรองปลกจตสำนกใหประชาชนเหนความสำคญของ

ธนาคารตนไม รกษาธรรมชาตและความสมดลทางธรรมชาตใหคงอยตอไป ตอมามการเปดรบ

สมครสมาชกธนาคารตนไม จงไดเกดเปนธนาคารตนไมสาขายอยสาขาแรก คอธนาคารตนไม

สาขาบานชองสะทอน หมท 5 โดยมจำนวนสมาชกเรมแรกจำนวน 50 คน ทางธนาคารตนไม

จะแจกตนไมใหคนละ 9 ตน ไวเพอปลกกนตามแนวแดนเขตสวนเขตบานของตนเอง อกทง

ปลกไวใชประโยชนแลวยงนำไปจำหนายเพอเพมรายไดอกทางหนง กจกรรมหรอหนาทหลกๆ

ของการเปนสมาชกธนาคารตนไม อนไดแกการรวมดวยชวยกนปลกตนไมตลอดแนวรมถนน

สาธารณะ การเพาะพนธกลาไมไวใชในกจกรรมตางๆ นอกเหนอจากนทางธนาคารตนไมยงได

จดตงคณะกรรมการธนาคารตนไมไวเพอการทำงานทเปนระบบมขนตอนในการจดทำ มการ

กำหนดกฎระเบยบขอบงคบ กตกาของกลมไวอยางเปนลายลกษณอกษร หลงจากกอตง

ธนาคารตนไม อบต.บานควน อำเภอหลงสวน จงหวดชมพร


ธนาคารตนไมมาได 1 ป และเลงเหนวาประชาชนใหการตอบรบเปนอยางดใหความรวมมอใน

การทำกจกรรมเพมมากขนเรอยๆ

ในป 2551 ภาคประชาชนไดมแนวคดทจะเผยแพรความรและเพมจำนวนสาขาของ

ธนาคารตนไม โดยการแบงพนทรบสมครสมาชกทอยในพนทใกลเคยงกบสาขาทจดตงใหม

2-3 หมบาน ตอ 1 สาขา มการถายทอดความรในการบรหารจดการของธนาคารตนไม อกทง

ยงมการสงเสรมใหปลกตนไมเสรมแซมไวกบพชเศรษฐกจในพนทของตนเองทครอบครองดแล

มการรบสมครสมาชกเพมจากสาขาทกอตงขนมาใหม ซงไดรบความสนใจจากประชาชนใน

พนทเปนอยางดเพราะไดรบการประชาสมพนธทดจากหลายๆ ฝาย จนทำใหเกดมธนาคาร

ตนไมเพมขนอก 3 สาขา ไดแก หมท 10 หมท 11 และหมท 17 นอกจากการแจกพนธตนไม

ใหสมาชกไปปลกไวตามบานตนเองแลว ทางธนาคารตนไมยงเกดความคดใหมๆ ใหมการรบ

ฝากพนธไม รบแลกพนธไม และรบขายพนธไมอกดวย ซงถอเปนการเพมชองทางการสราง

รายไดเพมของประชาชนในพนทอกทางหนง นอกเหนอจากการประกอบอาชพหลกของแตละ

ครวเรอนแลว และสมาชกยงไดรบพนธไมใหมๆ ทไดรบจากการแลกเปลยนกนภายในกลมนำ

ไปปลกเสรมแซมในพนทสวนของตนเอง ซงพนธไมใหมๆ ทไดรบยงเหมาะแกการเพาะปลกใน

พนทตำบลบานควนอกดวย เชน ไมมะฮอกกาน เหมาะกบการปลกเสรมแซมกบยางพารา

เปนตน

ป 2552 มการตอบรบจากประชาชนในหลายหมบานทตองการทจะเปนสมาชก

ธนาคารตนไม จงมการรวมกลมกน ซงปรากฏวาในปนไดมจำนวนธนาคารตนไมเพมขนมาอก

4 สาขา คอ หมท 1 หมท 16 หมท 12 และหมท 7 อยางไรกด ทางภาคประชาชน และ

คณะกรรมการธนาคารตนไมตำบลบานควนไดมการปรกษาหารอแลวเหนวาตำบลบานควนยง

มธนาคารตนไมไมครอบคลมทวทงตำบล จงมแนวคดทจะขยายสาขาของธนาคารตนไมใหเพม

มากขนจนครอบคลมทงตำบล โดยแกนนำไดเสนอโครงการขยายธนาคารตนไมตอองคการ

บรหารสวนตำบลบานควน เพอของบประมาณสนบสนนเปนจำนวน 25,000 บาท เพอนำมา

จดซอพนธไม อปกรณในการปฏบตงานตางๆ ไดแก ปย ถงดำ และวสดทเกยวของในการจด

ทำใหแกสมาชกในสาขาทจะทำการเปดใหม หลงจากนนไดมขอตกลงรวมกนวาจะมการประชม

แกนนำของธนาคารตนไมแตละสาขาในวนท 25 ของทกเดอน เพอแลกเปลยนเรยนรกน อธบาย

ระเบยบขอบงคบ กฎกตกาของธนาคารตนไมใหแกนนำรบทราบนำไปประชาสมพนธแกสมาชก

เสนอปญหา อปสรรคในการทำงาน ผลการดำเนนงาน เพอชวยกนแกไขปญหาหรออปสรรค

เหลานน




ระยะเตบโต ในป2553 จนถงปจจบน มธนาคารตนไมทงหมดจำนวน 8 สาขายอย โดยมสมาชก

ทงหมดจำนวน 326 คน นอกจากจะสงเสรมใหคนในพนทรกในการปลกตนไมแลว ยงสงเสรม

กจกรรมการปลกตนไมในโรงเรยน 5 โรงในพนทตำบล ซงสงเสรมใหเดกและเยาวชนไดรวม

กจกรรมของธนาคารตนไม ทำใหตำบลบานควนสามารถเปนตนแบบในการใหความรแกผทสนใจ

ในเรองของธนาคารตนไมและไดนำเอาความรไปใชเพอการสงเสรมใหมธนาคารตนไมเกดขน

ครอบคลมทวทงประเทศตอไป

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การจดตงธนาคารตนไม เปนการตอบสนองนโยบายของรฐบาลทสงเสรมใหมการ

ปลกตนไมโดยตลอดแนวถนน โดยทรฐบาลจะสนบสนนในเรองของจำนวนกลาไมทใชในการ

ปลก โดยประธานแตละสาขารวมกลมกนจดตงเปนคณะกรรมการของกลม และมการรบสมคร

สมาชกซงเปนประชาชนในตำบลบานควนใหเขามามสวนรวม

1) จดตงคณะกรรมการกลมและภาคประชาชนรวมกนจดตงกลมไดมการสำรวจ

ความเปลยนแปลงของพนท และชวยกนหาวธการแกไขหรอปองกนไวลวงหนา โดยมการ

ลงพนทไปสอบถามพดคยกบประชาชนทอยใกลบรเวณทเกดความเสยหาย สอบถามถงสาเหต

ความเปนมาของสภาพปญหาทเกดขนนำขอมลทไดรบมาเปนแนวทางในการแกไขปญหา ซงใน

การจดการขอมลของธนาคาร ประกอบดวย ขอมลรายชอสมาชก ขอมลพนธไมทมอยใน

ธนาคาร ไดแก ขนไม (พญาไม) ตะเคยนทอง จำปาทอง เทพพาโร ทมมง ประด ยางนา พกล

ราชพฤกษ ตำเสา กระถนณรงค จกเขา จกนา ไมหวา ขนน สะเดานา สะเดาเทยม

มะฮอกกาน เหรยง สะตอ หลมพอ ไขเขยว ลกเนยง กานพล ชะมวง ขอมลกฎระเบยบของ

ธนาคารสาขายอย ขอมลการรบฝาก แจก แลก และขายพนธไม

2) จดกจกรรมใหสมาชกทปลกตนไมซอมแซมอยกอนแลวเคยปฏบตงานในดานน

มากอนแลว และสมาชกทยงไมเคยปลกตนไมมากอน หรอผทยงไมเคยไดรวมโครงการนมา

กอนหนานเลย รบสมครคนในพนท เพอเปดโอกาสใหผทมความสนใจในเรองของการอนรกษปา

โดยจะมการสรางความเขาใจรวมกนในการทำงานเพอความสะดวกในการลงมอปฏบต ซงการ

รบสมครสมาชกจะตองมการทราบประวตของผสมครทราบชอ-นามสกล และทอย ทถกตอง

ตามกฎหมาย ทงนกไวเพอเปนหลกฐานสำหรบการตรวจสอบหากเกดขอผดพลาด

3) จดรบฝาก แจก แลก ขายตนไม ขยายพนธไม แกสมาชกเพอใชเพาะปลกในทดน

ของตนเอง ปลกตนไมรวมกนตามแนวรมถนนตามทสาธารณะเพอใหมความรมเยน รวมกนปลก


ในพนทปาชมชน สมาชกภายในกลมจะชวยกนเพาะพนธตนไมไวเพอการดำเนนงานของกลม

และยงคอยชวยกนดแลรกษาผนปา สอดสองดแลและเฝาระวงมใหมการทำลายปา โดยคณะ

กรรมการจะเปนผตดตามรายละเอยดความคบหนาของการทำงานภายในกลม จะมการลงพนท

สำรวจสภาพผนปากอนทจะมการจดตงธนาคารตนไมสาขายอยเพมขนมาอก ตลอดจนแกนนำ

และคณะกรรมการจะเขาไปสรางแรงจงใจตรวจเยยมสมาชกทดำเนนการปลกตนไม โดยแกนนำ

จะดแลรกษาตนไมใหเปนเวลา 2 ป

4) ระดมทนจากสมาชกแรกเขามคาใชจายในการสมคร คนละ 100 บาท พรอมกบ

คาดำเนนการ 20 บาท และจากการทแกนนำและคณะกรรมการประสานกบองคการบรหาร

สวนตำบลบานควน ขอรบอดหนนงบประมาณปละ 52,000 บาท เปนคาใชจายในการจดหา

วสดอปกรณในการเพาะชำพนธกลาไมในแปลงสาธตตอเนองตลอดทกป โดยในป 2554

อบต.บานควน หนนเสรมงบประมาณเพอดำเนนงานในการจดกจกรรมสรางเครอขายเดก

เยาวชน ดวยการเชอมงานกบโรงเรยนในพนท ไดแก โรงเรยนบานคลองกก โรงเรยนสหกรณ

นคมอปถมภ โรงเรยนวดชลธารวด โรงเรยนบานหนองโพธมตรภาพท 129 โรงเรยนชลธาร

วทยา และขอรบการสนบสนนพนธไมจากหนวยอนรกษและจดการปาตนนำพะโตะ

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ชาวบานมจตใจในการปลกตนไมเพมขน ปลกตนไมในทสาธารณะและในพนท

ของตนเอง อกทงยงมการปลกตนไมเสรมแซมเพมเตมอกหลายชนด

2) กอใหเกดเปนพนทสเขยวเพมมากขนในตำบลเปนการรกษาความสมดลทาง

ธรรมชาตและระบบนเวศ ชวยลดภาวะโลกรอนทเปนปญหาระดบโลกอยในขณะน

3) เพมมลคาทดนของตนเองและทดนสาธารณะ

4) เกดจตสำนกรวมกนของแกนนำ สมาชกและประชาชนใหเหนแกประโยชนสวนรวม

ของชมชนและประเทศชาตเปนสำคญ

4. เงอนไขการนำใช การคนหาและนำใชขอมลโดยลงพนทไปเกบขอมลชนดของตนไมทมอยในตำบล และ

จดใหมกระบวนการอนรกษและถายทอดการรกษตนไมไปสเดกและเยาวชน

1) สรางจตสำนกในการอนรกษปาไมแกประชาชนในพนท

2) การคนหาและนำใชขอมล พนทปาไม ชนดของตนไมทมอยในตำบล 3) ถายทอด

ความรในการอนรกษตนไมไปสเดกและเยาวชนในพนท




บรรณานกรมและบคลานกรม 1) เอกสาร “สานพลงชมชนพฒนาคนบานควน”

2) เอกสารคมอวทยากรแหลงเรยนรโครงการปฏรประบบสขภาวะตำบลบานควนฯ

3) แผนพบ แผนปายแผนภาพความคด

4) นายภญโญ ทองหตถา, นายวสทธ คงภกด, นายสมศกด สดใจ และนายไพบลย

นยพน ตำบลบานควน


1. จดเรมตน ทมา ตำบลบกไดมการดำเนนการทตองการจดการปญหาตดไมทำลายปาจำนวนมาก เกด

จากการศรทธาในพระสงฆ (พระครพนมศลาจารย วงคโส) ผนำทางศาสนาทเหนคณคาของปา

และตองการใหชมชนชวยกนอนรกษ ใชกลไกจดตงคณะกรรมการปาชมชน จากความรวมมอ

ขององคกรหนวยงานในพนท และองคกรนอกพนท ดำเนนการเปนแหลงเรยนร “ตนนำปา

ชมชนบานเขาโตะ” สะทอนถงแนวคดสรางการมสวนรวมโดยจดเวทประจำเดอนของชมชน

การทำศกษาวจยรวมกจกรรมการปลกปา กำหนดกตกาการอยรวมกนของชมชนกบปา ราง

กฎระเบยบปาชมชน ทำใหชมชนรวมกนสอดสองมใหมการละเมดกตกา จดทำฐานเรยนร

ฐานขอมลปา 10 ฐาน การระดมทนขยายพนทปาจากการรบบรจาคทดน ทอดผาปาสามคค

และจดซอปาจากเงนสดและเงนผอน และสรางจตสำนกความเปนเจาของรวมโดยใชประเพณ

วฒนธรรม ศาสนา ความเชอถอ พธกรรมเปนสอกลาง รวมกนปลกปาเพอขยายพนทปา

ผลลพธทเกดขน จะไดพนทปาเพมจาก 28 ไรเปน 1,700 ไร เปนแหลงทองเทยวเชงพทธรกษ

พฒนาแหลงทองเทยวเชงอนรกษปราสาทตาวายซงเปนโบราณสถานประวตศาสตรของไทย-

กมพชา

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การคนหาและนำใชขอมล โดยมการเกบขอมลปญหาของทรพยากรทเกดขน โดย

ใชเวทประจำเดอนของชมชน การทำศกษาวจย

2) นำขอมลทไดมาเผยแพร และกำหนดกตกาการอยรวมกนของชมชนกบปารวมกน


• กำหนดกฎระเบยบปาชมชน 12 ขอ

ระบบนเวศตนนำในพนท ปาชมชนบานเขาโตะ

อทยานการศกษาวดปาเขาโตะ ตำบลบกได อำเภอพนมดงรก จงหวดสรนทร

คณะผถอดบทเรยน วาท ร.ต.สรพงษ ชชนบญ นายสรศกด เกลยวเพยร รองปลดตำบลบกได




กฎระเบยบปาชมชนเขาโตะ (1) หามตดไมขนาดตงแตเสนผาศนยกลาง 5 เซนตเมตรขนไป หากมการตด

ใหขออนญาตจากคณะกรรมการปาชมชน และคณะกรรมการปาชมชนมความ

เหนชอบดวยการบนทกขอมลเปนลายลกษณอกษรไวทกครงทมการอนญาต

หากฝาฝนมโทษปรบตงแต 1,500 บาทขนไปตามขนาดและคณคาของไม

2) ปาชมชนเขาโตะอยในชวงอนรกษพนธสตวปาใหอยคกบปาชมชนเขาโตะจงม

ขอหามลาสตวทกชนด ออกจากปาชมชนเขาโตะโดยเดดขาด ยกเวนสตว

จำพวกแมลงตามฤดกาลเทานนใหสามารถนำไปเพยงเพอการประกอบ

อาหารเทานน หากฝาฝนมโทษปรบตงแต 500 บาทขนไป หรอตามแตคณะ

กรรมการปาชมชนเขาโตะเหนสมควร

(3) การขดหาสมนไพรจะตองมความเหนชอบและไดรบอนญาตจากคณะกรรมการ

ปาชมชนเปนลายลกษณอกษรเทานน หากฝาฝนมโทษปรบ 2,000 บาทขน

ไป

(4) ผกทอยในปาชมชนประเภทกอหรอเงา เชน ดอกกระเจยว อทอ ปะอาว สาก

เหลก หามขดไปทงรากทงตน ใหนำไปเฉพาะสวนทประกอบอาหารไดเทานน

ไมใหนำไปเพอการเพาะปลก หากพบเจอมโทษปรบ 200 บาทขนไป

(5) มนทกประเภท เชน มนเทยน เมอขดแลวนำตนมนลงหลมแลวกลบหลมท

ขดเพอใหตนมนไดเกดใหม หากมการพบเจอวาขดไมกลบมโทษปรบ 200

บาท

(6) ไผ หามตดตนไผโดยไมไดรบอนญาตจากคณะกรรมการปาชมชน การหา

หนอไมตองไมเกน 20 หนอตอ 1 คน และหามหกหนอทมความสงเกน

1 เมตร ฝาฝนมโทษปรบ 500 บาทขนไป

(7) ผลไมปาใหเกบผลไมโดยการสอยหรอปนเกบ หามตดกงไมหรอโคนตนลงมา

เพอตดเอาผล หากพบเจอวามการตดกงหรอโคนตนมโทษปรบ 500 บาท

ขนไป

(8) สตวนำ ชวงปาชมชนเขาโตะยงอยในชวงอนรกษสตวนำ เชน ปลา เตาตะพาบ

เปนตน หามไมใหมการดกจบสตวนำทกรปแบบ ยกเวนไดรบอนญาตจาก

คณะกรรมการปาชมชนเขาโตะ หากฝาฝนมการดกจบสตวนำมโทษปรบตง

แต 500 บาทขนไป หากพบวามการใชสารเคมหรอสารททำลายการสบพนธ

ของสตวนำ เชน สารโลตน เปนตน กจะมโทษปรบตงแต 20,000 บาทขนไป


(9) ไมดอกไมประดบเฟรนมอส หามนำออกจากปาชมชนโดยเดดขาด หาก

ฝาฝนมโทษปรบ 200 บาทขนไป

(10) แหลงทองเทยวไมใหมการตขวดแกวทงตามสถานทตางๆ ในปาชมชนเขา

โตะและแหลงทองเทยวบานเขาโตะ หากพบเหนมโทษปรบตงแต 2,000

บาทขนไป

(11) บคคลใดทำการกอใหเกดไฟไหม หากจบไดใหมการชดใชคาเสยหายไม

นอยกวา 10,000 บาท หรอตามสภาพความเสยหาย ทงจงใจทำหรอ

ความประมาทเลนเลอใหกรรมการหมบานเขาโตะและคณะกรรมการปา

เขาโตะ มอำนาจหนาทในการบงคบเพอใหเปนไปตามกฎระเบยบปาชมชน

เขาโตะ ตามมตประชาคมหมบานและกฎหมายทเกยวของ

3) จดการฐานขอมลปาชมชน ดวยการทำวจย และจดเกบขอมลทรพยากรปาไมเปน

หมวดหมและจดทำเปนฐานการเรยนร 10 ฐาน

4) สรางจตสำนกความเปนเจาของรวมดวยการใชประเพณ วฒนธรรม ศาสนา ความ

เชอถอพธกรรม เปนสอกลาง และระดมทนขยายพนทปาโดยการรบบรจาคทดน ทอดผาปา

สามคค

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ชมชนเขมแขง มความสามคคในชมชนมนำใจรวมกนแกไขปญหา และสราง

สมพนธภาพทดตอกน

2) มการชวยเหลอซงกนและกนภายในชมชน

3) เกดความคดตอยอดหรอขยายเครอขายทงในและนอกพนท

4) ชมชนมจตสำนกหวงแหนในทรพยากรธรรมชาต

4. เงอนไขการนำใช การสรางจตสำนกความเปนเจาของรวมในการสรางและใชทรพยากรรวมกน โดยการ

ทำใหเหนขอมลผลกระทบทเกดจากการทำลายทรพยากรรวมกน และนำขอมลทไดมารวมกน

ตงกฎกตกาของตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม วทยากรประจำแหลงเรยนร ระบบนเวศตนนำในพนทปาชมชนบานเขาโตะ




คณะผถอดบทเรยน นายกนกศกด ดวงแกวเรอน, นางสาวนพรตน ดวงแกวเรอน,

นายศลปชย นามจนทร และนายเทอดศกด กองพรม นางทศนย คำดา

1. จดเรมตน ทมา ตำบลแมทาเปนชมชนดงเดมมอายกวา 300 ป นบตงแตป 2193 เปนตนมา

ลกษณะพนทของชมชนเปนหบเขาลอมรอบดวยภเขา พนทรอยละ 80 เปนภเขา และมพนท

กลมเพยง รอยละ 20 ซงเปนทอยอาศยและททำกนของชาวบาน วถชวตชมชนจงตองพงพง

ปาในการดำรงชพมาตงแตอดต ซงมความอดมสมบรณสง แตทรพยากรตางๆ เรมเสอมโทรม

ตงแตรฐไดใหสมปทานไมสก ไมหมอนรถไฟ ไมฟนโรงบมใบยาสบ กวา 4 ครง ชมชนเองเรม

มองวาปาเปนของรฐไมใชของชมชน จงเรมเขาไปรบจางเพอทำไม มการลกลอบตดไมเพอนำ

มาขายใหกบโรงบมใบยาสบ และลกลอบตดไมใหกบนายทนภายนอก เมอปาถกทำลาย

ทรพยากรธรรมชาตลดลง จงสงผลกระทบตอระบบนเวศ ซงเรมเหนไดชดเจนขน เมอในป 2534

ชมชนตำบลแมทาไมสามารถทำนาไดตามฤดกาลเพราะไมมนำในการทำการเกษตร มเพยง

บานคอกลางทสามารถทำนาไดในพนทใกลบรเวณลำนำหวยแมบอน

จากสถานการณทเกดขน ทำใหแกนนำชมชน ผนำรวมกนจดเวทวเคราะหสถานการณ

ปญหาทเกดขน ซงจากการคนหาปญหา พบวา ชาวบานไมสามารถทำนาไดในชวงฤดกาลทำนา

ผลมาจากไมมนำเพอทำการเกษตร ทไมมนำเพอทำการเกษตรเพราะไมมปาเพอใชเปนแหลง

ตนนำลำธาร ผลตและกกเกบนำ ทไมมปาเพราะฝมอของมนษย ทงจากภาครฐทใหสมปทาน

ปาและทสำคญคอ ชาวบานในชมชนเองทไมเหนความสำคญของทรพยากรปาไม ไมมสำนกวา

ผนปาเปนของชมชนทตองดแลรกษา เพราะนนคอชวตทชมชนตองพงพงทรพยากรจากปา

จากการวเคราะหสถานการณ ชาวบานจงรวมกนหาแนวทางแกไขปญหารวมกน ตงแต

ผนำชมชน กำนนผใหญบาน แกนนำชมชน มการจดตงดานสกดไมปองกนการลกลอบตดไม

จากนายทน การใชกลยทธในการไปพดคยแลกเปลยนกบชาวบานแทบทกครอบครว ทกเพศ

วย อาศยความสมพนธทางวฒนธรรม เชน หววด กลมเครอญาต ฯลฯ รวมทงมการจด

การจดการทดนเชงระบบของทองถน อบต.แมทา ตำบลแมออน จงหวดเชยงใหม


กจกรรมศกษาดงาน และแลกเปลยนกบชาวบานจากพนทอนๆ จากนนมการรวมกลมจดตง

เปนคณะกรรมการปาระดบหมบานขน ในวนท 10 กรกฎาคม 2536 โดยแตละหมบานม

จำนวนกรรมการไมเทากน มกจกรรมการทำบญทอดผาปาสภาตำบลเพอหาเงนเปนกองทนใน

การดำเนนงานของคณะกรรมการ ซงไดเงนมาจดสรรใหหมบานละ 15,000 บาท จำนวน 7

หมบาน ป 2542 มการจดทำโครงสรางคณะกรรมการปาระดบตำบลขน โดยไดกำหนด

สดสวนคณะกรรมการปาเขามาทำงานรวมหมบานละ 15 คน ทงหมด 7 หมบานรวม 105 คน

และสงตวแทนคณะกรรมการหมบานละ 2 คนเขามาเปนคณะกรรมการบรหารงานตำบลรวม

14 คน มโครงสรางการดำเนนงานทชดเจน มการจดเวทรวมกบชาวบานเพอจดทำระเบยบ

การรกษาใหคณะกรรมการปาถอปฏบตตอไป ตลอดถงมการพฒนาศกยภาพของตวแกนนำ

ชมชนในการทำงานดานระบบฐานขอมล โดยการจดการอบรมการจดทำระบบฐานขอมล GPS

ใหแกแกนนำชมชน รวมกนจดทำแนวเขตการจดการปาใหมความชดเจน มการแบงโซนพนท

การจดการ ทงพนทแนวเขตหมบาน ตำบล พนทปาชมชน พนทปาอนรกษ และพนทดนทำกน

ชาวบาน โดยชมชนมเปาหมายการทำงานเพอใหชมชนสามารถดแลจดการ และใชประโยชน

จากทรพยากรไดอยางยงยน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ประสบการณทำงานดานการจดการทรพยากรของตำบลแมทา เปนสงทชมชนตอง

จดจำและถายทอดใหแกคนรนหลงใหไววา กวาชมชนตำบลแมทาจะสามารถดแล จดการ และ

ใชประโยชนจากทรพยากรตองใชความพยายามและความอดทนมากเพยงใด โดยสามารถ

ลำดบสถานการณขนตอนการดำเนนงานไดดงน

1) การตงคำถามและวเคราะหหาสาเหตของปญหารวมกนกบแกนนำชมชนโดยใชเวท

ประชาคมในการหาขอสรปวาชมชนตองเปนผทดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต

2) กำหนดระเบยบการดแลรกษาปา แกนนำตำบลมการจดตงคณะกรรมการปา

ระดบหมบาน ตำบล และรวมกนกำหนดระเบยบการดแลรกษาปา โดยในการจดเวทหมบาน

ไดขอมตรวมกน ชมชนเรมสามารถดแลจดการทรพยากรธรรมชาตโดยองคกรชมชน ขยาย

ผลกดนการทำงานในเชงนโยบาย การรวมเรยกรอง พ.ร.บ.ปาชมชนรวมกบเครอขายปาชมชนภาค

เหนอ

3) จดตงเครอขายการจดการทรพยากรธรรมชาตตำบลแมทา โดยคณะกรรมการมา

จากแกนนำ ผนำองคกรตางๆ ในตำบลแมทา รวมขบเคลอนงานดานการจดการทรพยากร

ธรรมชาตในพนท




4) จดทำแผนการจดการทรพยากรและใชประโยชนอยางยงยน รวมกบภาคเครอขาย

โดยมการแบงโซนพนท การจดการปา จดทำขอบญญตปาชมชนขนในตำบล จดการทดนทไมม

เอกสารสทธโดยผลกดนใหเปนโฉนดชมชน จดตงวางแผนระบบนำ ทงนำอปโภค บรโภคและ

เพอการเกษตร ใหสามารถมนำใชตลอดทงป โดยการวางแผนเรองระบบเหมองฝายและมการ

ดำเนนงานดานการจดการสงแวดลอมในชมชน ภายใตการดำเนนงานรวมกบองคการบรหารสวน

ตำบลแมทา เรองของการจดการขยะ กลนจากมลสตว เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ผนปาทอดมสมบรณ ทำใหเกดความหลากหลายของทรพยากรและระบบนเวศ

ชมชนสามารถเขาไปใชประโยชนจากปาไดตลอดทงป ภายใตเงอนไขระเบยบการรกษาปาของ

ตำบล

2) วถชวตดขน ชาวบานมนำในการทำเกษตรกรรม สการผลกดนขบเคลอนใหเปน

ชมชนเกษตรกรรมยงยน

3) ความรวมมอจากชาวบานในชมชนเกดความตระหนกถงความสำคญการดแล รกษา

และใชประโยชนอยางยงยน

4) หนวยงานภายนอกยอมรบการจดการทรพยากรโดยองคกรชมชน

4. เงอนไขการนำใช การสรางการมสวนรวมของภาคประชาชนในการจดการทรพยากรรวมกน โดยใชขอมล

ผลกระทบทเกดขนจากการทำลายปาไม มาเปนเครองมอใหคนในตำบลแกปญหารวมกน โดย

จดทำขอบญญตปาชมชนขนในตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) เอกสารแองดอยรอยปา

2) นายอนนต ดวงแกวเรอน, นายสวสด สขจนทร, นายกนกศกด ดวงแกวเรอน,

และนายอนทร ปเฟย แกนนำตำบลแมทา


คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสานพลงชมชนสตำบลสขภาวะตำบลโพนทอง

1. จดเรมตน ทมา การกอตงกลมเรมจากป2550 อบต.โพนทองจดโครงการศกษาดงานประจำป ซงไป

ศกษาดงานทจงหวดประจวบครขนธ ไดเรยนรการจดการกลมผลตนำมนไบโอดเซล ในขณะนน

อบต.ไดรบเงนรางวลจากการประกวดบอดกไขมนระดบประเทศ ซงเงนทไดจะนำไปพฒนาการ

จดการสงแวดลอมในตำบลและไดตรงกบนโยบายทจะทำกลมไบโอดเซล ประกอบกบปญหาท

ประชาชนไดรบผลกระทบจากการใชนำมนทอดซำ ทำใหเสยงตอการเกดโรคมะเรง ปญหา

สงแวดลอมจากการทงนำมนลงสบอนำทง ทำใหสงกลนเหมน นำเสย ภมทศนไมสวยงาม และ

เปนชวงสถานการณนำมนแพง จงไดจดตงคณะกรรมการดำเนนงานศนยผลตนำมนไบโอดเซลขน

พรอมทงเขยนโครงการของบประมาณสนบสนนการจดตงกลมไบโอดเซล จำนวน 150,000

บาท โดยสรางสถานทแหลงเรยนร ณ บรเวณดานหลง อบต.โพนทอง ระหวางการดำเนนงาน

ของศนยคณะกรรมการกลมไดศกษาดงาน เขารบการฝกอบรมแลกเปลยนเรยนรการผลต

นำมนไบโอดเซลอยตลอด เพอทจะพฒนานำมนใหมคณภาพมากยงขน จนไดรบรางวลชนะเลศ

โครงการพลงงานทดแทนของจงหวดชยภม จากสำนกงานพลงงานจงหวด สำหรบกระบวนการ

ผลต ทางกลมไดรบซอนำมนทอดซำกบชมชน และตำบลใกลเคยง เพอนำมาผลตเปนนำมน

ไบโอดเซล โดยนำรองใชเตมรถยนตของ อบต.สรางความเชอมนใหกบคนในชมชน และให

ชมชนในตำบลไดใชนำมนไบโอดเซล

ป 2551-2552 จากปญหาทประชาชนไดรบผลกระทบจากการใชนำมนทอดซำ

ทำใหเสยงตอการเกดโรคมะเรง เปนปญหาสงแวดลอมจากการทงนำมนลงสบอนำทง ทำใหสง

กลนเหมน นำเสย ภมทศนไมสวยงาม และเปนชวงสถานการณนำมนแพง เงนจำนวน

90,000 บาท นำไปซออปกรณ เงนจำนวน 60,000 บาท เปนเงนหมนเวยน ศกษาดงานการ

ผลตนำมนไบโอดเซลทศนยฝกโคราชา อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม อบรมการผลตนำมนไบโอดเซล

กลมผลตนำมนไบโอดเซล อบต.โพนทอง อำเภอเมอง จงหวดชยภม




กบสำนกงานพลงงานจงหวดและไดประกวดโครงการพลงงานทดแทน ไดรบรางวลชนะเลศ

ของจงหวดชยภม รบซอนำมนทใชกบชาวบานและสถานทใกลเคยง ประชาชนไมเสยงตอการ

เปนโรคมะเรง การจดการใหประชาชนอยในสงแวดลอมดขน ลดขยะประเภทไขมน ซอนำมน

ในราคาถก

ป 2553-2554 อบต.สนบสนนงบประมาณเสรมในการดำเนนกจกรรมการผลต

นำมนไบโอดเซล จดตงเปนศนยการเรยนร เปนวทยากรใหความรกบหนวยงานภาครฐ/เอกชน

ตางๆ เชน ม.รามคำแหง จ.ชยภม เปนแหลงเรยนรใหกบประชาชน เยาวชน ลดคาใชจายใน

ครวเรอน สมาชก/ประชาชนมความรดานการผลตนำมนไบโอดเซล สมาชกมจตอาสาใชพลงงาน

ทดแทนทปลอดภย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) สอบถามจากประชาชน โดยใชวธการสนทนา สอบถาม การสงเกตขณะการเยยม

บาน การทำประชาคมและการสำรวจขอมล ขอมลทไดรบสะทอนใหเหนถงปญหาทประชาชน

ไดรบผลกระทบจากการใชนำมนทอดซำ ทำใหเสยงตอการเกดโรคมะเรง เปนปญหาสแวดลอม

และเปนชวงสถานการณนำมนแพง

2) ศกษาแลกเปลยนเรยนร จดอบรมการผลตนำมนไบโอดเซลกบสำนกงานพลงงาน

จงหวด

3) ตงกองทน งบประมาณ ไดรบการสนบสนนจาก อบต.โพนทอง เพอการดำเนนการ

จดตงกลมไบโอดเซล เปนทนทรพยากรและแหลงงบประมาณ เชน วสดอปกรณ การผลตนำมน

ไบโอดเซล จำนวน 150,000 บาท เพอนำไปบรหารจดการจดตงกลมไบโอดเซลเปน

เงนหมนเวยนใชในการซอนำมนใชแลวจากประชาชน และเมทานอล โปแตสเซยม เปนตน

4) อปท. ใหอาคารบรเวณหลง อบต.โพนทองเปนสถานทจดอบรมใหความรแก

สมาชก ผลตนำมนไบโอดเซล สถานทรบซอนำมนทใชแลว และเปนสถานทพบปะพดคยแลก

เปลยนเรยนรของแกนนำและสมาชกกลม มเครองผลตนำมนไบโอดเซลทกลมไดผลตขนเอง

โดยมตนทนตำไวผลตนำมนไบโอดเซลจำหนาย และสาธตเมอมผมารวมแลกเปลยนเรยนร

มสอและเครองมอประกอบคำบรรยาย เชน แผนพบ ไวนล ดานวทยากรเปนผทมความร

ความชำนาญดานการผลตนำมนไบโอดเซล มการศกษาคนควา แลกเปลยนเรยนรวธการใหมๆ

ตลอดเวลา และเปนผทมความรดานเคมวทยา


3. ผลผลต ผลลพธ ผลทเกดขนกบชมชน ลดคาใชจายในครวเรอนเนองจากซอนำมนในราคาถก ลดขยะ

ประเภทไขมน ชมชนมพลงงานทางเลอกใหใช จงใชพลงงานทดแทนทปลอดภย และประชาชน

ไมเสยงตอการเปนโรคมะเรง การจดการสงแวดลอมภายในชมชนดขน ทำใหประชาชนอยในสง

แวดลอมทด สขภาพกาย สขภาพใจพลอยดตามไปดวย สมาชกกลมและประชาชนทมความ

สนใจมความรดานการผลตนำมนไบโอดเซล เกดจตอาสาการจดการสงแวดลอม และปจจย

สำคญททำใหเกดสงตางๆ เหลานภายในชมชนได คอ คนในชมชนตองมจตอาสามความตงใจ

ในการชวยเหลอ คณะกรรมการดำเนนงานมการเพมศกยภาพโดยการศกษาดงานแลกเปลยน

เรยนร องคกร หนวยงานทเกยวของสนบสนนงบประมาณ อปกรณ องคความรในการดำเนน

กจกรรม แกนนำเขมแขง ชมชนใหการสนบสนนและใหความรวมมอ ชมชนมความตระหนกใน

การจดการรกษาสงแวดลอมใหด

4. เงอนไขการนำใช ความตงใจในการชวยเหลอ การเพมศกยภาพในการศกษาดงาน อบต.โพนทอง

สนบสนนงบประมาณ อปกรณ องคความรในการดำเนนกจกรรม แกนนำเขมแขง ชมชนใหการ

สนบสนน/รวมมอ รกษาสงแวดลอม

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายสนย พมพชย ประธานกลมไบโอดเซล เลขานการนายก อบต.โพนทอง กลม

การบรหารจดการ อบต.

2) นายโสภา โชคสวสด รองประธาน (วทยากรเสรม) ประธานสภา อบต.โพนทอง

ประธานกลมผลตปยอนทรยชวภาพ

3) ส.อพปร. ส.อสม. กลมการบรหารจดการ อบต. กลมผลตปยอนทรยชวภาพ กลม

อาสาสมครปองกนฝายพลเรอน




คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสงเสรมสทธชมชนเพอตำบลนาอยภาคใต

1. จดเรม ทมา เนองจากอำเภอปะทวประสบภยจากพายไตฝนเกยตงแตป 2532 ทำใหภยธรรมชาต

ทงทางบกและทางทะเลถกทำลายจนหมดสน และทสำคญชมชนชายฝงอำเภอปะทวอาศย

ทรพยากรชายฝงในการประกอบอาชพประมงพนบานหรอประมงชายฝง หากทรพยากรทาง

ทะเลเสอมโทรม ชมชนในแถบนนจะไมมรายไดและยงไมมแหลงอาหารในครอบครวอกดวย

จากการทไดรบคำปรกษาจากนกวชาการและผรในชมชนเหนวา การทจะทำใหทองทะเลคน

ความอดมสมบรณกลบมาตองอาศยแหลงทอยอาศยของสตวนำใตทะเล เชน โขดหนปะการง

ปะการงชนดตางๆ จงมการปรกษาหารอรวมกนทงชาวบาน นกวชาการ และปราชญชมชน ใน

การวางแผนเพอใหทะเลคนความอดมสมบรณกลบคนมา นกวชาการจงแนะนำวาตองมการวาง

ปะการงเทยม และรวมกนอนรกษทรพยากรชายฝงชนดตางๆ หรอทกชนด เชน หอยมอเสอ

เมนทะเล ดอกไมทะเล ปะการงชนดตางๆ แมแตเปลอกหอย และซากสตวทะเลตางๆ ทาง

ชมชนชายฝงทะเลอาวบอเมาจงไดมการจดตงกลมชมรมขนเพอจะไดมกฎกตกา ในการรวม

รกษาและฟนฟทรพยากร ทำใหเกดเปน 2 กลมใหญ คอ กลมอนรกษหอยมอเสอบานบางจาก

และกลมอนรกษทรพยากรปะการงอาวบอเมา โดยมกจกรรมหลกของแตละกลมคอ การ

อนรกษหอยมอเสอ และการทำปะการงเทยม

เหตการณสำคญๆ คอ มการลกลอบเอาหอยมอเสอในอาวไปกนเปนอาหาร ซงผทมา

ลกลอบขโมยไมไดเปนคนในพนท แตเปนกลมทมาใชแรงงานในพนทและมาหาอาหารทะเลใน

อาวดงกลาว เนองจากทองทะเลของตำบลชมโคเปนทะเลเปดทใครกไดเขามาทำการประมงหา

ปลาไดโดยไมมขอหามใดๆ แตเมอเกดเหตการณขโมยหอยมอเสอขน (เนองจากหอยมอเสอ

เปนสตวสงวนใครนำไปกนเปนอาหาร จะมความผดสามารถจบกมได) จงทำใหมการจบกม

ผขโมยหอยมอเสอไดหลายครงดวยกน

กลมประมงชายฝงบานบางจากและบานบอเมา ตำบลชมโค อำเภอปะทว จงหวดชมพร


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) กลมอนรกษหอยมอเสอบานบางจาก มการรวมกลมประมงชายฝงอาวบางจาก

ประมาณ 50-100 คน เพอเขาเปนสมาชกกลม โดยมจดมงหมายคอ รวมอนรกษทรพยากร

หอยมอเสอทอาจจะหมดไปจากอาวบางจาก และรวมขยายพนธหอยมอเสอโดยการปลอย

พนธ และจดทำแนวเขต

2) กลมอนรกษทรพยากรประมงชายฝงโดยการทำปะการงเทยม มการรวมกลม

ประมงชายฝงอาวบอเมา ประมาณ 50-100 คน เพอเขาเปนสมาชกกลม โดยมจดมงหมายคอ

รวมทำปะการงเทยมและนำไปปลอยบรเวณอาวบอเมา และมการเสนอโครงการไปยงแหลงทน

สสส. เพอของบประมาณมาดำเนนงานดานการทำปะการงเทยมดงกลาว

3) มการวางมาตรการ ตงกฎของกลมประมงชายฝงรวมกนทง 2 อาวคอ ไมใชอวน

ตาถตำกวา 2 นว ในการทำการประมง มการจดตงสหกรณออมทรพยกลมประมงชายฝง และ

จดตงเครอขายอาสาสมครเฝาระวงทรพยากร

4) อปท.ใหการหนนเสรมเรองการบรหารจดการแนวชายฝง เชน การขดลอกรองนำ

ใหกบเรอประมงเขาจอด การรกษาความสะอาดบรเวณแนวชายฝงอยางตอเนอง และจดทำ

แผน อปท.โดยการผนวกกจกรรมการอนรกษทรพยากรชายฝงเขาแผนของ อปท.ในแตละป

3. ผลผลต ผลลพธ มแนวเขตการอนรกษและจดการทรพยากรชายฝงทง 2 อาวอยางชดเจน มทนแนวเขต

มทรพยากรชายฝงซงเปนหอยมอเสอ และปะการงเทยม ปะการงนำตน มกลมเครอขายทเปน

องคกรทมตวตน และปฏบตงานอยางจรงจงและเปนรปธรรม จากการทำงานของกลมดงกลาว

ทำใหทางคณะกรรมการกลมเสนอโครงการไปยงแหลงทน เชน กองทนสงแวดลอม สสส. และ

แผนพฒนาจงหวดชมพร จนทำใหมแผนงานโครงการในพนทเพอเสรมหนนความเขมแขงให

กบพนทไดมากขน ซงบางโครงการพนทบรหารจดการเอง แตบางโครงการดำเนนการผาน

หนวยงาน องคกรระดบจงหวด เชน ศนยอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงท 3 จงหวด

ชมพร ศนยวจยทรพยากรทางทะเลและชายฝงอาวไทยตอนกลาง




4. เงอนไขการนำใช 1) การสงเสรมเปนแหลงเรยนรของชมชนทองถนใหเดก เยาวชน นกศกษา ทเขามา

ศกษาเรยนร

2) ออกขอบญญตทองถนการอนรกษและใชประโยชนจากทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง

3) สรางการมสวนรวมของคนในชมชนในการเปนกลไกเฝาระวงทางทะเลและชายฝง

4) สรางเครอขายกบกลมทมเปาหมายรวมในการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม

ทงในพนทและนอกพนท

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำ วทยากรประจำแหลงเรยนรกลมประมงชายฝงบานบางจากและบานบอเมา


คณะผถอดบทเรยน นางสาวพยอม อนแจ และทม สสส.ตำบลคอรม

1. จดเรมตน ทมา จากปญหาการใชสารเคมในการเกษตรทำใหมตนทนในการผลตสง เกษตรกรมสารเคม

สะสมในรางกายจนมผลตอสขภาพ ทำใหแกนนำของชมชนรวมกนจดตงกลมผลตสารชวภณฑ

โดยมเปาหมายเพอชวยใหเกษตรกรลดตนทนการผลตและปลอดภยจากสารเคม โดยมการ

พฒนาศกยภาพกลมดวยการไปศกษาดงาน อบรมการทำสารชวภณฑตางๆ จากผรทงในและ

นอกตำบล ดำเนนการผลตและจำหนายสารชวภณฑ ผลตเมลดพนธขาวของชมชนเพอแก

ปญหาขาว ดดเดง ผลตปยอนทรยอดเมดเพอลดตนทนการผลตและเพมคณภาพของดนใน

การทำเกษตรกรรมและขายใหกบคนในชมชนและคนนอกชมชนไดทดลองใชกน โดยมนาย

บรรเจด นาคยานยาว เปนแกนนำ

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต โรงเรยนขาวครบวงจร เปนการรวมกลมของเกษตรกรเพอปรบเปลยนวถการผลตจาก

