นโยบายสาธารณะและการวางแผน

1

นโยบายสาธารณะและการวางแผน

อาจารย�เสร� พิ�จ�ตรศิ�ร�

2

แนวคิ�ดพิ��นฐานเก� ยวก!บนโยบายสาธารณะ

ในการด#ารงชี�ว�ตประจ#าว!นของมน(ษย�โดยทั่! วไปไม,ว,าจะเป-นประเทั่ศิใด ม�ระบอบการปกคิรองแบบใด มน(ษย�ย,อมจะต.องเก� ยวข.องก!บนโยบายของร!ฐอย/,ด.วยเสมอ

แนวคิ�ดทั่! วไป

แนวคิ�ดทั่! วไป

1 . เป-นผ/.ม�ส,วนร,วมในการก#าหนดนโยบาย

2. ผ/.ร!บผลกระทั่บ3. ผ/.สน!บสน(น หร�อผ/.คิ!ดคิ.าน

3


คิ#ากล,าวทั่� เราม!กจะได.ย�นได.ฟั2งอย/,เสมอๆ

นโยบายย,อมอย/,เหน�อเหต(ผล

เร� องน��เป-นเร� องนโยบาย ผมพิ/ดไม,ได.

4


จากคิ#ากล,าวต,าง ๆ เหล,าน��ทั่#าให.บ(คิคิลหลายคินเข.าใจและให.คิวามส#าคิ!ญต,อนโยบาย

อย,างมากในขณะทั่� อ�กหลายคินไม,เข.าใจ เก�ดคิวามฉงนสนเทั่,ห�ว,า...

“ทั่#าไมจ6งต.องก#าหนดนโยบายเชี,นน��”

ทั่!�งน��อาจจะเป-นเพิราะ...คิวามไม,ร/. คิวามไม,เข.าใจในเร� อง

ของนโยบาย

5

นโยบายเก�ดจากอะไร?

นโยบายเก�ดจากป2ญหาและคิวามต.องการของส!งคิมในประเทั่ศิน!�น โดยป2ญหาอาจจะเก�ดข6�นจากบ(คิคิล กล(,มบ(คิคิลไปกระทั่#าหร�อไม,กระทั่#า หร�อไม,ปฏิ�บ!ต�ตามบางอย,าง หร�อป2ญหาจากเหต(การณ�ทั่างธรรมชีาต�

คิวามต.องการอาจเป-นของบ(คิคิลหร�อกล(,มชีน ซึ่6 งเสนอต,อร!ฐว,าต.องการอะไร ต.องการเร� องใด คิวามต.องการเหล,าน!�นและคิวามจ#าเป-นทั่� จะต.องแก.ป2ญหาเหล,าน!�น จะถู/กผล!กด!นให.เป-นนโยบายของร!ฐ โดยร!ฐจะหาว�ธ�การแก.ไขป2ญหาและสนองตอบคิวามต.องการของส!งคิม ว�ธ�การทั่� ร!ฐบาลต!ดส�นใจเพิ� อแก.ป2ญหาหร�อ

สนองคิวามต.องการเร�ยกว,า

“นโยบาย ” (Policy )

6

คิวามหมายของนโยบายสาธารณะ

คิ#าว,า นโยบาย พิจนาน(กรมฉบ!บ“ ”ราชีบ!ณฑิ�ตยสถูาน พิ.ศิ. 2525 ให.คิวามหมายว,า หมายถู6ง หล!กการและว�ธ�ปฏิ�บ!ต�ซึ่6 งถู�อเป-นแนวด#าเน�นการ

มาจากศิ!พิทั่�ว,า นย “ + อ(บาย หมายถู6ง ”เคิ.าคิวามทั่� ส� อให.เข.าใจเอาเอง

หร�อหมายถู6ง“แนวทั่างหร�ออ(บายทั่� ชี��ทั่างไปส/,ว!ตถู(ประสงคิ�”

7

คิ#าว,า “ Policy ” ม�คิวามหมายว,า แนวทั่างปฏิ�บ!ต�ของบ.านเม�องหร�อหม/,ชีน


มาจากรากศิ!พิทั่�ภาษากร�ก “Polis” ซึ่6 งหมายถู6งเม�อง ร!ฐ

8

น!กว�ชีาการได.ให.คิวามหมายของคิ#าว,า นโยบาย“สาธารณะ ”(Public Policy ) ในหลายม�ต�ตามว!ตถู(ประสงคิ�และแนวทั่างการศิ6กษาของแต,ละคิน ซึ่6 งสามารถูจ#าแนกได.เป-น 3 กล(,ม ด!งน��

กล(,มทั่� 1 : ในม�ต�ทั่� เป-นก�จกรรมหร�อการกระทั่#าหร�องดเว.นการกระทั่#าของร!ฐบาล

กล(,มทั่� 2 : ในม�ต�ทั่� เป-นแนวทั่างเล�อกส#าหร!บการต!ดส�นใจของร!ฐบาล

กล(,มทั่� 3 : ในม�ต�ทั่� เป-นแนวทั่างการกระทั่#าของร!ฐบาล


9

เดว�ด อ�สต!น (David Euston) (1953)

ให.คิ#าน�ยามคิ#าว,านโยบายสาธารณะว,า “หมายถู6งการแจกแจงคิ(ณคิ,าต,าง ๆ โดยอาศิ!ยอ#านาจตามกฎหมายเพิ� อส!งคิมเป-นส,วนร,วม”

บ(คิคิลและองคิ�การทั่� สามารถูใชี.อ#านาจด!งกล,าว ได.แก,ร!ฐบาลและหน,วยงานต,าง ๆ ของร!ฐบาล ด!งน!�นการกระทั่#าต,าง ๆ หร�องดเว.นการกระทั่#าของร!ฐบาล ไม,ว,าด.านใด ย,อมก,อให.เก�ดผลต,อการแจกแจงคิ(ณคิ,าต,าง ๆ ของส!งคิม น!�น ๆ

กล(,มทั่� 1: ในม�ต�ทั่� เป-นก�จกรรมหร�อการกระทั่#า

หร�องดเว.นการกระทั่#าของร!ฐบาล

10

เจส�ม แอนเดอร�ส!น ( James Anderson) (1970)

นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง แนวทั่าง“การกระทั่#า (Course of action) ของร!ฐ ทั่� ม�จ(ดม(,งหมายหร�อว!ตถู(ประสงคิ�ทั่� เก� ยวก!บเร� องใดเร� องหน6 ง เชี,น คิวามยากจน เกษตรกรรม เป-นต.น”

เป-นแนวทั่างปฏิ�บ!ต�ทั่� ก#าหนดข6�น เพิ� อตอบสนองต,อป2ญหาต,าง ๆ ทั่� ก#าหนดข6�น หร�ออ�กน!ยหน6 งคิ�อ แนวทั่างทั่� ร!ฐบาลหร�อองคิ�กรของร!ฐก#าหนดข6�นเพิ� อแก.ไขป2ญหา



11

ไอรา ชีาร�คิานสก�� 1970(Ira Sharkansky) ( )


หร�องดเว.นการกระทั่#าของร!ฐบาลนโยบายสาธารณะ คิ�อก�จกรรมต,าง ๆ

ทั่� ร!ฐบาลกระทั่#าก�จกรรมด!งกล,าวคิรอบคิล(มเร� องต,าง ๆ ด!งน�� :1. ก�จกรรมเก� ยวก!บบร�การสาธารณะด.านต,าง ๆ เชี,น ด.านการศิ6กษา

การคิมนาคิมขนส,ง เป-นต.น2. กฎ ข.อบ!งคิ!บของหน,วยงานต,าง ๆ เชี,น ว�น!ยต#ารวจ/ทั่หาร ข.อ

บ!งคิ!บของพิน!กงานคิวบคิ(มโรงงาน3. การคิวบคิ(มการก#าหนดนโยบายหร�อการกระทั่#าทั่างการเม�องอ� น

ๆ เชี,น การเปล� ยนแปลงว�ธ�การเสนอร,างกฎหมาย การแก.ไขกฎหมายร!ฐธรรมน/ญ การสถูาปนาหร�อการต!ดส!มพิ!นธภาพิการทั่/ตก!บประเทั่ศิต,าง ๆ

4. เป-นก�จกรรมทั่� เก� ยวก!บการเฉล�มฉลองในโอกาสและเทั่ศิกาลทั่� เป-นส!ญล!กษณ�ของประเทั่ศิ เชี,น ว!นชีาต� ว!นส#าคิ!ญทั่างศิาสนา

12

ธอม!ส ดาย (ThomasR. 1984Dye) ( )



นโยบายสาธารณะเป-นเร� องทั่� เก� ยวก!บประเด=นทั่� ว,า ร!ฐบาลจะต.องทั่#าอะไร ทั่#าไมจ6งต.องกระทั่#าเชี,นน!�น และอะไรเป-นคิวามแตกต,างทั่� ร!ฐบาลกระทั่#าข6�น นโยบายสาธารณะจ6งหมายถู6ง ส� งใดก=ตามทั่� ร!ฐบาล“เล�อกทั่� จะกระทั่#า หร�อเล�อกทั่� จะไม,กระทั่#า”

13

นโยบายของร!ฐ คิ�อก�จกรรมทั่� ร!ฐบาลกระทั่#าหร�อไม,กระทั่#า ซึ่6 งม�ผลต,อคิวามก�นด� อย/,ด�ของประชีาชีน นโยบายสาธารณะม�เน��อหาและผลของนโยบายทั่� ตามมาในการก#าหนดชี�ว�ตและอนาคิตของประชีาชีน

ล/อ�ส โคิน�ก (Louis Koenig) (1986)



14


นโยบายสาธารณะ ได.แก, บรรดาการต!ดส�นใจ“อย,างส!มฤทั่ธ�?ผลทั่� เก� ยวข.องก!บก�จกรรมต,าง ๆ ทั่� ส!งคิมอน(ญาต หร�อห.ามม�ให.กระทั่#าการ การต!ดส�นใจด!งกล,าวอาจออกมาในร/ปคิ#าแถูลงการณ� กฎหมาย ระเบ�ยบ ข.อบ!งคิ!บ หร�อคิ#าพิ�พิากษา เป-นต.น และนโยบายน!�นจะต.องปฏิ�บ!ต�ตามนโยบายน!�นในอนาคิต”

ล�นต!น คิอล�ดเวลล� (Lynton Coldwell)

15


นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง การต!ดส�นใจข!�นต.น เพิ� อทั่� จะก#าหนดแนวทั่างกว.าง ๆ เพิ� อน#าไปเป-นแนวทั่างของการปฏิ�บ!ต�งานต,าง ๆ ให.เป-นไปอย,างถู/กต.อง และบรรล(ว!ตถู(ประสงคิ�ทั่� ก#าหนดไว.

ว�ลเล� ยม กร�นว/ด (William Greenwood)

16


นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง การต!ดส�นใจของร!ฐบาลว,าจะทั่#าอะไร

อาร� เจ เอส เบเกอร� (R.J.S. Baker)

17


นโยบายสาธารณะ ในคิวามหมายอย,างแคิบ หมายถู6ง หล!กการ

และกลว�ธ�ทั่� น#าไปส/,เป@าหมายทั่� ก#าหนดไว. ในคิวามหมายอย,างกว.าง จะคิรอบคิล(มถู6งการ

ต!ดส�นใจเก� ยวก!บการก#าหนดต!วเป@าหมายอ�กด.วย

อมร ร!กษาส!ตย�

18


นโยบายสาธารณะ เป-นการต!ดส�นใจทั่� ไม,ใชี,การต!ดส�นใจชี! วขณะ แต,เป-นการต!ดส�นใจทั่� แน,นอน ม�ล!กษณะของการกระทั่#าทั่� ไม,เปล� ยนแปลง และกระทั่#าซึ่#�า ๆ ทั่#าในระยะยาวมากกว,าระยะส!�น

Heing Eulau และ Kenneth Prewitt

19


นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง หล!กการ แผนงาน หร�อแนวทั่างการกระทั่#าต,าง ๆ

ชีาร�ลส� จาคิอป (Charles Jacop)

20


นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง แผนงาน หร�อโคิรงการทั่� ได.ก#าหนดข6�น อ!นประกอบด.วย เป@าหมาย คิ(ณคิ,า และการปฏิ�บ!ต�ต,าง ๆ

ฮาโรลด� ลาสเวลล� ก!บ อ!บราฮ!ม แทั่ปแพิลน (Harold Lasswell & Abraham Kaplan)

21


นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง โคิรงการทั่� ร!ฐบาลก#าหนดข6�นเป-นแนวทั่างส#าหร!บการปฏิ�บ!ต�ในการจ!ดสรรคิ(ณคิ,าต,าง ๆ ให.แก,ส!งคิม

พิ�นพิ!นธ(� นาคิะตะ

22

กล,าวโดยสร(ป1 ) ในคิวามหมายทั่� แคิบ นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง

ก�จกรรม/การกระทั่#าของร!ฐบาล และม�ต�การเล�อกต!ดส�นใจของร!ฐบาล

2) ในคิวามหมายทั่� กว.าง นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง แนวทั่างในการกระทั่#าของร!ฐบาลอย,างกว.าง ๆ ทั่� ร!ฐบาลได.ต!ดส�นใจเล�อก และก#าหนดไว.ล,วงหน.า เพิ� อชี��น#าให.ม�ก�จกรรมหร�อการกระทั่#าต,าง ๆ เก�ดข6�น เพิ� อให.บรรล(เป@าหมายและว!ตถู(ประสงคิ�ทั่� ก#าหนดไว. โดยม�การวางแผนการจ!ดทั่#าโคิรงการ ว�ธ�การบร�หารงานให.บรรล(ว!ตถู(ประสงคิ�

3) นโยบายระด!บชีาต�ม!กม�ล!กษณะคิรอบคิล(มกว.างขวางแต,ขาดคิวามชี��ชี!ดเฉพิาะเจาะจง

4) นโยบายระด!บล,าง จะต.องสอดคิล.องและสน!บสน(นนโยบายระด!บชีาต� จะม�คิวามชี!ดเจนเฉพิาะเจาะจง เน.นเฉพิาะเร� องใดเร� องหน6 ง

23

คิวามส#าคิ!ญของนโยบายสาธารณะ

เม� อม�การก#าหนดนโยบายหน6 ง ๆ ข6�นมา นโยบายสาธารณะจ6งเป-นส� งทั่� ม�คิ(ณคิ,าและประโยชีน�ต,อฝ่Cายต,าง ๆ ทั่� เก� ยวข.อง

1 .ฝ่Cายร!ฐบาล คิวามศิร!ทั่ธา คิวามเชี� อถู�อ2. ฝ่Cายข.าราชีการ นโยบายสาธารณะจะเป-น

กลไก เคิร� องม�อทั่� ส#าคิ!ญในการก#าหนดแนวทั่างการทั่#างาน

3. ฝ่Cายประชีาชีน เพิ� อใชี.เป-นแนวทั่างในการเล�อกพิรรคิการเม�องทั่� ก#าหนดนโยบาย

4. ผ/.ศิ6กษานโยบายสาธารณะ เพิ� อพิ!ฒนาว�ธ�การศิ6กษา

24


Harold D. Lasswell กล,าวว,า การก#าหนดนโยบาย

สาธารณะ ก=คิ�อการก#าหนดว,าใคิรจะได.อะไร เม� อใด และอย,างไร กล,าวอ�กน!ยหน6 งก=คิ�อ นโยบายสาธารณะเป-นเคิร� องม�อของการได.เส�ยผลประโยชีน�ของประชีาชีนทั่(กคินในส!งคิม

25


ฉะน!�น บ(คิคิลใดม�คิวามร/.คิวามเข.าใจและม�โอกาสเข.าถู6งกระบวนการก#าหนดนโยบายสาธารณะได.มากกว,า จะได.เปร�ยบและหาประโยชีน�ได.มากกว,า

นโยบายสาธารณะย!งม�คิวามส#าคิ!ญต,อประเทั่ศิชีาต�และส!งคิมโดยส,วนรวม ก#าหนดผลประโยชีน�ของประเทั่ศิ ก#าหนดทั่�ศิทั่างการพิ!ฒนา

26

องคิ�ประกอบของนโยบายสาธารณะ

การพิ�จารณาเฉพิาะคิวามหมายของนโยบายสาธารณะ ซึ่6 งม�ผ/.อธ�บายไว.แตกต,างก!น อาจจะย!งไม,เข.าใจว,า ส� งใดเป-นนโยบายสาธารณะ และส� งใดทั่� ไม,ใชี, จะด/จากองคิ�ประกอบ

27


เง� อนไขส#าคิ!ญทั่� ทั่(ก ๆ นโยบายจะต.องม�อย/,เสมอ

1 . นโยบายสาธารณะจะต.องม�เป@าหมายทั่� ชี!ดเจน (สอดคิล.องหร�อสนองคิวามต.องการของประชีาชีนเป-นส,วนรวม)

2. ต.องม�ล!กษณะเป-นแนวทั่างหร�อหล!กการทั่� จะทั่#าให.เป@าหมายทั่� ก#าหนดไว.สามารถูบรรล(ผลส#าเร=จ (ม�ผลเป-นการทั่! วไป ไม,เฉพิาะกรณ�หร�อเฉพิาะบ(คิคิล)

3. แนวทั่างเล�อกในการต!ดส�นใจเพิ� อจะกระทั่#าหร�องดเว.นไม,กระทั่#า

4. ต.องเป-นส� งทั่� อย/,ในว�ส!ยทั่� น,าจะเป-นไปได. (เม� อน#าไปปฏิ�บ!ต� ไม,ใชี,เพิ.อฝ่2น)

