พจนานุกรมข้อมูล
TRANSCRIPT
1
บทท�� 5พจนานกรมข้�อม�ล พจนานกรมข้�อม�ล (Data Dictionary:DD)
เป็�นการทำาเอกสารอ างอ�ง ช่�วยอธิ�บายส�วนป็ระกอบของข อมู�ลในระบบทำ��กาล�งศึ กษาอย�� ซึ่ �งผั�งภาพการไหลข อมู�ลมู�ได้ อธิ�บายไว เช่�น ใบกาก�บ ป็ระกอบด้ วยข อมู�ลต่�าง ๆ ได้ แก� เลขทำ��ใบส��งซึ่,-อ ช่,�อบร�ษ�ทำ ช่,�อส�นค้ า จำานวนส�นค้ า และยอด้เง�น เป็�นต่ น
2
พจนานกรมข้�อม�ล สาเหตุท��ตุ�องม�พจนานกรมข้�อม�ลม�ดั�งน��
เพ��อจ�ดัเก�บรายละเอ�ยดัในระบบ การพ�ฒนาระบบไมู�ว�าระบบใหญ่�หร,อเล2กมู�ป็ร�มูาณการไหล
ของข อมู�ลเป็�นจำานวนมูาก การจำด้จำาอย�างเด้�ยวไมู�เพ�ยงพจำ งบ�นทำ กข อมู�ลต่�าง ๆ ใน พจำนาน4กรมูข อมู�ล
เพ��อแสดังความหมายพ��นฐานข้องส$วนประกอบในระบบ พจำนาน4กรมูข อมู�ลบ�งบอกค้วามูหมูายพ,-นฐานของข อมู�ล
ย�อย (Data Element) และก�จำกรรมู เช่�น ค้าว�าใบกาก�บ หมูายถึ งจำานวนเง�นเพ�ยงอย�างเด้�ยว หร,อ จำานวนเง�นรวมูภาษ�และค้�าขนส�ง ค้าต่อบป็7ญ่หาเหล�าน�-หาได้ จำาก พจำนาน4กรมูข อมู�ล
3
พจนานกรมข้�อม�ล สาเหตุท��ตุ�องม�พจนานกรมข้�อม�ลม�ดั�งน�� (ตุ$อ)
เพ��อท&าเอกสารบอกคณล�กษณะข้องระบบ ค้4ณล�กษณะของระบบป็ระกอบด้ วยล�กษณะการทำางานของส�วน
ต่�างๆในระบบ เมู,�อต่ องการทำราบขบวนการ แหล�งข อมู�ล หร,อ แมู แต่�เหต่4การณ8ทำ��ทำาให ขบวนการป็ฏิ�บ�ต่�การและการป็ฏิ�บ�ต่�บ�อยค้ร�-งเพ�ยงใด้ การบ�นทำ กค้4ณล�กษณะของระบบทำาให เก�ด้ค้วามูเข าในระบบมูากย��งข -น และผั� เก��ยวข องก�บระบบจำะมู�ข อมู�ลพ,-นฐานของระบบอย��ในมู,อ
เพ��อประเม)นและค�นหาส)�งท��ควรปร�บปรงในระบบ การใช่ พจำนาน4กรมูข อมู�ลมูาเป็�นต่�วกาหนด้การเพ��มูค้4ณล�กษณะ
ใหมู�ให ระบบหร,อการป็ร�บป็ร4งระบบเด้�มู
4
พจนานกรมข้�อม�ล สาเหตุท��ตุ�องม�พจนานกรมข้�อม�ลม�ดั�งน��
เพ��อค�นหาข้�อบกพร$องและส)�งท��ข้าดัหายจากระบบ น�กว�เค้ราะห8นาพจำนาน4กรมูมูาใช่ หาทำ��ผั�ด้ในระบบ เช่�น หาค้วามูข�ด้
แย งในเส นการไหลข อมู�ล ขบวนการทำ��ไมู�เค้ยร�บข อมู�ลเข าหร,อไมู�ผัล�ต่ข อมู�ลออก แหล�งข อมู�ลข อมู�ลทำ��ไมู�เค้ยถึ�กใช่ หร,อป็ร�บป็ร4ง แสด้งถึ งระบบทำ��ไมู�สมูบ�รณ8ต่ องทำาการแก ไขระบบ เป็�นต่ น