การใชสารเคมมาเปนการผลตแบบเกษตรปลอดภย ลดตนทนการผลต โดยมการผลตสาร

ชวภณฑ เมลดพนธขาวแกปญหาขาวดดเดง ผลตปยอนทรยอดเมดจำหนายในชมชน นอกจากน

ยงมกระบวนการคดเมลดพนธทใชสำหรบการเพาะปลกไปจนกระทงกระบวนการเกบเกยว

ผลผลตโดยมเทคนค ขนตอน การปฏบต ดงน

การผลตสารชวภณฑ ประกอบไปดวย

1) การคนหาและนำใชความร โดยกลมผลตสารชวภณฑไดคนหาความรในเรองของ

สารชวภณฑ จากการศกษาดงาน เรยนรและแลกเปลยนเรยนรกบปราชญในชมชน เกษตร

ตำบล การปฏบตการจรงและนำความรมาใชในการผลตสารชวภณฑ

2) เรยนรและลงมอปฏบตการจรง มการรวมกลมกนเพอผลตภณฑตางๆ ออกมาใหแก

สมาชกและกลมเกษตรกรในตำบลไดใช ไดแก

โรงเรยนขาวครบวงจร ตำบลคอรม อำเภอพชย จงหวด อตรดตถ



2.1) สารชวภณฑตางๆ โดยมการใชวสดอปกรณทมอยในตำบล เชน ซากพช ซาก

สตว ตนไม ฟางหรอหญา มาผลตสารชวภณฑ เชน

• บวเวอเรยน ไตรโคเดอร เปนตน การผลตบวเวอเรย มคณสมบตในการ

ปองกนและกำจดแมลงหวขาว เพลยออน เพลยไฟ เพลยกระโดดสนำตาล

เพลยจกจน มวน ดวง และเมลงทกนใบพช

• การผลตไตรโคเดอรมา เปนเชอราชนสงทเจรญไดดในดน ซากของสงมชวต

ตางๆ และวสดตามธรรมชาต จดเปนราปฏปกษทสามารถใชควบคมโรคพช

ซงเกดจากเชอราสาเหตของโรคพชในดนไดอยางมประสทธภาพ

• การผลต ฮอรโมนไข ไขนอกจากจะมโปรตนทมประโยชนสำหรบคนแลว

ยงมประโยชนสำหรบการปลกพช เพอบำรงและเรงการเจรญเตบโตสำหรบ

พชไดอกดวย

• การผลต BT เปนเชอแบคทเรยใชกำจดหนอนผเสอไดด วธการคอ นำเชอ

5 กรม ผสมนำมะพราวออน 1 ลก หมกไว 24-48 ชวโมง แลวใชผสมนำ

80 ลตร ฉดพน

• การผลต BS เปนเชอจลนทรยปฏปกษกลมแบคทเรยบาซลลส ซบตลส

ปองกนและกำจดโรคพชทเกดจากเชอรา เชน โรครากเนา-โรคโคนเนา

2.2) การผลตเมลดพนธขาวชมชน ทางศนยไดดำเนนการผลตเมลดพนธขาว เพอ

แกไขปญหาขาวดด ขาวเดง โดยไดรบความรวมมอจากหนวยงานของรฐเขามาดแล จงสามารถ

ผลตขาวทมคณภาพสง และนำมาจำหนายใหกบเกษตรกรทวไป นอกจากนทางกลมยงไดรบ

รางวลศนยสงเสรมผลตพนธขาวชมชนดเดนแหงชาต ประเภทขาวอนๆ ประจำป 2553 จาก

กรมสงเสรมการเกษตรแหงประเทศไทย ซงมขนตอนการผลตเมลดพนธและขาวปลอดสาร

ดงน

(1) คดเลอกเมลดพนธ โดยกลมคดเมลดพนธขาวมการตรวจสอบความ

สมบรณของเมลดพนธดวยเครองคดเมลดพนธ หากเมลดขาวทมความ

สมบรณไมถง 80% จะไมสามารถนำมาเปนเมลดพนธได หลงจากนน

นำเมลดทผานการคดแลวหวานลงแปลงขาวสาธตของศนยเรยนรชมชน

บานคลองกลวย

(2) การตรวจสอบคณภาพของขาวในแปลงนา ในระหวางการเลยงบำรงกลา

เพาะกลา คณะกรรมการของกลมจะตรวจสอบคณภาพขาวทปลกเดอนละ

1 ครงรวม 3 ครง โดยมการตรวจสอบพช แมลง และขาวทเปนขาวดด


ขาวเดงปะปน และในชวงนหากมคนในชมชนทมความตองการซอพนธ

กลากสามารถจำหนายในชวงนได

(3) การนำสารชวภณฑมาใชประโยชน ลดการใชสารเคมและลดตนทนในการ

ผลต ในกรณทตรวจสอบแลวพบแมลงทเปนศตรพชจะมการนำสาร

ชวภณฑททางกลมผลตขนเอง เชน บวเวอเรย ไตรโคเดอรมา เปนตน มา

กำจดวชพช นอกจากนยงมการนำเอาปยอนทรยอดเมดมาชวยในการ

บำรงและเรงผลผลต

(4) ระยะเกบเกยว กลมจะรวมกนเกบเกยวผลผลต นำขาวปลอดสารพษมาส

ทโรงส และจำหนายใหแกคนในชมชน นอกจากนทางโรงสยงรบซอขาว

ของคนในชมชนเพอนำมาสจำหนาย และรบสขาวใหแกคนในชมชนโดย

ไมเสยคาใชจาย

2.3) จดทำโรงผลตปยอนทรยอดเมด เกดขนจากความตองการใหดนในพนทมสภาพท

ดขน ทางศนยไดดำเนนการผลตปยอนทรยอดเมดขนมาปรบสภาพดนใหมสารอาหาร บำรงให

ดนมคณภาพ โดยสตรปยอนทรยอดเมดประกอบดวย มลวว นำหมกชวภาพ แรซโอไร และ

แรลคไน ไดนำไปตรวจสอบคณภาพจากสถาบนวจยตรวจสอบคณภาพปยแหงประเทศไทย

จนสามารถนำมาผลตและจำหนายใหกบเกษตรกรทวไปได

2.4) จดทำโรงสขาวชมชน เพอรบซอขาวเปลอกจากคนในชมชนมาผลตเปนขาวสาร

ขาย และรบสขาวเปลอกใหกบคนทวไปฟร ปจจบนมผคนสนใจเขามารบบรการกนอยาง

มากมาย

3. ผลผลต ผลลพธ จากการทำงานของกลม สงทเกดขน ชมชน สงคม เครอขายทำใหเกด

• เกษตรกรมการใชปยอนทรยและสารชวภณฑเพอลดตนทนในการผลต โดยการ

ประชมรวมกนระหวางคณะกรรมการกลม และสมาชกเพอรายงานผลการดำเนนกจการและ

เสนอแนวทางดำเนนการรวมกน

• เกดการสรางจตสำนกเกษตรกรในชมชนทำการเกษตรทปลอดภย สรางสขภาวะ

ขนในชมชนของตนเอง

• แกนนำกลมมความร ความเขาใจ การบรหารงานกลมมากขน รจกการแกไขปญหา

เฉพาะหนาไดด เกดวทยากรประจำแหลงเรยนรทมความรความสามารถจากประสบการณจรง

สามารถถายทอดความรใหผเขารบการอบรมนำกลบไปใชไดจรง



• มแหลงเรยนรเรองเกษตรแบบครบวงจรประจำหมบาน ทำใหสรางการเรยนรและ

สรางจตสำนกใหกบผทมาเรยนรได ในการทำเกษตรทปลอดภยทงคนทำและผบรโภค

• สมาชกไดรบเงนปนผล กรรมการไดรบคาตอบแทนเพอสรางกำลงใจในการบรหาร

งาน มเงนกองทนสงเคราะหสำรองคาใชจาย มเงนเฉลยคนผซอสนคา และสาธารณะ

ประโยชนใหกบชมชน

• คนในชมชนมงานทำ มรายได ไมตองออกไปหางานทอนทำ ลดปญหาการวางงาน

ได ทำใหคนในชมชนมความเปนอยทดขน สงผลใหมสขภาพทดรวมไปถงสขภาพทางจตใจดวย

4. เงอนไขการนำใช 1) ตองสรางความตระหนกใหชมชนเรองผลกระทบตอสขภาพจากการใชสารเคมใน

ภาคการเกษตร และประชาสมพนธขาวสารและใหความรกบสมาชกและคนในตำบลอยางตอเนอง

2) สนบสนนใหมครวเรอนเกษตรกรทแสดงใหเหนรปธรรมการคดพนธขาว การ

ตรวจสอบคณภาพขาวในแปลงนา โดยเนนทเกษตรอนทรย

3) ตองมการจดทำระบบขอมลพนธขาวอยางครอบคลม การปลก การบำรงพนธ

และผลผลต

4) ควรมการทำงานรวมมอกนแบบไตรภาคระหวาง อปท. หนวยงาน ภาคประชาชน

ในการขบเคลอนงานตางๆ ททำใหเกดการเชอมกนระหวางองคความรเชงวชาการและจาก

ปฏบตการในชมชนทองถน จนเกดเปนหลกสตรทองถนได

บรรณานกรมและบคลานกรม ผใหขอมล : นายบรรเจด นาคยานยาว วทยากรศนยเรยนรชมชนบานคลองกลวย,

ขอมลจากหลกสตรโครงการสานพลงชมชนเพอการขบเคลอนเครอขายตำบลสขภาวะ ตำบล

คอรม


คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการพฒนาแหลงเรยนรสการขยายเครอขายตำบลสรางสข

1. จดเรมตน ทมา โรงงานอาหารดน หม 3 มแนวคดมาจากการตระหนกถงปญหาของดนทเสอมสภาพ

จากการใชสารเคมและเผาตอซง เพอการลดผลกระทบ จงไดมการรวมกลมเกษตรกรจำนวน

70 คน สมาชกแตละคนลงหน 100 บาท/ป ชวยกนผลตปยหมกชวภาพ ขายใหแกสมาชก

และบคคลทวไปกระสอบละ 250 บาท นำมาสรางอาหารใหแกดนดวยการทำปยหมกชวภาพ

จากการนำมลสตว เศษฟาง ใบไมและวตถดบทมอยในตำบล นอกจากนโรงงานอาหารดนยง

เปนแหลงเรยนรใหแกบคคลทงในและนอกตำบล โดยมววฒนาการดงน

ระยะท 1 เกดปญหาสภาพดนเสอม ป 2547 เกษตรกรมการเรงผลผลตโดยการใช

สารเคม ยาฆาแมลง ยาปราบศตรพช ปยเคมในการผลต ทำใหเกดการทำลายระบบนเวศและ

ดนขาดธาตอาหาร นอกจากนเมอมการเรงการผลตเกษตรกรยงเผาตอซง ทำใหเกดมลภาวะ

ทางอากาศและทำลายผวดนใหเสอมสภาพ ปลาสญพนธ พชอาหารหมดไป อาท ผกบง

ผกกระเฉด ฯลฯ กลมเกษตรไดนำมาประชาคมหมบาน เพอรบฟงปญหาและหาวธการแกไข

ปญหารวมกนภายในชมชน

ระยะท 2 ลดปญหาการใชสารเคม ป 2548 นายเฉลม โพธสวรรณ ผนำกลม

เกษตรกร เลงเหนปญหาดนดานแขง และขาดธาตอาหาร จงตดตอกบบรษททดรถไถใหมา

สาธตการระเบดดนแบบกวานดนใหลก แตการระเบดดนไมไดเพมอาหารดน จงไดชกชวนกลม

เกษตรกรไปศกษาดงานทจงหวดชยนาท หลงจากนนจงนำความรทไดกลบมาผลตปยผง โดยม

กรมควบคมมลพษเปนผดำเนนการจดหาวตถดบทำปยหมกชนดผงให โดยเรมทดลองนำมาใช

ปรบสภาพดนในนาขาวของ นายเฉลม โพธสวรรณ แตกพบปญหาวาปยผง ทำใหเกด

ฝนละออง จงพฒนาเปนปยหมกอดเมด ทางกลมเกษตรกรในหมบานเหนแปลงนาตวอยาง

ของนายเฉลม โพธสวรรณ ไดผลผลตดโดยทไมตองพงสารเคม และยงสงผลใหสภาพดนดขน

พรอมกบลดตนทนในการผลตอกดวย เกษตรกรในหมบานจงหนมาใชปยหมกชนดผงแทน

คนดนใหกนได ตำบลหนองสาหราย ตำบลหนองสาหราย อำเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร



ระยะท 3 การแกไขปญหาสขภาพของคนในชมชน ป 2549-ปจจบน จากเดมกลม

เกษตรกรใชสารเคมในการผลตเปนจำนวนมากสงผลตอสขภาพของคนในชมชน มสารพษ

ตกคางอยในเลอดของเกษตรกร นำในนาขาวหรอนำในแมนำลำคลองเกดปลาตายและไม

สามารถใชนำมาอปโภคและบรโภคได แตปจจบนเกษตรกรเปลยนจากใชสารเคมมาเปนปย

อนทรยชวภาพหรอปยหมกอดเมด จงทำใหเกษตรกรลดอตราการเสยงตอการใชสารเคมลดลง

สงผลใชเกษตรกรมสขภาพพลานามยทดขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต โรงงานอาหารดนมเทคนคในการทำงานดงน

1. การคนหาและนำใชขอมล แกนนำเกษตรกรมองเหนการเสอมสภาพของดนใน

พนท ผลผลตลดลง เนองจากการใชสารเคม นำขอมลทเปนผลกระทบมาพดคยกน และความร

จากผเชยวชาญ จากเกษตรอำเภอเกยวกบการผลตปยผงใชในนาขาวจนประสบผลสำเรจ แต

เกดปญหาเมอเวลาหวานจะมฝนละอองเขาตา แกนนำจงเขารวมประชม เพอหาความร ทราบ

วาทจงหวดชยนาทมศนยเรยนรทสามารถผลตปยเมดขนใชจงไดสงแกนนำเขารบการฝกอบรม

จนไดวธการจดทำปยเมดขน พรอมทงไดเรยนรวธการใชเครองมอและอปกรณในการผลตปยเมด

มาจากจงหวดชยนาท

2. การตงคณะกรรมการกลมเพอดำเนนการบรหารจดการมการคดเลอกประธาน

รองประธาน คณะกรรมการ เหรญญก เพอดำเนนการบรหารและจดทำบญชรายรบรายจาย

และเงนปนผล

3. เปดรบสมครสมาชกจากประชาชนนอกหมบานมากขน เพอเปนการสรางใหกลมม

ความเจรญเตบโตและขยายตลาดไปสหมบานใกลเคยง

4. ถายทอดความรใหแกเกษตรกรใกลเคยง เนองจากเกษตรกรไดสงเกตเหนแปลงนา

ของแกนนำปยอนทรยมความเจรญงอกงาม จงไดเขามาใหกลมถายทอดความรเรองการผลต

ปยให นอกจากนยงสงซอปยจากแกนนำไปใชในพนทนาขาวของตน เมอเวลาผานไปแกนนำจง

ไดรเรมการกอตงกลม โดยรวมกบผนำชมชน ประชาชนเขารวมเวทประชาคมหมบานเพอจดตง

กลมวสาหกจชมชน โรงงานอาหารดนขน

5. การขยายงาน แกนนำรเรมในการกอตงโรงงานอาหารดน โดยแกนนำบรจาคพนท

ดนใหเปนสถานทตง มการทำโครงการสงตอไปยงองคการบรหารสวนจงหวดสพรรณบร และ

องคการบรหารสวนตำบล เพอดำเนนการจดทำงบประมาณการกอสรางอาคาร และเครองมอ

วสดอปกรณเพอผลตปยอนทรย


6. การหาวตถดบ การสรรหาวตถดบทไดรบจากกลมโคบาลบานหนองขมซงเปนขโค

ขนทมสารอาหารเหมาะแกตนพช หลงจากนนได กากนำตาล (ขเคก) ดน และสารอาหารดน

โดยวตถดบสวนใหญมาจากพนทจงหวดสพรรณบร โดยกากนำตาลนำมาจากโรงงานผลตนำตาล

มตรผลทอำเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานในการจดการดานสงแวดลอม และกลมสงเสรมเกษตรอนทรย

ทำใหเกดผลผลตผลลพธจากการพฒนาในดานตางๆ คอ 1) การเกษตรแบบปลอดภย เกด

จากการใชผลตภณฑทผลตจากสารอนทรยทไมมผลกระทบตอการดำรงชวตดานการบรโภค

โดยไมกอใหเกดสารตกคางจากการใชสารอนทรยวตถ 2) เกดการจดการสงแวดลอมและ

เกษตรอนทรย การดำเนนกจกรรมของกลมโรงงานอาหารดนกอใหเกดการใชประโยชนจาก

วสดเหลอใช เศษวชพช และมลสตวในชมชม เพอนำมาเปนสวนประกอบของการผลต

ปยอนทรยอดเมด 3) ธรรมชาตทเสยไปกลบคนมา เชน แตเดมในนามกบและปจากเดมเคย

หายไปจากในนา เพราะสภาพดนและสงแวดลอมไมเหมาะกบการอยอาศย รวมถงวถชวตของ

เกษตรกรทเปลยนไปในปจจบน แตปจจบนปปลาไดกลบมาพงพาอาศยกนอยางกอน

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางจตสำนกใหชมชนเหนความสำคญของการลดการใชสารเคมและเผาตอซง

เพอรวมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คอทดนทใชทางดานการเกษตร

2) รวบรวมขอมล และนำใชขอมลในการแกปญหารวมกนสรางการมสวนรวมและ

ความเปนเจาของ มการประชมวางแผนการทำงานรวมกน

3) องคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานทเกยวของ หนนเสรมใหเกดจดตงกลม

วสาหกจชมชน มการสนบสนนงานดานงบประมาณหรอผลกดนใหเกดกองทน และดานวชาการ

บรรณานกรมและบคลานกรม นางกานรม ภฆง นายเฉลม โพธสวรรณ หม 3 วนทสมภาษณ 13 ธนวาคม 2555

โทร. 08-9087-7069 และ 08-1012-0706



คณะผถอดบทเรยน นางนนทา หายทกข ตำบลทมอ นางจฑามาศ สดมสข ตำบลทมอ

นางประชม วเศษศร ตำบลตาออง และนางแจมใส นพเกา ตำบลตาออง

1. จดเรมตน ทมา ตลาดนดสเขยวเมองสรนทร มวตถประสงคเพอสงเสรมระบบตลาดใหแกผผลต ผ

บรโภคใหสามารถเขาถงสนคาและบรการทมความเปนธรรม ปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอม

รวมทงขยายแนวคดประสบการณ การพฒนาชมชน สงคมอยางยงยน บนฐานภมปญญาทองถน

สสาธารณะและผลกดนนโยบาย โดยการมสวนรวมของภาคประชาชน เอกชน ภาครฐ และ

นกวชาการในการพฒนาทองถน ซงตลาดนดนจดขนทกวนเสาร มกจกรรมตางๆ ประกอบดวย

การจำหนายผลผลตทางการเกษตรจากแปลงเกษตรอนทรย อาหารพนบาน ผลตภณฑแปรรป

จากสมนไพร การแสดงศลปวฒนธรรมทองถน การเผยแพรความรและขาวสาร การพฒนา

ผานเวท เสวนาและชดนทรรศการ โดยในอนาคตวางแผนจะมการสรางพนทการจำหนายผลผลต

ทยงยนของตลาดสเขยว เสนอใหมนโยบายในการสรางตลาดสเขยวทกอำเภอในจงหวดสรนทร

และขยายเครอขายสมาชกเพอเพมผลผลตใหผบรโภคเขาถงอาหารทปลอดภย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) สรางชองทางการตลาดโดยตรงใหแกเกษตรกรสผบรโภค โดยมการจดตงตลาดส

เขยวในพนทสาธารณะเขตพนทของ อบจ.สรนทร ทกเชาวนเสาร ซงจะมกลมเกษตรกร พอคา

มาขายผลผลตทางการเกษตรทปลอดภยใหแกประชาชน นอกจากนนในตลาดสเขยวยงมการ

จดกจกรรมเพอเสรมสรางการเรยนรเกยวกบการบรโภคและการเกษตรยงยนอยเสมอทกเดอน

เชน การแสดงศลปวฒนธรรมทองถน การเผยแพรความรและขาวสาร การพฒนาผานเวท เสวนา

และชดนทรรศการ

ตลาดนดสเขยวเมองสรนทร ตำบลในเมอง อำเภอเมอง จงหวดสรนทร


2) มการจดการเรยนรเพอพฒนาระบบการผลตใหสมาชกปละ 4 ครง โดยมเกษตรกร

ผบรโภค และหนวยงานสนบสนนทงสวนราชการและเอกชน เขามาเรยนรดวยการจดวงคย

แลกเปลยนประสบการณ ในบรเวณตลาดซงสามารถจดวงคยไดครงละ 50 คน นอกจากนยง

สามารถใชหองประชมในบรเวณใกลเคยงเพอจดเวทใหความรแกผสนใจดวย

3) สรางความรวมมอกบผบรโภคดวยกลวธตาง เชน การจดกจกรรมรณรงค การม

สมาชกลงเยยมแปลงและรวมใหขอเสนอแนะในการสรางผลผลตใหมคณภาพ การจดเวท

เสวนา ฯลฯ

3. ผลผลต ผลลพธ การดำเนนกจกรรมของตลาดสเขยวเมองสรนทรตามเปาหมายทไดกลาวมากอนหนาน

สงผลใหเกดการเปลยนแปลงดงน

ผลทเกดขนตอตวของเกษตรกรเองและครอบครว ตลาดสเขยวเมองสรนทรสราง

รายไดใหเกดขนตอครอบครวเกษตรกร ทำใหเกษตรกรทตองไปขายแรงงานหลงฤดเกบเกยว

ลดนอยลง บตรหลานไดมโอกาสเรยนทสงขนและลดภาระหนสนของเกษตรกรลง นอกจากนน

การทเกษตรกรสามารถจำหนายผลผลตในระบบเกษตรกรรมยงยนไดอยางตอเนองทำให

เกษตรกรมอาหารบรโภคทปลอดภยและเพยงพอไปดวย

ตอชมชน ตลาดสเขยวมไดสรางผลดเกดขนเฉพาะครอบครวเกษตรกรเทานน ยงเกด

การจางแรงงานในชมชน เพราะการเกษตรงานมากยงขน สวนการนำผลผลตมาจำหนายกม

การใชรถโดยสารประจำทางของชมชน สรางรายไดใหเกดขนอกทาง รวมทงยงมคนจาก

ภายนอกเขามาเยยมเกษตรกรทจำหนายผลผลตตลาดสเขยวทงแบบพกในรปแบบ โฮสเตย

และแบบการอบรม กไดนำรายไดและชอเสยงเขามาในชมชน

ตอสงคม

1) ตลาดสเขยวเมองสรนทรสรางความสนใจใหสงคม สนใจรปแบบการขายตรง

ผลผลตของเกษตรกรมากยงขน ผบรโภคอยากใหมตลาดสเขยวใกลบานตนเอง ตางนำเอา

แนวคดนไปเผยแพรในทตางๆ และทำใหตลาดสเขยวเมองสรนทรเปนหนงในททเมอมแขกมา

เยยมตองมาเหนกบตา

2) ตลาดสเขยวสรางกระแสใหผบรโภค ผผลตและหนวยงานทเกยวของหนมาสนใจ

การผลตและการบรโภคทปลอดภย



ตอเครอขาย การเปดการเรยนรแกผสนใจ ทำใหตลาดสเขยวมเพอนตางพนทจำนวน

มาก ทำใหกระแสของตลาดสเขยวมไดเปนเพยงแคความตองการในระดบทองถนแตเปนสงท

ทกคนอยากใหเกดในทกท

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางความตระหนกใหชมชนเรองการดแลสขภาพ การเลอกซออาหารปลอดสารเคม

เปดโอกาสใหผผลตพบผบรโภค หรอการเยยมชมแปลงการผลต

2) พฒนาระบบการผลต ใชวธการผลตแบบเกษตรอนทรย ขยายเครอขายการทำ

เกษตรอนทรย สนบสนนใหเกดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของเกษตรกรภายในและขามพนท

3) อปท.และหนวยงานทเกยวของ เปดพนททางการตลาด สรางนโยบายการจดตง

ตลาดสเขยวทกอำเภอในจงหวดอยางมสวนรวม และหนนเสรมใหเกดการจดตงกองทนเพอ

การตลาด และสนบสนนขอมลความรเชงวชาการ


1. จดเรมตน ทมา ศนยการเรยนรบานดอนงามพฒนา จดตงเมอวนท 8 ตลาคม พ.ศ.2549 โดยได

แนวความคดมาจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9

นำมาปรบใชกบชมชน เนองจากในป 2549 เศรษฐกจของประเทศตกตำ ทำใหเกษตรกร

ประสบปญหาตนทนทางการผลตสง ผลผลตไมไดตามความตองการ จงตองรวมกลมกนสราง

อาชพเสรมดวยการปลกพชผกสวนครวแบบปลอดสารพษ ครงแรกมสมาชก 10 คน ระดมหน

คนละ 100 บาท ทดลองปลกพชอายสน หรอผก 25-50 วนในชวงฤดหนาว ทำใหมรายไดจาก

การทดลองปลกครงแรกรนละ 3,000-4,000 บาท/คน จงทำใหมสมาชกเพมขนมาอกเปน

32 คน โดยขยายพนทเปน 4 ไร และเปนแหลงนำ 8 แหลง ใหสมาชกไดใชประโยชน โดย

สมาชกทกคนจะไดรบการจดสรรแปลงปลก มการประชมแลกเปลยนเรยนรเดอนละครง จาก

การปลกผกปลอดสารพษนทำใหกลมมรายไดและลดปญหาการใชสารเคมในชมชน จงไดมการ

การเลยงปลาในกระซง กบ มการเพาะเหดนางฟา การเลยงไก การเลยงหมหลม การปลกขาว

ไวทำพนธ เปนการเพมรายไดจากการปลกผกปลอดสารพษ อกหนงหนทาง

ในสวนของงบประมาณหลกของการเกษตรผสมผสาน ในป พ.ศ.2550 ทางศนยได

รบงบประมาณอยดมสข อำเภอเฉลมพระเกยรต เปนทนถาวร 120,000 บาท ในการสราง

ระบบนำ และขยายเขตไฟฟา และซอเครองปนเมดปย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การรวมกลมตามแนวคดของผนำ ปรบสภาพพนท เพอใชในการเพาะปลก เกดกลม

ปลกผกตามแนวพระราชดำรเศรษฐกจพอเพยง มผกปลอดสารพษใชบรโภคในครวเรอน ปยเคม

ศนยการเรยนรพระราชดำรพอเพยง หลอเลยงชมชน บานดอนงามพฒนา หมท 11

ตำบลตาเปก อำเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดบรรมย

คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการประสานพลงเครอขายทองถนขบเคลอนตำบลนาอยทสด



มราคาแพง มการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของหลายหนวยงาน ประชาชนรวมกลม หา

ทางแกปญหาแบบมสวนรวม พงพาขอมลความรจากสวนราชการทเกยวของ มวธการดงน

1) การรวมกลมเกษตรกรปลกผกปลอดสารพษ โดยการชกชวนผทสนใจเขามารวม

กลม มการแตงตงคณะกรรมการ เพอเปนแกนนำในการทำกจกรรมตางๆ รวมกน

2) ประชมประชาคมประจำป เพอหาแนวทางแกไขเพอลดตนทนการผลตโดยการจด

ทำปยอนทรยอดเมดแกไขปญหาเรองดนและลดตนทนการผลต

3) พฒนาศกยภาพของสมาชก และคณะกรรมการ โดยจดศกษาดงาน การแลกเปลยน

เรยนร การปฏบตการจรง ขอรบการสนบสนนดานวชาการและงบประมาณจากเจาหนาท

เกษตรตำบลและอำเภอในพนท

4) จดสวสดการใหคณะกรรมการและสมาชก

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ไดพชผกปลอดสารพษ คณภาพด และมความตองการจากสมาชกปรมาณเพมขน

ทกป

2) สมาชกมความเชอมน และมจำนวนเพมขนทกป

3) มทนดำเนนการทมนคง (เงน/กองทน) ดวยการบรหารจดการทโปรงใสเชอถอได

4) เกดความรความเขาใจกระบวนการจดตงกลมแนวทางการบรหารกลมแบบมสวนรวม

5) เกดการแลกเปลยนเรยนรเรองการปลกพช ผกและกจกรรมอนเพมขนในศนย

6) เกดการจดสวสดการแกสมาชก กรรมการและกลมอน ภายในชมชน

7) มการเผยแพร สนบสนนการดำเนนงานของเทศบาล สวนราชการ

4. เงอนไขการนำใช 1) นอมนำแนวคดพระราชดำรเรองเศรษฐกจพอเพยงของ พระบาทสมเดจพระเจา

อยหวฯ มานำใชในการดำเนนชวตของประชาชนในตำบล ผานการประชาสมพนธทางสอ หรอ

กจกรรมตาง ๆของพนท

2) เปดโอกาสใหสมาชกและชมชนไดมการแลกเปลยนเรยนร เพมศกยภาพของ

สมาชก แกนนำ

3) อปท.และหนวยงานทเกยวของ รวมผลกดนใหเกดกองทนเพอการจดสวสดการ

สงคมใหแกกลมโดยเนนการชวยเหลอเกอกลกน


คณะผถอดบทเรยน นางสาวการะเกด แกวประดษฐ นางบณฑรก แชมชอย โครงการจดการสขภาวะ

ตำบลหนองโรงและองคกรปกครองสวนทองถนเครอขายเพอชมชนทองถนนาอยอยางยงยน

1. จดเรมตน ทมา ในป 2549 เกษตรกรไดพบปญหาผลผลตในไรมนสำปะหลงลดลง จากสภาพของ

ดนเสอมโทรมการใชปยเคมเพมมากขน สงผลใหตนมนสำปะหลงเกดเพลยแปงระบาดอยาง

รนแรง ทำใหนายประทน ออนนอย สมาชกองคการบรหารสวนตำบลหนองโรงไดปรกษาและ

ทำการประชาคมหมบาน หาสมาชกทมความสนใจจดตงกลมเกษตรธรรมชาต ทำใหไดสมาชก

กลมประมาณ 26 คน และไดทำโครงการอบรมการทำปยนำหมกชวภาพ โดยมพฒนาทดน

จงหวดกาญจนบรเปนวทยากร จากนนไดแจกใหแกสมาชกกลมนำกลบไปทดลองใชในไร

มนสำปะหลง และนาขาว นอกจากนทางกลมจงไดนำความรทไดมาขยายโดยการเพาะเลยง

พอพนธ แมพนธ เพอแจกจายใหกบสมาชกทปลกมนสำปะหลง ตอมากลมไดขยายแนวคด

การผลตปยชนดอนๆ ใหครอบคลมการใชประโยชนใหมากขน ไดแก การทำปยพชสด การทำ

ปยหมกชวภาพ ปยอนทรยคณภาพสง สมนไพรไอนำ กลมไดเพมกจกรรมเปนกลมเศรษฐกจ

พอเพยง ไดแต การเลยงปลาดกในบอพลาสตก เลยงกบ เลยงเปดไข เลยงไก ปลกผกสวนครว

สรางรายไดเสรมใหกบกลม ปจจบนมสมาชก จำนวน 56 ครวเรอน การจดตงกลมเกษตร

ธรรมชาตเพอใหประชาชนในชมชนลดการใชสารเคมและใหความสำคญกบการรกษา

สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เปาหมายการจดการเพอสรางปฏบตการจรงเรองเกษตรอนทรยและเศรษฐกจพอเพยง

สงเสรมกระบวนการเรยนรของชมชน ผานการถายทอดแนวคดเกษตรอนทรย การนำปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงมาใชในกระบวนการเรยนรของชมชน ผานการถายทอดแนวคดเกษตร

กลมเกษตรธรรมชาต หม 8 ตำบลหนองโรง อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร



อนทรย และการนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดำเนนชวต และเปนตนแบบการสราง

การเรยนรใหกบคนในชมชน โดยมวธการจดการ ดงน

1) การสรางและคนหาขอมล โดยใชขอมลเชงประจกษทเกดขนกบคนในชมชน เปน

ตวอยางเรองเลาทใชบอกตอถงผลกระทบจากการใชสารเคม ทกอใหเกดผลเสยตอสขภาพและ

สงแวดลอม การเสอมโทรมของดน ซงพบไดจากผลผลตมนสำปะหลงลดลง การเกดเพลยแปง

ระบาดในไรมนสำปะหลง การเพมผลผลตขาวจากการใชปยนำชวภาพ ปยพชสด

2) การใชขอมล มการนำขอมลเชงประจกษทเกดขนมาออกแบบการดำเนนกจกรรม

ของแหลงเรยนร เชน ขอมลการเกดเพลยแปงระบาดในไรมนสำปะหลง จงไดเลยงแมลง และ

ผลตสมนไพรไอนำ การทดลองใชปยนำชวภาพแลวไดผลผลตเพมมากขน นบเปนการแก

ปญหาถกจด

3) การพฒนาศกยภาพกลม องคกร เครอขายการพฒนาศกยภาพกลมมวธการทสำคญ

คอ การศกษาหาความรดวยตนเอง จากการอานเอกสาร ตำราวชาการตางๆ การทดลองปฏบต

จรง เรยนรรวมกนจากการทดลองปฏบต การศกษาดงานจากพนทตนแบบอนๆ เชน ตำบล

หนองสาหราย อำเภอพนมทวน จงหวดนครราชสมา การเขารบการอบรม จากการสนบสนน

ของ อบต. และพฒนาทดนจงหวด เกษตรตำบลหนองโรง เชน การอบรมการกำจดเพลย แปงใน

ไรมนสำปะหลง จดโดย เกษตรจงหวดกาญจนบร การอบรมการทำปยนำชวภาพ โดยพฒนา

ทดนจงหวดกาญจนบร

4) ใชทนคน/ทรพยากรในการจดการ 1) คน เนนกระบวนการในการสรางจตสำนก

ใหคนในชมชนหนมาใชการทำเกษตรแบบชวภาพแทนการใชสารเคม โดยมงเนนใหเกดการ

เรยนรดวยตนเอง ไดทดลองทำ ทดลองใชในครวเรอน การปลกจตสำนกมงเนนการสรางแบบ

อยางใหเหนถงความพยายามในการใชเกษตรอนทรย การเสยสละทมเทเพอประโยชนสวนรวม

ในสวนของแกนนำนนยงไดเนนการทำงานแบบมสวนรวม รวมกนคด รวมทำ รวมพฒนา และ

พรอมทจะรวมกนจดการกบปญหาและอปสรรคในการดำเนนงาน 2) ทรพยากร ไดแก

งบประมาณจาก อบต. พฒนาทดนจงหวด สำนกงานสรางเสรมสขภาพภาคตะวนตก จดฝก

อบรมและสนบสนนอปกรณ พรอมองคความรในการพฒนาศกยภาพ ประมงอำเภอสนบสนน

พนธปลา พนธกบ และกองทนหมบาน กอสรางโรงเรอนทถาวร เกษตรอำเภอสนบสนนแมลง

ตวเบยนเพอเพาะพนธ

5) การทำงานรวมกนในเครอขาย/กลมทมเปาหมายคลายคลงกน เชน กลมผลตปย

บานวงรก หมอดนอาสาบานดงพฒนา นายฉาย เปรมปรด มลกษณะการทำงานเกษตรปลอด


สารเคม การผลตปยใชเองในชมชน การรวมปลกปาชมชนในวนสำคญตางๆ ปารางยอม

ประชาชนในชมชนรวมคด รวมทำ ใหเกดกลมเศรษฐกจพอเพยงบานรางยอม

6) การถายทอดความรใหแกคนรนใหมทมแนวคด อดมการณมาตอยอดการทำงาน

ซงจะทำใหเกดการขบเคลอนและการพฒนาอยางยงยน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดการพฒนาศกยภาพแกนนำและสมาชก ในหลายรปแบบ ทงในสวนของการ

เขารวมประชม เขารวมอบรม โดยการเชญพฒนาทดนจงหวด เชน การเขารวมการอบรมการ

วเคราะหดนทจดขนโดยพฒนาทดนจงหวดกาญจนบร และการเขารวมศกษาดงาน โดยการ

เชญเขารวมศกษาดงานของเกษตรอำเภอพนมทวน เรองการเพมประสทธภาพ มนสำปะหลง

ทจงหวดนครราชสมา

2) การสรางการมสวนรวมในการแกไขปญหาหรอการจดการเงอนไขตางๆ เชน การ

เกดเพลยแปงระบาดในไรมนสำปะหลง แกนนำกลมจะเรยกประชมสมาชกกลม เพอรวมหา

แนวทางแกปญหา จนไดแนวคดในการเลยงแมลงทใชกำจดเพลยแปง คอ แมลงแตนเบยน

ทำใหกลมมกจกรรมเพมขน คอการเลยงแมลง เพอนำไปแจกจายใหกบสมาชกไปปลอยในไร

มนสำปะหลง ชวยแกปญหาเพลยแปงระบาดโดยไมใชสารเคม

3) การแบงปน เมอกลมเกษตรธรรมชาตฯ ไดรวมกนผลตปย จนสามารถใชประโยชน

ได กลมจะตกลงทำการแบงผลผลตทไดสวนหนงใหกบสมาชกทรวมทำ เพอนำไปใชในนาขาว

หรอในไรมนสำปะหลง อกสวนหนงกจะนำไปจำหนายเพอเปนเงนทนในการผลตปยครงตอไป

4. เงอนไขการนำใช 1) ควรมการรวบรวมขอมลเชงประจกษ และนำใชขอมลในการแกปญหาการใชสารเคม

ในชมชน มการทำประชาคม เพอออกแบบในการจดการคน ทรพยากรทมอยในชมชน เพอ

ขบเคลอนงานดานเกษตรกรรมยงยน

2) มการคนหากลมนำรอง และ กลมทมความตองการเขารวมกจกรรม เพอการ

ขยายครวเรอนและเครอขาย

3) อปท.และหนวยงานทเกยวของ สงเสรมการจดการความรจากการปฏบตการจรง

ของกลม และการพฒนาศกยภาพกลม



คณะผถอดบทเรยน ทมนกวชาการเทศบาลตำบลปรก

1. จดเรมตน ทมา เทศบาลตำบลปรก มการจดการสงแวดลอมชมชนแบบมสวนรวม โดยเฉพาะการ

จดการขยะ 3 ระดบ คอ การจดการทตนทาง กลางทาง และปลายทาง เพอทจะกาวไปสการ

จดการขยะฐานศนยในอนาคต การจดการทตนทาง ใชวธการสรางความรความเขาใจ ดวย

การพฒนาความรของแกนนำและประชาชนใหสามารถเกดพนทในการอธบายแลกเปลยน การ

จดการทกลางทาง เมอทกคนรจกการคดแยกขยะในเบองตน และสรางขยะใหเหนวาสามารถ

จะนำกลบมาใชใหมได เปนการสรางคณคาและราคาขนมาได สงไหนทขายไดกขายไป หาก

ประชาชนในชมชนเหนวาขยะบางประเภทเมอแยกแลวไมรจะเอาไปไหนกไดชวยกนรณรงคสง

เสรมใหนำมาเขาสระบบธนาคารขยะ การจดการทปลายทาง คอ การจดการขยะทโรงผลตปย

หมกชวภาพเทศบาลตำบลปรก ซงเปนการตอบสนองนโยบายของเทศบาลตำบลปรกในการ

จดการสงแวดลอมชมชนแบบมสวนรวมของทกฝาย โดยเลงเหนความสำคญของการจดการขยะ

ในชมชน เพอนำขยะประเภทขยะอนทรยไปใชในการทำปยหมกชวภาพและนำหมกชวภาพ ซง

เทศบาลตำบลปรกไดมโครงการผลตปยหมกชวภาพไวรองรบขยะอนทรย

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การสำรวจและใชขอมลเชงประจกษ เรมตนขนจากการทเทศบาลตำบลปรกมอง

เหนถงปญหาดานสงแวดลอม โดยเฉพาะปญหาขยะพบวา ททงขยะชมชนบนเนอทกวา 8 ไร ไม

สามารถรองรบปรมาณขยะทเพมขนในแตละวน ทำใหเกดความคดทจะสำรวจขอมลจรงใน

พนท จงไดเรมดำเนนการสำรวจปรมาณขยะทนำทงในแตละวน การสงเกตการจดเกบขยะใน

ชมชน การสงเกตพฤตกรรมการคดแยกขยะ การทงขยะของคนในชมชน เปนตน ผลทไดจาก

การสำรวจ ทำใหเทศบาลตำบลปรกไดรบทราบขอมล เกยวกบปรมาณขยะทมมากถงวนละ

8 ตน และพบวาชมชนปรกตก เปนชมชนทมปรมาณขยะมากทสดของตำบล เปนตน

โรงผลตปยหมกชวภาพเทศบาลตำบลปรก เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา


2) การมสวนรวมและการพฒนา “คน” การปรบเปลยนแนวคด ทศนคต “คน” ใน

ชมชน เปนเรองทเทศบาลตำบลปรกใหความสำคญเปนอยางมาก จงไดมการออกแบบ

กระบวนการเรยนรใหกบคนในชมชนหลากหลายรปแบบ ซงไดแก การเรยนรตามความสนใจ

เชน เรยนรโดยการสอบถาม สงเกตการดำเนนงานจากบคคลตนแบบในเรองทตนสนใจ ไดแก

การผลตแกสชวภาพ การทำนำหมกชวภาพ การทำเตาเผาถาน ทำนำสมควนไม เปนตน การ

เรยนรตามระบบ ไดแก การเรยนการสอนในชนเรยนทเปดโอกาสใหผเรยนไดมาสมผสการ

ปฏบตจรงในชมชน เชน มาศกษาดงานกลมเครองแกง กลมพลงงานทางเลอก เปนตน และ

การเรยนรจากการปฏบตจรง เปนการเรยนรทเกดจากความชอบ ความอยากร ความ

สรางสรรคทมอยในตวคน ทำใหเกดความคดทจะทดลองปฏบต เมอเกดผลดจงขยายผลสผอน

และขณะเดยวกนกทำการทดลองในเรองใหม เรองอนๆ ทสนใจตอไป

3) การใชทนทางสงคมจดการปญหา มการนำทนทางสงคมทมอยมาใชในการจดการ

ปญหาหรอพฒนาสงใหมๆ ใหเกดขน ไดแก 1) การนำทนคน คอ บคคลตนแบบทมความร ม

ภมปญญาในเรองตางๆ มาเปนตนแบบแหงการเรยนรเพอการขยายผล เชน ผเชยวชาญดาน

พลงงานทดแทน โดยการนำขยะเปยกมาใชเปนกาสชวภาพ นำมาผลตเปนเครองอปโภค

บรโภคในครวเรอน เปนตน 2) การนำทนทรพยากร ทมทงในและนอกชมชนมาใชใหเกด

ประโยชน เชน นำพชทมอยในชมชนมาทำปยชวภาพ นำเศษอาหารมาทำนำหมกชวภาพ เพอ

ใชเลยงปลาดก ใชเปนปยบำรงพช ใชทำนำยาเอนกประสงค ใชกะลามะพราวมาทำปยหมก ใช

มะพราวไปทำเครองแกง สงเสรมใหปลกพชสวนครวหนาบานเพอใชประโยชนในครวเรอน

เปนการลดรายจาย เพมรายไดจากการนำไปขายใหกบคนในชมชน และยงทำใหทศนยภาพ

ของชมชนนาอย นามองเพมขน เปนตน

4) การใชความรเชงวชาการ & วจยเชงปฏบตการ นบเปนความโชคดของเทศบาล

ตำบลปรกทมแนวคดทพรอมเปดรบการเรยนรใหมๆ จากสงคมภายนอก โดยเปดพนทใหเปน

ตำบลแหงการเรยนร ดวยเหตนจงมสถาบนการวชาการตางๆ ใหความสนใจมาศกษาดงาน

มากมาย รวมทงมหาวทยาลยสงขลานครนทร ทไดสงนกศกษาปรญญาโทเขามาทำวทยานพนธ

ในเรองของการจดการสงแวดลอม มการออกแบบการวจยโดยใชการวจยเชงปฏบตการแบบม

สวนรวม ผลจากกระบวนการวจย ทำใหคนในชมชนไดรบประโยชน กอใหเกดการเรยนรมาก

มาย เชน ไดรบการอบรมเรองการคดแยกขยะ การทำความเขาใจ “ขยะ” ทสามารถสรางมลคา

เพมได ประโยชนของการกำจดขยะอยางถกวธเปนตน

5) พฒนาระบบการสอสาร ระบบสอสารเปนเรองทเทศบาลตำบลปรกไดใหความ

สำคญและใหความสนใจ ในการพฒนาชองทางการสอสารทมประสทธภาพ ทำใหประชาชนได



รบรขอมลขาวระหวางชมชนกบชมชน ทองถนกบชมชน หรอการรบรระดบครวเรอน ดวยเหตน

จงมการพฒนาชองทางการสอสารทหลากหลาย ซงไดแก วทยชมชน เอกสาร แผนพบ ใบปลว

CD จดหมายขาว วารสารของเทศบาล ปายประชาสมพนธ เวปไซต ตลอดจนการสอสารแบบ

ธรรมชาต คอ “ปากตอปาก” ทำใหประชาชนในตำบลปรกไดรบรขอมลขาวสารโดยเฉพาะดาน


3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดแหลงแลกเปลยนเรยนรเรองการผลตปยหมกชวภาพ นำหมกชวภาพ ใหแก

คนในชมชนและผทสนใจ

2) คนในชมชนเหนคณคาของขยะ โดยเฉพาะขยะอนทรยซงสามารถนำมาสราง

“มลคา” ได

3) เทศบาลประหยดงบประมาณจากการนำปยหมกและนำหมกมาใชในกจกรรมของ

เทศบาล เชน ปรบภมทศนภายในเขตเทศบาล

4) เกดความภมใจในตนเองซงไดถายทอดความรใหกบผทมาแลกเปลยนเรยนรทงใน

และนอกพนท เกดความรสกทดทตนเองทมสวนไดพฒนาชมชนบานเกดของตนเอง

5) เกดการตอยอดความคดใหแกคนรนหลง รวมถงปลกฝงใหเดกมวนยในการทงขยะ

ดแลสงแวดลอมในชมชน

6) เกดทศนคตทดในการดแลสงแวดลอม กอใหเกดการมสวนรวมจากการใชทรพยากร

ตางๆ ทเปนผลทางออมจากการกำจดขยะ ยงสงผลใหเกดกลมกจกรรมตางๆ ซงนำทรพยากร

ดงกลาวมาใชใหเกดประโยชน

4. เงอนไขการนำใช 1) ผบรหารมนโยบายเรองการจดการขยะและนำนโยบายดงกลาวมาใชใหเหนอยาง

เปนรปธรรม

2) การมสวนรวมของคนในชมชนในการคนหา นำขอมลเพอมาจดการปญหารวมกน

3) องคการบรหารสวนตำบลทไดรบการสนบสนนงบประมาณอปกรณแกกลมอยาง

ตอเนอง เชน เครองบดปย เครองผสมปย เครองอดเมด เปนตน

บรรณานกรมและบคลานกรม นางสาวนชร แอหลย เทศบาลตำบลปรก โทร. 08-4189-6529


คณะผถอดบทเรยน นางสาวสชาดา คงเพชรศกดนางสาวธดารตน เปรมจตรทมวชาการโครงการ

โครงการรวมพลงเครอขายองคกรปกครองสวนทองถนขบเคลอนตำบลนาอย ตำบลอทยเกา

1. จดเรมตน ทมา ศนยการเรยนรเกษตรปลอดสาร จากขอมลจากบญชครวเรอนทพบวาเกษตรกรมการ

ใชสารเคม เกดปญหาสขภาพ ระบบนเวศทถกทำลาย และมรายจายจากการทำการเกษตร

มากขน ทำใหนายกองคการบรหารสวนตำบลอทยเกามการจดทำพนทนาของตนเอง 30 ไร

ปรบเปนการทำเกษตรแบบธรรมชาต ยดหลกเศรษฐกจพอเพยงเปนตวอยาง โดยมเปาหมาย

เพอลดการใชสารเคม และปรบเปลยนพฤตกรรมของคนในชมชนและเปนแหลงเรยนรใหแก

ประชาชนและเดกเยาวชนทสนใจ เกยวกบการทำเกษตรปลอดสารและการจดสรรพนทอยาง

เปนระบบ ทำใหเกดการขยายการทำเกษตรปลอดภยเพมมากขนในตำบล

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การคนหาและนำใชขอมล โดยมการจดทำบญชครวเรอนครอบคลมทกครวเรอน

และพบวาเกษตรกรมการใชสารเคมจำนวนมาก มผลตอสขภาพและดนเสอม

2) การใชทนทางสงคม ตำบลมหมอดนทมความรในเรองของดนและการปรบสภาพ

ดน จงนำมาตรวจสอบคณภาพดน และการปรบสภาพดน ใหแกกลมเกษตรกร

3) จดกระบวนการการแลกเปลยนเรยนร โดยสงเสรมใหสมาชกกลมรวมรบความร

และฝกปฏบต ในการทำการเกษตรแบบปลอดสารทแปลงสาธต เชน การทำนำหมกชวภาพ

การทำปยอนทรย เปนตน และไดนำไปแบงปนใหกบผทประกอบอาชพเดยวกน

4) ทดลองใชและขยายสมาชก ดวยวธการเชญชวน ประชาสมพนธ ใชขอมลจากบญช

ครวเรอนในดานการประกอบอาชพ ดานสขภาพ สรปผลใหเหนตวเลขในดานดงกลาวทำให

ประชาชนไดทราบขอมลตวเลขทมคาใชจายสง และทำใหสขภาพไมด เชน ทำใหสารพษตกคาง

ในเลอด เกดเปนโรคมะเรง ความดนสง และเบาหวาน

ศนยการเรยนรเกษตรปลอดสาร ม.5 ตำบลอทยเกา อำเภอหนองฉาง จงหวดอทยธาน



5) การขยายและตอยอดการทำงานโดยใชคนตนแบบในการประกอบอาชพ และเผยแพร

ขอมลทเกดขนจรง ประโยชนจากการไดเขาเปนสมาชก ไดความรในการประกอบอาชพแบบ

เกษตรยงยน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) มอาหารปลอดภย สงแวดลอมไมเปนพษ ลดใชจายในครวเรอน สงแวดลอมด ม

