คู่มือการสวมใส่และถอดชุดป้องกันตน...

คมอการสวมใสและถอดชดปองกนตน

(Donning and Removing Personal Protective Equipment)

ส�าหรบผปฏบตงานปองกนและควบคมโรคของกระทรวงสาธารณสข

ISBN 978-974-297-964-5

ทปรกษา

นพ. มล. สมชาย จกรพนธ อธบดกรมควบคมโรค

นพ. สมชย นจพานช รองอธบดกรมควบคมโรค

นพ. ศภมตร ชณหสทธวฒน ผทรงคณวฒ กรมควบคมโรค

สพ.ญ. ดารกา กงเนตร ผอ�านวยการส�านกโรคตดตออบตใหม

พญ. วรยา เหลองออน ส�านกโรคตดตออบตใหม

ผเรยบเรยง

พลตร หมอมเจาเฉลมศก ยคล ผช�านาญการกองทพบก/ทปรกษากรมวทยาศาสตรทหารบก

นางพาหรตน คงเมอง ทยสวรรณ ส�านกโรคตดตออบตใหม

ดร.พรทพย จอมพก ส�านกโรคตดตออบตใหม

นางนวพร ดมาก ส�านกโรคตดตออบตใหม

นางสาวลออรตน เวชกล ส�านกโรคตดตออบตใหม

นางสาวสรกาญจน ถมยาศรกล ส�านกโรคตดตออบตใหม

นางสาวนพรตน วหารทอง ส�านกโรคตดตออบตใหม

นายวทยา หลายชไทย ส�านกโรคตดตออบตใหม

ดร.สวกา แสงธาราทพย ศนยปฏบตการเตรยมพรอมตอบโตภาวะฉกเฉน

ดานการแพทยและสาธารณสข กรมควบคมโรค

นางนภา นอยเลศ ศนยปฏบตการเตรยมพรอมตอบโตภาวะฉกเฉน

ดานการแพทยและสาธารณสข กรมควบคมโรค

พมพครงท 1 กนยายน2552

จ�านวน 1,500เลม

พมพท โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

ค�าน�า

ในการปฏบตงานสอบสวน ปองกน และควบคมโรคตดตอ โดยเฉพาะโรคตดตอรายแรงและกลม

โรคตดตออบตใหมทไมทราบแนชดวามอบตการณของโรคอยางไร มการตดตอกนไดอยางไร และมอนตราย

มากนอยเพยงใด ซงอาจเปนไดวาเปนการกอการรายดวยอาวธชวภาพ ผปฏบตงานดานการรกษาพยาบาล

สอบสวน ปองกน และควบคมโรคมความเสยงสงตอการไดรบอนตรายจากเชอโรคทมอยในสงแวดลอมของ

พนทปฏบตงาน ดงนน ถาไมปองกนตนเองหรอปองกนไมดพอแลวอาจตดเชอจากการสมผสสงแวดลอม

ผปวยหรอผประสบเหต และ/หรอสดหายใจเอาเชอโรคทฟงกระจายอยในอากาศ เพราะเชอโรคเหลานนอกจาก

จะไมสามารถรบทราบไดดวยประสาทสมผสทง 5 แลว บางชนดอาจมชวตคงทนอยในอากาศและสงแวดลอม

เปนเวลานานหลายนาท (เชน เชอไวรสไขหวด) หลายชวโมง หลายวน หลายสปดาห (เชน เชอวณโรค) หรอ

หลายป (เชน เชอแอนแทรกซ) ในสภาวะแวดลอมทเหมาะสม

บคลากรทางการแพทยจงมความจ�าเปนจะตอง

1) มและใชอปกรณปองกนตนทเหมาะสม เชน หนากากปองกน เสอผาปองกน ถงมอปองกน

และรองเทาปองกน เปนตน เพอใหตนเองปลอดภยจากเชอโรคขณะปฏบตงาน เพราะอปกรณเหลานจะชวย

ปองกนไมใหตดเชอและเกดการเจบปวยขนในภายหลง อกทงยงชวยปองกนไมใหเชอโรคแพรกระจายไปยง

บคคลอน

2) รจกวธเลอกใช ดแลรกษา และสวม - ถอดอปกรณปองกนตน เพราะแมวาอปกรณปองกนตน

จะดเพยงใด แตถาใชงานและดแลรกษาอยางไมถกตองผใชอาจจะตดโรคและปวยได

3) จดเตรยมอปกรณอนทใชในการปฏบตงานปองกนและควบคมโรค เชน อปกรณส�าหรบเกบ

ตวอยางสงตรวจ อปกรณส�าหรบบนทกรายละเอยดของสงสงตรวจ และถงขยะตดเชอ เปนตน

คมอนแบงเนอหาออกเปน 5 สวน ดงน

1) เกณฑการเลอก (บทท 1 และ 2)

2) การใชและการสวม - ถอดอปกรณปองกนตน (บทท 3 ถง 7)

3) การสงก�าลง การซอมบ�ารง และการดแลรกษาอปกรณปองกนตน (บทท 8)

4) การจดเตรยมวสดอปกรณทจ�าเปนส�าหรบการปฏบตงาน (บทท 9)

5) ภาคผนวก (บรษทจดจ�าหนาย และการเยบหนากากอนามยใชเอง)

คมอนมเนอหาทไดเรยบเรยงขนเพอใหผปฏบตงานของกระทรวงสาธารณสขใชโดยเฉพาะ จงได

กลาวถงและจดแบงอปกรณตามทหนวยงานของกระทรวงสาธารณสขมและใชงานอยในปจจบน ไมไดมงหมาย

จะจดท�าเปนคมอการใชอปกรณปองกนตนทงหมด คมอนมภาพประกอบจ�านวนมากเพอใหผใชรจกอปกรณ

ตาง ๆ โดยไมตองเหนของจรง และเขาใจขนตอนการปฏบตโดยงาย

ก

วสดหรออปกรณชนดใด รนใด แบบใด หรอชอทางการคา (ยหอ) ใดกด ทปรากฏในรปภาพ

หรอทกลาวถงในเนอความของหนงสอคมอน เปนเพยงการยกตวอยาง (illustrate) ประกอบค�าอธบายเพอให

เกดความเขาใจเทานน ไมไดหมายความวากระทรวงสาธารณสขและกรมควบคมโรคใหการรบรองอปกรณนน

(endorse) หรอก�าหนดวาเปนแบบหรอรนทหนวยจะตองจดหาไวใชงาน เพราะยงมอปกรณชนดเดยวกนของ

ผผลตรายอนทมคณภาพทดเทยมกนใหเลอกใช หนวยงานหรอเจาหนาทจดหา (procurement officer) จะตอง

ตดสนใจเลอกอปกรณโดยการพจารณาวามาตรฐานและขดความสามารถหรอประสทธผลของอปกรณนนตรงตาม

คณลกษณะเฉพาะ (specification) และเงอนไขการจดหาททางราชการก�าหนดไวหรอไม ประกอบกบพจารณา

วามราคาถกกวาของผผลตรายอนในคณภาพและมาตรฐานระดบเดยวกน เพอรกษาผลประโยชนของชาตและ

เพอความปลอดภยในชวตของเจาหนาทผใชงานอปกรณดงกลาว

คณะผจดท�า ขอกราบขอบพระคณพลตร หมอมเจาเฉลมศก ยคล ผช�านาญการกองทพบก ทปรกษา

กรมวทยาศาสตรทหารบก ทกรณาเรยบเรยงและตรวจแกตนฉบบ ขอขอบพระคณ คณอบลรตน นฤพนธจรกล

ส�านกระบาดวทยา ทชวยแนะน�าวธการสวมใสและถอดอปกรณปองกนตนตามหลกวชาการโรคตดเชอ

ขอขอบพระคณ นายแพทยปรชา ตนธนาธป ผอ�านวยการสถาบนบ�าราศนราดร ทกรณาอนญาตใหใชสถานทและ

อนเคราะหเจาหนาทในการถายภาพนง รวมทง แพทยหญงจรยา แสงสจจา พรอมทมงาน ไดแก คณสคนธศร

คลองอกขระ คณวราภรณ เทยนทอง คณออมอารย พทธาวนด คณนมนวล เหงหอม และคณนฐธร รจทพย

ส�าหรบค�าแนะน�า การอ�านวยความสะดวก การเปนแบบสาธตการสวมใสอปกรณปองกนตน และการถายภาพ

มา ณ ทน

หากผใดพบวาหนงสอคมอเลมนมขอผดพลาดหรอขอบกพรอง หรอมขอเสนอแนะประการใด

กรณาแจงไปท

ส�านกโรคตดตออบตใหม

อาคาร 8 ชนท 4 กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

ถนนตวานนท ต�าบลตลาดขวญ อ�าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000

เพอกรมควบคมโรคจะไดพจารณาแกไขปรบปรงใหมความถกตองสมบรณยงขนในการจดพมพ

ครงตอไป

คณะผจดท�า

กนยายน 2552

ข

สารบญ

บทท หนา

1 ภยคกคามทางชวภาพและประเภทของอปกรณปองกนตนทใชในงาน 1 - 14

ปองกนและควบคมโรคตดตอ

- ภยคกคามทางชวภาพทมตอเจาหนาททางการแพทยและสาธารณสข 1

- กลมจลชพทมศกยภาพใชเปนอาวธชวภาพได 1

- ความจ�าเปนทจะตองมและใชอปกรณปองกนตน 2

- ความหมายของอปกรณปองกนตน 2

- ประเภทของอปกรณปองกนตน 3

2 การเลอกอปกรณปองกนตนส�าหรบงานปองกนและควบคมโรคตดตอ 15 - 20

- หลกเกณฑการจดหาอปกรณ 15

- การเลอกใชอปกรณ 15

- การเลอกขนาดอปกรณ 16

- ระดบการปองกนและการเลอกใชอปกรณปองกนตนในระดบตาง ๆ 17

- การเลอกใชอปกรณปองกนตนตามกลมจลชพ 20

3 การใชผาคาดปดจมกปดปากและหนากากกรองอนภาค (“หนากากอนามย”) 21 - 24

- การเลอกใช 22

- ค�าแนะน�าการใช 23

- ขนตอนการสวม 24

- ขนตอนการถอด 24

4 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ซ บวก 25 - 34

- ขอพงปฏบตในการสวมและถอด 25

- อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ซ บวก 26

- ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ซ บวก 27

- ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ซ บวก 31

5 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ซ และ ซ ลบ 35 - 54


- อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ซ 37

- ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ซ 37

- อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ซ ลบ 42

- ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ซ ลบ 43

- ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ซ 48

- ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ซ ลบ 51

ค

สารบญ

บทท หนา

6 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ด 55 - 60


- อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ด 56

- ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ด 56

- ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ด 58

7 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนส�าหรบผทปฏบตงานในโรงพยาบาล 61 - 64

- อปกรณปองกนตนทจ�าเปน 61

- ขนตอนการสวม 62

- ขนตอนการถอด 63

8 การสงก�าลง การซอมบ�ารง และการดแลรกษาอปกรณปองกนตน 65 - 78

- การสงก�าลง 65

- การซอมบ�ารง 67

- ความรบผดชอบของหนวยใชในการดแลรกษาอปกรณปองกนตน 68

- การดแลรกษาอปกรณปองกนตนในระดบหนวยใช 69

9 การจดเตรยมอปกรณปองกนตนและวสดอปกรณทใชในงานปองกนและ 79 - 85

ควบคมโรคตดตอ

1. อปกรณทตองจดเตรยมไวส�าหรบการรกษา ปองกนและควบคมโรคตดตอทวไป 79

2. อปกรณทตองจดเตรยมเพมในกรณทตองเผชญโรคตดตอรายแรงหรอ 82

ไมทราบชนด และการกอการรายดวยอาวธชวภาพ

3. อปกรณเกบตวอยางจลชพสงตรวจทตองจดเตรยมไว 83

4. น�ายาฆาเชอและอปกรณทตองจดเตรยมไว 84

5. ถงใสขยะตดเชอและอปกรณอนทตองจดเตรยมไว 85

เอกสารอางอง 87

ภาคผนวก ก รายชอบรษทจ�าหนายอปกรณปองกนตนและอปกรณอน 89

ภาคผนวก ข การท�าผาคาดปดจมกปดปาก (“หนากากอนามย”) ใชเอง 91

ง

บทท 1

ภยคกคามทางชวภาพและประเภทของอปกรณปองกนตน

ทใชในงานปองกนและควบคมโรคตดตอ

ภยคกคามทางชวภาพทมตอเจาหนาททางการแพทยและสาธารณสข

จลชพกอโรค (เชอโรค) นอกจากจะเปนอนตรายทมอยตามธรรมชาตแลว ในบางครงยงเปนอนตราย

จากฝมอการกระท�าของมนษย ในรปของอาวธชวภาพ (Biological Weapon) หรออาวธเชอโรค ซงเปนการท�าให

เชอโรคแพรกระจายโดยมเจตนาจะท�ารายมนษย สตว และพช จลชพทใชเปนอาวธเรยกวาสารทใชในการสงคราม

ชวภาพ (Biological Warfare Agent) เปนจลชพทถกคดเลอกสายพนธหรอสายเชอ แลวน�าไปผานกระบวนการ

ผลตหลายขนตอน เพอใหสามารถกอโรคไดรวดเรว รนแรง มความเสถยรในการเกบรกษา แพรกระจายงาย

มความคงทนตอสภาพแวดลอมหลงการแพรกระจาย ปองกนและรกษายาก นอกจากสารทใชในการสงคราม

ชวภาพจะไดจากจลชพทมในธรรมชาตแลว ยงอาจใชจลชพทถกดดแปรสารพนธกรรม (Genetically Modified

Organism, GMO) ดวย ซงอาจไมมวคซนปองกนหรอไมมเซรมแกพษ และไมมยารกษา รวมทงตรวจจบ (detect)

และพสจนทราบ (identify) ไดยาก สงทนาเปนหวงมากในปจจบนคอสถานการณการกอการราย เพราะมกลม

กอการรายหลายกลมใหความสนใจและสามารถเพาะเลยงเชอโรคไดเอง อกทงปรากฏขาววามบางกลมเคยใชใน

การโจมตแลวแตโชคดทไมประสพผลส�าเรจ ดงนน การระบาดของโรคตดเชออบตซ�าและโรคตดเชออบตใหม

จงอาจเปนผลจากการกอการราย เจาหนาททางการแพทยและสาธารณสขซงเปนผเผชญเหตทปฏบตงานทง

ในสนามและ ณ สถานทตงทางการแพทยจงมความเสยงสง (high risk) ตอการสมผสและตดโรคเหลาน หากไม

ทราบวธการปองกนตนเองทถกตองแลวยอมเปนผทมความลอแหลมสง (highly vulnerable) ตอการเปน

ผสญเสย (casualty) จากเหตการณทเกด

กลมจลชพทมศกยภาพใชเปนอาวธชวภาพได

ศนยควบคมและปองกนโรค (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) ประเทศ

สหรฐอเมรกา จ�าแนกจลชพกอโรคทมศกยภาพใชเปนอาวธชวภาพไดเปน 3 กลม ดงน

กลม เอ คอ จลชพทแพรกระจายไดงาย และแพรจากคนหนงไปสอกคนได ผไดรบเชอมอตราการ

ปวยและการเสยชวตสง กอใหเกดผลกระทบดานสาธารณสขอยางรนแรง กอใหเกดความตนตระหนกอยาง

กวางขวาง และรฐบาลจะตองมมาตรการพเศษรองรบ เชน การจดหาวคซน การจดหายาตานจลชพ เปนตน จลชพ

ในกลมนไดแก เชอโรคไขทรพษหรอโรคฝดาษ (Variola major) เชอโรคแอนแทรกซหรอโรคกาล (Bacillus

anthracis) เชอกาฬโรค (Yersinia pestis) และเชอโรคทลารเมยหรอไขกระตาย (Francisella tularensis)

เปนตน

1

________บทท 1 ภยคกคามทางชวภาพและประเภทของอปกรณปองกนตนทใชในงานปองกนและควบคมโรคตดตอ________

กลม บ คอ จลชพทมความสามารถในการแพรกระจายระดบปานกลาง ผทไดรบเชอมอตรา

การปวยปานกลางและอตราการเสยชวตต�า แตจะตองเฝาระวงโรคอยางเขมงวด โดยอาศยการตรวจทางหอง

ปฏบตการ จลชพในกลมนไดแก เชอโรคไขคว (Coxiella burnetii) เชอโรคบรเซลโลซสหรอโรคแทงตดตอ

(Brucella species) เชออหวาตกโรค (Vibrio cholerae) เชอโรคอจจาระรวงเรอรง (Cryptosporidium

parvum) เปนตน

กลม ซ คอ จลชพโรคอบตใหมหรอจลชพทไดรบการปรบปรงสายพนธดวยวธการทางพนธ

วศวกรรมศาสตร สามารถแพรกระจายไดอยางกวางขวาง ท�าใหเกดการระบาดและการเสยชวตในอตราสง

จลชพในกลมนไดแก เชอโรคไขสมองอกเสบนปาห (Nipah Virus) เชอโรคกลมอาการไขเลอดออกทมอาการ

ทางไต (Hantavirus) เชอโรคไขเหลอง (Yellow Fever Virus) และโรคอบตใหมอนทจะเกดในอนาคต

ความจ�าเปนทจะตองมและใชอปกรณปองกนตน

ในการปองกนไมใหเชอโรคเขาสรางกายและท�าใหเกดอนตรายจากการตดเชอ ซงถาเปนโรคตดตอ

อาจท�าใหเกดการระบาดได จะตองใชการปองกนทางกายภาพควบคกบการปองกนทางการแพทย

การปองกนทางกายภาพ (physical protection) มงประสงคจะปองกนไมใหรางกายสมผส

กบเชอโรค หรออกนยหนงคอการปองกนชองทางทเชอโรคอาจเขาสรางกายและกอโรคได โดยการใชอปกรณ

ปองกนตนปกปองสวนตาง ๆ และระบบของรางกาย รวมกบการปฏบตตามมาตรการตาง ๆ เพอควบคมและ

ก�าจดเชอโรคหรอหลกเลยงการสมผสกบเชอโรค ทางทเชอโรคสามารถเขาสรางกาย (Portals of Entry) ซง

ผทปฏบตงานเสยงตอการตดเชอ จ�าเปนจะตองปกปองโดยใชอปกรณปองกนตน คอ ทางเดนลมหายใจ ผวหนง

นยนตา และทางเดนอาหาร

การปองกนทางการแพทย (medical protection) มงประสงคจะตอตานการเกดโรคในกรณทม

เชอโรคเขาสรางกาย มาตรการหลกคอการปลกภมคมกนโรคใหแกบคลากรทเปนกลมเสยงกอนจะปฏบตงานหรอ

เขาพนทมอนตรายจากโรคตดเชอ

การใชอปกรณปองกนตนเปนวธการหนงในหลายวธการปองกนอนตรายจากการท�างาน ซงโดยทวไป

จะยดหลกการปองกนและควบคมอนตรายทมอยในสงแวดลอมของพนทปฏบตงานกอน เมอไมสามารถท�าได

จงจะใชอปกรณปองกนตน เจาหนาทผปฏบตงานปองกนและควบคมโรคตดตอจะตองสวมอปกรณปองกนตนเพอ

ปองกนอนตรายทจะเกดในขณะปฏบตงาน การใชงานอาจสวมปกคลมรางกายบางสวนหรอทงหมด ขนอยกบ

ชนดของเชอโรคทเผชญและลกษณะของงานทตองท�า

ความหมายของอปกรณปองกนตน

ค�าวา “อปกรณปองกนตน” หรอ Personal Protective Equipment (PPE) (ชอพอง: Individual

Protective Equipment, IPE และ Personal Protective Devices, PPD) หมายถง “เครองแตงกายพเศษ

และอปกรณประกอบทบคคลสวมเพอปองกนตนเอง ไมใหรบเอาเชอโรคจากสภาพแวดลอมการท�างานเขาส

รางกาย”

2


ประเภทของอปกรณปองกนตน

คมอเลมนแบงอปกรณปองกนตน ตามสวนของรางกายทอปกรณใหการปองกน ออกเปน 5 ประเภท

ดงน อปกรณปองกนนยนตาและใบหนา อปกรณปองกนระบบหายใจ อปกรณปองกนรางกาย อปกรณปองกน

มอ และอปกรณปองกนเทา

1. อปกรณปองกนนยนตาและใบหนา (Eye and Face Protective Devices)

ภาพท 1 แวนตาปดขาง (ซาย)

และกระบงปองกนใบหนา (ขวา)

อปกรณประเภทนชวยปองกนสารคดหลงทมการฟงกระจายปรมาณมาก โดยเฉพาะในระยะ

ประชดจากการท�าหตถการ เชน การใสทอชวยหายใจ การเกบสงสงตรวจบรเวณล�าคอ เปนตน อปกรณปองกน

ใบหนาและดวงตาไดแก แวนตาปดขาง (ชอพอง: แวนครอบตา) (Goggles) ซงใหการปองกนเฉพาะนยนตา

และกระบงปองกนใบหนา (Face Shield) ซงใหการปองกนไดทงใบหนา การใชอปกรณปองกนนยนตาและ

ใบหนาจะใชรวมกบอปกรณปองกนทางเดนลมหายใจ เชน หนากากปองกนแบบครอบครงใบหนา หรอหนากาก

กรองอนภาคชนดใชแลวทง เปนตน

2. อปกรณปองกนระบบหายใจ (Respiratory System Protective Devices)

อปกรณประเภทนใชปองกนอวยวะของทางเดนลมหายใจ (respiratory tract) จากเชอโรคและ

สงทเปนพษทมในอากาศและ/หรอชวยใหบคคลสามารถปฏบตงานไดในทซงปรมาณออกซเจนในอากาศม

ไมเพยงพอตอการหายใจ (ต�ากวา 19%) อปกรณประเภทนแบงตามการท�างานไดเปน 2 แบบ คอ แบบท�าให

อากาศปราศจากสงทเปนอนตรายตอการหายใจ กบแบบจดสงอากาศหายใจ

ปองกนนยนตาและใบหนา

ปองกนมอ

ปองกนรางกาย

ปองกนระบบหายใจ ประเภทของ

อปกรณปองกนตน

ปองกนเทา

3


4

หมายเหต อปกรณในกรอบทมสคออปกรณทกระทรวงสาธารณสขมใชในปจจบน ซงมรายละเอยดการใชงาน

และการดแลรกษาในหนงสอคมอเลมน

2.1 อปกรณปองกนระบบหายใจแบบท�าใหอากาศปราศจากสงทเปนอนตรายตอการหายใจ

(Air-Purifying Respirator, APR) (ชอพอง: แบบท�าใหอากาศสะอาด) หมายถง อปกรณทกรองหรอก�าจด

เชอโรคและสารพษออกจากอากาศกอนทผสวมจะหายใจเขาไป ซงแบงตามกลไกในการกรองออกเปน 2 ชนด

คอ ชนดกรองอนภาคเทานน และชนดกรองอนภาคและดดซบกาซและไอในขณะเดยวกน (ขอควรระวง! อปกรณ

แบบนทกชนดไมสามารถใชงานไดในทซงมปรมาณออกซเจนในอากาศไมเพยงพอตอการหายใจ เนองจากผสวม

จ�าเปนตองใชอากาศทอยรอบตวในการหายใจ ถาใชในทดงกลาวจะท�าใหเสยชวตเพราะขาดอากาศหายใจ)

อปกรณปองกน

ระบบหายใจ

แบบท�าใหอากาศปราศจาก

สงทเปนอนตรายตอการหายใจแบบจดสงอากาศหายใจ

กรองอนภาคเทานนกรองอนภาคและดดซบกาซและไอ

สาย/ทอสงอากาศถงบรรจอากาศ

แบบอด

เครองชวยหายใจชนดมถงอากาศ

หนากากพรอมเครองกรองอากาศ

เครองกรองอากาศทจดสงอากาศให

แบบคลมศรษะแบบหนากากครอบเตมใบหนา

(ภาพท 9)

(ภาพท 2) (ภาพท 5) (ภาพท 10)

(ภาพท 8 และ 9-2) (ภาพท 9-3)

แบบครอบศรษะ

ผาคาดปดจมกปดปาก

หนากากกรองอนภาคใชแลวทง


5

ชนดกรองอนภาคเทานน (Particulate Filter) ท�าหนาทกรองอนภาคทแขวนลอยในอากาศ

(airborne particles หรอ aerosol) เชน ฝน ควน ละออง และเชอโรค ออกจากอากาศทผสวมสดหายใจเขา

ไมสามารถกรองกาซและไอของสารเคมทเปนอนตรายตอรางกายหรอปองกนกลนตาง ๆ ได

ชนดกรองอนภาคและดดซบกาซและไอในขณะเดยวกน (Gas-Particulate Filter หรอ

Combination Particulate and Gas and Vapour Filter) สามารถกรองไดทงอนภาค (รวมถงเชอโรค) และ

ดดซบ (adsorb) กาซ ไอ และกลนในขณะเดยวกน อปกรณชนดนใชวสดกรอง (ไสกรองกเรยก) (filter material)

2 ชนดประกอบกนเปนหนวยเดยว โดยมกระดาษกรองอยดานหนา ท�าหนาทกรองอนภาค และถานกมมนต

(activated carbon หรอ activated charcoal) อยถดไป ท�าหนาทดดซบกาซ ไอ และกลน วสดกรองบรรจอย

ภายในเครองกรองอากาศ (ตวกรองกเรยก) (filter) ทมรปรางโดยทวไปเปนแผน (filter pad) เปนตลบ (filter

cartridge) หรอเปนกระปอง (filter canister) สวนใหญสามารถประกอบเขากบตวหนากากและถอดออกได