28


นโยบายสาธารณะเป-นแนวทั่างปฏิ�บ!ต�ทั่� ม�ขอบเขตกว.างขวาง คิรอบคิล(มไปถู6งการด#าเน�นการต,าง ๆ เพิ� อน#าเอานโยบายไปปฏิ�บ!ต� ซึ่6 งม�องคิ�ประกอบด!งน�� :1 . ต.องม�ว!ตถู(ประสงคิ�ทั่� ก#าหนดไว.แน,นอน2. ต.องม�ล#าด!บข!�นตอนของพิฤต�กรรมต,าง ๆ ทั่� จะ

ทั่#าให.บรรล(ว!ตถู(ประสงคิ�3. ต.องก#าหนดการกระทั่#าต,าง ๆ ให.สอดคิล.องก!บเวลา

สถูานทั่� เพิ� อให.บรรล(เป@าหมาย4. ต.องม�ประกาศิให.ประชีาชีนร!บร/.โดยทั่! วก!น (แถูลง

ต,อสภา ประกาศิผ,านส� อมวลชีน)

5. ต.องม�การด#าเน�นการตามทั่� ได.ต!ดส�นใจเล�อกไว.แล.ว

29


นโยบายสาธารณะเป-นส� งทั่� เก� ยวข.องก!บร!ฐบาลและเก� ยวข.องก!บป2จจ!ยอ� นๆ ของส!งคิม ม�องคิ�ประกอบด!งน��

1 .ต.องเป-นแผนงานร!ฐบาล(ขณะทั่� อย/,ในต#าแหน,ง)

2. แผนงานด!งกล,าว จะต.องม�การก#าหนดเป-นโคิรงการไว.ล,วงหน.า (เพิ� อเป-นหล!กประก!นว,า ได.ผ,านการพิ�จารณามาอย,างด�แล.ว , เพิ� อให.ม�เวลาแจ.งให.ประชีาชีนทั่ราบเพิ� อเตร�ยมต!วและอาจม�การแสดงคิวามคิ�ดเห=น)

3. แผนงานของร!ฐบาลทั่� ได.ก#าหนดเป-นโคิรงการไว.แล.วน!�น จะต.องเก� ยวก!บเป@าหมาย คิ(ณคิ,า และการปฏิ�บ!ต�ต,าง ๆ ของร!ฐบาลในชี,วงระยะเวลาทั่� ก#าหนด

30

ล!กษณะของนโยบายสาธารณะการจ#าแนกล!กษณะของนโยบายสาธารณะตาม

ผลกระทั่บทั่� พิ6งจะเก�ดข6�น จำ��แนกได้ 4 ประก�ร1 . เป-นส� งทั่� ก,อให.เก�ดคิวามข!ดแย.งอย,างใดอย,างหน6 ง หร�อ

หลายอย,างในส!งคิม (พิอใจ ไม,พิอใจ, ได.ประโยชีน�และเส�ยประโยชีน�)

2. เป-นกลไกในการจ!ดระเบ�ยบส!งคิมไปในแนวทั่างทั่� ก,อให.เก�ดคิวามข!ดแย.งก!บประเทั่ศิอ� นหร�อส!งคิมอ� น (คิวามร!กชีาต�, คิวามเป-นชีาต�น�ยม ใชี.ส�นคิ.าทั่� ผล�ตในประเทั่ศิ)

3. เป-นกลไกส#าคิ!ญในการจ!ดสรรป2นส,วนส�นคิ.าและบร�การให.แก,สมาชี�กของส!งคิม (เป-นธรรม, ทั่! วถู6ง)

4. เป-นเคิร� องม�อในการด6งด/ด หร�อถูอนเง�นมาจากส!งคิมโดยทั่! วไป (ภาษ�อากร, คิ,าธรรมเน�ยม, คิ,าปร!บ แล.วน#ามาใชี.จ,ายในก�จกรรมต,าง ๆ เพิ� อบร�การสาธารณะ เชี,นการร!กษาคิวามสงบ, การแก.ไขป2ญหาเง�นเฟั@อ, การส,งเสร�มการศิ6กษา)

31

ล!กษณะของนโยบายสาธารณะการจ#าแนกล!กษณะของนโยบายสาธารณะตามร/ปแบบล!กษณะโดยทั่! ว ๆ

ไป (คิล.ายก!บองคิ�ประกอบ แต,เป-นการอธ�บายล!กษณะมากกว,าองคิ�ประกอบ)

1 . นโยบาย ม�ล!กษณะเป-นหล!กเกณฑิ�และแนวทั่างเก� ยวก!บการปฏิ�บ!ต� (แสดงเป@าหมายและแนวทั่างทั่� จะน#าไปส/,เป@าหมาย)

2 . นโยบายม�ล!กษณะส,งเสร�มเสถู�ยรภาพิ3 . นโยบายม�ล!กษณะแนบแน,น (ม(,งคิวาม

สอดคิล.องก!นระหว,างนโยบายต,าง ๆ)

4 . นโยบายม�ภาวะเอกร/ป (จะต.องม�แบบแผนเป-นแนวเด�ยวก!น)

5. นโยบายม�ภาวะต,อเน� องก!น (ทั่#าต,อเน� อง)

32

ล!กษณะของนโยบายสาธารณะการจ#าแนกล!กษณะของนโยบายตามกระบวนการก#าหนดนโยบาย ดรอร� (Dror) อธ�บายไว. 12 ประการ

1 . เป-นกระบวนการทั่� สล!บซึ่!บซึ่.อนมาก (ม�ผ/.เก� ยวข.องมาก)

2 . ม�การเคิล� อนไหวเปล� ยนแปลงตลอดเวลา (สอดคิล.องสภาพิแวดล.อม)

3 . ม�องคิ�ประกอบต,าง ๆ มากมาย4 . องคิ�ประกอบเหล,าน��ได.ส,งผลกระทั่บต,อการก#าหนด

นโยบาย5 . ม�ล!กษณะเป-นการต!ดส�นใจอย,างหน6 ง (ม�การน#า

ทั่ฤษฎ�และแนวคิ�ดของการต!ดส�นใจมาใชี.)6. การก#าหนดแนวทั่างปฏิ�บ!ต�ส#าคิ!ญ ๆ เพิ� อน#าทั่าง

33

การจ#าแนกล!กษณะของนโยบายสาธารณะ

7. นโยบายทั่� ก#าหนดข6�นเพิ� อให.ม�การกระทั่#า งดเว.นการกระทั่#า เก�ดข6�นตามมา

8. การกระทั่#าด!งกล,าวม(,งทั่#าในอนาคิต9. การกระทั่#าต,าง ๆ ส,วนใหญ,ทั่#าโดยหน,วยงานของ

ร!ฐบาล1 0 .การกระทั่#าต,าง ๆ เหล,าน!�นม�จ(ดม(,งหมายเพิ� อคิวาม

ส#าเร=จตามนโยบาย (ประกอบด.วย 4 M : Man, Money, Material, Management)

1 1 .จ(ดม(,งหมายของนโยบายทั่� ต.องการ คิ�อผลประโยชีน�ของชีาต� (ไม,ใชี,ตอบสนองต,อบ(คิคิลใดบ(คิคิลหน6 ง)

1 2 .การด#าเน�นการต,าง ๆ ตามนโยบาย ต.องกระทั่#าในแนวทั่างทั่� ด�ทั่� ส(ด(Best Possible) เพิ� อผลประโยชีน�ส/งส(ด

การจ#าแนกล!กษณะของนโยบายตามกระบวนการก#าหนดนโยบาย ดรอร� (Dror) (ต,อ)

34

ประเภทั่ของนโยบายสาธารณะ หากทั่ราบว,านโยบายทั่� พิบเป-นนโยบายประเภทั่ใดแล.ว จะ

ทั่#าให.เก�ดคิวามเข.าใจเก� ยวก!บนโยบายสาธารณะได.ด�ย� งข6�น น!กว�ชีาการจ#าแนกประเภทั่ของนโยบายสาธารณะไว. 4

ประการ

1 .จ#าแนกตามล!กษณะของเน��อหาและว!ตถู(ประสงคิ�ของนโยบาย

2 .จ#าแนกตามขอบข,ายผลกระทั่บของนโยบาย3 .จ#าแนกตามกระบวนการของนโยบาย4 .จ#าแนกตามล!กษณะของก�จกรรมหร�อ

ภารก�จส#าคิ!ญของร!ฐบาล

35

1. การจ#าแนกตามเน��อหาและว!ตถู(ประสงคิ�

(ด/รายละเอ�ยดต,าง ๆ ของนโยบายจะขยายเน��อหาสาระและว!ตถู(ประสงคิ�ของนโยบายน!�น)

1 .นโยบายเก� ยวก!บการจ!ดระเบ�ยบกฎเกณฑิ� (Regulative Policy)

ม�ว!ตถู(ประสงคิ�ต.องการจ!ดระเบ�ยบส!งคิมให.สงบส(ขปราศิจากการกดข� ข,มเหง เอาร!ดเอาเปร�ยบ

ม!กพิบในร/ปของกฎ ข.อบ!งคิ!บ คิ#าส! ง ต!วอย,างนโยบาย (การคิวบคิ(ม การร!กษาคิวาม

สงบ การใชี.สารพิ�ษ การคิวบคิ(มคินเข.าเม�อง การคิวบคิ(มยาเสพิต�ด

ธ�โอดอร� โลวาย (Theodore Lowi )USA. จ#าแนกออก ด!งน��

36


2. นโยบายเก� ยวก!บการจ!ดระเบ�ยบ กฎเกณฑิ�ภายในหน,วยงานตนเอง (Self-Regulative Policy)

ม(,งก#าก!บต!วเอง ส,วนใหญ,เป-นในแต,ละกล(,มอาชี�พิ เชี,น

ทั่นายคิวาม แพิทั่ย� หอการคิ.า


การจ#าแนกตามเน��อหาและว!ตถู(ประสงคิ�

37


3. นโยบายเก� ยวก!บการกระจายทั่ร!พิยากร (Distributive Policy)

ม(,งการจ!ดสรรทั่ร!พิยากรให.แก,ประชีาชีนอย,างเป-นธรรมและทั่! วก!นเชี,น นโยบายการประก!นส!งคิม

การปฏิ�ร/ปทั่� ด�น การจ.างงานในชีนบทั่



38


4. นโยบายเก� ยวก!บการจ!ดสรรทั่ร!พิยากรเส�ยใหม, (Redistributive Policy)

เน� องจากนโยบายเด�มไม,เป-นธรรม จ6งน#ามาจ!ดใหม,เชี,น นโยบายเก� ยวก!บภาษ�อากร

การเวนคิ�นทั่� ด�นแล.วน#ามาจ!ดสรรใหม,



39

2. การจ#าแนกประเภทั่ตามกระบวนการของนโยบาย

ไอรา ชีาร�แคินสก�� ( Ira Sharrkansky ) จำ��แนกออกเป�น 3 ประก�ร

1 .ข!�นนโยบายสาธารณะ (Public Policy )- เป-นข!�นตอนของการด#าเน�นก�จกรรมทั่� ต!�งใจกระทั่#า

2 .ข!�นผลผล�ตของนโยบาย (Policy Outputs) - แสดงให.เห=นระด!บต,าง ๆ ของการบร�หารอ!นเป-นผลผล�ตมาจากการด#าเน�นการ

3 .ข!�นผลกระทั่บของนโยบาย (Policy Impacts )- แสดงให.เห=นผลสะทั่.อนของบร�การต,าง ๆ

40

เยเฮอเก�ล ดรอว� จ#าแนกด!งน��

1 .ข!�นก#าหนดนโยบายต.นแบบ (Metapolicy Making Stage )เป-นการก#าหนดเจตนารมณ�ทั่� จะให.ม�การก#าหนดนโยบายสาธารณะ

2. ข!�นการก#าหนดนโยบาย (Policy Making Stage ) ก#าหนดข!�นตอนย,อย ๆ ทั่� จะด#าเน�นการ

3. ข!�นภายหล!งการก#าหนดนโยบาย (Post Policy Making Stage ) เป-นการด#าเน�นการภายหล!งจากทั่� ก#าหนดนโยบายสาธารณะแล.ว

การจ#าแนกประเภทั่ตามกระบวนการของนโยบาย

41

41 การจ#าแนกประเภทั่ตามขอบข,ายผลกระทั่บของนโยบาย

ไอรา ชีาร�แคินสก�� ( IraSharrkansky )

เป�นก�รรวมนโยบ�ยที่��ส่�งผลกระที่บอย��งเด้�ยวก�นไวเป�นประเภที่เด้�ยวก�น เช่�น รวมเอ�นโยบ�ยที่��ส่�งผลกระที่บ ที่��ให้ประช่�ช่นปร�ศจำ�กโรคภ�ยไข้เจำ&บ ส่'ข้ภ�พด้� ม�ช่�ว)ตย+นย�ว รวมเป�นนโยบ�ยส่�ธ�รณส่'ข้ เป�นตน

นโยบ�ยก�รศ.กษ� นโยบ�ยที่�งห้ลวง นโยบ�ยส่ว�ส่ด้)ก�ร

ส่�ธ�รณะ

นโยบ�ยส่�ธ�รณส่'ข้ นโยบ�ย

ที่ร�พย�กรธรรมช่�ต) นโยบ�ยคว�มปลอด้ภ�ย

ส่�ธ�รณะ

42

เดว�ด อ�สต!น ใชี.ว�ธ�จ#าแนกโดยด/จากผลกระทั่บทั่� เก�ดข6�นก!บประชีาชีนจ#านวนมากหร�อน.อย

นโยบายทั่� ม�ผลกระทั่บเฉพิาะกล(,ม เชี,น นโยบายเพิ� มภาษ�ทั่� ด�น

นโยบายทั่� ม�ผลกระทั่บก!บสมาชี�กทั่!�งส!งคิม เชี,น การร!กษาคิวามสงบเร�ยบร.อย การจ!ดระเบ�ยบส!งคิม

การจ#าแนกประเภทั่ตามขอบข,ายผลกระทั่บของนโยบาย

43

ธอม!ส ดาย (Thomas R. Dye ) จ#าแนกนโยบายของสหร!ฐอเมร�กา ไว. 12 ประเภทั่

1 . นโยบายการป@องก!นประเทั่ศิ2 . นโยบายต,างประเทั่ศิ3 . นโยบายการศิ6กษา4 . นโยบายสว!สด�การ5 . นโยบายการร!กษาคิวามสงบ

ภายใน6 . นโยบายทั่างหลวง

7 . นโยบายการภาษ�อากร8 . นโยบายเคิหะสงเคิราะห�9 . นโยบายการประก!น

ส!งคิม1 0 .นโยบายสาธารณส(ข1 1 .นโยบายพิ!ฒนา

ชี(มชีน/ต!วเม�อง1 2 .นโยบายทั่างเศิรษฐก�จ

4. จ#าแนกตามล!กษณะก�จกรรมหร�อภารก�จส#าคิ!ญของร!ฐบาล

44

ขอบข,ายและว�ธ�การศิ6กษานโยบายสาธารณะ

ครอบคล'มใน 4 ประเด้&น ต�มกระบวนก�รข้องนโยบ�ย ค+อ

1 .การก#าหนดหร�อก,อร/ปของนโยบาย (Policy Formulation)เร)�มตนพ)จำ�รณ�ถึ.งป1ญห้�ที่��ตองก�รแกไข้ ก��ห้นด้เป3�ห้ม�ยห้ร+อว�ตถึ'ประส่งค4แลวว)เคร�ะห้4ห้�ที่�งเล+อกและเล+อกที่�งเล+อกที่��ด้�ที่��ส่'ด้

2 .การน#านโยบายไปปฏิ�บ!ต� (Policy Implementation)- ศ.กษ�ถึ.งพฤต)กรรมข้องคนและกลไกก�รบร)ห้�ร- ส่ภ�พแวด้ลอมและป1จำจำ�ยที่��ส่�งผลกระที่บต�อคว�มส่��เร&จำห้ร+อลมเห้ลว

45

ขอบข,ายและว�ธ�การศิ6กษานโยบายสาธารณะ

ครอบคล'มใน 4 ประเด้&น ต�มกระบวนก�รข้องนโยบ�ย ค+อ

3 .การประเม�นผลของนโยบาย (Policy Evaluation)- ศ.กษ�ว��นโยบ�ยน�7นบรรล'เป3�ห้ม�ยห้ร+อว�ตถึ'ประส่งค4ห้ร+อไม�- ประเม)นผลกระที่บและประเม)นกระบวนก�ร

4 .การว�เคิราะห�ผลย.อนกล!บของนโยบาย (Policy Feedback Analysis)- ศ.กษ�ด้8ว�� ก�รส่นองตอบข้องประช่�ช่นกล'�มต��ง ๆ จำะม�อ)ที่ธ)พลต�อก�รเปล��ยนแปลงนโยบ�ยห้ร+อไม�

46

พิ!ฒนาการของการศิ6กษานโยบายสาธารณะ

ย(คิเร� มต.น (1950 - 1969) เร� มหล!งสงคิรามโลกคิร!�งทั่� 2แนวคิวามคิ�ดทั่างเศิรษฐศิาสตร�ของ Keynessน!กร!ฐศิาสตร� & น!กร!ฐประศิาสนศิาสตร� ผล!กด!นให.ศิ6กษาพิฤต�กรรมของร!ฐบาลในการก#าหนดนโยบาย