รายรบเพมขน รายจายลดลง

2) เกดการรวมกลมของผนำ และชมชน ในการแกปญหารวมกน

3) เกดความสำเรจของกลม มกองทนจดสวสดการ มศนยเรยนรทเปนแหลงเรยนร ม

วทยากรเพม ผลประโยชนทสมาชกไดรบ มอาหารปลอดภย มการออม

4) มทนในการประกอบอาชพ ปลดหนนอกระบบ การทำงานของกลมททำใหประสบ

ความสำเรจคอการนำขอมลมาใชประกอบการดำรงชวต และความสามคคของกลมผนำ

4. เงอนไขการนำใช 1) รณรงคประชาสมพนธใหชมชนมการทำบญชครวเรอน และมการนำใชขอมลทได

มาวเคราะห เพอสรางความตระหนกในเรองใชสารเคมทใชในการผลตสนคาทางดาน

การเกษตร

2) อปท.และหนวยงานทเกยวของ เขาหนนเสรมในเรองการจดกระบวนการแลก

เปลยนเรยนรแกสมาชกกลม การถอดบทเรยนและการ

บรรณานกรมละบคลานกรม 1. เอกสารหลกสตรการเรยนรตำบลอทยเกาโครงการรวมพลงเครอขายองคกร

ปกครองสวนทองถนขบเคลอนตำบลนาอย

2. บคคลทรวมใหขอมล 1) นายธาดา อำพน บานเลขท 35/2 ม.5 ต.อทยเกา

อ.หนองฉาง จ.อทยธาน โทร. 056-531763 /087-7312700 2) นายยทธพงษ ศรสรรพ

60/1 ม.6 ต.นำซม อ.เมอง จ.อทยธาน จ.อทยธาน 3) นางสาวนารรตน สารสวรรณ 44/1

ม.10 ต.อทยเกา อ.หนองฉาง จ.อทยธาน


คณะผถอดบทเรยน นายสอนไชยา ภดทพย และนายอภชย ศรอฬาร องคการบรหารสวนตำบลขนทะเล

ตำบล

1. จดเรมตน ทมา จากการทราคายางพาราตกตำ มการรวมกลมขายยาง พบวา ไดรบความไมเปนธรรม

จากพอคา นายสมบรณ จนทรจรง หนงในสมาชกกลมขายยางไดมโอกาสฟงแนวคดของ

พระเจาอยหวตอนใกลรงวา “ถาทำเศรษฐกจพอเพยง เรากจะอยรอด” จงเกดแรงบนดาลใจ

ไปชวนเพอนสมาชกกลมทำสวนยางรวมกนประมาณ 30 คน (ตอนหลงเหลอ 3 คน) รวมกนทำ

เกษตรชวภาพเปนทางออกของระบบการผลตทดเพอรกษาทรพยากร รกษาชวตและสงคมเอา

ไว และตองการรวมตวกนเพอสรางคนภายใตหลกการพงตนเอง (อยรอดกอน และมความสข)

เรมปฏบตจากการลองผด ลองถกมาตลอด

ผบรหารองคการบรหารสวนตำบลไดเขามาผลกดนใหทำการเกษตรเพอสขภาวะเปน

รปธรรมมากยงขน ในรปแบบของการใหชาวบานปฏบตเองจนเหนผลแลวใหการสนบสนนภายใต

หลกคด “พวกเตนทำคลอด ถารอด อบต.เลยง” จงไดมการจดทำแหลงเรยนร (โรงเรยนแก

จน) ททำใหผเขามาแลกเปลยนเรยนรสามารถปฏบตจรงได ตลอดจนการขยายแนวคดใหผ

เรยนไดเรยนรเกยวกบการรจกการให แลก แจก ขาย บอกใหเขาร ทำใหเขาด อยใหเขาเหน

จนเขาทำเปน ดวยกระบวนการประชมปรกษาหารอ สนทนากนอยางสมำเสมอ และเปลยน

ความรจากการปฏบตเพอใหเขากบวถชวตของผเรยน ทำใหผเรยนสามารถนำไปปฏบตและ

สามารถพงตนเองได เชน การขดบอบาดาลคนจน การทำนำหมกชวภาพ การทำปยหมกแหง

การทำนำสมยางจากผลไมสก 4 อยาง (กลวย สบปะรด ฟกทอง และมะละกอ) มการจด

ทะเบยนเปนลขสทธของตวเอง เปนตน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) สงเสรมการชวยเหลอเกอกลกนของชมชนใหครอบคลมทกพนทและใชเปนตว

เชอมโยงการพฒนาระบบยอยตางๆ

2) สรางแรงจงใจใหกบผไดรบผลกระทบจากระบบยอยตางๆ

เกษตรเพอสขภาวะ (บาดาลคนจน) หมท 1 ตำบลขนทะเล อำเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช



3) จดและสรางกจกรรมของแหลงเรยนร

4) ทำความเขาใจเกยวกบการบรหารจดการของกลมทเกดขนโดยกลมแกนนำใน

หมบานทไดแสดงถงความเขาใจในการทำงาน

5) จดเวทระดมความคดแลกเปลยนเรยนรจากตำบลตางๆ ประกอบในการดำเนน

กจกรรม

6) ประชาสมพนธผานระบบเสยงตามสายของ อบต. ในการใหขอมล การจดทำ

เอกสารเผยแพร

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดการเรยนรในกลมแกนนำดวยกนทางดานการเกษตรเพอสขภาวะ และเพอ

สรางความสมพนธกบสมาชก สรางการมสวนรวมของการทำงาน

2) การถายทอดความรใหกบผทสนใจในเรองเกษตรเพอสขภาวะทครบวงจร การ

บรหารจดการกลม การมกฎระเบยนทสามารถใหสมาชกปฏบตตาม

3) เปนการทำใหคณภาพชวตของสมาชกดขน สรางอาหารปลอดภย ลดสารพษตกคาง

ในดน นำ อากาศ และรางกาย

4. เงอนไขการนำใช 1) การเหนขอมลของคนในชมชนมคณภาพชวตทดในทกดาน โดยเฉพาะการสราง

ชมชนใหรจกการทำการเกษตรททำแลวมผลดตอรางกาย ตอคนรอบขาง

2) เกดกระบวนการเรยนรรวมกน การนำใชขอมลทเหนจากสภาพความเปนจรงใน

ปจจบนวา ความสำคญกบการทำเกษตรเพอสขภาวะ โดยเฉพาะการเนนใหคนในตำบลพงพา

ตนเอง มากกวาการพงพาภายนอกอยางเดยว

3) การออกแบบกจกรรมในแหลงปฏบตการทมความสอดคลองกบบรบท วถชวตจรง

สามารถตอบสนองตอปญหาและความตองการของชมชนไดโดยการเนนใหเปนรปธรรม จบ

ตองสมผสได ดงกรณ การผลตปยชวภาพใชเองในชมชนทกำลงแพรหลาย

4) ศกยภาพของคนในชมชน การขบเคลอนกลม มการบรณาการแนวคดของแกนนำ

กลมอยตลอดเวลา แกนนำมความตงใจ มงมน เปนความสามารถเฉพาะตวสรางการมสวนรวม

และความรสกเปนเจาของในพนท และมการขยายผลตอในกจกรรมททำ

บรรณานกรมละบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรเกษตรเพอสขภาวะ (บาดาลคนจน)


คณะผถอดบทเรยน นกวชาการ โครงการสรางเสรมสขภาวะจงหวดอตรดตถ : ทาเหนอเมองนาอย

1. จดเรมตน ทมา เกดจากเครอขายเกษตรทางเลอก ซงมทนเดมโดยปราชญเกษตรกรความตระหนกถง

ราคาผลผลตตกตำ จงเกดการรวมตวกนจบมอกนเขามาปรกษากบคณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยราชภฎอตรดตถ โดยการประชมปรกษากน ไดขอตกลงรวมกนเรองของการ

พฒนาศกยภาพของผลผลต เพอสรางมาตรฐานของสนคาเกษตรกรรม โดยใหคณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยราชภฎอตรดตถเปนทปรกษา ตอมาเมอมโครงการเขามา ทำใหเครอขายมทนท

จะมาจดเวทแลกเปลยนกนมากขน ทำใหเกดการชกชวนเพอนเกษตรกรททำเกษตรกรรมดาน

ไมผลปลอดสาร ขาวปลอดสาร ผกปลอดสาร พชไรปลอดสาร และประมง ไดเขามารวมแลก

เปลยนเรยนรรวมกนกบหนวยงานราชการ ไดแก พาณชยจงหวดอตรดตถ เกษตรจงหวด

อตรดตถ และคณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยราชภฎอตรดตถคอยใหคำปรกษา เพอกำหนด

แผนปฏบตการรวมกนดวยกนโดยประสานในนามโครงการสรางเสรมสขภาวะจงหวดอตรดตถ

และปราชญทางดานไมผล “ลงฟน” เพอมารวมแลกเปลยนรวมกน โดยแผนปฏบตการโดยมงเนน

การพฒนาผลผลตใหไดมาตรฐานเพอมงไปสตลาดสเขยว รปแบบการขบเคลอนงานคอ การ

แบงเครอขายเกษตรทางเลอกออกเปนเครอขายยอย โดยมเครอขายไมผล เครอขายขาว เครอ

ขายประมง เครอขายพชไร และเครอขายผก แตละเครอจะมผประสานงานและคณะกรรมการ

และจะเปนคณะทำงานประจำเครอขายเกษตรทางเลอกอก 1 คน เพอประสานงานในพนทให

ชดเจนยงขน เชน การประชมสญจร เพอลงไปเยยมเยอนพนท เพอไปเรยนรวธการดำเนนการ

รวมถงรวมกนรบรและแกไขปญหาในการทำงาน สามารถจะประสานผาน ผประสานไดงาย

เชน เครอขายขาวของ “ลงแดง” จะมการทดลองการทำขาวโยน และเครอขายเกษตรทางเลอกทำ

เรองของการเรยนรการนำดนมาตรวจหาสารพษและพฒนาศกยภาพของผลผลต ทางเครอขาย

เกษตรทางเลอกกจะลงไปชวยกนทำ เปนตน ระยะแรกของโครงการ เครอขายอยในชวงของ

การรวบรวมกลมเกษตรกรเพอพฒนาผลผลตใหไดมาตรฐานรวมกบหนวยงานราชการทเกยวของ

การจดการตลาดสเขยว โครงการสรางเสรมสขภาวะจงหวดอตรดตถ : ทาเหนอเมองนาอย



พรอมทงชวนเกษตรกรเขามารวมเพอสรางกองกำลงเพยงพอทจะสามารถพฒนานำไปส “ตลาด

สเขยวของคนอตรดตถ”

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การบรณาการเพอการพฒนานโยบายสาธารณะดานเกษตรทางเลอก มผท

เกยวของ ประกอบดวย 3 กลม คอ

(1) กลมของชมชน คอ ผนำหมบาน ผใหญบานกำนน สอบต. ปราชญชาวบาน

แกนนำกลมตางๆ มบทบาทในการรวมปฏบตการเพอหาคำตอบในทางวชา

การและปฏบตการ พฒนาเปนนกวจยชมชน และเปนผถายโอนความร

ระหวางคนในชมชนและนอกชมชนทเขามาเรยนร

(2) กลมของภาควชาการ คอ คณาจารยและเจาหนาทในมหาวทยาลยราชภฏ

อตรดตถ และนกวชาการและเจาหนาทของหนวยงานภายในจงหวด ไดแก

สำนกงานพาณชยจงหวด สำนกงานเกษตรจงหวด สำนกงานปศสตว

สำนกงานเกษตรและสหกรณ มบทบาทในการลดและอดชองวางของชมชน

ดวยองคความรทม แสวงหาคำตอบทางวชาการหรอเทคโนโลยทเหมาะสม

กบชมชน เปนผสนบสนนดานวชาการใหกบชมชน และเปนผถายทอดมม

มองการทำงานภาควชาการกบชมชนทองถน

(3) กลมของทองถน คอ นายกอบต. ปลด และเจาหนาทสวนตางๆ ในองคการ

บรหารสวนตำบลปาเซา มบทบาทเชอมตอแนวทางหรอโอกาสของการพฒนา

ใหเขาสระบบการพฒนาปกตขององคกรปกครองสวนทองถน และหนนเสรม

การพฒนาทกดานทงกำลงคน วสดอปกรณ งบประมาณ และอนๆ ทเกยวของ

รวมถงการประสานงานเชอมโยงงบประมาณและทรพยากรจากแหลงอน

2) การพฒนาศกยภาพของผลผลตของเกษตรกรเพอสรางมาตรฐานของสนคา

เกษตรกรรม โดยใหคณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยราชภฎอตรดตถเปนทปรกษา เชน การ

ศกษาดงานทงในพนท และนอกพนท จดกระบวนการเรยนรเรอง นกสอสารชมชน นก

วสาหกจชมชน นกจดการชมชน และตดตามประเมนผลและแลกเปลยนเรยนรระหวางการจด

กจกรรมและหลงการจด

3) จดทำตลาดสเขยวเพอใหเกษตรกรเรยนรขอมลการบรหารจดการตลาด และการ

เขาถงกลมอาชพผผลตสนคาเกษตรปลอดภย โดยมแลกเปลยนผลผลต ซอ ขายสนคาท

ปลอดภย เชน ปลอดสาร ขาวปลอดสาร ผกปลอดสาร พชไรปลอดสารรวมกน


4) การหนนเสรมของอปท. ดวยการสนบสนนงบประมาณใหเกษตรกรในตำบลมการ

ผลตผลทปลอดภย และหนนเสรมใหมาจำหนายทตลาดสขยว

3. ผลผลต ผลลพธ สงทไดจากการเรยนรรวมกนทำใหทองถน (อบต.) ไดแลกเปลยนเรยนรกระบวนการ

ทำงานรวมกบภาควชาการและกระบวนการทำงานทสนองความตองการของชมชน ไดแนว

ทางการบรณาการการทำงานรวมกน และไดภาคเครอขายความรวมมอ สวนภาควชาการได

แลกเปลยนเรยนรรวมกบชมชน องคกรทองถน และหนวยงานทเกยวของ ไดใชองคความรทาง

วชาการทมอยมารวมแกไขและพฒนาชมชนทองถนจนไดกระบวนการหรอเทคโนโลยทเหมาะสม

กบชมชน เกดนวตกรรมองคความรใหมจากการรวมคดรวมปฏบตกบชมชนทองถน ไดแนวรวม

การทำงานดานวชาการจากชมชน (นกวจยชมชน) ชมชน (ชาวบาน) ไดแลกเปลยนเรยนร

กระบวนการทำงานรวมกนภายในชมชน การทำงานรวมกบทองถน (อบต.) และภาควชาการ

เปนเกดการยอมรบซงกนและกน ปจจบนชาวบานสามารถใชกระบวนการเรยนรรวมกนแบบม

สวนรวมในการพฒนาและแกไขปญหาของตนเองได มผลผลตทปลอดภยตอสขภาพและ


4. เงอนไขการนำใช 1) การเปดโอกาสใหกลมเกษตรกรไดมการแลกเปลยนความรเรองเกษตรอนทรย

2) หนวยงานจากทองท ทองถน รวมสนบสนนงบประมาณ กำลงคนและอนๆ ใน

การเปดพนท (ตลาดสเขยว) ใหเกษตรกรนำผลผลตมาขายเพอเพมรายได และสรางอาหารท

ปลอดภยใหแกประชาชน

3) ควรมการทำงานรวมกนของเครอขายสถาบนการศกษา หนวยงานของรฐทหนน

เสรมเรองวชาการ การจดการผลผลตใหแกกลมเกษตรกร

4) อปท. ควรผลกดนใหมการจดตงกองทนเพอสวสดการสงคมโดยชมชน เนนทการ

เกอกลเกษตรกร แนวเกษตรอนทรย

บรรณกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรการจดการตลาดสเขยว โครงการสราง

เสรมสขภาวะจงหวดอตรดตถ : ทาเหนอเมองนาอย



1. จดเรมตน ทมา การจดตงศนยถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตร เปนนโยบายของรฐแตใชการบรหาร

จดการแผนงานและกจกรรมโดยภาคประชาชนเนนการบรหารจดการแบบมสวนรวม 4 ภาค

สวน ไดแก ทองท ทองถน ภาคประชาชน เจาหนาทและหนวยงานภาครฐทเกยวของ ศนย

ถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตรจะดำเนนกจกรรมอย 4 เรอง ไดแก โรงเรยนเกษตรกร ผลต

ปยอนทรยปนเมด ศนยขาวชมชนตำบลหวไผ ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงและกลมปลกผก

ปลอดสารพษ โดยมการดำเนนกจกรรมทเชอมโยงและตอเนอง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฎบต หลกการดำเนนงานของศนยถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตร มวตถประสงค

1) เปนศนยประสานงานและถายทอดองคความรทเกยวกบเรองการเกษตร เชน เปนสอกลาง

ในการประสานงานระหวางหนวยงานภาครฐและภาคประชาชน รบแจงเหตและชวยเหลอเรอง

ภยพบตตางๆ ทเกดขนกบเกษตรกรในพนท ทำกจกรรมทสงผลตอการลดตนทนทางการ

เกษตรเปนตน 2) เปนสถานทถายทอดความรเกยวกบการเกษตรใหกบทกหมบาน และชมชน

การจดตงคณะกรรมการจะมแกนนำจากทง 13 หมบาน รวม 15 คน กลมเปาหมายของคณะ

กรรมการประกอบไปดวย กำนน ผใหญบาน ประธานสภา และเจาหนาท อบต. สาเหตท

คดเลอกคณะกรรมการจากกลมดงกลาวเพอใหทำประชาสมพนธแผนงานและกจกรรมตางๆ

ของศนยถายทอดฯ ในพนทหมบานของตนเองดวยเพอใหชาวบานไดรบทราบขาวสารและ

ทนกบสถานการณและนโยบายของรฐ โดยมกระบวนการทำงานดงน

ศนยถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตรตำบลหวไผหม 5

ตำบลหวไผ อำเภอเมอง จงหวดสงหบร

คณะผถอดบทเรยน นายณรนทร กาษร, นายทน ขวญนาค, นายสนทร เสอสมง และนายเจด บญนำ

ตำบลหวไผ อำเภอเมอง จงหวดสงหบร


1) เรมตนกอตงศนยถายทอดฯ จากการระดมทนของคณะกรรมการ การกอตงศนย

เรมแรกใชสถานทของ อบต. ตอมาไดยายมาตงทหม 5 โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณ

สรางอาคารสถานทจาก อบต. และ อบจ. ในศนยถายทอดฯ

2) การดำเนนกจกรรม 4 เรอง ไดแก โรงเรยนเกษตรกร ผลตปยอนทรยปนเมด ศนย

ขาวชมชนตำบลหวไผ ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงและกลมปลกผกปลอดสารพษ ในแตละ

เรองมการดำเนนการดงน

เรองท 1 โรงเรยนเกษตรกร เปนแหลงเรยนรทใหความรทางการเกษตรทกเรองตงแต

เรองการกำจดศตรพชและวชพชแบบครบวงจรทงแบบใชชวภาพและใชสารเคม สรางการเรยนร

เรองการเพาะเมลดพนธขาวตงแตการเตรยมดน การเพาะปลก การดแล การเกบเกยว การ

คดพนธ การบรรจหบหอ และการจำหนาย สรางหองเรยนการทำนาโยน สรางการเรยนรเรอง

การผลตปยอนทรยปนเมดใหเกษตรกรทสนใจใชเพอเปนการลดตนทนทางการผลต สรางการ

เรยนรเรองการทำเศรษฐกจพอเพยงตามแนวทางพระราชดำรของในหลวง

เรองท 2 การผลตปยอนทรยปนเมด สงเสรมใหเกษตรกรในพนทใชปยอนทรยปน

เมดแทนปยเคมเพอลดตนทนทางการเกษตร และเนนใหปลกขาวปลอดภยหรออาจจะใหลด

ละ เลก การใชปยเคมใหหนมาใชปยอนทรยแทน ใหเกษตรกรทำบญชคาใชจายเกยวกบ

การเกษตรเพอเปรยบเทยบตนทนทางการผลต และรายไดทเกดขนหรอทำบญชตนทนทางการ

ผลตแลวนำมาเปรยบเทยบกนระหวางคาใชจายทใชสารเคมและคาใชจายทใชปยอนทรยปนเมด

เรองท 3 ศนยขาวชมชน สงเสรมการผลตเมลดพนธโดยไดรบการสนบสนนจาก

ศนยวจยขาวจงหวดชยนาท ศนยสงเสรมผลตเมลดพนธขาวจงหวดชยนาท ศนยสงเสรมผลต

เมลดพนธขาวจงหวดลพบร ศนยดงกลาวจะใหความรเรองกระบวนการผลตเมลดพนธตงแต

เรมเตรยมดนจน การเพาะปลก การตรวจสอบแปลงนา จนถงการคดแยกและบรรจหบหอ

ศนยขาวชมชนจดตงเพอใหเกษตรกรรเทาทนพอคาลดการใชเมลดพนธถงขาวจากเอกชนซงมก

หลอกลวงชาวบานโดยนำขาวปลอมปนมาขายมวชพชขนมากเกษตรกรตองเสยคาใชจายใน

การกำจดวชพช นอกจากจะสงเสรมใหเกษตรกรผลตเมลดพนธใชเองแลวยงสงเสรมใหทำนา

โยนเพอลดคาใชจายในการซอเมลดพนธ ดแลรกษางาย มโรคและแมลงรบกวนนอย ศนย

บรการและถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตรสรางหองเรยนชาวนามแปลงนาทดลอง ตงแต

การเตรยมดน เพาะกลา เทคนคการโยนกลา การดแลรกษา การคดตนทนเปรยบเทยบ

ระหวางนาโยนกบนาหวาน มแปลงนาทปฏบตจรงสำหรบใหผทสนใจเขามาศกษาเรยนร

ปจจบนมกลมเกษตรกรทสนใจทำแบงแปลงนาเพาะเมลดพนธ 14 ราย มพนท 44 ไร

มคณะกรรมการตรวจแปลงเพาะเมลดพนธตามระเบยบทกำหนด อบต. สนบสนนงบประมาณ



เปนกองทนรบซอขาวเพอใหกลมรบซอเมลดพนธขาวจากสมาชกในราคาทสงกวาทองตลาด

รอยละ 20 แลวนำมาจำหนายใหกบสมาชกในราคาทถกกวาทองตลาด เมลดพนธได

มาตรฐานไวใจไดและยงเปนการชวยเหลอชมชนโดยชมชน

เรองท 4 ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงและกลมปลกผกปลอดสารพษ เปนการทำ

กจกรรมตามแนวทางพระราชดำรตงแตการทำไรนาสวนผสม การขดบอเลยงปลา การเพาะ

เหด และการปลกผกสวนครวทเนนใหเปนผกปลอดภย เปนการปฏบตเปนตวอยางใหผทสนใจ

ไดเขามาเรยนรผานชองทางโรงเรยนชาวนา

(1) คณะกรรมการทง 4 เรองเดนมหลกการทำงานทเชอมโยงกน มศนย

ถายทอดองคความรตางๆ อยทโรงเรยนเกษตรกร คณะกรรมการทง 4 เรอง

หลกตองมการประชมในรปคณะกรรมการเปนประจำทกเดอนบางเดอนถา

เกดปญหาอาจจะมการประชมบอยครงขน

(2) การพฒนาศกยภาพมองคประกอบหลก 3 สวน ไดแก สวนท 1) คณะ

กรรมการหรอกลมเกษตรกรในชมชนจะตองมจตอาสาใฝเรยนรทจะพฒนา

อาชพการเกษตรของตนเองเรองการปลกเมลดพนธขาว การเรยนรเรองการ

กำจดศตรพชและวชพชแบบครบวงจร การลดตนทนทางการเกษตรโดยใช

ปยอนทรยปนเมดแทนการใชปยเคมและหนมาทำนาโยนแทนนาหวาน เพอ

ลดรายจายเรอง การใชเมลดพนธขาว การกำจดวชพช ประกอบกบการดแล

งายโรคและแมลงรบกวนนอย คณะกรรมการยงมบทบาทหนาทในการ

ถายทอดความรและทำการประชาสมพนธใหเกษตรกรขางเคยงเหนประโยชน

และปฏบตตามหรอเขามาเรยนรในโรงเรยนเกษตรกร สวนท 2) หนวยงาน

อปท. สนบสนนเรองการสรางศนยเรยนรพรอมทงแปลงสาธตใหกบคณะ

กรรมการ กลมเกษตรกรทงในพนทและนอกพนทไดเรยนรและนำใชสอ

วสด อปกรณ ไดอยางสะดวกและรวดเรวทนตอความตองการ สวนท 3)

เจาหนาทและหนวยงานของรฐทเกยวของหนนเสรมเรองงานวชาการและ

การนำใชสอ วสดอปกรณ ไดอยางถกตองและครบกระบวนการกอใหเกด

ประโยชนสงสด

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกษตรกรมองคความรเรองการกำจดศตรพชโดยใชวธผสมผสานแตไมละเวนการ

ใชสารเคมเมอเกดการระบาดทรายแรง


2) เปนแหลงเผยแพรความรทางวชาการเกษตร

3) เปนแหลงเตอนภยทางธรรมชาต นำทวม ฝนแลง แมลงลง

4) มกองทนรวมและเงนปนผลใหกบสมาชก สวนใหญมตคณะกรรมการจะนำ

เงนปนผลซอเมลดพนธขาวแจกแทน

5) เกดการบรหารจดการ เงน คน งาน รวมกน

4. เงอนไขการนำใช 1) นอมนำแนวคดพระราชดำรเรองเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

มานำใชในการดำเนนชวตของประชาชนในตำบล ผานการประชาสมพนธทางสอ หรอกจกรรม

ตางๆ ของพนท

2) เปดโอกาสใหสมาชกและชมชนไดมการแลกเปลยนเรยนร เพมศกยภาพของ

สมาชก แกนนำ การมสวสดการแกสมาชก เพอใหเกดการเกอกลชวยเหลอกน

3) อปท.ควรรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ ใหการสนบสนนดานวชาการ และการ

สรปบทเรยน ความรเพอเปนแนวทางสำหรบขยายพนทปฏบตการเศรษฐกจพอเพยงตอไป

บรรณานกรมละบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนร ศนยถายทอดเทคโนโลยทางการเกษตรตำบล

หวไผ



คณะผถอดบทเรยน นายสำราช ทองเอยม, นายจนทรศร สปรยธร, นายภาคภม อนทรแปน และ

นายมนตร ชายผา นกวชาการตำบลทมอ

1. จดเรมตน ทมา กลมเกษตรธรรมชาตเกดขนตงแตป 2534 มจดมงหมายในการลด ละ เลกการใช

สารเคมในการผลต รวมทงการรวมแกไขปญหาของเกษตรกรในการจดการตลาด และความร

ในการผลตทสามารถใหเกษตรกรพงตนเองได มกจกรรมหลกคอการผลตผลผลตเกษตร

อนทรยและสบทอดวฒนธรรมในการผลตขาวดวยสายพนธทเหมาะสมของทองถน จากการ

พยายามอนรกษสายพนธของขาวพนบานของกลมเกษตรธรรมชาตตำบลทมออยางตอเนอง

แตตองประสบปญหาการขาดแคลนเมลดพนธเสยเอง สาเหตมาจากเมลดพนธทตองการใชใน

การเพาะปลกไมเพยงพอตอความตองการของสมาชกในกลม กลมพยายามแกไขปญหาน

อยนานจนสามารถหาแนวทางแกไขไดในทสด โดยใชการปลกขาวตนเดยว (System of Rice

Intensification, SRI) ไดพฒนาทประเทศมาดากสการ และในระยะตอมาไดมการทดสอบวธการ

ปลกขาววธนอยางกวางขวาง และเปนทยอมรบของชาวนาในหลายประเทศในเอเชย เนองจาก

วธการปลกขาววธนผลผลตขาวเพมขนตอหนวยพนทอยางมนยสำคญ โดยผลผลตทไดไมตำกวา

1,000 กก. ตอไร นอกจากนยงสามารถลดปรมาณการใชนำไดมากกวาครงหนงของการทำนา

แบบปกตทมนำขงในแปลงนาตลอดฤดกาลปลก อกทงยงใชเมลดพนธในการเพาะปลกใน

จำนวนนอย ซงสามารถแกไขปญหาเรองเมลดพนธไมเพยงพอตอความตองการไดเปนอยางด

นายรงโรจน ขจดโรคา สมาชกในกลม ไดเขาอบรมเทคโนโลยทเหมาะสมกบการเกษตร ในป

2544 และไดนำหนงสอประกอบการบรรยายทมการอธบายการทดลองทำนาแบบ SRI มา

ลองปฏบต ในป 2546 นายรงโรจน จงไดลงมอปฏบตการทำนาแบบ SRI อยางจรงจงในทนา

2 ไร ดวยแรงจงใจทตองการจะแกไขปญหาในเรองการขาดแคลนเมลดพนธและตองการเพม

ผลผลตในนาขาวดวย จนทำใหมการขยายการทำนาแบบ SRI ไปสสมาชกรายอนๆ ในกลม

จนทำใหกลมสามารถลดปรมาณการใชเมลดพนธในการเพาะปลกลงไดเปนจำนวนมาก และม

การอนรกษพนกรรมขาวกลมเกษตรธรรมชาต ตำบลทมอ อำเภอปราสาท จงหวดสรนทร


เมลดพนธเหลอเกบจนปจจบนกลมเกษตรธรรมชาตตำบลทมอมการเกบพนธขาวไดมากกวา 50

สายพนธ และเปนแหลงผลผลตเมลดพนธออกจำหนายใหแกเกษตรในจงหวดมากกวา 8 ตนตอป

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) สงเสรมการปลกขาวดวยเทคนคการปลกขาวตนเดยว

2) ตดตามสนบสนนการปลกขาวตนเดยวแกสมาชกในแปลงการผลต คณะกรรมการ

จะมการตดตามเยยมแปลงการผลตขงสมาชกและใหขอเสนอแนะ

3) จดการเรยนรใหเกษตรกรทสนใจ ดวยการอบรมเทคโนโลยทเหมาะสม การผลต

เมลดพนธกบเกษตร

3. ผลผลต ผลลพธ กลมเกษตรธรรมชาตทมอทำแบบ SRI มาเปนเวลากวา 10 ปโดยเรมตนกนอยาง

จรงจงในป 2546 ซงการทำนาแบบ SRI นนสามารถตอบโจทยในการทำนาอนทรยและดาน

เมลดพนธไดเปนอยางด เพราะการทำนาแบบนใชเมลดพนธในจำนวนนอยเมลดพนธขาวเพยง

1 กโลกรม สามารถดำนาไดถง 1 ไร ซงเปนการประหยดไดมากเลยทเดยวอกทงยงเปนการ

เพมผลผลตขาวตอไรไดถง 1,000 กโลกรมตอไร เมอผลผลตมากขนและใชเมลดพนธนอยลง

ทำใหปญหาการขาดแคลนเมลดพนธหมดไป และสมาชกในกลมเกดการเกบรกษาเมลดพนธ

จนกลายเปนแหลงผลตและเกบรกษาเมลดพนธขาวทมประสทธภาพเปนอยางมากในจงหวด

สรนทร โดยมพนธขาวมากกวา 50 สายพนธในการเกบรกษา และผลตเมลดพนธออก

จำหนายใหแกพนองเกษตรทตองการเมลดพนธขาวมากกวา 10 ตนตอป นบเปนผลดทไดกอ

เกดมาจากเทคนคการทำนาแบบการปลกขาวตนเดยว (System of Rice Intensification,

SRI)

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางความตระหนกใหแกชมชนเพอเหนคณคาและความสำคญของพนธขาว

พนบานรวมทงแนวคดทางดานความมนคงทางดานอาหาร ของชมชน

2) ตองเพมศกยภาพแกสมาชกในกลมหรอผทสนใจ ใหเรยนรเรองการผลต คดพนธ

และจดเกบและจำหนายพนธขาวทด



3) ตองเพมทกษะสมาชกและองคกรทเกยวของในการจดทำหลกสตรทองถนเพอการ

อนรกษพนธขาว

4) ควรมการทำงานรวมมอกนแบบไตรภาคจากอปท. ภาครฐ ภาคประชาชนในการ

ขบเคลอนงานตางๆ ทงในสวนงบประมาณและการจดตงกองทนสวสดการ การเพมทกษะของ

บคคล การเสรมขอมลความรดานตางๆ เปนตน

บรรณานกรมและบคลานกรม • งานศกษาการรวมกลมองคกรชาวบาน ป 2546 โดยโครงการนำรองเพอพฒนา

ระบบเกษตรกรรมยงยน จ.สรนทร

• หนงสอ “นโยบายเกษตรอนทรย” โดย จงหวดสรนทร ป 2547

• กรอบกระบวนการวจยชมชนสตำบลสขภาวะ ดร.ขนษฐา นนทบตร


คณะผถอดบทเรยน นางพรทพย ละหารเพชร และนางสาวจนทรา พรหมคม โครงการเพอนชวยเพอน

ขบเคลอนตำบลนาอยกบตำบลตนยวน

1. จดเรมตน ทมา ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงตำบลตนยวน มแนวคดมาจากการดำเนนกจกรรมทาง

เกษตรระดบครอบครวเพอการพงตนเองอยางโดดเดนของนายสเมธ มลอ ทมไดแตใชองค

ความรทางการเกษตรในครวเรอนของตนเองเทานน แตยงขยายผลไปสเพอนบาน จนกระทงป

2546 ไดรบการคดเลอกใหเปนผชวยผใหญบาน จนมโอกาสไดเรยนรเรองการทำปยหมก

ชวภาพ ทำใหเลกใชสารเคมในการทำการเกษตร จนไดรบการสงเสรมและสนบสนนในการเปน

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงระดบตำบลทดำเนนกจกรรมเพอการพงตนเองในครวเรอน ทง

การปลกพชผกสวนครว ผลไม เลยงสตวหลากหลายชนด โดยใชระบบหมนเวยนเกอกลกน

และไมใชสารเคม และยงมความคดรเรมสรางสรรคสงใหมโดยอาศยภมปญญาชาวบานในการ

ปลกผก จนไดรบรางวลครภมปญญาไทยและเกษตรกรดเดนระดบประเทศ และขยายผล

กจกรรมของศนยฯ จนเกดเครอขายระดบหมบานและครวเรอน เปนแหลงศกษาดงานดาน

การเกษตรของตำบลและระดบประเทศ เปนวทยากรและเปนครสอนพเศษแกเดกนกเรยนใน

พนท

นอกจากนการทำอาชพเกษตรในลกษณะของการปลกพชเชงเดยว ทำใหราคาผลผลต

ตกตำ ปญหาสภาพดนเสอม การตรวจพบสารเคมในเลอด จากการใชปยเคม และสารเคม ใน

สถานประกอบการเกนความจำเปน และใชมาเปนระยะเวลานาน ทำใหคณสเมธ มลอม

แนวคดทจะปลกพช แบบผสมผสานเพอใหไดผลผตทหลากหลายและเกดรายไดหลายทาง

ทำใหตองคนหาแนวทางและวธคดใหมๆ มาใช และเมอมนโยบายจากสำนกงานเกษตรเกยว

กบแนวคดเศรษฐกจพอเพยง จงมการสงเสรมใหประชาชนและเกษตรกรนำไปปรบใชเพอแก

ปญหาภาวะราคาพชผลตกตำการลดตนทนในการผลตและการพงตนเองแบบยงยน ทำให

คณสเมธ มลอ และสมาชกทมแนวคดเดยวกน กลบมาปลกพชแบบผสมผสาน และเมอมการ

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง ตำบลตนยวน อำเภอพนม จงหวดสราษฎรธาน



พฒนาความรจากการไปศกษาดงานเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดนำมาปรบใชกบ

กจกรรมในครวเรอน โดยเนนหลกปลกทกอยางทกนและกนทกอยางทปลก หากมเหลอกน

เหลอใชจงนำไปจำหนายเปนการเพมรายไดใหกบครอบครว ตอมาเมอมนโยบายจากกระทรวง

เกษตรและสหกรณการเกษตร นอมนำเอาหลกคดเศรษฐกจพอเพยงมาใชกบเกษตรกร จงเกด

ในหลายๆ พนท และเกษตรอำเภอไดเหนวาการทำเกษตรของคณสเมธ มหลกการ หรอ

แนวคดทไมตางจากแนวคดเศรษฐกจพอเพยง จงสงเสรมและสนบสนนใหแปลงเกษตรของ

คณสเมธ มลอ ใหเปนแหลงเรยนรของคนในชมชน และหนวยงานทสนใจ ตงแตป 2550

เปนตนมา

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การคนหาและนำใชขอมล ดวยการสนบสนนใหเกษตรมการทำบญชครวเรอน

เพอจะไดทราบรายรบ รายจายของครอบครว นำไปวางแผนเรองของคาใชจายในครวเรอน

2) สงเสรมใหประชาชนและเกษตรกรนำความรในเรองเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวต

ประจำวนไดดวยการเรยนรเทคนคการเลยงสตวประเภทตางๆ การทำนำหมก และปยชวภาพ

เผาถานจากผลไมทเนาเสย ใชการไมได การปลกพชแบบตางๆ ใหสอดคลองกบสภาพทดน

ของตนเอง เปนตน

3) การลงมอปฏบตจรง โดยใหสมาชกนำความรทได ไปลงมอปฏบตทบานของ

ตนเอง ทงเรองของการ เลยงหม เปด ไก แพะ โค ปลกผกปลอดสารพษ ทำแกสชวภาพจาก

มลสตวใชในครวเรอน เผาถานจากผลไม ไสขาวโพด กงไมฯลฯ

4) มการถายทอดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใหแกเดกและเยาวชน ดวยการใหมาเรยนร

ในศนย และนำไปปฏบตทบานของตนเอง

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ครวเรอนมอาหารปลอดภยรบประทาน

2) ครวเรอนมรายไดเพม ลดรายจายทไมจำเปน คณภาพชวตและความเปนอยดขน

3) เรยนรรายรบ-รายจาย จากการทำบญชครวเรอน สามารถวางแผนและควบคมการ

ใชจายเงนได

4) มความสขกบงานททำ และมเวลาอยกบครอบครวมากขน

5) สรางชอเสยงใหแกตนเองและตำบลเปนแหลงเรยนรใหผสนใจมาแลกเปลยนเรยนร


4. เงอนไขการนำใช 1) การนำใชขอมลจากบญชครวเรอนมาเปนขอมลใหแกเกษตรกรใหเหนประโยชน

และนำมาวางแผนการทำงานรวมกน

2) การใชทรพยากร วตถดบทมอยในชมชนมาใชประโยชน เชน กงไมมาทำฝน ขหม

มาผลตแกสหงตน เปนตน

บรรณานกรมและบคลานกรม นายสเมธ มลอ โทร. 08-7263-3743

คณพรทพย ระหารเพชร โทร. 08-4626-3783



คณะผถอดบทเรยน นกวชาการเทศบาลตำบลเชงดอย

1. จดเรมตน ทมา เกดจากแนวความคดของนายเจรญ ยกคำจ เกษตรกรหมท 2 ตำบลเชงดอย ทตองการ

แกไขปญหาสขภาพของตนเองและคนในชมชนทไดรบผลกระทบจากการทำการเกษตรดวยสารเคม

และความตองการเปลยนวถทางการทำการเกษตรดวยสารเคมมาเปนการทำการเกษตร

อนทรย โดยการรเรมทำการขวนขวายหาความรและทดลองปฏบตดวยตนเองจนเหนผลสำเรจ

และนำความรทไดรบมาทำการเผยแพรจนไดรบการเปน “หมอดนอาสา” ในป 2538 และ

“หมอดนอาสาดเดน” ในป 2545 และมการสรางองคความรอยางตอเนอง จนชมชนไดมอง

เหนความสำคญของการทำการเกษตรอนทรยจงไดเกดการรวมกลมสมาชกเกษตรกรภายใตชอ

กลมวา เกษตรอนทรยหมท 2 บานโพธทองเจรญในป 2549 ไดรบการสนบสนนงบประมาณ

จากเครอขายตางๆ เชน กองทนหมบาน เทศบาลตำบลเชงดอย กรมวชาการเกษตร ฯลฯ และ

เกดพนททำการเกษตรอนทรยภายในชมชน เกดระบบบรหารจดการกลมทมการจดตงคณะ

กรรมการในการทำงานของฝายตางๆ มการดำเนนงานอยางตอเนอง และในป 2550 เกด

นวตกรรมภมปญญาขนภายในกลมโดยนำภมปญญาชาวบานมาแกไขปญหาในการกำจดวชพช

และศตรพช เชน การผลตนำสมควนไม การใชยาสบ บอระเพด ฯลฯ ประสบผลสำเรจเปน

อยางด ไดรบการยอมรบจนสามารถเปนแหลงเรยนรจากชมชนทงภายในและภายนอก สามารถ

แกไขปญหาเรองสขภาพของตนเองและประชาชนในชมชน สรางพนทสเขยว และรวมกนดแล

สงแวดลอมดวยการตอตานการใชสารเคมในชมชน จนในป พ.ศ.2553 กลมเปนสมาชก

เครอขายสวนประกาศต ไดรบใบรบรองออแกรนค (พนทปลอดภยปราศจากสารเคม) จากกรม

วชาการเกษตร ไดเขารวมเปนสมาชกกลมเกษตรอนทรยประจำภาคเหนอ ทำใหเกดเครอขาย

การทำงานทวประเทศ มกจกรรมทหลากหลายเพมขน คอ การเปนศนยเรยนรเกษตรอนทรยท

นอมนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงผนวกกบภมปญญาชาวบาน สามารถสรางพนทสเขยวปลอด

สารเคมใหแกชมชน ความเชอมโยงกบระบบตางๆ ในตำบล เชน ความเชอมโยงกบแหลงเรยนร

ศนยบรการถายทอดเทคโนโลยโดยมการชวยเหลอกนในเรองเครองมอเทคโนโลย การอบรมให

ศนยเรยนรเกษตรอนทรยบานโพธทองเจรญ เทศบาลตำบลเชงดอย อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม


ความร เชอมโยงกบระบบเศรษฐกจในเรองของการนำผลผลต เชน สมนไพรจำหนายใหแก

กลมอาชพในชมชน เชอมโยงกบระบบเดกและเยาวชนโดยมการถายทอดใหความรแกเดกและ

เยาวชนในชมชนและโรงเรยนทมความสนใจ ความเชอมโยงกบระบบสวสดการสงคม โดยม

การใหการชวยเหลอแกคนในชมชนเรองการนำผลผลตทไดรวมชวยเหลองานบญตางๆ ใน

ทองถน ระบบการศกษาโดยวทยากรไดเขาไปใหความรในสถานศกษา เปนตน

2. เทคนค วธการ ขนตอน ปฏบตการ 1) การแสวงหาความรของแกนนำ ดวยการขวนขวายหาความรและทดลองปฏบตดวย

ตนเองจนเหนผลสำเรจและนำความรทไดรบมาทำการเผยแพรจนไดรบการเปน “หมอดนอาสา”

2) จดการรวมกลมสมาชกเกษตรกรภายใตชอกลมวา เกษตรอนทรยหมท 2 ไดรบ

การสนบสนนงบประมาณจากเครอขายตางๆ เชน กองทนหมบาน เทศบาลตำบลเชงดอย

กรมวชาการเกษตร ฯลฯ และมการแตงตงคณะกรรมการเพอบรหารกลม

3) กลมเกษตรอนทรยหม 2 บานโพธทองเจรญ มผลตเตาเผานำสมควนไม และโรง

ปยหมก เพอผลตปยชวภาพจำหนาย มพนทในการปลกผกปลอดสารพษ

4) การถายทอดความรใหแกเดกและเยาวชนทงในสถานศกษา และในชมชนดวยการ

เปนวทยากรใหความรในเรองเกษตรอนทรย นอกจากนยงสนบสนนดานอาหารสำหรบศนย

เดกเลกประจำตำบล

5) ประสานงานกบองคกรทงในและนอกพนทใหการสนบสนนดานตางๆ เชน การ

ตลาด งบประมาณ บคลากร วชาการ ฯลฯ

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ประชาชนมความรความเขาใจเกยวกบการทำการเกษตรอนทรย

2) ประชาชนไดรบประทานผลผลตจากเกษตรทปลอดภยปราศจากสารเคมและราคา

ยอมเยาว

3) ประชาชนไดยกระดบคณภาพชวตไดดขน



4. เงอนไขการนำใช 1) ประชาสมพนธเกยวกบขอมลหรอกจกรรมทมในศนยเทคโนโลย เพอเปดโอกาสให

สมาชกและชมชนไดมการแลกเปลยนเรยนรในกจกรรมตางๆ ทมภายในศนย

2) จดทำขอมล ถอดบทเรยน และ สรปองคความรจากประสบการณ พรอมทงจดทำ

เปนหลกสตรเพอการถาทอดขยายครวเรอนเกษตรกร

3) สรางการมสวนรวมในเรองการวางแผนงาน การตลาดและพฒนาคณภาพผลตผล

ทางดานการเกษตร

4) เพมศกยภาพของสมาชก แกนนำ และขยายพนทเกษตรอนทรยในชมชนและ

โรงเรยนตางๆ

5) อปท.และหนวยงานทเกยวของ เขาหนนเสรมการดำเนนการของกลม ใหการ

สนบสนนงบประมาณ วชาการ และการประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรศนยเรยนรเกษตรอนทรยบานโพธทองเจรญ


1. จดเรมตน ทมา ตำบลสมอแข อำเภอเมอง จงหวดพษณโลก ตงอยในพนททมศกยภาพตอการพฒนา

ถกยกเปนพนทพฒนาพเศษตามโครงการสแยกอนโดจน ดงนนจงเกดความเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ และสงผลใหโครงสรางทางสงคมเปลยนแปลงจากวถชมชนแบบชนบทเปนแบบ

ชมชนเมอง หมบานจดสรรขนาดใหญหลายโครงการเกดขนหนาแนนความสมพนธของชมชน

แบบเครอญาตทพงพาอาศยซงกนและกน กลายสภาพเปนครอบครวขนาดเลกทมเวลาเขารวม

กจกรรมนอยขาดความรบผดชอบตอชมชน แตการพฒนาสาธารณปโภคทเปนพนฐานจำนวน

มากทตองเสยคาธรรมเนยม กอเกดคาใชจายในครอบครวสงเปนเหตทำใหตนทนในการดำรง

ชวตของประชาชนพนทสงขนอยางรวดเรว ขณะทสภาพเศรษฐกจของประชาชนไมดขนนก

เพราะประโยชนทเกดจากการพฒนาตกไปอยกบนายทนตางถน และเปนสาเหตทำใหความ

เปนอยของประชาชนในพนทมความสขนอยลง ดงนนการดำเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอ

เพยงเปนแนวทางหนงทจะสงเสรมการดำรงชวตของประชาชนในพนทใหมคณภาพชวตทดขน

การจดทำบญชครวเรอนเปนเครองมอทจะประมาณตนเอง การปลกผกไวบรโภคเองในครว

เรอนเปนกจกรรมหนงทมสวนชวยใหคนเมองสามารถพงตนเองดานอาหารไดมากขนทงชวย

ลดรายจายของครอบครว ชวยเชอมความสมพนธของคนในครอบครวและคนในชมชน การ

ปลกผกไวบรโภคสงผลดตอสขภาพมคณคาทางโภชนาการดวยเพราะปจจบนอาหารตางๆ ท

คนเมองเลอกซอในทองตลาดกเตมไปดวยสารเคม ทงยงผานกระบวนการแปรรปมาอกหลาย

ขนตอนจนทำใหคณคาของอาหารลดลง นอกจากนยงชวยแกปญหาวกฤตอาหารชมชนได การ

พชผกในชมชนเมองควรมลกษณะปลกงาย โตเรว กนอรอย แมคนอยตกมมมนอยนดบน

การจดการวสดเหลอใชในครวเรอน สวนผกในเมอง ตำบลสมอแข

ตำบลสมอแข อำเภอเมอง จงหวดพษณโลก

คณะผถอดบทเรยน นายไพโรจน พวงทอง, นางสาวกมลชนก ศรมา, นายวราวฒ ดอนเขยวไพร และ

นางสาวสมจตร ชยสอน



คอนโดกปลกผกกนเองได แนวคดทไมใหมเพราะมผรเรมและรณรงคมานานแลวแตคนเมองอย

แตตกไมสนใจสเขยวทกนไดในชวตจรง โครงการสวนผกคนเมองจงกำเนดขนโดยผปรารถนาด

อยากใหคนในชมชนรจกปลกผกกนเอง ใสใจในธรรมชาตกลบมามองของจรงทจบตองได

สามารถสรางเปนเครอขายวถเกษตรธรรมชาต

องคการบรหารสวนตำบลสมอแข ไดตระหนกถงความสำคญตอคณภาพชวตของ

ประชาชนในพนท โดยเฉพาะอยางยง ประชาชนทอาศยอยในชมชนทมสภาพสงคมเปนชมชน

เมอง ใหสามารถลดรายจายในครวเรอนพงพาตนเองได จงไดจดทำโครงการสรางศนยสาธต

การปลกพชในพนทจำกด โดยมการนำเสนอการปลกพชเพอใชบรโภคในครวเรอน ปรบปรง

ภมทศน ปรบคณภาพสภาพแวดลอม รายไดเสรม และนำวสดเหลอใชใหเกดประโยชนสงสด

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต สวนผกในเมองตำบลสมอแขประกอบดวย

ศนยสาธตการปลกพชในพนทจำกด กจกรรม

• คนหาและนำใชขอมล โดยทำเวทประชาชนเพอระดมความคดเหนเพอแกปญหา

ความยากจน และการใชประโยชนทรพยากรทมจำกดของชมชน

• วเคราะหและกำหนดแนวทางการพฒนาศนยสาธตการปลกพชในพนทจำกด โดย

คณะทำงานมการรวบรวมขอมลทไดจากการทำประชาคมมาวเคราะหและจดทำ

แผน

• สรางศนยสาธต หรอพนทสาธต เพอเปนตวอยางใหประชาชนในพนทเรยนรเวท

ความคด การทำแปลงผกในพนทจำกดรปแบบตางๆ ฝกการปฏบตงานเพาะตนไม

จากวสดเหลอใชในครวเรอน เชน ถงผงซกฟอก ถงนำยาปรบผานม และสำนกงาน

กระดาษใชแลว

ศนยสาธตเศรษฐกจพอเพยงในพนทชมชนเมอง กจกรรม

• การสรางกลมของประชาชนทอาศยในพนทหมบานจดสรร

• การมสวนรวมของประชาชน ทซอทดนจดสรรแลวไมใชใหเกดประโยชน

• การสรางศนยสาธต ทประกอบดวย เวทความคดและแปลงเรยนรการปลกขาวใน

ทจำกด การเลยงปลาในรางระบายนำ การปลกพชผกรมรว ฯลฯ

ศนยสาธตผกสวนครวรมทาง กจกรรม

• การมสวนรวมของประชาชนในชมชน ทศนยสาธตผกสวนครวรมทาง

• การสรางศนยสาธตเวทความรกอนการดำเนนงาน


• พนทปลกผกสวนครวตงทรมถนนทางหลวงชนบท ปลกตนแค พรก มะเขอ เพอ

เปนแหลงอาหารชมชน และรายไดสำหรบจดกจกรรมของชมชน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) มแหลงอาหารของชมชนทเปนประโยชนแกคนในตำบล

2) เชอมความสมพนธของคนในครอบครวและคนในชมชน การปลกผกไวบรโภคสง

ผลดตอสขภาพมคณคาทางโภชนาการ

4. เงอนไขการนำใช 1) หลกการมสวนรวมของชมชนในพนท โดยประโยชนจากผลผลตทเกดขนประชาชน

ในพนท

2) มการใชการสอสารชมชน เพอเกดการแลกเปลยนเรยนร

3) พฒนาแหลงเรยนรใหมนวตกรรมใหมอยเสมอ

บรรณานกรมและบคลานกรม • คณะนกศกษาฝกงานพฒนาชมชนมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม (2553).