(ขอ 2.1.3) (เวนหนากากทออกแบบส�าหรบการใชงานจ�านวนนอยครง ราคาคอนขางถก เมอหมดอายการใชงาน

ผผลตก�าหนดใหตองทงทงหนา ไมสามารถจะถอดแยกเครองกรองอากาศได)

อปกรณปองกนระบบหายใจแบบท�าใหอากาศปราศจากสงทเปนอนตรายตอการหายใจทใชกนทวไป

ในทางการแพทยในประเทศไทย ไดแก

ภาพท 2 ผาคาดปดจมกปดปาก (“หนากากอนามย”) ท�าดวยผา (ภาพแรก) ท�าดวยวสดสงเคราะห

เทยมผา (ภาพ 2) ท�าดวยวสดสงเคราะหเทยมผาแบบปากเปด (duck bill) (ภาพ 3) และชองวางทอาจ

ท�าใหอนภาคเชอโรคเขาสระบบทางเดนลมหายใจของผสวมได (ภาพ 4)

2.1.1 ผาคาดปดจมกปดปาก (ชอพอง: หนากากใชส�าหรบการผาตด หรอ Surgical Mask)

(ปจจบนนยมเรยกวา “หนากากอนามย”) (เปนอปกรณชนดกรองอนภาคเทานน) เดมใชสวมขณะผาตด เพอ

ปองกนเสมหะหรอน�าลายของแพทยและพยาบาลไมใหกระเดนเขาแผลผปวย และชวยปองกนไมใหละอองหรอ

ของเหลวซงเปนสารคดหลงของบคคลอนเขาปากและจมกผสวม ปจจบนใหผปวยดวยโรคตดเชอทางระบบ

หายใจสวมเพอปองกนไมใหเสมหะ น�ามก และน�าลายแพรกระจายไปสผอน โดยเฉพาะในขณะไอหรอจาม ถง

แมจะกรองอนภาคไดขนาดเลกสด 5 ไมครอน แตผาคาดปดจมกปดปาก ไมไดออกแบบส�าหรบปองกนทางเดน

ลมหายใจของผสวมจากการสดหายใจเอาอนภาคของเชอโรคเขาสปอด ถาจ�าเปนตองปองกนทางเดนลมหายใจ

จะตองเลอก สวมอปกรณปองกนทมประสทธผล (effective) ดกวาน (ขอ 2.1.2 - 2.1.4)

ผาคาดปดจมกปดปากมลกษณะเปนแผนแบน เดมท�าดวยผา ซงหลงการใชงานสามารถ

ซกใหสะอาดแลวน�ากลบมาใชใหมได ปจจบนท�าดวยวสดสงเคราะหเทยมผา (nonwoven polyethene and

microporous materials) ส�าหรบใชครงเดยวแลวทง (disposable) ไมตองท�าความสะอาด ผผลตบางรายอาจ


6

ตดแถบโลหะออนไวทขอบบนของแผนผา ส�าหรบบบใหแนบกบสนจมก (ดงจมก) เวลาสวม เพอใหสวมได

แนบสนทยงขน ผาคาดปดจมกปดปากมสายท�าดวยผาส�าหรบใชผกหรอมสายท�าดวยยาง (elastic) ส�าหรบใชรด

เหนอใบหและใตใบห หรออาจท�าเปนหวงส�าหรบคลองใบห (ear loop) แตละขาง เพอตรงใหแนบตดกบใบหนา

ผสวม

ขอดของผาคาดปดจมกปดปาก คอ มน�าหนกเบา สวมถอดงาย ราคาถก หาซอไดทวไป

ขอเสย คอ ไมสามารถกรองเชอโรคไดทกชนด สวมไดไมแนบสนท อากาศเลดลอดเขาทางชองวางบรเวณขอบได

(ภาพท 2)

ภาพท 3 หนากากกรองอนภาคใชแลวทง แบบธรรมดามแถบโลหะออน (ภาพแรก)

แบบปากเปด (ภาพ 2) และแบบมลนทางออก (ภาพ 3 และ 4)

2.1.2 หนากากกรองอนภาคใชแลวทง (Particulate Respirator หรอ Filtering

Facepiece) (หนากากกระดาษ หรอ ครอบจมกและปาก กเรยก) (เปนอปกรณชนดกรองอนภาคเทานน) ท�า

ดวยวสดสงเคราะหทอดเปนแผนแลวขนรปใหโปงเปนกระเปาะ เมอสวมแลวจะครอบแนบกบใบหนารอบบรเวณ

จมกและปาก โดยมทวางระหวางจมกและปากกบตวหนากาก ไมแนบตดใบหนาเหมอนผาคาดปดจมกปดปาก

(ขอ 2.1.1) ท�าใหหายใจไดสะดวกขน ใชสวมเพอปองกนไมใหสดหายใจเอาอนภาค ซงรวมถงจลชพบางชนด

เขาสปอด เพราะวสดทใชท�าหนากากท�าหนาทกรองอนภาคดวย และสามารถกรองอนภาคไดเลกถง 0.3 ไมครอน

(ขอควรระวง! ไวรสไขหวดมขนาดประมาณ 0.12 ไมครอน) อากาศทผสวมสดหายใจเขาจะไหลผานวสดน

เปนสวนใหญ

หนากากกรองอนภาคใชแลวทงมสายรด 2 เสนท�าดวยวสดยดหดได ส�าหรบคาดเหนอใบห

และใตใบหเพอตรงใหแนบแนนกบใบหนาผสวม และอาจมแถบโลหะออนทขอบบนของตวหนากาก ส�าหรบบบ

ใหแนบกบสนจมก (ดงจมก) เวลาสวม เพอใหสวมไดแนบสนทยงขน (ลดรอยรวบรเวณสนจมก) นอกจากนยงม

แบบมลนทางออก (exhalation valve) ซงจะยอมใหลมหายใจออกไหลออกสบรรยากาศภายนอกเมอผสวม

หายใจออก แตจะปดสนทในจงหวะหยดหายใจหรอเมอสดหายใจเขา ไมยอมใหอากาศภายนอกไหลเขาทางลนน

ดงนน อากาศทผ สวมหายใจเขาจงผานการกรองดวยวสดทใชท�าตวหนากากเสมอ แบบทมลนทางออก

เหมาะส�าหรบผทตองปฏบตงานตดตอกนเปนเวลานานหรอตองออกแรงมากขณะปฏบตงาน เนองจากสามารถ

หายใจไดสะดวกกวาแบบธรรมดา หนากากกรองอนภาคใชแลวทงแบบธรรมดาทไมมลนทางออกมแรงตาน

การหายใจมากกวา เนองจากทงลมหายใจเขาและลมหายใจออกจะตองไหลผานวสดกรองทใชท�าตวหนากาก

จงไมควรใหหญงตงครรภใช และหากใหผปวยสวมปองกนการแพรเชอ ไมควรใหผทเปนโรคหอบหด โรคปอด

และโรคทางเดนลมหายใจใช


7

ขอดของหนากากกรองอนภาคใชแลวทง คอ สามารถกรองเชอโรคได ไมจ�าเปนตองดแลรกษา

หลงการใชงาน ใชแลวทงเมอเสยรปทรงหรอมสงบงชวาไมเหมาะสมทจะใชงานตอไป (เชน มรอยฉกขาด) ม

น�าหนกเบา สวมถอดงาย หายใจไดสะดวกกวาใชผาคาดปดจมกปดปาก ขอเสย คอ ไมสามารถกรองเชอโรคทม

ขนาดเลกมากได ไมสามารถสวมใหแนบสนทได 100% เพราะอากาศเลดลอดเขาทางชองวางบรเวณขอบได ไมม

วางจ�าหนายทวไปเหมอนผาคาดปดจมกปดปากและมราคาแพงกวา

ภาพท 4 รหส N95 ทปรากฏบนตวเครองกรองอนภาคใชแลวทง (ซายและกลาง) และบนกลองบรรจ (ขวา)

หมายเหต

สถาบนความปลอดภยและอาชวอนามยแหงชาต (National Institute for Occupational

Safety and Health หรอ NIOSH) ประเทศสหรฐอเมรกา ไดก�าหนดมาตรฐานประสทธภาพการ

กรองอนภาคในอากาศของวสดกรองเปน 3 กลม คอ กลมรหส N กลมรหส R และกลมรหส P ใน

แตละกลมยงแบงยอยออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบ 95 สามารถกรองอนภาคขนาด 0.3 ไมครอน

ไดอยางนอย 95% ระดบ 99 สามารถกรองอนภาคขนาด 0.3 ไมครอนไดอยางนอย 99% และ

ระดบ 100 สามารถกรองอนภาคขนาด 0.3 ไมครอนไดอยางนอย 99.97%

• กลมรหส N เปนวสดทสามารถกรองไดเฉพาะอนภาคทไมใชละอองน�ามน (not

resistant to oil) หนากากกรองอนภาคใชแลวทงในมาตรฐานกลมรหสนเหมาะส�าหรบผปฏบต

งานสอบสวน ปองกน และควบคมโรค (หนากากกรองอนภาคใชแลวทงรหส N95 เปนทรจก

กนดและใชกนแพรหลายมาก)

• กลมรหส R เปนวสดทสามารถกรองอนภาคทไมใชละอองน�ามนไดและปองกน

ละอองน�ามนไดชวระยะหนง (somewhat resistant to oil) หนากากกรองอนภาคใชแลวทงใน

มาตรฐานกลมรหสนไมจ�าเปนส�าหรบผปฏบตงานสอบสวน ปองกน และควบคมโรค เนองจาก

ไมไดปฏบตงานในสภาพแวดลอมทมละอองน�ามน

• กลมรหส P เปนวสดทสามารถกรองอนภาคทไมใชละอองน�ามนไดและปองกน

ละอองน�ามนไดเปนเวลานาน (strongly resistant to oil) หนากากกรองอนภาคใชแลวทงใน

มาตรฐานกลมรหสนไมจ�าเปนส�าหรบผปฏบตงานสอบสวน ปองกน และควบคมโรค เนองจาก

ไมไดปฏบตงานในสภาพแวดลอมทมละอองน�ามน


8

2.1.3 หนากากพรอมเครองกรองอากาศ (Respirator with Filter) (ภาพท 5) (เปน

อปกรณชนดกรองอนภาคเทานนหรอกรองอนภาคและดดซบกาซและไอในขณะเดยวกน ขนอยกบชนดของ

เครองกรองอากาศทเลอกใช) ตวหนากากเปนอปกรณทใชแลวน�ากลบมาใชใหมไดภายหลงการฆาเชอและท�า

ความสะอาด มอายการเกบรกษาและใชงานยาวนาน จนกวาจะช�ารด ระบบการท�างานของหนากากเปนแบบ

“แรงดนลบ” (negative pressure) ซงหมายความวา อากาศภายนอกจะไหลเขาสภายในหนากากในจงหวะท

ผสวมสดหายใจเขา เพราะเปนภาวะทความดนภายในหนากากลดต�ากวาความดนบรรยากาศ และเมอผสวม

หายใจออกอากาศภายในหนากากจงจะไหลออกสบรรยากาศ

ชนสวนหลกของหนากากพรอมเครองกรองอากาศไดแก ตวหนากาก (ขอ 2.1.3.1) ท�าดวย

วสดออนนม เชน ยางเทยม มสายรดศรษะ (ขอ 2.1.3.5) ทจดปรบไดใหพอเหมาะกบผสวม มชองมอง (ขอ 2.1.3.3)

ท�าใหมองเหนไดขณะสวมและเปนเครองปองกนนยนตา มเครองกรองอากาศ (ขอ 2.1.3.4) แบบแผน ตลบหรอ

กระปอง ถอดออกจากตวหนากากไดเมอตองการจะแยกเกบ หรอเปลยนใหมเมอหมดอายการใชงานหรอช�ารด

ตวหนากากมหลายขนาดและมแบบครอบครงใบหนา (half facepiece) หรอครอบเตมใบหนา (full facepiece)

ใหเลอกใช ใหการปองกนผวหนง อวยวะ และระบบของรางกายบรเวณทตวหนากากครอบอย

ภาพท 5 หนากากปองกนแบบครอบครงใบหนา (ซาย) เตมใบหนา (ขวา) และเครองกรองอากาศรปทรงตาง ๆ

2.1.3.1 ตวหนากาก (Facepiece) ท�าดวยยางเทยมหรอซลโคน ออนนม สวมสบาย

และสวมไดแนบสนทกบใบหนา ถาเปนชนดทใหการปองกนสง อยางทใชในกจกรรมการทหารหรออตสาหกรรม

จะสามารถปองกนการซมผานของสารเคมพษเหลว หนากากแบบครอบเตมใบหนาจะมครอบจมก (Nose Cup)

อยดานใน ท�าหนาทแยกทางเดนลมหายใจ เพอไมใหความชนของลมหายใจออกท�าใหเกดไอน�าเกาะตดเลนสของ

ชองมองจนฝามว และทดานหนาของตวหนากากในต�าแหนงทตรงกบปากของผสวมอาจมอปกรณถายทอดเสยง

(Voicemitter) เพอใหผสวมสามารถเปลงเสยงพดใหผอนไดยนได (หมายเหต ตวหนากากเปรยบเสมอนตวถงของ

รถยนต)

ภาพท 6 เสนทางการไหลของอากาศผานเครองกรองอากาศเขา

และออกจากตวหนากาก


9

2.1.3.2 ลนหนากาก (Valve) ท�าดวยยางหรอยางเทยม มลกษณะเปนแผน แปะตด

กบชองลมหายใจเขาและชองลมหายใจออกทตวหนากาก ท�าหนาทบงคบการไหลของอากาศใหเดนทางเดยวท

ชองลมหายใจเขามลนทางเขา (Inlet Valve หรอ Inhalation Valve) ทจะเปดใหอากาศภายนอกไหลเขาภายใน

ตวหนากากผานเครองกรองอากาศเมอผสวมสดหายใจเขา แตจะปดสนทไมยอมใหอากาศภายในตวหนากากไหล

ออกเมอผสวมหายใจออก ลมหายใจออกจะไหลออกสบรรยากาศภายนอกผานทางลนทางออก (Outlet Valve

หรอ Exhalation Valve) ซงจะปดสนทในจงหวะการหยดหายใจหรอในจงหวะการหายใจเขา เพอปองกนมให

อากาศภายนอกทยงไมผานการกรองไหลยอนเขาภายในตวหนากาก

2.1.3.3 ชองมอง (Visor หรอ Eyepiece ) เปนเลนสพลาสตกแขงและใส ชวยให

ผสวมมองเหนไดและยงชวยปองกนสงทเปนอนตรายทเปนหยดของเหลวกระเดนเขานยนตา ชองมองมเฉพาะ

หนากากแบบครอบเตมใบหนา แตถาจ�าเปนตองปองกนนยนตาขณะสวมหนากากแบบครอบครงใบหนา จะตอง

สวมแวนตาปดขางหรอกระบงปองกนใบหนา (ขอ 1) ชองมองอาจเปนแบบ 2 ชอง (คลายกบแวนตา) หรอเปน

เพยงชองขนาดใหญเพยงชองเดยว ซงจะท�าใหมทศนวสยดกวา (หมายเหต ชองมองของหนากากเปรยบเสมอน

กระจกหนาของรถยนต)

ภาพท 7 เครองกรองอากาศรปทรงตาง ๆ และการท�างานของเครองกรองอากาศชนดกรองอนภาคและกาซ

2.1.3.4 เครองกรองอากาศ (Filter) เปนหวใจของหนากากปองกน เครองกรองอากาศ

อาจมขดความสามารถเฉพาะการกรองอนภาคของแขงและของเหลว ในกรณนวสดกรองซงอยภายในเครองกรอง

จะเปนกระดาษกรอง หรอเปนเครองกรองอากาศประสทธภาพสง ซงสามารถกรองไดทงอนภาค (รวมถงเชอโรค)

และดดซบกาซ ไอ และกลนในขณะเดยวกน (รายละเอยดของวสดกรองดขอ 2.1) หนากากอาจเปนแบบทม

เครองกรองเดยวอยทบรเวณแกมขางใดขางหนงหรออยกงกลางดานหนาของตวหนากาก หรอเปนแบบ

เครองกรองคอยทบรเวณแกมขางละหนงชน ขอควรระวง! เครองกรองอากาศมอายจ�ากดในการเกบรกษาและ

ใชงาน และจะตองเปลยนใหมเมอจ�าเปน (รายละเอยดดบทท 8) มฉะนนจะไมสามารถใหการปองกนได (หมายเหต

เครองกรองอากาศเปรยบเสมอนเครองยนตของรถยนต)


10

2.1.3.5 ชดสายรดศรษะ (Head Harness) ท�าหนาทตรงตวหนากากใหอยกบทและ

แนบสนทกบใบหนาผสวม หนากากแบบครอบครงใบหนาจะมสายรดศรษะ 2 คเปนสวนมาก หนากากแบบครอบ

เตมใบหนาจะมสายรดศรษะตงแต 2 - 3 ค สายรดศรษะอาจท�าดวยยางหรอวสดยดหดได แตละคสามารถจดปรบ

ความยาวไดเพอใหพอเหมาะกบขนาดของศรษะผสวม นอกจากนสายรดศรษะยงอาจเยบตดกบแผนยดศรษะ

(Head Harness Pad) ซงอยดานหลงของศรษะผสวม ผผลตบางรายอาจท�าแผนยดศรษะเปนแผนตาขายชนใหญ

เพอใหสะดวกตอการสวมยงขน

ขอดของหนากากชนดน คอ ใหการปองกนระบบหายใจไดในระดบสง เครองกรอง

อากาศกรองเชอโรคไดทกชนด สวมไดแนบสนทกบใบหนา ใชแลวน�ากลบมาใชใหมได มอายการใชงานยาวนาน

ขอเสย คอ มราคาคอนขางแพง ตองเปลยนเครองกรองอากาศเมอหมดอายการใชงานและตองมสะสมไวเปลยน

ตวหนากากตองท�าความสะอาดและฆาเชอภายหลงการใชงาน สอสารดวยเสยงพดดงไมชดเจน ไมเหมาะส�าหรบ

ใชในหองผาตด ผใชตองไดรบการฝกใหสวมและถอดไดอยางถกวธ หนวยใชตองสะสมชนสวนเลก ๆ นอย ๆ ไว

เปลยนทดแทน

2.1.4 เครองกรองอากาศทจดสงอากาศให ( Powered Air-Purifying Respirator System,

PAPR) (เปนอปกรณชนดกรองอนภาคและดดซบกาซและไอในขณะเดยวกน) ม 3 แบบ คอ แบบหนากากครอบ

เตมใบหนา (full facepiece) แบบคลมศรษะ (hood) และ แบบครอบศรษะ (helmet) ปจจบนกรมควบคมโรค

มใชในราชการเพยงแบบเดยว คอ เครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ (Respirator Hood with

Supplied Filtered-Air) ซงเปนอปกรณปองกนระบบหายใจทจายอากาศหายใจทกรองอนภาค กาซ และไอ

แลวใหผสวมอยางตอเนอง โดยสวมถงคลมศรษะแทนหนากาก (ขอ 2.1.3) เครองกรองอากาศทจดสงอากาศให

แบบคลมศรษะมองคประกอบหลก 2 สวนแยกกน คอ สวนทเปนถงคลมศรษะ (ทถกตองเรยกผาคลมศรษะ

แตเพอความเขาใจงายจงเรยกถงคลมศรษะ เพอใหตรงตามรปรางและการสวม) และสวนทเปนชดเครองกรอง

อากาศ องคประกอบทงสองสวนนจะตองประกอบเขาดวยกนกอนจะใชงาน

2.1.4.1 ถงคลมศรษะ (Hood) ท�าดวยวสดสงเคราะหออนนม เมอสวมแลวจะคลม

ตงแตศรษะลงมาถงหนาอกผสวม ดานหนามชองมองท�าดวยพลาสตกใส ดานหลงมชองอากาศเขาส�าหรบน�า

ทอหายใจของเครองกรองอากาศมาตอกบถงคลมศรษะ

ภาพท 8 ถงคลมศรษะ (ซายและกลาง) และชดเครองกรองอากาศแบบมมอเตอรเปาอากาศ (ขวา)


11

2.1.4.2 ชดเครองกรองอากาศแบบมมอเตอรเปาอากาศ (Battery-Powered Filter)

(ระบบกรองอากาศ หรอ Filter System กเรยก) ท�าหนาทจดสงอากาศหายใจทกรองแลวใหผสวม มองคประกอบ

ทส�าคญดงน มอเตอรพรอมพดลมดดอากาศ (Motor Blower Unit) แบตเตอร ซงเปนแหลงพลงงานไฟฟาของ

มอเตอร เครองกรองอากาศแบบตลบหรอแบบกระปองตงแต 2 ชนขนไป (จ�านวนเทาใดขนอยกบการออกแบบ

ของผผลต) ตอกบมอเตอร และทอหายใจ (Breathing Hose หรอ Air Hose) ซงเปนทอออนงอได ปลายขางหนง

ตอกบมอเตอร ปลายอกขางหนงตอกบชองอากาศเขาของผาคลมศรษะ เมอมอเตอรท�างาน จะดดเอาอากาศ

รอบ ๆ เขาทางเครองกรองอากาศ อากาศทผานการกรองใหบรสทธแลวจะถกเปาใหไหลตามทอหายใจเขาใน

ผาคลมศรษะในอตราการไหลคงท และไหลออกตามชายขอบของผาคลมศรษะบรเวณทรวงอกของผสวม ระบบ

การท�างานของหนากากแบบถงคลมศรษะเปนแบบ “แรงดนบวก” (positive pressure) ซงหมายความวา อากาศ

ส�าหรบการหายใจเขา ซงเปนอากาศทท�าใหบรสทธแลว จะไหลเขาสถงคลมศรษะขณะทมอเตอรท�างาน ท�าให

ภายในถงคลมศรษะมความดนสงกวาความดนบรรยากาศ อากาศภายในถงคลมศรษะจงไหลออกสภายนอกเอง

ตลอดเวลาโดยทไมตองอาศยแรงหายใจของผสวม และอากาศภายนอกซงมความดนต�ากวา ยงไมผานการกรอง

และอาจมอนภาคของเชอโรคปะปนอย จะไมสามารถไหลเขาไปในถงคลมศรษะไดตราบเทาทมอเตอรเปาอากาศ

ยงท�างานอย

ภาพท 9 เครองกรองอากาศทจดสงอากาศให 1.แบบหนากากครอบเตมใบหนา (ซาย) 2.แบบคลม

ศรษะ (กลาง) และ 3.แบบครอบศรษะ (ขวา)

การใชเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหจะท�าใหผใชหายใจไดสะดวกขนมาก เพราะ

ไมตองออกแรงสดหายใจเขาและไดรบอากาศหายใจในปรมาณมากกวาการหายใจเอง เครองกรองอากาศทจดสง

อากาศให เหมาะส�าหรบผทตองปฏบตงานตดตอกนเปนเวลานาน โดยเฉพาะเมอเปนงานทตองออกแรงมาก

ขอจ�ากดมเพยงระยะเวลาทแบตเตอรสามารถจายพลงงานไฟฟาใหมอเตอรเปาอากาศท�างานและประสทธภาพ

การกรองของวสดกรอง

ขอดของเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ คอ ไมตองออกแรง

สดหายใจ เพราะมอากาศทกรองแลวจดสงใหตลอดเวลา ภายในถงคลมศรษะมความดนอากาศสงกวาภายนอก

ท�าใหอากาศภายนอกเลดลอดเขาไมได จงใหการปองกนระบบหายใจไดในระดบสง เปนอปกรณทใชแลวน�ากลบ

มาใชใหมได ขอเสย คอ มราคาแพง ระยะเวลาการใชงานจ�ากดดวยแบตเตอร ตองเปลยนเครองกรองอากาศ

เมอหมดอายการใชงานและตองมสะสมไวเปลยน ตองท�าความสะอาดและฆาเชอภายหลงการใชงาน สอสาร

ดวยเสยงพดไดไมชดเจน ไมเหมาะส�าหรบใชในหองผาตด ผใชตองไดรบการฝกใหสวมและถอดไดอยางถกวธ

หนวยใชตองมเจาหนาทซอมบ�ารงไวคอยดแลรกษา และตองสะสมแบตเตอรและชนสวนซอมไวเปลยนทดแทน


12

2.2 อปกรณปองกนระบบ

หายใจแบบจดสงอากาศหายใจ (Supplied

Air Respirator) (เปนอปกรณทไมใชเครอง

กรองอากาศ) หมายถง อปกรณทมแหลงจาย

อากาศหายใจแยกอสระจากอากาศในบรเวณ

ทปฏบตงาน โดยอากาศหายใจอาจจะถกสง

ใหผสวมผานสายสงอากาศ (air line) หรอ

ทอสงอากาศ (air hose) หรอผสวมน�าอากาศ

หายใจตดไปกบตว (ถงอากาศ) สองแบบแรก

มใชในอตสาหกรรมเปนสวนใหญและมใชใน

ทางวทยาศาสตรการแพทยหรอทางการแพทยบาง เชน ในหองปฏบตการทตองมความปลอดภยสงตามมาตรฐาน

ชวนรภยระดบ 4 (Biosafety Level 4 หรอ BSL- 4) สวนแบบสดทายเปนอปกรณมาตรฐานส�าหรบพนกงานดบ

เพลงใช และยงเปนอปกรณทจ�าเปนส�าหรบผปฏบตงานกบวตถอนตราย (Hazardous Materials หรอ HazMat)

เมอตองสวมอปกรณปองกนตนในระดบ A หรอ B (บทท 2)

