ไลเคน

บทน ำ

ไลเคนเปนสงมชวตทมขนาดเลกและมรปลกษณทหลากหลายมองเหนไดดวยตาเปลา แต

สวนมากคนทวไปไมเขาใจวาสงทเหนนนคออะไร บางคนเรยกวาขกลากตนไม ซงแทจรง

แลว คอ ไลเคน พวกครสโตส (crustose) ทมลกษณะคลายฝนผงเกาะอยตามล าตนไม

กงไมหรอบนหน (แตไมเรยกวาขกลากหน) สวนไลเคนทมขนาดใหญขนมาอก ชาวบาน

อาจเรยกวาฝอยลม ซงกคอ ไลเคนพวกฟรทตโคส (fruticose) นนเอง

ไลเคนเกดจากรา (fungus) และสาหราย (algae) มาอยรวมกนแบบพงพาอาศยกน และ

เกดเปนสงมชวตใหมทมรปรางแตกตางจากตนก าเนดโดยสนเชง บางชนดมสสนเจดจา

มาก

เชน สสม สเหลอง แตสวนมากมสเขยว เทา หรอ สขาวอมเทา

ชวตของไลเคน

พบไลเคนไดทไหน?

ไลเคนเตบโตไดทวไปตงแตหนาวจดแบบขวโลก เชน ททวปแอนตารคตค

(Antarctic) ซงตงอยทละตจด 86 องศาใตจนถงรอนและแหงแลงแบบ

ทะเลทราย (desert) รวมถงรอนชน (humid tropic) จากชายฝงทะเลจนถง

เทอกเขาสง เชน เอเวอเรส (Everest) ซงสงถง 7,500 เมตร กพบไลเคน

แตไลเคนไมสามารถเตบโตไดในทๆ มมลภาวะทางอากาศเลวราย

ทเกำะอำศย (substrate) ของไลเคน

ไลเคนอาศยเกาะอยกบผวหนาของสงตางๆ ทพบเสมอ คอกง ล าตน

ของตนไม ตามหน เปนตน นอกจากนยงพบไลเคนเกาะอาศยอยบน

ผวหนาของวตถตางๆ เชน แผนปายโลหะ ผนงคอนกรต หลงคา

กระเบอง ขวดแกว

ไลเคนไมท าอนตรายตอสงทเกาะอาศย เนองจากไลเคนสรางสาร

อนทรยเพอใชในการเตบโตไดเองโดยสาหรายใชแรธาตสารอนนทรยท

ละลายอยในน าฝน หมอก น าคางและคารบอนไดออกไซด (CO2) จาก

บรรยากาศในการ สงเคราะหแสงสรางอาหารแลวแบงอาหารใหราใชใน

การเตบโต สวนรากใชเสนใยชวยดดซบน าใหสาหรายและปกปอง

สาหรายจากอนตรายตาง ๆ เชน แสงทจดจา

Trentepohlia

สำหรำยในไลเคน (Photobiont)

สาหรายในไลเคนเรยกวา โฟโตไบออนท (photobionts)มประมาณ 40

สกล 100 ชนด (Ischermak-Waess,1988) สวนใหญเปนสาหรายสเขยว

(Division Chlorophyta) genus ทพบบอย ไดแก

Trebouxia,Trentepohlia, Stichococcus และ Myrmecia

สาหรายทพบในไลเคนสามารถมชวตอยไดอยางอสระตามธรรมชาต

Trebouxia sp

(free living) ยกเวน Trebouxia sp. ทพบเฉพาะในไลเคนเทานน แทบไมพบ

อยอยางอสระตามธรรมชาตเลย และพบวาไลเคนประมาณรอยละ 20-

50 ม Trebouxia เปนโฟโตไบออนท

Scytonema

Nostoc

ไลเคนทมสาหรายสเขยวแกมน าเงน หรอ

cyanobacteria เปนโฟโตไบออนทมประมาณ 8%

ซงสาหรายทพบ ไดแก Nostoc, Scytonema,

Stigonema, Gloeocapsa, Chlorococcus

เปนตน

ไลเคนทมสาหรายสเขยวแกมน าเงนเปนโฟโตไบออนท

สวนมากมลกษณะเปนสเขยวเขม ถาม Nostoc อยดวย

ไลเคนมสด าคลายเหดหหน ซงลนเมอเปยกน า จงเรยก

ไลเคนพวกนวา gelatinous lichen

รำในไลเคน (Mycobiont)

ราอาจจ าแนกออกไดเปน 2 กลม คอ ราทเตบโตอยกไลเคนไดเทานน เรยกวา lichenized fungi

ราพวกน ไมพบอยตามธรรมชาต แตมชวตอยไดดวยการสมพนธกบสาหรายในไลเคนเทานน

อกกลมหนง ไดแก ราทไมไดสมพนธอยกบไลเคน แตเตบโตอยไดทวๆ ไปเรยกวา non-lichenized

fungi ราทงหมดทพบแลวในโลกนมประมาณ 64,200 ชนด เปนราทกอใหเกดไลเคนถง 13,500

ชนดหรอประมาณ 21% โดยเปนราใน Class Ascomycetes เกอบทงหมด มเพยงสวนนอยเทานนท

เปนราใน Class Basidiomycetes และ Deuteromycetes พบวาราใน Class Ascomycetes มประมาณ

28,000 ชนด ครงหนงของราใน Class นเปน lichenized fungi (Hawksworth 1985 from Tehler 1996)

รปรำงลกษณะของไลเคน

(Morphology of Lichen Thallus)

ครสโตส

(Crustose)

โฟลโอส (Foliose)

ฟรทตโคส

(Fruticose)

เมอราและสาหรายมาสมพนธกนเกดเปนไลเคนซงเปนสงม

ชวตใหมทมรปรางลกษณะแตกตางจากตนก าเนดโดย

สนเชง

รปรางลกษณะไลเคนอาจจ าแนกไดเปนกลมใหญๆ ได 3

กลม คอ

ครสโตส (Crustose) ลกษณะเปนฝนผงตดแนน

อยกบพนทเกาะอาศย (substrate)

โฟลโอส (Foliose) ลกษณะเปนแผนเกาะอยกบ

ทอาศยหลวมๆ อาจเลาะใหหลดออกมาจากพนท

เกาะอาศย ไดไมยากนก

ฟรทตโคส (Fruticose) เปนพมหรอเสนสาย

อาจมโฮลดฟาสยดตดกบทอาศยดวยโฮลดฟาส ม

สวนอนๆ สมผสอากาศเตมท

นอกจากนยงมโครงสรางบางอยางทไมเหมอนกบทง 3 ลกษณะขางตน แตอาจจะ

ประกอบดวยลกษณะทผสมผสานกนของลกษณะตางๆ โครงสรางเหลาน ไดแก

สแควมล

(squamule)

พลำคอย

(Placoid)

สแควมล (squamule) ลกษณะ

เปนเกลดคลายใบไมขนาดจว

พลำคอย (Placoid) ม

สวนกลางทคลายครสโตส

โดยตดกบพนทเกาะอาศย

แนบแนน สวนดานขอบยกนน

คลายแผน