รายงานการศกษาชมชนตำบลสมอแข อำเภอเมอง จงหวดพษณโลก, มหาวทยาลยราชภฏ

พบลสงคราม. ป 2553 หนา 20- 25

• องคการบรหารสวนตำบลสมอแข, 2554 รายประจำปองคการบรหารสวนตำบล

สมอแข ป 2553. โรงพมพพษณโลกการพมพจงหวดพษณโลก หนา 9-15 หนา

• นางทองมวน พนธร รอยเอกอบล พทธรกษ นายจรญ โฉมแดง นายศตธร ชนชาต

ธำรง นายมานะ ภแส ผประสานงาน นายไพโรจน พวงทอง โทร. 08-4621-6355



คณะผถอดบทเรยน นางกรวภา ทกษณ และนางสาวปนดา ทวชศร นกวชาการโครงการปฏรประบบ

สขภาวะตำบลบานควนฯ ตำบลศนยเรยนรบานควน

1. จดเรมตน ทมา เมอป พ.ศ.2545 กรมสงเสรมการเกษตรมนโยบายสงเสรมใหเกษตรกรชาวสวนปลก

พชไมผลเพอการตลาด เกษตรกรทงหลายจงสนองนโยบายดวยการลงทนซอปยและสารเคม

การเกษตรสง ยงผลใหมผลตผลลนตลาด ราคาตกตำ เกษตรกรขาดทนมหนสนลนพนตว นาย

ครรชต ชยกลา เกษตรกรชาวสวนหมท 7 ตำบลบานควน เคยประสบความลมเหลวจากการ

ทำการเกษตรแบบเชงเดยวไดนำระบบไรนาสวนผสมและเกษตรพอเพยงตามแนวพระราชดำร

ของในหลวงมาปรบใชโดยเปลยนจากการทำเกษตรเชงเดยวเปนเกษตรผสมผสาน ปลกพช

หลายๆ อยางในสวนเดยว ทำใหสามารถนำผลผลตทางการเกษตรทงหลายออกจำหนายได

เรอยๆ โดยไมมสนคาลนตลาดแตอยางใด มรายไดดสามารถแกไขปญหาหนสนของตนเองได

ตอมานายครรชต ชยกลา จงเปนแกนนำจดตงกลมเกษตรกรชาวสวนปลกพชแบบผสมผสาน

ขนโดยไดรบการสนบสนนงบประมาณจำนวน 300,000 บาท จากองคการบรหารสวนตำบล

บานควนเพอจดตงเปนสถานทพบปะพดคยและรวมแลกเปลยนเรยนรทางดานการเกษตร

อยางครบวงจร

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) จดตงกลมเกษตรกรชาวสวนแบบผสมผสานระดบหมบานและตำบลและคณะ

ทำงานประจำศนยบรการสงเสรมเศรษฐกจครบวงจร

2) พฒนาศกยภาพสมาชกกลมโยการไปศกษาดงานนอกสถานทเพอนำความรทได

มาปรบใชในพนท

3) จดประชมกลมประจำเดอนทกวนท 11 ของเดอน เพอพบปะพดคย แลกเปลยน

เรยนร ถายทอดประสบการความสำเรจซงกนและกน

ศนยบรการสงเสรมเศรษฐกจชมชนครบวงจร ตำบลบานควน อำเภอหลงสวน จงหวดชมพร


4) แกนนำและคณะกรรมการบรหารศนยสงเสรมเศรษฐกจครบวงจรเขารวมประชม

เวทสญจรกบหนวยงานและองคกรภายนอกในระดบพนท เชน ศนยพฒนาครอบครวตำบล

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจำตำบล เครอขายกองทนหมบานและตำบล เปนตน

5) จดทำแปลงสาธตการเกษตรแบบผสมผสาน เพอเปนฐานการเรยนรใหแกสมาชก

กลมและผทสนใจ

6) จดหาวตถดบและวสดอปกรณตางๆ สำหรบกจกรรมการเผาถาน การทำนำสม

ควนไม การทำนำหมกชวภาพ และการทำปยอนทรยชวภาพ

7) ฝกอบรม ใหแกคณะศกษาดงานจากภายนอกและคณะบคคลผสนใจทวไป

8) รบสมครสมาชกกลมเพอสรางและขยายเครอขายใหครอบคลมทวทกหมบานของ

ตำบล

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกษตรกรมระบบเศรษฐกจทดขน

2) เกดศนยบรการสงเสรมเศรษฐกจพอเพยงครบวงจรประจำตำบล

3) เกดเครอขายหมบานศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงขน 6 หมบาน และเชอม

โยงตำบลอนๆ

4) สมาชกในชมชนไดพฒนาการทำอาชพเสรมใหมๆ เพอสรางรายได

5) คนในชมชนมคณภาพชวตทดขนเกดเปนชมชนเขมแขงพงพาตนเองใชชวตแบบ

พอเพยง พออย พอกน

6) แกนนำ และสมาชก เกดความภาคภมใจทไดทำใหคนในชมชนมชวตความเปนอย

ทดขน พงพาอาศยซงกนและกน

4. เงอนไขความสำเรจ 1) นอมนำแนวคดพระราชดำรเรองเศรษฐกจพอเพยงของ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

มานำใชในการดำเนนชวตของประชาชนในตำบล ผานการประชาสมพนธทางสอ หรอกจกรรม

ตางๆ ของพนท

2) เปดโอกาสใหสมาชกและชมชนไดพบปะ แลกเปลยนเรยนร เพมศกยภาพของ

สมาชก แกนนำ การมสวสดการแกสมาชก เพอใหเกดการเกอกลชวยเหลอกน



3) องคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานทเกยวของ รวมหนนเสรมใหเกดจดตง

กลมเกษตรกรชาวสวนแบบผสมผสาน มการสนบสนนงานดานงบประมาณและวชาการในการ

ดำเนนงานของกลม

บรรณานกรมและบคลานกรม • เอกสาร “สานพลงชมชนพฒนาคนบานควน”

• เอกสารคมอวทยากรแหลงเรยนรโครงการปฏรประบบสขภาวะตำบลบานควนฯ

• แผนพบ

• แผนปายแผนภาพความคด

• นายครรชต ชยกลา นายพรศกด บวแยม นายจรญ จยาเพชร นางอำนวย คงสวรรณ

วทยากรแหลงเรยนรตำบลบานควน อำเภอหลงสวน จงหวดชมพร


คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสานพลงชมชนสตำบลสขภาวะสงกด: องคการบรหารสวน

ตำบลโพนทอง อำเภอเมอง จงหวดชยภม

1. จดเรมตน ทมา กลมเพอนชวยเพอนเกดขนจากสถานการณทมจำนวนผปวยโรคเรอรงผปวยเบาหวาน

ความดนโลหตสง ทงโรคเบาหวานความดนโลหตสงจำนวนมากในพนท และมผปวยแกนนำท

สามารถควบคมระดบนำตาลได ตองการชวยเหลอผปวยคนอนนำสการเกดกลมเพอน

ชวยเพอน โดย 1) การนำใชทนคนทเปนแกนนำและผปวยทสามารถควบคมระดบนำตาลและ

ความดนได และ อสม.แกนนำ และสมาชกผปวยเบาหวานและความดนโลหตสงจดตงเปน

กลมและแบงพนทดแล 2) การมสวนรวมโดยการประชมกลมระหวาง รพ.สต.และ อบต.เพอ

ขอรบการสนบสนนวชาการและงบประมาณ 3) การเสรมพลงโดยการแบงกลมแกนนำเพอเปน

พเลยงใหกบผปวย โดยมแกนนำ อสม.เปนพเลยงและทปรกษา 2 ครงตอเดอนท ศสมช. เพอ

ทำกจกรรมดแลสขภาพทงทางกาย และทางจต 4) การประเมนผลการทำงาน มการประเมน

ระดบนำตาลในเลอดและความดนโลหตสง ความพงพอใจในวธดแลสขภาพ ทำใหผปวยทม

ระดบนำตาลตำไดรบการรกษาทเหมาะสม

เกดการดแลสขภาพเบองตน และบรณาการการดแลสขภาพรปแบบใหมเกดกจกรรม

ตางๆ ระหวางกลมพเลยงและผปวยโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และ อสม.พเลยง เชน

การรบประทานอาหารการออกกำลงกาย การสรางสนทรยทางอารมณ การดแลเทา โดยมการ

สนบสนนจาก สปสช. รพสต. และ อบต.โพนทอง ใหการสนบสนนงบประมาณ และวชาการ

ผานกองทนหลกประกนสขภาพตำบล เพอพฒนาเครอขายกลมผปวยเบาหวานและความดน

โลหตสง

การสงเสรมอาสาสมครในการดแลสขภาพ โดยกลมเพอนชวยเพอน ตำบลโพนทอง อำเภอเมอง จงหวดชยภม



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) รพสต. จดอบรมใหความรแกประชาชนทมจตอาสา และทำการเปดรบสมาชกกลม

เพอนชวยเพอน และทำการแตงตงคณะทำงาน เพอทำหนาทบรการตรวจสขภาพ จายยา และให

คำแนะนำใหคำปรกษาแกผปวยโรคเบาหวาน และความดนโลหตสง

2) เจาหนาท อบต. และสมาชกกลมเพอนชวยเพอน ทำกจกรรมสงเสรมสขภาพ

ตางๆ รวมกน เชน การใหคำปรกษาในเรองของการรบประทานยา การรบประทานอาหารท

ควรรบประทาน และไมควรรบประทาน การออกกำลงกาย เปนตน

3) สงเสรมสขภาพดานรางกายและดานอารมณซงเปนการทำกจกรรมประเภทการให

ความสนกหรอการทำสมาธ ประกอบดวยการเตนรำวง การรองเพลง การรองหมอรำกลอน

การเลาเรอง การสวดมนต นงสมาธ ทำกจกรรมทเกอกลกนระหวางสมาชก เชน การทำ

อาหารรบประทานรวมกน เปนตน

4) มกจกรรมการดแลรกษาพชทปลกรวมกน และพดคยกน ปลกพชไมดอก และพช

สมนไพรเพอสขภาพ เพอจำหนายจายแจก ใหแกสมาชกหรอประชาชนในตำบลโพนทอง และ

นอกตำบล จดทำกองทนสวสดการจากการขายดอกไมและสมนไพร และการเกบเงนเพอเปน

สวสดการ เดอนละ 10 บาทจากสมาชก (ตามความสมครใจ)

3. ผลผลต ผลลพธ องคการบรหารสวนตำบลโพนทอง ไดมนวตกรรม หรอผลผลตทเกดขนจากการ

สนบสนนของ อบต. โดยกลมทเกดขนจะเปนกระบอกเสยงทชวยรณรงคใหประชาชนในตำบล

หนมาดแลสขภาพของตวเองมากขน

1) รพ.สต.โพนทอง ลดจำนวนผปวยโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และโรค

เบาหวานความดนโลหตสง

2) วดเพชรพบลย บานนางเมง คอกลมไปจดตงแหลงประโยชนทวดฯ จงมการ

ปรบปรงภมทศนใหดหนาอยยงขน ผดจากเดมทเปนทรกราง

3) สมาชก (ผปวยโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวานความดน

โลหตสง) ผปวยฯ ไดรบประโยชนจากการทกลมมกจกรรมทใหความรและเปนประโยชนในการ

ใชชวตประจำวนของผปวยฯ อกทงยงเพมรายไดในครอบครวโดยการเกบดอกไม สมนไพรขาย

และมกองทนสวสดการ

4) สำหรบสมาชก ผปวยมสขภาพทดขนทงทางดานรางกาย และจตใจ ญาตของผปวย

ไดรบความพงใจจากจากกลมเพอนชวยเพอน อกทงลดภาระคาใชจายในการรกษาโรค


5) คนในชมชน ไดรบความรในการปฏบตตวสำหรบผทยงไมเปนโรค ไดซอดอกไม

และสมนไพรจากกลมในราคาทไมแพง (กลมปลกเอง)

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางจตสำนกใหมในการดแลสขภาพทเนนการพงตนเอง และการชวยเหลอกนใน

กลมเพอนชวยเพอน

2) การบรณาการการบรการสขภาพของ รพ.สต. โดยการสรางการมสวนรวม และ

การเสรมพลงของแกนนำอาสาสมครโดยการเปนพเลยง เปนผใหคำปรกษา การใหขอมลขาวสาร

ความร และการถอดบทเรยนการดแลสขภาพเพอสะทอนผลการดำเนนงานและยกระดบการ

ทำงาน


ตองการ การจดทำแผนงานโครงการพฒนาสขภาพชมชน การดำเนนงาน การแลกเปลยนเรยนร

และการประเมนผล

บรรณานกรมและบคลานกรม นางรญจวน ฐานสมบรณ ม.3 ประธานกลมเพอนชวยเพอน ม.3 เปนแกนนำผปวย

ดำเนนกจกรรมตางๆ รวมกบกลม แนะนำอาหารกนได กนไมไดใหกบผปวยจดสวนปลก

สมนไพร และไมดอก

นางไกรทอง ธงทอง ม.3 รองประธานกลมเพอนชวยเพอน สามารถเปนวทยากร

ถายทอดความร เปนแกนนำผปวยและแนะนำการกนอาหารได แตงเพลงเบาหวาน-ความดน

ใหกบกลม เปนแกนนำกจกรรมสนทนาการ ดำเนนกจกรรมตางๆ

นางเมตตา ตาปราบ ม. 3เปนเหรญญกกลม จดการดานการเงน คาใชจายในกลม

เปนแกนนำในการขบเคลอนกลม และสามารถเปนวทยากรถายทอดความรได



คณะผถอดบทเรยน นางทศนย คำดา, นายทนงศกด ปวงสายใจ, นายประจวบ ปญญาคำ, นางอาร

ปาคำนอย และนายแหวน อะตถะ ศนยเรยนร ตำบลแมทา

1. จดเรมตน ทมา จากปญหาสขภาพของคนในชมชน พนทหางไกลจากตวเมอง และระยะทางการเดน

ทางไปยงโรงพยาบาลประจำอำเภอหรอจงหวดทลำบาก การขาดแคลนบคลากรทางดาน

สาธารณสข เจาหนาทสาธารณสขมการเปลยนแปลงโยกยายบอย สงผลกระทบใหประชาชน

ขาดการเขาถงบรการดานสขภาพขอมลขาวสารสาธารณสข การมศกยภาพดานการมแหลง

ทรพยากรธรรมชาต ประเพณวฒนธรรม วถความเชอของชมชนทสงผลดตอสขภาพแตยงไมได

ถกนำมาใชในการดแลสขภาพ ทำใหชมชนเกดแนวคด ในการรวมกลมตางๆ ในชมชนเพอรวมกน

แกไขปญหาดงกลาวของชาวบาน ซงประกอบดวย อสม. กลมผสงอาย กลมนวดแผนไทย กลม

องคกรตางๆ ในตำบล ผลทเกดขนทำใหประชาชนเขาถงบรการดานสขภาพอยางทวถง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การดแลสขภาพชมชนโดยชมชนมสวนรวมในรปของการอาสา มการเรยนร ฝกอบรม

และลงมอปฏบตจรง ในการออกไปคดกรองตรวจสขภาพประจำปในหมบาน การตดตามเยยม

ผปวยทบาน กลมแพทยแผนไทย จะใหบรการนวดแผนไทยในชมชน และใหบรการดานยา

สมนไพรในชมชน เมอมงานสวนรวมตางๆ ในหมบาน เชน งานวด งานศพ จะออกไปให

บรการยาตมสมนไพรในงานเหลานน รวมกบ อสม. ซงจะออกไปตงโตะใหบรการตรวจสขภาพ

วดความดน ใหความรดานสขภาพในงานเหลานนดวย สำหรบกลมผสงอาย จะไดรบความร

ดานการสงเสรมสขภาพ และมการรวมกลมกนออกกำลงกายเพอสขภาพ นอกจากนแลวยงม

การรวมกลมกนเลนดนตรพนเมองและฟอนพนเมองอกดวย ซงเปนการสงเสรมสขภาพจตของ

ผสงอาย

การบรการสขภาพแบบองครวม โดยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลบานหวยทราย ตำบลแมทา อำเภอแมออน จงหวดเชยงใหม


นอกจากนแลวในชมชน ยงมการรวมกนคดแกปญหาการขาดแคลนบคลากรและ

ระบบการสงตอผปวยไปโรงพยาบาลเนองจากเปนพนททอยหางไกล โดยองคการบรหารสวน

ตำบลแมทาไดสงเสรมทนการศกษาใหเดกในชมชนเรยนทางดานพยาบาลเพอทจะกลบมา

ทำงานในชมชนในอนาคต สำหรบการแกไขปญหาระบบการสงตอผปวยไปโรงพยาบาล ไดม

การระดมทนภายในชมชน ดวยการรวมกนคด รวมกนทำงาน ทกภาคสวนในชมชน ตงแตคณะ

สงฆ ผนำชมชน กลมองคกรตางๆ ในชมชน โดยใชประเพณทางศาสนา มาเปนจดศนยรวมใน

การระดมทนในชมชนจนมงบประมาณทเพยงพอในการจดซอรถต เพอใชในการรบ-สง ผปวย

ไปโรงพยาบาลทอยหางไกลจากชมชนได ซงการทำงานตางๆ เหลาน ตองอาศยการทำงานท

ผสมผสานกน โดยมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลบานหวยทราย เปนพเลยง ใหชมชน

เกดการรวมตว รวมคด รวมทำ และรวมกนอาสาเขามาดแลในหมบานของตนเอง เกดการพง

ตนเองทางดานสขภาพไดอยางยงยน

3. ผลผลต ผลลพธ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล บานหวยทราย มศกยภาพในการใหบรการแก

ประชาชนตำบลแมทา เปนสถานพยาบาลใกลบาน ใกลใจ ททกคนในชมชนไดเขามารวมมอ

ชวยกนดแลสขภาพ ซงกนและกน มความพรอมในการใหบรการเกดเครอขายการดแลสขภาพ

ในระดบครวเรอน เกดรปแบบการทำงานของ อสม.ตำบลแมทา โดยการแบงบทบาทหนาท

ความรบผดชอบ เปน 12 สาขาตามระบบของกองสขภาพภาคประชาชน และมโครงสราง

คณะทำงานของแตละสาขาระดบตำบล ทตนเองรบผดชอบอย และแตละสาขามการนำแผนท

ทางเดนยทธศาสตรมาใชในการทำงานดวย เกดการทำงานรวมกบกลมแพทยแผนไทยรกษา

และนวดแผนไทย

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางการรบรปญหาดานสขภาพและทสมพนธกบสขภาพใหกบทกภาคสวนใน

ชมชน เชน การขาดแคลนเจาหนาทสาธารณสข การมคนทมความรความเชยวชาญดานการ

นวดแผนไทยและสมนไพรไทยในชมชน เปนตน

2) การระดมการมสวนรวมในทกภาคสวน และนำใชศกยภาพชมชนในการดแล

สขภาพชมชน เชน อาสาสมคร หมอนวดแผนไทย คณะสงฆ ผสงอาย องคกรชมชน ในการ

หนนเสรมการดแลสขภาพชมชน เชน บรการยาสมนไพร การออกกำลงกาย การเลนดนตรฟอนรำ

เปนตน



3) การแกปญหาสขภาพทเกดจากปจจยทางสงคม เชน การใหทนการศกษาเดกไป

เรยนพยาบาล การระดมทนซอรถสงตอผปวย เปนตน

4) การสงเสรมการเรยนรและการพฒนานวตกรรมการดแลสขภาพ การทำหองเรยน

อสม.สงผลให อสม.เปนผเชยวชาญสาขาตางๆ การทำแผนททางเดนยทธศาสตร

บรรณานกรมและบคลานกรม นางทศนย คำดา นกวชาการสาธารณสขชำนาญการตวแทนจาก รพ.สต.บานหวยทราย

นายทนงศกด ปวงสายใจ ตวแทน อสม. บานเลขท 31 หมท 1 ตำบลแมทา

อ.แมออน จ.เชยงใหม

นายประจวบ ปญญาคำ ตวแทน อสม. บานเลขท 82/2 หมท 4 ตำบลแมทา


นางอารย ปาคำนอย ตวแทนกลมแพทยแผนไทย บานเลขท 118/1 หมท 4 ตำบล

แมทา อ.แมออน จ.เชยงใหม

นายแหวน อะตถะ ตวแทนกลมผสงอาย บานเลขท 91 หมท 4 ตำบลแมทา



คณะผถอดบทเรยน นายสธ วงคนาแค เจาหนาทบรหารงานทวไป อบต.ดนแดง

นายพทกษพงษ จนทะศร ผอ.รพ.สต.บานหนองอาร

นางสาวธนนทณภส โสพนธ เจาพนกงานสาธารณสข ปฏบตการ รพ.สต.บานหนองอาร

1. จดเรมตน ทมา องคความรของการแพทยพนบานไทย ทงทเปนตวหมอพนบาน ตำรา พนธพชทใช

เปนยา สมนไพร วธการการรกษาโรค ตลอดจน สงคมวฒนธรรม และประเพณ วถชวต ฯลฯ

มความสำคญและเปนสงลำคาทควรจะเกบรวบรวม อนรกษ ฟนฟ ภมปญญาการแพทยพน

บานไทยใหอยคกบชมชนเพอเปนมรดกตอลกหลานในการสบทอดองคความร ในปจจบนนใน

ชมชนทองถนยงขาดแหลงทเปนศนยกลางในการสงเสรมใหเกดการเรยนร การถายทอด และ

การแลกเปลยนประสบการณขององคความรการแพทยพนบานไทย การเกบรวบรวมอยางเปน

ระบบ รวมทงยงขาดผทรบผดชอบในการดำเนนงานการใหบรการดแลสขภาพดวยภมปญญา

การแพทยพนบานไทยทผสมผสานกบการบรการสขภาพแผนปจจบน

ศนยแพทยแพนไทย รพ.สต.บานหนองอารจงไดจดทำแนวทางการดำเนนงานศนย

การเรยนรการแพทยพนบานไทย เพอใหผทมสวนเกยวของใชเปนแนวทางการดำเนนงานศนย

การเรยนรการแพทยพนบานไทย โดยการดำเนนงานความพรอม และศกยภาพในการ

ดำเนนงานของชมชน หลกการพงตนเองและการมสวนรวมของประชาชน ดำเนนการใน ป

2549 จดใหมศนยการเรยนรการแพทยพนบานไทยในชมชน 1 แหง ภายในศนย ศสมช.บาน

หนองหน-ดองดงและป 2550 ในระยะนไดจดมการจดอบรมแกนนำพฒนาศกยภาพอาสา

สมครสาธารณสขดานงานแพทยแผนไทยขนและรวมแลกเปลยนเรยนรกบหมอพนบานในเขต

สามารถขยายผลการดำเนนงานสชมชนโดยชมชน ไดครบทกหมบานในตำบล

การผลตหมอชาวบาน โดยศนยแพทยแผนไทย รพ.สต.บานหนองอาร ตำบลดนแดง อำเภอไพรบง จงหวดศรสะเกษ



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต จากความเชอวาภมปญญาการแพทยพนบานสามารถเขาไปดแลรกษาประชาชนใน

ชมชน และสามารถพฒนาตอยอดได ตลอดจนสามารถเชอมตอกบการแพทยกระแสหลกได

และเพอเปนมรดกตอลกหลานในการสบทอดองคความร ดำเนนการศกษาและคนหาหมอพน

บาน เครอขายหมอพนบาน องคกร หนวยงานในชมชนทมการใชภมปญญาการแพทยพนบาน

ไทยในการดแลสขภาพของชมชนและเปนทยอมรบของชมชน การจดตงศนยการเรยนรการ

แพทยพนบานไทย ผสมผสานกบการบรการสขภาพของ รพ.สต. ทำใหงายไมเปนภาระกบผท

เกยวของโดยเนนบนหลกการพงตนเอง และการมสวนรวมของประชาชนในชมชน และวจย

และพฒนาสมนไพรและบรการ เปนศนยการเรยนรการแพทยพนบานไทยทชมชนยอมรบองคกร

ในทองถนทรวมกนสนบสนน

3. ผลผลต ผลลพธ ประชาชนผมารบบรการ จะเลอกรบบรการเพมขนเมอมารบบรการทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตำบลบานหนองอาร มการใหบรการการรกษาดวยการแพทยทางเลอก นวด

อบ ประคบสมนไพร โดยหมอยาพนบานทผานการอบรม บานหนองอารมความรในเรองการ

แพทยแผนไทย สมนไพรไทย และการนวดไทยเพมขนและสามารถนำไปใชในชวตประจำวนได

และมสขภาพกายใจทแขงแรง เกดเครอขายแพทยแผนไทย หมอนวดแผนไทย หมอยาสมน

ไพรเพอการพฒนาแลกเปลยนองคความรดานการแพทยแผนไทยในเขตตำบลดนแดง และม

สวนสมนไพรเพอสาธตและใชประโยชนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลบานหนองอาร

4. เงอนไขการนำใช 1) การพฒนาตอยอดจากการมภมปญญาการแพทยแผนไทยในพนทมาเสรมความร

และการศกษาวจยเพอพฒนาการบรการ

2) การขยายศนยบรการเขาสชมชนทำใหประชาชนเขาถงบรการไดมากยงขน

3) การใหบรการแบบผสมผสานกบบรการสขภาพแผนปจจบน ใหผรบบรการม

ทางเลอกและเสรมประสทธภาพในการดแลสขภาพ


บรรณานกรมและบคลานกรม นายพทกษพงษ จนทะศร ผอ.รพ.สต.บานหนองอาร

นางสาวธนณภสน โสพนธ เจาพนกงานสาธารณสข ปฏบตการ รพ.สต.บานหนองอาร

นางจำเนยร โลมาศ แพทยแผนไทย

นายสธ วงคนาแคเจาหนาทบรหารงานทวไป อบต.ดนแดง

เครอขายคณะกรรมการหมอชาวบาน



คณะผถอดบทเรยน นางสาวศศประภา ภมรสตร, นางสาวขวญนภา ประกอบบญ, นางสาวเพญศร

เขมทอง, นางสาวรงนภา ทองประเพยร และนายมชย อรณภ

1. จดเรมตน ทมา กองทนยาเกดขนจากความตองการจดการกบปญหาทชาวบานซอยาทานเองตามทอง

ตลาด ซงยงขาดความรความเขาใจเรองการใชยา กลมแกนนำผนำชมชนจงสานงานตอจาก

โครงการศนย ศสมช.ทมการดำเนนงานในทกหมบานอยกอนแลว โดยมเปาหมายเพอใหชาว

บานทกกลมทกชวงอายจากเดกเยาวชนจนถงผสงอาย ไดเรยนรในเรองของการใชยาแตละ

ประเภท เกยวกบสรรพคณและโทษของการใชยา เพอทำใหลดคาใชจายบางสวนในครวเรอน

ใหแกชาวบาน รวมถงทางหมบานมความตองการใหชาวบานในหมและในตำบล มกจกรรมท

สามารถทำรวมกนไดอยางเปนรปธรรม กองทนยานทำใหชมชนมสสนและมความสามคคกน

มากขนและรจกกนมากขน มการคดพฒนาและแกไขในปญหาตางๆ ทเกดขนในชมชนไดเปน

อยางด

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การมองเหนแนวทางทจะเชอมโยงงานเดม (ศสมช.) และหาแนวรวมการทำงานท

เนนการสรางความรสกของความเปนเจาของของคนในพนท และแรงบนดาลใจของแกนนำท

ตองการทำใหแหลงเรยนรมความยงยน

2) การใชเทคนคการดำเนนการรวมกนของภาคทกภาคสวนทถอเปนกำลงสำคญใน

ชมชนประกอบดวย ภาคประชาชน ทองถน ทองท และหนวยงานภาครฐ (รพสต.บางระกำ

และ รพ.หลวงพอเปนอปถมภ)

3) การใชเทคนคการระดมทน โดยการสรางความโปรงใสของการจดการในรปแบบ

คณะกรรมการ โดยผานกลไกของประชาคมตำบลทำใหเกดการขยายกองทนได

การพฒนาการระดมทน โดยกองทนยา ต.บางระกำ ตำบลบางระกำ อำเภอบางเลน จงหวดนครปฐม


3. ผลผลต ผลลพธ 1) มศนยการเรยนรทดำเนนการในลกษณะตอยอดจาก ศสมช. ทดำเนนงานในลกษณะ

ตอยอดจากงานเดมและนำใชงบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพตำบลไดอยางคมคา

2) เปนจดบรการทสามารถบรรเทาอาการเจบปวยเบองตน และรวมบรณาการความ

ชวยเหลอประชาชนในพนทยามเกดโรคภยไขเจบได

3) เกดระบบการบรหารจดการ คน ทน ความร และทรพยากร เพอชวยเหลอผปวยใน

ชมชน

4) บทเรยนจากการทำงานจตอาสารวมกนของคนในตำบล ทำใหชมชนมสวนรวมใน

การดแลซงกนและกน และไดรบความสะดวกมากยงขน

5) สามารถประหยดรายจายจากการรกษาพยาบาลได

6) คนในชมชนเขาถงยาไดตรงกบโรคทเปน เขาใจสรรพคณของยามากขน รจกการใช

ยามากขน

7) เดกเลกในชมชนและพนทใกลเคยง (ชนประถมศกษา) ไดเรยนรเรองยา

8) เกดความรกความสามคค และพลงการมสวนรวมของคนในชมชนในการกอตง

กองทนยา

4. เงอนไขการนำใช 1) การเขาถงบรการและยาทจำเปนของชมชน โดยระดมทนจากทกภาคในการจดตง

เปนกองทนยา โดยสรางการมสวนรวม

2) สรางความเปนเจาของ โดยมคณะกรรมการดำเนนงานและยดหลกความโปรงใส

ในการทำงานและตรวจสอบได

3) สรางความยงยนในการดำเนนงาน โดยตอยอด ศสมช. เปนศนยเรยนรดานการ

ดแลสขภาพของชมชนรวมทงเดกนกเรยน เปนทบรการสขภาพและขอมลสขภาพชมชน เครองมอ

อปกรณในการทำงานของอาสาสมคร

4) สรางระบบการสงตอจากชมชนส รพ.สต. และ รพช.ทชดเจนเปนรปธรรม

ป 2554 รฐมนโยบายการจดตงกองทนหลกประกนสขภาพตำบล โดยให อปท.

มสวนรวมสมทบและจดบรการใหกบประชาชนในพนท เพอรวมดำเนนการ รวมทงเปนการจด

บรการใหกบประชาชน อปท.จงใหการสนบสนนขอมลทเกยวกบกฎระเบยบขอบงคบของการ



จดตงกองทน หลงการจดตงกองทนสำเรจ อปท.ใหการสนบสนนงบประมาณในการซอ

ยาสามญประจำบานและรวมวางแผนการดำเนนงานรวมกนระหวาง อปท.หนวยงานรฐ ไดแก

รพสต. และรพ.ใกลเคยง

บรรณานกรมและบคลานกรม นายมชย อรณภ โทร. 08-2722-6720

นางสาวเพญศร เขมทอง โทร. 08-9527-7183

นางรงนภา ทองประเพยร โทร. 08-9826-3206

นายประจกษ นาคพญา


คณะผถอดบทเรยน นายประกาศต สพรหมธรกล

1. จดเรมตน ทมา จากสภาพปญหาสขภาพทเกดจากวถชวตของประชาชนเปลยนแปลงไปจากเดม

พฤตกรรมการบรโภคทเปนอนตรายตอสขภาพ และความกาวหนาทางเทคโนโลยและวชาการ

สมยใหมทำใหมสงอำนวยความสะดวกมากขน สงผลใหเกดโรครายตางๆ คกคามชวตตลอดเวลา

จากการสำรวจของ อบต.หนองไฮพบวามผสงอาย ผปวยเรอรง ผพการทางรางกายและจต

ทไมไดรบการดแลอยางถกวธจำนวนมาก และไมสามารถเขาถงการบรการดานสาธารณสขได

เนองจากปญหาทางดานเศรษฐกจและไมมผดแล ทเกดจากความจำเปนของบางครอบครวท

ตองไปทำงานตางถนเพอหารายไดใหเพยงพอตอการยงชพและดแลครอบครว ทำใหตองทอดทง

ผสงอาย ผปวยเรอรง ผพการ ไวคนเดยวหรอฝากไวกบญาต ซงกอใหเกดปญหากระทบตอ

โครงสรางสงคมชนบทมากขน

ดงนนเพอสรางชมชนใหเขมแขง อบต.จงใชแนวคดใหชมชนตระหนกถงปญหารวมกน

จงดำเนนการสนบสนนใหสงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการแกปญหาทเกดขนในชมชน โดย

เฉพาะผทมจตอาสา และผานการอบรมเชน อาสาสมครสาธารณสขทมอยเดม เพมศกยภาพ

เปน “หมอชาวบาน” เพอนำความรและทกษะการดแลดานสขภาพ มาใชใหเกดประโยชนใน

ชมชนได เปนการแกไขปญหาของการถกทอดทงของผสงอาย ผปวยเรอรง ผพการ เพอชวย

แบงเบาภาระทางสงคม เปนการสรางสงคมแหงความเอออาทรตอกนในชมชน ไดดแลกนเอง

ทำใหสงคมอยเยนเปนสข เพอพฒนาสการมสขภาพชวตทดขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ใชแนวคด การสานตองานเดมคอการพฒนาอาสาสมครและเพมจำนวนใหมทก

หมบาน โดย

อาสาสมคร หมอชาวบาน ตำบลหนองไฮ อำเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ



1) เพมศกยภาพอาสาสมครทงหมดใหมเครองมอในการทำงาน เชน การนวด การ

บำบดอาการเบองตน โดยเจาหนาทจาก ร.พ.อทมพรพสยมาใหความร และฝกทกษะ

2) เพมการแลกเปลยนเรยนรดานการจดการใหแกนนำประธานและสมาชกของกลม

อสม.โดยการศกษาดงานท รพสต. ศรฐาน จ.ยโสธร

3) จดระดบสมรรถนะเพอพฒนาใหม อสม.เชยวชาญดวยกระบวนการฝกอบรมเพอ

คดเลอกใหเปน “หมอชาวบาน” โดยวธการรบสมคร อสม. เพอเขารบการฝกอบรมและคด

เลอกตามเกณฑ

4) การประชมวางแผนการทำงานรวมกนของ อปท. กบ อสม. และหมอชาวบาน

อยางสมำเสมอโดยมการตดตามผลการดำเนนงานทก 3 เดอน/ครง

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ผสงอาย ผปวยเรอรง ผพการ มกำลงใจ เขาถงบรการสขภาพไดรวดเรวเพมความ

ปลอดภย ลดความเสยงตอสขภาพ ครอบครวมสขภาพจตทดขน

2) สงคมเกดระบบการดแลกนเอง ชมชนพงพาตนเองได มภมคมกนทด

3) อาสาสมครและหมอชาวบานเกดความภมใจทไดมสวนรวมในการพฒนาชมชน

ของตนเอง

4) เกดการทำงานรวมกนของภาคหนสวนในชมชนในการจดบรการสขภาพทง อปท.

รพสต. รพช. และภาคประชาชน

5) เกดการแลกเปลยนเรยนรขามเครอขายในแหลงเรยนรอาสาสมครสาธารณสขมากขน

6) เกดรปแบบนวตกรรมทางความคดทเปนการขยายงานตอยอดจากเดมคอ

อาสาสมครสาธารณสขส “หมอชาวบาน” ทสามารถสรางบรการสขภาพไดกาวหนามากขน

4. เงอนไขการนำใช 1) เสรมสรางสมรรถนะอาสาสมคร ใหม อสม. เชยวชาญโดยพฒนาเครองมอและ

วธทำงานให อสม. เชน การประเมนความเจบปวย การชวยเหลอดแล การนวด การบำบด

อาการเบองตน การเฝาระวง ปองกนควบคมโรคโดยการอบรมและศกษาดงานขามพนท

2) เพมการแลกเปลยนเรยนรดานการจดการการดแลสขภาพชมชนในกลมอยาง

ตอเนอง นำสความเชยวชาญในการดแลเฉพาะกลมเปาหมาย


3) สรางการมสวนรวมและความเปนเจาของโดยการประชมวางแผนการทำงาน

รวมกนของ อปท. รพ.สต. อสม. และหมอชาวบานอยางสมำเสมอ รวมทงมระบบสนบสนน

งบประมาณและระบบสวสดการแกหมอชาวบาน

บรรณานกรมและบคลานกรม นายประกาศต สพรหมธรกล โทร. 08-1925-7554

นางวราภรณ เทยรคา โทร. 08-6262-0181

นางมานะ นาโนน โทร. 08-6259-6051

นางสาวจนตนา นามวงศ โทร. 08-3737-4977

นางกรชนก สหนาม โทร. 08-8347-4854



1. จดเรมตน ทมา เนองจากพนทตำบลหนองแวงเปนพนทตดเขตชายแดนไทย-กมพชา และอยหางไกล

จากอำเภอละหานทราย สถานอนามยจงมบทบาทและมความสำคญตอการใหบรการดานการ

รกษาพยาบาลเปนอยางมาก แมวาในพนทตำบลหนองแวงจะมสถานบรการดานสาธารณสข

ถง 6 แหง แตบคลากรทใหบรการดานสขภาพไมเพยงพอตอความตองการของประชาชนใน

พนท โดยมจำนวนบคลากรเฉลยตอสถานบรการเทากบ 1.3 คนตอสถานบรการสาธารณสข

1 แหง ทำใหไมสามารถใหบรการแกประชาชนไดอยางทวถง ตลอดจนงานบรการทสถาน

อนามยปฏบตในปจจบนเนนการจดบรการในลกษณะการใหบรการสรางสขภาพ โดยเนนการ

สรางนำซอมสขภาพ และเนนการใหบรการในเชงรกมากขนดวยการเปนฝายเขาไปหาผรบ

บรการแทนการตงรบทสถานบรการ สงผลใหผปวยทมารบบรการทสถานบรการสาธารณสขไม

พบเจาหนาทสาธารณสข เพราะบคลากรมจำนวนจำกด จงกอใหเกดการรองเรยนระหวางผรบ

บรการและเจาหนาทสาธารณสข สงผลใหประชาชนในพนทไมพงพอใจในระบบบรการของ

เจาหนาทสาธารณสข

จากสภาพปญหาดงกลาว คณะกรรมการบรหารกองทนหลกประกนสขภาพตำบล

หนองแวง ซงประกอบดวยตวแทนจากภาคประชาชน ไดแก ตวแทนจากองคกร และภาค

เครอขายตวแทนจากภาครฐ ไดแก เจาหนาทสาธารณสขในตำบลหนองแวง และตวแทนจาก

ภาคทองถน คอ เทศบาลตำบลหนองแวง จงไดรวมกนหาแนวทางการแกไขปญหาน โดยได

เดนทางไปศกษาดงานจากแหลงเรยนรหลายๆ แหงทมการดำเนนกจกรรมเกยวกบการแกไข

ปญหาดานสาธารณสขในลกษณะเดยวกน และประสบความสำเรจในการดำเนนงาน และม

ผลงานชดเจนเปนรปธรรม หลงจากการไปศกษาดงานคณะกรรมการกประชมปรกษาหารอ

เพอนำแนวคดจากการศกษาดงานของแตละแหงมาสรปประเดน และนำมาปรบปรงใหเขากบ

การจดตงกองทนเพอแกปญหาสขภาพ โดยกองทนโรงพยาบาล 2 บาท เทศบาลตำบลหนองแวง ตำบลหนองแวง อำเภอละหานทราย จงหวดบรรมย


บรบทและปญหาของพนท จงเกดเปนแนวคดการจดตงโรงพยาบาลตำบลหรอโรงพยาบาล

2 บาท ขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การจดตงกองทนโรงพยาบาล 2 บาท ใชหลกแนวคดของการมสวนรวม ใหชมชนม

ความรสกในความเปนเจาของ มความรกความหวงแหน ตองการเหนการเตบโตและการพฒนา

กองทน ทกภาคสวนชวยกนรบผดชอบ เปนการแกปญหาทมาจากความตองการของชมชนโดย

แทจรง เรมตงแตการคนหาปญหา การชวยกนหาแนวทางการแกไขปญหา และแกไขปญหา

รวมกน เปนการแกไขปญหาโดยการใชการมสวนรวมแบบบรณาการทำใหเกดความเขมแขงอยาง

ยงยน ทงภาคทองถนซงมเทศบาลตำบลหนองแวงเปนเจาภาพหลก ภาครฐมสถานอนามยทง

6 แหงเปนแหลงเชอม ภาคประชาชนทเขมแขง และทขาดไมไดกคอภาคเครอขายทมสวน

เกยวของ เทคนคหรอทฤษฎทกองทนโรงพยาบาล 2 บาท นำมาใชคอ ทฤษฎสามเหลยม

เขยอนภเขา ของทานอาจารยประเวศ วะส

ในสวนของการแกไขปญหาการขาดแคลนเจาหนาท ปญหาความหางไกลและปญหา

การเขาถงบรการกองทนแกปญหาโดยจดใหสถานอนามยทเปนศนยกลางของการบรการเปด

บรการ 24 ชวโมง ใหเจาหนาทสถานอนามยทง 6 แหง หมนเวยนกนมาขนเวรปฏบตงานนอก

เวลาราชการและวนหยดราชการ โดยใชงบประมาณทเกบจากสมาชกและเทศบาลอดหนนเปน

คาใชจายในกจกรรมดงกลาว เปนการแกไขปญหาสขภาพทตอบสนองความตองการของชมชน

ไดอยางมประสทธภาพ

3. ผลผลต ผลลพธ ประชาชน ชมชน เกดกระบวนการการมสวนรวมในการจดการระบบสขภาพ ในชมชน

1) เจาหนาทสาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน ผนำชมชน และประชาชนใน

พนทมการประสานงานกน ชวยเหลอพงพาอาศยซงกนและกนไดมากขน

2) ลดภาระประชาชนในพนทในการเดนทางไปรบบรการทโรงพยาบาลโดยไมจำเปน

มระบบสงตอ และการประสานงานเชอมขอมลกบแพทยทโรงพยาบาลละหานทราย



4. เงอนไขการนำใช 1) ความรวมมอจากทกภาคสวนในการดำเนนกจกรรมของกองทน

2) การสนบสนนงบประมาณจากเทศบาล เพอใชในการเพมพนทการใหบรการแก

ประชาชน และพฒนากองทนโรงพยาบาลตำบล 2 บาท อยางตอเนอง

3) การจดเวทในการแลกเปลยนเรยนรทงในและนอกตำบล แลวนำ ขอความรทไดมา

ปรบใหเขากบบรบทของพนท

บรรณานกรมและบคลานกรม ระเบยบกองทนทะเบยนสมาชกสมดประจำตวสมาชกกองทนรายงานทางการเงน

รายงานผลการดำเนนงานกองทน

นายตลารฐ วงศอำมาตย นางพนมพร ไกรสรย ผอ.รพสต.และนางสาวอไรพร สทธโส

เจาหนาทกองทน


คณะผถอดบทเรยน นายอสรภาพ คำฟ, นางมณรตน แกวใหม และนางเพลน คำฟ

1. จดเรมตน ทมา จากเหตการณ การเกดโรคอาหารเปนพษจากการรบประทานหนอไมอดปบ (Botulism)

ในงานบญนมสการพระธาตเมลดขาว ณ บานนาหวายใหม หมท 5 ตำบลปาคาหลวง อำเภอ

บานหลวง จงหวดนาน ในวนท 14 มนาคม 2549 พบวามผปวยเปนโรคโบทลซม จากเชอ

แบคทเรย Clostidiumbotulinum ซงมอตราตายสงถง รอยละ 60 และพบวามผปวยเพมขน

เรอยๆ จำนวนทงสน 209 ราย

จากขอมลระบาดวทยา ป 2551 ยงพบวามผปวยโรคอาหารเปนพษ จำนวน 36 คน

คดเปนอตรา 297 ตอแสนประชากร และในปเดยวกนพบวามผปวยโรคอจจาระรวง จำนวน

441 ราย คดเปนอตรา 3,633 ตอแสนประชากร

คณะประสานงานสาธารณสขอำเภอบานหลวง จงไดมการถอดบทเรยนจากเหตการณ

การเกดโรคอาหารเปนพษจากการรบประทานหนอไมอดปบ (Botulism) ในงานบญนมสการ

พระธาตเมลดขาว บานนาหวายใหม และจดทำ โครงการชาวตำบลบานพปลอดภยรวมใสใจ

การสขาภบาลอาหาร อำเภอบานหลวง จงหวดนาน ขน เพอรวมกนหาแนวทางและ

มาตรการในการปองกนปญหาทเกดจากการรบประทานอาหาร ในอำเภอบานหลวงเพอไมให

เกดโรคอาหารเปนพษขนในพนท และลดอตราการเกดโรคอจจาระรวง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เปนการสรางการมสวนรวมขององคกรชมชนโดยคณะประสานงานสาธารณสขอำเภอ

บานหลวง องคกรปกครองสวนทองถน ผนำชมชน แกนนำชมชน รวมกบสารวตรอาหารและ

อาสาสมครสาธารณสข ไดมการถอดบทเรยนจากเหตการณการเกดโรคอาหารเปนพษจากการ

การพทกษสขภาพชมชน โดยกลมสารวตรสขภาพ ตำบลบานพ อำเภอบานหลวง จงหวดนาน



รบประทานหนอไมอดปบ (Botulism) ในงานบญนมสการพระธาตเมลดขาว บานนาหวายใหม

และจดทำ โครงการชาวอำเภอบานหลวง ปลอดภยรวมใสใจการสขาภบาลอาหาร จงหวด

นาน ป 2549 ขนและมมาตรการในการปองกนทไดจากการจดเวทเสวนาถอดบทเรยน และ

นำมาตรการทได ประกาศใชอยางจรงจง และองคกรชมชนมสวนรวมและใหการสนบสนน

งบประมาณในการดำเนนงานบรรจลงในแผนยทธศาสตร กองทนสขภาพระดบพนททกป

3. ผลผลต ผลลพธ ตนเอง ครอบครว

• ประชาชนไดรบการเฝาระวง ควบคมปองกนตรวจสอบตงแตกระบวนการผลตการ

จำหนายจายแจกและพฤตกรรมการบรโภคอาหารและเกดการมสวนรวมในการ

ดแลสขภาพตนเองโดยสารวตรอาหาร

ชมชน สงคม • เกดความภาคภมใจประชาชนเหนปญหาและใหความสำคญ สามารถดำเนนการ

แกไขปญหาดวยตนเอง และมการดำเนนงานสงเสรมการสขาภบาลอาหารใน

ชมชนอยางตอเนองและยงยน

• มาตรการในการปองกนปญหาทเกดจากการรบประทานอาหาร มการประกาศใช

อยางจรงจง การจดงานบญประเพณ หรองานฉลองสมโภช ฯลฯ ทมการประกอบ

อาหารจดเลยงผทมารวมงาน ทกงานไดรบอนญาตใหประกอบอาหาร ตามรายการ

ทแสดง โดยคณะกรรมการ หรอผทมหนาทรบผดชอบ ทไดรบการแตงตง

• การจดงานบญประเพณ หรองานฉลองสมโภช ฯลฯ ทมการประกอบอาหารจด

เลยงผทมารวมงาน ทกงานไดรบอนญาตใหประกอบอาหาร ตามรายการทแสดง

โดยคณะกรรมการ หรอผทมหนาทรบผดชอบ ทไดรบการแตงตง

• ไมมอตราปวยดวยโรคอาหารเปนพษและอจจาระรวงอยางแรง

เครอขาย • เกดศนยรวมความรดานอาหารปลอดภย โดยสารวตรอาหาร

• มการดำเนนงานและการประสานงานระหวางเครอขายตำบล อำเภอ

4. เงอนไขการนำใช 1) ความรวมมอ รวมใจของหนวยงาน องคกรภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน

ในการหาแนวทางและมาตรการในการปองกนปญหาทเกดขน


2) การคนหา และนำใชขอมลในการแกปญหาไดตรงจด

3) การเสรมสรางศกยภาพใหกบสารวตรอาหาร และอาสาสมครสาธารณสข

4) การสนบสนนงบประมาณจาก อปท.