2.2.1 เครองชวยหายใจชนดมถงอากาศ (Self-Contained Breathing Apparatus หรอ

SCBA) เปนอปกรณปองกนทางเดนลมหายใจทมแหลงจายอากาศหายใจแยกอสระจากอากาศในบรเวณทปฏบต

งาน โดยผสวมใชถงบรรจอากาศแบบอด (ถงบรรจอากาศมขนาดความจตาง ๆ ตงแต 30 นาท จนถง 90 นาท

ใหเลอก) สะพายตดไปกบตว จงมขอจ�ากดเรองระยะเวลาทสามารถอยปฏบตงานในพนทมอนตราย เครองชวย

หายใจชนดมถงอากาศประกอบดวยอปกรณหลกดงน หนากากแบบครอบเตมใบหนา ถงบรรจอากาศแบบอด

(compressed air cylinder) ทอหายใจ อปกรณลดความดน (pressure reducer) เกจวดความดน (pressure

gauge) และแผงรองหลงพรอมสายรดรางกาย เปนอปกรณปองกนทางเดนลมหายใจทใหการปองกนไดสงสด

จายอากาศใหตามจงหวะการหายใจและตามปรมาณความตองการอากาศหายใจของผสวม ปจจบนยงไมมการ

จดหาเครองชวยหายใจชนดมถงอากาศไวใหเจาหนาทปองกน สอบสวน และควบคมโรคตดตอใชงาน

หมายเหต

ศนยควบคมและปองกนโรค (Centers for Disease Control and Prevention, CDC)

ประเทศสหรฐอเมรกา แบงอปกรณปองกนระบบหายใจเปน 2 ประเภท ดงน

1. Facemasks หมายถง อปกรณทคณะกรรมการอาหารและยา (Food and Drug

Administration, FDA) ประเทศสหรฐอเมรกาใหการรบรองวาสามารถขดขวางการทะลผาน

(penetration) ของโลหตและสารคดหลงไดในระดบหนง และจดวาเปนอปกรณทางการแพทย

(medical devices) อปกรณเหลานไดแกสงทเรยกวา หนากากส�าหรบการผาตด หนากากส�าหรบ

ทนตกรรม หนากากส�าหรบการแยกเชอ และหนากากส�าหรบการใชแสงเลเซอร และ CDC แบง

ตามการออกแบบเปน 3 แบบ ดงน (ก) แบบทเปนแผนแบนหรอเปนปากเปด (duck bill) มแถบ

โลหะออนส�าหรบบบใหแนบกบสนจมกผสวม คาดตดใบหนาดวยสายรดหนงค (ข) แบบทเปนแผน

แบน คาดตดใบหนาดวยหวงคลองใบห (ear loops) หนงค ไมมแถบโลหะออน (ค) แบบทขนรป

ไวแลว คาดตดใบหนาดวยสายรดเสนเดยว facemask ชวยปองกนไมใหน�ามกน�าลายของผสวม

ภาพท 10 อปกรณปองกนทางเดนลมหายใจแบบจดสง

อากาศหายใจ โดยใชสายสงอากาศ (ซาย) และโดยการน�า

อากาศหายใจตดไปกบตว (บรรจอากาศในถง) (ขวา)


13

กระเดนใสผอนหรอสงของ และยงปองกนไมใหของเหลวภายนอกเขาปากและจมกของผสวม ไม

ไดออกแบบส�าหรบใหใชเพอปองกนผสวมจากการสดหายใจเอาแอโรซอล (aerosol) ทเปนอนภาค

ขนาดจวซงอาจมเชอไวรสปะปนอยเขาสปอด และควรใช facemask แตละอนเพยงครงเดยวแลว

ทง (ขอ 2.1.1 ของบทน)

2. Respirators หมายถง เครองกรองอากาศส�าหรบใชกบใบหนา ซง CDC หรอสถาบน

ความปลอดภยและอาชวอนามยแหงชาต (National Institute for Occupational Safety and

Health หรอ NIOSH) ประเทศสหรฐอเมรกา ใหการรบรองวาเปนเครองกรองอากาศในระดบ

มาตรฐานการกรองอนภาค N95 หรอดกวานน respirator ออกแบบส�าหรบใหใชเพอปองกน

ผสวมจากการสดหายใจเอาแอโรซอล (aerosol) ทเปนอนภาคขนาดจวซงอาจมเชอไวรสปะปนอย

เขาสปอด (ขอ 2.1.2 ถง 2.1.4 ของบทน)

[ขอความขางตนเปนขอความบางตอนแปลจากหวขอ “Facemasks and Respirators”

ในเวบไซท http://www.cdc.gov/h1n1flu/masks.htm ของ CDC]

3. อปกรณปองกนรางกาย (Body Protective Devices)

โดยทวไปอปกรณปองกนรางกายใชสวมเพอปองกนไมใหสารเคม ฝนกมมนตรงส และเชอโรค

สมผสหรอเขาสรางกายทางผวหนง และจะใชรวมกบอปกรณปองกนนยนตาและอปกรณปองกนระบบหายใจ

เพอใหทกสวนของรางกายไดรบการปองกนอยางสมบรณ อปกรณปองกนรางกายทใชในงานสอบสวน ปองกน

และควบคมโรค ซงประกอบดวยเสอผาปองกน หมวกคลมผม ผาคลมศรษะ ถงมอปองกน และรองเทาปองกน

มความมงหมายหลกในการใชเพอปองกนไมใหเชอโรคสมผสหรอเขาสรางกายทางผวหนง

3.1 เสอผาปองกน (Protective

Clothing) ท�าจากวสดหลากหลาย ทงผาและวสด

สงเคราะห มทงชนดทน�าและสารเคมซมผานได

(permeable) และไมได (impermeable) (ม

คณสมบตในการปองกนใหเลอกใชหลายระดบ ตงแต

ปองกนสารไมกดกรอนจนถงสารกดกรอน ตงแตทน

การซมผานของสารเคมเหลวไดชวครจนถงเปนเวลา

นาน และระดบสงสดสามารถปองกนไมใหกาซหรอ

ไอผานได) รปแบบอาจเปนเสอกางเกงแยกชน เสอ

กางเกงตดกน (ชดหม) เปนเสอคลม (เสอกาวน)

(Gown) (ใหการปองกนล�าตว แขน และขา) ผากนเปอน (Apron) (ใหการปองกนเฉพาะล�าตวและขา) ฯลฯ

3.2 หมวกคลมผม (Surgical Cap) และผาคลมศรษะ (Hood) หมวกคลมผมท�าดวยใยวสด

สงเคราะห ผาคลมศรษะอาจเยบตดเปนสวนหนงของเสอผาปองกน

ภาพท 11 เสอผาปองกนท�าดวยวสดสงเคราะห (ซาย)

และท�าดวยผา (ขวา)


14

ภาพท 12 หมวกคลมผม (ซาย) และ

เสอผาปองกนทมผาคลมศรษะ (ขวา)

4. อปกรณปองกนมอ (Hand Protective Devices)

อปกรณปองกนมอใชสวมเพอ

ปองกนมอและแขนไมใหสมผสเชอโรคโดยตรง

ไดแก ถงมอปองกน (Protective Gloves) ซง

อาจเปนชนดใชแลวทงหรอชนดทน�ากลบมาใช

ใหมไดหลงผานการฆาเชอแลว ท�าดวยวสดตาง ๆ

และใหการปองกนตางกนตามชนดของวสดท

ใชผลต เชน ยางธรรมชาต (ยางพารา หรอ latex)

(ใชแลวทงและปองกนสารเคมไมได) และยาง

เทยม เชน นโอพรน บวไทล ไนไตรล และไวนล

(น�ากลบมาใชใหมไดและปองกนสารเคมได) ในบางครงอาจสวมถงมอท�าดวยยางเทยมทบถงมอท�าดวยผาฝาย

(ใชปองกนการระคายเคองจากถงมอท�าดวยยางเทยม) ไมควรสวมถงมอซอนกนหลายค จะท�าใหสญเสยความ

สามารถในการสมผส

5. อปกรณปองกนเทา (Foot Protective Devices)

อปกรณปองกนเทาเปนรองเทาปองกน (Protective Boots) สงกวาครงนอง (รองเทาบท)

ท�าดวยยางเทยมหรอพลาสตก สามารถน�ากลบมาใชไดอกภายหลงฆาเชอ (disinfect) หรอท�าลายลางพษ

(decontaminate) และท�าความสะอาดแลว ใช

สวมปองกนเทาไมใหสมผสกบน�าและวตถอนตราย

ในขณะปฏบตงาน มหลายชนดตามความมงหมาย

ในการใช เชน ชนดมโลหะหมทหวรองเทาเพอ

ปองกนอนตรายจากของหนกตกใส (เรยกชอเฉพาะ

วา รองเทานรภย) ชนดปองกนสารเคมกดกรอนได

ชนดปองกนน�า (เจาหนาทปองกนและควบคมโรค

ตดตอใชรองเทาชนดนได) ฯลฯ

ภาพท 13 ถงมอปองกนชนดใชแลวทงท�าดวยยางธรรมชาต

(สขาวนวล) และปองกนสารเคมท�าดวยยางเทยมชนดตาง ๆ

น�ากลบมาใชใหมได (สตาง ๆ)

ภาพท 14 รองเทาปองกนสารเคม (ซาย) และรองเทา

ปองกนน�า (ขวา)


15

บทท 2

การเลอกอปกรณปองกนตนส�าหรบงานปองกนและควบคม

โรคตดตอ

เนองจากอปกรณปองกนตนมหลายรายการใหเลอกใช อกทงยงสามารถเลอกใชประกอบกนได

หลายแบบ ถาไมมหลกเกณฑในการเลอกใชแลว ผใชอาจเลอกใชอปกรณปองกนตนทไมเหมาะสมกบอนตราย

ทเผชญหรอลกษณะงานทปฏบต เปนตนวา ใหการปองกนนอยเกนไปจนเกดการตดโรค ใหการปองกนมาก

เกนความจ�าเปน จนปฏบตงานไมสะดวกหรอหมดสตจากความรอน ทงนยงไมรวมถงความสนเปลองงบประมาณ

ทเสยไปในการจดหาวสดอปกรณทใชงานไมไดเนองจากใหการปองกนไมพอเพยง หรอมากเกนความจ�าเปน

และเปนคารกษาพยาบาลการเจบปวยทควรจะหลกเลยงได

หลกเกณฑการจดหาอปกรณ

ในการจดหาอปกรณปองกนตนไวใชงาน หนวยงานทจดหาควรใชหลกเกณฑตอไปนเปนขอพจารณา

การเลอก

• อปกรณทเลอกจะตองไดมาตรฐานตามทหนวยงานของรฐระดบประเทศ หรอหนวยงาน

ตางประเทศซงมความนาเชอถอเปนทยอมรบกนทวโลก ก�าหนดวาสามารถปองกนอนตรายท

ตองการจะปองกนไดอยางมประสทธผล

• เปนอปกรณทมความทนทาน ใชงานงาย มราคาสมเหตสมผลไมแพงเกนไป

• มน�าหนกเบา สวมใสสบาย มหลายขนาดใหเลอกใช

• ดแลรกษางาย ช�ารดแลวซอมได หาซอชนสวนซอมไดและชนสวนมราคาไมแพงเกนไป

• หาซออปกรณทงชนหรอทงชดไดในภายหลง เพอเพมเตมจ�านวนทมใชงานอยแลวหรอทดแทน

ทช�ารด

การเลอกใชอปกรณ

ในการเลอกใชอปกรณปองกนตนใหเหมาะสม ประการแรกใหพจารณาจากภยคกคาม (threat)

หรออกนยหนงคออนตราย (hazard) ทผปฏบตงานจะตองเผชญ วานอกเหนอจากประการอนแลว (inter alia)

เปนเชอโรครายแรงเพยงใด มการแพรกระจายอยางไร กอโรคโดยการเขาสรางกายทางใด มความสามารถท�าให

เกดการตดเชอเพยงใด ฯลฯ และประการทสองใหพจารณาจากลกษณะของงาน วานอกเหนอจากประการอน

แลวมโอกาสสมผสเชอโรคมากเพยงใด มความเสยงตอการตดเชอเพยงใด โดยพจารณาวาจะตองท�าใกลชดกบ

แหลงก�าเนดการแพรกระจายเชอโรคเพยงใด เปนงานหนกหรองานเบา ตองปฏบตงานนานตดตอกนเพยงใด

และสถานทปฏบตงานมอณหภมสงเพยงใด ฯลฯ ในการเลอกใชเครองกรองอากาศใหตรวจเครองหมายหรอ

สญลกษณทเครองกรองอากาศ วาเปนชนดทสามารถใหการปองกนไดตามทตองการหรอไม

________________บทท 2 การเลอกอปกรณปองกนตนส�าหรบงานปองกนและควบคมโรคตดตอ________________

16

ภาพท 15 รหส P100 ทขอบตลบเครองกรองอากาศแสดงวา

สามารถกรองอนภาคขนาด 0.3 ไมครอนไดอยางนอย 99.97%

การเลอกขนาดอปกรณ

การเลอกสวมอปกรณปองกนตนทมขนาดพอเหมาะพอดกบสรระของผสวมเปนสงส�าคญยง เพราะ

การสวมอปกรณปองกนตนทมขนาดไมพอดกบรางกายมผลเสยดงน

• สวมเสอผาปองกน ถงมอปองกน และรองเทาปองกน ทมขนาดใหญเกนไป ท�าใหเกดความรมราม

ปฏบตงานไมสะดวก ถงมอหลวมเกนไปอาจหลดขณะปฏบตงานหรออยางนอยทสดกหยบจบ

ไมสะดวก รองเทาหลวมท�าใหเดนไมถนดและอาจเสยดสกบเทาจนเกดแผล (“รองเทากด”)

• สวมเสอผาปองกน ถงมอปองกน และรองเทาปองกน ทมขนาดเลกเกนไป ท�าใหรสกอดอดเสอผา

อาจปรหรอแตกทตะเขบหรอทเปา ถงมอขนาดเลกเกนไปสวมยาก อาจฉกขาดระหวางการสวม

หรอขณะปฏบตงาน และถอดออกยาก รองเทาขนาดเลกเกนไปอาจสวมล�าบากบบนวเทาจน

รสกเจบ และถอดออกยาก

• แวนตาปดขางขนาดเลกกวาใบหนาอาจครอบนยนตาไดไมด ขนาดใหญกวาใบหนาอาจมชองวาง

ดานขาง เปดโอกาสใหสงทเปนอนตรายเขานยนตาได

• หนากากปองกนทมขนาดเลกเกนไป เมอสวมแลวจะครอบพนทของใบหนาไดไมเพยงพอ (ไมวา

จะเปนหนากากแบบครอบครงหรอเตมใบหนา) สวมไปนาน ๆ จะเจบใบหนาหรอเมอยใบหนา

ถาหนากากปองกนมขนาดใหญเกนไป จะครอบเกนใบหนา ท�าใหสวมไดไมแนบสนทกบใบหนา

บรเวณขอบหนากาก ซงเปนอนตรายมาก เพราะเชอโรคและสารพษจะรวเขาในหนากาก โดย

ทวไปหนากากปองกนมใหเลอก 3 ขนาด คอ เลก กลาง และใหญ ผใชตองศกษาเอกสารของ

ผผลตวาก�าหนดรหสขนาดไวอยางไร เชน 1, 2, 3 หรอ S, M, L และรหสอยทใด บนตวหนากาก

เชน ทบรเวณหนาผากดานหนา ทบรเวณหนาผากดานใน ทบรเวณสวนยอดของครอบจมก

เปนตน

ภาพท 16 ตวอยางรหสขนาดหนากากทแสดงไวบนตวหนากาก


17

ระดบการปองกนและการเลอกใชอปกรณปองกนตนในระดบตาง ๆ

คณะกรรมการความปลอดภยและอาชวอนามย (Occupational Safety and Health

Administration, OSHA) กระทรวงแรงงาน ประเทศสหรฐอเมรกา ไดก�าหนดระดบการปองกน (Protection

Levels) ส�าหรบการสวมอปกรณปองกนตนไว 4 ระดบ ตามขดความสามารถในการปองกน จากมากไปหานอย

ดงน

ระดบ เอ เปนระดบทใหการปองกนรางกายไดสงสด โดยสวมอปกรณปองกนตนหมหอทงตว

แมกระทงไอและกาซกผานเขาไปสมผสรางกายไมได การแตงกายใช

เครองชวยหายใจชนดมถงอากาศ (บทท 1 ขอ 2.2.1) สะพายไวภายใน

เสอผาปองกนชนดอากาศผานไมไดแบบมผาคลมศรษะ สวมถงมอ

ปองกนสารเคม และรองเทาปองกนสารเคม ภายในตวหนากากและ

เสอผาปองกนมความดนอากาศสงกวาภายนอกตลอดเวลา จงมแต

อากาศไหลออก อากาศภายนอกซงมเชอโรคหรอสารเคมพษไมสามารถ

ไหลเขาได

ภาพท 17 อปกรณปองกนตนระดบ เอ

ภาพท 18 เจาหนาทปฏบตงานในหองปฏบตการทางจลชววทยา

มาตรฐานชวนรภยระดบ 4 (Biosafety Level 4 หรอ BSL- 4) สวม

อปกรณปองกนตนระดบ เอ แตในกรณนตอสายสงอากาศจากภายนอก

เขาเสอผาปองกนโดยตรง แทนการใชเครองชวยหายใจชนดมถงอากาศ

เพราะตองปฏบตงานตดตอกนเปนเวลานาน

ระดบการปองกนของอปกรณปองกนตน

เอ บ ซ ด

สะพายเครองชวยหายใจชนด

มถงอากาศในเสอผาปองกน

เสอผาปองกนสารเคม

อากาศผานไมได

สะพายเครองชวยหายใจชนด

มถงอากาศนอกเสอผาปองกน


ประสทธภาพตามความจ�าเปน


18

พจารณาเลอกใชอปกรณปองกนตนระดบ เอ เมอ

• ไมทราบชนดของเชอโรค

• สงสยหรอทราบวาเปนเชอไวรสรายแรงทท�าใหเกดการตดเชอไดเมอเขาสรางกายทางระบบ

ทางเดนลมหายใจ

• มอนตรายทเกดจากของเหลวกระเดนใส หรออนภาคเชอโรคทแขวนลอยในอากาศยงไมหมด

ไปจากบรรยากาศเนองจากการแพรกระจาย (dissemination) ยงไมยตหรอยตแลวแตเชอโรค

ในอากาศยงมความเขมขนสง

• มปรมาณออกซเจนในบรรยากาศไมเพยงพอตอการหายใจ (ต�ากวา 19%) (ไมสามารถใชหนากาก

ปองกนแบบทใชเครองกรองอากาศได)

ระดบ บ ใหการปองกนในระดบสงแกระบบ

หายใจ ปองกนไมใหสารเคมเหลวสมผสผวหนงไดในระดบต�า

กวาระดบ เอ (เนอผาของเสอผาปองกนทนทานสารเคมไมได

มากเทาระดบ เอ) แตงกายคลายระดบ เอ แตสะพายเครอง

ชวยหายใจชนดมถงอากาศไวภายนอกเสอผาปองกนทมผาคลม

ศรษะ พรอมสวมถงมอและรองเทาปองกนสารเคม ภาพท 19 อปกรณปองกนตนระดบ บ

พจารณาเลอกใชอปกรณปองกนตนระดบ บ เมอ

• มอนตรายทเกดจากของเหลวกระเดนใส

• การแพรกระจายยตแลวแตเชอโรคในอากาศยงมความเขมขนสงอย

• มปรมาณออกซเจนในบรรยากาศไมเพยงพอตอการหายใจ (ต�ากวา 19%)

ระดบ ซ ใหการปองกนระบบหายใจและผวหนง การแตงกายสวมหนากากแบบครอบเตมใบหนา

พรอมเครองกรองอากาศ (บทท 1 ขอ 2.1.3) และสวมเสอผาปองกนมผาคลมศรษะ หรอใชเครองกรองอากาศ

ทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ (บทท 1 ขอ 2.1.4) ทบเสอผาปองกน เสอผาปองกนท�าดวยวสดทปองกน

ไดทงอนภาคและของเหลว (ถาจะใหปองกนสารเคมไดตองเลอกใชวสดทผลตเพอวตถประสงคน) สวมถงมอ

ปองกนและรองเทาปองกนรวมดวยทงสองกรณ

ภาพท 20 อปกรณปองกนตนระดบ ซ แบบสวมเสอผาปองกนทสารเคมเหลวซมผานไมได รวมกบ

หนากากพรอมเครองกรองอากาศ (ซาย) หรอใชเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ (ขวา)


19

ภาพท 21 อปกรณปองกนตนระดบ ซ แบบใชเสอผาปองกนทอนภาค

เชน ฝน ผานไมได แตของเหลวซมผานได

พจารณาเลอกใชอปกรณปองกนตนระดบ ซ เมอ

• ไมมอนตรายจากของเหลวกระเดนใส

(ถาม ใหสวมเสอผาปองกนทตานทานของเหลวซมผานได)

• มเชอโรคในอากาศระดบความเขมขนไมสง

• มเชอโรคไมแขวนลอยในอากาศ เชน เปนผงในซองจดหมาย

• ทราบวาเปนเชอแบคทเรย

• มปรมาณออกซเจนในบรรยากาศเพยงพอตอการหายใจ

ระดบ ด ใหการปองกนในระดบต�าสด การแตงกายสวมหนากากกรองอนภาคใชแลวทง (บทท 1

ขอ 2.1.2) สวมเสอผาปองกนท�าดวยวสดทปองกนอนภาคไดแตปองกนของเหลวไมได หรอทปองกนไดทงอนภาค

และของเหลว เสอผาปองกนเปนแบบมผาคลมศรษะ ถาไมเชนนนตองสวมผาคลมศรษะแยกชนหรอสวมหมวก

คลมผม (บทท 1 ขอ 3.2) สวมถงมอปองกนและรองเทาปองกน และถาจ�าเปนตองปองกนนยนตาใหสวม

แวนตาปดขางหรอกระบงปองกนใบหนา (บทท 1 ขอ 1)

ภาพท 22 การสวมอปกรณปองกนตนระดบ ด ปฏบตงาน

ในสนาม โดยใชเสอผาปองกนทของเหลวซมผานได (ซาย)

และทของเหลวซมผานไมได (ขวา)

ภาพท 23 การสวมอปกรณปองกนตนระดบ ด

ปฏบตงานในโรงพยาบาลโดยใชเสอคลม

กรณปองกนอนตรายจากฝนกมมนตรงส (ซาย)

และเชอโรค (ขวา)


20

พจารณาเลอกใชอปกรณปองกนตนระดบ ด เมอ

• รางกายสวนอน เวนมอและเทา ไมสมผสของเหลว หรอไมมของเหลวกระเดนใส

• ไมมเชอโรคแขวนลอยในอากาศหรอแทบไมมเลย

• มปรมาณออกซเจนในบรรยากาศเพยงพอตอการหายใจ

การเลอกใชอปกรณปองกนตนตามกลมจลชพ

หมายเหต ดรายละเอยดของกลมจลชพทมศกยภาพใชเปนอาวธชวภาพไดในบทท 1

จลชพกลม เอ: ใชอปกรณปองกนตนระดบ ซ หรอสงกวา การแตงกายระดบ ซ ใชอปกรณตอไปน

P ใชหนากากแบบครอบเตมใบหนาพรอมเครองกรองอากาศ (บทท 1 ขอ 2.1.3) ทสามารถกรอง

อนภาคไวรสไดและมประสทธภาพการกรองระดบ 100 (บทท 1 ขอ 2.1.2) หรอเครองกรอง

อากาศมาตรฐานทหาร (NBC หรอ military filter) หรอใชเครองกรองอากาศทจดสงอากาศ

ใหแบบคลมศรษะ (บทท 1 ขอ 2.1.4)

P ใชเสอผาปองกนทเนอผาปองกนอนภาคได (เชน เนอผาทมชอทางการคาวา Tyvek) หรอท

เนอผาปองกนน�าและสารเคมเหลวได (เชน เนอผาทมชอทางการคาวา Tychem) ใชถงมอปองกน

เปนยางเทยม และใชรองเทาปองกนสงกวาครงนอง (รองเทาบท) กนน�าได

จลชพกลม บ: ใชอปกรณปองกนตนระดบ ด

P ใชหนากากกรองอนภาคใชแลวทง (บทท 1 ขอ 2.1.2) ทมประสทธภาพการกรองอนภาคไม

ต�ากวามาตรฐาน N95

P ใชเสอผาปองกนทปองกนอนภาคได แตไมจ�าเปนตองกนน�าได เวนแตจะมโอกาสสมผสของเหลว

ทมเชอโรคจากรางกายผปวยหรอในสงแวดลอม จงจะสวมชนดปองกนน�าได ใชถงมอปองกน

เปนยางเทยม และใชรองเทาปองกนสงกวาครงนอง (รองเทาบท) กนน�าได

จลชพกลม ซ: ใชอปกรณปองกนตนระดบ ซ หรอสงกวา (รายละเอยดของอปกรณทใชเหมอน

จลชพกลม เอ)


21

บทท 3

การใชผาคาดปดจมกปดปากและหนากากกรองอนภาค

(“หนากากอนามย”)

ไวรสกอโรคตดเชอระบบหายใจ เชน ไขหวด ไขหวดใหญ โรคทางเดนลมหายใจเฉยบพลนรนแรง

(ซารส) (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) และไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 ทระบาดไป

ทวโลก มอยในเสมหะ น�ามก และน�าลาย ของผปวย และสามารถแพรไปสผอนไดจากการไอหรอจาม โดยการใช

