รเทาทนสอ 1

"รเทาทนสอ" คออะไร

รจโรจน แกวอไร

ค าวา "การใชสออยางรตว" สามารถอธบายหรอขยายความไดวา

สามารถตความ วเคราะห แยกแยะเนอหาสาระของสอ

สามารถโตตอบกบมนไดอยางมสตและรตว

สามารถตงค าถามวาสถกสรางขนไดอยางไร เชน

ใครเปนเจาของสอ ใครผลต และผลตภายใตขอจ ากดใด

"รเทาทนสอ" คอ ทกษะ

หรอความสามารถในการ

"ใชสออยางรต ว" และ "ใชสออยางตนตว"

รเทาทนสอ 2

ควรเชอหรอไม หรอมคานยมความเชออะไรทแฝงมากบสอนน

พวกทผลตสอหวงผลอะไรจากเรา

ค าวา "การใชสออยางตนตว" สามารถอธบายหรอขยายความไดวา

แทนทเราจะเปนฝายตงรบอยางเดยว

เรากจะตองเปลยนมาเปนฝายรกบาง

โดยการแสวงหาขอมลเพมเตม เขาถงขอมลขาวสาร

เขาถงสอทหลากหลายและมคณภาพ

สามารถใชสอใหเกดประโยชน

มสวนรวมทพฒนาสอตางๆ ใหดขน เชน

ทวงตงหรอรองเรยนเมอพบสอทไมเหมาะสม

เรยกรองสทธในฐานะเปนผบรโภคสอ ฯลฯ

สอมบทบาทในสงคมอยางไรบาง

รเทาทนสอ 3

“สอ” ถอเปนกระจกสะทอนสภาพของสงคม

เปรยบเสมอนเครองมอทมบทบาทส าคญตอการสรางคานยม เจตคต

การรบรของประชาชนในสงคม

และมยงผลตอการสรางอตลกษณของชาต

สอน าเสนอขอมลขาวสารออกมาในลกษณะใด

สภาพสงคมยอมแสดงออกมาในลกษณะนนเชนกน ยกตวอยางเชน

ถาประเทศไทยมการใชสอเปนเครองมอในการถายทอดวฒนธรรม

อนดงาม โดยการน าเสนอผานแงมมของครอบครว มตรภาพ

คณธรรม และความรกทสวยงาม

น าไปสการสรางภาพลกษณทดของประเทศในสายตอของคนตางช

าต สะทอนใหผชมรบรถงความออนโยนของวฒนธรรมของเรา

กอาจท าใหเกดเปนกระแส “ไทยฟเวอร” ในหลายประเทศทวโลก

ไดเหมอนกบกระแสฟเวอรของประเทศอนๆ ไดเหมอนกน

ท าไมเราถงตองรเทาทนสอ

รเทาทนสอ 4

ในภาวะทเราตองใชชวตประจ าวนอยในสงคมบรโภคนยมขอมลขา

วสารเกยวกบสนคา ผลตภณฑ บรการตางๆ

ตลอดจนความเชอคานยม

อกทงดานการบานการเมองไหลบาถาโถมเขาใสเราจนตงตวไมตด

มความจ าเปนอยางยงทเราจะตองม "สตและปญญา"

ในการเลอกรบขาวสาร ไตรตรอง และใชขอมล

เหลานนใหเกดประโยชน

คนทรเทาทนสอ

จะมทางเลอกมากขนในการบรโภคและการใชชวตประจ าวน

เพราะรวาจะจดการกบสอและสารตางๆ

ทถาโถมเขามาหาเราดวยมมมองแบบไหน

(สามารถตอรองกบดานลบของสอ และน าเอาดานบวกจากสอมาใช)