5
ส$วนประกอบข้อง พจนานกรมข้�อม�ล ส$วนประกอบข้องพจนานกรมข้�อม�ล ม� 2 ส$วนใหญ่$ ๆ ค�อ
ข้�อม�ลย$อย (Data Element) เป็�นส�วนป็ระกอบพ,-นฐาน ทำ��ไมู�สามูารถึแบ�งแยกให เล2กลงไป็ได้ บางค้ร�-งเร�ยกว�าเขต่ข อมู�ล (Field ) ข อมู�ลย�อยต่ องรวมูเป็�นกล4�มูจำ งเก�ด้ค้วามูหมูาย เฉพาะต่�วมู�นเองไมู�มู�ค้วามูหมูายต่�อผั� ใช่ ระบบ
โครงสร�างข้�อม�ล (Data Structure) ค้,อ กล4�มูข อมู�ลย�อยทำ��มู�ค้วามูส�มูพ�นธิ8ก�น และการรวมูก�นกาหนด้ล�กษณะของระบบ เช่�น โค้รงสร างข อมู�ลของใบกาก�บ ป็ระกอบด้ วย ว�นทำ��ออกใบกาก�บ ผั� ขาย ทำ��อย��ผั� ขาย และรายการส�นค้ า
6
ภาพแสดังโครงสร�างข้�อม�ล
โครงสร�างข้�อม�ล
ภาพแสด้งโค้รงสร างข อมู�ล
ใบก&าก�บ
ข้�อม�ลย$อย ว/ดั/ ป ชื่��อล�กค�า ท��อย�$ ราคา
7
ส)�งท��ตุ�องก&าหนดัในข้�อม�ลย$อย ชื่��อข้�อม�ล (Data Name)
ช่,�อข อมู�ลใช่ แยกแยะข อมู�ลออกจำากก�นและก�น น�กว�เค้ราะห8ต่ องกาหนด้ช่,�อทำ��มู�ค้วามูหมูายและใช่ ช่,�อน�-นต่ลอด้การพ�ฒนาระบบ ด้�งน�-นการกาหนด้ช่,�อต่ องใช่ ค้วามูระมู�ด้ระว�ง เช่�น รห�สส�นค้ า ด้�กว�ารห�ส
รายละเอ�ยดัข้�อม�ล (Data Description) รายละเอ�ยด้ข อมู�ลอธิ�บายการทำางานอย�างส�-น ๆ ว�า
ข อมู�ลย�อย แทำนส��งใด้ในระบบ เช่�น ว�นทำ��_ ใบกาก�บ แสด้งว�นทำ��ออกเอกสาร การเข�ยนค้าอธิ�บายค้วรเข�ยน
บนพ,-นฐานทำ��ว�าผั� อ�านไมู�ทำราบอะไรเลยเก��ยวก�บระบบ
8
ส)�งท��ตุ�องก&าหนดัในข้�อม�ลย$อย(ตุ$อ)
เอเล�ยน (Aliens) บ�อยค้ร�-งทำ��ข อมู�ลเด้�ยวก�นถึ�กเร�ยกช่,�อต่�างก�น ข -นอย��ก�บผั� ใช่
ข อมู�ล ช่,�อทำ��เพ��มูข -นเป็�นช่,�อแป็ลกป็ลอมูจำ งเร�ยกว�าเอเล��ยน เช่�น ใบกาก�บ (INVOICE) บางค้ร�-งเร�ยกว�า ใบเสร2จำ
(STATEMENT) บ�ล (BILL) หร,อ เอกสารราค้า (PRICE DOWMENT)
แต่�ข อมู�ลทำ��ผั�านการป็ระมูวลผัลและมู�ช่,�อใหมู� ไมู�ถึ,อช่,�อใหมู�เป็�น เอเล�ยน หร,อ มู�การผั�านขบวนการทำ��มู�การเพ��มูค้�า เช่�น ใบกาก�บ
เพ��มูค้�าขนส�ง เป็�นต่ น พจำนาน4กรมูข อมู�ลทำ��ด้�ต่ องมู�ช่,�อของเอเล��ยนทำ�-งหมูด้
9
ส)�งท��ตุ�องก&าหนดัในข้�อม�ลย$อย(ตุ$อ)