5) การบรรจลงในแผนยทธศาสตรของตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม เอกสารอางอง คอ โครงการชาวตำบลบานพรวมใสใจการสขาภบาลอาหาร ป 2549-

ปจจบน

บคลานกรม คอ นางมณรตน แกวใหม นางเพลน คำฟ นางนตย แกนเมอง และ

สารวตรอาหาร อาสาสมครสาธารณสขและเจาหนาทสาธารณสขตำบลบานพทกคน



1. จดเรมตน ทมา แหลงเรยนรการทำแผนททางเดนยทธศาสตรโดยกลมอาสาสมครดแลสขภาพ เกด

จากความตองการบรณาการกจกรรมการทำงานทผสมผสานกจกรรมการทำงานตามตวชวด

ศกยภาพการจดการกองทนสขภาพตำบล ตามทสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

กำหนดแนวทางไววา ในการจดทำแผนททางเดนยทธศาสตรของกองทน สปสช. หากมการ

ดำเนนการของเจาหนาทสาธารณสขของแตละอำเภอเขารบการอบรมจนสามารถทำได จน

สามารถเปนวทยากรหลกในการพฒนาทกษะใหกบกลมแกนนำ ทองถน ทองท อาสาสมคร

และกลมอนๆ ในชมชน เชน ผสงอาย กลมสตร กลมเดกและเยาวชน กลมอาชพ ฯลฯ ใหเกด

การทำแผนททางเดนยทธศาสตรอยางมสวนรวมทกภาคสวนได จะทำใหสปสช.เพมคะแนนใน

การตดสนบสนนงบประมาณ 10 คะแนน ซงจะทำใหไดรบงบสนบสนนเพมเตมเปนการสราง

ความเขมแขงใหกบการจดการกองทนในทางออม รวมไปกบกจกรรมการทำงานททำใหได

ขอมลพนฐานของชมชนเปนกจกรรมทมาจากความตองของชมชนโดยแทจรง ทำใหเทศบาล

ตำบลเกาะคาไดเลงเหนถงประโยชนทจะเกดขนในชมชนอยางแทจรงจงพฒนาแหลงเรยนรนขน

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) เทศบาลเปนผจดกระบวนการใหแกนนำ ภาคประชาชน กลมอาชพ กลมสตร

ผสงอาย เดกและเยาวชน ครอนามย หรอ ผอ.โรงเรยนในเขตรบผดชอบของเกาะคา 3 แหง

สภาเดกและเยาวชนมารวมใหขอมลเพอทำแผนทรวมกน

การทำแผนททางเดนยทธศาสตร โดยกลมอาสาสมครดแลสขภาพ เทศบาลตำบลเกาะคา อำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง


กรพนธ วงษพานช และนางสาวสภาภรณ เตจะ


2) การทำแผนททางเดนยทธศาสตรใชการจดกลมผสรางตามหมบานและทำเปนราง

กอน แลวใหวทยากรทเปนผทรงคณวฒจากสาธารณสขอำเภอ รพ.สต. รวมใหขอคดเหนเพอ

เปนการสอบทานขอมลและใหไดขอมลทเปนความตองการจากประชาชนอยางแทจรง

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดการนำใชเครองมอสำคญในการเขาถงปญหาความตองการดานสขภาพของ

ประชาชนใหเหนเปนรปธรรมได

2) อาสาสมครซงเปนแกนนำมการนำใชเครองมอทสามารถเหนปญหาดานสขภาพ

ของชมชนไดอยางเปนระบบ

3) ประชาชนไดรบประโยชนจากการดำเนนกจกรรมซงเปนผลผลตจากการทำแผนท

ทางเดนยทธศาสตร

4) เทศบาลตำบลเกาะคามขอมลชมชนในระดบพนท ทราบถงจดแขงจดออนของ

ชมชน รวมทงทำใหมการทำงานรวมกนระหวางภาคเครอขายในชมชน

4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางความเขาใจ และสรางการมสวนรวมของหนวยงาน องคกรภาครฐ ภาค

เอกชน และภาคประชาชน

2) การคนหา การสอบทานขอมล และนำใชขอมลในการแกปญหาไดตรงความ

ตองการของประชาชน เนองจากประชาชนเปนผเรมตนในการทำขนมาเอง

3) การสนบสนนงบประมาณจากเทศบาล และ สปสช.

บรรณานกรมและบคลานกรม นางณสรา แกวพรมงาม โทร. 08-1783-3341

นายชวาล แกวลอ

นางสาวปรางคทพย วะเท

นางสาวกรพนธ วงษพานช

นางสาวสภาภรณ เตจะ



1. จดเรมตน ทมา แนวคดในการถายโอนภารกจดานสาธารณสขตำบลดอนแกวเกดจากผบรหาร

ตองการใหคนตำบลดอนแกวไดรบบรการสาธารณสขครบถวนทกดาน ทงดานสงเสรม ปองกน

รกษา ฟนฟ แตยงขาดบคลากรในการดำเนนงานดานน จงบรณาการการดำเนนงานรวมกน

ระหวางสถานอนามยและองคการบรหารสวนตำบลดอนแกว ทงเรองการจดทำแผนงาน การ

ปฏบตงานเชงรกในพนท เปนตน เนนใหประชาชนไดมสวนรวมในการจดการสขภาพดวย

ตนเอง ใหชมชนดแลกนเอง โดยใชระบบอาสาสมครเปนผปฏบตงานในเชงรก องคการบรหาร

สวนตำบลดอนแกว และโรงพยาบาลชมชนตำบลดอนแกวเปนผหนนเสรมการดำเนนงาน โดย

ในวนท 17 ตลาคม 2551 สถานอนามยตำบลดอนแกวจงไดถายโอนภารกจใหกบองคการ

บรหารสวนตำบลดอนแกวมการจดทำแผนปฏบตงานการเตรยมความพรอมการถายโอน

ภารกจในดานตางๆ ทงดานยทธศาสตร แผนปฏบตการการถายโอนภารกจ การสำรวจความ

พรอมดานบคลากร งบประมาณ และทรพยากรตางๆ

ป 2552 ไดมการจดทำแผนปฏบตการดานสาธารณสขรวมกน ระหวางองคการ

บรหารสวนตำบลและสถานอนามยดอนแกว และไดรบงบประมาณสนบสนนจากกรมสงเสรม

การปกครองทองถนใหดำเนนการปรบปรง สถานอนามยดอนแกวใหมความพรอมในการให

บรการในทกดาน ทำใหโรงพยาบาลไดมโอกาสในการแลกเปลยนเรยนรในเรอง การจดการสข

ภาวะชมชนทงในและนอกพนท

ป 2553 องคการบรหารสวนตำบลดอนแกว ไดกำหนดวสยทศนตำบลดอนแกว คอ

“ตำบลดอนแกวตำบลสขภาวะ” ซงมความสอดคลองกบการดำเนนงานดานสาธารณสขของ

การเตรยมความพรอมรบการถายโอนภารกจโรงพยาบาลชมชน โดย อบต.ดอนแกว

ตำบลดอนแกว อำเภอแมรม จงหวดเชยงใหม




โรงพยาบาลชมชนตำบลดอนแกว ทเนนการดแลสขภาพแบบองครวมทง 4 มต และได

ดำเนนการจดซอทดน และบานในพนทเพอปรบปรงใหเปนโรงพยาบาลชมชนตำบลดอนแกว

โดยมแนวคดในการกอสรางและการใหบรการ โรงพยาบาลเปนเหมอนบานแหงหนงทอยใกล

บานใกลใจ ใหบรการดจญาตมตร

ป 2555 ไดดำเนนการเปดโรงพยาบาลชมชนตำบลดอนแกว เพอใหบรการประชาชน

ในพนทตำบลดอนแกว ในทกดานทงเชงรบและเชงรก

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การเตรยมความพรอมรบการถายโอน ทงบคลากร ขอมล แผนปฏบตการโดย

องคกรปกครองสวนทองถน ไดแก การจดทำแผนงานดานสาธารณสขการสนบสนนการให

บรการสาธารณสขดานทรพยสนและงบประมาณ มโครงสรางการบรหารงานและภารกจงาน

ดานสาธารณสขทมความชดเจน การมระบบขอมลดานสาธารณสขทมความถกตอง ขอมลการ

สำรวจความคดเหนของประชาชนตอการถายโอนภารกจดานสาธารณสข การจดทำแผนการ

พฒนาบคลากรทรบถายโอน และการจดทำแผนงบประมาณ

2) ประชมวางแผนการดำเนนงาน และการบรหารจดการงบประมาณ เวชภณฑ

วทยาศาสตรและการแพทย เวชภณฑยา และวางแผนการปฏบตงานรวมกนระหวางองคการ

บรหารสวนตำบลดอนแกวและโรงพยาบาลชมชนตำบลดอนแกว และดำเนนงานตามแผนโดย

การบรณาการรวมกบหนวยงานตางๆ

3) การประชมรบมอบนโยบาย และแนวทางการดำเนนงานจากผบรหาร และหวหนา

สวนราชการในองคการบรหารสวนตำบลดอนแกว

4) สรางการตดตอสอสาร และสรางความเขาใจบคลากรทง 2 หนวยงาน และสราง

ความเขาใจใหกบประชาชน โดยการจดทำเวทประชาคมในระดบตำบล การสำรวจความคด

เหนของประชาชนในเรองการถายโอนภารกจดานสาธารณสขในกลมประชาชนในพนท และ

การประชาสมพนธทกชองทางการสอสารในชมชน ทงในรปแบบเสยงตามสาย วทยชมชน

แผนพบประชาสมพนธ เปนตน

5) พฒนาบคลากรในดานตางๆ ตามความเหมาะสม และปรบปรงภมทศน



3. ผลผลต ผลลพธ ในกลมประชาชน ไดรบบรการสาธารณสขครบทกดาน และมการสรางระบบการดแล

สขภาพชมชนไดดวยตนเองในระดบหมบานและตำบล โดยเรมจากการคนหาปญหาในชมชน

หาแนวทางแกไข จดทำแผนปฏบตงาน การดำเนนงานดานสขภาพของแตละพนท การขอรบ

การสนบสนนดวยชมชนเอง ทำใหประชาชนสามารถจดการสขภาพตนเอง ครอบครว ชมชนได

ดวยตนเอง และชมชนมการสงเสรมและพฒนาสขภาพแบบองครวม โดยการเชอมโยงการ

ดำเนนงานรวมกบหนวยงานอนๆ ใหมการบรณาการในทกดานทงสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค

รกษาพยาบาล และฟนฟสมรรถภาพรางกาย

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางการเตรยมความพรอมใหกบโรงพยาบาลชมชน โดยการจดเวทขวงกำกด

สขภาพ เพอระดมความคดเหนในการดำเนนงานดานสขภาพ ทำใหมการเปลยนแปลงมมมอง

ในการจดการสขภาพชมชน เปนการดำเนนงานมาจากชมชน

2) การบรณาการดำเนนงานรวมกบหนวยงานตางๆ ในการจดการสขภาพรวมกน

ระหวางวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

3) การเสรมสรางศกยภาพใหกบอาสาสมคร ประชาชนในชมชน ใหเกดแนวคดการม

สวนรวมในการจดการสขภาพชมชนดวยตนเอง

4) การสนบสนนงบประมาณจากอบต. และการหนนเสรมจากหนวยงานและ

เจาหนาทสาธารณสข บรรณานกรมและบคลานกรม นายนพดล ณ เชยงใหม นายกองคการบรหารสวนตำบลดอนแกว

นายสรยน แพรส ผอำนวยการโรงพยาบาลชมชนตำบลดอนแกว

นางสาวอารรตน มาตน นกวชาการสงเสรมสขภาพ


1. จดเรมตน ทมา สถานการณการรกษาพษงของหมอเอยะเรมมาจาก ป 2514 นองสาวของหมอเอยะ

ถกงกดเสยชวต ทำใหหมอเอยะเเสาะหาหมอยารกษาพษงและทราบวาลงของทานมความร

ดานการรกษาพษงจงไปตามหาลงทอำเภอทาตม แตปรากฏวาลงไปอยทพจตรจงไดไปหาลงท

เพอศกษาการรกษาพษงจากลงจนสำเรจ ตอมาในป 2523 หมอเอยะเรมการชวยเหลอรกษา

คนถกงกดในหมบานซงเปนพนทหางไกลจากโรงพยาบาลประมาณ 40 กม. ประกอบกบสถาน

อนามยไมมเซรมในการรกษาพษง จงสงผปวยเขามารกษาซงไดผลเปนอยางด เกดการใหความ

ยอมรบในภมปญญาดายการรกษาพษงโดยใชสมนไพร ในขณะเดยวกนโรงพยาบาลกาบเชงกได

ศกษาเรองของสมนไพรดานพษง และไดเชญหมอเอยะซงมความรดานการรกษาพษงรวมรกษา

ทโรงพยาบาลเกดการรกษารวมกนกบแพทยแผนปจจบน ในป 2525 โรงพยาบาลปราสาทเกด

ความสนใจในการใชภมปญญาชาวบานดานสมนไพรในการรกษาพษง เสรมใหพอเอยมความ

โดดเดนดานการใชสมนไพรในการรกษาพษงมากขน ป 2549 โรงพยาบาลพนมดงรก

เฉลมพระเกยรต 80 พรรษา เปดดำเนนการแตเนองจากเปนพนทหางไกลไมมเซรมในการ

รกษาหากมผปวยถกงกดตองสงตวไปทโรงพยาบาลสรนทร โรงพยาบาลพนมดงรกจงไดสงตว

คนไขใหหมอเอยะรกษาทบาน ป 2550 เนองจากในชมชนมสมนไพรรกษาพษงมากมายหลาย

ประเภท โรงพยาบาลพนมดงรกจงไดศกษาสมนไพรรกษาพษง จากการทโรงพยาบาลใหหมอเอยะ

รกษาคนไขทถกงกนผลการรกษาไดผลดไมมผลขางเคยง โรงพยาบาลจงจดรถ รบ-สง มารบหมอ

เอยะทบานเพอไปรกษาคนไขทโรงพยาบาล และความสามารถในการรกษาของหมอเอยะจงทำให

กระทรวงสาธารณสขไดขนทะเบยนใบประกอบโรคศลปแพทยแผนไทยใหหมอเอยะ สายกระสน

โดยมแนวคดหลกของการรกษาเรมตนจากวสยทศนทวา “สายใยชมชน ใชสมนไพรไทย

รกษาได” ซงมงมนพฒนาใหเกดการรกษาชวตอยางทนทวงท นอกเหนอจากการหนนเสรมจาก

ระบบดแลสขภาพของรฐ

ภมปญญาการกษาพษงดวยสมนไพร (หมอเอยะ สายกระสน) ตำบลบกได อำเภอพนมดงรก จงหวดสรนทร

คณะผถอดบทเรยน วาท ร.ต.สรพงษ ชชนบญ และนายสรศกด เกลยวเพยร



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เปนการสรางการมสวนรวมของสถานบรการสขภาพกบภมปญญาพนบาน โดยการ

ประสานงาน ความรวมมอ รวมใจระหวางหมอเอยะ สายกระสน กบภาคเครอขาย เชน

โรงพยาบาลกาบเชงโรงพยาบาลพนมดงรกเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพบานรน เฉลมพระเกยรต และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพภายในตำบลบกได

ในการรกษาสตวพษกด หรองกดดวยภมปญญาแพทยพนบาน เชน หากมกรณถกงพษกด เมอ

ผปวยถกนำสงโรงพยาบาลพนมดงรกเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา เจาหนาทของโรงพยาบาลฯ

กจะขบรถโรงพยาบาลฯ เพอมารบตวหมอเอยะ ไปทำการรกษาทโรงพยาบาลฯ โดยใชยา

สมนไพร โลดทะนงแดง (พระเจาปลกหลง) ใหแกผปวยทถกงพษกด โดยไมจำเปนตองฉดยา

เซรม หรอ กรณไมไปโรงพยาบาลฯ กสามารถมารกษากบหมอเอยะดวยวธการใชสมนไพร

เชนเดยวกน ซงคารกษานน หมอเอยะ จะไมคดคารกษาพยาบาลแตประการใด แตจะเปนการ

บชาครแทน เชน คาบชาคร 12 บาท พรอมดอกไม เทยน ธป หรอ บรจาคแลวแตศรทธา

3. ผลผลต ผลลพธ ผลผลตยารกษาพษงโลดทะนงแดงเกดการมสวนรวมในการดแลสขภาพดวยการ

แพทยทางเลอกเกดการถายทอดความร

ผลลพธเกดศนยรวมความรดานการใชยาสมนไพรทชมชนยอมรบ เปนแพทยทาง

เลอกเกดความภาคภมใจ และประชาชนมคณภาพชวตทดขน

4. เงอนไขการนำใช 1) สรางความเขาใจระหวางหมอเอยะ สายกระสน กบภาคเครอขาย เชน โรงพยาบาล

กาบเชง โรงพยาบาลพนมดงรกเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

บานรน เฉลมพระเกยรต และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพภายในตำบลบกได ในการรกษาสตว

พษกด หรองกดดวยภมปญญาแพทยพนบาน

2) สรางความรวมมอระหวางสถานบรการสขภาพกบภมปญญาพนบาน เพอเปดชองทาง

สำหรบผทถกงกดในการรกษาดวยสมนไพรไทย

บรรณานกรมและบคลานกรม • การสาธตการผลตยารกษาพษงดวยโลดทะนงแดง

• นายเอยะ สายกระสน


1. จดเรมตน ทมา จากปญหาสขภาพของคนในชมชน ตำบลโสกนกเตน นบวนยงเพมขน ทงโรคเรอรง

เบาหวาน ความดน โรคเกยวกบผสงอาย และการเจบปวยทมมากขน เกอบทกครอบครวทก

ชมชน มผปวยดวยโรคเรอรงในบาน เพอนำสการจดการแกปญหา ทงดวยวธการรกษาผปวย

ททาง รพ.สต. และโรงพยาบาล ตองดแลผปวยเปนหนาทหลก แตดวยปญหาในชมชนไมไดลดลง

ในทกๆ ปตวเลขของผปวยดวยโรคเรอรงเพมมากขน ดงนนกองทนหลกประกนสขภาพ

องคการบรหารสวนตำบลโสกนกเตน ซงมภารกจในการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค

และการฟนฟสภาพ ในกลมประชาชน 5 กลม คอ กลมแมและเดก กลมผสงอาย กลมผพการ

กลมผประกอบอาชพทมความเสยง จงมความตระหนกถงการใหบรการทางการแพทยและ

สาธารณสขอยางทวถงและมประสทธภาพ ตามหลกประกนสขภาพแหงชาตกำหนด และ

คณภาพชวตทดของชาวโสกนกเตน จงไดเกดโครงการยทธการผเสอขยบปก ยวทตสขภาพ

ชมชน เพอใหยวทตสขภาพเหลาน นำความรทไดรบไปปฏบตตวใหเปนผมสขภาพด เปนแบบ

อยางทดแกเพอนๆ และกระจายความรสบคคลในครอบครวและชมชนตอไป

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) มกระบวนการคดเลอกอาสาสมครและกำหนดเกณฑ โดยตองเปนตวแทนจากเดก

และเยาวชนในตำบลอาย 10 ปขนไป

2) มกระบวนการคนหาอาสาสมคร โดยประชาสมพนธไปทางโรงเรยน ใหเดกสมครใจ

จตอาสา ผลการเรยนระดบปานกลางขนไป และผปกครองอนญาต ซงมครเปนคนคดเลอก

ยทธการผเสอขยบปก “ยวทตสขภาพชมชน” ตำบลโสกนกเตน

ตำบลโสกนกเตน อำเภอพล จงหวดขอนแกน

คณะผถอดบทเรยน นายสมาน ทองด นายกองคการบรหารสวนตำบลโสกนกเตน นางดวงกมล

นตวฒนะ ปลดองคการบรหารสวนตำบลโสกนกเตน นางสาวจราภรณ ศรถาพร รองปลดองคการบรหาร

สวนตำบลโสกนกเตน นายประมาณ พลาศธาดากล และกำนนตำบลโสกนกเตน นายสมพงษ วารศร

นกจดการชมชน



หลงจากนนใหอบรมหลกสตรยวทตสขภาพชมชน 50 คน/รน ในเรองเกยวกบความรทวไป

ดานสขภาพ เชน โรคตดตอเรอรง ยาเสพตด และบทบาทของยวทตชมชน (ยวทต 1 คนดแล

10 ครอบครว) เปนตน

3) มวธการทำใหยงยน โดยใชวธการสงตอขอมลจากพสนอง นอกจากนยงปลกฝง

การมจตอาสา การชวยเหลอเกอกล ลดชองวางระหวางวยเดก ผใหญ และสงอาย โดยเมอม

กจกรรมทางดานสขภาพจะเขารวมทำกจกรรมทงทโรงเรยน และในชมชน เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ หลงจากทางองคการบรหารสวนตำบลโสกนกเตน รวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตำบลโสกนกเตนและภาคเครอขาย โรงเรยน ผนำชมชน แกนนำกลมตางๆ ไดมโครงการ

ยทธการผเสอขยบปก ยวทตสขภาพชมชน ยวทตเหลานจะเปนเดกและเยาวชนในชมชนท

อาสาสมครเขารวมตงแตอาย 10 ปขนไป ทำหนาทเปนผเสอขยบปกบอกเลาเรองราวการดแล

สขภาพกาย/ใจใหกบคนในชมชน โดยยวทต 1 คนดแลคนในชมชน 10 ครอบครว ในหมบาน

ของตวเอง เพอใหคนในชมชนไดมความรเบองตนในการดแลตวเองทงดานกาย ใจ สงแวดลอม

เสรมสรางความรการปองกน การเฝาระวง การเสรมสรางสขภาพใหแกคนในชมชน รวมไปถง

การลดปญหาทจะเปนสาเหตของโรคภยในปจจบน ของคนในทองถนทประสบอย และเปนการ

ปลกฝงเดกและเยาวชน มวนยในการสรางเสรมสขภาพเพอเปนแกนนำสำคญในชมชนตอไป

4. เงอนไขการนำใช 1) ทกหนวยงานไมวาจะเปนภาครฐภาค องคกรภาคเครอขาย ควรใหความสำคญ

เกยวกบการสรางพนฐานการดแลสขภาพของชมชน และเสรมสรางความรก ความสามคคของ

คนในครอบครวและชมชน

2) องคกรปกครองทองถนตองมการสนบสนนงบประมาณตางๆ เพอเสรมสราง

กจกรรมและตอยอดพฒนาการดแลสขภาพชมชนเปนแหลงเรยนรใหตำบลในและนอกพนทได

มาศกษาแลกเปลยนเรยนรและนำไปตอยอดพฒนาตามบรบทของตวเอง

บรรณานกรมและบคลานกรม จาเอกพชต คำภาเกะ (ผอ.รพ.สต.โสกนกเตน) นางนชนนท โตธนศลป นายพนสวสด

นาโพนงาม นางกาญจนา คำภาเกะ และนางสงวาล โนบรรเทา


คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการสานพลงชมชนสตำบลสขภาวะสงกด: องคการบรหารสวน

ตำบลโพนทอง อำเภอเมอง จงหวดชยภม

1. จดเรมตน ทมา สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนองคกรทจดตงขนตามพระราชบญญตหลก

ประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 เพอสานตอนโยบายรฐบาลในการสรางหลกประกน

สขภาพใหครอบคลมประชาชนคนไทยทกคน เพอใหทกคนไดรบบรการทมคณภาพตามความ

จำเปน อยางเสมอภาคเทาเทยมกนดวยระบบบรหารจดการ และการจดบรการทมประสทธภาพ

โดยคำนงถงสทธของประชาชนในการเลอกหนวยบรการของตนเองรวมถงการทผใหบรการม

ความสขและสมพนธภาพทดกบผรบบรการดวยสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต มความ

มงมนและพรอมจะทมเทสรรพกำลงเพอใหบรรลเปาหมายและพนธกจดงกลาว โดยจะ

แสวงหาองคความรควบคไปกบการสรางความรวมมอกบองคกรพนธมตรตางๆ เพอใหเกด

ความรวมมอของทกภาคสวนในสงคม ในการผลกดนหลกประกนสขภาพถวนหนาใหเปนจรง

ตามเจตนารมณของกฎหมายตอไป ทมงานผบรหารและคณะเจาหนาทสำนกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาตทกคนพรอมจะดำเนนการตามพนธกจดงกลาวตอไปอยางไมยอทอและจะเรง

สรางบรรยากาศการทำงานใหมๆ ใหเกดขนใหสอดคลองกบภาพลกษณใหมขององคกรท

เปลยนไป โดยมเปาหมายสงสด คอ “สขภาวะ” ของคนไทยทกคนสำนกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาตสาขาเขตพนท (นครราชสมา) ไดรวมกบสำนกงานสาธารณสขจงหวดชยภม

การคดเลอกและเตรยมความพรอมตามโครงการระบบบรหารหลกประกนสขภาพในระดบ

ทองถนหรอพนท ในพนทนำรองของเขตฯ ประจำปงบประมาณ 2549 และองคการบรหาร

สวนตำบลโพนทอง ไดรบคดเลอกตามหลกเกณฑการคดเลอกฯ โดยสำนกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาตไดมการแตงตงกรรมการบรหารระบบหลกประกนสขภาพ (ระดบทองถน) โดย

มงบประมาณในการดำเนนการจาก 2 ภาคสวน คอ สปสช.แหงชาต และ องคกรปกครองสวน

ทองถนสมทบ และบรหารจดการในรปของคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพพนท

ตำบล

การสมทบงบประมาณ กองทนหลกประกนสขภาพตำบล ตำบลโพนทอง อำเภอเมอง จงหวดชยภม



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การกำหนดโครงสรางการบรหารจดการ โดยจดใหม 1) จดทำระเบยบขอบงคบ

ของกองทนหลกประกนสขภาพ 2) จดตงคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพ

รายละเอยดดงน

1) การจดทำระเบยบขอบงคบของกองทนหลกประกนสขภาพ มขนตอนการทำคอ

จากประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรอง การกำหนดหลกเกณฑเพอ

สนบสนนใหองคการบรหารสวนตำบลหรอเทศบาลดำเนนงาน และบรหารจดการระบบหลก

ประกนสขภาพในระดบทองถนหรอพนททางองคการบรหารสวนตำบลโพนทอง จงไดดำเนนการ

จดทำรางระเบยบขอบงคบของกองทนหลกประกนสขภาพขององคการบรหารสวนตำบล

โพนทอง จากนนกนำเสนอคณะกรรมการกองทนเพอพจารณาปรบแก และประกาศใช

2) การตงคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพซงองโครงสรางตามประกาศ

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และระเบยบขอบงคบของกองทนหลกประกน

สขภาพขององคการบรหารสวนตำบลโพนทอง ซงทมาของตำแหนงประกอบดวย 2 แนวทาง

ใหญๆ คอ โดยตำแหนงและโดยการคดเลอก กรรมการโดยตำแหนงประกอบดวย นายก

องคการบรหารสวนตำบล เปนประธานกรรมการ ปลดองคการบรหารสวนตำบลเปนกรรมการ

และเลขานการ และผแทนหนวยบรการคอหวหนาสถานอนามยแหงละ 1 คน ทมาจากการ

คดเลอก ประกอบดวยสมาชกสภาองคการบรหารสวนตำบล จำนวน 2 คน โดยสภาองคการ

บรหารสวนตำบลประชมคดเลอกกนเอง ผแทนอาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน จำนวน

2 คน โดยทางชมรมอาสาสมครสาธารณสขตำบลโพนทองไดเลอกกนเอง และผแทนหมบาน

หรอชมชนคดเลอกกนเอง 5 คน นอกจากนกยงมผทรงคณวฒในพนทมาจากการสรรหาผท

เปนทยอมรบ เคารพนบถอในพนท จำนวน 2 คน และจำนวน 3 คน รวมเปน 18 คน และ

จะอยในตำแหนงวาระละ 2 ป คณะกรรมการฯ มหนาทในการพจารณาแผนงานโครงการ

และอนมตแผนงานโครงการ และตดตามการดำเนนงานใหกลมเปาหมายเขาถงบรการไดอยาง

ทวถงและมประสทธภาพ การบรหารจดการและการสรปผลการดำเนนงานเพอเสนอ สปสช.

และองคการบรหารสวนตำบลโพนทอง

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เพอใหประชาชนในพนทตำบลโพนทองเขาถงสทธการใหบรการในดานสขภาพ

อยางเทาเทยมและทวถง


2) สรางการมสวนรวมในพนทในการบรหารจดการงบประมาณและโครงการ โดยทก

ภาคสวนมสวนรวมดำเนนการทงทองท ทองถน หนวยงานราชการ และภาคเครอขาย

3) กลมผทไดรบผลประโยชนหรอไดรบผลกระทบ ไดแก ประชาชนทกคนในเขต

ตำบลโพนทองแบงเปน 5 กลมคอ 1) กลมหญงมครรภ 2) กลมเดกเลกตงแตแรกเกดถง 5 ป

3) กลมเดกโตและเยาวชน อายตงแต 6 ป ถงตำกวา 25 ป 4) กลมผใหญคออายตงแต 25 ป

ขนไป และ 5) กลมผพการหรอทพพลภาพ ลดพนทเสยงใหกบชมชน

4. เงอนไขการนำใช 1) ตองมการสรางความตระหนกเรองการดแลสขภาพใหเกดในชมชน โดยตองมการ

ระดมความรวมมอจากทกองคกรภาคเครอขาย

2) ตองมการคดเลอกและเตรยมความพรอมตามโครงการระบบบรหารหลกประกน

สขภาพในระดบทองถนหรอพนทในพนทนำรองของเขตฯ และตองมการแตงตงกรรมการ

บรหารระบบหลกประกนสขภาพระดบทองถน

3) จดทำระเบยบขอตกลง โดยใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถพจารณา

สบทบงบประมาณ ซงงบประมาณในการดำเนนการจาก 2 ภาคสวน คอ สปสช. และ องคกร

ปกครองสวนทองถนสมทบ และบรหารจดการในรปของคณะกรรมการกองทนหลกประกน

สขภาพพนท

บรรณานกรมและบคลานกรม นายศานต กลาแท นายก อบต.โพนทอง นายวลลภ พลารปลด อบต.โพนทองและ

นางเบญจพรรณ ธรรมโชต หวหนาสำนกปลด อบต.โพนทองเปนคณะกรรมการกองทนและ

อนกรรมการกองทนดำเนนกจการของกองทน นำรปแบบการพฒนาใหมๆ มาปรบใชใน

ตำบลฯ รบฟงปญหาความตองการในตางๆ เพอในประชาชนไดเขาถงสทธประโยชนในดาน

สขภาพอยางทวถง





1. จดเรมตน ทมา ศนยอาหารเพอสขภาพเทศบาลตำบลเกาะคาเกดจากแนวคดการสงเสรมใหประชาชน

ไดมแหลงบรโภคอาหารทปลอดภย สะอาด ถกหลกสขาภบาล เนองจากสภาพเดมของตลาด

เปนแหลงจำหนายสนคาทไมถกสขลกษณะ มการจำหนายอาหารแบบหาบเรแผงลอยรมถนน

ขาดระเบยบวนย เกดความสกปรกมขยะและนำขงในบรเวณทจำหนายอาหาร ผลกระทบตอ

สภาพภมทศน สภาพแวดลอมและสขภาพอนามยของผมาซอสนคา ทำใหเกดสภาพแวดลอมท

ไมเหมาะสมกบการเปนแหลงจำหนายอาหารเทศบาลจงสงเสรมใหเกดการรวมกลมจดตงชมรม

ผประกอบการรานคาแผงลอยจำหนายอาหาร และสรางความรวมมอระหวางผประกอบการ/

ผจำหนายอาหาร ทำใหศนยอาหารเพอสขภาพมการจำหนายอาหารทมคณภาพ ปลอดภย

และไดมาตรฐาน รวมถงมการสนบสนนใหผประกอบการไดใชผกปลอดสารพษทปลกในชมชน

ในการผลตอาหารจำหนายแกผบรโภค มการสรางจตสำนกใหแกผจำหนายอาหารในการ

ประกอบอาหารทสะอาด ปลอดสารปนเปอนสงผลใหคนในชมชนลดภาวะเสยงในการบรโภค

อาหารทผดหลกสขลกษณะและมอาหารทปลอดภยบรโภคในชมชน สงผลตอสขภาวะทด

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) มการประชมวางแผนกำหนดแนวทางการบรหารงานภายในศนยอาหาร

2) มการจดตงคณะกรรมการศนยอาหารเพอสขภาพ เพอการตดตอประสานงานและ

ดแลความเรยบรอยภายในศนยอาหาร โดยมวาระการทำงานครงละ 2 ป

3) แบงพนทการจำหนายอาหารเปน 3 พนท ตามประเภทการจำหนายอาหาร แตง

ตงหวหนาพนท เพอดแลความสะอาด เรยบรอยและการแตงตวของผประกอบการทจำหนาย

อาหาร ตดตงมเตอรคานำ-คาไฟ และกำหนดอตราคาบรการ และผรบผดชอบในการจดเกบ

คาบรการอยางชดเจน

การบรการอาหารปลอดภย ศนยอาหารเพอสขภาพเทศบาลตำบลเกาะคา ตำบลศาลา อำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง


4) มกองทนสวสดการมการจดแบงทนออกเปน 3 กลมตามพนทการจำหนายอาหาร

เพอความสะดวกของผภาระเรยกเกบเงนคนเขากองทนฯ และเปดโอกาสใหทกคนไดรบสทธ

อยางเทาเทยมกนในการขอใชเงนทนกยมประกอบอาชพ มการจดประชมประจำป และสรปผล

การดำเนนงานกองทนปละ 2 ครง เพอปรกษาหารอและชแจงงบประมาณสถานการณทางการเงน

ของศนยอาหารเพอสขภาพใหสมาชกรบทราบ

5) มการจดประชาคมผประกอบการศนยอาหารและการทำเวทขวงผญาเพอรบทราบ

ปญหาขอเสนอแนะ และเกดการแลกเปลยนเรยนรของผประกอบการภายในศนยอาหาร และ

เพอใชเปนแนวทางในการตอบสนองความตองการของเปาหมายหรอสรางความเขาใจรวมกน

3. ผลผลต ผลลพธ 1) ประชาชนมทางเลอกในการบรโภคอาหารทสะอาด และปลอดภย

2) มสถานทจำหนายอาหารทสะอาด มคณภาพ ปลอดภยและไดมาตรฐาน

3) เกดการรวมกลม มระบบสวสดการทด มทนกยม เพอแกปญหาหนนอกระบบ

4) ผประกอบการมรายไดเพมขนและใสใจในคณภาพของอาหารใหถกสขลกษณะยง

ขนมการบรหารจดการตลาดทมประสทธภาพดวยตนเอง

4. เงอนไขการนำใช 1) ชมชนตองเกดความตระหนกในเรองการดแลสขภาพโดยเฉพาะคณภาพของ

วตถดบ เครองอปโภค บรโภค และสถานทในการวางจำหนาย

2) การใชปญหาและขอมลของพนทมาเปนเงอนไขในการสรางการมสวนรวมให

ประชาชนในตำบลเหนขอมลผลกระทบทเกดขนกบตนเอง และมาหาขอเสนอเพอแกปญหา

รวมกน

3) องคกรปกครองสวนทองถน หนวยงานทางดานสาธารณสข และหนวยงานท

เกยวของอนๆ ตอง เขามามสวนรวมในการหนนเสรมการดำเนนการตางๆ ใหเกดขนอยางเปน

รปธรรมและตอเนอง

4) ตองมการเสรมสรางกำลงใจ พฒนาศกยภาพและรวมพฒนารปแบบการดำเนนงาน

แกคณะกรรมการทรบผดชอบ

บรรณานกรมและบคลานกรม นายจำเนน จำปา นางสาวคะนงนตย วลยพรพงค และนายสดใจ โพธพงษ

เอกสาร (ราง) ขอเสนอนโยบายสาธารณะพนทภาคเหนอตอนบน



คณะผถอดบทเรยน นายมงคล พลบำรง นายกองคการบรหารสวนตำบลแวงนอย

นายจำนงค หนายโศก ปลดองคการบรหารสวนตำบลแวงนอย

นางสาวอบลรตน หนงชนะ เจาหนาทพฒนาชมชน อบต.แวงนอย

1. จดเรมตน ทมา องคการบรหารสวนตำบลแวงนอย มจำนวนหมบานตองดแล 10 หมบาน ม

ประชากรจำนวนทงสน 6,691 คน เปนชาย 3,347 คน หญง 3,344 คนจากการทำงานของ

เจาหนาท อบต.ในพนทพบวาตำบลแวงนอยมความหลากหลายทงทางดานเรองเดนทเปน

แหลงเรยนรเชน การมศนยการเรยนรเกษตรแบบปราณตและศนยถายทอดเทคโนโลยประจำ

ตำบลแวงนอย ซงเปนแหลงศกษาดงานของจงหวดใกลเคยง แตพบวาแวงนอยยงมปญหา

มากมายเชน ปญหาเรองสงแวดลอม ทมระบบการจดเกบขยะไมด เนองจากไมไดรบการดแล

จากหนวยงานทรบผดชอบ ปญหาเกษตรกรรมทดนขาดความอดมสมบรณ การใชปยเคมใน

การทำการเกษตรมากเกนไป ไมมการดแลและบำรงดน ปญหาปรมาณนำทไมเพยงพอตอการ

ทำการเกษตรมปญหาเศรษฐกจสงคมและปญหาสขภาพทงทางดานรางกายและจตใจ เมอตอง

มการทำงานเพอขบเคลอนตำบลสขภาวะการเกบรวบรวมขอมลชมชนทเปนระบบและนำใช

เพอใหมการวางแผนในการพฒนาทองท ทองถน อยางเปนรปธรรม คณะทำงานจงมการ

ปรกษาหารอ วางแผน เพอดำเนนการเกบขอมล มการใชชดเกบขอมลครวเรอนและชดเกบ

ขอมลชมชนเพอเกบขอมลครอบคลมทงตำบล มนกจดการทองถนทนำเอากลมบณฑตคนถน

ผนำชมชน คณะกรรมการหมบาน อสม. เขารวมกระบวนการเกบขอมล มผทรงคณวฒและ

คณะกรรมการตรวจสอบขอมล พรอมทงมการวเคราะห และรวมนำเพอวางแผนการพฒนา

แหลงเรยนรในตำบล เพอใหเปนตำบลสขภาวะ

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เทคนคในการจดเกบขอมล ใชชดเกบขอมลระดบครวเรอน ชดเกบขอมลระดบชมชน

การสอบทานและวเคราะหขอมล

การนำใชขอมลสขภาพชมชน เพอพฒนาตำบลสขภาวะ ตำบลแวงนอย อำเภอแวงนอย จงหวดขอนแกน


1) เทคนคการทำประชาคมซงเปนการคนขอมลสชมชนเพอนำมาสการรวมวางแผน

ทำแผนยทธศาสตรตำบล

2) การทำแผนตำบลสขภาวะ ทผานกระบวนการมสวนรวมทกภาคสวนไดรบการ

บรณาการทงในเชงแผนงาน งบประมาณ และบคลากรและการขบเคลอนใหบรรลเปาหมาย

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดการพฒนาชมชนสตำบลสขภาวะโดยความรวมมอของหลากหลายภาค

2) เกดการจดทำแผนพฒนาสขภาพระดบพนทตามบรบทของพนท เพอการพฒนา

ไปสตำบลสขภาวะ ม 4 โครงการ คอ (1) งานศพปลอดเหลา (2) งานอนรกษปาชมชน (3)

งานเศรษฐกจพอเพยง และ (4) การจดตงกองทนออมวนละบาท

3) มการพฒนาศกยภาพแหลงเรยนรตำบลและกลไกการดำเนนงานระดบตำบลเพอ

สนบสนนการขบเคลอนงานตำบลสขภาวะ

4) มการจดการความรจากการปฏบตการจรงในพนทเพอสนบสนนกระบวนการเรยนร

ในตำบลเรยนร

4. เงอนไขการนำใช 1) ตองสรางการมสวนรวมของชมชนในทกกระบวนการของการดำเนนงานในการ

รวบรวมขอมล เชน การจดเกบ สอบทาน และการนำใชขอมล เพอสรางความเปนเจาของ รบร

ในขอมลนน ๆ

2) มการออกแบบกจกรรมรวมกบชมชน เพอใหมความสอดคลองกบบรบท วถชวต

จรงทสามารถตอบสนองตอปญหาและความตองการของชมชนไดโดยการเนนใหเปนรปธรรม

3) ตองมการรวมทำงานแบบไตรภาคจากอปท. ภาครฐ ภาคประชาชนในการดำเนนงาน

4) พรอมทงสนบสนนทงงบประมาณ บคลากร เครองมอและอปกรณตางๆ เพอขบ

เคลอนการเปนตำบลสขภาวะ

บรรณานกรมและบคลานกรม เอกสารอางอง คอ ชดขอมลชมชน รายงานการทำประชาคม แผนแมบทตำบล

บคลานกรม คอนายมงคล พลบำรงนายจำนงค หนายโศก นางสาวอบลรตน หนงชนะ




1. จดเรมตน ทมา องคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก มลกษณะการบรหารงานแบบบรณาการ โดยใช

แนวคด “รวมคด รวมทำ รวมพฒนา” ถงปญหาของประชาชนรบทราบความตองการทแทจรง

พรอมทำความเขาใจ ปญหาทเกดและหาแนวทางวธการแกไขอยางถกทางและทนทวงท มมต

การพฒนาอยางรอบดานโดยผานองคกรทกองคกรทเปนทนทางสงคม เชน ฝายปกครอง

กำนน ผใหญบาน และหวหนาสวนราชการในพนทคอ ผอำนวยการสถานศกษา ผอำนวยการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ประธานสาธารณสขหมบาน หวหนาสายตรวจสมาชก

องคการบรหารสวนตำบล ผบรหารทองถน และเจาคณะตำบล ปลดอำเภอ เปนผประสานงาน

ตำบล เกษตรตำบล พฒนากรตำบล และตวแทนจากเยาวชนเขามาใชในพนทอยางบรณาการ

ผานเวทการประชมบรณาการประจำเดอน ทกเดอน มการสงขาวสารฉบไว แกไขทนทวงท

รอบดาน สงผลใหเกดคนพอใจ/ไดผลงาน/องคกรประสบความสำเรจ ในการบรหารจดการ

องคกรสตำบลทมความสขในทกมต

สบเนองจากวสยทศนการบรหารราชการแบบบรณาการขององคการบรหารสวน

ตำบลดงมลเหลกไดจดใหมการประชมบรณาการประจำเดอน โดยเชญหลายๆ หนวยงานเขา

รวมทำการประชม ทำใหผบรหารทองถนและหนวยงานราชการตางๆ ไดรบรสภาพปญหาท

เกดขนในพนทชมชน ทกหมบาน ไดขอมลทเปนปจจบนเพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาท

เกดขนถอไดวาเปนการบรหารงานแบบบรณาการและประสานการปฏบตงานไดอยางรวดเรว

ทนตอเหตการณ นอกจากปญหาตางๆ ไดรบการแกไขปญหาแลวทองถนองคกรปกครองสวน

ทองถนและหนวยงานสวนราชการสวนภมภาคสามารถเสนอผลงานเพอเปนการประชา-

กระบวนการธรรมนญสขภาพสตำบลสขภาวะ โดย อบต.ดงมลเหลก ตำบลดงมลเหลก อำเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ


สมพนธหนวยงาน จากการไปดงานเรองธรรมนญสขภาพ ท อบต.ชะแล และประกอบกบการ

ไดเขารวมเครอขายตำบลสขภาวะกบ อบต.ปากพน ทำใหในทประชมขณะนนมมตวา อบต.