ยงกวานน

การรเทาทนสอยงเปนการเพมพลงและอ านาจใหแกตวเอง

ในการควบคมความเชอและพฤตการณสวนตวของเราได เชน

ไมเชอตามโฆษณา วาคณคาหรอความงามอยทผวขาวหรอผมสวย

จงไมจ าเปนตองซอสนคาดวยเหตผลนน

แตดคณภาพและประโยชนจรงๆ ของสนคา เปนตน

รเทาทนสอ 5

การรเทาทนสอ

ยงน าไปสการตระหนกในสทธการสอสารของประชาชนและท าใหเ

ราสามารถสอสารไดอยางสรางสรรค

ซงเทากบเปนการสรางความเขมแขงใหกบโครงสรางประชาธปไต

ยของสมคมอกดวย

รเทาทนสอ 6

หวใจส าคญของการรเทาทนสอคออะไร

คนสวนใหญรบสอโดยไมเคยคดหรอตงถาม วาสออะไร

มบทบาทอยางไร การทจะเทาทนสอได

ตองตระหนกและเขาใจเรองหลกๆ เกยวกบสอ ดงน

1. สอทงหลายลวนแตถกระกอบสรางขน

ซงไมไดสะทอนความจรงของโลกแบบเรยบงายตรงไปตรงมา

ดวยเทคนค กลวธบางอยาง เชน มมกลอง ส เสยง หรอการตดตอ

2. สอสรางภาพความเปนจรง ซงสอสรางขน ตความ สรป และสรางให

เราเหนภาพดงกลาว ดงนนสอจงเปนแหลงสรางภาพความเปนจรง

(ทอาจไมจรงเสมอไป)

3. เราสามารถตอรองกบสอ ซงขนกบความตองการสวนตว

ความพงพอใจตามเชอชาต เพศ วฒนธรรม จดยนทางศลธรรม

รเทาทนสอ 7

และปจจยอนๆ ทแตละคนอาจเขาใจ ตความหมาย

หรอมการโตตอบตอสอสารตางกนไป

4. สอมนยทางการคาแอบแฝงอย การผลตสอสวนหนงเพอธรกจและก าไร

เราจงควรพจารณาถงอทธพลทางการคาทมในสอ

และพจารณาวาการน าเสนอและเผยแพรออกไป

เพอตองการใหเลอกใชสนคาหรอบรการใชหรอไม

5. สอมนยทางอดมการณและคานยม

สอทกสอลวนน าเสนอวถการด าเนนชวตและคณคาบางอยาง เชน

สอทางธรกจกมกจะถายทอดคานยม

ไมวาจะโดยทางตรงหรอทางออมใหเราเหนวาสนคาหรอบรการนนเปนเร

องนานยมความขาวใสเปนคานยมของความสวยเทานน ฯลฯ

6. สอมนยทางสงคมและการเมอง

สอมอทธพลสงมากในทางการเมองและสารมารถท าใหเกดการเปลยนแป

ลงทางสงคม เชน โทรทศนมอทธพลตอการเลอกตง

การตระหนกถงสทธของพลเมอง

7. รปแบบและเนอหาของสอมความแตกตางตามแบบฉบบของตวเอง

การใชสอตางประเภทเพอสอสารเรองเดยวกน

ความหมายทออกมานนยอมแตกตางกนไปในแตละสอ

หรอแมแตสอประเภทเดยวกนยงมรปแบบการน าเสนอทแตกตางกนได

8. สอแตละประเภทมรปแบบทางสนทรยภาพเฉพาะตว

การรเทาทนสอมไดหมายความแตเพยงการดความหมายของสาร

และนยตางๆ ทอยในสงคมและวฒนธรรมของเรา

แตยงหมายถงการรจกชนชมกบสนทรยภาพตางๆ ในสอดวย

รเทาทนสอ 8

5 โรคทมากบสมารทโฟน

1) โรคเศราจาก Fackbook :

การศกษาของมหาวทยาลยมชแกน พบวา การใช Fackbook

มากเกนไปอาจกลายเปนการบนทอนความสขและความพงพอใจในการ

ด ารงชวต เชนโดดเดยว เศรา และเหงาหงอยมากขนทงน

ผคนสวนใหญใช Fackbook เปนเครองระบายความรสกมากขน

โดยเฉพาะเมอเกดความรสกวาเหว

รเทาทนสอ 9

2) ละเมอแชท (Sleep – Texting) :

