การใช้ยาต้านไวรัส
TRANSCRIPT
การใช้�ยาต้�านไวร�สAntiretroviral drugs
โรงพยาบาลเกษมราษฏร�ศร�บ�ร�นทร�
สถานการณ์�การต้�ดเช้��อเอดส�ในประเทศไทย
• ต้��งแต้�เร��มม การต้�ดเช้��อ HIVในประเทศไทยจนถ#งป$ 2546
• ม ผู้&�ต้�ดเช้��อรวมก�นประมาณ์ 1 ล้�านคน• เส ยช้ ว�ต้ไปแล้�ว 450,000 ราย
• ประมาณ์การในป$ 2549
• ม ผู้&�ต้�ดเช้��อท �ม ช้ ว�ต้อย&� 500,000 ราย• เป)น AIDS แล้�ว 60,000 ราย
มาท�าความร� �จั�กเชื้��อ HIV ก�น
อาย*ของเช้��อ HIV
• HIV อย&�นอก cell 6 ช้��วโมงต้าย• อย&�ใน cell ได�เป)นว�น ถ#ง 2 ส�ปดาห์�จ#งต้าย• อย&�ในresting memory CD4 cell ได�ถ#ง
70 ป$
เช้��อHIVม ในส��งใดบ้�าง
• เล้�อด• น/�าอส*จ�• น/�าในช้�องคล้อด• น/�าไขส�นห์ล้�ง
โรคเอดส�ต้�ดต้�อได�อย�างไร• ทางเพศส�มพ�นธ์�• ทางเข2มฉี ดยา
ร�วมก�น• ทางการร�บ้เล้�อด
แล้ะส�วนประกอบ้• จากแม�ส&�ล้&ก• จากอ*บ้�ต้�เห์ต้*
ระยะต้�างๆของผู้&�ต้�ดเช้��อHIV
• 1 การต้�ดเช้��อคร��งแรก ( primary HIV infection )
• 2 ระยะปราศจากอาการ( Asymtomatic stage )
• 3 ระยะม อาการ (Symtomatic HIVinfection)
• 4 ระยะเอดส�เต้2มข��น ( AIDS )
การว�น�จฉี�ยการต้�ดเช้��อHIV ท �ไม�ม อาการ
• ต้�องท/า 2 ว�ธ์ ท �แต้กต้�างก�นแล้�วได�ผู้ล้บ้วกท��ง 2 ว�ธ์
• เจาะเล้�อด 2 คร��ง ป5องก�นการต้�ดสล้ากผู้�ด • คนไทยเฉีล้ �ยเป)น AIDS ใน 7 ป$ห์ล้�งร�บ้เช้��อ
คร��งแรก• CD4 จะล้ดล้ง 50 -70 / ป$• ถ�าม โรคต้�ดเช้��อบ้�อยอาจล้ดล้งถ#ง 100 / ป$
ข�อควรปฏิ�บ้�ต้�เม��อต้�ดเช้��อเอดส�• ไม�ร�บ้เช้��อให์ม�เข�ามาอ ก• ไม�แพร�เช้��อให์�ผู้&�อ��น ควรเป7ดเผู้ยต้�อค&�สมรส• ค*มก/าเน�ดโดยใช้�ถ*งยางอนาม�ย• พ�กผู้�อนให์�เพ ยงพอ• ร�บ้ประทานอาห์ารท �สะอาด เพ ยงพอแล้ะครบ้ 5 ห์ม&�• ออกก/าล้�งกายเป)นประจ/า• ท/าจ�ต้ใจให์�ร�าเร�งแจ�มใส แล้ะส*ขสงบ้• งดเห์ล้�า เบ้ ยร� บ้*ห์ร � ส��งเสพต้�ด แล้ะอบ้ายม*ขท*กช้น�ด• ปร#กษาแพทย�เพ��อพ�จารณ์าการใช้�ยาต้�านไวร�ส
การต้��งครรภ์�ก�บ้การต้�ดเช้��อเอดส�• เช้��อHIVม ผู้ล้ต้�อทารก ท/าให์�แท�ง เต้�บ้โต้ช้�า คล้อด
ก�อนก/าห์นดแล้ะเส ยช้ ว�ต้ในครรภ์� มากกว�าคนปกต้� • การต้�ดเช้��อเอดส�จากมารดาส&�ทารก ประมาณ์ 25
%
1/3 ต้�ดเช้��อก�อนคล้อด ท �อาย*ครรภ์� 25 ส�ปดาห์�ข#�นไป