ย(คิขยายต!ว (1970 - ป2จจ(บ!น)ม�การเปล� ยนแปลงการศิ6กษาร!ฐประศิาสนศิาสตร�แนวใหม,เน.นคิวามเป-นธรรมในส!งคิมม�การว�พิากษ�ว�จารณ�นโยบายต,างประเทั่ศิโดยเฉพิาะสงคิรามเว�ยดนามม�การต� นต!วศิ6กษานโยบายสาธารณะมากข6�น โดยแยกออกจากร!ฐศิาสตร�และร!ฐประศิาสนศิาสตร�

47

ว�ธ�การศิ6กษานโยบายสาธารณะกรอบแนวคิ�ดว,าด.วยว�ธ�การศิ6กษานโยบายสาธารณะ ม� 3 ประก�ร

1 .ว�ธ�การศิ6กษาในแง,ทั่ฤษฎ�หร�อต!วแบบของนโยบาย (Policy Theory or Model)อ�จำย+มที่ฤษฎี�ห้ร+อต�วแบบข้องศ�ส่ตร4อ+�นม�ใช่ เช่�น ที่ฤษฎี�ระบบ ที่ฤษฎี�ช่นช่�7นน�� ที่ฤษฎี�ส่ถึ�บ�น

2 .ว�ธ�การศิ6กษาในแง,ขอบเขตของนโยบาย (Policy Area)ศ.กษ�ม8ลเห้ต'และผลกระที่บที่��เก)ด้ข้.7นจำ�กก�รน��เอ�นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต)ม�ม�กม�ยห้ล�ยเร+�อง ส่�ม�รถึแยกร�ยละเอ�ยด้ย�อย ๆ อ�ก

48

ว�ธ�การศิ6กษานโยบายสาธารณะ

3 .ว�ธ�การศิ6กษาในแง,กระบวนการของนโยบาย (Policy Process) ม'�งศ.กษ�ข้�7นตอนต��ง ๆ ข้องกระบวนก�รข้องนโยบ�ย เพ+�อให้ที่ร�บพฤต)กรรมที่��ร �ฐบ�ล ผ8เก��ยวข้องว��แส่ด้งออกเช่�นใด้

กรอบแนวคิ�ดว,าด.วยว�ธ�การศิ6กษานโยบายสาธารณะ ม� 3 ประก�ร

49

การศิ6กษานโยบายสาธารณะตามแนวทั่างร!ฐศิาสตร�

1 .เป-นการศิ6กษาเพิ� ออธ�บายถู6งสาเหต(และผลกระทั่บต,าง ๆ ทั่� เก�ดข6�นจากก�จกรรมของร!ฐบาล

2 .เป-นการศิ6กษาว�เคิราะห�นโยบายโดยม(,งเน.นทั่� ข!�นตอนแรกของกระบวนการนโยบาย คิ�อ การก#าหนดนโยบาย

3 .ถู�อว,าการก#าหนดนโยบายเป-นก�จกรรมทั่างการเม�องอย,างหน6 งทั่� เก�ดข6�นภายในระบบการเม�อง และเป-นเร� องของฝ่Cายการเม�องเป-นการแยกฝ่Cายการเม�องก!บฝ่Cายบร�หารออกจากก!นม�นโยบายสาธารณะเป-นต!วเชี� อมโยง

50


ระบบการเม�องนโยบายสาธารณะ

ระบบบร�หาร

51


4 .ถู�อว,าการก#าหนดนโยบายเป-นกระบวนการทั่างการเม�อง (Policy Process)อย,างหน6 ง เหม�อนก!บก�จกรรมการเล�อกต!�ง การบ!ญญ!ต�กฎหมาย

52

การศิ6กษานโยบายสาธารณะตามแนวทั่างร!ฐประศิาสนศิาสตร�

1 .เป-นการศิ6กษาทั่� อย/,ในขอบข,ายหน6 งของร!ฐประศิาสนศิาสตร� ม�เป3�ห้ม�ยที่��จำะเปล��ยนแปลงนโยบ�ยส่�ธ�รณะห้ร+อโครงส่ร�งต��ง ๆ เพ+�อให้เก)ด้คว�มเป�นธรรมที่�งส่�งคม ไม�ได้ม'�งเฉพ�ะคว�มประห้ย�ด้ ประส่)ที่ธ)ภ�พ ประส่)ที่ธ)ผล แต�เนนเป3�ห้ม�ยคว�มเป�นธรรมด้วย

2 .เป-นการศิ6กษาว�เคิราะห�นโยบายโดยม(,งเน.นทั่� ข!�นตอนของการบร�หารนโยบาย น! นคิ�อ ข!�นการน#านโยบายไปปฏิ�บ!ต� จำะใช่ที่ร�พย�กรที่�งก�รบร)ห้�รที่�7งห้ล�ยที่��ม�ให้บรรล'เป3�ห้ม�ยได้อย��งไร

ม�ล�กษณะส่��ค�ญ 4ประก�ร :

53


3 .การก#าหนดนโยบายสาธารณะเป-นก�จกรรมหร�อกระบวนการอย,างหน6 งของการบร�หาร ถึ+อว��ระบบนโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นระบบย�อยข้องระบบบร)ห้�รโด้ยม�ระบบก�รเม+องอย8�ลอมรอบ

ม�ล�กษณะส่��ค�ญ 4ประก�ร :

54


ม�ล�กษณะส่��ค�ญ 4ประก�ร : ระบบการเม�อง

นโยบายสาธารณะ

ระบบบร�หาร

55


ม�ล�กษณะส่��ค�ญ 4ประก�ร :3 .การก#าหนดนโยบายสาธารณะเป-นก�จกรรมหร�อกระบวนการอย,างหน6 งของการบร�หาร ถึ+อว��ระบบนโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นระบบย�อยข้องระบบบร)ห้�รโด้ยม�ระบบก�รเม+องอย8�ลอมรอบ

4 .เป-นการศิ6กษาถู6งศิาสตร�ว,าด.วยนโยบาย (Policy Science) เนนศ.กษ�ก�รต�ด้ส่)นใจำ

56

คิวามส!มพิ!นธ�ระหว,างทั่ฤษฎ�การต!ดส�นใจก!บนโยบายสาธารณะ

1 .การก#าหนดนโยบายสาธารณะ ถู�อได.ว,าเป-นส,วนหน6 งของการต!ดส�นใจ เป�นก�รต�ด้ส่)นใจำเพ+�อก��ห้นด้เป3�ห้ม�ยห้ร+อว�ตถึ'ประส่งค4ไวล�วงห้น� เพ+�อก�รว�งแผนก�รกระที่��ต��ง ๆ ข้องร�ฐบ�ล

2 .ข!�นตอนหร�อกระบวนการในการก#าหนดนโยบายสาธารณะ คล�ยก�นก�บกระบวนก�รต�ด้ส่)นใจำ

3 .ผ/.ทั่� จะศิ6กษานโยบายสาธารณะ คิวรม�คิวามร/.คิวามเข.าใจเก� ยวก!บการต!ดส�นใจเป-นอย,างด�ก,อน จะทั่#าให.ได.ร!บประโยชีน�จากการศิ6กษานโยบายสาธารณะได.อย,างด�

57

คิวามส!มพิ!นธ�ระหว,างทั่ฤษฎ�การแบ,งอ#านาจก!บนโยบายสาธารณะ

มอนเตสก�เออ (Montesquieu) แบ,งอ#านาจอธ�ปไตยออกเป-น 3ฝ่Cาย1 .อ#านาจน�ต�บ!ญญ!ต�

ออกกฎหมาย2 .อ#านาจบร�หาร น#าไป

ปฏิ�บ!ต�3 .อ#านาจต(ลาการ ต�คิวาม

58

คิวามส!มพิ!นธ�ระหว,างทั่ฤษฎ�การแบ,งอ#านาจก!บนโยบายสาธารณะ

ป2จจ(บ!น ฝ่Cายบร�หารจะม�บทั่บาทั่มากข6�น เน� องจากม�ข.าราชีการเป-นล/กน.อง และร!ฐบาลทั่#างานประจ#าทั่(กว!นใกล.ชี�ดประชีาชีนทั่#าให.ทั่ราบคิวามต.องการด�

ทั่#าให.เก�ดแนวคิวามคิ�ดว,าคิวรแบ,งแยกฝ่Cายการเม�องออกจากฝ่Cายข.าราชีการประจ#า และอ�กฝ่Cายว,าไม,คิวรแยก แต,คิวรชี,วยเหล�อสน!บสน(นก!น

59

คิวามส!มพิ!นธ�ระหว,างการเม�องการบร�หารและนโยบายของร!ฐ

1 .การเม�องก!บการบร�หารเป-นเสม�อนคินละด.านของเหร�ยญอ!นเด�ยวก!น

2 .การบร�หารจะเก�ดข6�นไม,ได.ในส(ญญากาศิทั่างการเม�อง แนวคิวามคิ�ดแรก ว�� น��จำะแยกก�รเม+องก�บก�รบร)ห้�รออกจำ�กก�นเด้&ด้ข้�ด้

60


ม�เหต(ผลทั่างว�ชีาการว,า....... ร!ฐประศิาสนศิาสตร� เป-นศิาสตร�หน6 งทั่�

ต.องม�การศิ6กษาเหต(ผลทั่างปฏิ�บ!ต�ก�รถึ�วงด้'ลอ��น�จำ ระด้�บคว�มร8 คว�มม��นคงถึ�วรข้องก�รด้��รงต��แห้น�ง ก�รประก�นส่)ที่ธ)เส่ร�ภ�พข้องประช่�ช่น คว�มส่มเห้ต'ส่มผล

61


1 .การเม�องก!บการบร�หารเป-นเสม�อนคินละด.านของเหร�ยญอ!นเด�ยวก!น

2 .การบร�หารจะเก�ดข6�นไม,ได.ในส(ญญากาศิทั่างการเม�อง แนวคิวามคิ�ดแรก ว�� น��จำะแยกก�รเม+องก�บก�รบร)ห้�รออกจำ�กก�นเด้&ด้ข้�ด้ แนวคิวามคิ�ดทั่� สอง ว��ไม�ควรแยกจำ�กก�น

ระบบบร)ห้�รเป�น Sub-System ข้องระบบก�รเม+อง

62


ห้น�ที่��และบที่บ�ที่ส่��ค�ญข้องฝ่?�ยก�รเม+องค+อ ก�รก��ห้นด้นโยบ�ยในด้�นต��ง ๆ เพ+�อเป�นแนวที่�งในก�รบร)ห้�รประเที่ศ

ส่�วนฝ่?�ยบร)ห้�รห้ร+อข้�ร�ช่ก�รประจำ�� ม�ห้น�ที่��ห้ร+อบที่บ�ที่ส่��ค�ญก�รน��เอ�นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต)ให้บรรล'ว�ตถึ'ประส่งค4

นโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นต�วเช่+�อมโยงบที่บ�ที่ห้ร+อก�รกระที่��ข้องที่�7งส่องฝ่?�ย

“ถึ�ไม�ม�นโยบ�ย ก&ไม�อ�จำที่��จำะม�ก�รบร)ห้�ร ” (ถึ�ไม�ม�ก�รบร)ห้�ร นโยบ�ยก&จำะว��งเปล��)

ฝ่?�ยก�รเม+องและฝ่?�ยบร)ห้�รม�กจำะก�วก��ย ช่)งก�นที่��ห้น�ที่��ก��ห้นด้นโยบ�ย ซึ่.�งในที่�งปฏิ)บ�ต)ฝ่?�ยก�รเม+องม�อ��น�จำเห้น+อกว��ฝ่?�ยบร)ห้�ร

63

แนวทั่างในการศิ6กษานโยบายสาธารณะ

แบ�งเป�น 2 แนวที่�งค+อ1.การศิ6กษานโยบายสาธารณะเชี�งพิรรณา (Descriptive Approach) เป�นก�รศ.กษ�เก��ยวก�บต�วนโยบ�ยและกระบวนก�ร

2.การศิ6กษานโยบายเชี�งเสนอแนะ (Prescriptive Approach) จำะได้ ร�บอ)ที่ธ)พลจำ�กว)ที่ย�ก�รจำ�ด้ก�รในก�รแบบส่ม�ยให้ม� ม�เที่คน)คว)ธ�และเคร+�องม+อต��งๆ ม�กม�ยเนนแส่วงห้�คว�มร8 เก��ยวก�บกระบวนก�รนโยบ�ย

64

1.การศิ6กษานโยบายสาธารณะเชี�งพิรรณา

11. การศิ6กษาเน��อหาสาระนโยบาย (PolicyContent) ศ.กษ�คว�มเป�นม� ส่�เห้ต' รวมที่�7งว)ธ�ด้��เน)นก�รนโยบ�ย

12การศิ6กษากระบวนการนโยบาย (PolicyProcess) อธ)บ�ยว��นโยบ�ยน�7นก��ห้นด้ข้.7นม�อย��งไรม�ข้� 7นตอนอะไร และในแต�ละข้�7นตอนม�ใครเข้�ม�เก��ยวข้องบ�ง

DescriptiveApproach)

65

1.การศิ6กษานโยบายสาธารณะเชี�งพิรรณา Descriptive

Approach) 13. ศิ6กษาเก� ยวก!บป2จจ!ยทั่� เป-นต!วก#าหนดนโยบาย

(Policy Determinants) และผลผล�ตนโยบาย (Policy Outputs) เป�นก�รที่��คว�มเข้�ใจำว��ป1จำจำ�ยอะไรบ�งเป�นต�ว

ก��ห้นด้นโยบ�ยและผลผล)ตข้องนโยบ�ยเป�นอย��งไร1.4 ศิ6กษาเก� ยวก!บผลล!พิธ� (Policy Outcome) และผลก

ระทั่บของนโยบาย (Policy Impact) เช่�น นโยบ�ยก�รศ.กษ� Input ค+อน�กศ.กษ�ที่��เข้�เร�ยน Policy Output ค+อน�กศ.กษ�ที่��เร�ยนจำบ Policy Outcome ค+อน�กศ.กษ�ที่��จำบแลวม�ง�นที่��ง�น ก�รศ.กษ� Outcome และ Impactเป�นก�รศ.กษ�ที่��ต� 7งใจำและผลที่��ไม�ต�7งใจำ

66

2.การศิ6กษานโยบายเชี�งเสนอแนะ

21. การศิ6กษาข.อม/ลข,าวสารต,างๆในการก#าหนดนโยบาย (InformationforPol i cy Maki ng) ม�ก�รจำ�ด้เก&บข้อม8ล ที่��อ�จำเป�นประโยช่น4ต�อก�รต�ด้ส่)นใจำก��ห้นด้นโยบ�ย

22. การให.การสน!บสน(นนโยบาย (Policy Advocacy) ม�ก�รจำ�ด้ว)เคร�ะห้4ข้อม8ลอย��งเป�นระบบ ผลก�รว)เคร�ะห้4จำะน��ม�เป�นแนวที่�งในก�รต�ด้ส่)นใจำก��ห้นด้นโยบ�ย ด้�งน�7นแนวที่�งที่��ต�ด้ส่)นใจำจำ.งม�เห้ต'ผลรองร�บว��ที่��ไมจำ.งต�ด้ส่)นใจำเล+อกและส่น�บส่น'นแนวที่�งน�7

(D escriptiveApproach)

67

นโยบายศิาสตร� (Policy Science)

การศิ6กษาเก� ยวก!บเน��อหา

สาระของต!ว

นโยบาย

การศิ6กษาในแบบสาเหต(

และผลกระ

ทั่บ

การศิ6กษาเก� ยวก!บ

กระบวนการ

นโยบาย

การให.การ

สน!บสน(นนโยบาย

การให.สารสนเทั่ศิส#าหร!บ

การก#าหนดนโยบาย

การว�จ!ยประเม�น

ผล

นโยบายสาธารณะศิ6กษา

Policy studies

การว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ

Policy Analysis

68

นโยบายศิาสตร� (Policy Science)

กรอบด้�นซึ่�ยค+อ Descriptive Approa ch ซึ่.�งเร�ยกว��เป�นนโยบ�ยศ.กษ� (policy s

tudies)กรอบด้�นข้ว�ค+อ Prescriptive Approa

chก�รว)เคร�ะห้4นโยบ�ยส่�ธ�รณะ (Policy Science) ที่�7งส่องส่�วนเร�ยกว��นโยบ�ย

ศ�ส่ตร4 (Policy Science) เป�นก�รศ.กษ�ที่��ตองก�รจำะด้.งที่ฤษฎี�และก�รปฏิ)บ�ต)เข้�ไวด้วยก�น เพ+�อห้�นโยบ�ยส่�ธ�รณะที่��ด้�กว��ครอบคล'มที่�7งกระบวนก�รก��ห้นด้นโยบ�ยและก�รน��นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต)เป�นก�รศ.กษ�ในเช่)งส่ห้ว)ที่ย�ก�ร

69

ต!วแบบในการศิ6กษา จ#านวน 8 ต!ว คิ�อ

1.ต!วแบบผ/.น#า ( Elite Model) ต�วแบบน�7จำะต�7งส่มมต)ฐ�นว��นโยบ�ยถึ8กก��ห้นด้โด้ยผ8น��ที่��ปกครองประเที่ศในเวล�น�7น ด้�งน�7นนโยบ�ยจำะออกม�ในร8ปใด้ข้.7นอย8�ก�บว��กล'�มผ8น��ตองก�รอะไร