เปนอาการชนดหนงทเกดขนจากการพมพขอความแชทในมอถอของผทเ

ขาขน “ตด” อาการนจะเกดขนในขณะหลบ

และเมอไดยนเสยงขอความสงมา

รางกายและระบบประสาทจะตอบสนองดวยการหยบมอถอมาแลวพมพขอ

ความตอบกลบไปในทนท

3) โรควนในตาเสอม :

โรคนเกดขนจากการใชสายตาทมากจนเกนไป

โดยปกตแลวในสมยกอนโรคนสวนมากจะพบในผสงอาย อาการส าคญ

คอเวลามองจะเหนภาพเปนคราบด าๆ คลายหยากไย

ซงการตรวจสอบจะมองเหนไดชดเจนในทๆ เปนพนทสสวางๆ เชน

ทองฟาขาวๆ ผนงหองขาวๆ ซงหากมอาการเหลาน

จะท าใหเกดอาการปวดตา และมปญหาดานสายตาในทสด

4) โนโมโฟเบย (Nomophobia) :

เปนโรคหวาดกลวการไมมมอถอใชตดตอสอสาร

รวมถงความเครยดเมอมอถออยในจดอบสญญาณจนตดตอใครไมได

ซงจดเปนโรคกลวทางจตเวช

เพราะมอาการวตกกงวลหรอกลวเกนกวาปกต

แสดงอาการดวยการหยบสมารทโฟน ขนมาเชกอยตลอดเวลา

5) สมารทโฟนเฟซ (Smartphone face) :

เปนโรคทเกดจากการกมลงมองและจองไปทสมารทโฟนมากจนเกนไป

ท าใหเกดการยดของเสนใยอลาสตกบนใบหนาท าใหแกมบรเวณกรามเก

ดการยอยลงมา สวนกลามเนอบรเวณมมปากจะตกไปทางคาง

รเทาทนสอ 10

สาเหตมาจากการนงกมหนามองสมารทโฟนเปนเวลานาน

จะท าใหเกดการเกรงกลามเนอบรเวณคอและเพมแรงกดบรเวณแกม

รเทาทนสอ 11

ภาคผนวก

รเทาทนสอ 12

ผลการส ารวจพฤตกรรมผใชอนเทอรเนตในประเทศไทย ป

2557

สพธอ. ออกโรงเตอนหลงส ารวจพบพฤตกรรมเสยงภยออนไลนเพยบ เลงตง

one stop service รวมกบ กสทช.และ DSI ดแลเหยอภยคกคามไซเบอร

เผยคนไทยออนไลนกวาวนละ 7 ชวโมง เนนแชท แชะ แชร

เพศทสามมาแรงใชเนตกระจาย เปนขาชอปตวแม

คณสรางคณา วายภาพ

ผอ านวยการส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ

สพธอ.เปดเผยผลการส ารวจพฤตกรรมผใชอนเทอรเนตในประเทศไทย ป

2557 โดยปนเปนปแรกทมการส ารวจพฤตกรรมการใชอนเทอรเนตของเพศทสาม

นอกเหนอจากแพศชายและเพศหญง ดวยเหตผลทวางานส ารวจทผานมาของหลา

ยๆ ส านก ยงไมมการจดเกบขอมลของเพศทสามอยางชดเจน ซง สพธอ.

เลงเหนวาหากมการจ าแนกเพศใหสอดคลองกบความเปนจรงในปจจบนจะท าใหได

ผลการส ารวจทเปนประโยชนตอภาคธรกจในการทจะผลตสนคาและบรการไดตรงก

บความตองการของผบรโภคมากยงขน รวมไปถงการท าตลาดเฉพาะสวน (niche

market)

หรอก าหนดชองทางการขายสนคาเฉพาะกลมไดตรงกบกลมเปาหมายยงขน

การส ารวจครงนเปนการส ารวจทางอนเทอรเนต โดยทาง สพธอ.