ข้นาดั หร�อ ความยาวข้�อม�ล (Length) ขนาด้ ค้,อ การกาหนด้ขนาด้ของเน,-อทำ��ทำ��ใช่ เก2บข อมู�ล แบบ ต่�วเลข ต่�วอ�กษร หร,อ อ�กขระ ในส�วนของการบ�นทำ กโด้ยไมู�
สนใจำว�ธิ�บ�นทำ ก เช่�น ช่,�อของล�กค้ ามู�ค้วามูยาว 30 ต่�ว อ�กษร การว�เค้ราะห8ระบบจำาเป็�นต่ องทำราบขนาด้ข อมู�ล เพ,�อ
ป็ระโยช่น8ในการพ�ฒนาระบบ เช่�น ช่,�อมู�ค้วามูยาว 30 ต่�ว อ�กษร เมู,�อออกรายงานสามูารถึกาหนด้ร�ป็แบบรายงานได้
ในพจำนาน4กรมูข อมู�ลจำะ แสด้งขนาด้ของข อมู�ลย�อยทำ4กต่�ว
10
ส)�งท��ตุ�องก&าหนดัในข้�อม�ลย$อย(ตุ$อ)
ค$าข้องข้�อม�ล (Data Value) ค้�าของข อมู�ลในบางค้ร�-งอน4ญ่าต่�ให กาหนด้ไว ก�อน เช่�น ใช่ ต่�ว
อ�กษร 1 ต่�ว แสด้งถึ งแผันกต่�าง ๆ ในองค้8กร ส�วนต่�วเลข อ,�นๆมูาเต่�มูในภายหล�ง หากมู�การกาหนด้ค้�าของข อมู�ลใน
ต่าราง ต่ารางด้�งกล�าวต่ องแสด้งใน พจำนาน4กรมูข อมู�ล หากข อมู�ลถึ�กกาหนด้ค้�าในล�กษณะของช่�วงข อมู�ลหร,อมู�การจำาก�ด้
ค้�า (Limit Value) เช่�น เลขป็ระจำาต่�วพน�กงานมู�เลข 6 ต่�ว ข อกาหนด้ด้�งกล�าวต่ องระบ4ใน พจำนาน4กรมูข อมู�ล เพ,�อ
ป็ระโยช่น8ในการออกแบบระบบและค้วบค้4มูภายหล�ง
11
ส)�งตุ�องก&าหนดัใน โครงสร�างข้�อม�ล ส)�งตุ�องก&าหนดัใน โครงสร�างข้�อม�ล
โค้รงสร างข อมู�ลทำ��ถึ�กสร างข -นโด้ยการนาข อมู�ล ย�อยหลาย ๆ ต่�ว ทำ��มู�ค้วามูส�มูพ�นธิ8มูารวมูเข าด้ วยก�น
หร,อเป็�นการรวมูระหว�างโค้รงสร าง การรวมูก�นทำาให เก�ด้ค้วามูส�มูพ�นธิ8 4 แบบ ค้,อ
แบบเร�ยงลาด้�บ (Sequence Relationship) แบบทำางเล,อก (Selection Relationship) แบบวนซึ่-า (Iteration Relationship) แบบออพช่�นอล (Optional Relationship)
12
ความส�มพ�นธ์0แบบล&าดั�บ (Sequence Relationship)
โค้รงสร างข อมู�ลทำ��มู�ค้วามูส�มูพ�นธิ8แบบเร�ยงลาด้�บ ป็ระกอบด้ วยส�วนอ�นเป็�นข อมู�ลย�อยหลาย ๆ ต่�ว โด้ย
ไมู�มู�การยกเว นในโค้รงสร างมู�ล ค้วามูส�มูพ�นธิ8แบบเร�ยงลาด้�บอาจำรวมูโค้รงสร าง
ข อมู�ลอ,�นซึ่ อนอย��ด้ วย เช่�น โค้รงสร างข อมู�ลของ น�กศึ กษา มู� รห�ส ช่,�อ ทำ��อย��แต่�ช่,�อน�กศึ กษาก2เป็�น
โค้รงสร างข อมู�ลอ�กช่�-นหน �งเช่�นก�น
13
ความส�มพ�นธ์0แบบทางเล�อก (Selection Relationship)