2 .ทั่ฤษฎ�กล(,ม (Group Model) พ)จำ�รณ�ว��นโยบ�ยส่�ธ�รณค+อจำ'ด้ด้'ลภ�พระห้ว��งกล'�มต��งๆ ในส่�งคม นโยบ�ยส่�ธ�รณจำะส่ะที่อนให้เห้&นถึ.งจำ'ด้ร�วมข้องผลประโยช่น4ระห้ว��งกล'�ม กล'�มใด้ม�อ)ที่ธ)พลม�กนโยบ�ยจำะเอนเอ�ยงไปที่�งน�7น

70


3.ต!วแบบสถูาบ!น (Institutional Model) ก)จำกรรมส่�ธ�รณะเป�นก)จำกรรม

ข้องส่ถึ�บ�น โด้ยเฉพ�ะส่ถึ�บ�นข้องร�ฐ4.ต!วแบบระบบ (System Model)

นโยบ�ยส่�ธ�รณค+อผลผล)ตข้องระบบ (Output)ห้ร+อนโยบ�ยส่�ธ�รณะค+อก�รโตตอบข้องระบบก�รเม+องต�อส่ภ�พแวด้ลอม

71


5. ต!วแบบกระบวนการ ( Process Model)นโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นก)จำกรรมที่�งก�รเม+องที่��ม�

ห้ล�ยข้�7นตอน 1) ก��ห้นด้ป1ญห้� ข้อเร�ยกรองต��งๆให้ร�ฐบ�ล

ด้��เน)นก�ร 2) เส่นอที่�งเล+อกในก�รแกป1ญห้�

3) เล+อกที่�งเล+อกที่��ด้�ที่��ส่'ด้เพ+�อน��ไปปฏิ)บ�ต) 4) ก�รน��นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต) 5) ก�รประเม)นผลนโยบ�ย

72


6.ต!วแบบเหต(ผล (Ration Model) นโยบ�ยส่�ธ�รณะจำะก�อให้เก)ด้ประโยช่น4ส่8งส่'ด้ต�อส่�งคมส่�วนรวม

1.ว�ตถึ'ประส่งค4ที่��ช่�ด้เจำนเป�นไปได้และว�ด้ผลได้ 2.ค��น)ยมและที่ร�พย�กรอ+�นๆที่��จำะที่��ให้ด้��เน)นก�รไป

ส่8�เป3�ห้ม�ย3.ที่�งเล+อกด้��เน)นง�นให้บรรล'เป3�ห้ม�ย 4.ว)เคร�ะห้4ที่�งเล+อกแต�ละที่�ง ว��เช่+�อมโยงก�บ

ว�ตถึ'ประส่งค4และ เห้ม�ะส่มก�บที่ร�พย�กรที่��ม�อย8�ห้ร+อไม�

5.ที่�งเล+อกที่��เล+อก6.น��ที่�งเล+อกไปปฏิ)บ�ต)

73


7.ต!วแบบพิ�จารณาเฉพิาะส,วนทั่� เปล� ยนแปลงหร�อเพิ� มข6�น

(Incremental Model)8.ต!วแบบทั่ฤษฎ�เกมส�

(Game Theory Model) แส่วงห้�กลย'ที่ธ4ที่��ม�เห้ต'ผลที่��มกล�งส่ถึ�นก�รณ4ที่��ม�ก�รแข้�งข้�น

74

ประโยชีน�ของการศิ6กษานโยบายของร!ฐ

1. ได.ร!บคิวามร/.คิวามเข.าใจ=> อะไรเป�นนโยบ�ย ที่��ไมจำ.งตองม�นโยบ�ย=> ใครร)เร)�ม ผลเป�นอะไร ด้�/เส่�ย อย��งไร=> เป�นก�รร8 เพ)�มเต)มม�กจำ�กร�ฐศ�ส่ตร4 ร�ฐประศ�ส่นศ�ส่ตร4=> ส่�ม�รถึค�ด้คะเนเห้ต'ก�รณ4ล�วงห้น�

2. ทั่ราบกระบวนการต,าง ๆ ของการก#าหนดนโยบาย=> ข้�7นตอน=> ว)ธ�ก�ร=> ป1จำจำ�ยต��ง ๆ ที่��จำะน��ม�ใช่

75

ประโยชีน�ของการศิ6กษานโยบายของร!ฐ

3. ทั่ราบถู6งประส�ทั่ธ�ภาพิและประส�ทั่ธ�ผลของสถูาบ!นทั่างการเม�องและผ/.น#า

4. ทั่ราบถู6งว�ธ�การว�เคิราะห�ป2ญหาอย,างม�เหต(ผล ม�กฎเกณฑิ�

ม� Critical Mind

เน��อหาสาระกระบวนกา

รผลกระทั่บผลทั่� ตาม

มา

76

ป2ญหาและข.อจ#าก!ดในการศิ6กษานโยบายของร!ฐ

1 . ล!กษณะของต!วป2ญหา- ไม�ส่�ม�รถึห้�ข้อย'ต)ได้เด้&ด้ข้�ด้- เช่�นก�รเห้ล+�อมล�7�ที่�งเศรษฐก)จำ- ป1ญห้�คว�มย�กจำน

2 . คิวามสามารถูของร!ฐบาลหร�อผ/.ก#าหนดนโยบายในการคิาดการณ�อนาคิต (เง� อนเวลา)- ป1ญห้�ก�รว��งง�นข้องผ8จำบมห้�ว)ที่ย�ล�ย

3 . คิวามไม,ส��นส(ดของป2ญหา- แกแลวม�ป1ญห้�อ+�นเก)ด้- แกให้คนกล'�มห้น.�งแต�ม�ป1ญห้�ก�รปฏิ)บ�ต)อ�กกล'�ม- น�ยจำ�ง/ล8กจำ�งในโรงง�น

77


4 . คิวามสามารถูของร!ฐบาลในการระดมพิล!งต,าง ๆ- ถึ�ปกครองประช่�ธ)ปไตยจำะบ�งค�บย�ก- ก�รจำ�ด้ต�7งมห้�ว)ที่ย�ล�ยในภ8ม)ภ�ค

5 . คิวามไร.ประโยชีน�ของนโยบายน!�น ๆ- ก��ห้นด้แลวเก)ด้ป1ญห้�อ+�น- ก�รประก�นร�ยได้ข้�7นต��

6 . คิวามสามารถูในการแก.ป2ญหาของนโยบายหน6 ง ๆ- ก�รแกป1ญห้� Corruption- เนนเฉพ�ะด้�นเศรษฐก)จำและค��ครองช่�พ

78


7 . คิวามไม,คิ(.มคิ,าของนโยบาย- ส่)ที่ธ)เส่ร�ภ�พ- คว�มไม�ส่งบเร�ยบรอย ก�รช่'มน'มประที่วง

8 . คิวามไม,สมบ/รณ�แบบของโคิรงสร.างระบบการเม�อง

79

แนวคิ�ดเก� ยวก!บป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อ

นโยบายสาธารณะ1. คิวามส#าคิ!ญของป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ

“ก�รก��ห้นด้นโยบ�ยนโยบ�ยส่�ธ�รณะใด้ ๆ ก&ต�ม ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยนอกจำ�กจำะตองม�คว�มร8 คว�มเข้�ใจำในส่)�งต��ง ๆ ที่��เป�นป1จำจำ�ยห้ร+อองค4ประกอบพ+7นฐ�นแลว ย�งตองม�คว�มร8 คว�มเข้�ใจำป1จำจำ�ยส่ภ�พแวด้ลอมต��ง ๆ ที่��ส่�งคมม�อย8�ด้วย เพร�ะป1จำจำ�ยส่ภ�พแวด้ลอมจำะม�อ)ที่ธ)พลอย��งม�กต�อก�รก��ห้นด้นโยบ�ย และก�รน��นโยบ�ยส่�ธ�รณะไปปฏิ)บ�ต)”

80


นโยบายสาธารณะ2. ประเภทั่ของป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ

1 )ป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมภายนอกระบบการเม�อง- เศรษฐก)จำ (ด้8ระด้�บก�รพ�ฒน� , ก�รกระจำ�ยที่ร�พย�กร)- ส่�งคม (ศ.กษ�ว�ฒนธรรม ปที่�ส่ถึ�นที่�งส่�งคม เข้ต/ช่'มช่นก�รเม+อง ภ�วะก�รว��งง�น)- ภ8ม)ศ�ส่ตร4 ประว�ต)ศ�ส่ตร4 เที่คโนโลย� (ป1จำจำ�ยอ+�น ๆ ) รวมที่ร�พย�กร

(ต�อ)

81


นโยบายสาธารณะ2. ประเภทั่ของป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ

2 )ป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมภายในระบบการเม�อง- ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บก�รเม+อง พ)จำ�รณ�ถึ.งว�ฒนธรรมที่�งก�รเม+อง ก�รม�ส่�วนร�วมที่�งก�รเม+อง คว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยก�บผ8น��ไปปฏิ)บ�ต)- ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บผ8น�� (ด้8ล�กษณะและบที่บ�ที่ข้องผ8น��)- ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บจำ)ตว)ที่ย� (ด้8กระบวนก�รต�ด้ส่)นใจำ)- ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บก�รบร)ห้�ร (พ)จำ�รณ�ก�รน��เอ�เที่คน)คก�รจำ�ด้ก�ร , กระบวนก�รบร)ห้�รม�ประย'กต4ใช่)

(ต�อ)

82

กระบวนการทั่างการเม�องและการบร�หารนโยบายสาธารณะ

คิวามหมายของการเม�อง ก�รเม+องค+อ ก�รต�อส่8เพ+�อช่�วงช่)งอ��น�จำ

(Power) ก�รเม+องค+อ ก�รจำ�ด้ส่รรป1นส่�วนในที่ร�พย�กร

ต��ง ๆ ข้องร�ฐบ�ล ก�รเม+องค+อ กระบวนก�รก��ห้นด้นโยบ�ยข้องร�ฐ ก�รเม+อง เป�นเร+�องข้องคว�มข้�ด้แยง ก�รเม+อง เป�นเร+�องข้องก�รประน�ประนอม ก�รเม+อง เป�นเร+�องเก��ยวก�บร�ฐและก�รบร)ห้�ร

ประเที่ศ

83


ในก�รศ.กษ�ที่��เก��ยวก�บนโยบ�ยส่�ธ�รณะ เข้�จำะใช่คว�มห้ม�ยข้องก�รเม+องว�� ก�ร“จำ�ด้ส่รรผลประโยช่น4และค'ณค��ต��ง ๆ ที่�งส่�งคมแก�ประช่�ช่นโด้ยส่�วนรวมอย��งที่��วถึ.งและย'ต)ธรรม”

ก�รด้��เน)นก�รให้บรรล'เป3�ห้ม�ยด้�งกล��วได้ จำ��เป�นตองม�เคร+�องม+อและว)ธ�ก�รที่��ด้� ซึ่.�งได้แก�ก�รบร)ห้�ร และนโยบ�ยส่�ธ�รณะน��นเอง

(ต�อ)

84


การบร�หาร หมายถู6ง ว�ธ�การใด ๆ ก=ได.ทั่� จะทั่#าให.บรรล(ว!ตถู(ประสงคิ�ขององคิ�การ

การบร�หาร เป-นก�จกรรมหร�อกระบวนการอย,างใดอย,างหน6 ง เพิ� อบรรล(ว!ตถู(ประสงคิ�ขององคิ�การ

การบร�หาร เป-นเร� องของการปฏิ�บ!ต�ตามนโยบาย เพิ� อให.บรรล(เป@าหมายและคิ(ณคิ,าของการเม�องทั่� ก#าหนด

คิวามหมายของการบร�หาร

(ต�อ)

85

คิวามส!มพิ!นธ�ระหว,างการเม�องการบร�หารและนโยบายสาธารณะ

1) คิวามส!มพิ!นธ�ในเชี�งให.คิวามหมายหร�อคิ#าน�ยาม

การเม�อง จำะห้ม�ยถึ.งก�รจำ�ด้ส่รรผลประโยช่น4 และค'ณค��ต��ง ๆ ข้องส่�งคม

การบร�หาร เป�นว)ธ�ก�รในก�รที่��จำะจำ�ด้ส่รรผลประโยช่น4

นโยบายสาธารณะ เป�นแนวที่�งแผนง�นห้ร+อโครงก�รเพ+�อ น��ไปปฏิ)บ�ต)

86


2) คิวามส!มพิ!นธ�ในเชี�งเหต(และผลการเม�อง

การเม�อง

การบร�หาร


(การจ!ดสรรคิ(ณคิ,าต,างๆทั่างส!งคิม)

(การจ!ดสรรคิ(ณคิ,าต,างๆทั่างส!งคิม)

(การบร�หารของหน,วยงานได.แก,กระทั่รวง กรม)

(นโยบายร!ฐบาล)





(นโยบายของหน,วยงานได.แก,กระทั่รวง กรม)

(การบร�หารของหน,วยงานได.แก,กระทั่รวง กรม)

(ว�ธ�การเพิ� อบรรล(เป@าหมายของการจ!ดสรรคิ(ณคิ,าทั่างส!งคิม)

(แผน, โคิรงการ เพิ� อจะให.บรรล(เป@าหมายของการจ!ดสรรคิ(ณคิ,าต,างๆของส!งคิม)

(ต�อ)

87


3) คิวามส!มพิ!นธ�ในเชี�งระบบ3.1 ระบบนโยบ�ยส่�ธ�รณะ เป�นส่�วนห้น.�งข้อง

ระบบก�รบร)ห้�ร และระบบบร)ห้�รเป�นส่�วนห้น.�งข้องระบบก�รเม+องการเม�อง



(ต�อ)

88


3) คิวามส!มพิ!นธ�ในเชี�งระบบ3.2 ระบบก�รบร)ห้�รเป�นส่�วนห้น.�งข้องระบบ

นโยบ�ยส่�ธ�รณะ และระบบนโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นส่�วนห้น.�งข้องระบบก�รเม+องการเม�อง



(ต�อ)

89

การเม�องและการบร�หารก!บการก#าหนดนโยบายสาธารณะ

ในก�รพ)จำ�รณ�ถึ.งกระบวนก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะจำ��เป�นตองพ)จำ�รณ�ที่�7งกระบวนก�รข้องก�รก��ห้นด้นโยบ�ยโด้ยอ�ศ�ยก�รว)เคร�ะห้4ระบบเป�นประก�รส่��ค�ญ

ป2จจ!ยน#าเข.า กระบวนการเปล� ยนแปลง ป2จจ!ยน#าออก

ผลสะทั่.อนกล!บ

สภาพิแวดล.อมทั่างเศิรษฐก�จ ส!งคิม การเม�อง

90

การว�เคิราะห�ระบบ

1. ป2จจ!ยน#าเข.า -ป1ญห้�และคว�มตองก�รข้องประช่�ช่น -ที่ร�พย�กรที่��ม�อย8�งบประม�ณม�กนอย2. กระบวนการเปล� ยนแปลง -ข้�7นตอนในก�รที่��จำะเปล��ยนแปลงส่ภ�พป1ญห้�ต�มตองก�ร

และที่ร�พย�กรที่��ม�อย8�ม�เป�นนโยบ�ยส่�ธ�รณะในล�กษณะข้องแผนง�นโครงก�ร

3. ป2จจ!ยน#าออก -จำะเป�นผลผล)ตข้องนโยบ�ยส่�ธ�รณะว��ม�นโยบ�ยอะไรที่��จำะ

แกไข้ป1ญห้�และคว�มตองก�รข้องประช่�ช่น

ม�องคิ�ประกอบทั่� ส#าคิ!ญ 5 ประการ

91

การว�เคิราะห�ระบบม�องคิ�ประกอบทั่� ส#าคิ!ญ

5 ประการ4. ผลสะทั่.อนกล!บ

- ผลกระที่บที่��เบ��ยงเบนไปจำ�กว�ตถึ'ประส่งค4ห้ร+อเป3�ห้ม�ยที่��ก��ห้นด้ห้ร+อไม�- ที่��ให้ที่ร�บว��เป�นก�รแกไข้ป1ญห้�และคว�มตองก�รข้องประช่�ช่นถึ8กตองห้ร+อไม�

5. สภาพิแวดล.อม- ห้ม�ยถึ.ง ส่)�งที่��ม�อ)ที่ธ)พลห้ร+อเป�นเง+�อนไข้ต�อป1ญห้�และคว�มตองก�รต�อกระบวนก�รเปล��ยนแปลงและประเภที่ข้องนโยบ�ยส่�ธ�รณะ

(ต�อ)

92

การเม�องก!บการก#าหนดป2ญหาและคิวามต.องการ

ก�รเม+องเป�นเร+�องข้องก�รจำ�ด้ส่รรผลประโยช่น4และค'ณค��ต��ง ๆ ที่�งส่�งคมอย��งที่��วถึ.งและเป�นธรรมแต�ประช่�ช่นโด้ยส่�วนรวม จำ.งจำ��เป�นตองร8 ส่ภ�พป1ญห้�และคว�มตองก�รเส่�ยก�อน

พ)จำ�รณ�ได้ใน 2 ล�กษณะ1) ล�กษณะป1ญห้�โด้ยพ)จำ�รณ�เช่)งพฤต)กรรม2) ล�กษณะข้องป1ญห้�โด้ยพ)จำ�รณ�เช่)งระบบ