2/3 ต้�ดเช้��อขณ์ะคล้อด แล้ะห์ล้�งคล้อด ถ�าทารกก�นนมแม�จะต้�ดเช้��อเพ��มข#�นอ ก 14 %
การป5องก�นการต้�ดเช้��อจากมารดาส&�ทารก
• ให้� AZTตั้��งแตั้%อาย�ครรภ์� 25 สั�ปดาห้� ลดการตั้�ดเชื้��อในล�กเห้ล�อ 8 %
• ให้� NVPคร��งเด�ยวตั้อนเจั*บท�องคลอด ลดการตั้�ดเชื้��อในล�กเห้ล�อ 2 %
• มารดาท�+ได�ร�บยาตั้�านไวร�สัชื้�+วคราวม�โอกาสัเก�ดการด��อยาตั้�านไวร�สั
ในอนาคตั้มากขึ้.�น (10 – 60 %)
ควรเร��มยาต้�านไวร�สเม��อใด• 1 ระยะเป)นเอดส�เต้2มข��น (AIDS)
ไม�ต้�องด& CD4• 2 ระยะม อาการ ( symtomatic HIV infection )
ต้�องม CD4 น�อยกว�า 250• 3 ระยะไม�ม อาการ (Asymtomatic HIV
infection)
ต้�องม CD4 น�อยกว�า 200
ข�อด ข�อเส ยของการไม�ให์�ยาต้�านไวร�ส
ข�อด
• ห์ล้ กเล้ �ยงผู้ล้ข�างเค ยงของยา
• ห์ล้ กเล้ �ยงการเก�ดเช้��อด��อยา
• ไม�ต้�องเส ยเวล้าในการทานยา
• สงวนร�กษาช้น�ดของยาท �จะใช้�ได�ในอนาคต้
ข�อเส ย
• ม โอกาสท �ภ์&ม�ค*�มก�นจะล้ดล้งถาวร
• ม โอกาสท �จะเก�ดเป)นเอดส�เต้2มข��น
• เพ��มความเส �ยงในการแพร�เช้��อ
ยาตั้�านไวร�สัท�+ม�ใชื้�ในป/จัจั�บ�น
GPOvir
NRTI
NNRTI
PI
ห้ล�กการเล�อกใชื้�สั�ตั้รยาตั้�านไวร�สั
• ใชื้�ยาอย%างน�อย 3 ชื้น�ด เพ�+อประสั�ทธิ�ภ์าพขึ้องยาในการตั้%อตั้�านไวร�สั
• ใชื้�ยาจัากตั้%างกล�%มก�น เพ�+อไม%ให้�เชื้��อด��อยาได�ง%าย• ให้�ม�ยาเห้ล�อไว� 1 กล�%มไว�ใชื้�แทนเม�+อเชื้��อด��อยา ห้ร�อม�ผลขึ้�างเค�ยงจันตั้�องเปล�+ยนสั�ตั้รยา
ข�อควรทราบ้เก �ยวก�บ้ยาต้�านไวร�ส• ทานก �เม2ด ก �เวล้า• ขนาดของเม2ดยา• การเก2บ้ร�กษาพ�เศษ RTV เก2บ้ในอ*ณ์ห์ภ์&ม� 5 องศา• ผู้ล้ข�างเค ยงของยา• ปฏิ�ก�ร�ยาระห์ว�างก�นของยา• ข�อจ/าก�ดเก �ยวก�บ้อาห์าร PI ทานพร�อมอาห์าร EFV DDI ทานต้อนท�องว�าง ยาต้�วอ��นๆทานให์�ต้รงเวล้า ไม�เก �ยวก�บ้ม��ออาห์าร
ข�อท �ต้�องปฏิ�บ้�ต้�เม��อร�บ้ยาต้�านไวร�ส
• ห์�ามขาดยา• ก�นต้รงเวล้า ถ&กว�ธ์ • มาต้ามน�ด• ม อาการผู้�ดปกต้�ให์�แจ�งแพทย�ท*กคร��ง
อาการแสดงเม��อยาต้�านไวร�สได�ผู้ล้ด • อยากอาห์ารเพ��มข#�น• น/�าห์น�กเพ��มข#�น ม เร �ยวแรงเป)นปกต้�• ต้*�มค�นต้ามต้�วห์ายไป ผู้�วห์น�งแล้ะเส�นผู้มกล้�บ้