ไดเรมวางแบบส ารวจบนเวบไซตตางๆ และเครอขายสงคมออนไลน

ตงแตกลางเดอนเมษายน จนถงสนเดอนพฤษภาคม 2557

มผใชงานอนเทอรเนตสนใจเขามาตอบแบบส ารวจทงสน 16, 596 คน แบงออกเปน

เพศหญง รอยละ 56 เพศชาย รอยละ 43.1 และเพศทสาม เพยงรอยละ 1.3 เทานน

โดยสามารถแบงภาพรวมของการส ารวจออกเปนประเดนตางๆ ดงน

ภาพรวมของการใชงานอนเทอรเนต

จากผลการส ารวจครงน พบวา

ค าเฉลยของการใชอนเทอรเนตตอสปดาหเพมสงขนจากการใชงานโดยเฉลย 32.3

ชวโมงตอสปดาห หรอประมาณ 4.6 ชวโมงตอวน ในป 2556 เพมขนเปน 50.4

รเทาทนสอ 13

ชวโมงตอสปดาห หรอใชเวลาประมาณ 7.2 ชวโมงตอวน หรออาจจะกลาวไดวา

ป จจบนนคนใชเวลาเกอบ 1 ใน 3

ของวนเพอใชงานอนเทอรเนต นอกจากนยงพบวา “กลมเพศทสาม”

มจ านวนคาเฉลยชวโมงการใชงานอนเทอรเนตสงทสด อยท 62.1

ชวโมงตอสปดาห

อปกรณทใชเขาถงอนเทอรเนต (Device)