93


o ป1ญห้�ข้อข้�ด้ข้อง เป�นป1ญห้�ข้องคว�มแตกต��งระห้ว��งส่)�งที่��พอใจำก�บส่)�งที่��เก)ด้ข้.7น

o ป1ญห้�ป3องก�น เป�นป1ญห้�ข้องคว�มแตกต��งระห้ว��งส่)�งที่��ตองก�รและส่)�งที่��เก)ด้ข้.7นในป1จำจำ'บ�น

o ป1ญห้�พ�ฒน� เป�นป1ญห้�ข้องคว�มแตกต��งระห้ว��งส่)�งที่��ตองก�รห้ร+อคว�มพอใจำเด้)มก�บส่)�งที่��ตองก�รให้เก)ด้ห้ร+อคว�มพอใจำให้ม�ในป1จำจำ'บ�น

1) ล!กษณะป2ญหาโดยพิ�จารณาเชี�งพิฤต�กรรม

(ต�อ)

94


o ป1ญห้�เฉพ�ะเร+�องo ป1ญห้�ระบบ เป�นป1ญห้�ที่��เก)ด้จำ�กส่�เห้ต'และ

ป1จำจำ�ยที่��เก��ยวข้องม�กม�ยo ป1ญห้�ข้�7นม8ลฐ�น เป�นป1ญห้�ซึ่.�งม�ล�กษณะคว�ม

ส่�มพ�นธ4เก��ยวข้องก�บระบบเศรษฐก)จำ ส่�งคมเป�นส่�วนให้ญ�ม�ส่�เห้ต'เก��ยวข้องส่�มพ�นธ4ก�นห้ล�ยส่�เห้ต'และม�ผลกระที่บเก��ยวพ�นก�บระบบอ+�นด้วยก�รแกไข้ตองใช่ห้ล�ยว)ธ�

2) ล!กษณะป2ญหาโดยพิ�จารณาเชี�งระบบ

(ต�อ)

95

การบร�หารก!บการก#าหนดนโยบาย

ก�รเม+องเป�นเร+�องเก��ยวก�บก�รก��ห้นด้ป1ญห้�และคว�มตองก�รข้องประช่�ช่น ก�รบร)ห้�รจำะเป�นเร+�องเก��ยวก�บก�รก��ห้นด้แนวที่�งและว)ธ�ก�รแกไข้ป1ญห้�ต��ง ๆ

เป�นก�รศ.กษ�และว)เคร�ะห้4ข้อม8ลเพ+�อให้ได้ม�ซึ่.�งโครงส่ร�งข้องป1ญห้�และคว�มตองก�รในแง�ข้องคว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งป1ญห้� ส่�เห้ต'ข้องป1ญห้�และแนวที่�งก�รแกไข้

96

ป2ญหา(problem)

โคิรงสร.างป2ญหาและคิวามต.องการคิวามต.องการ

(Need)

สาเหต(ของป2ญหา

(Cause)

ข.อม/ล(Data

)

ป2จจ!ยทั่� เก� ยวข.อง

(Factor)

แนวทั่างแก.ไข

(Solution)

การต!ดส�นใจ

(Decision)

ทั่างเล�อกต,าง ๆ

(Alternative)

97

บทั่บาทั่และพิฤต�กรรมของฝ่Cายการเม�องและฝ่Cายบร�หาร

ต,อการก#าหนดนโยบายสาธารณะบที่บ�ที่ข้องฝ่?�ยก�รเม+องโด้ยห้ล�กก�รแลวจำะ

เป�นฝ่?�ยที่��ที่��ห้น�ที่��ในก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะในข้ณะที่��ฝ่?�ยบร)ห้�ร(ข้�ร�ช่ก�รประจำ�� ) เป�นฝ่?�ยที่��ที่��ห้น�ที่��ในก�รน��นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต)ให้บรรล'ผลส่��เร&จำต�มที่��ก��ห้นด้ไว

พฤต)กรรมข้องคว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งฝ่?�ยก�รเม+องก�บฝ่?�ยบร)ห้�ร แยกพ)จำ�รณ�ได้เป�น 2 ล�กษณะต�มแนวค)ด้ก�รบร)ห้�ร ได้แก�.. =>

98

บทั่บาทั่และพิฤต�กรรมของฝ่Cายการเม�องและฝ่Cายบร�หาร

ต,อการก#าหนดนโยบายสาธารณะ1. แนวคิ�ดการเม�องก!บการบร�หารคิวรแยกออกจากก!น

ตามหล!กการ แบ,งงานก!นทั่#าตามคิวามเชี� ยวชีาญเฉพิาะด.านแนวคิวามคิ�ดน��เน.นประส�ทั่ธ�ภาพิและประหย!ด

2. แนวคิ�ดการเม�องก!บการบร�หารไม,คิวรแยกออกจากก!น เพิราะในทั่างปฏิ�บ!ต�ฝ่Cายการเม�องและฝ่Cายบร�หารจะม�คิวามส!มพิ!นธ�ก!นตลอดเวลาโดยฝ่Cายการเม�องอาจแทั่รกแซึ่งฝ่Cายบร�หาร หร�อฝ่Cายบร�หารอาจแทั่รกแซึ่งฝ่Cายการเม�อง

พฤต)กรรมข้องคว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งฝ่?�ยก�รเม+องก�บฝ่?�ยบร)ห้�ร

(ต�อ)

99

ป2จจ!ยเก� ยวก!บเศิรษฐก�จส่ถึ�นก�รณ4ป1จำจำ'บ�นจำ��เป�นที่��จำะตองค��น.งถึ.ง

ป1ญห้�เร+�องเศรษฐก)จำเป�นเร+�องส่��ค�ญ เพร�ะถึ�ประช่�ช่นม�เศรษฐก)จำด้�เศรษฐก)จำประเที่ศจำะด้�ข้.7นด้วย

ร�ฐบ�ลที่'กภ�วะจำะม'�งก�รพ�ฒน�เศรษฐก)จำเป�นห้ล�กโด้ยใช่ป1จำจำ�ยที่�งก�รเม+องและก�รบร)ห้�รเป�นเคร+�องม+อคอยส่น�บส่น'นช่�วยเห้ล+อ

100

ป2จจ!ยเก� ยวก!บเศิรษฐก�จป1จำจำ�ยเก��ยวก�บเศรษฐก)จำจำะม�อ)ที่ธ)พลต�อนโยบ�ยส่�ธ�รณะที่��

ส่��ค�ญ 2 ประก�ร 1 ) ระด้�บก�รพ�ฒน�เศรษฐก)จำ โด้ยพ)จำ�รณ�ต�วแปรที่��ใช่เป�น

เคร+�องช่�7ว�ด้ระด้�บก�รพ�ฒน�

- ร�ยได้ต�อห้�วประช่�กร - ก�รข้ย�ยต�วข้องเม+อง - ระด้�บข้องก�รศ.กษ�ป�นกล�ง - อ�ตร�คว�มเจำร)ญเต)บโตที่�งอ'ตส่�ห้กรรม 2 ) ระด้�บข้องที่ร�พย�กรที่�งเศรษฐก)จำที่�7งห้มด้และระด้�บข้อง

ก�รกระจำ�ยที่ร�พย�กร

(ต�อ)

101

ป2จจ!ยเก� ยวก!บส!งคิม

1. ว!ฒนธรรมและปทั่!สถูานทั่างส!งคิมว�ฒนธรรมห้ม�ยถึ.งส่)�งที่�7งห้มด้ที่��ม�ส่�วนซึ่�บซึ่อน ซึ่.�งห้ม�ย

ถึ.งคว�มร8 คว�มเช่+�อ ศ)ลปกรรม ศ�ลธรรม กฎีห้ม�ย ข้นบธรรมเน�ยม ประเพณ� ล�กษณะน)ส่�ยใจำคอและคว�มประพฤต)ต��ง ๆ ซึ่.�งบ'คคลที่'กคนเม+�ออย8�ในฐ�นะที่��เป�นส่ม�ช่)กคนห้น.�งข้องส่�งคมน�7น

ว�ฒนธรรมเป�นส่)�งที่��ส่�งคมน�7น ๆ ได้ม�ก�รปฏิ)บ�ต)ต)ด้ต�อก�นม�น�น ซึ่.�งว�ฒนธรรมด้�งกล��วอ�จำจำะม�ผลม�จำ�กค��น)ยมข้องส่�งคม ซึ่.�งค��น)ยมด้�งกล��วจำะเป�นต�วก��ห้นด้พฤต)กรรมข้องคนในส่�งคมน�7นส่�งคมจำะเจำร)ญก�วห้น�ห้ร+อเส่+�อมลงข้.7นอย8�ก�บค��น)ยมข้องคนในส่�งคมน�7น ๆ

102

ป2จจ!ยเก� ยวก!บส!งคิม

1. ว!ฒนธรรมและปทั่!สถูานทั่างส!งคิมค��น)ยมที่�งส่�งคมจำะม�อ)ที่ธ)พลต�อนโยบ�ย (ค��น)ยมส่�งคม

ไที่ยน)ยมเง)นตร� , ยกย�องอ��น�จำร�กส่น'ก , ที่��บ'ญก'ศลบร)โภคน)ยมและม�เมตต�)

ศ�ส่น�เป�นเร+�องคว�มส่�มพ�นธ4ข้องส่ม�ช่)กแห้�งช่'มช่นที่��ม�คว�มเช่+�อและอ��น�จำ เป�นแนวที่�งปฏิ)บ�ต)ข้องจำ)ตใจำข้องบ'คคล

ปที่�ส่ถึ�นข้องส่�งคม เป�นแบบแผนแห้�งพฤต)กรรมส่��ห้ร�บบ'คคลย.ด้ถึ+อปฏิ)บ�ต)ในส่ถึ�นก�รณ4ต��ง ๆ ว��ควรจำะปฏิ)บ�ต)อย��งไร ห้�กใครฝ่?�ฝ่Bนจำะถึ8กต��ห้น)

(ต�อ)

103

ป2จจ!ยเก� ยวก!บส!งคิม 2. เขตชี(มชีนเม�อง จำะพ)จำ�รณ�ถึ.งเข้ตช่'มช่นเม+องเป�นม8ลเห้ต'ก�อให้เก)ด้ป1ญห้�ส่�งคม

ม�กม�ยซึ่.�งจำะเป�นภ�ระข้องร�ฐบ�ลในที่�งแกไข้ - ป1ญห้�แห้ล�งเส่+�อมโที่รม - ป1ญห้�ก�รอพยบข้องคนในช่'มช่น - ป1ญห้�อ�ช่ญ�กรรม

เข้ตช่'มช่นเม+องเป�นแห้ล�งที่��ประช่�ช่นอ�ศ�ยห้น�แน�นที่��ให้คว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งบ'คคลโครงส่ร�งครอบคร�วก�รประพฤต)ว)ถึ�ก�รด้��รงช่�ว)ตแตกต��งจำ�กช่นบที่

(ต�อ)

104

ป2จจ!ยเก� ยวก!บส!งคิม3. ภาวะการว,างงาน เป�นเร+�องเก��ยวก�บภ�วะที่�งเศรษฐก)จำข้อง

บ'คคลอ�นเก��ยวข้องก�บก�รประกอบอ�ช่�พ เป�นป1ญห้�ส่�งคมอย��งห้น.�ง และย�งม�ผล

ก�อให้เก)ด้ป1ญห้�อ+�นต�มม� เช่�น อ�ช่ญ�กรรม ก�รศ.กษ�ข้องบ'ตร ป1ญห้�ส่'ข้ภ�พ

(ต�อ)

105

ป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมอ� น1 ) ป2จจ!ยเก� ยวก!บภ/ม�ศิาสตร�และประว!ต�ศิาสตร�ส่ภ�พภ8ม)ศ�ส่ตร4 ข้องแต�ละประเที่ศห้ร+อแต�ละแห้�งจำะแตก

ต��งก�น เห้ต'ก�รณ4ในอด้�ต จำะเป�นเคร+�องเต+อนใจำ2 ) ป2จจ!ยเก� ยวก!บเทั่คิโนโลย�และ

ทั่ร!พิยากรธรรมชีาต� ก�รส่น�บส่น'นส่�งเส่ร)มเที่คโนโลย� ที่ร�พย�กรธรรมช่�ต)ต��ง ๆ เช่�น ข้�วด้�บ'ก น�7�ม�น น��ม�ใช่เป�นห้ล�กในก�รต�อรอง

106

ป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมภายในระบบการเม�อง

ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะเร+�องน�7เป�นเร+�องนโยบ�ยข้อประที่�นเส่นอเพ+�อโปรด้พ)จำ�รณ�ในนโยบ�ยถึ�เป�นก�รช่อบด้วยนโยบ�ย ข้อได้โปรด้อน'ม�ต)

1 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บการเม�อง

จำ�กกรณ�ด้�งกล��วแส่ด้งให้เห้&นคว�มส่��ค�ญข้องนโยบ�ยที่��จำะตองให้ฝ่?�ยก�รเม+องที่ร�บห้ร+ออน'ม�ต)เพ+�อจำะได้น��ไปปฏิ)บ�ต)ต�อไป

ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บว�ฒนธรรมที่�งก�รเม+องม�อ)ที่ธ)พลต�อก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะ 2 ประก�ร 1 ) ระบบคิ(ณธรรมและระบบอ(ปถู!มภ� 2 ) ระบบประเพิณ�น�ยม

107


ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ1 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บการเม�อง

ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บก�รม�ส่�วนร�วมที่�งก�รเม+อง1 ) ก�รเล+อกต�7ง (ประช่�ช่นม�ส่�วนร�วมส่ม�คร , ไปใช่

ส่)ที่ธ)C)2 ) ก�รเป�นส่ม�ช่)กพรรคก�รเม+อง3 ) ก�รจำ�ด้ส่รรกล'�มผลประโยช่น44 ) มต)มห้�ช่น (รวมส่+�อมวลช่นด้วย)5 ) ก�รแส่ด้งออกที่�งก�รเม+อง (ก�รช่'มน'มประที่วง)

ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บคว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งฝ่?�ยก�รเม+องก�บฝ่?�ยบร)ห้�ร- ฝ่?�ยก�รเม+องจำะเป�นผ8ก��ห้นด้นโยบ�ย- ฝ่?�ยข้�ร�ช่ก�รม�ข้อม8ล

(ต�อ)

108


ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ2 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บผ/.น#า

ในกระบวนก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะจำะเก��ยวข้องก�บกระบวนก�รต�ด้ส่)นใจำตลอด้เวล� ก�รต�ด้ส่)นใจำด้�งกล��วจำะส่อด้คลองก�บป1ญห้�คว�มตองก�รข้องประช่�ช่นห้ร+อไม� เพ�ยงใด้ จำะข้.7นอย8�ก�บผ8น��

คว�มส่�ม�รถึที่��จำะที่��ให้ผ8อ+�นยอมร�บคว�มส่�ม�รถึที่��จำะโนมน�วผ8อ+�นผ8น��แบบประช่�ธ)ปไตย ผ8น��แบบเผด้&จำก�ร

(ต�อ)

109


ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ3 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บจ�ตว�ทั่ยา

พฤต)กรรมก�รต�ด้ส่)นใจำข้องผ8น��ในก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะ ม�กใช่ต�วเองเป�นห้ล�ก ซึ่.�งเป�นผลม�จำ�กก�รอบรมข้�ด้เกล�ที่�งส่�งคมข้องผ8น��น�7น ๆ ด้�งน�7นที่�ศนคต) ค��น)ยม ตลอด้จำนอ�รมณ4ข้องผ8น��จำะม�ผลกระที่บต�อก�รต�ด้ส่)นใจำในเร+�องน�7น ๆ ด้วย

ส่)�งเร�(Stimulus)ห้ม�ยถึ.ง คว�มตองก�รข้องผ8น��ที่��ต�ด้ส่)นใจำ (เง)น , ช่+�อเส่�ยง , คว�มส่��เร&จำ)

ก�รต�คว�ม(Interpretation ) ห้ม�ยถึ.งข้�7นตอนข้องก�รต�ด้ส่)นใจำว��เก��ยวข้องก�บอะไรบ�ง ป1จำจำ�ยที่��ม�อ)ที่ธ)พลต�อก�รต�คว�ม ได้แก� ที่�ศนคต)(Attitude ) อ�รมณ4(Emotion )บ'คล)กภ�พ(Personality ) และก�รอบรมข้�ด้เกล�ที่�งส่�งคม(Socialization)

ก�รตอบส่นองห้ร+อก�รแส่ด้งออก(Response ) เช่�น ก�รเก&บกด้ , ก�รออกแบบ , ก�รย.ด้แน�น , ก�รแส่ด้งพฤต)กรรมตรงข้�ม ,ก�รที่ด้แที่น , ก�รถึด้ถึอย

(ต�อ)

110

ส� งเร.า การต�คิวาม

การตอบสนอง

ทั่างเล�อกนโยบายในการแก.ไขป2ญหาและคิวามต.องการของประชีาชีน

3 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บจ�ตว�ทั่ยา


ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ(ต�อ)

111

4 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บการบร�หาร


ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะก�รบร)ห้�รจำะเก��ยวข้องก�บกระบวนก�รก��ห้นด้

นโยบ�ยก�รน��นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต)และก�รประเม)นผลนโยบ�ยในร8ปข้องเคร+�องม+อและเที่คน)คต��ง ๆ เช่�น เที่คน)คก�รว�งแผน เที่คน)คเช่)งว)เคร�ะห้4และอ+�น ๆ

ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บองค4ก�รม�ประเด้&นที่��ควรพ)จำ�รณ� - ที่)ศที่�งองค4ก�รห้ร+อเป3�ห้ม�ยข้ององค4ก�ร - กลไกข้ององค4ก�ร(แบบที่�งก�ร, แบบไม�เป�นที่�งก�ร) - ผ8น��ห้ร+อผ8บร)ห้�ร - พน�กง�นห้ร+อบ'คล�กรในองค4ก�ร - เที่คโนโลย�และว)ที่ย�กรส่ม�ยให้ม�

(ต�อ)

112

4 .ป2จจ!ยเก� ยวก!บการบร�หาร


ทั่� ม�อ�ทั่ธ�พิลต,อนโยบายสาธารณะ

ป1จำจำ�ยเก��ยวก�บกระบวนก�รบร)ห้�ร - ภ�ระห้น�ที่��ข้องผ8บร)ห้�ร POSDCORB - เที่คน)คก�รบร)ห้�รเช่�นก�รบร)ห้�รโด้ยว�ตถึ'ประส่งค4

(ต�อ)

113


1.1 คิวามหมายของการว�เคิราะห�นโยบาย (Policy Analysis)

- ม�คว�มห้ม�ยกว�ง ๆ ว��เป�นร8ปแบบห้น.�งข้องก�รว)จำ�ยประย'กต4ที่��น��ม�ใช่ในก�รศ.กษ�ร�ยละเอ�ยด้เก��ยวก�บส่�งคมเพ+�อให้เข้�ใจำในประเด้&นป1ญห้�ได้ละเอ�ยด้ล.กซึ่.7งย)�งข้.7น และเพ+�อห้�ที่�งแกไข้ป1ญห้�ห้ร+อข้อย'ต)ที่��ด้�ข้.7น

- แส่วงห้�ค��อธ)บ�ยเก��ยวก�บเห้ต'และผลที่��เก)ด้จำ�กก)จำกรรมข้องร�ฐบ�ลในก�รแกไข้ป1ญห้�ส่�งคม โด้ยคนห้�แนวที่�งในก�รกระที่��ห้�ข้อม8ลอ�งอ)ง ผลกระที่บที่��จำะเก)ด้ข้.7นจำ�ด้นโยบ�ยรวมที่�7งข้อม8ลเก��ยวก�บระบบก�รเม+องและองค4ก�รที่��เก��ยวข้องก�บก�รต�ด้ส่)นใจำ เล+อกข้อเส่นอนโยบ�ยและประย'กต4ใช่ในนโยบ�ย

1. แนวคิ�ดเก� ยวก!บการว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ

114

1. แนวคิ�ดเก� ยวก!บการว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ

การว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะคิวามส!มพิ!นธ�ต,าง ๆ ทั่� เก�ดข6�นภายในระบบนโยบาย (ปฏิ�ส!มพิ!นธ�เชี�งเหต(และผล)

นโยบายสาธารณะสภาวะทั่างเศิรษฐก�จและส!งคิม

สถูาบ!นกระบวนการพิฤต�กรรม

-คิวามสมบ/รณ�ม! นคิง-การพิ!ฒนาเม�อง-ระบบเศิรษฐก�จ-ระด!บการศิ6กษา-โคิรงสร.างชีนชี!�น-ชีาต�พิ!นธ(�-ศิาสนา

-ร!ฐธรรมน/ญ-ระบบราชีการ-ระบบพิรรคิการเม�อง-โคิรงสร.างอ#านาจ-การม�ส,วนร,วมของประชีาชีน-กล(,มผลประโยชีน�-ชีนชี!�นต# า

-นโยบายส�ทั่ธ�มวลชีน-นโยบายด.านการศิ6กษา-นโยบายด.านสว!สด�การ-นโยบายด.านสาธารณะ-นโยบายต,างประเทั่ศิและคิวามม! นคิง-การจ!ดเก=บภาษ�อากร-การใชี.จ,าย

แสดงปฏิ�ส!มพิ!นธ�ระหว,างส,วนประกอบทั่� แสดงถู6งเหต(และผลของนโยบายสาธารณะ

ส!งคิม ระบบการเม�อง นโยบายสาธารณะ

115


1.2 เคิร� องม�อทั่� ส#าคิ!ญในการว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ ต�วแบบ (Model) ห้ม�ยถึ.งร8ปห้ร+อภ�พจำ��ลองที่��แส่ด้งส่มม'ต)ฐ�นที่��ต�7ง

ข้.7นเพ+�อก�รต�ด้ส่)นใจำเป�นภ�พที่��จำะช่�วยให้ก�รที่��คว�มเข้�ใจำง��ยข้.7น

ต�วแบบน�7นส่ร�งจำ�กองค4ประกอบต��ง ๆ ที่��เก��ยวก�บเร+�องที่��ก��ล�งพ)จำ�รณ�ว��ม�คว�มส่�มพ�นธ4ก�นอย��งไรโด้ยแส่ด้งเป�นร8ปร��งต��ง ๆ อย��งง��ย ๆ เช่�น ต�ร�ง กร�ฟ แผนภ8ม) แผนผ�ง

1. แนวคิ�ดเก� ยวก!บการว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ(ต�อ)

116


กระบวนก�รว)เคร�ะห้4เพ+�อให้ได้ข้อม8ลม�ข้�7นตอนส่��ค�ญด้�งน�7

2. การว�เคิราะห�หาข.อม/ลเพิ� อใชี.ในการต!ดส�นใจนโยบายสาธารณะ

2.1 การก#าหนดการว�เคิราะห�- ที่��คว�มเข้�ใจำและระบบข้อบเข้ตข้องป1ญห้�- ก��ห้นด้ว�ตถึ'ประส่งค4

2.2 การคิ.นหาทั่างเล�อก- ก��ห้นด้ที่�งเล+อกซึ่.�งรวมถึ.งก�รระบ'ที่�งเล+อกก�รออกแบบที่�งเล+อกและก�รค�ด้เล+อกที่�งเล+อก- อ�จำเป�นที่�งเล+อกเด้)ม , ปร�บปร'งจำ�กที่�งเล+อกเด้)มห้ร+ออ�จำออกแบบให้ม�

(ต�อ)

117

การว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ2. การว�เคิราะห�หาข.อม/ลเพิ� อใชี.ในการต!ดส�นใจนโยบายสาธารณะ

2.3 การพิยากรณ�- เป�นก�รค�ด้คะเนส่ภ�พแวด้ลอมที่��จำะน��ที่�งเล+อกไปปฏิ)บ�ต)ในอน�คตและค�ด้คะเนผลที่��จำะเก)ด้ข้.7นด้วย

2.4 การก#าหนดต!วแบบ- ส่ร�งต�วแบบเพ+�อใช่เป�นเคร+�องม+อพ)จำ�รณ�ผลกระที่บที่��

จำะเก)ด้ข้.7น- ผ8ว)เคร�ะห้4จำะตองคนห้�องค4ประกอบที่��ส่��ค�ญศ.กษ�คว�ม

ส่�มพ�นธ4ระห้ว��งองค4ประกอบต��ง ๆ 2.5 การประเม�น- เป�นก�รประเม)นค��ข้องที่�งเล+อกเพ+�อจำ�ด้ล��ด้�บคว�ม

ส่��ค�ญก�อนห้ล�งข้องที่�งเล+อกซึ่.�งอ�จำใช่เกณฑ์4ว�ด้ที่��ส่��ค�ญค+อตนที่'นประส่)ที่ธ)ผล , ตนที่'นผลประโยช่น4

(ต�อ)

118

การว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ3. การว�เคิราะห�หาข.อม/ลเก� ยวก!บระบบการเม�อง

เป�นก�รศ.กษ�เพ+�อให้ได้ข้อม8ลเก��ยวก�บผลกระที่บข้องส่ถึ�บ�นก�รเม+องกระบวนก�รและพฤต)กรรมที่�งก�รเม+องที่��ม�ต�อนโยบ�ยส่�ธ�รณะ

(ต�อ)

119


3.1 การว�เคิราะห�กระบวนการทั่างการเม�อง แนวทั่างแรก

เป�นก�รพ)จำ�รณ�ว��ก�รก��ห้นด้นโยบ�ยเป�นผลม�จำ�กคว�มตองก�รข้องประช่�ช่นคว�มส่�มพ�นธ4ระห้ว��งประช่�ช่นก�บร�ฐบ�ลจำะเป�นแบบที่�งเล+อกจำ�กประช่�ช่นส่8�ร �ฐบ�ล ประช่�ช่นควบค'มนโยบ�ยส่�ธ�รณะโด้ยใช่กลไกก�รเล+อกต�7ง เล+อกบ'คคลจำ�กกล'�มผลประโยช่น4และพรรคก�รเม+องเข้�ไปส่�มพ�นธ4ก�บส่ถึ�บ�นต��ง ๆ ก�รว)เคร�ะห้4ต�มแนวน�7 ม'�งเนนที่��ต�วแบบที่ฤษฎี�กล'�ม

(ต�อ)

120


3.1 การว�เคิราะห�กระบวนการทั่างการเม�อง แนวทั่างทั่� สอง

เห้&นว��ผ8ที่��ได้ร�บเล+อกต�7งเข้�ไปน�7นไม�จำ��เป�นตองด้��เน)นก�รต�มคว�มตองก�รข้องประช่�ช่น เพร�ะถึ+อว��ได้ร�บเล+อกต�7งจำ�กคว�มส่�ม�รถึข้องตน ประช่�ช่นส่�วนให้ญ�ไม�ร8 เร+�อง ม�เพ�ยงส่�วนนอยที่��แส่ด้งคว�มค)ด้เห้&นไม�แน�นอน ผ8น��ไม�ค�อยให้คว�มส่��ค�ญก�บประช่�ช่น ก�รว)เคร�ะห้4ใช่ที่ฤษฎี�ช่นช่�7นผ8น��

(ต�อ)

121


3.2 การว�เคิราะห�สถูาบ!นการเม�อง เป-นการว�เคิราะห�ทั่� เก�ดจากแนวคิ�ดว,า นโยบาย

สาธารณะเป-นผลทั่� เก�ดจากโคิรงสร.างของสถูาบ!นทั่างการเม�อง รวมทั่!�งองคิ�การศิ6กษาหร�อหน,วยงานทั่� รองร!บสถูาบ!น จ6งม(,งพิ�จารณาทั่� ร!ฐธรรมน/ญทั่� ก#าหนดโคิรงสร.างการใชี.อ#านาจอธ�ปไตยของฝ่Cายน�ต�บ!ญญ!ต�, ฝ่Cายบร�หาร, ฝ่Cายต(ลาการ

แยกเป-นการพิ�จารณาการระบบประธานาธ�บด� ซึ่6 งม�ประธานาธ�บด�เป-นผ/.ใชี.อ#านาจบร�หาร และในระบบร!ฐสภา ซึ่6 งม�คิณะร!ฐมนตร�เป-นผ/.ใชี.อ#านาจบร�หาร

(ต�อ)

122

ต!วแบบในการศิ6กษาว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ

1. ต!วแบบทั่ฤษฎ�ระบบ (System Theory Model) นโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นผลผล)ตข้องระบบก�รเม+อง ม�ล�กษณะส่��ค�ญข้องคว�มเช่+�อต�มต�วแบบด้�งน�7

1) กระบวนก�รศ.กษ�นโยบ�ยเป�นเส่ม+อนห้น.�งระบบที่��ม�ป1จำจำ�ยน��เข้�และผลผล)ต ซึ่.�งระบบด้�งกล��วอย8�ภ�ยใตส่)�งแวด้ลอมที่��อ�จำม�อ)ที่ธ)พลได้

2) คว�มตองก�รและแรงผล�กด้�นต��ง ๆ ใน ? จำะเป�นป1จำจำ�ยที่��ให้ส่8�ระบบ 3) กลไกที่�งก�รเม+องจำะที่��ห้น�ที่��เป�นผ8ต�ด้ส่)นใจำก��ห้นด้นโยบ�ย 4) นโยบ�ยเป�นเส่ม+อนห้น.�งผลผล)ตข้องระบบ 5) ผลผล)ตข้องระบบอ�จำเป�นแรงผล�กด้�นยอนกล�บ ที่��ให้เก)ด้นโยบ�ยให้ม�

ห้ร+อเปล��ยนแปลงนโยบ�ยเด้)ม 6) ส่)�งแวด้ลอมอ�จำม�อ)ที่ธ)พลในก�รก��ห้นด้เง+�อนไข้แห้�งก�รส่ร�งนโยบ�ย

123

1 .คิวามต.องการ2. การสน!บสน(น3. ทั่ร!พิยากร

กระบวนการต!ดส�นใจ

ส� งแวดล.อม ส� งแวดล.อม

ส� งแวดล.อมส� งแวดล.อม

ป2จจ!ยน#าเข.า ระบบการเม�องผลล!พิธ� ผลกระทั่บ

ต!วแบบในการศิ6กษาว�เคิราะห�นโยบายสาธารณะ(ต�

อ)

124

2. ต!วแบบทั่ฤษฎ�ผ/.น#าหร�อชีนชี!�นส/ง (Elite Theory Model)

– นโยบ�ยส่�ธ�รณะค+อแนวที่�งที่��ส่ะที่อนค��น)ยมที่��เล+อกส่รรแลวข้องกล'�มผ8น��ห้ร+อช่นช่�7นส่8ง

– เช่+�อว��ประช่�ช่นไม�ส่นใจำใยด้� ก�บคว�มเป�นไปข้องบ�นเม+อง

– ประช่�ช่นไม�ได้ร�บข้��วส่�รต��ง ๆ เก��ยวก�บก)จำกรรมข้องร�ฐบ�ล

– กล'�มช่นช่�7นกล�งไม�ได้ข้�ด้ข้ว�งก�รใช่อ��น�จำข้องช่นช่�7นส่8ง


อ)

125

2. ต!วแบบทั่ฤษฎ�ผ/.น#าหร�อชีนชี!�นส/ง (Elite Theory Model) กล(,มผ/.น#า

การก#าหนดนโยบายการน#านโยบาย

ไปปฏิ�บ!ต�


ประชีาชีน มวลชีน

ข.าราชีการพิ,อคิ.า ชีนชี!�นกลาง

ทั่� มา : Dye, 1984

(ต�อ)

126

3. ต!วแบบทั่ฤษฎ�กล(,ม (Group Theory Model)– นโยบายสาธารณะเก�ดจากการต,อส/.ของกล(,มผล

ประโยชีน�ต,าง ๆ ในส!งคิมแล.วน#าข.อเร�ยกร.องเสนอร!ฐบาลเพิ� อให.ก#าหนดนโยบายให.เป-นไปตามคิวามต.องการของกล(,มตน

– กล(,มผลประโยชีน�ใดจะม�อ�ทั่ธ�พิลหร�ออ#านาจต,อรองมากน.อยเพิ�ยงใดข6�นก!บป2จจ!ย 6 ประการ1) ข้น�ด้ห้ร+อจำ��นวนส่ม�ช่)ก2) คว�มม��นคง3) คว�มเข้มแข้&งข้องก�รจำ�ด้ร8ปองค4กร4) ภ�วะผ8น��ข้องกล'�ม5) คว�มใกลช่)ด้ก�บผ8ก��ห้นด้นโยบ�ย6) คว�มเห้น�ยวแน�นภ�ยในกล'�ม


อ)

127

อ)ที่ธ)พล ข้.อ)ที่ธ)พล ก.

อ)ที่ธ)พลที่��เพ)�มข้.7น

นโยบ�ย(ให้ม�)

จ(ดด(ลยภาพิ จ(ดด(ลยภาพิ

นโยบ�ย

3. ต!วแบบทั่ฤษฎ�กล(,ม (Group Theory Model)


อ)

128

4. ต!วแบบการต!ดส�นใจตามหล!กเหต(ผล (Rational Comprehensive Decision-making Model)นโยบ�ยเป�นผลอ�นเน+�องม�จำ�กก�รต�ด้ส่)นใจำด้วย

คว�มม�เห้ต'ผลเพ+�อได้ผลประโยช่น4ส่8งส่'ด้แต�ใช่งบประม�ณนอยโด้ยจำะม�ก�รว)เคร�ะห้4ผลด้�ผลเส่�ยข้องแต�ละที่�งเล+อกแลวจำ.งต�ด้ส่)นใจำเล+อก

ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยจำะตองก��ห้นด้เป3�ห้ม�ยโด้ยจำ�ด้ล��ด้�บต�มคว�มส่��ค�ญคว�มตองก�รข้องค'ณค��ต��ง ๆ และศ.กษ�ว)เคร�ะห้4ก�รต�ด้ส่)นใจำ


อ)

129

ข!�นตอนของต!วแบบหล!กเหต(ผลทั่� ใชี.ในกระบวนการต!ดส�นใจ

การก#าหนดเป@าหมายปฏิ�บ!ต�การและ

ให.ล#าด!บคิวามส#าคิ!ญของเป@าหมายทั่� ต.องการ

ศิ6กษาทั่างเล�อกทั่!�งหมดทั่� ม�อย/,

เก� ยวก!บนโยบายน!�น

ก#าหนดคิ,าน�ยมและทั่ร!พิยากรทั่� ต.องใชี.ให.สอดคิล.องก!นตามเป@าหมายทั่� ให.น#�าหน!ก

คิาดคิะเนผลทั่� ตามมาของ

แต,ละทั่างเล�อก

คิ#านวณอ!ตราส,วนของผลได.ต,อต.นทั่(น/

คิ,าใชี.จ,ายของแต,ละทั่างเล�อก

เปร�ยบเทั่�ยบผลได.ส(ทั่ธ�ทั่� คิาดว,าจะได.ร!บจากแต,ละทั่างเล�อกและ

เล�อกทั่างเล�อก

ป2จจ!ยน#าออกนโยบายทั่� ม�หล!กเหต(ผล

และถู/กต.องตามหล!กว�ชีาการทั่�

เก� ยวข.องก!บเร� องน!�น ๆข.อม/ลทั่� ต.องการใชี.ในกระบวนการ

หล!กเหต(ผล

ทั่ร!พิยากรทั่� จ#าเป-นต.องใชี.