เป)นปกต้�• เช้��อราในปากไม�กล้�บ้เป)นอ ก• ไม�ต้�ดเช้��อฉีวยโอกาสอ��นๆ• ต้รวจเล้�อดพบ้ระด�บ้ภ์&ม�ค*�มก�นส&งข#�น• ต้รวจพบ้ไวร�สในกระแสเล้�อดล้ดล้ง
ผู้ล้ข�างเค ยงของยาต้�านไวร�ส• ผู้��นแพ�ยา NVP EFV• ต้�บ้อ�กเสบ้(ต้�ว ต้าเห์ล้�อง คล้��นไส�อาเจ ยน ) NVP EFV• ปล้ายประสาทอ�กเสบ้ (ช้า ปวดต้ามปล้ายม�อปล้ายเท�า) D4T
DDI• เล้�อดเป)นกรด(คล้��นไส�อาเจ ยน เห์น��อยง�ายห์ายใจห์อบ้ )
D4T• ไขม�นย�ายท �อย&� NRTI (D4T) PI ( IDV RTV)• กดการท/างานของไขกระด&ก ( เม2ดเล้�อดขาวต้/�า ซี ด ) AZT• เว ยนศร ษะ ฝั<นร�าย EFV• เก�ดความพ�การในทารกแรกเก�ด EFV
การด��อยาต้�านไวร�ส
การต้�ดเช้��อด��อยาต้��งแต้�แรก
กล้ไกการด��อยา• เช้��อไวร�สเก�ดการกล้ายพ�นธ์*�ได� 1ต้�อ10,000 คร��งของการล้อก
แบ้บ้DNA• ก�อนร�บ้ยาต้�านไวร�สเช้��อไวร�สเก�ดการล้อกแบ้บ้ DNA ประมาณ์ 1 ห์ม��นล้�านคร��งต้�อว�น ม โอกาสเก�ดเช้��อด��อยาได� 1 ล้�านต้�วต้�อว�น• เช้��อม โอกาสด��อยาน�อยล้งมากเม��อใช้�ยาห์ล้ายช้น�ดร�วมก�น• เม��อจ/านวนเช้��อไวร�สม น�อยล้งโอกาสเก�ดการกล้ายพ�นธ์*�ก2ล้ดล้งไป• ยาแต้�ล้ะกล้*�ม แต้�ล้ะช้น�ด ม โอกาสเก�ดเช้��อด��อยาไม�เท�าก�น• เม��อเช้��อด��อต้�อยากล้*�ม NRTI แล้ะNNRTI ม�กจะด��อไปท��งกล้*�ม แม�แต้�
ยาท �ย�งไม�เคยได�ร�บ้แต้�อย&�ในกล้*�มเด ยวก�น ( cross resistance )• เม��อเช้��อด��อยากล้*�ม PI ม�กจะด��อเฉีพาะยาบ้างต้�วท �ได�ร�บ้อย&�ในระยะแรก ไม�ด��อท��งกล้*�ม
อาการท �บ้�งบ้อกว�าอาจเก�ดการด��อยา
• เก�ดโรคต้�ดเช้��อฉีวยโอกาสข#�นมาให์ม� ห์ล้�งได�ร�บ้ยาต้�านไวร�สมานาน
• ค�า CD4 ล้ดล้ง 30% จากค�าท �เคยส&งส*ด ต้�ดต้�อก�น 2 คร��ง
• ต้รวจปร�มาณ์เช้��อไวร�สในเล้�อดท �เคยต้รวจไม�พบ้ กล้�บ้ต้รวจพบ้เพ��มข#�น
• ต้รวจห์าการด��อยาพบ้การกล้ายพ�นธ์*�ในต้/าแห์น�งท �ก�อให์�เก�ดการด��อยา
ต้�วอย�างรายงานการด��อยา
การใช้�ยาต้�านไวร�สอย�างสม/�าเสมอเพ��อไม�ให์�เช้��อด��อยาAdherence
• ยาท �ใช้�ม ความสะดวกในการร�บ้ประทาน• ม ความเข�าใจความส/าค�ญของการใช้�ยาอย�าง
สม/�าเสมอ• การช้�วยเห์ล้�อแล้ะเป)นก/าล้�งใจจากคนรอบ้ข�าง• ความเช้��อม��นศร�ทธ์าในประส�ทธ์�ภ์าพของยา• การท �สามารถร�บ้ประทานยาได�โดยเป7ดเผู้ย• การมาต้รงต้ามน�ด• ความร*นแรงของการเจ2บ้ป>วย