ดงมลเหลกควรมธรรมนญสขภาพทประกอบไปดวยดานกาย จตใจ สงคมสงแวดลอม และ

ภมปญญาทองถน ทเปนกฎกตกาใหทกคนไดปฏบตรวมกนเปนแนวทางเดยวกน ถาหากมการ

ฝาฝนจะมบทลงโทษโดยชมชนเอง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เทคนควธการขบเคลอนธรรมนญสขภาพ ดงน

1. ประชมกลมผเกยวของทกฝายโดยประชมทกวนจนทรของสปดาหแรกของเดอน

ทงนผเกยวของทกฝายไดแก นายกองคการบรหารสวนตำบล คณะผบรหาร สมาชกองคการ

บรหารสวนตำบล กำนน ผใหญบาน ขาราชการจากราชการสวนภมภาคทรบผดชอบงานใน

พนทตำบลดงมลเหลกและภาคประชาชน

2. การสมภาษณจากประชากรกลมตวอยางตามแบบสอบถามโดยเจาะประเดนและ

กลมประชากรอยางครอบคลมดำเนนการโดยอาสาสมครสาธารณสขประจำตำบลจำนวน 400

ชด โดยแบบสอบถามไดรบความรวมมอจากนกวชาการของสถาบนการเรยนรภาคประชาชน

จงหวดเพชรบรณ

3. เมอไดขอมลประเดนจากแบบสอบถามนำสการวเคราะหแตกประเดนปญหา โดย

ไดประสานความรวมมอจากมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ เมอไดบทสรปนำไปจดทำเปน

“รางธรรมนญสขภาพสตำบลสขภาวะ”

4. เมอไดบทสรปจากการวเคราะหดงทกลาวในขอ 3 ทไดนำมาสอบถามโดย

กระบวนการประชาคมตำบลวา “ราง” ทไดจดทำครบทกดานตามเจตนารมณของชมชนอยาง

แทจรงหรอไม

3. ผลผลต ผลลพธ ธรรมนญ (ฉบบท1) พ.ศ.2553 ขององคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลกวาดวย

สขภาพสตำบลสขภาวะ และขอกำหนด ทำใหมบทบงคบกำหนดทศทางการบรหารการพฒนา

ใหผบรหารและคณะผบรหารดำเนนการบรหารจดการใหเกดประโยชนตอประชาชนในตำบล

ดงมลเหลกใหมคณภาพชวตทดอยางยงยนดงน

1) แนวทางการบรหารจดการทเขากบบรบทของชมชน สามารถเขาถงปญหาไดอยาง

ถกตอง และแกไขปญหาของประชาชนไดอยางทนทวงท



2) มกฎกตกา ขอตกลง คอธรรมนญสขภาพทเกดจากความตองการและความเหน

พรอมตองกนของประชาชนในตำบลทกคน เพอเปนแนวทางในการปฏบตรวมกนทงตำบล

กลาวโดยสรป การทประชาชนไดเขามามสวนรวมในกจกรรมใดกจกรรมหนง โดยเรม

ตงแตการรบรถงสภาพปญหา การรวมคด รวมทำ รวมพฒนาและรวมรบผลประโยชน ซง

ลกษณะของการมสวนรวมขนอยกบแรงจงใจและองคประกอบทางสงคมอนๆ สวนประโยชน

ของการมสวนรวมเปนการเสรมสรางความผกพน ความสามคค ทำใหประชาชนรสกถงการ

เปนสวนหนงของตำบล

4. เงอนไขการนำใช 1) การทำธรรมนญสขภาพตองมการนำใชขอมล โดยผานการสอสารขอมลทเปน

ปจจบน เพอหาแนวทางรวม ในการแกไขปญหาทเกดไดอยางรวดเรว

2) ตองมการวางแผนรวมกนเพอสราง กฎ กตกา โดยคนในชมชนและตองมหนวยงาน

จากทองท ทองถน หนวยงานราชการ เขารวมซงกระบวนการอาจจะผานการทำประชาคมกบ

คนในชมชน

3) อปท.ตองเปนแกนนำในการขบเคลอนเพอใหเกดการแลกเปลยนขอมลและรวม

วางแผนการดำเนนการ โดยตองมการนำชมชนเขามารวมรบรและมสวนรวมในการวางแผนทก

ครงไป

บรรณานกรมและบคลานกรม นายไฉน กอนทอง นายกองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก

นายสชาต นอยคนด ปลดองคการบรหารสวนตำบลดงมลเหลก ผมความสามารถใน

การถายทอดองคความร และมศลปะในการสอสารทมความถกตองและชดเจน

กำนน ผใหญบาน ตำบลดงมลเหลก


1. จดเรมตน ทมา วนท 1 พฤศจกายน 2553 เกดเหตการณวาตภยทคนในพนทคาดไมถง วาจะม

ความรนแรงถงขนาดททำใหเกดความเสยหายแกชมชนไดถวนหนา ภาพของตนไมทลม

ระเนระนาดพาดผานสายไฟ พาดถนนหนทาง การสอสาร การสญจรเปนไปอยางยากลำบาก

ชมชนถกตดขาด ในภาวะเชนนหากเกดขนกบชมชนทไมมความเขมแขงพอ ชมชนทไมไดผาน

กระบวนการพฒนามาอยางยาวนานเชนเกาะขนธ ภาพทซอนทบลงมาอาจจะเปนภาพ

ชาวบานทนงจบเจา ขวญเสย รอคอยเพยงความชวยเหลอจากภายนอก แตทเกาะขนธภาพท

ซอนทบอยตามแนวตนไมทลมระเกะระกะ คอ กลมชาวบานทมารวมกนโดยไมไดนดหมาย

ตางคนตางชวยกนตดไม ใครมเครองมออะไรกเอามาชวยกนตด ยกไมออกจากถนน เพอให

สญจรผานไปมาได ภายในวนเดยวกสามารถจดการไดโดยไมรรอใหใครมาชวย เมอจดการเรอง

เรงดวนเฉพาะหนาเสรจ จงมเวทประชาคมเกดขน ใหผใหญบานทง 10 หมบานสำรวจขอมล

ความเสยหายทเกดขนในหมบานของตนเอง ใครเดอดรอนอะไร หรอไมอยางไร จากนนกจด

ความชวยเหลอกระจายลงไปตามชมชนตางๆ โดยอาศยกองทนขาวสารทมอยเดม อาศยกำลง

คนทมจตอาสา กสามารถจดการใหความชวยเหลอในเบองตนได

เหตการณเมอวนท 1 พฤศจกายน 2553 ยงไมทนจางไปจากความทรงจำ ในเดอน

มนาคม 2554 กเกดเหตการณนำทวมฉบพลนซำเตมเขามาอก ทำใหคนในเกาะขนธตองจด

ระบบการจดการภยพบตของตนเองขน จงไดมการจดตงศนยการจดการภยพบต ศนยฯ

มคณะทำงานของตำบลเกาะขนธเปนกรรมการอำนวยการ สวนการจดระบบภายในศนยฯ

จะมอาสาสมครและตวแทนคณะทำงาน แตละฝายหมนเวยนประจำศนยฯ ไดแก ศนยวทย

ศนยขอมล ศนยเฝาระวง เปนตวหลกในการรบผดชอบ

ศนยการจดการภยพบตตำบลเกาะขนธ ตำบลเกาะขนธ อำเภอชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลเกาะขนธ



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1. คนหาและพฒนาศกยภาพอาสาสมคร หวใจสำคญของการขบเคลอนภาคประชาชน เมอเกดเหตการณภยพบตนอกพนท จะมอาสาสมครจากนครศรธรรมราชซงมแกนนำ

จากเกาะขนธเปนสมาชกรวมพรอมกบอปกรณเครองมอทจำเปนไปชวยเหลอผประสบภยอยาง

เปนระบบ ตงแตเกดนำทวมหนกทโคราช หาดใหญ ป 2553 และภาคกลางในป 2554

ซงเปนอาสาสมครทเปนแกนหลกของอาสาสมครเกาะขนธประมาณ 16 คน ทสลบกนออก

ปฏบตการ ในชวงแรกของการเปดศนยประสานงาน มอาสาสมครเขามาทำงานดวยความ

สมครใจเปนจำนวน 48 คน แตในปจจบนมอาสาสมครประมาณ 80-100 คน ทงหมดเปนผท

มความสนใจในเรองเดยวกน

ระบบอาสาสมคร การจดการภยพบตของเกาะขนธ ชดในพนททเปนอาสาสมคร

รกษาความสงบ (ชรบ.) ของตำบล มประมาณ 80 คน ซงผานการอบรมจากทางราชการมาแลว

และชดอาสาสมครทไปชวยนอกพนทได 16-20 คน มศกยภาพในการชวยเหลอ ชวยฝกอบรม

ได มความสามารถเปนวทยากรประจำศนยฯ ได อาสาสมครเหลานมความรเรองภยพบต การ

ใหความชวยเหลอ แตยงถอวายงมจำนวนทนอยอย หากจะใหมประสทธภาพมากขนกตองเพม

อาสาสมครชดนใหไดถง 30 คน อาจมการคดเลอกและรบสมครเพมจากผสนใจทแสดงความ

จำนงเอาไวในตอนเปดศนย อยางไรกตาม ระบบอาสาสมครยงเปนสงใหม และเปนงานทตอง

ใชความเสยสละ มจตอาสา ซงตองจดบทบาทใหเหมาะสมและสอดคลอง ถาแบงตามบทบาท

การขบเคลอนภายในจะมการทำงานจดการภยพบต 3 บทบาท ไดแก อาสาสมครแกนนำ

10 คน (กลมวางแผน วางยทธศาสตร) อาสาสมครเคลอนทเรว 16 คน (ฝกอบรม ปฏบตการ

จรง) อาสาสมครพนท 80 คน (เขารวมกจกรรม รวมรบร)

2. การดแลอาสาสมครดวยอาชพเสรม และระบบกองทนจดการภยพบต เนองจากอาสาสมครทเขามารวมกจกรรมมาจากทกหมบาน เกดจากความสมครใจ

ดวยตวเอง “เปนฝายทเดนเขามาหาทางศนยเอง” แตเมอมาแลวตองเสยสละเวลาในการ

ประกอบอาชพ “คนทเปนอาสาสวนใหญฐานะไมสดเทาไหรนก แตอยากชวยเพอน” แกนนำจง

มแนวคดทวา “ทำอยางไรไมใหอาสาสมครเดอดรอน และมอาชพเสรม เชน เลยงวว เลยงหม

เลยงไก เลยงเปด ปลกผก จงไดโครงการเขามา” ผใหญโกเมศร ทองบญช แกนนำคนสำคญได

เนนใหความสำคญในเรองนมาอยางตอเนอง ทางศนยฯ จะเปนฝายจดหาพนธกลวย เหรยง

ไผ เปด หม ไก เพอเปนทนประกอบอาชพใหสำหรบคนอาสา และคนเหลานไมไดทำไวกนไว

ใชเฉพาะตวเอง แตแจกจายไปยงคนอนๆ ดวย ทงหมดนเกดขนไดโดยใชกองทนโครงการ


SML หนวยงานหนนเสรมในระดบตำบล ซงเปนบทบาทของฝายทองท (กำนน ผใหญบาน) ท

ดำเนนการอยแลวในภาพรวมของตำบลเกาะขนธ ในขณะน (ตนป 2555) กำลงเรมโครงการ

ผลตเครองแกง เลยงวว เลยงปลา โรงปย โรงนำดม ขาวสาร ปย สงเสรมเศรษฐกจพอเพยง

ซงโครงการสวนใหญอยในแผนชมชนของตำบลเกาะขนธ

3. จดตงกองทนจดการภยพบต เพอสนบสนนสวสดการอาสาสมครและการดำเนน

งานมาจากผลกำไรจาก 1) กจกรรมภายใตแผนชมชน โดยมเงอนไขสำคญคอการดำเนนทก

กจกรรมจาก SML ตองเอาผลกำไรมาเปนทน เพอการจดการภยพบตในระดบชมชนของตว

เอง และกองทนกลางของศนยฯ รวมถงผลกำไรจากการดำเนนกจกรรม “นารวม” และกองทน

เมลดพนธขาว 2) กองทนพฒนาหมบาน หมบานทมรายไดกำไรจากคาประปาหมบาน กำไร

จากโรงปยชมชนจากโรงสชมชน 3) การระดมทนภายในชมชนตามวาระตามสถานการณท

จำเปน เชน ในชวงเกดมหาอทกภยภาคกลางและกรงเทพฯ เปนตน

นอกเหนอไปจากการดแลเรองเศรษฐกจของอาสาสมครแลว เรองของจตใจกเปนเรอง

สำคญ ตองใหกำลงใจกน โดยกลมแกนนำมองวาความรสกมคาเหนอกวามลคา

4. การหนนเสรมของ อบต. อบต.มความเขาใจมากขน สนบสนนกจกรรมภายใต

แผนชมชนทสามารถจดการภยพบตโดยตรง โดยทางศนยเสนอแผนปองกนใหมการขดลอก

ทางระบายนำ สรางทอระบายนำ สรางสะพาน จดหารถกภย และรถดบเพลง เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ กจกรรมจดการภยพบต นอกจากจะนำไปสเปาหมายเพอใหชมชนสามารถเตรยมรบมอ

จดการและชวยกนเยยวยาเมอเกดภยพบตไดแลว แตในชวงดำเนนกจกรรมดงกลาว กเกดผลท

คนเกาะขนธเหนการเปลยนแปลงทสำคญ ดงน

1) ประชาชนและอาสาสมครมความรใหมในเรองการจดการภยพบต สามารถทจะ

ชวยเหลอตนเองและเพอนบานไดเมอเกดภยพบต

2) เกดอาสาสมครจดการภยพบต ทม “จตอาสา” ทมศกยภาพและเปนแกนนำใน

การจดการปญหาตางๆ เมอเกดภยภบตทงในและนอกพนท



3) เกดกองทนจดการภยพบต ทเปนการรวมมอกนทงทองถน ทองท ภาครฐ

ประชาชน เปนกองทนทชวยเมอเกดภยพบตทนทโดยไมตองรอการชวยเหลอจากภายนอก

ตำบล

4. เงอนไขการนำใช 1) ตองมการคนหาและนำใชทนทางสงคมในการจดการภยพบต เชน การจดการ

อาสาสมครภยพบตทไดรบการพฒนาศกยภาพใหสามารถเปนแกนนำเมอมภยพบตเกดขน

2) ตองจดตงศนยประสานงานการจดการภยพบต เพอเปนศนยกลางในการจดการ

ทงในตำบลและพนทใกลเคยง

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนร ศนยการจดการภยพบตตำบลเกาะขนธ


1. จดเรมตน ทมา กลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยผามบ เปนการรวมตวของเกษตรในตำบลแมพล

หลงจากเกดปญหาภยพบตนำทวมโคลนถลม เมอเดอนพฤษภาคม 2549 จากนำหลากพดพา

หนาดน ประกอบกบโคลนถลมจากภเขาทำใหหนาดนเปนหนกรวดไมเหมาะกบการเพาะปลก

สมาชกกลมเหนรวมกนวา ตองใชปยจำนวนมากในการปรบปรงและฟนฟดนและสงแวดลอม

และอกประการหนง ชาวตำบลแมพลเรมตระหนกถงการทำเกษตรแบบไมทำลายหนาดนอนจะ

เปนผลใหเกดการสไลดของดน เมอเกดฝนตกสรางความเสยหายใหแกประชาชน จงรวมตวกน

ตงเปนกลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยผามบขนไดสมาชก 30 คน และระดมทนคนละ 350

บาท เปนทนตงตน เนนการผลตปยชวภาพโดยไมตองอดเมด นำหมกชวภาพ และสารสกดไล

แมลงจากสมนไพรในพนท ซงในปแรกสามารถทำปยหมกชวภาพไดถง 144 ตน และนำหมก

กวา 1,000 ลตร โดยการแบงกนไปใชกบสวนทเรยน ลางสาด ลองกอง เพอปรบปรงดน

ป2552 ไดรบงบประมาณสนบสนนจากโครงการ SML จำนวน 70,000 บาท เพอ

เปนวตถดบในการผลตปยชวภาพ ปจจบนมสมาชกทงหมด 48 คน มกองทน 60,000 บาท

ผลตปยไดปละ 200 ตน และขยายกลมผผลตปยชวภาพเพมอก 2 กลม ซงเมอมภยพบตเกด

ขน งบประมาณทไดจากการขายปยจะมาชวยสมทบเรองของการจดการภยพบต นอกจากน

ประชาชนทเกดภยพบตยงมอาชพเสรม เพมรายไดอกทางหนง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การคนหาและนำใชขอมล จากนำหลากพดพาหนาดนประกอบกบโคลนถลมจาก

ภเขา ทำใหหนาดนเปนหนกรวดไมเหมาะกบการเพาะปลก ผลผลตตกตำ ทำใหเกษตรกรใน

ตำบลแมพลประชมรวมกนเพอหาทางออก โดยจดตงกลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยผามบขน

การใชภมปญญาเพอเกบขอมลพนทและปยเพอภยพบต เครอขายการจดการลมนำแมพรอง

ตำบลแมพล อำเภอลบแล จงหวดอตรดตถ



โดยมวตถประสงคเพอเปนกองทนในการจดการภยพบต และเปนอาชพเสรมใหแกประชาชนท

เกดภยพบต

2) การคนหาทนทางสงคมและการพฒนาศกยภาพ แกนนำกลมเกษตรจงไดมการ

เปดรบสมครกลมเกษตรกรทสนใจเขารวม มสมาชก 30 คนและมการพฒนาศกยภาพ โดยการ

ไปศกษาดงานการทำปยจากทอน นอกจากนยงมหนวยงานภายนอก เชน เกษตรอำเภอมาให

ความรเรองการผลตปย

3) ระดมทนจากสมาชกคนละ 350 บาท เพอเปนกองทนในการทำปยหมกชวภาพ

นำหมกชวภาพและสารไลแมลง รวมทงใชในการบรหารจดการตางๆ ของกลม

4) การผลตปยหมกชวภาพ เปนสวนประกอบทมาจากของเหลอใชจากภาคเกษตรใน

ตำบล เชน กากออย กากหรอตนถว ซงขาวโพด และมลสตวตางๆ เชน มลวว มลหม

นอกจากนยงมการผลตนำหมกชวภาพทำจากวสดในครวเรอน เชน ฟกทอง กลวย มะละกอ

ยอดผก ยอดหญาตางๆ เปนตน สารไลแมลงผลตจากสะเดา บอระเพด ฝกคณ หางไหล

เปนตน

5) สงเสรมใหสมาชกและเกษตรกรปลกพชทดแลและรกษาหนาดน เชน หมากคอแลน

กาแฟ และมะขามพนธพนเมอง เปนตน เพอปองกนดนถลมในการเกดวาตภย อทกภย

6) การหนนเสรมของ อบต. มการบรรจแผนเพอขยายกลมผผลตปยชวภาพออกไปให

ครบทกหมบาน เพอเปนการหนนใหเกดการรวมกลมกน และสงเสรมการเกษตรไมใชสารเคม

เพราะจะเปนการรกษาหนาดน ไมทำลายดน และเปนการลดตนทนการผลตดวย

3. ผลผลต ผลลพธ • ประชาชนมการใชปยหมกชวภาพมากขน ปจจบนสามารถผลตไดปละ 200 ตน

รวมถงนำหมกชวภาพและสารไลแมลงอกจำนวนหนง ทเปนการปรบปรงบำรงดนในราคาถก

และหาไดตามชมชน สงผลใหตนทนการผลตลดลง ผลผลตทไดปลอดภยจากสารเคม และ

เปนการสงเสรมใหเกษตรกรเลกใชเคมและสารเคมไลแมลง เปนการทำเกษตรแบบไมทำลาย

ธรรมชาต

• มกองทนปย จำนวน 60,000 บาท เพอหมนเวยนในการจดซอวตถดบ ในการ

ผลตปย นำหมก สารไลแมลง โดยทไมตองขอรบการสนบสนนงบจากทอนอก หมนเวยนอยาง

ยงยน


• สามารถขยายกลมผผลตปยหมกชวภาพไดอก 2 กลม เนองจากมแนวคดไมอยาก

ใหกลมโตมากจะมปญหาเรองการบรหารจดการ ควรสงเสรมใหมการขยายกลม เพอใหเหมาะสม

กบการบรหารจดการและสมาชกสามารถไดรบผลประโยชนอยางทวถงกน

• ขยายศนยเรยนรเรองปยหมกชวภาพเพมอก 2 ศนย เพอเปนการขยายกลมออก

ไปไมใหมจำนวนสมาชกมาก เนองจากจะทำใหดแลกนไมทวถง และในเรองวสดอปกรณทไม

ทวถง

4. เงอนไขการนำใช 1) ตองมการทำงานรวมกนขององคการบรหารสวนตำบลกบแกนนำเพอการขยาย

กลมผผลตปยหมกชวภาพใหครบทกหมบาน ลดและกำจดของเหลอใชในภาคเกษตรกรรม เชน

ฟางขาว ซงขาวโพด เปนตน

2) การพฒนาใหมกองทนปยทเกดจากการมสวนรวมของสมาชกในการระดมทนเพอ

เปนตนทนในการผลตและจดสวสดการตางๆ ใหแกสมาชก และสาธารณะประโยชน

บรรณานกรมและบคลานกรม นายดำเนน เชยงพนธ ทอย 117/1 หม 7 บานผามบ ตำบลแมพล อำเภอลบแล

จงหวดอตรดตถ



1. จดเรมตน ทมา การจดการเครอขายอาสาจดการภยพบตภาคใต ‘เทงเสอสม’ และอาสาจดการภยพบต

3 จงหวด” ตำบลตะปอเยาะ อำเภอยงอ จงหวดนราธวาสมจดเรมตน ดงน

ในป 2546-2547 มการรวมกนเพอทำแผนชมชนพนทพเศษ 3 จงหวดชายแดนใต

ทำใหมการรวมตวกนเปนขายตำบลทำแผนแมบท 72 ตำบล มคณะทำงานตำบลละ 10-15

คน แกนนำหลก 72 คน แกนนำทมารวมงานกนอยางตอเนอง ประมาณ 50 คน ไดขอมล ได

รจกบรบทพนท หลงจากทผานกระบวนการแผนชมชนมา ทกษะทเพมขนคอ การเปนวทยากร

แผนชมชน การจดทำแผน การเกบขอมล การจดตงกองทน อาชพ บญชครวเรอน ประสานงาน

นอกจากกจกรรมทำแผนชมชน การสนบสนนเรองอาชพ ตงกองทนขาวสาร เปนตน

ป 2547-2548 ทมผนำซงเปนตวแทนแผนชมชนจาก 3 จงหวดชายแดนใต ไดไป

รวมชวยเหลอผประสบภยสนาม ประมาณ 10-15 คน ชวยเหลอเพอนในเครอขาย ไปชวย

กศพ เอาขาวสาร เสอผา ถงยงชพไปชวยเหลอ ไปชวยสรางบาน “สกวนตวเราเอง 3 จงหวด

ตองมเหตการณอยางน เพราะบานเรากตดชายทะเล หางจากชายทะเล 3 กโลเมตร เราไดชวย

เพอนมนษยดวยกน” (ยาล)

ปลายป 2548 เครอขายแผนฯ ภาคใต ไดตงทมชวยเหลอภยพบต ในชวงกอนทเกด

อทกภยในพนทภาคใตฝงอาวไทยเพยงเลกนอย ในชวงเดอนพฤศจกายน 2548 ทปตตาน เกด

นำทวมใน อ.สายบร ยะลา เกดดนถลม ทตาเนาะปเตะและนำทวมหนกทตาเซะ ยโป หนาถำท

นราธวาส นำทวมหนกในพนทลมนำโกลก

เครอขายแผน 3 จงหวดไดมการประสานงานไปเครอขายแผนฯภาคใต เพอชวยเหลอ

พนทตำบลเครอขายแผนทประสบภย จงไดประชมคณะทำงานแผนแมบทภาคใต 15 คน แลว

เครอขายอาสาจดการภยพบตภาคใต ‘เทงเสอสม’ และอาสาจดการภยพบต 3 จงหวด

ตำบลตะปอเยาะ อำเภอยงอ จงหวดนราธวาส

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลตะปอเยาะ


ลงพนทแจกถงยงชพ ปตตาน (กะดนง ตะบง) นราธวาส (ลโบะบอซา อ.เมอง ปะเซมะ แวง)

และยะลา (ตาเนาะปเตะ ตาเซะ ยโป หนาถำ) เครอขายประสานแกนตำบลเพอใหนำลงใน

พนทประสบภย หลงจากเหตการณเกดขนได 1 สปดาห ทตาเซะนำทวมหนกมาก ตาเนาะ

ปเตะดนถลม ถกตดขาดจากโลกภายนอก หลงจากทเครอขายแผนชมชนไดชวยเหลอพนอง

แลวไดมานงคดกนวา สงทพนองในพนทขาดคอ ขาวสาร จงจดตงกองทนขาวสาร ฟนฟ

นารางท 3 จงหวดชายแดน และพนทอนๆ ของเครอขายขนมา

ป 2549 เครอขายแผนชมชนดำเนนงานงานชวยเหลอภยพบต (ใชคนและเครอขาย

แตไมไดใชงบประมาณของเครอขายแผนแมบทชมชน) ชวยผเดอดรอนจากภยพบตทจงหวด

อตรดตถ และจงหวดแพร มทงชดสำรวจ ชดชวยอพยพคน และชดสนบสนนเอาสงของไป

ชวยเหลอ ชวยสรางบานอยประมาณ 1 เดอน

ป 2551 จดตงเครอขายจดการภยพบตภาคประชาชนทนครศรธรรมราช และในป

2552 เกดเครอขายภยพบตจากธรรมชาต โดยชมชนทองถน 3 จงหวดชายแดนใต

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การคนหาทนทางสงคมและพฒนาศกยภาพ เครอขายแผน 3 จงหวดไดมการ

ประสานงานไปเครอขายแผนฯ ภาคใต เพอชวยเหลอพนทตำบลเครอขายแผนทประสบภย จง

ไดประชมคณะทำงานแผนแมบทภาคใต จดตงคณะกรรมการ 10 คน และเปดรบอาสาสมคร

ตามความสมครใจ เพอนชวนเพอน ไมตำกวาตำบลละ 25 คน คณสมบตทอาสาสมครตองม

เชน ความถนดความชำนาญในเฉพาะเรอง มอาชพ ใชเครองมอได เปนคนรนใหม (เยาวชน)

เปนคนทมจตอาสา เปนคนทอยในกลมตางๆ ของชมชน เชน อสม. อปพร. ชรบ. อรบ. ความร

ทเพมขนจากการเปนอาสาสมคร เชน การอบรม ฝกปฏบตการใหความรดานการกภย การใช

สอ/อปกรณกชพ การซอมแซมอปกรณ โดยมสำนกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวด

มาชวยฝกอบรมให รวมถงเครอขายจดการภยพบต 3 จงหวดชายแดนใตดวย

2) การสรางแกนนำอาสาสมครในพนท โดยเครอขายมการเชญแกนนำตำบลละ 10 คน

มาพฒนาศกยภาพโดยการอบรมเกยวกบการจดการภยพบต และนำไปถายทอดสรางความ

เขาใจกบชมชนในพนท จดทำขอมลเพมเตมรวมกนจดตงศนยประสานงานระดบตำบล

ประสานงานกบภาคอนๆ แกนนำททำงานในชมชนมาจากทองถน ทองท เยาวชน สตร กลม

อาชพ ผนำศาสนา โดยมคณสมบตคอ คนทมจตสาธารณะ ซงจดมาแลว 3 รนๆ ละ 150 คน

3) การพฒนาแกนนำ ดวยกระบวนการฝกอบรม ยกตวอยางเชน การฝกขบเรอเพอ

ใหเกดความชำนาญ การเตรยมตวและอปกรณ เชน การใชเรอหรออปกรณทกอยาง การใช



ชชพ การใชวทยสอสาร วธการลงเรอ วธนงในเรอ ฝกขบเรอ เปนตน การฝกอบรมอาสาสมคร

จดการภยพบตเพอเพมทกษะ ความรในการชวยเหลอผประสบภยพบต เนอหาในการฝก

อบรมกคอ สถานการณภาวะภยพบต สาเหตของภยพบต/ฝกการใชเครองมอ การวางแผนการ

ชวยเหลอ การจดกำลง การปฐมพยาบาลเบองตน การปฏบตงานจรง ขอมล แผนท การสอสาร

สวนวธการ เชน มวทยากรมาบรรยายประกอบสอ สาธต ทดลองทำ ปฏบตการผาน

สถานการณจำลอง

4) การปฏบตการจดการภยพบต เมอเกดภยพบตขนในแตละพนท เครอขายฯ จะ

ออกปฏบตการ เชน ป 2553 เกดอทกภยรนแรงท อ.เมอง จ.ยะลา สาเหตจากฝนตกหนก

ประมาณ 5 วน นำลนจากเขอนบางลางผานแมนำปตตาน และนำจากภเขาในกรงปนงยะหา

จากบาลาฮาลา ไหลผานและทวม 4 ตำบลคอ ตำบลหนาถำ ทาสาป ยโปและตาเซะ คณะ

ทำงาน 3 จงหวดใน 4 ตำบลไดรวมกนเปนศนยเดยวเพอจดการ ในขณะทคณะทำงานกลาง

(3 จงหวด) เฝาตดตามสถานการณทศนย 3 จงหวด มการตดตอศนยตำบลแจงสถานการณ

ตลอด 24 ชวโมง ชวยวเคราะหพนทเรงดวน วางแผนชวยเหลอ ชวยขนอปกรณ สตวเลยง

กางเตนท หงหาอาหาร เหตการณนำทวมนกนเวลาทงหมด 10 กวาวน โดยคณะทำงานกลาง

(3 จงหวด) ชวยสนบสนนเรองถงยงชพใหตำบลจดการกนเอง

3. ผลผลต ผลลพธ ศนยประสานงานรวม (ของ 4 ตำบล) และระบบบรหารจดการภยพบตในภมนเวศ

เดยวกน

4. เงอนไขการนำใช ผนำของเครอขายตองใชความเสยสละ จตอาสา และมกระบวนการการพฒนาศกยภาพ

ผนำอยางตอเนองโดยใชวธเรยนรในการอบรม และการปฏบตการจรง ควบคการทำงานเปนกลม

เปนองคกรเครอขาย

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำเครอขายอาสาจดการภยพบตภาคใต ‘เทงเสอสม’ และอาสาจดการภยพบต

3 จงหวด ตำบลตะปอเยาะ อำเภอยงอ จงหวดนราธวาส


1. จดเรมตน ทมา เหตการณภยนำทวมชวงเดอนกนยายน-ตลาคม 2554 ทำใหชมชน ทองท และทองถน

ในตำบลหวไผเกดประสบการณจรงในการคนหาแนวทางในการแกไขปญหาและจดการปญหา

รวมกน โดยมเพอนตำบลเครอขายไดใหความชวยและถายทอดประสบการณ เรองการปองกน

และการแกไขปญหารวมกน ไมวาจะเปนเรองการจดตงศนยภยพบตทใหความดแลและชวย

เหลออยางทวถงทง 13 หมบาน การเชอมรอยขอมลหรอการสงขอมลขาวสารทนเหตการณโดย

การแบงบทบาทหนาทของแกนนำหมบาน ทำใหชมชนไดรบความชวยเหลอและรบทราบขาว

สารทเกยวของกบสถานการณทกเรอง ในสวนของทมเจาหนาท อบต.หวไผเองไดรวมกนเปน

กำลงสำคญในการจดการเรองอาหาร และการบรการหนวยงานภายนอกทมาชวยเหลอ

ผประสบภยในตำบล เพอเปนการอำนวยความสะดวกเปนสงตอบแทนในนำใจททกคนมาให

ความชวยเหลอ

การทตำบลจมอยใตนำนานถง 2 เดอน ยงทำใหเหนนำใจของภาคเครอขายทมาให

ความชวยเหลอ ทงสวนของทหารทรบสงประชาชนออกนอกหมบาน หรอรบสงของชวยเหลอ

เขาหมบานตามศนยใหความชวยเหลอ ทมเครอขายจดการภยพบตจากภาคใตไดนำประสบการณ

มาสรางองคความร เรองการปองกนภยจากนำกดเซาะพนงกนนำ โดยระดมกำลงชาวบานดง

ผกตบชวามากนคนดนไมใหคลนนำซดตลงพง การปรบตวของชมชนและการชวยเหลอกนของ

ภาคเครอขาย ทำใหพบบทเรยนและแนวทางแกไขปญหาจนชมชนอยรวมกนไดอยางมความสข

ทามกลางภยพบต

ศนยจดการภยพบตตำบลหวไผ ตำบลหวไผ อำเภอเมอง จงหวดสงหบร

คณะผถอดบทเรยน นายทวป จมน อดตนายกองคการบรหารสวนตำบลหวไผ

นางสาวเบญจมาศ เมตไตร นกวชาการ นางสาวชไมพร พราหมณโชต

และนางสาวอฒยา สงาแสง นกจดกระบวนการ



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การจดโซนใหความชวยเหลอ จากทตำบลหวไผไดประสบกบภยนำทวมทง 13

หมบาน ทำใหผนำหมบานไดแบงโซนหมบานจดตงศนยใหความชวยเหลอออกเปน 4 โซน ใน

แตละโซนจะประกอบดวยผใหญบานหรอผชวยแกนนำอยประจำจด

2) การจดทมอาสาในแตละโซนมาเปนกองอำนวยการ ชวยกนคดแยกสงของเปนราย

หมบานเพอรอการมารบของจากผใหญบานหรอผชวย บางโซนอยางเชน โซน อบต. หรอ

บรเวณองคหลวงพอขาวชาวบานหมท 3, 4,7 มารวมกนกพนทไมใหนำเขาทวมองคหลวงพอ

ขาว เพราะเปนพนทเดยวทมนำบาดาลไวใชประโยชน หองอาบนำ หองนำ ศนยรวมสถานท

เลยงสตวจากตางหมบาน เปนทอยอาศยของผไมมทอยอาศย จดกจกรรมผอนคลาย

ความเครยดรวมกน เชน การแขงขนเรอพนบาน จดประเพณลอยกระทง

3) การชวยเหลอขององคกรทงภายในและนอกตำบลโดยมการแบงบทบาทหนาทตาม

ความเชยวชาญ เชน

• เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจำตำบล ลงพนทประจำศนยให

ความชวยเหลอเพอใหบรการกบผทไดรบความเดอดรอนเรองสขภาพไดอยาง

ทนทวงท ทงยา การตรวจสขภาพ และแจกสารสมเพอใชบำบดนำสำหรบหม

ทไมมนำประปาใชตองใชนำทวมขงในการอปโภค

• ทหาร หนวยกภย กรมเจาทา สำนกงานประมงจงหวดสงขลา สนบสนนเรอง

การขบเรอขนสงสงของและรบสงผโดยสาร กลมทมาดวยความสมครใจสวนใหญ

จะเขามาบรจาคสงของทเปนขาวสาร อาหารแหง เสอผา และเครองนงหม

• วดและโรงเรยน จดเตรยมสถานทสำหรบใหผประสบภยเขาไปพกอาศยชวคราว

ซงสถานทดงกลาวตองมการจดการเรองหองครว หองนำ ไฟฟา ยารกษาโรค

สำรองเรองอาหารและดแลเรองความปลอดภย

• อบต. และเจาหนาท เปนครวสำรองของชมชนโดยทำอาหารเลยงผทมาขอ

ความชวยเหลอ ดแลและเฝาระวงวสดอปกรณของประชาชนทมาฝากไวท

อบต. รบเรองรองทกขทชาวบานมาขอความชวยเหลอกบหนวยงานราชการ

รวมทงคอยอำนวยความสะดวกใหกบหนวยงานทเขามาใหความชวยเหลอ

4) การจดเกบฐานขอมลของพนทตนเองและพนทใกลเคยงทงกอนและหลงนำทวม

เปนสงสำคญ การเกบขอมลกอนนำทวมสามารถนำใชเปนเรองปองกนภยใหกบชมชนได เชน

การเกบขอมลเรองชองทางนำผาน การเกบขอมลพนทเสยงภย


3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดศนยจดการภยพบตในการเปนศนยกลางจดการเรองตางๆ การตงแกนนำให

ความชวยเหลอและใหความสำคญกบการจดทำฐานขอมลทงกอนและหลงนำทวมเพอเตรยม

การปองกนและเตรยมความพรอม การสำรวจเสนทางการเดนเรอเปนเรองทตองเตรยมพรอม

กอนนำทวมครงตอไป

2) ประชาชนไดรบการชวยเหลออยางทวถง เรยนรวธการดำรงชวตในระหวางถก

นำทวม อยรวมกนอยางมกฎระเบยบและชวยเหลอกน

3) เกดการแลกเปลยนเรยนรวธการปองกนกบเพอนเครอขายทเขามาชวยเหลอ ชอง

ทางการจดตงศนยประสานงาน การตงแกนนำใหความชวยเหลอ และใหความสำคญกบการ

จดทำฐานขอมลทงกอนและหลงนำทวม เพอเตรยมการปองกนและเตรยมความพรอม การ

สำรวจเสนทางการเดนเรอเปนเรองทตองเตรยมพรอมกอนนำทวมครงตอไป

4. เงอนไขการนำใช 1) การจดตงศนยประสานงานภยพบตเพอเปนศนยการบญชาการในเรองตางๆ ทง

ภายในและนอกพนทเพอใหการชวยเหลอประชาชนไดทนทวงท

2) การจดทำฐานขอมลจดเสยง จดปลอดภยของตำบล เพอเปนแผนทในการจดการ

เมอเกดภยพบต

3) การมอาสาสมครทไดรบการพฒนาศกยภาพในการชวยเหลอประชาชนเมอเกด

ภยพบต

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) นายทวป จมน อดตนายกองคการบรหารสวนตำบลหวไผ

2) นายสมพงษ เกษษา รองนายกองคการบรหารสวนตำบลหวไผ



1. จดเรมตน ทมา ปจจบนโลกมการเปลยนแปลงเพอปรบตวเขาสความสมดลอยตลอดเวลา โดยมนษย

เปนตวเรงใหเกดการปรบความสมดลของโลกเรวมากยงขน ดวยการใชทรพยากรทมากเกนจน

ขาดความสมดลของธรรมชาต ทงรเทาไมถงการณหรอดวยเจตนา มนษยกตองยอมรบสภาพ

การเปลยนแปลง การปรบความสมดลของโลกซงกอใหเกดความเสยหายทงชวตและทรพยสน

เกดภยพบตทางธรรมชาตตางๆ ไมวาจะเปนแผนดนไหว แผนดนยบ ฝนแลง นำทวม พายพด

ดนโคลนถลม ภเขาไฟระเบด หรอเกดคลนยกษสนาม ดงนนถามความรและเขาใจถงระบบ

ของธรรมชาตการปรบตวหรอการเปลยนแปลงของโลก การรจกใชทรพยากรบนโลกนอยาง

สมดลและเหมาะสมแลว เหตการณทกลาวมาแลวขางตนคงจะทเลาเบาบางลงไดในระดบหนง

เทศบาลตำบลเขาหวชางเปนองคกรหนงทตระหนกถงการจดการกบปญหาทเกดจาก

ธรรมชาต จงไดรวมกบสภาลานวดตะโหมด และสภาองคกรชมชนในพนทไดมการประสาน

งานเชอมตอกบองคกร/หนวยงานทงภาครฐและเอกชนในการปองกนและชวยเหลอผประสบ

ภยพบตอยางตอเนอง เชน คณะกรรมการศนยประสานงานลมนำทะเลสาบสงขลา กอตงศนย

ภยพบตระดบตำบล ศนยประสานงานการทองเทยว 4 อำเภอเปนศนยการเรยนรของนกศกษา

มหาวทยาลยตางๆ รวมถงประสานงานกบกรมปาไมและหนวยงานอนๆ ทงนทางเทศบาลได

จดตงศนยคอมพวเตอรและศนยถายทอดเทคโนโลย ซงเปนศนยทถายทอดเสยงทางวทย FM

100.25 MHz. กำลงสง 700 วตต สามารถประชาสมพนธและรายงานสถานการณในพนทได

ครอบคลมทงจงหวด

ขอมลและแผนทปาตนนำ เทศบาลตำบลเขาหวชาง

ตำบลตะโหมด อำเภอตะโหมด จงหวดพทลง

คณะผถอดบทเรยน ประกอบดวย นายสมเกยรต บญชาพฒนศกดา

นายธนนธรณ ขนจนทร นางสาวสดสายใจ เควจดำ นางสาววไลพร กำแหงสอง


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การทำงานขอมลและแผนทปาตนนำมการดำเนนงานดงน

1) กำหนดยทธศาสตรในการปองกนและรบมอกบภยพบต โดยคณะผบรหารของ

เทศบาลตำบลเขาหวชาง สมาชกสภาและพนกงานของเทศบาลตำบลเขาหวชาง แกนนำและ

องคกรตางๆ ในเขตพนททดแลเรองภยพบต เชน องคกรสภาลานวดตะโหมด กลมอนรกษตางๆ

ประชมรวมกำหนดยทธศาสตรในการปองกนภยพบตรวมกน

2) จดตงศนยเตอนภยและเฝาระวงทางดานฝนตก นำทวม ดนถลม ชวยเหลอ

ผประสบภยพบตพนทปาตนนำ โดยมคณะกรรมการศนยเปนแกนนำในการประสานงานเรอง

ตางๆ เมอเกดภยพบตในพนท

3) ประชาสมพนธขาวสารใหกบชาวบานไดรเหตการณอยางทนทวงทและทวถง โดย

การประสานงานสถานวทยของเทศบาลตำบลเขาหวชาง FM 100.25 MHz. กำลงสง 700

วตต สามารถประชาสมพนธและรายงานสถานการณในพนทไดครอบคลมทงจงหวด

4) จดหาอาสาสมครในชมชน เชน อพปร. อสม. อพม. อาสาสมครตำรวจทองเทยว

โดยมการจดฝกอบรม อปพร.และอาสาสมครตำรวจทองเทยว เพอซกซอมความเขาใจและ

การเตรยมรบมอกบภยพบต และจดทำแผนทตนนำเพอนำใชในการจดการ

5) การจดเตรยมแหลงนำในชวงฤดแลง ทางเทศบาลตำบลเขาหวชางประสานงานกบ

ทหารพฒนาในการขดเจาะบอนำตนและบอบาดาลในพนทจำนวน 20 จด เพอรบปญหาภยแลง

และชาวบานไดรวมกนทำฝายกนนำ และธนาคารนำรวมกนกวา 200 จดเพอกกเกบนำไวใช

ในฤดแลง

6) ทางเทศบาลตำบลเขาหวชางไดรวมจดประชมเสวนาในการอนรกษปาในวน

สงแวดลอมโลก ไดเชญหนวยงานและองคกรภาครฐตางๆ เขามารวมในการแกปญหาและรบมอ

กบปญหาภยพบตทเกดจากสงแวดลอม และรวมกบสภาเดกและเยาวชน สภาลานตะโหมด

กลมบรหารจดการมสยดบานควนอนนอโม โรงเรยนในเขตพนท กลมวสาหกจชมชนตางๆ

หนวยงานกรมปาไม มหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอรวมกนปลกปาและทำฝายกนนำหา

ทางออกในการลดภยพบต

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดศนยเตอนภยและเฝาระวงทางดานฝนตก นำทวม ดนถลม ชวยเหลอผประสบ

ภยพบตพนทปาตนนำ



2) เกดการจดเตรยมแหลงนำในชวงฤดแลง โดยการทำฝายกนนำและธนาคารนำเพอ

ใหประชาชนไดมนำใชประกอบอาชพในฤดแลง

3) มแผนทปาตนนำ เพอใชเปนแผนทในการจดการทรพยากรนำ

4) เดกและเยาวชนไดเรยนรถงวธการจดการทรพยากรธรรมชาต

4. เงอนไขการนำใช การนำใชขอมลในการจดการทรพยากรโดยมการจดทำแผนทตนนำของตำบล เพอใช

ในฤดแลง นอกจากนยงใชการมสวนรวมของทกภาคสวนในการจดการทรพยากร

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรแหลงเรยนรขอมลและแผนทปาตนนำเทศบาลตำบลเขาหวชาง