ทั่!�งหมดในกระบวนการหล!กเหต(ผล

ป2จจ!ยน#าเข.า

ทั่� มา : Dye, 1984 : 33

130

5 ต!วแบบทั่ฤษฎ�การเปล� ยนแปลงแก.ไขจากของเด�ม(Inerementalism Model) เป�นก�รก��ห้นด้นโยบ�ยต�อเน+�องจำ�กนโยบ�ยเด้)ม เป�นก�รประห้ย�ด้เวล�, ค��ใช่จำ��ยในก�รว)เคร�ะห้4 ผ8เก��ยวข้องส่�วนให้ญ�ยอมร�บว��เป�นนโยบ�ยที่��ด้� ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยม�กเล+อกที่��จำะที่��ต�มนโยบ�ยเด้)ม เพ+�อ

ลด้ก�รข้�ด้แยง แต�อ�จำม�ก�รเปล��ยนแปลงแกไข้จำ�กเด้)มบ�ง


ทั่� มา : Dye,1984 :33

(ต�อ)

131

ต!วแบบการเปล� ยนแปลงในส,วนเพิ� ม

ภาระผ/กพิ!นตามนโยบายเด�ม

2550

ภาระผ/กพิ!นทั่� เพิ� มข6�น

ตามนโยบายใหม,

25492548254725462545254425432542


ทั่� มา : Lindblom,1959 :79-88 อ.างใน Dye, 1984 :36

(ต�อ)

132

6. ต!วแบบสถูาบ!น (Institutional Model)นโยบ�ยส่�ธ�รณะเป�นผลผล)ตข้องส่ถึ�บ�นที่��ม�

อ��น�จำห้ร+อคว�มช่อบธรรมในก�รตอบส่นองคว�มตองก�รและคว�มค�ด้ห้ว�งข้องคนที่��เก��ยวข้อง

ส่ถึ�บ�นห้ล�กข้องร�ฐตองประกอบด้วยล�กษณะส่��ค�ญ 3 ประก�ร

1) ม�อ��น�จำช่อบธรรมในก�รก��ห้นด้นโยบ�ย 2 ) นโยบ�ยส่�ม�รถึบ�งค�บประช่�ช่นให้ปฏิ)บ�ต)ได้

3) ส่�ม�รถึลงโที่ษผ8ฝ่?�ฝ่Bนนโยบ�ย


อ)

133

6. ต!วแบบสถูาบ!น (Institutional Model)


อ��น�จำบร)ห้�รอ��น�จำน)ต)บ�ญญ�ต)

อ��น�จำอธ)ปไตย

อ��น�จำต'ล�ก�ร•ระบบสภาเด�ยว•ระบบสองสภา

•ระบบร!ฐสภา•ระบบประธานาธ�บด�•ระบบก6 งร!ฐสภา-ประธานาธ�บด�

•การต�คิวามร!ฐธรรมน/ญของศิาลส/ง•คิ#าพิ�พิากษาของศิาลส/ง

ทั่� มา : ด!ดแปลงจาก Dye, 1984 :22

(ต�อ)

134

7. ต!วแบบกระบวนการ (Process Model)ก�รก��ห้นด้นโยบ�ยเป�นก)จำกรรมที่�งก�รเม+องอย��ง

ห้น.�ง ซึ่.�งจำะม�ข้�7นตอนต��ง ๆ และพฤต)กรรมห้ล�ยข้�7นตอน


การชี��ประเด=นป2ญหา

การจ!ดทั่#าข.อเสนอของนโยบาย

การทั่#าให.นโยบายถู/กต.อง

การน#านโยบายไปปฏิ�บ!ต�

การประเม�นนโยบาย

ส� งป@อนกล!บ

ทั่� มา : ถูว!ลย�ร!ฐ วรเทั่พิพิ(ฒ�พิงษ� 2541, : 88

(ต�อ)

135


นโยบายสาธารณะ หมายถู6ง แผนหร�อโคิรงการทั่� ก#าหนดข6�น ประกอบด.วยเป@าหมายและการปฏิ�บ!ต�ต,าง ๆ

นโยบายสาธารณะ เป-นเร� องทั่� เก� ยวพิ!นก!บการจ!ดสรรคิ(ณคิ,าต,าง ๆ ของส!งคิมทั่� ชีอบด.วยกฎหมายและเป-นไปเพิ� อส!งคิมส,วนรวม ( เป-นการต!ดส�นใจ)

นโยบายสาธารณะ คิ�อส� งใดก=ตามทั่� ร!ฐบาลเล�อกทั่� จะทั่#าหร�องดเว.นการการกระทั่#า


136

นโยบายสาธารณะเร� มต.นข6�นและส��นส(ดลงอย,างไร

การก,อต!วนโยบาย(policy formation)

การก#าหนดนโยบาย(policy formulation)

การประเม�นนโยบาย(policy evaluation)

การน#านโยบายไปปฏิ�บ!ต�(policy

implementation)

การต!ดส�นนโยบาย(policy decision)

เก�ดอะไรข6�นบ.าง ?

ม�แนวทั่างอย,างไรบ.าง ?

จะเล�อกแนวทั่างใดด� ?

จะน#าแนวทั่างทั่� ได.ไปด#าเน�นการ

อย,างไร ?

การด#าเน�นการตามแนวทั่างได.

ผลหร�อไม, ?

วงจรนโยบายสาธารณะ(Public Policy Cycle)

137

นโยบายสาธารณะส!มพิ!นธ�ก!บการแก.ป2ญหาอย,างไร

การแก.ป2ญหา (problem-solving)

ก�รตระห้น�กถึ.งป1ญห้� (problem recognition)

ก�รจำ�ด้ที่��ข้อเส่นอห้นที่�งแกไข้ (proposal of solution)

ก�รเล+อกห้นที่�งแกไข้ (choice of solution)

น��ห้นที่�งแกไข้ไปด้��เน)นก�ร (putting solution into effort)

ต)ด้ต�มผลล�พธ4 (monitoring results)

วงจรนโยบาย (policy cycle)

ก�รก�อต�วนโยบ�ย (policy agenda or policy formation)

ก�รก��ห้นด้นโยบ�ย (policy formulation)

ก�รต�ด้ส่)นนโยบ�ย (policy adoption or policy decision)

ก�รน��นโยบ�ยไปปฏิ)บ�ต) (policy implementation)

ก�รประเม)นนโยบ�ย (policy evaluation)

138

แนวคิ�ดเก� ยวก!บการก#าหนดนโยบายสาธารณะ

1. คิวามร/.ทั่! วไปเก� ยวก!บการก#าหนดนโยบายสาธารณะ

คิวามหมายในคว�มห้ม�ยที่��กว�ง ห้ม�ยถึ.งก�รเตร�ยมก�รออกนโยบ�ยข้องน�กบร)ห้�รเพ+�อแกป1ญห้� ห้ร+อเป�นก�รที่��ร �ฐบ�ลต�ด้ส่)นใจำและพ8ด้ว��จำะที่��อะไรบ�งเก��ยวก�บป1ญห้�ที่��ร �บร8 ว��เก)ด้ข้.7นในคว�มห้ม�ยที่��แคบ ก�รก��ห้นด้นโยบ�ย“ส่�ธ�รณะ ก&ค+อก�รต�ด้ส่)นใจำนโยบ�ย”ก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะ เป�นกระบวนก�รที่�งก�รเม+อง เป�นก�รต�อส่8ก�นข้องกล'�มต��ง ๆ ม�คว�มส่ล�บซึ่�บซึ่อน ไม�เป�นระเบ�ยบ

139

ล!กษณะของนโยบายสาธารณะแต�ละล�กษณะย�อมเป�นอย��งใด้อย��งห้น.�งในแต�ละประเด้&นด้�งน�7 :

1 . คว�มครอบคล'มห้ร+อเฉพ�ะเจำ�ะจำง2. ม�ม�ตรฐ�นที่��เป�นแบบฉบ�บเด้�ยวก�น ห้ร+อม�

ม�ตรฐ�นห้ล�ยๆ แบบแตกต��งก�นไป3. รวมอ��น�จำที่��ส่�วนกล�งห้ร+อกระจำ�ยไปต�มที่อง

ถึ)�น4. แน�นอนต�ยต�วห้ร+อย+ด้ห้ย'�นได้5. เป�นกล�งที่�งก�รเม+องห้ร+อไม�เป�นกล�ง

ที่�งก�รเม+อง6. ร�ฐบ�ลเข้�แที่รกแซึ่งห้ร+ออน'ญ�ตให้เอกช่น

ด้��เน)นก�ร7. เป�นนโยบ�ยเช่)งปร)ม�ณห้ร+อเช่)งค'ณภ�พ

140

อ#านาจหน.าทั่� ในการก#าหนดนโยบาย

เม+�อพ)จำ�รณ�คว�มห้ม�ยกว�ง ๆ ข้องนโยบ�ยส่�ธ�รณะว��เป�นส่)�งที่��ร �ฐบ�ลพ8ด้และกระที่��เก��ยวก�บป1ญห้�ที่��ได้ร�บร8 ว��เก)ด้ข้.7น

ก�รพ)จำ�รณ�อ��น�จำห้น�ที่��ในก�รก��ห้นด้นโยบ�ยส่�ธ�รณะจำ.งม'�งไปที่��โครงส่ร�งข้องร�ฐบ�ลต�มที่��ก��ห้นด้ไวในร�ฐธรรมน8ญ

141

อ#านาจหน.าทั่� ในการก#าหนดนโยบาย

ร/ปแบบร!ฐบาลแบบร!ฐบาลรวม (ร!ฐบาลกลางและร!ฐบาลทั่.องถู� น) ม�การแบ,งอ#านาจระหว,างสถูาบ!นน�ต�บ!ญญ!ต� สถูาบ!นบร�หาร และสถูาบ!นต(ลาการ ทั่!�งในระด!บร!ฐบาลกลางและทั่.องถู� นชี!ดเจน (USA.)

ร/ปแบบร!ฐบาล แบบร!ฐบาลเด� ยว อ#านาจหน.าทั่� ในการก#าหนดนโยบายจะอย/,ทั่� ร!ฐบาลกลาง (อย,างไรก=ตาม เพิ� อคิวามคิล,องต!วในการปกคิรองประเทั่ศิ ในทั่างปฏิ�บ!ต�จะม�การแบ,งอ#านาจหร�อกระจายอ#านาจให.ก!บหน,วยงานรองและทั่.องถู� น (ไทั่ย))

(ต�อ)

142

กลไกในการก#าหนดนโยบายสาธารณะ

คิณะผ/.บร�หารของร!ฐบาลเป-นผ/.ก#าหนดหน,วยงานของระบบราชีการระด!บต,าง ๆ

เป-นผ/.จ!ดทั่#าแล.วเสนอข6�นมาหน,วยงานซึ่6 งทั่างการพิ�เศิษ เชี,น ส#าน!กงาน

คิณะกรรมการพิ!ฒนาเศิรษฐก�จแห,งชีาต�

143

แนวคิ�ดเก� ยวก!บกระบวนการก#าหนดนโยบาย

น!กว�ชีาการม(,งอธ�บายข!�นตอนของกระบวนการก#าหนดนโยบายสาธารณะ ในล!กษณะของการผสมผสานกระบวนการต!ดส�นใจ ไว.ในก�จกรรมทั่างการเม�อง

144


1 .ข!�นระบ(ป2ญหา2. ข!�นการจ!ดทั่#าข.อเสนอนโยบาย3. ข!�นประกาศิเป-นนโยบาย4. ข!�นด#าเน�นการตามนโยบาย5. ข!�นประเม�นผล

ธอม!ส ดาย (Thomas R. Dye)ก#าหนดไว. 5 ข!�น

(ต�อ)

145


1 .การจ!ดระเบ�ยบวาระ2. การจ!ดทั่#าและประกาศิใชี.

นโยบายและแผนงาน3. การน#าแผนงานไปปฏิ�บ!ต�

แรนคิอลล� ร�พิเลย� และเกรซึ่ แฟัรงคิล�น (Randall B. Rilley, Grace Franklin )

(ต�อ)

146

แสดงภาพิรวมของระบบนโยบายข!�นตอน ผลผล�ต

1.การจ!ดระเบ�ยบวาระ

2.การจ!ดทั่#าและประกาศิ

ใชี.นโยบายและแผนงาน

3.การน#าแผนงานไปปฏิ�บ!ต�

ก�อให้เก)ด้



ระเบ�ยบวาระของ

ร!ฐบาลน��ไปส่8�ข.อคิวามเก� ยวก!บนโยบาย ซึ่6 งรวมถู6งเป@าหมาย คิวาม

ส#าเร=จ และว�ถู�ทั่างทั่� จะบรรล(ผลส#าเร=จ

การกระทั่#าตามนโยบายน��ไปส่8�

ผลกระทั่บของนโยบาย

-การประเม�นผลกระทั่บ-การต!ดส�นใจเก� ยวก!บนโยบาย และแผนงานในอนาคิต

147


1 . ข!�นการคิ.นหาและรวบรวมข,าวสารข.อม/ล (Intelligence)

2. ข!�นเสนอแนะหร�อสน!บสน(นการก#าหนดนโยบาย (Recommending or Promoting)

3. ข!�นด#าเน�นการก#าหนดหร�อวางนโยบาย (Prescribing)4. ข!�นการก#าหนดส� งแวดล.อมให.สอดคิล.องก!บนโยบาย

(Invoking)5. ข!�นการน#าเอานโยบายไปปฏิ�บ!ต� (Applying)6. ข!�นการประเม�นผลของนโยบาย (Appraising)7. ข!�นการปร!บปร(งเปล� ยนแปลงนโยบาย

(Terminating)

ฮาโรลด� ลาสเวลล� (Harold D. Lasswel)

148


1 . ข!�นการประเม�นผลเบ��องต.นหร�อคิ.นหาถู6งป2ญหาทั่� เก�ดข6�น (Appraisal)- หาสาเหต(ของป2ญหา ว�ธ�การแก.ไข

2. ข!�นการต!�งหร�อบ,งชี�� (Identification)- ก#าหนดเป@าหมาย ว!ตถู(ประสงคิ�

3. ข!�นการประมวลรวบรวม (Canvassing)-ทั่างเล�อกและนโยบายต,างๆทั่� คิาดว,าจะบรรล(ว!ตถู(ประสงคิ�

4. ข!�นการเล�อกหร�อต!ดส�นใจเล�อกนโยบาย

ชีาร�ลส� ล�นบลอม (Charles Lindblom)

(ต�อ)

149

1 . การร!บสถูานการณ�ทั่� จะทั่#าให.เก�ดนโยบาย

2. ระยะเพิาะต!วของนโยบาย

3. การร�เร� มนโยบาย4. การต,อร/ปของ

นโยบาย5. การก#าหนดทั่างเล�อก

ต,าง ๆ ของนโยบาย

อมร ร!กษาส!ตย� 6 .การว�เคิราะห�

นโยบาย7. ทั่างออกของ

นโยบาย8. การก#าหนดส/ตร

นโยบาย9. การต!ดส�นใจ

นโยบาย10. ผลของนโยบาย

(ก�รออกกฎีห้ม�ย ก�รจำ�ด้ส่รรที่ร�พย�กร และก�รออกค��ส่��งและค��แนะน��ข้องฝ่?�ยบร)ห้�ร)

แนวคิ�ดเก� ยวก!บกระบวนการก#าหนดนโยบาย(ต�

อ)

150

1 . ข!�นการพิ�จารณาถู6งป2ญหาต,าง ๆ ทั่� ต.องแก.ไข

2. ข!�นการเสนอคิวามคิ�ดร�เร� ม3. ข!�นการคิ.นหารวบรวมข,าวสารข.อม/ล

และป2จจ!ยต,างๆ4. ข!�นการยกร,างนโยบายเบ��องต.น5. ข!�นการแก.ไขเปล� ยนแปลงร,างนโยบาย6. ข!�นการก#าหนดหร�อวางนโยบาย7. ข!�นการประกาศิใชี.นโยบาย

ก(ลชีน ธนาพิงศิธร

แนวคิ�ดเก� ยวก!บกระบวนการก#าหนดนโยบาย(ต�

อ)

151

สร(ปข!�นตอนของกระบวนการก#าหนดนโยบายสาธารณะ

ทั่� น!กว�ชีาการเสนอน!�น จะเน.นไปทั่� ให.ได.มาซึ่6 งนโยบายสาธารณะ และอาจสร(ปเป-น 3 ข!�นตอนใหญ, ๆ

1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหา (ทั่� เก�ดข6�นและต.องแก.ไข)

2 .ข!�นตอนการจ!ดทั่#าข.อเสนอนโยบาย (หร�ออาจเร�ยกว,า ทั่างเล�อกนโยบาย)

3 .ข!�นตอนการประกาศิเป-นนโยบายสาธารณะ

152

กระบวนการก#าหนดนโยบายสาธารณะ

1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหาจากการพิ�จารณาระบบนโยบายสาธารณะจะพิบว,า ป2จจ!ย

น#าเข.าของระบบคิ�อ คิวามต.องการและแรงสน!บสน(น ด!งน!�นการระบ(ป2ญหา ก=คิ�อ การป@อนป2จจ!ยน#าเข.าทั่� แสดงออกในร/ปของคิวามต.องการเข.าไปในระบบนโยบาย

การระบ(ป2ญหาอาจกระทั่#าได.โดยว�ธ�ง,าย ๆ เพิ�ยงระบ(คิวามต.องการทั่� เก�ดข6�น แต,โดยทั่� ร!ฐบาลม�ข.อจ#าก!ดจากป2จจ!ยสภาพิแวดล.อมหลายด.าน ไม,อาจด#าเน�นการแก.ไขป2ญหาได.ทั่(กเร� อง ร!ฐบาลจ6งให.คิวามสนใจเฉพิาะป2ญหาทั่� ได.ร!บร/.และยอมร!บว,าเป-นป2ญหาส#าคิ!ญเทั่,าน!�น

ด!งน!�นการระบ(ป2ญหาจ6งคิวรด#าเน�นการอย,างเป-นระบบ เป-นเหต(เป-นผล โดยม�ก�จกรรมด!งน�� :- =>

153


1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหา1 )ก#าหนดขอบเขตและ

ห!วข.อป2ญหา2 )ก#าหนดสภาพิแห,ง

ป2ญหา3 )ก#าหนดว!ตถู(ประสงคิ�

การระบ(ป2ญหา ต.องแยกให.ออกระหว,าง“อาการของป2ญหา ก!บ”

“สาเหต(ของป2ญหา”

(ต�อ)

154


1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหาในข!�นตอนระบ(ป2ญหา ผ/.ม�หน.าทั่� ระบ(ป2ญหา

จะต.องศิ6กษาป2ญหาจนสามารถูก#าหนดเป-นนโยบายต,อไป และสามารถูอธ�บายถู6งสภาพิทั่� แทั่.จร�งของป2ญหาเหล,าน!�น พิร.อมทั่!�งก#าหนดสภาพิทั่� คิาดหว!งจะให.เก�ดข6�นหล!งจากการแก.ไขป2ญหาเหล,าน!�นได.แล.ว

(ต�อ)

155


1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหาป2ญหาทั่� จะเก�ดข6�นในการระบ(

ป2ญหา1 ) คิวามร/.คิวามสามารถูของผ/.ระบ(ป2ญหา2) ป2ญหาทั่� เก�ดข6�นบางป2ญหาถู/กละเลย3) การสร.างสถูานการณ�ให.เป-นป2ญหา4) คิวามเอาใจใส,ของประชีาชีน5) การใชี.กลว�ธ�ทั่างการเม�อง (เด�นขบวน ป@องก!นไม,ให.