ชอนสอม แกวน�า และภาชนะรบประทานอาหารรวมกน หรอจากการสมผสมอและสงของทมเชอตดอย นอกจาก

นผทไมปวยยงอาจน�าเชอเขาสรางกายตนเองทางจมกและนยนตา ดวยการใชมอทไมสะอาดแคะจมก ขยจมก

หรอขยตา

ภาพท 24 รศมการกระเดนและฟงกระจายของ

น�ามกน�าลายเมอจาม

การไอหรอจามแตละครงจะท�าใหละอองน�ามกและน�าลายซงมเชอโรคปะปนอย ฟงกระจายไดไกล

ไมนอยกวา 1 เมตร ท�าใหผทอยใกลชดมโอกาสไดรบเชอ องคการอนามยโลกพบวา ขณะสวมผาคาดปดจมก

ปดปาก (หนากากใชส�าหรบการผาตด หรอ หนากากอนามย) สามารถลดการแพรกระจายของอนภาคทมเชอโรค

ไดถงรอยละ 80 ดงนน ผปวยและผทตองสมผสใกลชดกบผปวย รวมทงผมาเยยมทกคน ควรสวมผาคาดปดจมก

ปดปาก ส�าหรบบคคลทวไปเมอไปในทชมชนหรออยรวมกบผอนในทสาธารณะ เชน หองเรยน หองท�างาน

หางสรรพสนคา โรงภาพยนตร โรงแรม โรงพยาบาล รถโดยสาร เครองบน โดยเฉพาะในหองปรบอากาศ ฯลฯ

สามารถสวมผาคาดปดจมกปดปากเพอลดโอกาสตดเชอจากการสดหายใจ แตไมจ�าเปนตองสวมเมออยคนเดยว

อยางไรกตาม การสวมหนากากปองกนอนภาคจะใหการปองกนไดดกวา

____________________บทท 3 การใชผาคาดปดจมกปดปากและหนากากกรองอนภาค____________________

22

ภาพท 25 การสวมอปกรณปองกนการแพรเชอโรคจากทางเดนลมหายใจในทสาธารณะ

ในตางประเทศ โดยเฉพาะญปนและจน เปนเรองปกตทประชาชนมความรบผดชอบตอการปองกน

การแพรและการตดเชอโรคทางเดนลมหายใจ โดยจะสวมผาคาดปดจมกปดปากหรอหนากากกรองอนภาค

เมออยในทสาธารณะ จนเหนเปนเรองปกตและกลายเปนวฒนธรรมไปแลว ส�าหรบประเทศไทยพฤตกรรมเชนน

ยงดเปนเรองแปลก ถาผใดสวมผาคาดปดจมกปดปากจะถกบคคลอนมองในทางลบและแสดงอาการรงเกยจวา

เปนผปวยดวยโรคตดตอรายแรง เชน วณโรค และโรคเอดส นอกจากนเมอผปวยดวยโรคทางเดนลมหายใจ

ทมอาการไอและจาม เชน หวด ไปรบการรกษา และเหนแพทยหรอพยาบาลสวมผาคาดปดจมกปดปาก ผปวย

มกจะมความรสกวาตวเองเปนทนารงเกยจของแพทยและพยาบาล

แมคนไทยในปจจบนจะไมชนกบการใชเครองปองกนระบบหายใจ แตมการแนะน�าใหใชผาคาดปด

จมกปดปากเพอปองกนการแพรเชอโรคในประเทศไทยตงแตเมอเกอบ 90 ปแลว โดยในป พ.ศ.2463 สมเดจ

พระมหตลาธเบศรอดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก พระบดาแหงการแพทยและสาธารณสขไทย ไดทรง

พระนพนธบทความเรองวณโรคพระราชทานกรมสาธารณสขส�าหรบเผยแพรแกประชาชน ในพระนพนธทรง

เนนวาผปวยมหนาทปองกนไมใหแพรเชอไปตดผอน เวลาไอและจามใหปดปากดวยผา เสรจแลวตองลางมอ ซง

วธการนยงคงทนสมยและใชไดกบโรคตดตอทางเดนลมหายใจทกโรคในปจจบน ตอมาสมเดจพระเจาพนางเธอ

เจาฟากลยานวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร ไดประทานหนากากอนามยใหกบราษฎรทมอาการโรคหวด

หรอโรคตดเชอทางเดนลมหายใจอน ทกครงทเสดจเยยมหนวยแพทยเคลอนท พอ.สว.

การเลอกใช

ผาคาดปดจมกปดปาก ใชส�าหรบปองกนไมใหน�ามก น�าลาย และเสมหะของผสวมกระเดนหรอ

แพรไปในบรรยากาศ ผปวยดวยโรคทแพรเชอไดจากทางเดนลมหายใจ เชน โรคหวด และโรคไขหวด ควรสวมเพอ

ปองกนการแพรเชอไปสผอนเมออยในสถานทสาธารณะ ชนดท�าดวยผาตองท�าจากผาฝาย ผายด หรอผาสาล

เนอแนน และตองเยบ 2 ชนเปนอยางนอย เลอกขนาดใหพอดกบใบหนาของผสวม เมอสวมแลวจะตองปดคลม

ไดตงแตจมกลงมาถงคางและปดแกมจนเกอบถงห ถาตองการน�ากลบมาใชใหมหลายครงจะตองเลอกชนดท

ท�าดวยผา แตถาตองการใชแลวทง จะตองเลอกชนดทท�าดวยวสดสงเคราะหเทยมผา


23

หนากากกรองอนภาคใชแลวทง ใชสวมเพอปองกนไมใหสดหายใจเอาอนภาคและละอองใน

บรรยากาศ ซงอาจมเชอโรคปะปนอย เขาสทางเดนลมหายใจ โดยตองใชชนดทวสดท�าตวหนากากมรหส N และ

มประสทธภาพการกรองอนภาคขนาด 0.3 ไมครอนทมาตรฐานตงแตระดบ 95 ขนไป (N95, N99 และ N100)

บคคลทวไปและบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขทไมไดปฏบตงานหนกใหเลอกใชรนทไมมลนทางออก

หญงมครรภ ผปวยดวยโรคหอบหด และบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขทตองปฏบตงานตดตอกน

เปนเวลานานหรอปฏบตงานหนกใหเลอกใชรนทมลนทางออก เพอจะสามารถหายใจไดสะดวกกวา

ค�าแนะน�าการใช


1. เมอสวมแลวไมควรลวงหรอเกาบรเวณทผาปดอย เพราะอาจจะท�าใหเชอโรคทตดอยบนมอเขา

จมกหรอปากได

2. ควรเปลยนวนละครง

- ถาใชชนดทท�าดวยวสดสงเคราะหเทยมผา ใหทงชนทใชแลวในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบ

ทงขยะตดเชอ ถาเปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

- ถาใชชนดท�าดวยผา สามารถซก ผงแดดหรออบใหแหง แลวน�ากลบมาใชไดอก และถาจะยง

ไมซกทนทหลงถอดออก ตองเกบไวในถงพลาสตกและปดปากถงใหสนทระหวางรอน�าไปซก

3. หามถอดชนทใชแลวเกบไวใชซ�าในวนตอไป เพราะเปนแหลงสะสมเชอโรค

4. ถาช�ารดหรอเปรอะเปอน ควรเปลยนใชชนใหม

5. อยาใชผาคาดปดจมกปดปากรวมกบผอน

6. เมอตองการดมน�าใหดงลงมาไวใตคาง เมอดมเสรจใหดงขนไปทต�าแหนงเดม เมอจะรบประทาน

อาหารใหถอดเกบไวชวคราวในถงพลาสตก เมอรบประทานเสรจแลวจงน�าออกสวม ลางมอทกครงหลงจบผาคาด

ปดจมกปดปาก


1. เมอสวมแลวไมควรลวงหรอเกาบรเวณทหนากากปดอย เพราะอาจจะท�าใหเชอโรคทตดอย

บนมอเขาจมกหรอปากได

2. ใหเปลยนวนละครง อยาถอดชนทใชแลวเกบไวใชซ�าในวนตอไป เพราะเปนแหลงสะสมเชอโรค

ใหทงชนทใชแลวในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถาเปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจด

อยางถกวธ

3. ถาช�ารดหรอเปรอะเปอน ควรเปลยนใชชนใหม

4. อยาใชหนากากกรองอนภาครวมกบผอน

5. เมอตองการดมน�าใหดงลงมาไวใตคาง เมอดมเสรจใหดงขนไปทต�าแหนงเดม เมอจะรบประทาน

อาหารใหถอดเกบไวชวคราวในถงพลาสตก เมอรบประทานเสรจแลวจงน�าออกสวม ลางมอทกครงหลงจบหนากาก

กรองอนภาค


24

ขนตอนการสวม


1. ลางมอใหสะอาด

2. ใหดานทมสเขม (ดานนอก) หนออกจากใบหนาและให

ดานทมสจางกวา (ดานใน) หนเขาหาใบหนา ถามรอยจบใหรอยจบพบ

คว�าลง และถามแถบโลหะออน (ท�าดวยอะลมเนยม) ทขอบ ใหแถบโลหะ

ออนอยดานบนทาบผานสนจมก

3. อยาใหมอสมผสกบเนอผาดานใน อยาจบทเนอผาให

จบสายรดหรอสายคลองห แลวผกสายรดทดานหลงศรษะหรอคลอง

สายคลองเขากบใบห

4. สวมใหคลมทงจมกและปาก ดงใหคลมปลายคางเพอ

ความมดชด แลวใชนวมอทงสองขางรดแถบโลหะออนใหแนบกบสนจมก

เพอความกระชบ


1. ในการใชงานหนากากชนดกรองอนภาคครงแรกใหยดขยายสายรดจนทวทงเสนกอนใชงาน

2. จบดานนอกของหนากาก ประกบเขากบใบหนา ถามแถบโลหะออนใหแถบโลหะทาบผาน

สนจมก ใหสวนลางคลมปลายคาง

3. ดงสายรดเสนลางไปรดบรเวณตนคอแลวดงสายรดเสนบนไปดานหลงศรษะ โดยพาดเฉยงเหนอ

ใบห แลวจดสายรดทงสองเสนใหเรยบรอย

4. ใชนวมอทงสองขางรดแถบโลหะออนใหแนบกบสนจมก เพอความแนบสนท

ขนตอนการถอด


1. อยาจบทตวผา เพราะเปอนเชอโรค ใหจบทสายคลองหทงสองขางพรอมกนแลวดงออก หรอ

แกสายรดทผกไวโดยแกสายรดคลางกอน แลวแกสายรดคบน ดงผาคาดปดจมกปดปากออกโดยจบทสายรด

2. ผาคาดปดจมกปดปากทใชแลวจะมสภาพเปนขยะตดเชอ ใหทงชนทใชแลวในถงหรอถงท

จดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถาเปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

3. ลางมอ


1. อยาจบทตวหนากาก ใหจบสายรดเสนลาง ดงออกหางบรเวณตนคอ แลวดงขามดานหลงศรษะ

ไปทางดานหนา จบสายรดเสนบน ดงออกหางดานหลงศรษะ แลวดงขามไปทางดานหนา

2. จบทสายรดแลวทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถาเปนถงขยะใหรดปากถง

กอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

3. ลางมอ

ภาพท 26 โปสเตอรของ

โรงพยาบาลสงขลานครนทร


25

บทท 4

การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ซ บวก

(ใชเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ)

กรมควบคมโรคก�าหนดใหระดบ ซ บวก เปนการใชอปกรณปองกนตนระดบสงสดในปจจบนส�าหรบ

การปฏบตงานปองกนและควบคมโรคของกระทรวงสาธารณสข ในระดบนเจาหนาทจะสวมเครองกรองอากาศท

จดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ (บทท 1 ขอ 2.1.4) รวมกบอปกรณปองกนตนรายการอน อปกรณปองกนตน

ระดบ ซ บวก สงวนไวใหเจาหนาทเผชญเหตซงเปนทมเคลอนทเรว (SRRT) สวนกลางและระดบเขตใชเทานน และ

ใชเฉพาะในกรณทสงสยวาจะเปนเชอโรครายแรง เชน สปอรของเชอแอนแทรกซ และเชอไขทรพษ เปนตน เนองจาก

อปกรณมสวนประกอบหลายชน ดแลรกษายาก และผใชจะตองไดรบการฝกอบรมเปนอยางดจนมความช�านาญ

ในการใช

การทกรมควบคมโรคก�าหนดใหเรยกการใชอปกรณปองกนตนดงกลาวขางตนวาระดบ ซ บวก ก

เพอใหแตกตางไปจากระดบ ซ และ ซ ลบ ซงใชอปกรณปองกนตนทใหการปองกนไดนอยกวา และไดบรรยาย

รายละเอยดการใชงานไวในบทท 5

ภาพท 27 อปกรณปองกนตนระดบ ซ บวก

(ใชเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ)

ขอพงปฏบตในการสวมและถอด

1. หามเขาไปสวมอปกรณปองกนตนในพนทมอนตราย ใหสวมในพนทปลอดภยใหเสรจเรยบรอย

กอนปฏบตงาน

2. ใหมผชวยสวม-ถอด 1 คน หรอจบคชวยกนสวมและถอด เพอใหสวมและถอดไดโดยสะดวก

รวดเรว และปลอดภย

3. ใหผชวยหรอค ตรวจดความถกตองและความเรยบรอยเมอสวมเสรจแลวกอนออกปฏบตงาน

ในพนทอนตราย

4. เมอปฏบตงานเสรจแลว ใหออกจากพนทอนตราย รบการท�าลายลางพษ (decontamination)

ณ จดทก�าหนด แลวเคลอนยายไปถอดอปกรณปองกนตนในพนทปลอดภยทก�าหนด

______________________บทท 4 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ซ บวก______________________

26

อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ซ บวก

1. เครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ (Respirator Hood with Supplied

Filtered-Air) 1 ชด

ภาพท 28 สวนประกอบหลกของเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ: ถงคลมศรษะ

(ซาย) และชดเครองกรองอากาศรนเกา (กลาง) และรนใหม (ขวา) ทกรมควบคมโรคมใช

2. เสอผาปองกนชนดเนอผาปองกนสารเคมเหลวได (ผา Tychem) แบบเสอกางเกงตดกน (ชด

หม) 1 ชด

3. ถงมอยาง (latex) (ชนดใชแลวทง) 2 ค และ ถงมอปองกนสารเคม (vinyl) 1 ค

4. รองเทาปองกน 1 ค

ระดบ ซ

ซ บวก ซ ซ ลบ

เครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบคลมศรษะ


ถงมอยางและถงมอปองกนสารเคม

รองเทาปองกน


27

ภาพท 29 เสอผาปองกน ถงมอยาง ถงมอปองกนสารเคม และรองเทาปองกน ทใชส�าหรบระดบ ซ บวก

ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ซ บวก

1) สวมชดปองกนตน รดซปและลอคซปใหเรยบรอย โดยทยงไมตองแกะเทปกาวทสาบเสอ และ

ยงไมตองสวมหมวกคลมศรษะทตดมากบชด

ภาพท 30 การสวมชดปองกนตน

2) สวมรองเทาบท ใหปลายขากางเกงคลมรองเทา ซงควรเลอกรองเทาบทใหหลวมเลกนอยเพอ

ใหใสสบายและเคลอนไหวสะดวก

ภาพท 31 การสวมรองเทาบท

3) พนเทปกาวชายขากางเกงกบรองเทาบทใหแนบสนท ไมใหมรรว โดยพนเทปกาว 3 รอบ

การพนเทปกาว เทาขวาวนตามเขมนาฬกา เทาซายวนทวนเขมนาฬกา เรมจากดานหนาเทา รอบแรกใหกนบรเวณ

รองเทาบทมากกวาชายกางเกง รอบท 2 พนทบรอบแรกแตใหขอบสงขนเลกนอย เมอพนถงรอบท 3 ใหฉกเทป

กาวทบรเวณตาตมดานนอก พบปลายเทปกาวเลกนอยกอนปดทบ


28

ภาพท 32 การพนเทปกาวชายขากางเกงกบรองเทาบทใหแนบสนท

4) ฉกเทปกาวปดไวทโตะวางอปกรณ 2 ชน ความยาวประมาณ 1 ฟต หรอสามารถพนรอบขอมอ

ตนเองได 3 รอบ โดยกอนฉกใหพบปลายเทปเลกนอยเพอใหงายตอการดงหรอแกะออก

ภาพท 33 การฉกเทปกาวปดไวทโตะวางอปกรณ

ส�าหรบใชพนรอบขอมอ

5) จดรปทรงและซปของชดใหเรยบรอย ลอกเทปกาวทสาบเสอดานขวาของผสวมกอน ปดแถบ

กาวทบไปทางซายของผสวม เรมจากคอลงไป ล�าตว จนถงเปากางเกง โดยตองรดใหเรยบสนท แกะแถบกาว

ดานในสาบเสอดานซายของผสวม แลวปดทบไปทางขวาของผสวมเชนเดยวกบอกดาน การปดแถบกาวตอง

พยายามใหปดไดในครงเดยว เพราะการลอกแลวปดใหมอาจท�าใหแถบกาวเสอมสภาพ ท�าใหปดไมสนท แลวจง

สวมหมวกคลมผมทตดมากบชดปองกนตน

ภาพท 34-1 การจดรปทรงและซปของชดใหเรยบรอย รวมทงการปดเทปกาวทสาบเสอ


29

ภาพท 34-2 การสวมหมวกคลมผมทตดมากบชดปองกนตน

6) เจาหนาททงสองคน หยบหนากากชนดทมเครองกรองอากาศจดสงอากาศให ออกมาจากถง

และวางไวขาง ๆ ถง

ภาพท 35 การเตรยมหนากากชนดมเครองกรองอากาศทจดสง

อากาศให

7) คนท 1 ยกเครองกรองอากาศขนมาสวมรอบเอว ตดลอก แลวเกบสายใหเรยบรอย คนท 2 ชวย

ประคองเครองกรองทางดานหลง

ภาพท 36 การสวมเครองกรองอากาศ

8) คนท 1 สวมหนากากชนดมเครองกรองอากาศทจดสงอากาศให จบสายตรงศรษะทอยดานใน

หนากากใหอยตรงกลางศรษะ

ภาพท 37 การสวมหนากากชนดมเครองกรองอากาศทจดสง

อากาศให


30

9) คนท 2 ตอทอเครองกรองอากาศเขากบหนากาก แลวกดเปดเครองกรองอากาศ โดยกดแชจนกวา

ไฟสเขยวสวาง - ดบ ไฟสเหลองสวาง - ดบ และไฟสแดงสวาง - ดบ ตามล�าดบ แลวไฟสเขยวกระพรบตอเนอง

แสดงวาเครองกรองอากาศท�างานโดยสมบรณ ผสวมจะรสกถงลมเยน ๆ ไหลผานศรษะลงมา คนท 2 สวมหนากาก

และตอทอเครองกรองอากาศ โดยมคนท 1 ชวย

ภาพท 38 การตอทอเครองกรองอากาศเขากบหนากากและการเปดเครองกรองอากาศ

10) จดหนากาก สายทอเครองกรองอากาศ และชดปองกนตนใหเรยบรอย แลวสวมถงมอสขาว

คแรก

ภาพท 39 การสวมถงมอสขาวคแรก

11) สวมถงมอกนสารเคม ใหปลายแขนเสอครอบถงมอแลวพนเทปกาวเชนเดยวกบพนขอเทา

ภาพท 40 การสวมถงมอกนสารเคม


31

12) สวมถงมอสขาวคสดทาย

ภาพท 41 การสวมถงมอสขาวคสดทาย

13) จดความเรยบรอยของชดปองกนตนของตนเอง และความเรยบรอยของเพอนรวมทม

ภาพท 42 เจาหนาททมเผชญเหตแตงชดพรอมปฏบตงาน

การถอดชดปองกนตนระดบ ซ บวก

ใหมผชวยถอดหรอจบคถอด

ขอควรระวง! ภายหลงการปฏบตงาน อปกรณปองกนตนจะเปอนเชอโรค โดยเฉพาะทถงมอและ

รองเทา จงตองท�าลายลางพษดวยน�ายาฆาเชอทวตวกอน แลวจงเดนไปยงจดทก�าหนดไวส�าหรบการถอดอปกรณ

ปองกนตน ทกขนตอนการถอดจะตองกระท�าดวยความระมดระวง ไมใหอปกรณปองกนตนสมผสกบรางกายหรอ

เสอผาธรรมดาทสวมอยใตเสอผาปองกน

ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ซ บวก

1) ถอดถงมอชนนอก การถอดถงมอใหถอดดานไมถนดกอน โดยดงดานนอกถงมอใหตลบกลบเอา

ดานในของถงมอออก แลวก�าไวในมออกขาง เนองจากถงมอเขยวหรอถงมอชนในสะอาดกวาถงมอชนนอก ดงนน

การถอดถงมอขางทถนด วธการถอดใหสอดนวเขาไปในถงมอชนนอกแลวตลบกลบเอาดานในของถงมอออก

รวบถงมออกขาง ทงลงในถงขยะตดเชอ


32

ภาพท 43 การถอดถงมอชนนอก

2) คนท 2 ปลดลอกเครองกรองอากาศใหคนท 1 แลวจบไวดวยมอขางหนง

ภาพท 44 การปลดลอกเครองกรองอากาศ ภาพท 45 การถอดหนากากของคนท 1

3) คนท 1 ถอดหนากาก โดยจบขางในแลวยกขนใหพนศรษะ

4) คนท 2 ใชมออกขางหนงจบหนากากดานหลง ดงหนากากใหหลดออกจากศรษะของคนท 1

แลวทงชดเครองกรองอากาศและหนากากลงในถงขยะตดเชอ

ภาพท 46 คนท 2 ก�าลงชวยถอดหนากากของคนท 1แลวจงทงหนากากลงในถงขยะตดเชอ

5) คนท 2 ถอดหนากากออก ซงวธการจะแตกตางจากคนท 1 เนองจากถงมอสเขยวจะปนเปอน

เชอโรค ดงนนจงตองจบดานนอกของหนากาก แลวดงออกไปใหพนศรษะ โดยมคนท 1 ชวยดงและพยงเครอง

กรองอากาศไว


33

ภาพท 47 การถอดหนากากของคนท 2 ภาพท 48 การทงหนากากลงในถงขยะตดเชอ

6) คนท 1 ทงชดเครองกรองอากาศและหนากากของคนท 2 ลงในถงขยะตดเชอ

7) แกะเทปกาวทขอมอและแกะแถบกาวทชดปองกนตนออก ทงสองคนสามารถชวยกนแกะเทป

กาวได แลวรดซปชดของอกฝายไดถงประมาณอก แลวดงดานนอกชดใหซปรดเปดออก

ภาพท 49 การแกะแถบกาวทชดปองกนตน

8) เอยงตวเลกนอย เพอใหดงหมวกทคลมศรษะออกงายขน แลวถอดชดปองกนตนทงชดโดย

ดงออกทางดานหลง ระวงอยาใหเนอผาดานนอกสมผสกบผวหนงหรอเสอผาธรรมดาทสวมอย

ภาพท 50

การถอดชดปองกนตน

9) ถอดรองเทาบท กาวเดนไปทางดานหนา แลวรวบชดดานในใหครอบชดดานนอกและรองเทา

บทใหมากทสด แลวทงทงหมดลงถงขยะตดเชอ


34

ภาพท 51

การถอดรองเทาบท

10) ถอดถงมอปองกนสารเคมสเขยว โดยถอดถงมอดานทไมถนดกอน จบดานนอกถงมอใหตลบกลบ

เอาดานในของถงมอออก แลวก�าไวในมออกขาง เนองจากถงมอเขยวหรอถงมอชนในสะอาดกวาถงมอชนนอก

ดงนนการถอดถงมอขางทถนด วธการถอดใหสอดนวเขาไปในถงมอชนนอกแลวตลบกลบเอาดานในของถงมอ

ออก รวบถงมออกขาง แลวทงลงในถงขยะตดเชอ ขอควรจ�า การดงปลายถงมอทงสองขางใหถงมอเกอบหลดจะ

ท�าใหถอดงายขน

ภาพท 52

การถอดถงมอปองกนสารเคม

11) ถอดถงมอคสดทาย วธการเหมอนถอดถงมอคแรก

ภาพท 53 การถอดถงมอคสดทาย ภาพท 54 การลางมอใหสะอาด

12) ลางมอใหสะอาด หรอถาเปนไปได ใหอาบน�าสระผม กอนออกจากพนท


35

บทท 5

การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ซ และ ซ ลบ

(ใชหนากากแบบครอบเตมใบหนาหรอครงใบหนาพรอม

เครองกรองอากาศ)

อปกรณปองกนตนทกรมควบคมโรคก�าหนดใหเปนระดบ ซ เปนอปกรณปองกนตนระดบรองลงมา

จากระดบ ซ บวก โดยใหใชหนากากแบบครอบเตมใบหนา (บทท 1 ขอ 2.1.3) แทนเครองกรองอากาศทจดสง

อากาศใหแบบคลมศรษะ อปกรณปองกนตนระดบรองจากระดบ ซ คอระดบ ซ ลบ ซงใชหนากากแบบครอบครง

ใบหนา อปกรณปองกนตนสองระดบน ใชในกรณทไมมอปกรณปองกนตนระดบ ซ บวก และสงวนไวส�าหรบ

เจาหนาททมเคลอนทเรว (SRRT) ในสวนกลาง ระดบเขต และระดบจงหวด ใชเทานน

ใหใชอปกรณปองกนตนระดบ ซ (กรณทไมมอปกรณปองกนตนระดบ ซ บวก) เมอสงสยวาจะเปน

เชอโรครายแรง เชน สปอรของเชอแอนแทรกซ และเชอไขทรพษ เปนตน และใหใชระดบ ซ ลบ เมอไมมหนากาก