คณะผถอดบทเรยน นายวสทธ กลระวง นางสายฝน ยกช ตำบลนาเหรง

1. จดเรมตน ทมา พนทตำบลนาเหรง ตงอยอำเภอนบพตำ จงหวดนครศรธรรมราช มเนอททงหมด

125.45 ตารางกโลเมตร โดยทวไปพนทสวนใหญเปนทราบและมภเขาบางสวนทางทศตะวนตก

ของตำบล จากการเกดเหตการณภยพบตเมอปลายเดอนมนาคม-ตนเดอนเมษายน 2554 ท

ผานมา สงผลกระทบใหประชาชนในตำบลนาเหรงไดรบความเดอดรอนในวงกวางอยางทไม

เคยเกดขนมากอน ไมวาจะเปนดนโคลนถลม นำปาไหลหลาก ทำใหบานเรอนพงทลายและ

เสยหาย สะพานขาด ถนนหนทางชำรดไมสามารถสญจรไปมาได นอกจากน จากการเกด

นำปาไหลหลากและนำทวมขงยงสงผลใหเรอกสวนไรนาพชผลทางการเกษตรไดรบความเสยหาย

ซงสวนใหญเปนสวนยางพารา สวนปาลม สวนผลไม ฯลฯ การฟนฟ การใหความชวยเหลอ

จากภาครฐและหนวยงานทเกยวของเปนไปดวยความลาชาไมทนการ แกนนำในชมชนจงเกด

ความคดทจะจดตงกองทนการจดการภยพบตขนมา เพอใหเปนกองทนกลางในการชวยเหลอ

ผประสบภยโดยไมตองผานระบบราชการ ซงมความยงยากในขนตอนการเบกจายเงน โดยใหม

คณะกรรมการบรหารกองทนทมาจากคนในชมชนทองถนเองทผานการพจารณาจากทประชม

รวมกน ประกอบกบไดเขารวมเครอขายการจดการภยพบตในโครงการขบเคลอนเมองนครส

จงหวดนาอย (คดดทำดเพอเมองนคร) ไดสงเสรมและสนบสนนใหแกนนำทองถน ทองท

ชมชน ประสานความรวมมอกนเพอจดตงศนยการจดการภยพบตตำบลขนมา โดยมวตถประสงค

เพอใหชมชนพงพาตนเองในการจดการภยพบตในพนทและไดแนะนำใหจดตงกองทนการ

จดการภยพบตขนมาเพอเปนกองทนกลางในการชวยเหลอผประสบภยในพนทไดอยางทน

ทวงท

การจดตงกองทนโดยทองถน ตำบลนาเหรง ตำบลนาเหรง อำเภอนบพตำ จงหวดนครศรธรรมราช



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) จดตงกองทนการจดการภยพบตตำบลนาเหรง โดยประชมแกนนำทองถน ทองท

และแกนนำชมชนในพนทเพอชแจงทำความเขาใจถงทมา วตถประสงค และความจำเปนใน

การจดตงกองทนฯ ขนมา โดยผเขาประชมสวนใหญตางเหนดวยและตองการใหมกองทนกลาง

ขนมาเพอชวยเหลอผประสบภย มการพจารณาคดเลอกคณะกรรมการฯ โดยประกอบไปดวย

แกนนำ 3 ฝาย ไดแก ทองถน ทองท และชมชน ฝายละ 5 คน รวมเปนกรรมการและม

จนท.ของ อบต. 1 คน เปนเลขานการและเหรญญก ซงคณะกรรมการสวนใหญจะเปนทยอมรบ

นบถอและไววางใจจากประชาชนทวไป เปนคนทมจตสาธารณะพรอมจะทำงานเพอสวนรวม

และไดแตงตงคณะทปรกษาซงประกอบดวยตวแทนทงภาครฐ เอกชน และหนวยงานตางๆ ท

เกยวของ รวมทงผอาวโสหรอผทประชาชนในตำบลเคารพนบถออกดวย และคณะกรรมการฯ

จดทำรางระเบยบของกองทนฯ ขนมา เพอเปนแนวทางและระเบยบปฏบตของกองทน

2) จดทำระบบขอมล แผนททำมอ (แผนทเสยงภยในตำบล) แผนการจดการภยพบต

(กอนเกดภย ระหวางเกดภย และหลงจากเกดภย) จำนวนหมบานและครวเรอนทอยในพนท

กลมเสยง รวมทงเดก คนชรา คนพการทไมสามารถชวยเหลอตวเองได นอกจากนน ยงมวสด

อปกรณเครองมอเครองใชดานการจดการภยพบตหลายอยาง ไดแก เสอชชพ รถพยาบาล

วสดอปกรณในการชวยชวต (เชอกยาว เชอกบคคล รอก) เครองปนไฟ ตสญญาณไฟจราจร

เครองรบ-สงวทยสอสารภาคประชาชนขนาดกำลงสง 1-5 วตต จำนวน 40 เครอง เลอยยนต

เครองสบนำ สญญาณไฟฉกเฉน

3) การระดมทนในตำบล การจดเลยงนำชาเพอระดมทนเขากองทนฯ กองทนการ

จดการภยพบตตำบลนาเหรง มคณะกรรมการฯ มกฎระเบยบขอบงคบ มการเปดบญชรองรบ

การสนบสนนงบประมาณ (บญชเงนฝากออมทรพย ธนาคารกรงไทย สาขาทาศาลา เลขท

บญช 828-0-49110-4 ) และมการระดมทนเขามา ขณะนมยอดเงนในบญชจำนวน 57,845

บาท คณะกรรมการฯ ไดมการเผยแพรหมายเลขบญชเพอระดมทนเขากองทนจากแหลงตางๆ

และไดหารอกนวาจะดำเนนการระดมทนเขาบญชดวยวธการอนๆ เชน การตงกลองรบบรจาค

ตามจดตางๆ การจดเลยงนำชา การขอรบการสนบสนนงบประมาณจากหนวยงาน องคกรและ

ภาคตางๆ ทเกยวของ และองคกรทางการเงนในหมบานทง 9 หมบานจะจดสรรงบประมาณของ

รายไดจำนวนหนงในแตละปใหกองทนฯ เพอใชเปนกองทนกลางในการดำเนนงานดานภย

พบตตอไป

4) สรางเครอขาย ตำบลนาเหรงยงมภาคเครอขายรวมอก 5 ตำบลในพนทใกลเคยง

ไดแก ตำบลนบพตำ ตำบลกะหรอ ตำบลกรงชง อำเภอนบพตำ ตำบลทอนหงส อำเภอพรหมคร


และตำบลตลงชน อำเภอทาศาลา ซงแตละตำบลทกลาวมาแลวขางตนมการพบปะพดคยและ

รวมปรกษาหารอกนวา หากเกดภยพบตขนในพนใดพนทหนงกจะสงคน อปกรณเครองมอ

เครองใชตางๆ ทมในพนทของตนเขามาชวยเหลอในทนท

5) จดหาอาสาสมครการจดการภยพบตทผานการฝกอบรมแลว (2 รน) จำนวน 40 คน

ซงอาสาสมครฯ เหลาน หลายคนมความสามารถทางดานการถายทอดขอมล การสอสารความร

ความเขาใจดานการจดการภยพบตไดเปนอยางด

6) องคการบรหารสวนตำบลนาเหรงไดบรรจโครงการสนบสนนศนยจดการภยพบต

ตำบลนาเหรงลงในแผนพฒนา 3 ป ประจำป 2555-2557 เพอรองรบและตอยอดในการ

ขบเคลอนศนยและกองทนการจดการภยพบตตำบลนาเหรงใหเกดความยงยน คนในชมชนรบร

และมสวนรวมในการบรหารจดการอยางแทจรง

3. ผลผลต ผลลพธ 1) เกดระบบขอมล แผนททำมอ (แผนทเสยงภยในตำบล) แผนการจดการภยพบต

2) เกดจดตงกองทนการจดการภยพบตตำบลนาเหรง โดยการมสวนรวมของทองถน

ทองท ภาครฐและประชาชนในพนท

3) มอาสาสมครจดการภยพบตตำบลนาเหรง

4. เงอนไขการนำใช การสรางการมสวนรวมของทองถน ทองท ภาครฐ ภาคประชาชนในการจดตงกองทน

การจดการภยพบตตำบลนาเหรง และมการจดทำระบบขอมล แผนททำมอ (แผนทเสยงภยใน

ตำบล) แผนการจดการภยพบต (กอนเกดภย ระหวางเกดภย และหลงจากเกดภย) จำนวน

หมบานและครวเรอนทอยในพนทกลมเสยง

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรแหลงเรยนร การจดตงกองทนโดยทองถน ตำบลนาเหรง อำเภอ

นบพตำ จงหวดนครศรธรรมราช



คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลหนาถำ

1. จดเรมตน ทมา “คนหนาถำใชบทเรยนเมอ 45 ปทแลว เพอจดการภยพบต” ตำบลหนาถำประสบกบ

ภยพบตนำทวมทกป เพราะเปนพนทรบนำจากพนทภเขากอนไหลลงสแมนำปตตาน อยางไร

กตามจากการสบคนพบวา เหตการณเมอป 2510 รนแรงทสดในประวตการเกดภยพบตของ

พนท คอ สงถง 2-3 เมตร หลงจากนนคนตำบลหนาถำกเรมมการปรบตวและเรยนรทจะอย

กบภยพบตทเกดขน ประกอบกบเมอเกดเหตการณสนาม เหตการณนำทวมครงใหญในป 2548

ทำใหประชาชนเกดความตนตว และเตรยมการเพอรบมอกบภยพบตมากยงขน เชน เรมตอยก

เสาบานใหสงขน หรอปรบแตงยงฉางบานเรอนเพอเกบของและขนยาย โดยใชเกณฑในป

2510 และป 2548 เปนจดเปรยบเทยบ

ตอมาตำบลหนาถำไดรวมกบเพอนเกาทขยบมาทำงานการจดการภยพบต คอ เครอขาย

การจดการภยพบตโดยชมชนทองถนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ไดเขามารวมในการ

ขบเคลอนเรองการจดการภยพบต โดยมการจดตงศนยจดการภยพบตทมการดำเนนกจกรรม

เพอการเตรยมการรบมอกบภยพบตพรอมๆ กบตำบลเครอขายอก 17 ตำบลของเครอขาย

จดการภยพบต โดยชมชนทองถน 3 จงหวดชายแดนใต โดยเรมมการดำเนนการจดการ

ภยพบตอยางเปนระบบมากขน มการจดระบบการขบเคลอนของชมชน ไดแก การจดตงกลไก

คณะทำงานขบเคลอนตำบล ทงการวางแผนการทำงาน การชวยกนขบเคลอนตำบลในภาพรวม

การจดตงศนยประสานงานตำบลเปนจดประสานงาน การกระจายขอมลทรวมวสดอปกรณและ

จดนดพบ การจดตงและพฒนาอาสาสมครเพอการชวยเหลอผประสบภย และการรวมสนบสนน

กจกรรมตางๆ ของชมชน การจดตงกองทนเพอสนบสนนอาสาสมคร และการดำเนนงาน

กจกรรมงานจดการภยพบต และการประสานภาคทเกยวของเพอขอการสนบสนนและการรวม

กจกรรมตางๆ

นำชา-นาราง-หนาหลาดและศนยจดการภยพบต ตำบลหนาถำ อำเภอเมอง จงหวดยะลา


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) จดตงกองทนการจดการภยพบตตำบลหนาถำ เกดจากกลมอาสาสมครไดเรยนร

เรองการจดการกองทนขาวจากพนทตำบลเครง ตำบลเกาะขนธ จงหวดนครศรธรรมราช ซง

เปนเครอขายการทำงานเรองแผนแมบทชมชนในอดต จากการเรยนรประสบการณจากพนท

อนผนวกกบการมพนทรกรางวางเปลาในตำบล ทำใหชาวบานรวมกนเสนอแนวทางการฟนฟ

วถชาวนาในพนทนาราง ตำบลหนาถำ อำเภอเมอง จงหวดยะลา โดยทำงานรวมกบเกษตร

จงหวดและศนยถายทอดเทคโนโลยการเกษตร สามารถฟนฟนารางไดกวา 75 ไร และกอตง

“กองทนคลงขาวสาร” เปนกองทนทใหชาวบานเขาถงการชวยเหลอกนเองยามเกดภย และ

สรางรายไดใหประชาชนในพนท

2) จดตงกองทนจดการภยพบตของตำบลทเกดจากการทำงานรวมของทกภาคสวน

เปนการทำงานรวมกนของภาครฐ องคกร ชมชน ทองท ทองถน โดยมการดำเนนงานดงน

2.1) การตงคณะกรรมการกองทน โดยมนายก อบต.และตวแทนชมชน ผนำ

ทองท ทองถน องคกรตางๆ เปนสมาชกอาสาสมครกองทนจดการภย

พบต (หมบานละ 3 คน) กำหนดกฎระเบยบ โดยคณะกรรมการตอง

ปฏบตหนาทดวยความซอสตย สจรต โปรงใส เขาประชมทกครง และตอง

ยอมรบในเสยงขางมากและมตทประชม

2.2) ระบบการจดการขอมล ไดแก จดทำขอมลอาสาสมครทเขารวมเปนสมาชก

จดทำขอมลกฎระเบยบและหลกการปฏบตของสมาชก ขอมลกฎระเบยบ

ของคณะกรรมการบรหารกองทน ภารกจและเปาหมายหลกของกองทน

จดทำระเบยบและคณสมบตของคณะกรรมการบรหารกองทน

2.3) มการจดการระบบการเงนและบญช โดยจดทำบญชรายรบ-รายจาย/การ

รายงานความกาวหนาของกจกรรมทดำเนนการอย

3) จดตลาดนดชมชนทกวนเสาร มคณะทำงาน 1 คนรวมกบกลมแมบาน 3 คน

ดำเนนการมาแลว 2-3 เดอน หลกคดกคอทำอยางไรใหอาสาสมครมแหลงสำหรบขาย

แลกเปลยนผลผลต เปนการเพมรายไดใหแกอาสาสมคร ผลผลตทสำคญ ไดแก ผกธรรมชาต

ผลไม เชน สมโอ กระทอน มะพราว ละมด มงคด ลองกอง ตางคนตางขาย ทำใหไมไดราคา

ไมมการประกนคณภาพของสนคา ทางเครอขายจงเขามาจดการในเรองของการปรบปรง

คณภาพ ผลทเกดขนคอผลผลตไมพอขาย มเงนสะพดในชมชน 80,000-90,000 หมนบาท

ทงนไดรบการสนบสนนจากจงหวดเปนพเศษ 40,000 บาท รวมลงทนกบกลมสตรทเปน

ผรเรม โดยตองมการปนผลกำไรคนใหแกสมาชกทรวมลงทนและเครอขายเพอนำไปเปน



กองทนจดการภยพบตของชมชน ภาพทเหนนอกเหนอไปจากผลกำไรกคอภาพของการอยรวม

กนดวยความสงบสขของพนองไทยพทธ-มสลม

3. ผลผลต ผลลพธ 1) การเกดขนของกองทนเพอเขามาชวยเหลอสนบสนนอาสาสมคร สามารถชวยให

อาสาสมครมอาชพเสรมและมรายไดเพมตามความพรอมและศกยภาพของแตละคน

2) สามารถชวยลดความขดแยงในครอบครวของอาสาสมคร ครอบครวเหนดวยและ

สนบสนนใหคนในครอบครวเขามารวมกจกรรมมากยงขนผาน “สวสดการ” สรางรายได ไมตอง

ซอขาวสาร ซงเกดจากกองทนคลงขาวสารอนเปนผลจากการทำนารางของกลมอาสาสมครเอง

3) เกดชองทางใหมๆ ในการสนบสนนกจกรรมของอาสาสมคร เชน การทำตลาดนด

ในวนเสารของชมชนบานหนาถำสามารถเพมรายไดใหกบอาสาสมครอกทางหนง รวมถงชอง

ทางการสนบสนนจากหนวยงานอน โดยในรอบเดอนทผานมาเครอขายกองทนจดการภยพบต

ไดรบงบประมาณจดสรรจากผวาราชการจงหวด และความรวมมอในการลงขนของชาวบาน

ทำใหปจจบนกองทนขาวสารของเครอขายมความเขมแขงมากขน

4) ชวยสรางความรก ความสามคค และรวมแรงรวมใจของพนองในพนท 3 จงหวด

ชายแดนภาคใต เกดการรวมกลมเพอ “คดด ทำด” และเปนเงอนไขกอใหเกดการทำงานรวมกบ

หนวยงานภายนอกไดเปนอยางด

5) กอใหเกดแหลงเรยนร “การจดการภยพบตภาคประชาชนในชายแดนใต” ทกอให

เกดการแลกเปลยนเรยนร ขยายผลไปยงพนทอนๆ ตอไป

4. เงอนไขการนำใช 1) ตอยอดกองทนใหมความยงยน โดยวางแผนการจดตงกองทนเพอจดการภยพบต

เขาบรรจในแผนชมชน พรอมไดเสนอไปยงหนวยงานภาครฐทเกยวของและหนวยงานอนทม

วตถประสงคสอดคลองกน

2) การประสานงานบรณาการกบหนวยงานเอกชน แรงงาน ในการทำตลาดนดผลไม

ตามฤดกาล โดยไดทำการเรยนเชญกบผแทนภาคภาคสวนตางๆ เปนการสรางความเขาใจใน

การทำแผนรวมกน

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรแหลงเรยนรนำชา-นาราง-หนาหลาดและศนยจดการภยพบต

ตำบลหนาถำ อำเภอเมอง จงหวดยะลา


1. จดเรมตน ทมา สภาพปญหานำทวมผลผลตทางการเกษตรบรเวณพนทคลองละวานทมมาตลอด

หลายปทผานมา ทำใหผลผลตทางการเกษตรของเกษตรกรบรเวณพนทคลองละวานเสยหาย

อยางมาก จงทำใหเกษตรกรเกดการตนตวเพอรวมพลงกนแกไขปญหาทงชมชนในพนท และ

ชมชนเขตรอยตอระหวางตำบล โดยมแกนนำในชมชนรวมตวกนเปนเครอขายเรยกวา “เครอขาย

พฒนาลมนำตรอน-พชย” โดมมหาวทยาลยราชภฏอตรดตถและสำนกงานกองทนสนบสนน

การวจยเพอทองถน (สกว.) เขามารวมหนนเสรม โดยโครงการวจยสนบสนนเรองของการจด

ทำขอมลทสามารถนำมาจดทำแผนแมบทการจดการลมนำในเชงนโยบาย สปฏบตการเพอแก

ปญหารวมกนในระดบสายนำได ในพนท 11 ตำบล 2 อำเภอ (อำเภอพชย-อำเภอตรอน)

การดำเนนงานทผานมาไดมแนวทางการพฒนาเพอลดผลกระทบและแกไขปญหา

นำทวมบรเวณคลองละวานใน 4 รปแบบดวยกนดงน รปแบบท 1 การลดผลกระทบชวง

ระหวางนำทวม ไดแก การหาอาชพเสรมใหกบชาวบาน (อยางการเพาะเหดฟาง) และลด

การเพาะปลกในพนททนำไหลเขาทวมทกป นอกจากน ยงไดจดทำโครงการ “1 ไร 1 แสน”

เพมศกยภาพการเพาะปลกแบบผสมผสานเพอลดผลกระทบจากปญหา รปแบบท 2 การ

ประสานงานระหวางตำบล มการทำระบบการเฝาระวงทเปนการแจงเตอน โดยการใชเครองมอ

สอสารระหวางรอยตอตำบล เพอใหมการเตรยมรบมอลวงหนา รปแบบท 3 การผลกดน

โครงสรางพนฐานโดยใชวธการลงนามบนทกขอตกลง เพอสรางอำนาจตอรองใหเกดการ

ดำเนนการ รปแบบท 4 คอการจดการทรพยากรธรรมชาต เชน การปลกปาบรเวณพนทตนนำ

คลองละวาน การสรางฝายชะลอนำ เปนตน

การจดการภยพบต เครอขายพฒนา ลมนำตรอน-พชย

อำเภอพชย จงหวดอตรดตถ

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการเครอขายพฒนาลมนำตรอน-พชย



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต พนทคลองละวานมทนทดในการจดการในดานตางๆ ทงคน องคกร และทสำคญคอ

ความสามคคของแกนนำและคนในชมชนทรวมกนดำเนนการแกไขปญหา และเขามามสวนรวม

ในการแกไขปญหาดงน

การสรางการมสวนรวมของคนในชมชน องคกร หนวยงานในชมชน การสราง

การมสวนรวมของคนในชมชน องคกร หนวยงานในชมชน ทางโครงการวจยฯ เปดโอกาสให

ชมชนเขามามสวนรวมในการดำเนนงานทกขนตอนกระบวนการ ตลอดจนองคกรปกครอง

สวนทองถน 11 ตำบลรวมหาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดโดยการบรณาการกนทง 3 ฝาย

คอ ชมชน ทองถน และวชาการ เพอรวมมอกนในการแกไขปญหาทเกดขนกบพนองประชาชน

การสรางภาวะผนำของคนในชมชน โครงการวจยฯ เปดโอกาสใหประชาชนทกคน

เขามามสวนรวมในการแกไขปญหา โดยตระหนกถงปญหาทเกดขนกบชมชนมาเปนเวลานาน

จงเกดเครอขายพฒนาลมนำตรอน-พชยขน มการมการพฒนาศกยภาพของคณะทำงานไป

ศกษาดงานการดำเนนงานแกไขนำแบบมสวนรวมของชมชนทตำบลแพรกหนามแดง จงหวด

สมทรสงคราม

การสรางเสรมศกยภาพคนในชมชน องคกร หนวยงาน การเสรมศกยภาพคนใน

ชมชน องคกร หนวยงานในชมชนเปนการเปดเวทแลกเปลยนรวมกนหลายๆ เวท จนทำให

คนในชมชนมความเปนกนเอง กลาทจะแลกเปลยนประสบการณตางๆ สภาพปญหาทเกดขน

โดยผานเวทเปนตวขบเคลอนใหชมชน หนวยงานตางๆ เขามาแลกเปลยนเพอทรวมกนแกไข

ปญหาซงการจดเวทแลกเปลยนไปตามตำบลทไดรบผลกระทบทง 11 ตำบล ซงเปนการใหคน

ตำบลอนๆ ไดมาเรยนรสภาพปญหาและการเพมศกยภาพของชมชนนนๆ วาไมถกทงจาก

เพอนตำบลขางเคยงซงสามารถสรางเปนพลงในการแกไขปญหารวมกน แกไขปญหาตอไปใน

อนาคตไดคอการทำเหดฟางในตะกรา ซงแตละตำบลมศกยภาพอยคอ ทนทมอยในชมชน เชน

ฟาง แกลบ ผกบง รำออน ตะกรา เปนตน ซงสามารถนำมาเปนอาชพเสรมใหกบคนในชมชน

ได เมอเกดนำทวม ซงสามารถทำเองไดทบาน โดยม อบต. ในพนทใหการสนบสนนการอบรม

ซงเปนการเพมศกยภาพใหกบคนในชมชนดานอาชพเสรม

การหนนเสรมขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ในพนทคลองละวาน 11

ตำบล มความเขมแขงและเชอมโยงกบกลไกแผนและนโยบายของทองถนทก อปท. และมการ

ดำเนนงานแกไขปญหาในพนทและสานพลงรวม เพอเกดการแกปญหาและลดผลกระทบนำทวม

3 ระดบ ระดบแรก เปนการจดการแกไขปญหาภายในตำบลของตนเอง เชน การรวมตวของ

ผไดรบผลกระทบรวมกน โดยการใชภมปญญาทมอย แรงคนทมเพอแกปญหาในระดบแรก


กอน ระดบทสอง การสานพลงรวมพลงขององคการบรหารสวนตำบลในพนทลงนามบนทก

ความเขาใจรวม (Memorandumy of Understanding: MOU) รวม เพอแกปญหาในเชง

นโยบายและสรางพลงผลกดนแผนโครงการสรางอางเกบนำทำแกมลง ระดบทสาม ใชเครอ

ขายนายกองคการบรหารสวนตำบลในพนทสรางอำนาจตอรองประสานงาน องคกรทเกยวของ

ในระดบประเทศเพอเขามารวมแกไขปญหาในระยะยาวในระยะตอไป เชน กำลงดำเนนการ

ผลกดนโครงการรวมกน กรณอางเกบนำหวยหต อำเภอตรอน บรเวณพนทตำบลนำอาง และ

อางเกบนำชำเลยะ บรเวณพนทตำบลนายาง อำเภอพชย เพราะวาเปนโครงการใหญทตองใช

งบประมาณมากในระดบประเทศ จากการทำ MOU รวมกน ทางองคการบรหารสวนตำบลได

บรรจนำเขาสแผน 3 ป เพอทจะไดดำเนนในปงบประมาณ 2554-2556 ตอไป

การขยายผลและตอยอดงานเดมการสงเสรมใหเกษตรกรทำการเกษตรตามแนว

เศรษฐกจพอเพยงภายใตแนวคดการทำนา 1 ไร ไดเงน 1 แสน ซงจะสามารถชวยลด

ผลกระทบจากนำทวมไดในระยะหนง เนองจากในพนทนาสงเสรมใหมการปลกพชผกแบบ

ผสมผสานและเลยงปลาได ซงถอวาเปนความมนคงทางดานอาหารใหกบครอบครวและชมชน

ในขณะเกดนำทวม เชน เมอเกดนำทวมถงแมขาวจะถกนำทวมแตกยงมผกลอยนำ เชน ผกบง

ผกกระเฉด เปนตน พอทจะนำมากนและขายเปนรายไดพอนำมาจนเจอครอบครว และยงม

ปลาและกบทเลยงในกระชงบรเวณนาสามารถนำมาขายได โดยการทำการเกษตรเนนการ

สงเสรมการใชสารชวภาพ เพอใหผลผลตปลอดสารเคมเพอทเกษตรกรหรอผบรโภคจะม

สขภาพรางกายทแขงแรงปลอดสารพษตกคาง และไดมการเขาไปจดการองคความรโดยฝาย

วชาการ เชน มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ โรงเรยนในพนท เปนตน 3 ดาน ดงตอไปน

1) พฒนาคน/แกนนำ หรอปราชญชาวบานในพนท ซงเปนผทมความรความสามารถ

ในการทำการเกษตรและมองคความรในดานตางๆ มากมาย เพอทจะไดนำมาถายทอดใหกบ

บคคลทวไปและเปนองคประกอบทสำคญทสดเพราะเปนแหลงความร และเปนผนำความรไป

ใชใหเกดประโยชน โดยการเปดโอกาสใหบคคลทสนใจมารวมแลกเปลยนผานเวทการเรยนร

2) พฒนาและประยกตดานเทคโนโลยหรอภมปญญาพนบาน ทแกนนำหรอสมาชก

ในแตละพนทนำไปประยกตใชใหเขากบพนทของตนเอง เพอถอดออกมาเปนชดความร ซงจะ

เปนเครองมอเพอใหบคคลตางๆ สามารถคนหา แลกเปลยนเรยนรรวมทงนำความรไปใชอยาง

งาย รวดเรวขน และเหมาะสมกบพนทการเกษตรของเกษตรกรนนๆ

3) ดานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรเพอตอยอดขยายผล เพอนำองคความรไปใช

เพอทำใหเกดการปรบปรง และนวตกรรมใหมและเผยแพรกระบวนการดงกลาวใหกบเกษตรกรท



สนใจในหลกคดหรอวธคด เพอนำไปสการปฏบตในพนทของตนเองซงสามารถยกระดบ

คณภาพชวตของเกษตรกรไดโดยการขยายผลใหเตมพนทจงหวดอตรดตถ

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานการแกไขปญหานำทวมซำซากบรเวณคลองละวาน อำเภอพชย

จงหวดอตรดตถ ผลทไดคอ ความรวมมอกนขององคกรปกครองสวนทองถนทง 11 ตำบล 2

อำเภอ คอ อำเภอตรอนและอำเภอพชย โดยการทำ MOU การรวมกนแกไขปญหานำทวม

ซำซากบรเวณพนทคลองละวาน พรอมทงรวมพลงกนตอรองกบหนวยงานทเกยวของในระดบ

กรม กระทรวงตางๆ เปนตน เพอเขามาชวยดำเนนการแกไขปญหานำทวมใหกบประชาชน

ตวอยางเชน ตำบลนำอางดำเนนโครงการกอสรางฝายกกเกบนำหวยหต ตำบลบานแกงดำเนน

โครงการสรางประตปด-เปดนำ โครงการขดคลองใสไก ตำบลบานดาราดำเนนโครงการขดลอก

คลองละวานบรเวณหนองหวเรอ ตำบลในเมอง ดำเนนโครงการทำทอมดผนนำลงแมนำนาน

และตำบลไรออยและนายางดำเนนโครงการทำแกมลงกกเกบนำบรเวณหวยซำหวยซงและ

โครงการขดลอกคลอง เปนตน

4. เงอนไขการนำใช การสรางเครอขายในการจดการภยพบตรวมกน เปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวม

ในการดำเนนงานทกขนตอนกระบวนการ ตลอดจนองคกรปกครองสวนทองถน 11 ตำบลรวม

หาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดโดยการบรณาการกนทง 3 ฝาย คอ ชมชน ทองถนและ

วชาการ

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) ร.ต. มวน อนถา 08-4811-5424

2) จ.ส.อ. สรพล แจงเอยม 08-9143-4220

3) นายนม พรมทอง 08-6205-5819

4) นายพรหมนทร บญเลยง นายกองคการบรหารสวนตำบลในเมอง 08-1972-7076

5) นายสชาต สมวานช นายกองคการบรหารสวนตำบลบานดารา 08-9642-3505

6) นายพงษเทพ ชยออน นายกองคการบรหารสวนตำบลหาดสองแคว 08-1972-1714


1. จดเรมตน ทมา สบเนองจากภยพบต พ.ศ.2549 ทอำเภอลบแล จงหวดอตรดตถ นกศกษาจาก

มหาวทยาลยไดเขาไปเปนอาสาสมครรวมกบมลนธกระจกเงาเพอพนฟพนทผประสบภย เชน

การฟนฟในดานจตใจ และฟนฟทอยอาศยตางๆ แตในการระดมอาสาสมครชวยเหลอผท

ประสบภยชวยฟนฟบาน ขดโคลน และนำเศษไมออกจากบานเรอนประชาชน นกศกษาไมไดม

สวนรวมในการบรหารจดการอาสาสมคร จงขาดประสบการณดานการระดมอาสาสมครและ

ขาดการบรหารจดการเชงระบบเมอเกดภยพบตรปแบบตางๆ

ดงนนเมอเกดเหตการณนำทวมดนโคลนถลมเปนครงท 2 ทตำบลนำไผ อำเภอ

นำปาด จงหวดอตรดตถ ป 2554 สงผลใหเกดความเสยหายทงชวตและทรพยสนใหกบ

ประชาชนเปนจำนวนมาก จากประสบการณของทมงานเดมดงทไดกลาวมาแลวขางตน ทมงานท

เคยมประสบการณในการเปนอาสาสมครทอำเภอลบแล ซงอยากเขาไปชวยเหลอผประสบภย

จงเกดแนวคดเรองการจดการอาสาสมครภายใตฐานคด “จตอาสา” โดยมองถงพลงของคน

รนใหม (นกศกษาในมหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ) เปนหลก โดยครงน เราเปนแกนหลกใน

เรองการขบเคลอนงานอาสาสมครเพอจดการภยพบต โดยมเครอขายภาคทเขารวมหนนเสรมให

เกดกลไกการทำงานเชงระบบมากขน เชน เครอขายการจดการพบตภยจงหวดนครศรธรรมราช

มลนธกระจกเงา ภาคทมประสบการณเขามาเปนพเลยง และขบเคลอนงานรวมกน โดยม

ลกษณะการดำเนนกจกรรมและลกษณะการทำงาน มงเนนการเรยนรรวมกนและปฏบตการ

เชงรกโดยอาศยเครอขายเพอนทมความรและประสบการณเปนพเลยง (จงหวดนครศรธรรมราช

และเครอขายองคกรภาคเอกชน “กระจกเงา”) หนนเสรมเพอวางแผนปฏบตงาน และออกแบบ

การทำงานรวมกน เครอขายมแผนงานในอนาคต

วธการสรางอาสา เยาวชน มหาวทยาราชภฏอตรดตถ

มหาวทยาราชภฎอตรดตถ

คณะผถอดบทเรยน นกวชาการเครอขายมหาวทยาราชภฏอตรดตถ



1) จดทำศนยประสานงานอาสาสมครเพอการจดการภยพบต เชอมโยงสระบบสถาน

ศกษาภายในและภายนอกจงหวด ภายใตฐานคด “จตอาสาพาชาตพนวกฤต” เพอพฒนาระบบ

อาสาสมครรนตอรน

2) เชอมระบบอาสาสมครผานกลไกทกทองถน ทองท/ภาคทงภายในและนอก

จงหวด เพอสรางอาสาสมครใหกวางขนกวาเดม

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต เครอขายไดมการบรหารจดการ ระหวางเกดภยพบต และตองยอมรบวาเปนเรองใหม

ของเครอขาย โดยมรปแบบการบรหารจดการ แบบเชงรกและไมมการสงการใชระบบ “จตอาสา”

ออกแบบการทำงาน โดยใชขอมลพนทเปนตวตง ซงมการแลกเปลยนเรยนร โดยใชเวท และ

ประสานงานผานชมรมศษยเกาสาขาการพฒนาชมชน และกองพฒนานกศกษา ซงมการ

ประสานงานผานเวบไซต

• Facebook “ศนยประสานงานทาเหนอชวยเหลอผประสบภย” แหงมหาวทยาลย

ราชภฏอตรดตถ (http://www.facebook.com/groups/266645223356907/)

• Facebook จตอาสา พฒนาชมชน (http://www.facebook.com/GiftBest)

• Facebook URL รวมใจชวยเหลอผประสบภยนำทวม http://www.

facebook.com/groups/ 241501159234665/

ภายใตกระบวนการเครอขายไดมการจดการ คน ทน งาน ขอมล มดงน

• คน ไดมการแบงทมเพอแบบงาน ออกเปน 5 ฝาย คอ ทมประสานงานเชงพนท

ทมระดมทน ทมขอมล ทมสอประชาสมพนธ ทมหนางาน

• ทน เครอขายไดมการระดมทนและเกบทน โดยเปดบญชรบบรจาค/กลองบรจาค

เรยไรเงนบรจาค และเงนทกบาทจะตองเขาไปอยในบญช “กองทนชวยเหลอ

ผประสบภยพบต” และมการสรปรายงานการเงนทกรอบทเขาปฏบตงานในพนท

• งาน เครอขายมงานภารกจ คอประสานงานเชงพนท/รวมกบพนท และแกนนำ

ศนยอพยพผประสบภย/การระดมทนโดยการจดทำปายและเวบไซตเพอรบ

บรจาคสงของและเงนบรจาค เพอชวยเหลอผประสบภย/ระดมอาสาสมครควบค

ไปกบการระดมทน/รบอาสาสมคร โดยการจดทำบอรดรบอาสาสมคร ใบปลว

ประชาสมพนธ ศนยรบอาสาสมคร ณ มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ/จดรบของ

บรจาค นดหมายอาสาสมครและจดเตรยมรถรบสงปฏบตการชวยเหลอและฟนฟ

ในพนท/ถอดบทเรยนจากการดำเนนงานเพอปรบและพฒนาอาสาสมครครงตอไป


• ขอมล สำรวจขอมลปญหาความตองการ (ทตยภมและปฐมภม) โดยมการแบงทม

สำรวจเปน 2 ทม 2 ประเดนคอ จดทำแผนทความเสยหาย (แผนทเดนดน) โดย

ไดรบความรวมมอจากคนในพนททเปนผประสบภยและไดเขามารวมทมทำงาน/

จดทำขอมลปญหา และความตองการเรงดวนของผประสบภยและพนทประสบภย

และไดสรปขอมลเปนรปเลมเอกสาร เพอเปนขอมลประสบการณและกระบวนการ

ขบเคลอน ทสามารถนำไปใหรนนองศกษาเรยนรรนตอรนและนำประกอบกบการ

เขยนโครงการเพอขอทนขบเคลอนตอไป

การหนนเสรมของ อปท. อปท. ในพนท ใหการสนบสนนในเรองอาหารอาสาสมคร

ในการปฏบตภารกจ คอยอำนวยความสะดวกเรองสาธารณปโภค และสถานทตงศนยประสานงาน

อปท. นอกพนท ใหการสนบสนนเรองงบประมาณในการระดมของบรจาค และเครองมอ

อปกรณในการฟนฟพนทประสบภย รวมไปถงกำลงอาสาสมครในการเขามารวมกนฟนฟบาน

ผประสบภยในพนท

3. ผลผลต ผลลพธ การขบเคลอนงานชวยเหลอฟนฟพนทประสบภย รปธรรมการขบเคลอนงานทม

หลากหลายรปแบบ เพราะศนยประสานงานขบเคลอนงานผานขอมล โดยเอาพนทเปนตวตง

และเอาขอมลเชงประจกษเปนฐานการขยบขบเคลอนงาน ซงทมสามารถขบเคลอนงานไดตาม

แผนทมการออกแบบรวมกนกบผประสบภย และภาครวมพฒนาครอบคลม 9 ภารกจ

1) ภารกจ ระดมทนเปนเงนจำนวน 89,980 บาท

2) ภารกจ ระดมอาสาสมครจำนวน 500 คน

3) ภารกจ ฟนฟทอยอาศยรวมจำนวน 17 หลงคาเรอน

4) ภารกจ เชอมประสานงานเพอระดมอาสาสมคร รวมกบกองพฒนานกศกษาและ

เครอขาย

5) ภารกจ สนบสนนการสรางบานผประสบภยจำนวน 3 หลงคาเรอน (กรณผประสบ

ภยสรางบานเอง)

6) ภารกจ ระดมอปกรณและของบรจาค 78 หลงคาเรอน

7) ภารกจ งานสงเสรมอาชพเกษตรกรรมเพอยงชพระหวางประสบภย ศนยอพยพบาน

หวยเดอ หมท 2 ศนยอพยพบานตนขนน หมท 3

8) ภารกจ การจดการของบรจาคสผประสบภย 43 หลงคาเรอน



9) ภารกจ สนบสนนใหเกดแนวคดการสรางเครอขายการจดการตงแตตนนำถงปลายนำ

(ทนเดมเกดขนแลวท หม 5 บานหวยเนยม ตำบลนำไผ อำเภอนำปาด จงหวดอตรดตถ จะ

เปนพนททขบเคลอนในระยะตอไป)

ซงเครอขายถอวาเปนงานใหมสำหรบศนยประสานงานฯ และสามารถทำงานตอบ

สนองตอความตองการของผประสบภย เกดการทำงานรวมกบ อปท. และเครอขายตางๆ และ

มการปรบปรงการทำงานรวมกนใหดขนตามลำดบ จงเปนจดเรมตนทดทจะขบเคลอนงาน

ศนยประสานงานการจดการอาสาสมคร เพอจดการภยพบตอยางตอเนองและจะสามารถชวย

เหลอพนองผประสบภยเมอเกดภยพบตในอนาคต

4. เงอนไขการนำใช การสรางจตอาสาในการจดการภยพบต ใชขอมลพนทเปนตวตง เวทการแลกเปลยน

เรยนร เพอออกแบบการทำงานรวมกนขององคกรทงในและนอกตำบล

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรประจำแหลงเรยนรวธการสรางอาสา เยาวชน มหาวทยาราชภฎ

อตรดตถ


คณะผถอดบทเรยน นายสรยา ยขน นายอสมาน หวนละเบะ นายกอเสม ดาอ นางฝาหรดะฮ มเสม

สะเดา นางนฤมล กาญจนกำเหนด นายวระ เดชะรฐ นางวรรณา อยยะพฒน เทศบาลตำบลปรก

1. จดเรมตน ทมา การทเทศบาลตำบลปรกและประชาชนในพนท ไดหนกลบมาทบทวนและคดจดทำใน

เรองการจดการภยพบต เนองจากไดเหนถงความเสยหายจากการเกดอทกภยในพนทภาคกลาง

และภาคเหนอ ทสงผลกระทบจนไดรบความเสยหายทงตอชวตและทรพยสนอยางรนแรง รวมถง

อทกภยในรอบปทผานมาทเกดขนในพนท เหตการณสำคญทเปนปจจยในการเปลยนแปลง ป

2553 เกดอทกภยเตมพนทเทศบาลตำบลปรก ยกเวนชมชนตลาดปรก ซงเปนเหตการณท

หนกกวาทกปทผานมา สงเกตไดจากความเสยหายทเกดขนกบทรพยสนของพนองประชาชน

ทำใหเหตการณครงนเปนจดเรมตนใหทกภาคสวนหนมารวมกนคดในเรองของการหาแนวทาง

การรบมอกบเหตการณในอนาคตทอาจจะเกดขน จงไดมการจดตงศนยการจดการภยพบต

เทศบาลตำบลปรก ในป 2554 และมการประชาสมพนธเปดรบสมครผมจตอาสา เขามารวม

เปนอาสาสมครการจดการภยพบต ภายใตศนยจดการภยพบตประจำตำบลปรก

เทศบาลตำบลปรกเองกไดรบความเสยหายไมนอยเชนกน จงเปนแรงจงใจใหพนอง

ประชาชนในพนท เขามารวมสมครเปนอาสาสมครจดการภยพบตเพมมากขน โดยมทม

เจาหนาทงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยเทศบาลตำบลปรก และ อปพร.เดมทมอยแลว

ซงผานการฝกอบรมหลกสตรการชวยเหลอเบองตนตางๆ มากอนเปนเสมอนพเลยงใหกบ

อาสาสมครชดใหมรวมกนในการเตรยมความพรอมรบมอกบภยพบตทอาจจะเกดขน เทศบาล

ตำบลปรกในฐานะศนยจดการภยพบตประจำตำบล ซงมหนาทควบคมดแลและสนบสนนการ

ทำงานของอาสาสมครการจดการภยพบตทงหมดในพนท ใหการทำงานมประสทธภาพและ

ชวยเหลอประชาชนในพนทไดอยางทนทวงท ลดความสญเสยทงชวตและทรพยใหนอยทสด

ศนยการจดการภยพบตเทศบาลตำบลปรก ตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา



2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ในการดำเนนงานของศนยการจดการภยพบตเทศบาลตำบลปรกมขนตอน วธการ

และผมสวนเกยวของเกยวกบการดำเนนการในการจดการภยพบต ดงน

1) คณะผบรหาร สมาชกสภาและพนกงานเทศบาลตำบลปรก ทำหนาทในการ

ประชาสมพนธใหผทสนใจสมครเขารวมเปนอาสาสมครจดการภยพบต รวมกบ อปพร.