สถูานการณ�ทั่� เก�ดข6�นถู/กหย�บยกมาพิ�จารณา ปFดบ!งป2ญหาเพิ� อป@องก!นผลประโยชีน�ของตนเอง ไม,ต.องการร!บภาระหน!กทั่� จะน#าป2ญหามาพิ�จารณา)

(ต�อ)

156


1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหาล!กษณะของป2ญหานโยบาย

ป2ญหานโยบาย ยากทั่� จะก#าหนดแน,นอน เน� องจากคิวามสล!บซึ่!บซึ่.อนและการแปรเปล� ยนตลอดเวลา

ม�ล!กษณะส#าคิ!ญ 4 ประการ1 ) เป-นป2ญหาทั่� ม�คิวามส!มพิ!นธ�ก!บป2ญหาอ� น (Interdependence ) ไม,สามารถูแยกเด=ดขาด ชี!ดเจน แต,จะเก� ยวเน� องก!บป2ญหาอ� น ๆ- ป1ญห้�คว�มย�กจำน (จำะเก��ยวข้องก�บป1ญห้�ที่�งก�รศ.กษ� ป1ญห้�ส่'ข้ภ�พ คมน�คม ก�รบร)ก�รต��ง ๆ)- ป1ญห้�แห้ล�งเส่+�อมโที่รม (แรงง�นอพยพ ก�รศ.กษ� ก�รว��งง�น)

(ต�อ)

157


1 .ข!�นตอนการระบ(ป2ญหาล!กษณะของป2ญหานโยบาย

ป2ญหานโยบาย ยากทั่� จะก#าหนดแน,นอน เน� องจากคิวามสล!บซึ่!บซึ่.อนและการแปรเปล� ยนตลอดเวลา

ม�ล!กษณะส#าคิ!ญ 4 ประการ2 ) เป-นป2ญหาทั่� ม�คิวามส!มพิ!นธ�ก!บต!วผ/.ก#าหนดนโยบาย (Subjectivity)- แลวแต�ม'มมองห้ร+อก�รว)เคร�ะห้4ข้องผ8ก��ห้นด้นโยบ�ย

3 ) เป-นเร� องของการสร.างสรรคิ�และคิ�ดคิ#าน6ง (Artificiality)- ข้.7นอย8�ก�บก�รร�บร8 และก�รน)ย�มข้องผ8ก��ห้นด้นโยบ�ย- เปล��ยนแปลงไปตลอด้เวล� ไม�ม�ต�วตนที่��แที่จำร)ง

4 ) เปล� ยนแปลงได.ตามสถูานการณ�และเวลา (Dynamism)- ป1ญห้�นโยบ�ยจำะแปรเปล��ยนร8ปไปตลอด้เวล�

(ต�อ)

158


2 .ข!�นตอนการจ!ดทั่#าข.อเสนอนโยบาย

1 )จ!ดระเบ�ยบวาระและเปFดให.ม�การอภ�ปราย

2) ส#ารวจสถูานการณ�เพิ� อให.ร/.ว,าการจ!ดทั่#าข.อเสนอนโยบายคิวรใชี.แนวทั่างใด

* ก��ห้นด้นโยบ�ยข้.7นให้ม� * ก�รปร�บปร'งนโยบ�ยเด้)ม ห้ร+อก�ร

เปล��ยนแปลงเพ)�มเต)มนโยบ�ยให้ด้�ข้.7น

ม�ก)จำกรรมตองที่�� :-

(ต�อ)

159



3) ก#าหนดทั่างเล�อก ม�ข.อคิวรพิ�จารณาด!งน�� (1) อ(ปสรรคิและโอกาสของนโยบาย (กฎหมาย

ทั่ร!พิยากร คิวามร/. คิ,าน�ยม) 2( ) ข.อสมมต�ฐานทั่� จะใชี.เป-นพิ��นฐานในการก#าหนด

นโยบาย (คิ.นหาสาเหต(ว,าม�อะไรบ.าง) 3( ) คิวามข!ดแย.งหร�อเห=นด.วยก!บนโยบายทั่� จะ

ก#าหนดข6�น 4 ร/ปแบบของพิฤต�กรรมทั่! วไปทั่� จะก#าหนดข6�นทั่� จะ

ม�ผลกระทั่บต,อ และได.ร!บ ผลกระทั่บจากนโยบายน!�น

5( ) ม�ต�ด.านเวลา 6( ) ขอบเขตของนโยบาย


(ต�อ)

160



4) ก#าหนดแนวทั่างการกระทั่#าของแต,ละทั่างเล�อก

1( ) ก#าหนดเป@าหมายของการแก.ป2ญหา 2( ) จ!ดทั่#าแนวทั่างและมาตรการในการด#าเน�นการ 3( ) ก#าหนดผ/.ร!บผ�ดชีอบทั่� จะด#าเน�นการตามแนวทั่าง

และมาตรกรทั่� ก#าหนดข6�น


(ต�อ)

161


3 .ข!�นตอนการประกาศิเป-นนโยบายสาธารณะ1 )คิ!ดเล�อกข.อเสนอนโยบาย (แกป1ญห้�ได้ด้�ที่��ส่'ด้ คว�มเป�นไป

ได้ม�กที่��ส่'ด้ อย8�ในข้อบเข้ตแห้�งบที่บ�ที่และอ��น�จำห้น�ที่��ที่��จำะที่��ได้)- ใช่ต�วแบบส่มเห้ต'ส่มผล- ต�วแบบส่�วนเพ)�ม

2 ) สร.างเส�ยงสน!บสน(นทั่างการเม�อง- พย�ย�มเพ)�มส่�ด้ส่�วนข้องคว�มตองก�ร- เพ)�มส่�ด้ส่�วนข้องแรงส่น�บส่น'น

3) ประกาศิใชี.นโยบายสาธารณะ- ส่�วนให้ญ�จำะก�อให้เก)ด้ประโยช่น4- อ�จำม�ผลกระที่บต�อส่)ที่ธ)ข้องป1จำเจำกบ'คคล

พ)จำ�รณ�จำ�กข้อบ�งค�บข้องส่�งคม พ)จำ�รณ�จำ�กแนวนโยบ�ยข้องร�ฐบ�ล

(ต�อ)

162

ต!วแบบการต!ดส�นใจเพิ� อคิ!ดเล�อกทั่างเล�อกนโยบาย

1. ต!วแบบสมเหต(สมผล (Rational Model)

ม'�งเล+อกข้อเส่นอนโยบ�ยที่��ม�ค��ผลประโยช่น4ที่�งส่�งคมส่8งกว��ค��ตนที่'นส่8งที่��ส่'ด้ ผ8ต�ด้ส่)นใจำจำะตองด้��เน)นก�รด้�งน�7 :-1 )ศิ6กษาให.ร/.ถู6งคิ,าน�ยมของส!งคิมและคิวามส#าคิ!ญของ

คิ,าน�ยม2) ศิ6กษารายละเอ�ยดของข.อเสนอนโยบายทั่!�งหมดทั่�

เสนอมา3) ศิ6กษาให.ร/.ถู6งผลประโยชีน�ทั่� คิาดว,าจะได.ร!บจากข.อ

เสนอนโยบายแต,ละข.อ4) คิ#านวณส!ดส,วนผลประโยชีน�ต.นทั่(นของข.อเสนอ

แต,ละข.อ5) เล�อกข.อเสนอนโยบายทั่� ม�ประส�ทั่ธ�ภาพิมากทั่� ส(ด ถู6ง

ม�คิ,าแตกต,างระหว,างต.นทั่(นและผลประโยชีน�ส/งทั่� ส(ดในบรรดาข.อเสนอทั่!�งหมด

163

ต!วแบบการต!ดส�นใจเพิ� อคิ!ดเล�อกทั่างเล�อกนโยบาย

1. ต!วแบบส,วนเพิ� ม (Incremental Model)

เป-นการพิ�จารณาว,านโยบายเด�มด�แล.ว เห=นชีอบแผนงานโคิรงการทั่� ทั่#าอย/, และเห=น

ด.วยจะด#าเน�นการต,อ จะม(,งพิ�จารณาเฉพิาะแผนงานและนโยบาย

ใหม,ทั่� เพิ� มหร�อปร!บปร(ง ประหย!ดเวลา/งบประมาณ หากเปล� ยนแปลงนโยบายอาจม�ผลทั่างการ

เม�อง

(ต�อ)

164

หล!กเกณฑิ�การพิ�จารณาทั่างเล�อกก#าหนดนโยบาย

ในก�รเล+อกก��ห้นด้นโยบ�ย ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยควรค��น.งถึ.งเกณฑ์4เพ+�อประกอบก�รพ)จำ�รณ� :-1 . ประส�ทั่ธ�ผล (Effectiveness)

ถึ�บรรล'ว�ตถึ'ประส่งค4ห้ร+อเป3�ห้ม�ยเปร�ยบเที่�ยบผลล�พธ4ที่��เก)ด้ข้.7นจำร)งก�บผลที่��ค�ด้ว��จำะเก)ด้

2. ประส�ทั่ธ�ภาพิ (Efficiency) คว�มส่�ม�รถึในก�รผล)ตผลผล)ตห้ร+อให้บร)ก�รโด้ยม�ตนที่'นต�อห้น�วยต��ที่��ส่'ด้ ก�รว�ด้ประส่)ที่ธ)ภ�พข้องนโยบ�ยด้�นส่�งคม ก�รศ.กษ� ที่��ได้ย�ก

165


ในก�รเล+อกก��ห้นด้นโยบ�ย ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยควรค��น.งถึ.งเกณฑ์4เพ+�อประกอบก�รพ)จำ�รณ� :-3 . คิวามพิอเพิ�ยง (Adequacy)

คว�มส่�ม�รถึข้องก�รด้��เน)นก�รให้บรรล'ว�ตถึ'ประส่งค4ข้องนโยบ�ยภ�ยใตเง+�อนไข้ที่�งที่ร�พย�กรที่��ม�อย8�พ)จำ�รณ�ว��เป3�ห้ม�ยก��ห้นด้ช่�ด้แจำงห้ร+อเปล��ยนแปลงได้และงบประม�ณม�จำ��ก�ด้ห้ร+อไม�จำ��ก�ด้

4 . คิวามเป-นธรรม (Equity) พ)จำ�รณ�จำ�กก�รกระจำ�ยต�วข้องผลก�รด้��เน)นก�รต�มที่�งเล+อกที่��ม�ต�อประช่�ช่นกล'�มต��ง ๆ เที่��เที่�ยมก�นห้ร+อไม�

(ต�อ)

166


ในก�รเล+อกก��ห้นด้นโยบ�ย ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยควรค��น.งถึ.งเกณฑ์4เพ+�อประกอบก�รพ)จำ�รณ� :-5 . คิวามสามารถูในการตอบสนอง

(Responsiveness)พ)จำ�รณ�จำ�กระด้�บคว�มส่�ม�รถึในก�รตอบส่นองคว�มตองก�รข้องกล'�มต��ง ๆ ม�กนอยเพ�ยงใด้ ที่�งเล+อกที่��ส่�ม�รถึที่��ให้กล'�มที่��ม�คว�มจำ��เป�นส่8ง ได้ร�บผลจำ�กที่�งเล+อกน�7น

6. คิวามเหมาะสม (Appropriateness) น��เกณฑ์4ที่��อ+�น ๆม�พ)จำ�รณ�ประกอบ พ)จำ�รณ�ล.กลงไปถึ.งค'ณค��และคว�มเห้ม�ะส่มข้องเป3�ห้ม�ยก�บด้8คว�มเป�นไปได้ด้วย

(ต�อ)

167


เกณฑิ�ทั่!�ง 6 ประการน�� น!กว�เคิราะห�นโยบายต.องเล�อกมาใชี.เพิ� อเป-นกรอบในการต!ดส�นใจเสนอทั่างเล�อก

ทั่างเล�อกทั่� เสนอ อาจจะต.องผ,านการกล! นกรองจากฝ่Cายอ� น ๆ อ�ก

(ต�อ)

168

การก#าหนดนโยบายก!บคิวามข!ดแย.ง

ในที่'กข้�7นตอนข้องก�รก��ห้นด้นโยบ�ย จำะม�คว�มข้�ด้แยงเก)ด้ข้.7นเส่มอ เพร�ะจำะม�ที่�งเล+อกที่��จำะตองเล+อกที่��จำะตองเล+อกต�ด้ส่)นใจำ

ผ8ก��ห้นด้นโยบ�ยจำ.งควรม�กลย'ที่ธ4ห้ร+อร8ปแบบก�รใช่อ)ที่ธ)พล (Influences)ในก�รแกป1ญห้�คว�มข้�ด้แยง

169


1 .ก�รข้อรองจำ�กผ8ม�อ��น�จำห้น�ที่�� (Legitimate Request)

2. ก�รให้ร�งว�ลเป�นก�รต�อรอง (Instrumental Compliances)

3. ก�รบ�งค�บ (Coercion)4. ก�รใช่เห้ต'ผลช่�กจำ8ง (Rational Persuasion)5. ก�รใช่คว�มศร�ที่ธ�อย��งม�เห้ต'ผล (Rational Faith)6. ก�รใช่อ'ด้มก�รณ4ม�ด้ลใจำ (Inspirational Appeal)

(ต�อ)

170


7 . การบ�ดเบ�อนข.อม/ลข,าวสาร (Information Distortion)8. การชี!กใยเชี�งสถูานการณ� (Situational

Engineering)9. การใชี.คินทั่� ม�ชี� อเส�ยงหร�อทั่� คินชี� นชีอบไปโน.มน.าว

(Personal Identification)10. การน#าผ/.คิ!ดคิ.านเข.ามาร,วม (ทั่#าศิ!ตร/ให.เป-นม�ตร )

(Decision Identification ) หร�อ (Cooptation)1 1 .การปล/กฝ่2งอ(ดมการณ� (Indoctrination)1 2 .ใชี.การต!ดส�นด.วยเส�ยงข.างมาก (Majority)1 3 .ใชี.ฉ!นทั่ามต� (Consensus ) เป-นการยอมร!บร,วมก!นโดย

ปราศิจากข.อโต.แย.ง

(ต�อ)

171

องคิ�ประกอบในการว�เคิราะห� นโยบายสาธารณะ

1.ว!ตถู(ประสงคิ� (The objectives) ตองคนห้�ว�ตถึ'ประส่งค4ที่��แที่จำร)งข้อง นโยบ�ย

2 .ทั่างเล�อก (The Alternatives) เป�นเง+�อนไข้ห้ร+อว)ธ�ก�รที่��เป�นไปได้ซึ่.�งผ8ต�ด้ส่)นใจำค�ด้ห้ม�ยว��จำะน��ไปส่8�คว�มส่��เร&จำ

(The elements of policy analysis) ตามแนวทั่างของ Quade

172

3. ผลกระทั่บ (The Impacts) ผลที่��เก)ด้ข้.7นอ�นเน+�องม�จำ�กที่�งเล+อกเพ+�อให้บรรล'ว�ตถึ'ประส่งค4ต�มที่��ตองก�ร

4. เกณฑิ�การว!ด (The criteria) ค+อ กฎีเกณฑ์4ห้ร+อม�ตรฐ�นที่��ใช่จำ�ด้ล��ด้�บคว�มส่��ค�ญข้องที่�งต�มเล+อกต�มที่��