“สมารตโฟน” เปนอปกรณทผตอบแบบส ารวจใชงานมากทสด โดยคดเปนรอยละ

77.1 และมการใชงานโดยเฉลย 6.6 ชวโมงตอวน ตามมาดวย

“คอมพวเตอรแบบตงโตะ” ซงมผใชงานรอยละ 69.4

และมคาเฉลยในการใชงานตอวนคดเปน 6.2 ชวโมง และส าหรบการใชงาน

“สมารตทว” ในยคทวดจทลระยะเรมตน พบวา มผตอบแบบส ารวจเพยงรอยละ 8.4

เทานนทใชอปกรณน โดยมการใชงานเฉลย 3.4 ชวโมงตอวน

รเทาทนสอ 14

ชวงเวลาทมการใชงานอนเทอรเนตจากอปกรณตางๆ

ผตอบแบบส ารวจกวารอยละ 50 ระบวาชวงเวลา 08.01 –

16.00 น.เปนชวงเวลาทมการใชงานอนเทอรเนตจากคอมพวเตอรแบบ Desktop

อยางไรกตาม ยงพบอกวาผตอบแบบส ารวจกวารอยละ 40

ยงมการใชงานสมารตโฟนในชวงเวลานเชนกน และในชวงเวลาหลงเลกงาน/เรยน

ต งแต 16.00 – 24.00

สมารตโฟนกลายเปนอปกรณทถกใชงานเพอเขาถงอนเทอรเนตสงทสด นอกจากน

อปกรณอยางแทบเลตและสมารตทวกถกใชงานมากขนในชวงเวลาน

มอเปรยบเทยบกบชวงเวลาอน

รเทาทนสอ 15

กจกรรมการใชงานผานอนเทอรเนต

จากผลการส ารวจ

แสดงใหเหนวาผใชงานอนเทอรเนตผานอปกรณเคลอนทเพอความบนเทงและการส

อสารเปนหลก โดย 3 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1

การพดคยผานเครอขายสงคมออนไลน รอยละ 78 อนดบ 2 อานขาวหรอ e-book

รอยละ 56 และอนดบ 3 คนหาขอมล รอยละ 56

ในขณะทผใชงานผานคอมพวเตอร จะใชในกจกรรมทเกยวของกบขอมล ไดแก

การรบ-สงอเมล การคนหาขอมล อานขาว หรอ e-book ตามล าดบ

อยางไรกตาม

กจกรรมทเกยวของกบธรกรรมทางการเงนยงมการด าเนนการผานคอมพวเตอรมาก

กวาอปกรณเคลอนท

ซงอาจมสาเหตมาจากความคนเคยและความรสกปลอดภยในการใชงาน

รวมทงระบบบราวเซอรทรองรบการท างานบนคอมพวเตอรมากกวา

นอกจากน ประเดนทนาสนใจคอ

กลมเพศทสามเปนกลมทมสดสวนการซอสนคาและบรการออนไลนผานอปกรณเคล

อนทและคอมพวเตอรสงกวากลมอนๆ

รเทาทนสอ 16

โดยใชอปกรณเคลอนทซอสนคาออนไลนรอยละ 39.1 และ

ใชคอมพวเตอรซอสนคาออนไลน คดเปนรอยละ 50.7

เครอขายสงคมออนไลนยอดนยม

ในปนเครอขายสงคมออนไลนและแอปพลเคชนยอดนยม 3 อนดบแรก ไดแก

Facebook (รอยละ 93.7) LINE (รอยละ 86.8) และ Google+ (รอยละ 34.6)

ซงเมอเทยบกบป 2556 จะเหนวามการสลบต าแหนงกนระหวาง LINE (รอยละ

61.1) และ Google+ (รอยละ 63.7)

ส าหรบ Instagram และ Twitter มผใชงานเพมสงขนเมอเทยบกบป 2556

โดยในปน มผใชงาน Instagram รอยละ 34.1 ในขณะทป 2556

มผใชงานเพยงรอยละ 12 และ Twitter มผใชงานคดเปนรอยละ 16.1 ในขณะทป

2556 มผใชงานเพยงรอยละ 8.2 เทานน

รเทาทนสอ 17

ปจจยทใชประกอบการซอสนคา/บรการผานอนเทอรเนต

ผลการส ารวจชใหเหนวา ปจจยหลกทท าใหเกดการตดสนใจซอ 3 อนดบแรก

ไดแก โปรโมชนทถกใจ

ขอมลสนคาจากเวบไซตของผขายมมากพอตอการตดสนใจซอ

และระบบความปลอดภยของเวบไซต นอกจากน

บคคลทมผลตอการตดสนใจซอมากทสด คอ

กลมเพอนหรอคนรจกทเคยซอสนคาและบรการจากเวบ

ซงพบวามอทธพลตอการตดสนใจมากกวาความคดเหนของ Blogger

หรอโฆษณาผานหนาเวบไซต

ถงแมวาผลการส ารวจจะชใหเหนวาคนไทยจะมการใชงานอนเทอรเนตมากขน

แตทาง สพธอ. ไดแสดงความกงวลวาอาจจะเปนการสรางภยใหโดยไมรตว

เนองจากผใชงานสวนมากยงไมตระหนกถงภยคกคามออนไลน

โดยจะเหนไดจากผลการส ารวจพฤตกรรมการใชงานอนเทอรเนตทสมเสยง พบวา

กวารอยละ 70 ของผตอบแบบส ารวจมกจะเชคอนเสมอ

ซ ายงตงคาบนเครอขายสงคมออนไลนของตนเปน “Public” อกดวย

รเทาทนสอ 18

นอกจากน

ผลการส ารวจยงชใหเหนอกวาตวเลขการซอสนคาผานอปกรณเคลอนทมมากขนก

วาปกอนๆ โดยมลคาเฉลยสงสดของการซอสนคาอยท 4,000 บาทตอครง

และมลคาเฉลยสงสดของการท าธรกรรมทางการเงนผานอปกรณเคลอนทเปนจ านว

นเงนมากถง 15,000 บาท โดยทผใชงานกวารอยละ 75

ไมตงรหสผานกอนเขาเครอง

และไมท าการลางขอมลเมอเลกใชหรอน าโทรศพทมอถอไปขายตอ

ซงพฤตกรรมเหลานถอวามความสมเสยงตอการถกน าขอมลสวนตวไปใชโดยกลมม

จฉาชพ

อยางไรกตาม ทาง สพธอ.

มนโยบายทจะรบมอกบกระแสภยคกคามออนไลนดวยการจดตงศนยรบเรองรองเรย

นปญหาหรอความไมชอบธรรมในโลกออนไลนแบบ One Stop Service

โดยเปนความรวมมอกบกสทช. และกรมสอบสวนคดพเศษหรอ DSI

ซงอาจจะมการท าขอตกลง MOU กน