แบบครอบเตมใบหนาใชหรอพจารณาแลวเหนวาเปนเชอโรคทรายแรงนอยกวา

ภาพท 55 อปกรณปองกนตนระดบ ซ (ใชหนากากแบบครอบเตมใบหนา) (ซาย) และระดบ ซ ลบ

(ใชหนากากแบบครอบครงใบหนา) (ขวา)

____________________บทท 5 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ซ และ ซ ลบ____________________

36






3. ใหผชวยหรอค ตรวจดความถกตองและความเรยบรอยเมอสวมเสรจแลวกอนออกปฏบตงาน

ในพนทอนตราย

4. เมอปฏบตงานเสรจแลว ใหออกจากพนทอนตราย รบการท�าลายลางพษ (decontamination)

ณ จดทก�าหนด แลวเคลอนยายไปถอดอปกรณปองกนตนในพนทปลอดภยทก�าหนด

ระดบ ซ

ซ บวก ซ ซ ลบ

หนากากแบบ

ครอบเตมใบหนา

หนากากแบบ

ครอบครงใบหนา

แวนตาปดขางและกระบง

ปองกนใบหนาเสอผาปองกนสารเคม

เสอผาปองกนสารเคมถงมอยางและถงมอ

ปองกนสารเคม

ถงมอยางและถงมอ

ปองกนสารเคมรองเทาปองกน



37

อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ซ

อปกรณทจ�าเปนประกอบดวย

1. หนากากแบบครอบเตมใบหนา (full face) 1 หนา พรอมเครอง

กรองอากาศทสามารถกรองอนภาคไวรสได (ประสทธภาพการกรองมาตรฐานระดบ

100)

2. เสอผาปองกนชนดเนอผาปองกนสารเคมเหลวได (ผา Tychem)

แบบเสอกางเกงตดกน (ชดหม) มผาคลมศรษะ 1 ชด

3. ถงมอยาง (latex) (ใชแลวทง) 2 ค และ ถงมอปองกนสารเคม

(vinyl) 1 ค


ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ซ

1) สวมชดปองกนตน รดซปและลอคซปใหเรยบรอย โดยทยงไมตองแกะเทปกาวทสาบเสอ และ


ภาพท 57 การสวมชดปองกนตน

2) สวมรองเทาบท ใหปลายขากางเกงคลมรองเทา ซงควรเลอกรองเทาบทใหหลวมเลกนอยเพอให

ใสสบายและเคลอนไหวสะดวก

ภาพท 58 การสวมรองเทาบท

ภาพท 56 หนากาก

แบบครอบเตมใบหนา

เครองกรองอากาศค


38

3) พนเทปกาวชายขากางเกงกบรองเทาบทใหแนบสนท ไมใหมรรว โดยพนเทปกาว 3 รอบ

การพนเทปกาว เทาขวาวนตามเขมนาฬกา เทาซายวนทวนเขมนาฬกา เรมจากดานหนาเทา รอบแรกใหกนบรเวณ

รองเทาบทมากกวาชายกางเกง รอบท 2 พนทบรอบแรกแตใหขอบสงขนเลกนอย เมอพนถงรอบท 3 ใหฉกเทป

กาวทบรเวณตาตมดานนอก พบปลายเทปกาวเลกนอยกอนปดทบ

ภาพท 59 การพนเทปกาวชายขากางเกงกบรองเทาบท

4) ฉกเทปกาวปดไวทโตะวางอปกรณ 2 ชน ความยาวประมาณ 1 ฟต หรอ สามารถพนรอบขอมอ

ตนเองได 3 รอบ โดยกอนฉกใหพบปลายเทปเลกนอยเพอใหงายตอการดงหรอแกะ

ภาพท 60 การฉกเทปกาวปดไวทโตะวางอปกรณส�าหรบพนรอบขอมอ

5) จดรปทรงและซปของชดใหเรยบรอย ลอกเทปกาวทสาบเสอดานขวาของผสวมกอน ปด

แถบกาวทบไปทางซายของผสวม เรมจากคอลงไป ล�าตว จนถงเปากางเกง โดยตองรดใหเรยบสนท แกะแถบกาว

ดานในสาบเสอดานซายของผสวม แลวปดทบไปทางขวาของผสวมเชนเดยวกบอกดาน การปดแถบกาวตอง

พยายามใหปดไดในครงดยว เพราะการลอกแลวปดใหมอาจท�าใหแถบกาวเสอมสภาพ ท�าใหปดไมสนท


39

ภาพท 61 การจดรปทรงซปของชดใหเรยบรอยและการปดเทปกาวทสาบเสอ

6) ประกอบแผนหรอกลองกรองอากาศ (filter) ชนด R100 หรอ P100

เขากบหนากากชนดเตมใบหนา (full face) ใหเรยบรอย

ภาพท 62 การประกอบแผนหรอกลองกรองอากาศ (filter)

7) สวมหนากากตามขนตอนตอไปน

(1) คลายสายรดศรษะทกเสน

(2) ท�ามอขางซายใหเปนงามคว�าลง โดยแยกนวหวแมมอออกจากนวทเหลอทง 4 นว แลวจบ

สายรดศรษะคลาง (สายรดแกม) ยกขนสงประมาณระดบคาง โดยใชมอขวาประคองหนากากใหอยกงกลางล�าตว

(3) เงยคางขนเลกนอย สวมหนากากโดยเอาปลายคางเกยวเขากบสวนคางของตวหนากาก แลว

ดงสายรดศรษะทรวบไวทกเสนไปทางดานหลงของศรษะ ปลอยมอจากสายรดศรษะ (อยาสวมจากศรษะลงมา

หาคาง เพราะหนากากจะดงเสนผมลงมาปรกบรเวณหนาผาก ท�าใหมองเหนไมถนด ระคายเคองนยนตา และท

ส�าคญคอจะท�าใหสวมหนากากไดไมแนบสนท เกดรอยรวบรเวณหนาผากเนองจากเสนผมแทรกอยระหวางผวหนง

กบขอบหนากาก)

(4) ใชมอขางหนงจบทดานหนาของตวหนากากบรเวณสวนลาง (อยาจบทบรเวณชองมอง

จะท�าใหรอยนวมอตดเลนส มองเหนไมถนด) ประคองใหครอบใบหนาในต�าแหนงทเหมาะสมและแนบกบใบหนา

แลวใชมออกขางออมไปดานหลงศรษะ ดงสายรดศรษะแตละเสนใหตงพอกระชบ อยาดงใหรดแนนเกนไป

จะท�าใหรสกอดอด เจบหรอเมอยใบหนาหลงจากสวมหนากากไดระยะหนง

(5) ตรวจความแนบสนทในการสวม (facial fit check) โดยใชฝามอ (ไมใชนวมอ) แตละขาง

ปดทดานหนาของเครองกรองอากาศเพออดชองอากาศเขา อยากดแรงเกนไป ในขณะทใชฝามอปดเครองกรอง

อากาศอยใหสดหายใจเขาแรง ๆ ครงเดยวใหเตมปอด กลนไวประมาณ 10 วนาท


40

P ถารสกวาหนากากยบเขาหาใบหนาขณะสดหายใจเขาและไมพองออกกลบไปอยในสภาพ

เดมขณะกลนหายใจ แสดงวาสวมหนากากไดแนบสนทด ไมมรอยรว เมอน�าฝามอออก

จากเครองกรองอากาศและหายใจออก หนากากจงจะพองกลบไปอยในสภาพปกต

(ทเปนดงนเพราะเมอสดหายใจเขา อากาศภายนอกไมสามารถไหลผานเครองกรอง

อากาศเขาไปในตวหนากากได เนองจากถกฝามออดไว อากาศภายในตวหนากากถกสด

เขาปอดจนหมด ท�าใหเกดภาวะสญญากาศภายในตวหนากาก หนากากจงยบตวและไม

สามารถพองออกไดเนองจากอากาศภายนอกไมสามารถเลดรอดเขาทางขอบหนากาก

ไดเพราะไมมรอยรวนนเอง)

O ถารสกวาหนากากยบเขาหาใบหนาขณะสดหายใจเขา แตพองออกกลบไปอยในสภาพ

เดมขณะกลนหายใจ แสดงวาสวมหนากากไมแนบสนทเทาทควร มรอยรวเลกนอย

บรเวณขอบหนากาก (ทเปนดงนเพราะขณะกลนหายใจ อากาศภายนอกสามารถ

เลดรอดเขาทางขอบหนากากได)

O ถาหนากากไมยบเขาหาใบหนาเลยขณะสดหายใจเขา แสดงวาสวมหนากากไมแนบสนท

มรอยรวขนาดใหญ อาจเปนเพราะหนากากมขนาดใหญกวาใบหนา หรอดงสายรดศรษะ

ไมแนนพอทจะท�าใหหนากากแนบสนทกบใบหนา หรอมคางแหลมยนยาวกวาใบหนา

ทวไป (ทเปนดงนเพราะเมอสดหายใจเขา แมอากาศภายนอกไมสามารถไหลผานเครอง

กรองอากาศเขาไปในตวหนากากได เนองจากถกฝามออดไว แตจะเขาทางรอยรวขนาด

ใหญแทน จงไมเกดภาวะสญญากาศภายในตวหนากาก หนากากไมยบตว)

อนง อาจใชวธการทดสอบความแนบสนทเชงคณภาพ (qualitative fit test) โดยใชสารทดสอบ

ทมกลน รส หรอกอใหเกดความระคายเคองหรออาการอนตอรางกาย ในกรณทสวมไมแนบสนทผสวมจะไดกลน

ร รส หรอเกดอาการระคายเคองหรออาการอน เมอเปนเชนนใหเวนระยะเวลาพอประมาณหลงการแกไข

ความไมแนบสนทแลว เพอใหประสาทสมผสกลบสภาวะปกตกอนเรมทดสอบซ�า

(6) ถาทดสอบแลวปรากฏวาสวมไดแนบสนท ใหแตงกายตอไปตามขนตอนท 4) แตถาปรากฏ

วายงสวมไดไมแนบสนท ใหจดปรบสายรดศรษะแลวทดสอบใหมจนกวาจะสวมไดแนบสนท ตรวจดขนาดหนากาก

ดวยวามขนาดพอเหมาะกบใบหนา ไมใหญหรอเลกไป

ภาพท 63 การสวมหนากากชนดครอบเตมใบหนา


41

ภาพท 64 การท�า fit check

8) สวมผาคลมศรษะ (hood) ใหครอบหนากาก ปดบรเวณคาง เพอนรวมทมชวยตรวจสอบ

ความเรยบรอยวา ไมมรอยรว หรอไมมสวนใด ๆ ของสายรดศรษะของหนากาก หรอสวนของรางกายสมผสกบ

สงแวดลอมหรอใหมพนทเปดนอยทสด

ภาพท 65 ภาพท 66

การสวมหมวกคลมศรษะ (hood) ใหครอบหนากาก การสวมถงมอสขาวคแรก

9) สวมถงมอสขาวคแรก

10) สวมถงมอกนสารเคม ใหปลายแขนเสอครอบถงมอแลวพนเทปกาวเชนเดยวกบพนขอเทา




42


12) จดชดปองกนตนของตนเองและเพอนรวมทมใหเรยบรอย

ภาพท 69 การชวยเพอนรวมทมจดความเรยบรอยของชดปองกนตน

อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ซ ลบ


1. หนากากแบบครอบครงใบหนา (half face) 1 หนา พรอมเครองกรองอากาศทสามารถกรอง

อนภาคไวรสได (ประสทธภาพการกรองมาตรฐานระดบ 100)

2. แวนตาปดขาง (แวนครอบตา) (goggles) 1 ค

3. กระบงปองกนใบหนา (face shield) 1 อน

4. เสอผาปองกนชนดเนอผาปองกนสารเคมเหลวได (ผา Tychem) แบบเสอกางเกงตดกน

(ชดหม) มผาคลมศรษะ 1 ชด หรอเสอผาปองกนชนดเนอผาใยสงเคราะหกได ซงรปภาพประกอบในคมอเลมน

เจาหนาทสวมเสอผาปองกนชนดใยสงเคราะห

5. ถงมอยาง (latex) (ใชแลวทง) 2 ค และ ถงมอปองกนสารเคม (vinyl) 1 ค



43

ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ซ ลบ

1) สวมชดปองกนตน รดซปและลอคซปใหเรยบรอย โดยทยงไมตองปดเทปกาวทสาบเสอ และ


ภาพท 70 การสวมชดปองกนตนระดบ ซ ลบ

2) สวมรองเทาบท ใหปลายขากางเกงคลมรองเทา ซงควรเลอกรองเทาบทใหหลวมเลกนอยเพอให

ใสสบายและเคลอนไหวสะดวก แลวพนเทปกาวชายขากางเกงกบรองเทาบทใหแนบสนทไมใหมรรว โดยพนเทป

กาว 3 รอบ การพนเทปกาว เทาขวาวนตามเขมนาฬกา เทาซายวนทวนเขมนาฬกา เรมจากดานหนาเทา

รอบแรกใหกนบรเวณรองเทาบทมากกวาชายกางเกง รอบท 2 พนทบรอบแรกแตใหขอบสงขนเลกนอย เมอพน

ถงรอบท 3 ใหฉกเทปกาวทบรเวณตาตมดานนอก พบปลายเทปกาวเลกนอยกอนปดทบ

ภาพท 71 การสวมรองเทาบท และการพนเทปกาว

3) จดรปทรงและซปของชดใหเรยบรอย เนองจากชดปองกนตนชนดนไมมแถบกาวตดมากบตวเสอ

ดงนนจงตองปดเทปกาวทบรอยซป เรมจากคอลงไปล�าตวจนถงเปากางเกง โดยตองรดใหเรยบสนท


44

ภาพท 72 การจดรปทรงชดใหเรยบรอย และปด

เทปกาวทสาบเสอ

4) ฉกเทปกาวปดไวทโตะวางอปกรณ 2 ชน ความยาวประมาณ 1 ฟต หรอสามารถพนรอบขอมอ

ตนเองได 3 รอบ โดยกอนฉกใหพบปลายเทปเลกนอยเพอใหงายตอการดงหรอแกะออก

ภาพท 73 การฉกเทปกาวปดไวทโตะวางอปกรณส�าหรบพน

รอบขอมอทงสองขาง

5) ประกอบแผนหรอตลบกรองอากาศ (filter) ชนด R100 หรอ P100 เขากบหนากาก

ภาพท 74 การประกอบแผนหรอตลบกรองอากาศ (filter) ชนด P100 เขากบหนากาก

6) สวมหนากากเขาปลายคางกอนดงชนสวนอนใหครอบใบหนา บรเวณจมกและคาง ดงสายรดยาง

ทดานบนศรษะและบรเวณคอใหกระชบ อยาดงยางใหรดแนนเกนไป เพราะจะท�าใหอดอดและใสหนากากไมไดนาน

ภาพท 75 การดงสายรดยางทดานบนศรษะและบรเวณคอใหกระชบ


45

7) จดหนากากชนดครงใบหนา (half face) และสายรดใหเรยบรอย

ภาพท 76 การจดหนากากและสายรดศรษะชนดครงใบหนา

8) ท�า fit check ไดแก การใชฝามอทงสองขางแตะทแผนกรองอากาศหรอ filter เบา ๆ แลวหายใจ

เขา - ออกแรง ๆ ถาใสหนากากแนบกระชบกบใบหนาจะรสกวา filter ยบเขา - ปองออก และไมมลมรวออก

ตามรองจมกหรอคาง หลงจากนนตรวจสอบการท�างานของวาลว โดยใชมอขวาแตะทวาลวดานหนา หายใจ

เขา - ออกแรง ๆ ถารสกวามลมผานเขา - ออก แสดงวาวาลวท�างานไดด

ภาพท 77 การท�า fit check

9) สวมแวนครอบตา จดสายใหเรยบรอย

ภาพท 78 การสวมแวนครอบตา


46

10) สวมหมวกคลมศรษะทตดมากบชด ครอบหนากาก แวนครอบตา และปดบรเวณคาง เพอนรวม

ทมชวยตรวจสอบความเรยบรอยวา ไมมรอยรว หรอไมมสวนใด ๆ ของสายรดศรษะของหนากาก หรอสวนของ

รางกายสมผสกบสงแวดลอมหรอมพนทเปดนอยทสด

ภาพท 79 การสวมหมวกคลมศรษะทตดมากบชด ครอบหนากาก และแวนครอบตา

11) สวมถงมอสขาวคแรก

ภาพท 80 การสวมถงมอสขาวคแรก

12) สวมถงมอกนสารเคม ใหปลายแขนเสอครอบถงมอ แลวพนเทปกาวเชนเดยวกบพนขอเทา



47



14) สวมกระบงหนาใหครอบแวนครอบตา และหนากากชนดครงใบหนา

ภาพท 83 การสวมกระบงหนา

15) จดความเรยบรอยของชดปองกนตนของตนเอง และความเรยบรอยของเพอนรวมทม

ภาพท 84 การแตงกายทพรอมส�าหรบการปฏบตงาน


48

ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ซ

ใหมผชวยถอดหรอจบคถอด





1) ถอดถงมอชนนอก การถอดถงมอใหถอดดานไมถนดกอน โดยดงดานนอกถงมอใหตลบกลบ

เอาดานในของถงมอออก แลวก�าไวในมออกขาง เนองจากถงมอเขยวหรอถงมอชนในสะอาดกวาถงมอชนนอก

ดงนนการถอดถงมอขางทถนด วธการถอดใหสอดนวเขาไปในถงมอชนนอกแลวตลบกลบเอาดานในของถงมอ

ออก รวบถงมออกขาง ทงลงในถงขยะตดเชอ

ภาพท 85 การถอดถงมอชนนอก

2) แกะเทปกาวทขอมอและขอเทา

ภาพท 86 การแกะเทปกาวทขอมอและขอเทา

3) แกะเทปกาวทชดปองกนตนออก ทงสองคนสามารถชวยกนแกะเทปกาวได แลวรดซปชดของ

อกฝายไดถงประมาณอก แลวดงดานนอกชดใหซปรดเปดออก


49

ภาพท 87 การแกะเทปกาวทชดปองกน และการรดซปเพอถอดชดปองกนตน

4) เอยงตวหรอหนหลงเพอใหเพอนดงหมวกทคลมศรษะออก แลวถอดชดปองกนทงชดโดยดงออก

ทางดานหลง ระวงอยาใหเนอผาดานนอกสมผสกบผวหนงหรอเสอผาธรรมดาทสวมอย พรอมกบถอดรองเทา

ปองกน กาวเดนไปทางดานหนา

ภาพท 88 การถอดชดปองกนตน ภาพท 89 การถอดชดปองกนตน

และการทงลงถงขยะตดเชอ

5) เพอนรวมทมรวบชดดานในใหครอบชดดานนอกและรองเทามากทสด แลวทงลงถงขยะตดเชอ

6) ถอดถงมอปองกนสารเคม โดยถอดถงมอดานทไมถนดกอน จบดานนอกถงมอใหตลบกลบเอา


การถอดถงมอขางทถนด วธการถอดใหสอดนวเขาไปในถงมอชนนอกแลวตลบกลบเอาดานในของถงมอออก

รวบถงมออกขาง แลวทงลงในถงขยะตดเชอ ขอควรจ�า การดง

ปลายถงมอทงสองขางใหถงมอเกอบหลดจะท�าใหถอดงายขน

ภาพท 90 การถอดถงมอปองกนสารเคม


50

7) ถอดหนากากโดยคลายสายรดศรษะคลาง (สายรดแกม) กอน แลวจงคลายตวลอกทอยขางห

ใหหลวม กอนถอดใหจบสายรดทกลางศรษะ เอยงหนาไปทางถงขยะตดเชอ ดงหนากากออกจากศรษะ หนหนา

กลบมาทางเดม แลวเดนออกนอกพนท warm zone ขอปฏบตตองจ�า ใหถอดหนากากขณะอยในพนทรอยตอ

ระหวาง warm zone และ cool zone

ภาพท 91 การถอดหนากากชนดเตมใบหนา

8) ถอดถงมอคสดทาย วธการเหมอนถอดถงมอคแรก

ภาพท 92 การถอดถงมอคสดทาย

9) ลางมอใหสะอาด หรอถาเปนไปได ใหอาบน�าสระผม กอนออกจากพนท

ภาพท 93 การลางมอใหสะอาด


51

ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ซ ลบ

ใหมผชวยถอดหรอจบคถอด และท�าในขนตอนเหมอนกบระดบ ซ





1) ถอดกระบงหนา (หรอชอพองกระจงหนา) ใหจบดานขางคอนไปทางดานหลง แลวทงลงในถง

ขยะตดเชอ

ภาพท 94 การถอดกระบงหนาหรอชอพองกระจงหนา

2) ถอดถงมอชนนอก การถอดถงมอใหถอดดานไมถนดกอน โดยดงดานนอกถงมอใหตลบกลบเอา


การถอดถงมอขางทถนด วธการถอดใหสอดนวเขาไปในถงมอชนนอกแลวตลบกลบเอาดานในของถงมอออก รวบ

ถงมออกขาง ทงลงในถงขยะตดเชอ

ภาพท 95 การถอดถงมอคแรก

3) แกะเทปกาวทขอมอ และแกะแถบกาวทชดปองกนออก


52

ภาพท 96 การแกะเทปกาวทขอมอ และแกะเทปกาวทชดปองกน

4) เจาหนาททงสองคน สามารถชวยกนแกะเทปกาวได แลวรดซปชดของอกฝายไดถงประมาณอก

แลวดงดานนอกชดใหซปรดเปดออก

ภาพท 97 การแกะเทปกาวชดปองกนตน

5) เอยงตวเลกนอย เพอใหดงหมวกทคลมศรษะออกไดงาย แลวถอดชดปองกนทงชดโดยดงออก

ทางดานหลง ระวงอยาใหเนอผาดานนอกสมผสกบผวหนงหรอเสอผาธรรมดาทสวมอย

ภาพท 98 การถอดชดปองกนตน

6) ถอดรองเทาบท แลวกาวเดนไปทางดานหนา รวบชดดานในใหครอบชดดานนอกและรองเทาให

มากทสด แลวทงลงถงขยะตดเชอ


53

ภาพท 99 การถอดรองเทาบทและการรวบชดปองกนตนทงลงถงขยะตดเชอ

7) ถอดถงมอปองกนสารเคม โดยถอดถงมอดานท

ไมถนดกอน จบดานนอกถงมอใหตลบกลบเอาดานในของถงมอ

ออก แลวก�าไวในมออกขาง เนองจากถงมอปองกนสารเคมหรอ

ถงมอชนในสะอาดกวาถงมอชนนอก ดงนนการถอดถงมอขางท

ถนด วธการถอดใหสอดนวเขาไปในถงมอชนนอกแลวตลบกลบ

เอาดานในของถงมอออก รวบถงมออกขาง แลวทงลงในถงขยะ

ตดเชอ ขอควรจ�า การดงปลายถงมอทงสองขางใหถงมอเกอบหลด

จะท�าใหถอดงายขน

ภาพท 100 การถอดถงมอปองกนสารเคม

8) ถอดแวนครอบตา โดยจบแวนบรเวณคอนไปทางดานหลง เพราะจะสะอาดกวาคอนมาทางดาน

หนา

ภาพท 101 การถอดแวนครอบตา ภาพท 102 การถอดถงมอสขาวคสดทาย

9) ถอดถงมอสขาวคสดทาย วธการเหมอนถอดถงมอคแรก


54

10) ถอดหนากากโดยคลายสายรดศรษะคลาง (สายรดแกม) กอน แลวจงคลายตวลอกทอยขางห

ใหหลวม กอนถอดใหจบสายรดทกลางศรษะ เอยงหนาไปทางถงขยะตดเชอ ดงหนากากออกจากศรษะ หนหนา

กลบมาทางเดม แลวเดนออกนอกพนท warm zone

ภาพท 103 การถอดหนากากชนดครงใบหนา

11) ลางมอใหสะอาด หรอถาเปนไปไดใหอาบน�าสระผมกอนออกจากพนท

ภาพท 104 การลางมอใหสะอาด


55

บทท 6

การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ด

อปกรณปองกนตนระดบ ด ใหการปองกนในระดบต�าสด มไวใหเจาหนาท

เผชญเหตหรอบคลากรทางการแพทยของกรมควบคมโรค เจาหนาททมเคลอนทเรว (SRRT)

สวนกลาง ระดบเขต ระดบจงหวด และเจาหนาทควบคมโรคกลมอน เชน กลมก�าจดสตวปก

ปวยตาย เปนตน ใชในกรณเผชญเชอโรครายแรงนอยกวาทตองใชระดบ ซ เชน โรคไขหวดนก

โรคทางเดนลมหายใจอน ๆ และโรคตดเชอทวไป เปนตน

ภาพท 105 อปกรณปองกนตนระดบ ด






3. ใหผชวยหรอค ตรวจดความถกตองและความเรยบรอยเมอสวมเสรจแลวกอนออกปฏบตงานใน

พนทอนตราย

4. เมอปฏบตงานเสรจแลว ใหออกจากพนทอนตราย แลวถอดอปกรณปองกนตนในพนทปลอดภย

ทก�าหนด

ระดบ ด

เสอผาปองกนอนภาคทมผาคลมศรษะ

หรอ

แวนตาปดขาง

เสอคลม หมวกคลมผม และกระบงปองกน

ใบหนา


ถงมอยางและถงมอปองกนสารเคม


_______________________บทท 6 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนระดบ ด_______________________

56

อปกรณปองกนตนทจ�าเปนส�าหรบระดบ ด


1. หนากากกรองอนภาคใชแลวทง (Particulate Respirator) ประสทธภาพการกรองมาตรฐาน

ระดบตงแต N95 ถง N100 (บทท 1 ขอ 2.1.2) 1 ชน

ภาพท 106 หนากากกรองอนภาคใชแลวทง มาตรฐานระดบ N95

2. เสอผาปองกนท�าดวยวสดใยสงเคราะหชนดปองกนอนภาคได (ปองกนของเหลวซมผานไมได)