ในบางค้ร�-งโค้รงสร างข อมู�ลอาจำมู�ทำางเล,อก โด้ยมู�การเล,อกข อมู�ลใด้ข อมู�ลหน �ง ด้�งน�-นต่ องมู�ทำางเล,อกอย�างน อย 2 ทำาง เช่�น ในการลงทำะเบ�ยนบางมูหาว�ทำยาล�ยอน4ญ่าต่�ให ใช่ รห�สน�กศึ กษา หร,อหมูายเลขบ�ต่รป็ระช่าช่น โค้รงสร างข อมู�ลจำ งมู�ล�กษณะด้�งน�-
ข อมู�ลน�กศึ กษา ช่,�อ ทำ��อย�� ใช่ ส��งต่�อไป็น�-อย�างใด้อย�างหน �ง
รห�สน�กศึ กษา หมูายเลขบ�ต่รป็ระช่าช่น
14
ความส�มพ�นธ์0แบบทางเล�อก (Selection Relationship)
ตุ�วอย$าง ทำางเล,อกด้ านโค้รงสร างข อมู�ลช่,�อบ�ด้า มูารด้า ช่,�อผั� อ4ป็การะ
ทำ��อย��ถึาวร ทำ��อย��ช่� �วค้ราว ตุ�วอย$าง ทำางเล,อกด้ านค้�าของข อมู�ล
ทำ��พ�ก : ในมูหาว�ทำยาล�ย หร,อ นอกมูหาว�ทำยาล�ย Class : freshman, sophomore,
junior, senior Status : graduate, undergraduate สถึานะ : ป็ร�ญ่ญ่าต่ร� หร,อ บ�ณฑิ�ต่ศึ กษา
15
ความส�มพ�นธ์0แบบวนซ้ำ&�า (Iteration Relationship)
ความส�มพ�นธ์0แบบวนซ้ำ&�า (Iteration Relationship) หมูายถึ งการมู�กล4�มูของข อมู�ลย�อยรวมูก�นเป็�นโค้รงสร าง
โค้รงสร างข อมู�ลด้�งกล�าวสามูารถึเก�ด้ซึ่-า ๆ ก�นได้ ต่ามูทำ��น�ก ว�เค้ราะห8กาหนด้ (อาจำเป็�นศึ�นย8หร,อมูากกว�า)
การกาหนด้ค้วรมู�ค้�าต่�าส4ด้และส�งส4ด้ เช่�น การลงทำะเบ�ยน น�กศึ กษาสามูารถึลงได้ 1 ถึ ง 6 ว�ช่า ส�วนจำะเป็�นว�ช่าอะไรและ
จำานวนเทำ�าไรน�-น ข -นอย��ก�บน�กศึ กษา ร�ป็ร�างของโค้รงสร างข อมู�ลมู�ล�กษณะด้�งน�-
16
ความส�มพ�นธ์0แบบออพชื่�นนอล (Optional Relationship)
ข้�อม�ลย$อยบางตุ�วอาจเป2น ออพชื่�นนอล ค�อม�หร�อไม$ม�ใน โครงสร�างข้�อม�ลก�ไดั� เชื่$น การเก�บค$าธ์รรมเน�ยม ท��ม�ท��ง
ค$าธ์รรมเน�ยมลงทะเบ�ยนชื่�า ค$าธ์รรมเน�ยมใชื่�ห�องปฏิ)บ�ตุ) การ ค$าธ์รรมเน�ยมร�กษาพยาบาล ค$าธ์รรมเน�ยมเหล$าน��ใน
โครงสร�างอาจเป2นค$าธ์รรมเน�ยมเฉย ๆ ม�อ�กหลายกรณ�ท�� ข้�อม�ลย$อยเป2น ออพชื่�นนอล หมายเลข้โทรศั�พท0 ชื่��อกลาง
ชื่��อผู้��อปการะ ชื่��อสาข้าว)ชื่าเอก ชื่��อสาข้าว)ชื่าโท หร�อ ชื่��ออาจารย0ท��ปร8กษา
17
เคร��องหมายท��ใชื่�ในพจนานกรมข้�อม�ล เพ,�อลด้จำานวนค้าบรรยายทำ��มู�ระหว�างข อมู�ลย�อย และแสด้งค้วามู