เจาหนาทปองกนและบรรเทาสาธารณภยเทศบาลตำบลปรกทำงานรวมกน ทงนใหการสนบสนน

งบประมาณ จดหางบประมาณจากองคกรภายนอก สนบสนนประสานงานกบหนวยงานท

เกยวของ ผนำชมชนในเขตเทศบาลมหนาทในการประสานกบสมาชกในชมชน เพอใหสมครเขา

รวมเปนอาสาสมครการจดการภยพบต

2) ศนยการจดการภยพบตของเทศบาลตำบลปรก มการสรางความรความเขาใจโดย

การจดประชมเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยพบตทเกดขน โดยศนยมการตดตามขาว

สารจากกรมอตนยมวทยาเปนระยะ พรอมทงสงเจาหนาทอาสาสมครเฝาสงเกตตดตามระดบ

นำในชวงทมความเสยง โดยสงเกตจากการทมฝนตกหนกตดตอกนเปนระยะเวลาหลายวนทง

ลำคลองปรก และคลองอตะเภาตลอด 24 ชวโมง และมการแจงเตอนภยใหประชาชนในพนท

ทราบผานทางวทยชมชน รถยนตตรวจการณเปนระยะ

3) งานปองกนและบรรเทาสาธารณภย มหนาทปฏบตงานในพนทเสยงภย ทงในชวง

กอนเกดภย ขณะเกดภย และหลงเกดภย มการฝกซอมเตรยมความพรอมในการปฏบตหนาท

รวมกบอาสาสมครในชมชน

4) อาสาสมครตางๆ ในชมชน รวมทง อปพร. อสม. มหนาทประสานงานกนระหวาง

กลมตางๆ เพอเฝาระวงภยในชมชนของตนเอง มการประชาสมพนธการรบสมคร อาสาสมคร

ผานทางสถานวทย tonprik ทำหนาทเปนกระบอกเสยง แจงขาวใหพนองประชาชนรบทราบถง

ความสำคญของอาสาสมคร ในการใหความชวยเหลอแกพนองประชาชนยามเกดอทกภย ซง

เมอมการประชมและการซกซอมแผนการกภย กทำหนาทประชาสมพนธวน เวลา และสถานท

ใหแกพนองประชาชนทสนใจเขารวมฝกซอมการกภยทางนำดวย

5) การหนนเสรมขององคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลตำบลปรกไดสนบสนน

งบประมาณบางสวน ในการจดอบรมใหความรแกอาสาสมครและผมจตอาสา ทเขามาดแล

ดานการจดการภยพบตในชมชน เพอพฒนาศกยภาพอาสาสมครแกปญหาดานการจดการภย

พบตโดยชมชนเพอชมชนเอง รวมทงเปนฝายประสานงานในการขอรบการสนบสนนชวยเหลอ

จากหนวยงานอนๆ อาท สสส. ศนยปองกนและบรรเทาสาธารณภย เปนตน


3. ผลผลต ผลลพธ จากการจดตงศนยการจดการภยพบต สงผลใหเกดการตนตวของประชาชนในการ

จดการภยพบต เกดการสรางเครอขายอาสาสมครในการเฝาระวงภย เตรยมตวรบมอกบภย

พบตในระดบครวเรอน ทำใหหนวยงานภายนอกเขามาแลกเปลยนประสบการณ และ

ประชาสมพนธใหผเกยวของในสวนตางๆ ไดรบร

การทำงานทบรรลผลสำเรจตองทำงานเชงรกมการเฝาระวงโดยการรบทราบขอมล

ขาวสารจากการตดตามขาวสารจากสอตางๆ เชน อนเทอรเนต ศนยอตนยมวทยา วทย

โทรทศน และการจดเวรยามของเจาหนาทในการเฝาระวงระดบนำคลองอตะเภา และคลองปรก

• ประโยชนทไดรบโดยตรง คอ ไดรบความรเรองการจดการภยพบต และสามารถ

รบมอกบปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ ลดความเสยหายทเกดขนกบพ

นองประชาชน

• ประโยชนทางออม เกดความสามคค และความรวมมอของคนในชมชน และ

ระหวางชมชน ระหวางชมชนกบเทศบาลตำบลปรก และระหวางหนวยงานกบ

องคกรอนๆ

• อาสาสมครใหความสนใจเขารวมในการฝกซอมแผนกภยและปองกนภยพบต

สามารถนำความรทไดไปถายทอดใหแกผอนได

4. เงอนไขการนำใช การจดตงศนยภยพบตโดยมคณะกรรมการศนย และการสรางเครอขายอาสาสมครใน

การเฝาระวงภยอาสาในการดแล จดการเมอเกดภยพบตในพนท

บรรณานกรมและบคลานกรม แหลงทมาของขอมล

• เอกสาร/สอตางๆ ปฏญญาหาดใหญ ปฏญญา มอ. เอกสารประกอบการเรยนร

โครงการพฒนาเครอขายชมชนทองถนรวมขบเคลอนสตำบลสขภาวะ

• นายสรยา ยขน นายกเทศมนตรตำบลปรก นายอสมาน หวนละเบะ รองนายก

เทศมนตรตำบลปรก นายกอเสม ดาอ รองนายกเทศมนตรตำบลปรก

นางฝาหรดะฮ มเสมสะเดา ปลดเทศบาลตำบลปรก นางนฤมล กาญจนกำเนด

หวหนาสำนกปลดเทศบาล นายวระ เดชะรฐ ผอำนวยการกองวชาการและ

แผนงาน นางวรรณา อยยะพฒน หวหนาฝายปกครอง



คณะผถอดบทเรยน นกวชาการตำบลชะแล

1. จดเรมตน ทมา ฐานขอมลคดตงตนจากการพฒนาใหสอดคลองกบความตองการมชวตทดของคนใน

ทองถน กรอบใหญไดมาเปนขอตกลงรวมทเรยกวา “ธรรมนญสขภาพ” บนความตองการของ

สมาชกทหลากหลาย มระบบปฏบตการยอยในการเกบขอมล ดวยการใชแบบสอบถามตามครวเรอน

การสมภาษณเชงลก การมวงสนทนากลมเพอวเคราะหสถานการณปญหา โดยเฉพาะใน

สถานการณภยพบต ทขอมลมความจำเปนอยางยงตอการจดการ เพราะสามารถชวยลดความ

สญเสยได หากมการเตรยมตวอยางดของสมาชกทสามารถชวยเหลอตวเองและยงไดชวยเพอน

รอบขางไดดวย สวนทองถนกสามารถชวยเหลอไดตรงจด ทนทวงท

หลงจากมการจดตงศนยและมแผนปฏบตการในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

ประจำตำบลชะแล ม อปพร. มอาสาสมครในชมชนเขามาทำงานรวมกน มอปกรณ อาท

รถกภย กชพ มเรอทใชเครองยนตและเรอใชไมพายตามครวเรอนบรเวณทเปนพนทเสยงและ

สามารถเปนเรออาสาชวยเหลอสวนอนๆ ได ฐานขอมลจะไดรบการนำใชไดอยางมประสทธภาพ

มากขนในสถานการณเหลาน

ป 2549 ตำบลชะแลเรมเกบขอมลพนฐานดานประวตศาสตรชมชน บนทกการพดคย

วเคราะหสถานการณและบนทกเปนภาพถายโดยคนในชมชน ตอมามการใชเทคโนโลยเพมขน

ในการบนทก กอปรกบ สกว.เขามาสนบสนนกระบวนการ และทองถนสนบสนนงบประมาณ

จงมการพฒนามาสการบนทกลงโปรแกรมชอ “ขอนหาด” มการเชอมขอมลกบระบบภมศาสตร

ของทองถนในโปรแกรม GIS และนำใชในการสนบสนนในการตดสนใจของผบรหารดาน

นโยบายในป 2551

ชวงป 2552 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน เขามาสนบสนนกระบวนการจน

สามารถเกบขอมลจากแบบสอบถามไดถง รอยละ 80 สามารถคดออกมาเปนคาเฉลยรอยละ

ของตำบลได มการทำแผนทเดนดน สำรวจพนทเสยงภยผนวกกบทไดสำรวจทนศกยภาพ

แผนท GIS ตำบลชะแล อำเภอชะแล อำเภอสงหนคร จงหวดสงขลา


ชมชนและถอดบทเรยนการทำงานชมชนรวมกบโครงการ พศส. 70 เกลอ กทำใหเหนขอมล

ประเดนเดกและเยาวชนกลมเสยงชดขน และเหนประเดนเดนอนๆ ดงเชนประเดนภยพบตท

ไดรบการพฒนามาจากนโยบายสาธารณะรวมของทองถนในเวทปฏญญาหาดใหญทนำกลบมา

สการพฒนาตำบล

ขอมลดานภยพบตไดรบการพฒนาขนมาจากสถานการณความเสยหายในเหตการณ

เมอวนท 1 พฤศจกายน 2553 ทมการบนทกเหตการณเผชญหนากบพายและนำทวมตามมา

หลงจากเหตการณมการเขาไปสำรวจความเสยหาย และมการสำรวจจดเสยงตางๆ ทงทเกด

ความเสยหาย และจดทมความเสยงแลวนำขอมลทไดมาคดวเคราะหรวมกน จนไดเปนแผน

ปฏบตการในการปองกนและจดการภยพบตในระดบตำบล

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) การคนหาและนำใชขอมล โดยคนในชมชนรวมกนเกบขอมลพนฐานดาน

ประวตศาสตรชมชน บนทกการพดคยวเคราะหสถานการณ และบนทกเปนภาพถาย กอปรกบ

สกว.เขามาสนบสนนกระบวนการ และทองถนสนบสนนงบประมาณจงมการพฒนามาสการ

บนทกลงโปรแกรมชอ “ขอนหาด” ซงมการเชอมขอมลกบระบบภมศาสตรของทองถนใน

โปรแกรม GIS ดแลโดยสำนกธรรมนญสขภาพ มาสการจดการภยพบต ฐานขอมลจะระบ ตว

บคคล เศรษฐกจครวเรอน ทรพยสน ขอมลกายภาพครวเรอน ขอมลเชงพนท แผนท ทตงของ

พนทปาไม แหลงนำ ตำแหนงจดวกฤต เสนทางเดน เสนทางอพยพ อาณาเขต เสนทางไหล

ของนำ พนทราบลม ผปวยในครวเรอน ผปวยโรคเรอรง และใชขอมลรวมกบ รพ.สต.-มงเนน

ไปทเรองโรค แตกยงประสบปญหาทางเทคนค เรองระบบลมอยบาง และยงตองการการอพเดท

ขอมลในทกป ในป 2552 มการเชอมขอมลดานภยพบตกบตำบลควนร และเครอขายไดมา

เปนภาพใหญ ทำใหเหนวาตำบลรำแดงเปนทลมมปญหานำทวมขงนาน มการประสานงานกบ

กรมชลประทาน เขามาศกษาและจดทำโครงการเพอแกปญหานำทวมขงนรวมกน

2) การนำขอมลจากฐานระบบ GIS มาวางแผนการจดการรวมกน ตามคำบอกเลา

ของเมธา บณยประวตรทวา “มการนำเอาขอมลทมอยมาทำเพมเอาแผนทมานงดกน นำเสนอ

ทศทางการไหลของนำ เพอใหทกคนไดเขาใจลกษณะกายภาพของความลาดเอยงของดน...เมอ

เกดเหตการณสมาชกสามารถทำงานไดด เชาตงเตนทได 2 ท หงหาอาหาร เครองปนไฟ เตนท

มาตง ตดแตงตนไม มชาวบานจตอาสามาชวยกนทำ” จากการนำเสนอขอมลทำใหประชาชน

ในตำบลเหนภาพสถานการณปญหาดานภยพบต ภาพความเสยหายทเกดจากวาตภยเมอป

2553 มขอมลสถตตวเลขดานขอมล กระบวนการทำงานขอมลเพอสรางความรเขาใจในเรอง



พนทเสยงภยของตำบลชะแลและใกลเคยงทสามารถทำงานรวมกนได ขนตอนปฏบตการ ซอม

รบภยพบต มการใชโนตบก โปรเจคเตอร ไมคสนามและวทยเครองแดงในการปฏบตการ และ

แผนพบบอกถงขนตอนในการปฏบต

3) การเชอมการทำงานจดการภยพบตรวมกบเครอขายพนทในคาบสมทรเพอแลก

เปลยนเรยนร และหนนเสรมการทำงานภยพบตกนเปนเครอขาย ทำใหเกดแนวทางในการ

จดการภยพบตในพนท

4) การพฒนากองทนในการจดการภยพบต เพราะฐานเดมตำบลชะแลมกลมออมทรพย

อยแลว ไดนำเงนสวสดการมาพฒนาเปนกองทนในการจดการภยพบต เพอเปนสวสดการใน

การดแลคนในชมชมรวมกบทองถน ทมงบประมาณตามแผนในดานนไวแลวเขามาสมทบ

5) มการซกซอมภยพบตในตำบล เพอเปนการเฝาระวงและเตรยมพรอมรบมอกบภย

พบตทจะเกดขน

6) การหนนเสรมของ อปท. เทศบาลชะแลมการสนบสนนทนในการหนนเสรมกลม

ตางๆ ทเกดจากการทำขอมลของแตละหมบาน และใหคำปรกษาในการดำเนนกจกรรม เชน

การจดเวทประชาคม และรบฟงปญหา เพอนำไปพฒนาทองถนตอไป มการสงเสรมและ

ประชาสมพนธการดำเนนการของเรองเดน และมการอดหนนงบประมาณในการจดทำฐานขอมล

ตลอดจนการเชอมประสานหนวยงาน องคกรภาครฐ ภาคเอกชนและภาคประชาชน ในการม

สวนรวมในกจกรรมทมการจดทำขน

3. ผลผลต ผลลพธ การทำงานทผานมาทำใหทมงานมความชดเจนในลกษณะทางกายภาพพนทมากขน

ทำใหมความเขาใจรวมกนผลกดนใหเกดการปองกนการแกไขปญหารวมกนมากขน โดยเฉพาะ

ชมชนกบทองถน นอกจากลงแรงรวมกนแลวยงมการจดสรรงบประมาณมาสนบสนนการ

ทำงานดานนเพมขน สวนของชมชนกมแนวทางนำเงนสวสดการออมทรพยเขามาทำงานดานน

ชดขน

ดานครอบครวมการเตรยมตว เตรยมการ ตงไฟฉาย อปกรณสำรวจ ซอมแซมอาคาร

ทมความสมเสยง ตำแหนงบานทศทางนำลง เมอไดไปแลกเปลยนรวมกนกบเครอขายชมชน

ทองถน ทำใหเพอนสนใจมาศกษาเรยนรผานกระบวนการของเพอนเกลอ และผานทองถนอนๆ

ทมความสนใจเฉพาะ


4. เงอนไขการนำใช 1) การสรางทมคนหาและนำใชขอมลตองเนนคนในชมชนมสวนรวม

2) การพฒนากองทนการจดการภยพบตเพอหลอเลยงดแลคนในชมชน

3) การพฒนาโปรแกรมการบนทกขอมลทสามารถเชอมตอกบระบบฐานขอมลอนๆ

ไดเชน ขอมลครวเรอน ขอมลเชงพนท แผนท ทตงของพนทปาไม แหลงนำ ตำแหนงจดวกฤต

เสนทางเดน เสนทางอพยพ อาณาเขต เสนทางไหลของนำ พนทราบลม ผปวยในครวเรอน

ผปวยโรคเรอรง และใชขอมลรวมกบ รพ.สต.และมผดแลตอเนอง

4) การสนบสนนอยางตอเนองของอปท.ในการพฒนาฐานขอมลตอเนองเพอใหม

ความสะดวก งาย และเปนปจจบน พรอมใช

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรแหลงเรยนร แผนท GIS ตำบลชะแล



คณะผถอดบทเรยน นายอภสทธ รกด ผชวยพฒนาชมชน องคการบรหารสวนตำบลวงหน นกวชาการเขต

พนท 2 โครงการขบเคลอนเมองนครสจงหวดนาอย

1. จดเรมตน ทมา ประสบการณในการจดการภยพบตของตำบลวงหนทผานมา พบวาการวางแผนการ

ปองกนภย การชวยเหลอเมอประสบภย หรอแมกระทงการฟนฟชวยเหลอหลงจากเกดภย

จำเปนอยางยง ทตองใชขอมลจากหลายสวนมาประกอบในการวางแผนการดำเนนงานแตละ

ขนตอน เพอใหเกดประสทธภาพและทนทวงท สวนใหญแตละหนวยงานในพนทจะมขอมลท

เกยวของกบภารกจงานของตนเองอยแลว แตในการจดการภยพบตจำเปนอยางยงทตองใช

ขอมลจากหลากหลายดานมาประกอบในการดำเนนงาน จงจำเปนทตองมขอมลกลางของพนท

เพอใชในการจดการภยพบตอยางเปนระบบ โดยรวบรวมขอมลทมอย และเพมเตมขอมลให

ครบถวนสมบรณ โดยทกภาคสวนทมสวนเกยวของ สามารถใชในการวางแผนการจดการภย

พบต ไดอยางเปนระบบและเกดประสทธภาพ เปนขอสรปทมาเรองการจดการขอมลในการ

จดการภยพบตตำบลวงหน หลงจากเกดอทกภยเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม 2553 ทมปญหา

การชวยเหลอไมทนการณ และไมตรงกบความตองการของผประสบภย จนนำไปสการรวมตว

ของแกนนำพฒนาเพอดำเนนการจดทำขอมล ในการจดการภยพบตระดบตำบล

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต การขบเคลอนในประเดนการจดการภยพบตจากฐานประสบการณภยพบต องคการ

บรหารสวนตำบลวงหนไดประสานกลมแกนนำจากภาคสวนตางๆ คอ กำนน ผใหญบาน

สมาชก ส.อบต. อาสาสมคร หนวยงานภาครฐในพนท ไดหารอแนวทางในการจดการกบเรองน

ใหเปนระบบ และไดมการแตงตงคณะทำงานในการจดการขอมลเกดขน ซงประกอบดวย ทอง

ถน ทองท อาสาสมครและภาคประชาชน โดยในระยะแรกทำการรวบรวมขอมลทตยภมจาก

แหลงขอมลหลายสวน เชน ขอมลทะเบยนราษฎร ขอมล จปฐ. ขอมล อสม. เพอใหเหนจำนวน

ศนยจดการภยพบตตำบลวงหน ตำบลวงหน อำเภอบางขน จงหวดนครศรธรรมราช


ประชากรทอาศยอยจรง และบคคลทมความจำเปนเรงดวนในการชวยเหลอ เชน ผสงอาย

ผพการ เดก หญงตงครรภ ผปวยเรอรง ของแตละหมบาน เพอวางแผนในการชวยเหลอขนยาย

เมอเกดภยไดทนทวงท แตการดำเนนงานในสวนขอมลยงไมแลวเสรจ ตำบลวงหนตองพบกบ

อทกภยอกครง ในเดอนมนาคม-เมษายน 2554 ซงมความรนแรงมากกวาครงทผานมา ขอมล

ทมอยสามารถใชงานไดจรงแคบางสวน ยงมความสบสนในทมเขาไปชวยเหลอ ทำใหมการ

หารอในทมคณะทำงานถงปญหาอปสรรค และความจำเปนทตองไดรบขอมลในสวนใดบางถง

จะสามารถจดการกบเรองนไดอยางมประสทธภาพ และสรปไดวาขอมลทจำเปนตองใชในการ

จดการภยพบต ทสามารถใชไดทงคนในและคนนอก วางแผนในการชวยเหลอ คอ

1) ขอมลทเปนแผนททำมอ บอกทตงครวเรอน บานผนำในชมชน บานอาสาสมคร

พนทเสยงภยตามลกษณะภย พนทปลอดภย สถานทอพยพ เสนทางอพยพ สถานทสำคญ

เชน วด มสยด โรงเรยน สถานอนามย รานคา ตลาด แหลงธนาคารอาหาร ถนน หวย หนอง

คลอง บง ภเขา สระนำ ประปา และจดสงเกตเหนไดชด เชน เสาโทรศพท บรรจนำถงประปา

2) ขอมลเอกสารประกอบแผนท แบบฟอรมสำมะโนครว ประกอบดวย บานเลขท

เลขรหสบาน หวหนาครวเรอน สมาชกในครวเรอน ระบ ชอ-สกล วน/เดอน/ปเกด อาย

หมายเลขบตรประจำตวประชาชน เพศ ศาสนา และความจำเปนในการชวยเหลอ คอ เปน

ผพการ เดก ผสงอาย หญงตงครรภ ผปวยเรอรง

3) ขอมลทวไป ใหเหนถงบรบทของพนท ซงประกอบดวย ประวตศาสตรชมชน การ

ตงถนฐานบานเรอน อาณาเขตตดตอ เขตการปกครอง สภาพภมประเทศ สภาพภมอากาศ

เศรฐกจชมชน ลกษณะการประกอบอาชพ ผนำในตำบล

4) ขอมลในการประสานงาน ประกอบดวย

• ทะเบยนอาสาสมคร แตละกลม เชน อาสาสมครพบตภย อปพร. ชรบ. อสม.

อช. เยาวชน แมบาน มลนธประชารวมใจวงหน อาสาปจเจก ประกอบดวย

ชอ-สกล ทอย วน/เดอน/ปเกด อาย หมายเลขบตรประจำตวประชาชน เพศ

หมายเลขโทรศพท นามเรยกขานวทยสอสาร

• ทะเบยนผนำ (กำนน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน ส.อบต.) ประกอบดวย ชอ-

สกล ทอย หมายเลขโทรศพท นามเรยกขานวทยสอสาร

• ทะเบยนหนวยงานราชการ/อปท. เครอขาย/องคกรภาคเอกชน ประกอบดวย

ชอหนวยงาน ทอย หมายเลขโทรศพท ชองความถวทยสอสาร

• ทะเบยนวสดอปกรณ ประกอบดวยรายการวสดอปกรณ สถานทจดเกบ/ตดตอ

หมายเลขโทรศพท



ผลจากการรวบรวมขอมลเปนขอมลกลางในการจดการภยพบตของตำบลวงหน ไดม

การจำลองสถานการณภย และใหทกภาคสวนทดลองใชขอมลปรากฏวา แตละภาคสวนเกด

ความเขาใจและสามารถทจะใชในการวางแผนรบมอกบภยพบต ทงกอนเกดภย ขณะเกดภย

และฟนฟหลงเกดภยได สวนแผนงานในอนาคตจำเปนตองพฒนาเปนโปรแกรมฐานขอมลเพอ

งายตอการปรบปรงขอมลปละ 1 ครง และเพมเตมขอมลในการใชประโยชนในเรองอนๆ ไดดวย

ในสวนของกระบวนการเรยนรการจดทำขอมลภยพบต ศนยจดการภยพบตตำบลวง

หนไดเปดฝกอบรมหลกสตรการจดทำขอมลใหกบตำบลเครอขายการจดการภยพบตพนท โซน 3

โครงการคดดทำดเพอเมองนคร ในประเดนการจดการภยพบตและพนททสนใจ โดยมคณะ

วทยากรในการถายทอดความร ประสบการณดำเนนการทผานมาใหเหนถงปญหา อปสรรคใน

การดำเนนการและวธการแกไขปญหา ซงเนนรปแบบการนำขอมลไปใชปฏบตจรง และเปน

แบบฉบบชาวบานเขาใจไดงาย โดยใชสถานทในการฝกอบรมทศนยจดการภยพบตตำบลวงหน

ถายทอดทงภาคบรรยาย ทฤษฎและภาคปฏบต ใชสอในการเรยนรหลายรปแบบ ทง

เพาเวอรพอพท เอกสารตวอยาง แบบฟอรมการเกบขอมล วสดอปกรณ ในการทำแผนทำมอ

รวมถงการจำลองสถานการณการใชขอมลเพอใหเหนกระบวนการนำขอมลไปใช

การสนบสนนจากองคการบรหารสวนตำบลวงหน การดำเนนการจดทำขอมลสามารถ

ดำเนนการไดสะดวก เนองจากไดรบการหนนเสรมขององคการบรหารสวนตำบลวงหนในการ

จดทำขอมลจดการภยพบตและการสนบสนนการดำเนนงานของคณะทำงาน ไดสนบสนน

บคลากรในการดำเนนงานรวมกบคณะทำงาน พรอมสนบสนนสถานท และงบประมาณ รวมถง

วสดอปกรณทจำเปนตองใชในการจดกระบวนการทกขนตอน

4. เงอนไขการนำใช 1) ควรมการจดเกบขอมลเพอมาประกอบการวเคระาหใในพนท เชน ขอมลทเปน

แผนททำมอ บอกทตงครวเรอน บานผนำในชมชน บานอาสาสมคร พนทเสยงภยตามลกษณะภย

พนทปลอดภย สถานทอพยพ เสนทางอพยพ เปนตน จะเปนขอมลทชวยในเรองของการจดการ

ภยพบตได

2) ควรมการจำลองสถานการณภยพบตโดยใหทกภาคสวนจะทำใหมประชาชนม

ความเขาใจในขนตอนของการเตรยมการและปฏบตการเมอเกดภยพบตได

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรแหลงเรยนร ศนยจดการภยพบตตำบลวงหน


คณะผถอดบทเรยน นางสาวจรญญา สบ นกวชาการเขตพนท 2 โครงการขบเคลอนเมองนครสจงหวด

นาอย

1. จดเรมตน ทมา ตำบลถำพรรณรา มปญหาเรองนำหลากและนำทวมขงในพนท เนองจากเกดภย

ธรรมชาตทกป ในหมท 3, 4, 6, 7, 8,10 โดยเฉพาะหมท 4 และหมท 10 ทวมทงหมบาน

สวนหมท 3, 6, 7, 8 นำทวมประมาณครงหนงของพนท ประสบการณนำทวมลาสด คอ นำ

หลากหลงฤดลาสด เมอ 27 มนาคม-เมษายน 2554 ทผานมา จากปญหานำทวมพบวาเกด

ความไมเปนธรรมและไมเทาเทยมในการแจกจายถงยงชพ และการบรหารจดการทขาดการม

สวนรวมของประชาชนในพนท ชมชนจงรเรมการรวมมอกนจดการปญหาภยพบตในพนทของ

ตนกลายเปนทมาของการเรยนรเพอชมชนจดการตนเอง ตำบลถำพรรณรา อำเภอถำพรรณรา

จงหวดนครศรธรรมราช ทำใหชมชนเกดการรวมตวกนในระดบหมบาน โดยมอาสาสมครเขา

มาจดการเพอชวยเหลอผประสบภยหมบานของตน รวมถงหมบานใกลเคยง ไดชวยขนยายคน

ทรพยสน มาอยในพนททปลอดภย ซงใชศาลาหมบานบาง รวมถงบานเพอนบานทไมประสบ

ภยนำทวม

ตอมาหลงมเหตการณภยพบตใหญอกครงหนงจากนำหลงฤด เมอ 27 มนาคม

2554 ชมชนไดมการจดการทเปนระบบมากขน มการแบงบทบาทหนาทกนในระดบหมบาน ม

อาสาเปนผรบผดชอบงานทเกยวของกบภยพบตตามความสามารถ ความถนดและบทบาท

หนาททไดรบมอบหมาย เชน อาสาสมคร ขบเรอ อาสาสมครชวยขนยายคนและทรพยสน

ฯลฯ โดยมทองทมามสวนรวม จงเกดเปนกลมกอนทโตขนในระดบหนง พรอมทงรวมกนวาง

ระบบการจดการปญหาในพนทใหชดเจนยงขน ตอมาจงไดมการจดตงคณะกรรมการรวมกน

จดการปญหาภยพบตในพนท เกดเปน “ศนยการจดการภยพบต” ในระดบหมบานทชดเจน

มากขน มผมจตอาสาเขามามบทบาทในการบรหารจดการทงภาคประชาชน และผนำทองทและ

ผใหการชวยเหลอในเรองทนในการจดชออปกรณ จากประชาชน เชน หมท 10 ต.ถำพรรณรา

ศนยการจดการภยพบตตำบลถำพรรณรา ตำบลถำพรรณรา อำเภอถำพรรณรา จงหวดนครศรธรรมราช



มเรอประจำหมบาน 1 ลำ ทไดจากบรจาคของคนในพนทหรอผประกอบการ และเรอของชาว

บานทอยในพนทประสบภยอกหลายลำ เชนเดยวกบหมบานใกลเคยง

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต จากการทำงานของศนยจดการในระดบหมบานทำใหไดรบความชวยเหลอจากทองถน

และภายนอกและหนวยงานทหลากหลายทงภาครฐและเอกชน รวมถงเกดกลมคนทเปน

อาสาสมครเพมขน และการชวยเหลอในระหวางหมบานทประสบภยดวยกนไดขยายสระดบ

ตำบล จงเปนทมาของการจดตง “ศนยการจดการระดบตำบล” มการจดตงคณะกรรมการจาก

3 ภาคสวนในพนท คอ ทองท ทองถน และชมชน

1) คนหากลมแกนนำและอาสาสมครในแตละหมบานมาเขามามสวนรวมในการ

บรหารจดการกจกรรมของศนยฯ

2) รวมกนรางระเบยบศนยการจดการภยพบตเพอการบรหารจดการเปนไปอยางม

ระบบมากขน การจดหาทน การรบบรจาค

3) ฝกอบรมอาสาสมครการจดการภยพบต

4) เชอมโยงสรางเครอขาย ในลมนำตาปอก 6 ตำบล คอ ตำบลดสต บางรป นาเขลยง

นาแว สวนขน ยางคอม เพอชวยเหลอและสอสารขอมลเพอการจดการภยพบตรวมกน

5) สรางการมสวนรวมของ 4 สวนหลก ไดแก 1) องคกรภาคประชาชน โดยมกลม

คนทมจตอาสาเขามาเปนอาสาสมคร กลมอาสานเดมทมชอเรยกวา “อาสาเตอนภย” หรอท

รจกในปจจบนเรยกวา “อาสาสมครพบตภย” 2) องคการบรหารสวนตำบลถำพรรณรา เขารวม

เปนคณะกรรมการศนยฯ และใหการอดหนนงบประมาณ บคลากร สถานท ฯลฯ 3) ทองท

ไดแก กำนน ผใหญบาน แพทย สารวตร ทำหนาทประสานงานและกระจายขอมลขาวสาร 4)

ภาคสวนราชการ บรษท หางราน ภาคเอกชน รวมสนบสนนวสดอปกรณ เงนบรจาค และเครอง

ใชไมสอยตางๆ โดยทง 4 ภาคสวนไดเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนาศนยจดการภย

พบตในหลายสวน เชน การสนบสนนอปกรณ เรอ รถบรรทก อาหารแหง รวมถงเงนบรจาค

6) แตงตงคณะกรรมการบรหารศนยการจดการภยพบตระดบหมบานและระดบ

ตำบล โดยการคดเลอกตวบคคลตามความสมครใจ และตามทตวเองถนดหรอในงานกจกรรม

ทตวเองชอบ เชน การทำบญช การจดซอ การแจกขาวของถงยงชพ การรบบรจาค การขบเรอ

การพยาบาล การทำอาหาร การดแลผสงอายชวยเหลอตวเองไมได การดแลเดกออน ผพการ

การบญชาการ และการประสานงาน และการตดตอสอสาร การเฝาระวงภย


7) พฒนาศกยภาพเพอการจดการปญหาทเปนไปตามสถานการณจรงอยางม

ประสทธภาพ ใหกบอาสาสมครจนสามารถมาเปนครฝกและแลกเปลยนประสบการณรวมกนกบ

เครอขาย โดยจดใหมการฝกอบรมอาสาสมคร 2 รน ซงทงเครอขาย 6 ตำบลและถำพรรณรา

มผสำเรจการฝกรวม 150 นาย ในขณะทการกอตงศนยจดการภยพบตกำลงกอรางสรางตวนน

ไดรบความชวยเหลอ และสนบสนนจากหลายภาคสวน ไดแก ภาคเอกชนใหการสนบสนน

รถสบลอพรอมคนขบ และสงอำนวยความสะดวกตางๆ โดยมอาสาสมครภาคเอกชนรวมดวย

คอ มลนธไตเตกตง มลนธประชารวมใจ ภาคประชาชนขบเคลอนงานในนามสภาองคกรชมชน

องคการบรหารสวนตำบลสนบสนนเรอทองแบน นำมน และสมาชก อป.พร. ทองท กำนน

ผใหญบาน แพทย สารวตร ใหการสนบสนนชดอาสาสมคร ปองกนปราบปรามยาเสพตด ชด

อาสาสมครควบคมความประพฤต ชดไกลเกลยขอพพาท อาสาสมครแรงงานตำบล อาสาสมคร

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยตำบล ตำรวจชมชน กรรมการสถานศกษา

8) ศกษาเรองขอมล โดยไดรวมจดทำขอมลระดบหมบาน ระดบตำบล มขอมล

เสนทาง/ขอมลพชผลทางการเกษตร สวนยาง สวนปาลม สวนผลไม/ขอมลสงของเครองใชใน

ครวเรอน ทว รถยนต เครองใชไฟฟา อนๆ/ขอมลผสงอาย เดก เยาวชน ผดอยโอกาส สตร

คนพการ สรางสญลกษณ บงบอกกลมผตองการความชวยเหลอ ธงสแดง ขอความชวยเหลอ

ของผทไมสามารถชวยเหลอตนเองได เชน ผพการ คนชรา เดกเลก ฯลฯ ธงสขาว ขอความ

ชวยเหลอของผปวย ผทไดรบบาดเจบ

9) นำไปแลกเปลยนเรยนรจากประสบการณทไดจากพนท ทไดรวมแลกเปลยนมา

รวบรวมไวเพอเปนขอมลในการเตรยมการรบมอกบภยพบตคราวตอไปทจะเกดขน

10) จดทำเอกสารประจำครวเรอนผประสบภย “คมอสำหรบการเตรยมการ”

คณะทำงานคดเรองของการจดทำเอกสารเพอใหชาวบานเตรยมการ โดยจดทำเปนเอกสาร

คมอใหความรสำหรบการเตรยมการ วาเมอเกดภยพบตในพนทตองมการเตรยมการ รวมถง

เตรยมวสด อปกรณอะไรบาง เชน ไมฟน เชอเพลง เตา อาหารแหง หรอการเตรยมกระจก ฯลฯ

11) ชวยเครอขาย ศนยจดการภยพบตตำบลถำพรรณรา ตงศนยรบบรจาคเฉพาะกจ

ขณะเกดภยพบตเพอชวยเหลอผประสบภยในพนทภาคกลาง กรงเทพมหานครและปรมณฑล

ซงประชาชนชาวอำเภอถำพรรณรา รวมบรจาคดวยคดเปนมลคาประมาณ 180,000 บาท

เปนกำลงใจใหกบชดอาสาสมครเดนทางเขาชวยเหลอพนองภาคกลางถง 3 ครง ทงนโดยการ

ประสานและสนบสนนจากสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) โครงการ

ขบเคลอนเมองนครสจงหวดนาอยเขาไปสมทบกบทมเครอขาย อาท อาสาสมครจดการภยพบต

ตำบลดสต ตำบลนาเขลยง และกลมจตอาสาอกหลากหลายกลมจากหลายพนท



12) จดการกองทนทตองอาศยกลไกของคณะกรรมการกองทนเชนเดยวกบจดตง

คณะกรรมการศนยฯ รวมถงการวาง กฎ ระเบยบ ขอบงคบของกองทนกลางการจดการภยพบต

เพอการบรหารจดการทรพยกรกองทนทเปนไปอยางมระบบ และมหลกฐานเพอการอางอง

โดยอาศยบคลากรในกองทนเปนผบรหารจดการ โดยผานมตของคณะกรรมการกองทน

3. ผลผลต ผลลพธ มอาสาสมครทมจตอาสาไมหวงสงตอบแทนใดๆ การใหความรวมมอของทกภาคสวน

เรมจากภายใน ประกอบดวย ทองท ทองถน ชมชน การเชอมโยงกบองคการบรหารสวนตำบล

ชมชนมความพรอมในการรบมอกบภยพบต ไมตนตระหนก มแผนการเฝาระวง มแผนการ

อพยพ แผนการชวยเหลอ แมวาทผานมาจะยงไมมภยพบตเกดขน แตศนยฯ กไดไปชวยเหลอ

พนทอนๆ เปนการฝกเพอเตรยมความพรอมไปดวยในตว

4. เงอนไขการนำใช กระบวนการมสวนรวมของประชาชนดวยการใชขอมล ผานการจดการขอมลพนท

เสยงภย การจดสวสดการสงคมโดยชมชนในเรองกองทนการจดการภยพบต การพฒนาเดก

และเยาวชน ดวยการจดตงกลมเยาวชนอาสาชวยเหลอภยพบต เปนองคประกอบทสำคญของ

การจดการภยพบตไดเปนอยางด

บรรณานกรมและบคลานกรม แกนนำและวทยากรแหลงเรยนร ศนยการจดการภยพบตตำบลถำพรรณรา


1. จดเรมตน ทมา ผลกระทบจากเหตการณ นำทวมและโคลนถลม เมอเดอนพฤษภาคม 2549 ทำให

บานเรอน ทรพยสน ผลผลตทางการเกษตร เสยหายจำนวนมาก รวมถงพนองรวมชมชนทตอง

เสยชวตจากเหตการณครงนนอก 7 ศพ

ทงทกอนหนาน เมอถามวาเชอหรอไมวา ชมชนของตนเองอยในเขตเฝาระวง เตอนภย

และอยในทเสยงกบดนสไลด หรอโคลนถลม ไมมใครเชอ อยาวาแตเชอเลย กบคำวา “ภยพบต”

ยงแทบไมคอยมใครไดยน หรอไดยนกไมเคยสนใจ เพราะเขาใจวามนชางอยหางไกลตนและ

กบชมชนตนเองเสยเหลอเกน อะไรทำใหมนใจอยางนน คำตอบจากคนตำบลแมพล จะออก

มาทำนองเดยวกน คอ อยกนมากวา 100 ป กไมเหนมอะไร ตนไมเยอะขนาดนนคงไมมอะไร

ภเขาทงลกมนจะถลมมาไดอยางไร จากคำตอบทคลายๆ กน จนนำไปสความมนใจทผดๆ ไม

คดทจะรบมอกบภยพบต จนนำไปสการสญเสยอยางรนแรง

กอนเกดเหตการณใครบอกกไมเชอ ใครเตอนกไมเคยฟง แตเมอมนเกดกตองมการ

เปลยนแปลงครงสำคญ จากเหตการณทำใหคนตำบลแมพล รบทราบไดถงความไมแนนอน

ของธรรมชาต ความนาสะพรงกลว และอำนาจการทำลายลางของธรรมชาตทยงใหญ ยากท

ใครคนไหนจะตานทานได และทสำคญ ขออยาใหเหตการณแบบนนขนคนกบคนตำบลแมพล

หรอกบคนอนๆ อกเลย เปนทมาของ “กลมเฝาระวงเตอนภย สายนำแมพรอง” ซงไดรบการ

ฝกอบรมจาก ปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดอตรดตถ และกรมทรพยากรธรณ

กระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม เพอเปนการเตรยมความพรอมและรบมอกบภาวะภยพบต

นอกจากมการฟนฟกบสภาวะจตใจและสภาพแวดลอม ชวตความเปนอย อาชพและทอยอาศย

การจดการภยพบต โดยเครอขายการจดการลมนำแมพรอง

ตำบลแมาพล ต.แมพล อำเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

คณะผถอดบทเรยน คณะทำงานโครงการทาเหนอเมองนาอย



การพยายามศกษาปจจย เงอนไข สาเหตของการเกดภาวะโคลนถลมกเปนอกประเดนททกคน

สนใจ นำไปสการหารอ วางแผน ในการรบมอกบภยพบตและปองกนไมใหเกดเหตการณซำอก

เหนรวมกนวา ควรมการบรหารจดการสายนำแมพรองทงระบบ จงรวมตวกนเปน “เครอขาย

การจดการลมนำแมพรอง” ขน เพอออกแบบ วางแผน และดำเนนการดานสายนำทงสาย ใน

ขณะเดยวกน การปองกนดนกมความสำคญ อาชพการเกษตรกรรมททำลายหนาดน กเปนอก

หนงสาเหต จงตองหนกลบมาฟนฟบำรงดน จงรวมกลมกนเปน “กลมเกษตรกรผามบ” ขน

เปนการทำงานกลมทจดทะเบยนวสหากจชมชน เนนการผลตปยอนทรย และนำหมกตางๆ

ทงแบงกนใชและจำหนายราคาถกเพอเกษตรกรจะไดนำไปใช เปนการฟนฟบำรงดน ในปแรก

สามารถผลตปยไดถง 144 ตน จากการระดมทนของคนในชมชนเอง

นอกจากน การศกษาเรองของการเฝาระวงกยงเปนหวใจของเครอขายฯ รวมถงการ

ศกษาถงพชชนดตางๆ ททำใหหนาดนด รากลก สภาพแวดลอมด นำไปสการสงเสรมการปลก

มะคอแลน มะขามเปรยว และกาแฟ ซงทงสามชนด เปนพชทมรากลก รากเยอะ เหนยว และ

เปนรายไดใหกบคนในชมชนได และทสำคญการมทนสำรองไวเพอปองกนความเสยงทจะเกด

ขน จงมกองทน “กองทนรวมผลผลตทรพยากรธรรมชาต ตำบลแมพล” ขน ซงเปนการระดม

ทนงายๆ แตไดใจ โดยการเกบทเรยนจากเกษตรทเปนสมาชก ครอบครวละ 2 ลก ตอ 1 ป

ซงมสมาชก 220 คนในตำบลแมพล ขายเพอเกบเงนเขาเปนกองทนเพอเตรยมรบมอกบกรณ

ฉกเฉนภยพบตอนจะเกดมาในอนาคต ปจจบนมกองทน 34,826 บาท การบรหารจดการ

ตามระเบยบขอบงคบของกองทนรวมผลผลตทรพยากรธรรมชาต ตำบลแมพล ใชไดเมอเกด

ภยพบต หรอในภาวะปกตกสามารถบรหารจดการไดอยางเปนประโยชน

จากภาพฝนรายทเกดขนกบคนแมพล ทำใหภาพความทรงจำอนแสนจะเจบปวด

เหลานนจะไดจางหายไป และไมจะไดไมเกดกบใครอก ในอนาคตเครอขายการจดการลมนำ

แมพรอง ฝนอยากเหนทกพนท ทกตำบล ทกองคกรดานทรพยากรและสงแวดลอมไดรวมตว

กนเปนเครอขายระดบจงหวด มการเรยนร การเตรยมความพรอม ปองกนไมใหเกดเหตการณ

แบบคนแมพลขนอก และรวมถงการชวยกนฟนฟ ดแล ปกปองรกษา ทรพยากรและสง

แวดลอมใหกลบมาสมบรณอยางเดม เปนความมงคงในชวตความเปนอย และเปนความมนคง

ทางอาหารกบคนตอไปอยางยงยน


2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต ตองมเครองมอการเตอนภย ทเปนระบบ และมการจดบนทก สถตอยางตอเนอง

1) การดำเนนการของเครอขายฯ มระบบการเฝาระวงอยบานมหาราช มการประสาน

รบรอก 6 หมบาน ใชวทยสอสารและโทรศพท มการเตอนภยวานำหลาก โดยการแจงกำนน

และผใหญบานโดยมการแจงเตอน 3 ระยะ

• ระยะเตรยมความพรอม ระดบนำอยสเหลอง นำในลำคลองสงประมาณ 2

เมตร ปรมาณนำฝน 100 มลลเมตร ปรมาณนำฝนสะสม 200 มลลเมตร

• ระยะฝนตกตอเนอง ปรมาณนำฝนเพมขน อพยพ ผสงอาย เดก

• ระยะนำลนฝง ทกคนตองอพยพหมด ทผานมายงไมถงระดบน

2) จดทำหอสงเกตการณตนนำแมพรอง สเกลวดนำในลำคลอง กระบอกวดปรมาณ

นำฝน วทยสอสาร และมแผนการทจะสรางฝายชะลอนำ เพอเปนการเกบนำไวใช อน

เนองจากหลงภยพบตไดมการขดลอกคลองทงสายนำลำหวยแมพรอง ทำใหนำในฤดฝนไหลไว

ในฤดแลงนำแหงไมมนำใช และวงปลา วงปหายไปหมด ทำอยางไรทจะใหความเปนธรรมชาต

กลบคนมา

3) กลมเกษตรกรผามบ (กลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยผามบ) ดนถลม ตองใชปย

ในการบำรงดนเปนอยางมาก โดยการชกชวนญาตและเพอนระดมทนคนละ 350 บาท 30 คน

ทำปยหมก นำยาไลแมลง เรมปแรก ผลตปยอนทรย ได 144 ตน ทงแบงกนใชและจำหนาย

เพอนเกษตรกรในราคาถก เปนสถานทถายทอดความรดานการเกษตรของ ธกส. ศกษาผาน

ตนกลาอาชพ

3. ผลผลต ผลลพธ • มกลไกการทำงานทองคกรหลายองคกร ไดแก เครอขายการจดการลมนำแมพรอง

กลมเกษตรกรผามบ เปนตน เปนกลมทมเปาหมายชดเจนทตองการฟนฟ และรกษาสงแวดลอม

เพอปองกนการเกดภยพบต

• มกองทนรวมผลผลตทรพยากรธรรมชาต ตำบลแมพล เปนการระดมกองทนไว

เมอยามฉกเฉน มสมาชก 220 คน และเปนการสมทบของคนในชมชนทกป แสดงถงความ

ตระหนกรของคนในตำบลแมพลในเรองภยพบต

• เกดศนยเรยนรกลมเกษตรผามบทเปนทฝกอบรมของ ธกส.

• ไดเปนทศนยเรยนรของการศกษาดงานของหนวยงานตางๆ เชน ศนยเตรยมความ

พรอมเตอนภยพบตแหงเอเชย (ADPC) ซงไดมาศกษาดงานถง 4 ครง จำนวน 19 ประเทศ



และไดรบการสนบสนนจากโครงการเมองปลอดภยใจภยพบต (UNISDR) ไดรบเชญใหเปน

วทยากร เลาเรองประสบการณของการรบมอกบภยพบต การแกไขปญหาตางๆ การเฝาระวง

การแจงเตอน โดยเปนการทำงานของภาคประชาชนทไดใชงบประมาณในการดำเนนการนอยมาก

4. เงอนไขการนำใช • ตองมการทำงานรวมระหวางองคกรชมชน กบองคการบรหารสวนตำบล ซงใหการ

สนบสนนในเรองสถานทฝกอบรมการประสานงานและการทำแผนการฟนฟสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาตและการสนบสนนกลมตางๆ ตอการไมทำลายสงแวดลอมและทำลาย

หนาดน

• ตองมวทยากรทมชำนาญดานการจดการภยพบตในหลายดาน เชน การผลต/

ศกษา เครองมอวดปรมาณนำฝน การคาดการณจากภาวะฝนตก การศกษาพชคมหนาดน

การฟนฟสงแวดลอม เพอการถายทอดและเรยนรของคนในชมชน

• การปลกปาชมชน ในทสาธารณประโยชน เนนพชคมหนาดนและรากลก เชน

มะคอแลน มะขามเปรยว เปนการฟนฟปาและเปนรายไดของคนในชมชน

• รวมมอกบ อปท. ปลกฝงเยาวชน เพอใหรจกภยพบต รกและหวงแหน สงแวดลอม

• การรวมมอกบกลมเกษตรกร สงเสรมการทำเกษตรแบบไมทำลายหนาดน

บรรณานกรมและบคลานกรม

นายดำเนน เชยงพนธ ทอย 117/1 หม 7 บานผามบ ตำบลแมพล อำเภอลบแล

จงหวดอตรดตถ


1. จดเรมตน ทมา อาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน มศนยปฏบตการทเทศบาลตำบลบานซอง เปน

กลมปฏบตการทสะทอนถงความเปนพลเมองอาสา มบทบาทหนาทในการเฝาระวงปองกน

เหตราย ภยพบต ชวยเหลอและดแลความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชนในพนท

ปจจบนกลมอปพร.เทศบาลตำบลบานซอง เปนกลมปฏบตการทแสดงถงสถานะของความ

เขมแขงขององคกรภาคประชาชน ทมความรวมมอรวมใจในงานททำดวยจตอาสา ไดรบการ

หนนเสรมจากเทศบาลตำบลบานซอง และมองคกรภาครฐทงในพนท และนอกพนทใหการ

หนนเสรม

2. เทคนค วธการ ขนตอน การปฏบต 1) เทศบาลสงหนงสอแจงผใหญบานขอตวแทน อปพร.แตละหมอยางนอยหมละ 5 คน

ใหผใหญบานประกาศและรบสมครผอาสามาทำงาน โดยกำหนดคณลกษณะทตองการ คอ

การทำงานแบบอาสา เสยสละ มใจใหกบงาน ซงองคประกอบในการพจารณาคดเลอก อปพร.

อาย 18 ปบรบรณขนไป เนองจากมวฒภาวะในการตดสนใจและจดการได มเวลาและมการ

อาสามาทำงานในการใหความชวยเหลอกจกรรมสาธารณประโยชน มการจดอบรมหลกสตร

ตางๆ เชน หลกสตรดบเพลง ความรเรองการชวยเหลอเบองตน

2) เทศบาลตำบลบานซองสนบสนนแหลงประโยชนและอปกรณ เครองมอในการ

ทำงาน เชน การจดสถานททำงานใหรวมกบงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยของเทศบาล

การจดเครองแบบปฏบตการ วทยสอสาร กระบองไม ไฟฉาย และยานพาหนะ เปนตน

อาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน (อปพร.) เทศบาลตำบลบานซอง

ตำบลปากชอง อำเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา


ชมชนทองถนนาอย เทศบาลตำบลบานซอง



3) คนหาขอมลบญชรายชอสมาชก อปพร. ประวต อปพร. และสถานะของ อปพร.ท

สามารถปฏบตงานตลอดเวลา และปฏบตงานไดบางเวลา

• ขอมลจดทำบนทกประจำวน รายงานเหตการณและจดเกดเหต

• ขอมลสรปรายงานการประชม ประกอบดวย ผลการดำเนนงาน ปญหา อปสรรค

แนวทางการแกไขปญหา

• ขอมลสรปรายรบรายจายของกองทนสวสดการ อปพร. โดยจดทำบญชกองทน

สวสดการ อปพร. สมาชกสามารถตรวจสอบไดตลอดเวลา

• ขอมลจดเสยงตางๆ ในพนท เชน แหลงมวสมเสพยาเสพตด จดสงยาเสพตด จด

สงยาบา จดทมการขโมยตดสายไฟบอยๆ แหลงขบรถซงของวยรน จดเกดอบตเหต

จดนำทวม พนทเกษตรทเสยงตอการถกลกขโมย เชน ไรมนสำปะหลง เปนตน

3. ผลผลต ผลลพธ จากการดำเนนงานกจกรรมของกลมปฏบตการ อปพร.แสดงใหเหนถงผลผลต

ผลลพธ ทเกดขนในตำบลบานซอง และปจจยเงอนไขความสำเรจ ดงน

• ม อปพร.ประจำหมบานทกหมบาน

• ชมชนมความมนใจในความปลอดภย เพราะม อปพร.คอยดแลชวยเหลอ

• ชมชนมความเปนระเบยบเรยบรอยมากขน

• มแผนการทำงานของศนย อปพร.

• ม อปพร.ประจำหมบาน ทกหมบาน

• มแผนทจดเสยงของศนย อปพร.

4. เงอนไขการนำใช ตองมการคนหาผทมจตอาสา ในการเขามาเปน อปพร. และตองมการอบรมพฒนา

ศกยภาพอยางตอเนอง ในการปลกฝงจตอาสาจะตองมการปลกฝงตงแตเดกและเยาวชน โดย

การใหรวมรบร เรยนรเกยวกบ อปพร.

บรรณานกรมและบคลานกรม 1) คมอการแลกเปลยนเรยนร ตำบลบานซอง

2) คมอปฏบตการของอาสาสมครปองกนภยฝาย

3) นายมนตร จนทรเมอง นายสมเดช ทรพยสมบต นางสาวสอง ลลาภกด เทศบาล

ตำบลบานซอง

ธนาคารความคิด

Documents