แบบเสอกางเกงตดกน (ชดหม) มผาคลมศรษะ 1 ชด

ภาพท 107 เสอผาปองกนเนอผาท�าดวยวสดใยสงเคราะหชนดปองกนอนภาคไดแต

ปองกนของเหลวซมผานไมได

3. แวนตาปดขาง (แวนครอบตา) 1 ค และกระบงปองกนใบหนา 1 อน ถามของเหลวหรอฝนฟง

กระจายมาก

4. ถงมอยาง (latex) (ใชแลวทง) 2 ค และ ถงมอปองกนสารเคม (vinyl) 1 ค

5. รองเทาปองกน (รองเทาบท) 1 ค

ขนตอนการสวมชดปองกนตนระดบ ด

1) สวมเสอผาปองกนโดยยงไมตองสวมผาคลมศรษะ

แลวตดเทปกาวปดทบซปทรอยผากลางล�าตว

ภาพท 108 สวมเสอผาปองกน (ซาย) แลวปดเทปกาวปดทบ

ซปทรอยผากลางล�าตว (ขวา)


57

2) สวมรองเทาปองกน เสรจแลวน�าปลายขากางเกงคลมทบรองเทา แลวตดเทปกาวปดทบปลาย

ขากางเกงกบรองเทา ไมใหมชองวางทอนภาคเชอโรคอาจเขาได

ภาพท 109

ใหปลายขากางเกงคลมทบรองเทา (ซาย) แลวตด

เทปกาวปดทบปลายขากางเกง (ขวา)

3) สวมหนากากกรองอนภาคใชแลวทงประสทธภาพการกรองมาตรฐานระดบตงแต N95 หรอ

N100 ตามล�าดบขนตอนดงทแสดงไวในภาพ

ภาพท 110 ล�าดบการสวมหนากากกรองอนภาค

รดแถบโลหะออนทขอบบนของหนากากใหแนบกบสนจมก เพอใหหนากากกระชบกบใบหนายงขน

ภาพท 111 การบบแถบโลหะใหแนบกบสนจมกและตรวจความกระชบ

4) สวมแวนตาปดขางแลวดงสายรดศรษะใหตงพอประมาณ

ภาพท 112 สวมแวนตาปดขาง (แวนครอบตา) ภาพท 113 สวมผาคลมศรษะ


58

5) สวมผาคลมศรษะ

6) สวมถงมอยาง

7) สวมถงมอปองกนสารเคมทบถงมอยาง น�าปลายแขนเสอคลมทบปลายถงมอ แลวปดเทปกาว

ทบรอยตอรอบปลายถงมอ

ภาพท 114 ตดเทปกาวปดทบปลายถงมอปองกนสารเคม

8) สวมถงมอยางอกคทบถงมอปองกนสารเคม

ภาพท 115 สวมถงมอยางทบถงมอปองกนสารเคม

9) สวมกระบงปองกนใบหนากรณทมการฟงกระจายของฝนแปงหรอสารคดหลงปรมาณมาก

ขนตอนการถอดชดปองกนตนระดบ ด

ใหมผชวยหรอจบคถอด


รองเทา จงตองท�าลายลางพษดวยน�ายาฆาเชอกอน แลวจงเดนไปยงจดทก�าหนดไวส�าหรบการถอดอปกรณปองกน

ตน ทกขนตอนการถอดจะตองกระท�าดวยความระมดระวง ไมใหอปกรณปองกนตนสมผสกบรางกายหรอเสอผา

ธรรมดาทสวมอยใตเสอผาปองกน

1) ถอดกระบงปองกนใบหนา (ถาสวม)

2) ลางมอขณะทสวมถงมอดวยน�ายาฆาเชอโรค

3) ถอดถงมอยางชนนอก โดยดงดานขอมอใหตลบกลบเอาดานในของถงมอออก แลวดงออกไป

ทางปลายนวมอ


59

ภาพท 116 ถอดถงมอชนนอก

4) แกะเทปกาวทปดทบรอบขอมอของถงมอปองกนสารเคม แลวถอดถงมอปองกนสารเคม

5) แกะเทปกาวทปดทบปลายขากางเกง และซปบรเวณรอยผาทหนาอก รดซปใหเปดออกแลวถอด

เสอผาปองกนทงชดโดยดงออกทางดานหลง ระวงอยาใหเนอผาดานนอกสมผสกบผวหนงหรอเสอผาธรรมดาท

สวมอย ถอดสวนขากางเกงพรอมกบรองเทาปองกน หรอ ใชกรรไกรตดเสอผาปองกนใหเปนรอยผาแลวถอดออก

ภาพท 117 ใชหวแมมอเกยวดานในผาคลมศรษะแลวดงไป

ดานหลงศรษะ

ภาพท 118 การถอดเสอผาปองกน รองเทาปองกน และถงมอยาง


60

6) ถอดถงมอยาง

7) ถอดแวนตาปดขางและหนากากกรองอนภาค แลวลางมอ

ภาพท 119 การถอดแวนตาปดขาง

ภาพท 120 การถอดหนากากกรองอนภาคและการลางมอ

ใหทงถงมอยาง ถงมอปองกนสารเคม เสอผาปองกน และหนากากปองกนอนภาคทถอดลงใน

ถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบขยะตดเชอ รดปากถงใหแนนหรอปดถงใหสนท รดกม อยาใหแตกหรอรว

กอนน�าไปก�าจดอยางถกวธ


61

บทท 7

การสวมและถอดอปกรณปองกนตนส�าหรบผทปฏบตงานใน

โรงพยาบาล

ในกรณตองเผชญเชอโรครายแรง เชน โรคแอนแทรกซ และโรค

ทางเดนลมหายใจเฉยบพลนรนแรง (ซารส) (Severe Acute Respiratory

Syndrome, SARS) เปนตน ใหบคลากรทางการแพทยทปฏบตงานภายใน

โรงพยาบาลใชอปกรณปองกนตนทมอยในโรงพยาบาล

ภาพท 121 อปกรณปองกนตนทใชในโรงพยาบาล

อปกรณปองกนตนทจ�าเปน

1. หนากากกรองอนภาคใชแลวทง (Particulate Respirator) ประสทธภาพการกรองมาตรฐาน

ระดบตงแต N95 ถง N100 (บทท 1 ขอ 2.1.2) 1 ชน

ภาพท 122 หนากากกรองอนภาคใชแลวทงมาตรฐานระดบ N95

2. เสอคลม (เสอกาวน) เนอผากนน�าได 1 ตว

3. แวนตาปดขาง (แวนครอบตา) (goggles) 1 ค และถาจ�าเปน กระบงปองกนใบหนา (face

shield) 1 อน (กรณทมการฟงกระจายของสารคดหลงปรมาณมาก โดยเฉพาะในระยะประชดจากการท�าหตถการ)

4. หมวกคลมผม 1 อน

5. ถงมอยาง (latex) 1 ค

_______________บทท 7 การสวมและถอดอปกรณปองกนตนส�าหรบผทปฏบตงานในโรงพยาบาล_______________

62

ขนตอนการสวม

1) สวมเสอคลม

ภาพท 123 เสอคลมเนอผากนน�าได

2) สวมหนากากปองกนอนภาคใชแลวทง ตามล�าดบขนตอนดงทแสดงไวในภาพ

ภาพท 124 ล�าดบการสวมหนากากกรองอนภาค

รดแถบโลหะออนทขอบบนของหนากากใหแนบกบสนจมก เพอใหหนากากกระชบกบใบหนายงขน

ภาพท 125 การบบแถบโลหะใหแนบกบสนจมกและตรวจความกระชบ

3) สวมแวนตาปดขาง

ภาพท 126 สวมแวนตาปดขาง (แวนครอบตา)


63

4) สวมหมวกคลมผม

ภาพท 127 สวมผาคลมศรษะและถงมอยาง

5) สวมถงมอยางทบปลายแขนเสอ

6) สวมกระบงหนาปองกนใบหนา กรณทมการฟงกระจายของฝนแปง หรอสารคดหลงปรมาณมาก

ขนตอนการถอด

1) ลางมอ (ยงไมถอดถงมอ) ดวยน�ายาฆาเชอโรค

2) ถอดกระบงปองกนใบหนา (ถาสวม)

3) ถอดถงมอยาง โดยดงดานขอมอใหตลบกลบเอาดานในของถงมอออก แลวดงออกไปทางปลายนวมอ

4) ลางมอดวยน�ายาฆาเชอโรค

ภาพท 128 การถอดถงมอยาง ภาพท 129 การลางมอ

5) ถอดหมวกคลมผม แลวลางมอ

ภาพท 130 ถอดหมวกคลมผม แลวลางมอ


64

6) ถอดแวนตาปดขาง แลวลางมอ

ภาพท 131 การถอดแวนตาปดขาง

แลวลางมอ

7) ถอดเสอคลม

ภาพท 132 การถอดเสอคลม

8) ถอดหนากากกรองอนภาค แลวลางมอ

ภาพท 133 การถอดหนากากกรองอนภาค

อปกรณปองกนตนทถอดออกและจะตองน�าไปซก ฆาเชอ หรอทง ตามควรแกกรณ ใหใสภาชนะ

รองรบทจดเตรยมไวส�าหรบเครองแตงกายหรอขยะตดเชอ ถาเปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยาง

ถกวธ


65

บทท 8

การสงก�าลง การซอมบ�ารง และการดแลรกษาอปกรณ

ปองกนตน

Logistics หรอทเรยกวา “การสงก�าลงบ�ารง” ในภาษาทหาร เปนกจกรรมทประกอบดวยการสง

ก�าลงและการซอมบ�ารง ความมงหมายหรอวตถประสงคคอการสนบสนนทกวถทางเพอใหหนวยสามารถปฏบต

งานตามภารกจไดเปนผลส�าเรจ หรอกลาวอกนยหนงกคอ การจดวสดอปกรณและบรการอยางเพยงพอและ

ทนเวลา ใหกบหนวยรบการสนบสนนตามทหนวยรบการสนบสนนตองการ นอกวงการทหาร โดยเฉพาะในวงการ

พาณชย ไมสามารถรบเอาค�าวาการสงก�าลงบ�ารงมาใช เนองจากมการท�างานและมความมงหมายในการท�างาน

ทไมเหมอนทหาร แตจนบดนกยงไมสามารถบญญตศพทเปนภาษาไทยไดส�าเรจ เนองจากมความเหนหลากหลาย

ทขดแยงกน จงตองเรยกทบศพทไปพลางกอน อยางไรกตาม ในบรบทของการใชอปกรณปองกนตนและการปฏบต

งานในระบบราชการของกระทรวงสาธารณสข มความละมายคลายคลงกบการทหารอยบาง โดยเฉพาะการม

หนวยงานในสงกดกระจายอยทวประเทศและมการจดการควบคมบงคบบญชาเปนระดบชน นอกจากนยงตอง

ปฏบตตามระเบยบราชการเดยวกน เชน ระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด เปนตน จงสามารถอนวต

(implement) หลกการนบางสวนไดเปนอยางด แตในทนจะจ�ากดใหอยเฉพาะในบรบทของอปกรณปองกนตน

ซงไมใชอปกรณทเปนเครองจกรเครองกล ทตามธรรมดาการสงก�าลงบ�ารงครอบคลมไวหมด

การจดงานสงก�าลงบ�ารงทดจะตองมปจจยส�าคญทประกอบดวย คน เงน วสดอปกรณ และระบบ

ทเหมาะสมกบกจกรรมและหนวยงาน

การสงก�าลง

การสงก�าลง (Supply) คอ การจดใหมพสด (= อปกรณ) ในจ�านวน ณ สถานท และเวลา ทถกตอง

ตามความความตองการของผใชในการปฏบตงานตามภารกจทไดรบมอบหมาย การสงก�าลงเปนการด�าเนนการ

โดยหนวยใหการสนบสนนไปยงหนวยรบการสนบสนน (= หนวยใช) หรออกนยหนงคอการสงก�าลงจากหนวย

เหนอไปยงหนวยรอง

วงรอบการบรหารงานพสดหรอวงรอบการสงก�าลง (Supply Cycle) คอ วงจรชวตของพสด

(อปกรณ) ซงจะหมนไปเปนล�าดบจากการก�าหนดความตองการ การจดหา การเกบรกษา การแจกจาย การซอม

บ�ารง และการจ�าหนาย ไมมการหมนยอนกลบทาง ทงนการด�าเนนการทกขนตอนของวงรอบจะตองมการควบคม

การปฏบต วงรอบการสงก�าลงดงกลาวจะเรมตน ณ จดใดกได แตโดยธรรมดาแลวความตองการมกจะเปนจดเรม

ตนของการสงก�าลง ความตองการจะเกดขนไดกตอเมอมความขาดแคลน

ค�าวา “ความขาดแคลน” ในทนหมายถง ไมมหรอมไมพอ เมอเกดความขาดแคลนกจะตองมการ

ก�าหนดหรอค�านวณความตองการเพอการจดหา เมอจดหาเสรจแลวอปกรณกจะเขาสระบบการแจกจาย ค�าวา

“การแจกจาย” หมายถง การรบ การเกบรกษา การเบก-จาย และการขนสง ดงนน หลงจากการจดหาจะมการ

_________________บทท 8 การสงก�าลง การซอมบ�ารง และการดแลรกษาอปกรณปองกนตน_________________

รบอปกรณเขามาเกบรกษาในคลงพสด แลวจายใหแกหนวยใชทเบกมา การทอปกรณจะไปถงหนวยใชไดกจะตอง

มการขนสงอปกรณ เมออปกรณเขาไปอยในความครอบครองของหนวยใชและถกน�าไปใชงานแลว กจะตองมการ

ซอมบ�ารงเพอใหอยในสภาพทใชการได จนในทสด เมอไมสามารถท�าใหอปกรณกลบคนสสภาพเดมไดกตองขจด

ออกไปจากระบบ นนคอการจ�าหนาย และเมอมการจ�าหนายกจะท�าใหเกดความขาดแคลนขนอก หมนเปนวง

รอบเชนนตลอดไป

1. ขนทจะใหไดมาซงพสด (Asset Acquisition)

1.1 วางแผนและจดท�าโครงการ (Planning and Project Development)

1.2 ก�าหนดความตองการ (Requirement Determination) ซงมทมาจากแผน โครงการ

ค�าสง และระเบยบปฏบต การก�าหนดความตองการ หมายถง การก�าหนดหรอการเสนอค�าขออปกรณตาม

จ�านวนและในเวลาทบงไว หรอตามระยะเวลาทก�าหนดไว

1.3 จดหา (Procurement) มขอพจารณาดงน

1.3.1 เพอการแจกจายตามอตราทมอยเพอใชงานในภารกจประจ�า

1.3.2 เพอทดแทนของเดมทช�ารดเสอมสภาพ

1.3.3 จดหาใหใหม (ไมเคยมมากอน) เพอเพมขดความสามารถของหนวย

1.3.4 จดหาใหหนวยทไมมงบประมาณสนบสนน

การจดหา คอกรรมวธเพอใหไดมาซงอปกรณและบรการตาง ๆ ในลกษณะทถกตองตาม

กฎหมาย การด�าเนนกรรมวธจดหามงานทเกยวของดงน

1) การก�าหนดแบบอปกรณ

2) การก�าหนดคณลกษณะเฉพาะ (specification) อปกรณ

3) การก�าหนดมาตรฐานอปกรณ

4) การก�าหนดราคากลาง

5) การก�าหนดแบบสญญา

6) การท�าสญญา

7) เงอนไขเกยวกบการสงวนสทธตาง ๆ

8) การปฏบตตามสญญา

9) การแกไขสญญา

10) การตรวจรบอปกรณ

11) ขอปฏบตทเกยวกบการเงน

12) ขอก�าหนดอน ๆ ทเกยวของกบการจดหา

2. ขนการจดการพสด (Asset Management)

2.1 การเกบรกษาและแจกจาย (Storage and Distribution)

การเกบรกษา คอ การด�าเนนกรรมวธตออปกรณหลงจากรบอปกรณเขามาสระบบจน

กระทงอปกรณนนถกแจกจายออกไป ซงจะตองด�าเนนการดงน แยกอปกรณเปนประเภท เกบไว ณ สถานท

ทก�าหนด รวมทงจดการรกษาความปลอดภยสถานทเกบรกษาอปกรณ

66


การแจกจาย คอ การด�าเนนกรรมวธตออปกรณทไดมาจนกระทงอปกรณนนถงมอผใช

การเกบรกษาและการแจกจายประกอบดวย

2.1.1 การควบคมทางบญช (Inventory Control)

2.1.2 การเกบรกษา (Storage)

2.1.3 การขนสง (Transportation)

2.2 การซอมบ�ารง (Maintenance)

2.3 การจ�าหนาย (Disposal) หมายถง การตดยอดอปกรณออกไปจากความรบผดชอบ

เนองจากเปนอปกรณสนเปลองซงใชหมดไป ช�ารดเสยหายจนไมสามารถซอมคนสภาพไดอยางคมคา เสอมสภาพ

จนใชการไมได สญหาย สญไป (ไมปรากฏตวผรบผดชอบ หรอมตวผรบผดแตไมสามารถชดใชได) เกนความตองการ

(surplus) หรอลาสมยไมใชราชการตอไป วธการจ�าหนายจะตองยดถอระเบยบส�านกนายกรฐมนตรวาดวยการ

พสด

การซอมบ�ารง

ค�าวา “การซอมบ�ารง” (Maintenance) หรอบางทใชวา “บ�ารงรกษา” มความหมายเปนสองนย

กลาวคอ นยแรก เปนการดแลรกษาอปกรณใหอยในสภาพทใชการได นยทสอง เมออปกรณช�ารดกตองท�าใหกลบ

คนมาอยในสภาพทใชการได ดงนนการซอมบ�ารงจงหมายถง การกระท�าใด ๆ ทมงหมายจะรกษาอปกรณตาง ๆ

ใหอยในสภาพทใชการได หรอมงหมายจะท�าใหอปกรณทช�ารดกลบคนสสภาพทใชการได

กจกรรมการซอมบ�ารง การซอมบ�ารงเปนกจกรรมทจดใหมขนเพอใหอปกรณตาง ๆ อยในสภาพ

พรอมใชงานไดตลอดเวลา กจกรรมเหลานประกอบดวย การตรวจสภาพ (Inspection) การตรวจสอบ (Check)

สภาวะหรอการท�างาน การทดสอบ (Test) ความถกตองหรอความแมนย�า การบรการ (Service) และการซอม

กจกรรมการซอมบ�ารงอาจแบงออกเปน การซอมบ�ารงเชงปองกน และการซอมบ�ารงเชงแกไข

การซอมบ�ารงเชงปองกน (Preventive Maintenance) หรอเรยกเปนภาษาทวไปวา “การดแล

รกษา” ซงไดแก การทดสอบ การตรวจสอบ การตรวจสภาพ และการบรการ การซอมบ�ารงเชงปองกนจะกระท�า

โดยมการวางแผนไวลวงหนา ตามระยะเวลาทคมอการใชงานก�าหนด และตามหวงเวลาการใชงาน (กอนการใช

งาน ระหวางการใชงาน และภายหลงการใชงาน) กอนทอปกรณนนจะช�ารดขดของ เพอใหอปกรณมความพรอม

ในการใชงานและท�างานไดอยางถกตอง ใหผใชมความมนใจในการใชอปกรณ ยดอายการใชงานอปกรณ ลดการ

ใชงบประมาณเพอการซอมบ�ารงเชงแกไข ลดโอกาสทจะเกดความเสยหายจากการไมสามารถปฏบตภารกจได

เนองจากอปกรณช�ารดอยระหวางการซอม ฯลฯ

การซอมบ�ารงเชงแกไข (Corrective Maintenance) ไดแกการซอม ซงยงจ�าแนกไดหลายระดบ

ตงแตนอยไปหามาก อาท ซอมแก (Repair) ซอมใหญ (Overhaul) ซอมสราง (Rebuild) ดดแปร (Modify) ฯลฯ

จะด�าเนนการเมออปกรณเกดการขดของท�างานผดปกต (Malfunction) ช�ารดจนไมสามารถท�างานได

(Breakdown) หรอเสยหาย (Damage) ใหกลบคนสสภาพทใชงานได

ประเภทหรอระดบการซอมบ�ารง อาจแบงความรบผดชอบในการซอมบ�ารงออกเปนหลายระดบ

ตามขดความสามารถและการจดองคกรของแตละหนวยงาน และระเบยบปฏบตทไดวางไว เชน สวนกลาง ระดบ

ภาค ระดบจงหวด และระดบหนวยใช ซงเปนระดบต�าสด

67


หนวยใช (User Unit) จะตองท�าการซอมบ�ารงอปกรณในความครอบครองของหนวย โดยทภายใน

หนวยใชยงแบงความรบผดชอบใหแกผใชและเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย การซอมบ�ารงระดบหนวยใชจะ

กระท�าอยางจ�ากดตามหนงสอคมอ ค�าสง หรอระเบยบ ทอนญาตใหกระท�าไดในระดบน ซงโดยทวไปไดแก

การตรวจสภาพ การท�าความสะอาด การหลอลน การปรบ (adjust) ตามความจ�าเปน และการเปลยนชนสวน

ซอม (อะไหล) (spare parts) เลก ๆ นอย ๆ

ผใช (Operator) ซงเปนผทเบกอปกรณไปใชงานจะรบผดชอบการซอมบ�ารงเชงปองกน ดวยการ

ตรวจสภาพ ท�าความสะอาด และตรวจสอบ ถาพบความผดปกตหรอการช�ารดเกนกวาทไดรบอนมตใหด�าเนนการ

ไดเอง จะตองมอบอปกรณชนนนใหเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวยด�าเนนการและรายงานความผดปกตหรอ

การช�ารดทตนตรวจพบใหเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวยทราบ

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย (Unit’s Maintenance Personnel) จะรบผดชอบขนการซอม

บ�ารงทสงกวาผใช ทงดานการซอมบ�ารงเชงปองกนและการซอมบ�ารงเชงแกไข อาท การตรวจสอบ การทดสอบ

การบรการ และการซอมแก ตามทระเบยบปฏบตหรอคมอการซอมบ�ารงก�าหนด โดยใชเครองมอซอม (tools)

และชนสวนซอมทหนวยไดรบอนมตใหมไว

หากเกนความสามารถทหนวยใชจะท�าการซอมบ�ารงได หนวยใชจะสงอปกรณทใชการไมไดหรอ

ทไดก�าหนดวาจะตองรบการบรการตามระยะเวลาหรอเกณฑการใชงาน ไปใหหนวยซอมบ�ารงทมขดความสามารถ

สงกวาอกหนงระดบ เชน หนวยซอมบ�ารงระดบจงหวด เปนผด�าเนนการให อยางไรกตามหนวยราชการอาจวาง

ระเบยบปฏบตอนญาตใหหนวยใชหรอหนวยซอมบ�ารงสามารถวาจางชางภายนอกหนวยงานหรอบรษทตวแทน

จ�าหนายอปกรณนนด�าเนนการซอมหรอใหบรการ

ความรบผดชอบของหนวยใชในการดแลรกษาอปกรณปองกนตน

การดแลรกษาอปกรณปองกนตนในระดบหนวยใชเปนความรบผดชอบรวมกนของบคลากร

ทกระดบในหนวยนน เพอใหทรพยสนของทางราชการในความรบผดชอบอยในสภาพใชราชการไดทกเมอ ตงแต

การเกบรกษา การใชงาน การดแลรกษา จนกระทงถงการซอมบ�ารง ความรบผดชอบเชงปฏบต (operational

responsibilities) เปนความรบผดชอบของเจาหนาทคลงพสด (รบผดชอบการเกบรกษาและแจกจาย) เจาหนาท

ซอมบ�ารงประจ�าหนวยและผใช โดยมผบงคบบญชาสงสดของหนวยงานนนรบผดชอบในระดบผบรหาร

(executive responsibility) ซงเปนความรบผดชอบทงปวงตออปกรณของหนวย การดแลรกษาในระดบ

หนวยใชจะตองใชทงการซอมบ�ารงเชงปองกนและการซอมบ�ารงเชงแกไข

กจกรรมการซอมบ�ารงเชงปองกน สวนใหญเปนการตรวจสภาพและการตรวจสอบ การตรวจสภาพ

เนนทการตรวจความสะอาด การตรวจความครบถวนของชนสวน และการตรวจหาการช�ารดของชนสวน

การตรวจสอบเปนการตรวจวาอปกรณท�างานเปนปกตหรอไม นอกจากนอาจเปนการบรการเลก ๆ นอย ๆ เชน

หลอลน เปลยนหรอประจแบตเตอร เปนตน

กจกรรมการซอมบ�ารงเชงแกไข เปนการเปลยนชนสวนทท�าไดโดยงายไมตองใชเครองมอพเศษ

68


การดแลรกษาอปกรณปองกนตนในระดบหนวยใช

1. อปกรณปองกนนยนตาและใบหนา

1.1 แวนตาปดขาง (แวนครอบตา)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ โดยตรวจความสะอาด ถาสกปรกหรอมรอยนวมอทเลนส

ใหใชผานมเชดใหสะอาด หรอท�าความสะอาดดวยน�ายาลางกระจกหรอน�ายาลางจานแลวเชดแหงดวยผานม ตรวจ