ส�มูพ�นธิ8ของโค้รงสร างให เห2นเด้�นช่�ด้ น�กว�เค้ราะห8จำ งใช่ ส�ญ่ล�กษณ8ต่�อไป็น�-ในพจำนาน4กรมูข อมู�ล
ส�ญ่ล�กษณ0 ความหมาย= ป็ระกอบด้ วย หร,อ เทำ�าก�บ+ และ{ } มู�การซึ่-าของส�วนย�อย
ข อมู�ล[ | ] เล,อกส�วนย�อยของข อมู�ลต่�วใด้ต่�วหน �ง( ) ออพช่�นนอล ค้,อ มู�หร,อไมู�มู�ก2ได้ * หมูายเหต่4
18
เคร��องหมายท��ใชื่�ในพจนานกรมข้�อม�ล ตุ�วอย$าง
ใบเสร2จำ = ยอด้จำ�าย *อาจำเร�ยกว�าบ�ล* ใบส��งซึ่,-อ = [ เลขทำ��ส� �งช่,-อ | เลขทำ��อน4มู�ต่�ซึ่,-อ] +ว�นทำ��ส� �ง
ซึ่,-อ รายการ = หมูายเลขรายการ + รายละเอ�ยด้
รายการ+ ราค้าแต่�ละ รายการ ยอด้รวมู = {ราค้าแต่�ละรายการ}+ ค้�าขนส�ง (+ภาษ�
ซึ่,-อ)
19
เคร��องหมายท��ใชื่�ในพจนานกรมข้�อม�ล พจนานกรมข้�อม�ล เชื่��อมข้�อม�ลย$อยแตุ$ละตุ�วดั�วย
เคร��องหมาย + ข้ณะท��ตุ�วอย$างท�� 1 แสดังเอเล�ยน ตุ�วอย$างท�� 2 แสดังทางเล�อก ตุ�วอย$างท�� 3 เป2น
แบบเร�ยงล&าดั�บและตุ�วอย$างท�� 4 แสดังการซ้ำ&�าข้อง ส$วนย$อยข้องข้�อม�ล ข้ณะเดั�ยวก�นม�ออพชื่�นนอล
ภาษ�ม�ลค$าเพ)�ม
20
เคร��องหมายท��ใชื่�ในพจนานกรมข้�อม�ล เรคอร0ดัน�กศั8กษาม�รายละเอ�ยดัในพจนานกรมข้�อม�ลดั�งน��
ข อมู�ลน�กศึ กษา = ช่,�อ + ถึนน + เมู,อง + จำ�งหว�ด้ + รห�สไป็รษณ�ย8+ หมูายเลขโทำรศึ�พทำ8 + [รห�ส
น�กศึ กษา | หมูายเลข บ�ต่รป็ระช่าช่น]+ { รห�สว�ช่า + ช่,�อว�ช่า + หน�วยก�ต่ + ต่อนทำ�� +
เวลา + ว�นทำ�� + ผั� สอน}+ เทำอมู+ ป็=+ อาจำารย8ทำ��ป็ร กษา
ช่,�อ = ช่,�อแรก + (ช่,�อกลาง) + นามูสก4ล
21
การเข�ยนพจำนาน4กรมูข อมู�ลจำากผั�งการไหลข อมู�ล Data Structure Employee
Employee Timefile Master Timefile
Employee Record Record
5.Produce EmployeePaycheck
Employee
Employe e
Paycheck
22
การเข�ยนพจำนาน4กรมูข อมู�ลจำากผั�งการไหลข อมู�ล Employee = Employee Number +
Record Personal Information + Wage Information + Current Pay Information + Year-To-Date InformationTimefile = Employee Number + Employee Name + Hours WorkedEmployee = Employee Number + Employee Name +Paycheck Address + Current Pay Amounts + Year-To-Date Figures