หารอยขดขวนทเลนสและรอยแตกราวทเลนสและตวแวน ถาเลนสมรอยขดขวนมากจนเปนอปสรรคตอการมอง

เหนหรอแตกราวใหเบกแวนตาปดขางอนใหมเปลยนทดแทน ตรวจสภาพสายรดศรษะวาใชการไดดหรอไม ถาใช

การไมไดใหเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวยเปลยนสายรดเสนใหมหรอเบกแวนตาปดขางอนใหมเปลยนทดแทน

2) ระหวางการใชงาน ถามของเหลวกระเดนใสเลนส ใหใชกระดาษเชดปาก (ทชช) ซบ

และเชดใหสะอาดโดยไมตองถอดแวน

3) ภายหลงการใชงาน ใชน�ายาฆาเชอโรคเชดใหทวหรอแชในน�ายาฆาเชอโรค แลวลาง

ดวยน�าสบหรอน�ายาลางจาน ลางน�าสะอาดใหหมดสบ ผงใหแหงและเชดใหหมดคราบดวยผาทไมมขน (lint free

cloth) หรอผาเชดแวนตา

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย: เปลยนสายรดศรษะเมอช�ารด

เจาหนาทคลงพสด เมอรบแวนตาปดขางคนจากผใชภายหลงการใชงาน ตรวจสภาพวาสะอาด

ไมช�ารด และชนสวนไมขาดหาย

1.2 กระบงปองกนใบหนา (ชนดน�ากลบมาใชใหมได)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ โดยตรวจความสะอาด ถาสกปรกหรอมรอยนวมอท

กระบง ใชผานมเชดใหสะอาด หรอท�าความสะอาดดวยน�ายาลางกระจกหรอน�ายาลางจานแลวเชดแหงดวยผานม

ตรวจหารอยขดขวนและรอยแตกราว ถามรอยขดขวนมากจนเปนอปสรรคตอการมองเหนหรอมรอยแตกราวให

เบกอนใหมเปลยนทดแทน ถามสายรดศรษะทเปนวสดยดหดได ตรวจดวาใชการไดดหรอไม ถาใชการไมไดให

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวยเปลยนสายรดเสนใหมหรอเบกกระบงปองกนใบหนาอนใหมเปลยนทดแทน

2) ระหวางการใชงาน ถามของเหลวกระเดนใสกระบงจนเปนอปสรรคตอการมองเหน

ใหใชกระดาษเชดปาก (ทชช) ซบและเชดใหสะอาด

3) ภายหลงการใชงาน ใชน�ายาฆาเชอโรคเชดใหทว แลวลางดวยน�าสบ ลางน�าสะอาดให

หมดสบ ผงใหแหงและเชดใหหมดคราบดวยผาทไมมขนหรอผาเชดแวนตา

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย: เปลยนสายรดศรษะเมอช�ารด

เจาหนาทคลงพสด: เมอรบกระบงปองกนใบหนาคนจากผใชภายหลงการใชงาน ตรวจสภาพ

วาสะอาด ไมช�ารด และชนสวนไมขาดหาย

69


2. อปกรณปองกนระบบหายใจ

2.1 ผาคาดปดจมกปดปาก (“หนากากอนามย”) แบบใชแลวทง (ท�าดวยวสดสงเคราะห

เทยมผา)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงาน มสภาพสมบรณ ไมม

รอยฉกขาด สายรดครบถวน ถาเปนชนดมแถบโลหะออน ตรวจดวาตดแนนกบแถบผา ถาตรวจพบวาผาคาดปด

จมกปดปากมความไมสมบรณใหเปลยนชนใหม

2) ภายหลงการใชงาน ใหทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถาเปน

ถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

2.2 ผาคาดปดจมกปดปาก (“หนากากอนามย”) แบบน�ากลบมาใชใหมได (ท�าดวยผา)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงานหรอซกสะอาดแลว

มสภาพสมบรณ ไมมรอยฉกขาด สายรดครบถวน ถาตรวจพบวาผาคาดปดจมกปดปากมความไมสมบรณใหเปลยน

ชนใหม

2) ภายหลงการใชงาน ใหน�าไปซกหลงการใชงานในแตละวน ถายงไมซกทนทใหใส

ถงพลาสตกและปดปากถงใหสนทรอน�าไปซก

2.3 หนากากพรอมเครองกรองอากาศ (บทท 1 ขอ 2.1.3)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจดวาสวนประกอบมจ�านวนครบถวนและประกอบเขาดวยกน

อยางถกตอง

- ตวหนากาก และครอบจมก (มเฉพาะหนากากแบบครอบเตมใบหนา) ตรวจความ

สะอาด ถาเปรอะเปอนใหท�าความสะอาดกอนสวม เชน ใชผาแหงเชด ใชผาชบน�าสบหรอน�ายาลางจาน บบให

หมาด เชดถคราบสกปรก เชดดวยผาชบน�าสะอาด แลวเชดใหแหง ตรวจสภาพเนอยางหรอพลาสตกวาวสดไม

เสอมสภาพ ไมมรอยฉกขาดหรอแตกราว ถาพบวาเสอมสภาพหรอช�ารดใหงดใชงาน

- สายรดศรษะ ตรวจวามครบทกเสน ถาขาดหายใหแจงเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�า

หนวยขอเปลยนใหม ตรวจความสะอาด วาไมมราขนหรอมคราบเหงอ ถามใหถอดออกไปท�าความสะอาดในน�า

ผงซกฟอก ตรวจสภาพการยดหดตวของสายวายงดอยหรอไม ตรวจการฉกขาด ตรวจหวงเลอน (buckle) ส�าหรบ

การจดปรบสายวาไมช�ารด ผกรอน หรอสญหาย

- ชองมอง (มเฉพาะหนากากแบบครอบเตมใบหนา) ตรวจสภาพทวไป วามรอยนว

มอหรอคราบสกปรกตดอยทเลนสหรอไม ถามใหท�าความสะอาดเชนเดยวกบตวหนากาก ดวาเลนสมรอยขดขด

หรอเนอพลาสตกเปลยนสคล�าลงเนองจากอายการใชงานจนเปนอปสรรคตอการมองเหนหรอไม มรอยแตกราว

หรอไม เลนสยดตดแนนกบตวหนากากหรอไม มรอยรวทขอบหรอทกรอบหรอไม ถามอปสรรคตอการมองเหน

คอนขางมากหรอมรอยรวใหงดใชงาน

70


- อปกรณถายทอดเสยง ทดสอบการใชงานวาเมอผสวมพดแลวสามารถถายทอด

เสยงใหผอนไดยน เปดฝาครอบ (ถาท�าไวใหเปดได) ตรวจชนสวนยอยวาประกอบถกตองและไมช�ารดหรอเสอม

สภาพ โดยเฉพาะลนทางออก เมอเปดฝาครอบเครองถายทอดเสยงออกจะเหนวาตดอยดานหนา (ขนอยกบการ

ออกแบบของผผลต) แผนลนทางออกตองออนนม แปะแนบสนทกบชองทางลมหายใจออก ไมกรอบหรอเหนยว

หนดเพราะหมดอายการใชงาน ใหเบกชนใหมมาเปลยนทดแทนหรอใหเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวยเปลยน

ใหถาพบวาใชการไมได

- ลนทางเขา ตรวจดวาลนทางออกไมขาดหายไป มครบตามจ�านวนทควรม (ชนเดยว

หรอสองชน) แผนลนไมกระดกหรองอ กรอบ ตดแนนกบทรองรบ ถาเปนเชนนใหเปลยนชนใหม ถาตรวจพบฝน

ผงทอาจท�าใหแผนลนปดไดไมแนบสนท ใหก�าจดใหหมดดวยการเปาลม เคาะ หรอใชแปรงขนออนปด

- เครองกรองอากาศ ตรวจหาการช�ารดทางกล เชน รอยฉกขาด บบ ผกรอน หรอ

แตก ตรวจหารองรอยวาเคยเปยกน�าหรอของเหลวมาแลว เชน มคราบน�าหรอมราขน ถาพบการช�ารดหรอเคย

เปยกมาแลวใหเปลยนเครองกรองอากาศชนใหม ตรวจดวาสามารถประกอบเขากบตวหนากากไดและยดตดได

มนคงไมหลวมคลอน ทดลองสวมหนากากแลวสดหายใจเขา-ออก หากตองออกแรงสดหายใจมากผดธรรมดาแสดง

วาวสดกรองมการอดตน ใหเปลยนเครองกรองอากาศชนใหม

ภาพท 134 แผนเครองกรองอากาศเมอถอดออกจากตวหนากาก

2) ภายหลงการใชงาน ตรวจดวามชนสวนช�ารดหรอสญหายหรอไม ถาตรวจพบใหรายงาน

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวยเมอสงคนหนากาก ถาผานการปฏบตงานในบรรยากาศทมเชอโรครายแรงใหถอด

เครองกรองอากาศออก แชในสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรทเขมขน 5-6% (เปนความเขมขนโดยประมาณ

ของน�ายาฟอกผาขาวทวางจ�าหนายในชอทางการคา “คลอรอกซ” “ไฮยน” และ “ไฮเตอร”) เปนเวลานาน

ไมนอยกวา 15 นาท เพอท�าใหปลอดเชอ (disinfect) หลงจากนนจงท�าลายโดยการเผาในเตาเผาขยะหรอฝงดนลก

ฆาเชอทตวหนากากโดยจมในสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรทเขมขน 0.5 - 1% (น�ายาฟอกผาขาว 1 สวน ผสม

น�า 4 สวน) เปนเวลานาน 2-5 นาท แลวตามดวยน�าสะอาด เสรจแลวท�าความสะอาดดวยน�ายาลางจาน ขดถดวย

แปรงขนนม ช�าระลางน�ายาลางจานใหหมดดวยน�าสะอาด ผงใหแหงแลวเชดดวยผาแหงสะอาด กรณทใชหนากาก

ในการฝกหรอไมไดสวมปฏบตงานในบรรยากาศทมเชอโรครายแรง ใหขามขนตอนการฆาเชอ ท�าความสะอาดดวย

น�ายาลางจานและน�าสะอาดเทานน ขดถดวยแปรงขนนมในระหวางการท�าความสะอาด สวนเครองกรองอากาศ

สามารถเกบไวใชงานไดในครงตอไป โดยเกบในททปองกนฝนละอองได หางไกลจากไอสารเคม และไมถกแสงแดด

71


เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย: ภายหลงการใชงานเปลยนลนทางเขาและลนทางออกท

ช�ารด เปลยนสายรดศรษะทช�ารด เปลยนเครองกรองอากาศทช�ารด และเปลยนชนสวนอนทช�ารดหรอสญหาย

ตามชนสวนซอมทไดรบอนมตใหมไวใช

เจาหนาทคลงพสด: เมอรบหนากากคนจากผใช ตรวจสภาพวาสะอาดและผานการฆาเชอแลว

ในกรณทสวมในบรรยากาศทมเชอโรค ไมช�ารด ไมมชนสวนขาดหาย และประกอบชนสวนอยางถกตอง

อายการใชงานและการเกบรกษาเครองกรองอากาศ

เปนวสดสนเปลองมอายการใชงานจ�ากด

เครองกรองอากาศของหนากากปองกนเปนวสดสนเปลองทหนวยใชจะตองจดหาสะสม

เตรยมไวส�าหรบใหผใชเปลยนใหมเมอหมดอายการใชงานหรอช�ารด และจะตองเกบรกษาและดแล

ใหถกวธ การใชเครองกรองอากาศทหมดสภาพการใชงานแลวอาจท�าใหไดรบอนตรายถงแกชวต

เครองกรองอากาศมอายการใชงานจ�ากด และจะตองงดใชงานเมอ

1) เกดการช�ารดทางกลของแผน ตลบ หรอกระปอง ซงเปนการช�ารดภายนอกทสามารถ

ตรวจพบไดดวยสายตา ดงทกลาวมาแลวขางตน หรอ

2) วสดกรองหมดอายการใชงาน ซงไมสามารถตรวจพบไดดวยสายตา

วสดกรองซงบรรจอยภายในแผนกรอง ตลบเครองกรอง หรอกระปองเครองกรอง ประกอบ

ดวยกระดาษกรองและถานกมมนต (รายละเอยดดขอ 2.1 ของบทท 1) กระดาษกรองท�าหนาท

กรองอนภาคตาง ๆ รวมถงจลชพ ทงทเปนเซลลและสปอร ซงเปนกลไกการกรองทางกล และเปน

ขดความสามารถในการกรองทจ�าเปนส�าหรบงานดานสาธารณสขทตองเผชญกบโรคตดเชอ สวน

ถานกมมนตท�าหนาทกรองกลน กาซ และไอสารเคม โดยการดดซบ (adsorb) ซงเปนขดความ

สามารถในการกรองทจ�าเปนเมอตองสวมหนากากปฏบตงานทามกลางบรรยากาศทมสารเคมทเปน

อนตรายตอระบบหายใจหรออวยวะของทางเดนลมหายใจ

การเสอมสภาพของวสดกรองและอายการเกบรกษาเมอยงไมน�าออกจากภาชนะบรรจ

กระดาษกรองจะเสอมสภาพการใชงานลงตามระยะเวลาการใชงานทมากขน โดยมสาเหต

หลกจากสภาพบรรยากาศทใชงาน วามฝนผงมากหรอไม การเสอมสภาพเชนนเกดจากการอดตน

ท�าใหการหายใจเขาฝด

ถานกมมนตทสมผสกบความชนในบรรยากาศจะสญเสยประสทธภาพการกรองสารเคม

ลงอยางชา ๆ และจะเสอมประสทธภาพลงอยางรวดเรวเมอสมผสกบสารเคม ดงนน ทนททน�า

เครองกรองอากาศออกจากภาชนะบรรจของผผลต ซงปดผนกมาเปนอยางด (สญญากาศ) เครอง

กรองอากาศจะเรมสญเสยประสทธภาพการกรองสารเคมลงเนองจากถานกมมนตสมผสกบ

ความชนในบรรยากาศ แตไมมผลตอการกรองอนภาค รวมถงจลชพ

72


หากยงไมน�าออกจากภาชนะบรรจทปดผนกของผผลตโดยทวไปเครองกรองอากาศจะ

ด�ารงสภาพการใชงานไดนาน 10 ปนบจากวนผลต ทงน เพอความแนใจ จะตองตรวจสอบกบบรษท

ตวแทนจ�าหนายหรอผผลตวามระยะเวลาการเกบรกษาไดนานเทาใด และกอนใชงานเครองกรอง

อากาศทเกบรกษาไวผใชจะตองตรวจดเดอนและปทผลตบนภาชนะบรรจเสยกอน เพอใหแนใจวา

เครองกรองอากาศยงไมหมดอายการเกบรกษา (shelf life)

อายการใชงานเครองกรองอากาศและก�าหนดการเปลยนหลงการใชงาน

ในสภาพอากาศรอนชนอยางประเทศไทย เครองกรองอากาศจะด�ารงประสทธภาพการกรอง

สารเคมอยไดนานประมาณ 2 ถง 3 เดอน นบตงแตน�าออกจากภาชนะบรรจทปดผนกของผผลต

เครองกรองอากาศด�ารงขดความสามารถในการกรองจลชพไดเปนเวลานานแทบไมมก�าหนด

หลงน�าออกจากภาชนะบรรจของผผลต ตราบทไมมความช�ารดทางกลหรอกระดาษกรองช�ารด

หรออดตน แตเมอน�าไปใชในบรรยากาศทมจลชพกอโรคแลวไมควรน�าไปใชอก ใหเปลยนเครอง

กรองอากาศชนใหม และถาเปนหนากากปองกนทใชเครองกรองอากาศค ใหเปลยนใหมทงค

ในการเลอกซอหรอเลอกใชเครองกรองอากาศเพอวตถประสงคในการกรองสารเคมอนตราย

ใหเลอกประสทธภาพใหตรงตามตองการ เชน กรองสารเคมพษทางอตสาหกรรม กรองไอน�ากรด

กรองละอองและไอของส กรองสารทใชในการสงครามเคม (เครองกรองทางทหาร) ฯลฯ มฉะนน

อาจจะไดรบอนตรายถงแกชวตถาเครองกรองไมสามารถใหการปองกนไดตามตองการ ประสทธภาพ

การกรองสารเคมจะด�ารงอยไดนานไมเกน 3 เดอนนบแตน�าออกจากภาชนะบรรจของผผลต

ดงกลาวขางตน และเมอน�าไปใชในบรรยากาศทมสารเคมอนตรายแลวไมควรน�าไปใชอก ใหเปลยน

เครองกรองอากาศชนใหม และถาเปนหนากากปองกนทใชเครองกรองอากาศค ใหเปลยนใหม

ทงค

เมอวสดกรองเปยกน�าหรอของเหลว ใหถอวาเครองกรองอากาศนนหมดสภาพการใชงาน

ตองเปลยนใหม หามน�าเครองกรองอากาศไปจมน�าหรอของเหลวอน และตองระมดระวงไมให

ละอองหรอหยดน�าฝนกระเดนเขาไปเปยกวสดกรอง

สรปวาจะตองเปลยนเครองกรองอากาศเมอใด

1. เมอตรวจพบการช�ารดทางกลหรอรองรอยวาเคยเปยกน�าหรอของเหลวมาแลว

2. เมอสวมหนากากแลวหายใจเขาฝด เนองจากการอดตนของเครองกรองอากาศ

3. เมอน�าออกจากภาชนะบรรจของผผลตนานเกน 3 เดอนแลว และจะตองสวมหนากาก

เขาไปในบรรยากาศทมสารเคมอนตราย

4. ทกครงหลงการใชงานในบรรยากาศทมจลชพกอโรคหรอสารเคมอนตราย

5. เมอผผลตระบวาเปนเครองกรองอากาศชนดใชครงเดยวแลวทง

การดแลรกษาตามวาระ ตรวจสภาพหนากากและเครองกรองอากาศทกเดอนถาไมไดน�าออกใชงาน

เปนเวลานาน

73


2.4 เครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบถงคลมศรษะ (บทท 1 ขอ 2.1.4)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจดวาสวนประกอบมจ�านวนครบถวน และสามารถประกอบเขา

ดวยกนไดอยางถกตองภายหลงการตรวจสภาพชนสวนแตละชนแลวดงตอไปน

• ถงคลมศรษะ ตรวจความสะอาดทงดานนอกและดานใน ถาเปรอะเปอนใหท�า

ความสะอาดกอนสวม เชน ใชผาแหงเชด ใชผาชบน�าสบหรอน�ายาลางจานเจอจาง บบใหหมาด เชดถคราบสกปรก

เชดดวยผาชบน�าสะอาด แลวเชดใหแหง ตรวจสภาพเนอผาวาไมเสอมสภาพ ไมขาดเปนร (ยกขนสองแดด) หรอ

มรอยฉกขาด ถาพบวาเสอมสภาพหรอช�ารดใหงดใชงาน

- ขอตอของชองอากาศเขาทอยดานหลงของถงคลมศรษะ ตรวจความสะอาด

ถาสกปรกใหเชดดวยผาหมาดหรอผาชบน�ายาลางจานเจอจาง ตามดวยผาชบ

น�าสะอาด ตรวจหารอยแตกราวหรอบน ถาตรวจพบใหน�าสงเจาหนาทซอม

บ�ารงประจ�าหนวย และใชถงคลมศรษะชนใหม

- ชองมอง ตรวจดวามรอยนวมอหรอคราบสกปรกตดอยทเลนสหรอไม ถาม

ใหท�าความสะอาดเชนเดยวกบถงคลมศรษะ ดวาเลนสมรอยขดขดหรอเนอ

พลาสตกเปลยนสคล�าลงเนองจากอายการใชงานจนเปนอปสรรคตอการมอง

เหนหรอไม มรอยแตกราวหรอไม เลนสยดตดแนนกบถงคลมศรษะหรอไม

มรอยรวทขอบหรอทกรอบหรอไม ถามอปสรรคตอการมองเหนคอนขางมาก

หรอมรอยรวใหงดใชงาน

• ชดเครองกรองอากาศ ตรวจความสะอาด ถาภายนอกสกปรกใหใชผาแหงเชด

หรอใชผาชบน�ายาลางจานเจอจาง บบใหหมาด เชดถคราบสกปรกใหหมด ตามดวยผาชบน�าสะอาดหมาด ๆ

แลวเชดใหแหง ตรวจหาการแตกราวทเรอนมอเตอร ถาพบใหงดใชงาน น�าสงเจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย

แลวเบกชดเครองกรองอากาศชดใหมมาใชแทน

- เครองกรองอากาศ ตรวจดเครองหมายวาเปนชนดทเหมาะสมส�าหรบการใช

งาน ตรวจหาการช�ารดทางกลและรองรอยการเปยกน�า ถาพบใหเปลยนใหม

อายการใชงานและการเปลยนใหมใหเปนไปตามหลกเกณฑทระบไวในกรอบ

ขางตน

- แบตเตอร ตรวจดวาเปนชนดทเหมาะสมส�าหรบการใชงาน และมประจไฟฟา

เพยงพอตอการใชงาน ถามนอยจะตองประจไฟกอนใชงาน

- ทออากาศ ตรวจหารอยฉกขาด และตรวจหาการช�ารดของทปลายทงสองของ

ทอ ซงเปนสวนทใชตอกบถงคลมศรษะและเรอนมอเตอรเปาอากาศ

- เขมขด ตรวจดวาไมช�ารดและสามารถคาดได

- ใสแบตเตอรและเครองกรองอากาศเขากบเรอนมอเตอรเปาอากาศแลวทดสอบ

อตราการไหลของอากาศดวยอปกรณวดอตราการไหลของอากาศ ถาอตราการ

74


ไหลนอยกวาเกณฑใหหาสาเหต (อาจเปนเพราะวสดกรองอดตน) และแกไขให

เรยบรอยตามวธการทผผลตก�าหนดในเอกสารคมอการใชงาน ถาไมสามารถ

แกไขไดใหงดใชงานชดเครองกรองอากาศ เมอทดสอบอตราการไหลของอากาศ

ผานแลวใหทดสอบระบบเตอนภย ถาระบบเตอนภยไมท�างาน ใหหาสาเหต

และแกไขใหเรยบรอยตามวธการทผผลตก�าหนดในเอกสารคมอการใชงาน

ถาไมสามารถแกไขไดใหงดใชงานชดเครองกรองอากาศ

2) ระหวางการใชงาน ถามของเหลวกระเดนใสชองมองจนเปนอปสรรคตอการมองเหน

ใหใชกระดาษเชดปาก (ทชช) ซบและเชดใหสะอาด ถาอากาศในถงคลมศรษะไหลนอยลงหรอหยดไหล หรอหายใจ

ไมสะดวก หรอไดกลนสารเคม หรอเกดการระคายเคองนยนตาและทางเดนลมหายใจ ใหออกไปยงพนทปลอดภย

ทนท

3) ภายหลงการใชงาน ถาผานการปฏบตงานในบรรยากาศทมเชอโรครายแรงใหถอดตลบ

เครองกรองอากาศออก แชในสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรทเขมขน 5 - 6% (เปนความเขมขนโดยประมาณของ

น�ายาฟอกผาขาวทวางจ�าหนายในชอทางการคา “คลอรอกซ” “ไฮยน” หรอ “ไฮเตอร”) เปนเวลานานไมนอย

กวา 15 นาท เพอท�าใหปลอดเชอ (disinfect) หลงจากนนจงท�าลายโดยการเผาในเตาเผาขยะหรอฝงดนลก

ฆาเชอทถงคลมศรษะและดานนอกของชดเครองกรองอากาศโดยใชผาชบสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรท

เขมขน 0.5 - 1% (น�ายาฟอกผาขาว 1 สวน ผสมน�า 4 สวน) เชดถ แลวเชดดวยผาชบน�ายาลางจานเจอจาง

หมาด ๆ ตามดวยผาชบน�าสะอาดหมาด ๆ ผงใหแหงแลวเชดดวยผาแหงสะอาด กรณทใชในการฝกหรอไมได

สวมปฏบตงานในบรรยากาศทมเชอโรครายแรง ใหขามขนตอนการฆาเชอ เชดท�าความสะอาดดวยน�ายาลางจาน

เจอจางและน�าสะอาดเทานน สวนตลบเครองกรองอากาศสามารถเกบไวใชงานไดในครงตอไป โดยเกบในทท

ปองกนฝนละอองได หางไกลจากไอสารเคม และไมถกแสงแดด

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย:

1) กอนการใชงาน ประจแบตเตอรใหเตม ทดสอบการท�างานของมอเตอรเปาอากาศ

ทดสอบอตราการไหลของอากาศ ทดสอบระบบเตอนภย และตรวจดวาชนสวนตาง ๆ ประกอบเขาดวยกนได

เรยบรอยด

2) การซอม เปลยนชนสวนทช�ารดหรอสญหายตามชนสวนซอมทไดรบอนมตใหมไวใช

เปลยนแบตเตอรเมอระยะเวลาทสามารถเกบประจไฟฟาสนจนกระทบกระเทอนตอการปฏบตงาน

เจาหนาทคลงพสด:

1) ภายหลงการใชงาน เมอรบชดเครองกรองอากาศทจดสงอากาศใหแบบถงคลมศรษะ

คนจากผใช ตรวจสภาพวาสะอาดและผานการฆาเชอแลวในกรณทสวมในบรรยากาศทมเชอโรค ไมช�ารด ไมม

ชนสวนขาดหาย ประกอบชนสวนอยางถกตองและท�างานไดถกตอง

2) การดแลรกษาตามวาระ ตรวจสภาพทกเดอนถาไมไดน�าออกใชงานเปนเวลานาน

ปรบเทยบอตราการไหลของอากาศกอนการใชงานครงแรก และตอไปเดอนละครง

75


3. อปกรณปองกนรางกาย

3.1 เสอผาปองกน

3.1.1 เนอผาปองกนอนภาคไดเทานน (ท�าดวยวสดสงเคราะหผลตโดยไมใชการทอ เนอผา

นมและบาง คลายเยอกระดาษ) ใชแลวทง

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงาน เนอผาไมม

รอยฉกขาด มซปตดเรยบรอยทรอยผาและใชงานได ถาตรวจพบความบกพรองใหเปลยนชดใหม

2) ภายหลงการใชงาน ใหทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถา

เปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

3.1.2 เนอผาปองกนไมใหของเหลวทกระเดนหรอสาดใสซมผานได (ท�าดวยวสดสงเคราะห

โดยทวไปเคลอบสารปองกนของเหลวซมผานทดานนอก) ใชแลวทง

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงาน เนอผาไมมร

หรอรอยฉกขาด มซปตดเรยบรอยทรอยผาและใชงานได ถาตรวจพบความบกพรองใหเปลยนชดใหม

2) ภายหลงการใชงาน ใหทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถา

เปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

3.1.3 เนอผาปองกนสารเคมซมผานได (ท�าดวยวสดสงเคราะห) น�ากลบมาใชไดใหม

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมหรอสะอาด เนอผาไมมรหรอรอย

ฉกขาด มซปตดเรยบรอยทรอยผาและใชงานได ถาตรวจพบความบกพรองใหเปลยนชดใหม

2) ภายหลงการใชงาน ถาผานการท�าใหปลอดเชอมาแลวหลงออกจากพนท

อนตรายดวยการพนละอองยาฆาเชอทดานนอกของเสอผาปองกน ใหน�าไปแชในน�าอนผสมน�ายาซกผาหรอผง

ซกฟอกเจอดวยน�ายาฆาเชอทไมใชสารฟอกขาวนานไมนอยกวา 20 นาท กอนลางดวยน�าสะอาดใหหมดสาร

ซกฟอก แลวผงใหแหงในทรมกอนน�ากลบไปใชงาน เสอผาปองกนทช�ารดใหทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบ

ทงขยะตดเชอ ถาเปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดดวยการเผาหรอวธการอนทเหมาะสม

เจาหนาทซอมบ�ารงประจ�าหนวย: ภายหลงการใชงานซอมรอยฉกขาดขนาดเลกดวย

เครองมอและวธการทผผลตก�าหนด ตรวจดใหแนใจหลงซอมวาไมมการรว ซปทช�ารดไมสามารถซอมได

เจาหนาทคลงพสด: เมอรบเสอผาปองกนคนจากผใชภายหลงการใชงาน ใหตรวจสภาพ

วาสะอาดและไมช�ารด การเกบรกษาระยะยาวใหใชวธแขวนเกบในทปลอดฝนละอองแตไมอบจนมอณหภมสง

หรอแดดสองตรง เพอปองกนมใหเนอผาเกดการช�ารดจากรอยพบเปนเวลานานหรอเสอมสภาพเรวกวาควร

เนองจากความรอน

76


3.2 หมวกคลมผมใชแลวทง (ท�าดวยวสดสงเคราะหคณภาพเดยวกบเสอผาปองกน

อนภาค)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงาน เนอผาไมมรอยฉก

ขาด ยางยดรดศรษะอยในสภาพใชงานได ถาตรวจพบความบกพรองใหเปลยนชนใหม

2) ภายหลงการใชงาน ใหทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ ถาเปน

ถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

4. อปกรณปองกนมอและเทา

4.1 ถงมอปองกน

4.1.1 ถงมอยางใชแลวทง (ท�าดวยยางธรรมชาตหรอ Latex)

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงาน มขนาด

พอเหมาะกบมอผสวม เนอยางยดหดไดด ไมเปอยขาดงาย ไมกรอบ ไมเหนยวเหนอะหนะ ไมมรอยฉกขาด

ถาขนาดไมพอเหมาะหรอตรวจพบความบกพรองใหเปลยนคใหม

2) ภายหลงการใชงาน ใหทงในถงหรอถงทจดเตรยมไวส�าหรบทงขยะตดเชอ

ถาเปนถงขยะใหรดปากถงกอนจะน�าไปก�าจดอยางถกวธ

4.1.2 ถงมอปองกนสารเคม (ท�าดวยยางเทยม) น�ากลบมาใชใหมได

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงานหรอสะอาด

มครบทงสองขาง (มอขางซายและมอขางขวา) มขนาดพอเหมาะกบมอผสวม มความยาวตามตองการ (ยาวแค

ขอมอหรอเลยขอมอ) เนอยางยดหดไดด ไมเปอยขาดงาย ไมกรอบ ไมเหนยวเหนอะหนะ ไมมรอยฉกขาด

ใหเปลยนคใหมถาขนาดหรอความยาวไมพอเหมาะ หรอตรวจพบความบกพรอง

2) ภายหลงการใชงาน ถาถงมอไมไดสมผสโดยตรงกบจลชพกอโรค ใหท�า

ความสะอาดดวยน�ายาลางจาน ลางดวยน�าสะอาด ผงใหแหง อยาผงแดดหรออบดวยความรอน จะท�าใหเนอยาง

เสอมสภาพ ถาถงมอสมผสกบจลชพกอโรค ใหแชในสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรทเขมขน 5 - 6% (เปนความ

เขมขนโดยประมาณของน�ายาฟอกผาขาวทวางจ�าหนายในชอทางการคา “คลอรอกซ” “ไฮยน” หรอ “ไฮเตอร”)

เปนเวลานานไมนอยกวา 15 นาท เพอท�าใหปลอดเชอ (disinfect) แลวจงลางดวยน�าสะอาดใหหมดสารโซเดยม

ไฮโปคลอไรท ผงใหแหงสนทในทรมกอนน�ากลบไปใชงาน

เจาหนาทคลงพสด: เมอรบถงมอปองกนสารเคมคนจากผใชภายหลงการใชงาน

ใหตรวจสภาพวาสะอาดและไมช�ารด

77


4.2 รองเทาปองกน

ผใช:

1) กอนการใชงาน ตรวจสภาพ วาเปนของใหมยงไมผานการใชงานหรอสะอาด มครบ

ทงสองขาง (เทาขางซายและเทาขางขวา) มขนาดพอเหมาะกบเทาผสวม เนอรองเทาอยในสภาพด ไมมรอยฉก

ขาด ใหเปลยนคใหมถาขนาดไมพอเหมาะหรอตรวจพบความบกพรอง

2) ภายหลงการใชงาน ใหแชในสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรทเขมขน 5 - 6% (เปน

ความเขมขนโดยประมาณของน�ายาฟอกผาขาวทวางจ�าหนายในชอทางการคา “คลอรอกซ” “ไฮยน” หรอ

“ไฮเตอร”) เปนเวลานานไมนอยกวา 15 นาท เพอท�าใหปลอดเชอ (disinfect) แลวจงลางดวยน�าสะอาดใหหมด

สารโซเดยมไฮโปคลอไรท ผงใหแหงสนทกอนน�ากลบไปใชงาน

เจาหนาทคลงพสด: เมอรบรองเทาปองกนคนจากผใชภายหลงการใชงาน ใหตรวจสภาพวา

สะอาดและไมช�ารด

78


บทท 9

การจดเตรยมอปกรณปองกนตนและวสดอปกรณทใชในงาน

ปองกนและควบคมโรคตดตอ

นอกจากบคลากรทางการแพทยทปฏบตงานสอบสวน ปองกน และควบคมโรคตดตอ จะตองมและ

ใชอปกรณปองกนตนทเหมาะสม เพอใหมความปลอดภยในขณะปฏบตงานและไมแพรกระจายเชอโรคไปยงบคคล

อนแลว ยงจะตองจดเตรยมวสดอปกรณทจ�าเปนส�าหรบการปฏบตงาน เชน อปกรณเกบตวอยางสงตรวจ อปกรณ

ส�าหรบการบนทกรายละเอยดของสงสงตรวจ และถงขยะ เปนตน ใหพรอมทงชนดและจ�านวนกอนออกปฏบต

งาน ค�าแนะน�าตอไปนอาจใชเปนแนวทางการจดเตรยมอปกรณส�าหรบปฏบตงาน แตสามารถปรบเปลยนให

เหมาะสมส�าหรบหนวยงานหรอเหตการณได อปกรณปองกนตนในขอ 1 และ 2 เปนจ�านวนส�าหรบเจาหนาท

1 นาย

1. อปกรณทตองจดเตรยมไวส�าหรบการรกษา ปองกนและควบคมโรคตดตอทวไป

อปกรณ ชนด/ประเภท จ�านวน ภาพตวอยางอปกรณ

1. อปกรณปองกนดวงตา

และใบหนา (ใชกบหนากาก

แบบครอบครงใบหนา)

แวนครอบตา 1 ชน

(เพมจ�านวนถาคาดวาจะ

เปรอะเปอนบอยครงใน

ระหวางการปฏบตงาน)

กระบงปองกนใบหนา 1 ชน


เปรอะเปอนบอยครงใน


2. อปกรณปองกนระบบ

หายใจ

หนากากกรองอนภาคใช

แลวทง ประสทธภาพ

การกรองมาตรฐานไม

นอยกวา N95

1 ชน


ตองเปลยนใหมหลายครง

ในการปฏบตงาน)

79

__________บทท 9 การจดเตรยมอปกรณปองกนตนและวสดอปกรณทใชในงานปองกนและควบคมโรคตดตอ__________

80


หนากากปองกนแบบ

ครอบครงใบหนา

1 หนา

หนากากปองกนแบบ

ครอบเตมใบหนา

1 หนา

เครองกรองอากาศแบบ

แผน

1 ค


ตองเปลยนใหมใน


เครองกรองอากาศแบบ

ตลบ

1 ค




3. อปกรณปองกนรางกาย เสอผาปองกนอนภาค

(ใชในการสอบสวนโรค

ทวไป)

1 ชด




เสอคลมเนอผากนน�าได

(ใชในการปฏบตงาน

รกษาพยาบาลในสถาน

พยาบาล)

1 ตว


81


เสอผาปองกนชนดเนอผา

ปองกนสารเคมเหลวได

(ใชในกรณโรคตดตอราย

แรงหรอไมทราบชนด

หรอการกอการรายดวย

อาวธชวภาพ)

1 ชด

4. อปกรณปองกนมอ ถงมอยางธรรมชาตใช

แลวทง

อยางนอย 2 ค




ถงมอยางเทยมปองกน

สารเคม

1 ค

5. อปกรณปองกนเทา รองเทาบทปองกนน�า

(ส�าหรบปฏบตงานทวไป)

1 ค

รองเทาบทปองกนสาร

เคม (ส�าหรบปฏบตงาน

ในสถานทมอนตรายรวม

เปนสารเคมเหลว)

1 ค


82

2. อปกรณทตองจดเตรยมเพมในกรณทตองเผชญโรคตดตอรายแรงหรอไมทราบ

ชนด และการกอการรายดวยอาวธชวภาพ


เครองกรองอากาศทจดสง

อากาศใหแบบคลมศรษะ

ถงคลมศรษะ 1 ชน

มอเตอรเปาอากาศ 1 ชด

เครองกรองอากาศ หรอ

ตลบกรองอากาศ

1 ค




แบตเตอร (ประจไฟเตม) 2 กอน


83

3. อปกรณเกบตวอยางจลชพสงตรวจ (Specimen Collecting Devices) ทตองจด

เตรยมไว

อปกรณเกบตวอยางจลชพจากสงแวดลอมสงหองปฏบตการทางวทยาศาสตรการแพทย เพอ

ตรวจวเคราะหหาจลชพกอโรค ไดแก 1) กระปองและกลองส�าหรบใสถงซปลอคและหลอดแกวบรรจตวอยาง

2) ถงพลาสตกซปลอคใชบรรจวตถตองสงสย เชน ซองจดหมาย เพอลดการแพรกระจายระหวางการขนสง

3) ปากกาเคมชนดลบไมไดส�าหรบเขยนถงซปลอค 4) ปากคบส�าหรบคบวตถตองสงสย 5) ไมปลายพนส�าล

ส�าหรบเชดถผวพนทคาดวาจะปกคลมดวยจลชพกอโรค 6) หลอดแกวมฝาพลาสตกเกลยวปดส�าหรบบรรจไม

ปลายพนส�าลทใชเชดถผวพนตองสงสยแลว


อปกรณเกบตวอยาง

จลชพจากสงแวดลอม

กระปองและกลอง อยางละ 1 กลอง

ถงพลาสตกซปลอค ขนาดเลก กลาง ใหญ

อยางละ 1 ใบ

(เพมจ�านวน ถาคาดวาจ�าเปน

ตองเกบหลายตวอยาง)

ปากกาเคมชนดเขยนแลว

ลบไมได

1 ดาม

ปากคบ 2 อน

ไมปลายพนส�าลและ

หลอดแกวมฝาเกลยวปด

ตามความจ�าเปน


84

4. น�ายาฆาเชอและอปกรณทตองจดเตรยมไว

น�ายาฆาเชออเนกประสงคทหาไดงายและมประสทธผลดในการท�าลายจลชพกอโรค คอ สารละลาย

โซเดยมไฮโปคลอไรท (Sodium Hypochlorite) ซงเปนสารฟอกขาว (bleach) และเปนสารประกอบทเปนดาง

และใหคลอรน รจกกนในนามน�ายาฟอกผาขาว มวางจ�าหนายในประเทศไทยในชอทางการคา “คลอรอกซ”

“ไฮยน” “ไฮเตอร” ฯลฯ ใชส�าหรบท�าใหอปกรณตาง ๆ และผวพนปลอดจากเชอ (disinfect) โดยการแช จม

หรอเชดถ แตไมเหมาะส�าหรบใชกบรางกายและโลหะ เพราะมฤทธกดกรอน

น�ายาฟอกผาขาวทวางจ�าหนายเปนสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรททมความเขมขน 5 - 6% สามารถ

ใชท�าลายสปอรของเชอแอนแทรกซได โดยการน�าวตถไปแชในน�ายาฟอกผาขาว ไมตองเจอจางดวยน�า เปนเวลา

นานไมนอยกวา 15 นาท ในกรณทไมตองการความเขมขนสงอาจใชในความเขมขน 0.5 - 1% (ใชน�ายาฟอก

ผาขาว 1 สวน ตอน�า 4 สวน ผสมใหเขากนด) ซงควรจะเตรยมไวในเวลาไมนานกอนการใชงาน เพราะปรมาณ

คลอรนในสารละลายจะคอย ๆ จางหายไปเมอทงไวเปนเวลานาน


น�ายาฆาเชอส�าหรบ

อปกรณ ผวพน และมอ

น�ายาฟอกผาขาว

(สารละลายโซเดยมไฮโป

คลอไรทเขมขน 5 - 6%)

1 ขวด

กระบอกพนละออง

และผาซบน�า

1 ขวด

2 - 3 ผน

แอลกอฮอลเจลลางมอ 1 ขวด


85

5. ถงใสขยะตดเชอและอปกรณอนทตองจดเตรยมไว

ถงใสขยะตดเชอ ใชส�าหรบขยะทตดเชอและคาดวาตดเชอ ตองมไวใชม 2 ขนาด คอ ขนาดเลกและ

ขนาดใหญ ขนาดเลก ส�าหรบใสถงมอใชแลวทง ไมปลายพนส�าล ฯลฯ ขนาดใหญ ส�าหรบใสเสอผาปองกนและ

อปกรณปองกนตนอน ๆ โดยแยกเปน 2 ถง ถงท 1 เพอใสอปกรณทจะน�าไปท�าลายเชอและน�ากลบมาใชใหม เชน

ตวหนากากปองกน รองเทาบท มอเตอรเปาอากาศ เปนตน ถงท 2 ส�าหรบใสขยะน�าไปท�าลาย เชน เครองกรอง

อากาศ ถงมอ เสอผาปองกน เปนตน


1. ถงขยะตดเชอ ถงขยะสแดงม

เครองหมายระบวาเปน

ขยะตดเชอ

ขนาดเลกและใหญ

จ�านวนตามความ

ตองการ แตอยางนอย

ตองม

ขนาดละ 2 ถง

2. เครองใชในส�านกงาน เทปกาว ปากกา กรรไกร

ฯลฯ

ตามความตองการ


87

เอกสารอางอง

Centers for Disease Control and Prevention [homepage on the Internet]. Bioterrorism Agents/

Diseases. [updated 2009 May 4; cited 2009 June 10]. Available from: http://www.bt.cdc.

gov/agent/agentlist-category.asp

Centers for Disease Control and Prevention [homepage on the Internet]. The National Institute

for Occupational Safety and Health (NIOSH). [updated 2009 January 25; cited 2009 Mar

19]. Available from: http://www.cdc.gov/niosh/

Occupational Safety & Health Administration, U.S. Department of Labor [homepage on the

Internet]. OSHA Technical Manual, Section VIII Personal Protective Equipment: Chapter

1 Chemical Protective Clothing and Chapter 2 Respiratory Protection [cited 2009 June

25]. Available from http://www.osha.gov/dts/osta/otm/otm_toc.html

ส�านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม, มอก. 2198-2547 อปกรณปกปองทางเดน

หายใจ: ศพทบญญต ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 30 ธนวาคม 2547

กองโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข. แผนเตรยมความพรอมตอภยคกคามจากอาวธ

ชวภาพ พ.ศ.2545 ภายใตแผนเตรยมความพรอมดานการแพทยและสาธารณสข. กรงเทพฯ: โรงพมพ

ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย; 2545.

___________________________________เอกสารอางอง___________________________________

89

ภาคผนวก ก

รายชอบรษทจ�าหนายอปกรณปองกนตนและอปกรณอน

ล�าดบ รายการ บรษท นามผขายหมายเลขโทรศพท

ราคาประมาณ (บาท)

1. หนากากกรองอนภาคใชแลวทง N95

3M

Verisafe

ธวชชย ณชมน

กตตภทร

081-4436903 084-5554146 081-6942504

21.00

17.00

2. หนากากกรองอนภาคใชแลวทง N95 แบบมลนทางออก

K.K. Equipment and Service

มนตชย 081-3713703 19.00

3. เสอผาปองกนใชแลวทง (สขาว) ผลธญญะยนเวอรแซล ซสเทมส

กอเกยรต

ชชวาลย จดาภา วธญญา

081-8897547 081-7356638 081-8418447

110.00

4. ผาคาดปดจมกปดปาก (“หนากากอนามย”) ใชแลวทง

ทอปโฮลซมบญวานชเอนรชเมด

ธงชย สรพงษ ปรญญา

053-425115-7 089-4828147 086-3070487

1.00

5. แวนตาปดขาง (แวนครอบตา) K.K. Equipment and Service

ผลธญญะ3M

มนตชย

ชชวาลย ธวชชย ณชมน

081-3713703

081-8897547 081-4436903 084-5554146

107.00

6. เสอคลม (กาวน) เนอผากนน�า น�ากลบมาใชใหมได

BJCผลธญญะ

ภรพนธ ชชวาลย

089-1666489 081-8897547

1,000.00

7. เสอคลม (กาวน) เนอผากนน�า ใชแลวทง

เอมอนดสเทรยลซพพลาย จ�ากด

ยพา 086-7791619 40.00

8. กระบงปองกนใบหนาเลนสใส ผลธญญะแดรไลน

ยนเวอรแซล ซสเทมส

ชชวาลย ธนตต จดาภา

081-8897547 084-0995963 081-7356638

100.00

9. อปกรณวทยาศาสตร - ไมกดลน - Throat swab- NP swabชนดไมเคลอบ- NP swab ชนดเคลอบ calcium

สเปเชยลต เทค คอรปอเรชน จ�ากด แบงเทรดดง 1992

จ�ากด

วระศกด

สมสรางค

081-6351619

081-86475052.00 5.00

17.00 17.00

หมายเหต ขอมลเมอป 2552

___________________________________ภาคผนวก ก___________________________________

91

ภาคผนวก ข

การท�าผาคาดปดจมกปดปาก (“หนากากอนามย”) ใชเอง

ผาคาดปดจมกปดปากหรอทเรยกกนในปจจบนวา “หนากากอนามย” นอกจากจะมราคาไมแพง

หาซอไดงาย มจ�าหนายในรานสะดวกซอและรานคาทวไปแลว ยงอาจท�าใชไดเองโดยงาย ดงวธการตดเยบตอไปน

1. วธท�าหนากากอนามยแบบ 2 จบ

1.1 วสดอปกรณ

- กรรไกรตดผา

- ดายและเขมเยบผา

- ผาฝาย ผายด หรอผาสาลเนอแนน ทอเสนใยถ (ไมนอยกวา 22 เสนตอ 1 ตารางนว) กวาง 6

นวครง ยาว 7 นวครง จ�านวน 2 ชน

- ยางยดหรอไสไก ความยาว 7 นว จ�านวน 2 เสน ส�าหรบท�าหวงคลองใบห

- แถบโลหะออนบาง ๆ เชน อะลมเนยม ส�าหรบบบใหหนากากแนบกบสนจมก (ดงจมก) เวลา

สวม ใหเกดความกระชบ (เปนทางเลอกถาตองการจะม) ตรงใหตดกบตวหนากากแลวใชผาเยบทบอกชนหนงกน

มใหแถบโลหะบาด หรอสมผสกบผวหนงโดยตรงเพอใชปรบใหกระชบกบรปทรงของใบหนาใหแนบสนทยงขนก

จะเปนการด

1.2 วธท�า

- พบครงผาทเตรยมไวตามความยาวของผา แลวพบจบจบทวช ขนาด 1 นว ตรงกลางผา กลด

เขมหมดหรอเนาตรงไว ตามล�าดบท 1-5 ในภาพ แลวท�าเชนเดยวกนอกชน

- น�าผาทพบไวขางตนมาวางหนดานนอกออก แลวน�ายางยดมาวางทมมผาดานกวางขางบนและ

ขางลางดานละ 1 เสน กลดเขมหมดหรอเนาตรงแนวไว ตามภาพท 6

___________________________________ภาคผนวก ข___________________________________

92

- น�าผาทพบไวอกชนมาวางซอนกบผาชนแรกทตรง

ยางยดไว โดยหนผาดานนอกชนกน แลวเยบจกรหรอดนถอยหลง

รอบผาสเหลยม ใหหางจากรมผาดานละครงเซนตเมตร โดยเวน

ชองวางไวเพอกลบตะเขบประมาณ 1 นว ดงภาพท 7

- ขลบผาตรงมมทง 4 มม ใหใกลกบรอยเยบ (เพอเวลา

เกบตะเขบจะไดเรยบรอยสวยงาม ตามภาพท 8 แลวกลบตะเขบ

ตรงชองทเวนไว

- สอยปดชองทเวนไวใหเรยบรอย ตามภาพท 9

2. วธท�าหนากากอนามยแบบ 3 จบ

2.1 วสดอปกรณ

- ผาลาย ส�าหรบดานหนา 1 ชน

- ผาพน ส�าหรบดานหลง 1 ชน

- ยางยด ขนาด กวาง 0.5 ซม. ยาว 7 นว 2 เสน

- ไมบรรทด กระดาษท�าแบบ ทกลงผา กระดาษคารบอน กรรไกร ดาย เขมหมด เขมสอย

หมายเหต: ผาทน�ามาใชควรมเนอแนน ไมระคายผวหนา ไมกออาการแพ หากใชผา 3 ชน จะเพม

ประสทธภาพการกรองของหนากากอนามย

2.2 วธท�า

- สรางแพทเทรนหนากากขนาดสเหลยมจตรส ขนาดกวางคณยาว ดานละ 7.5 นว วดเสนเพอ

ท�าจบจากดานบนลงมา 2 นว 1 นว 0.5 นว 1 นว 0.5 นว 1 นว ตามล�าดบ

___________________________________ภาคผนวก ข___________________________________

93

- น�าแพทเทรนไปวางตดบนผาลาย 1 ชน ผาพน 1 ชน โดยไมตองเผอตะเขบ กลงตามรอยเสนจบ

ทง 2 ชน (หากไมมอปกรณกลงผา วาดแบบลงบนผาดวยดนสอไดเลยแตตองวาดดานหลงผา)

- พบจบจบทชองกวาง 1 นว (สฟา) จากดานบนลงมา ใหครบทง 3 จบ กลดเขมหมดหรอเนาไว

และน�าไปรดเพอใหจบอยตว ท�าแบบเดยวกนทง 2 ชน

- น�ายางยดมาวางทมมผาดานทมลาย ตรงดานกวาง ใหหางจากดานรมผาดานบนและดานลาง

1.5 ซม. ท�าอกเสนเชนเดยวกน แลวเนาหรอตรงไวใหแนน

___________________________________ภาคผนวก ข___________________________________

94

- น�าผาพนทจบจบเรยบรอยแลวมาวางทบผาลายทตดยางยดไว กลดเขมหมดหรอเนาไว แลวตเสน

เปนรอยเยบใหหางจากรมผา 0.5 ซม. เยบรอบดวยจกรหรอดนถอยหลง และเวนชองไวส�าหรบกลบผาประมาณ

1.5 นว

- เมอเยบเสรจแลวขลบทมมผาทง 4 มมใหใกลรอยเยบ เพอเวลากลบผาออกมาจะไดมมมท

สวยงาม เมอขลบผาเรยบรอยแลวใหกลบผาดานในออกมาตรงชอง 1.5 นว ทเราเวนไวตอนเยบรอบ

- เมอกลบผาออกมาแลว สอยชองวางทเวนไว แลวน�าไปรดใหเรยบรอย หากตองการใหมความ

สวยงามเพมขน กสามารถตกแตงดวยดอกไมตางๆ ไดตามใจชอบ

___________________________________ภาคผนวก ข___________________________________

คู่มือการสวมใส่และถอดชุดป้องกันตน...

Documents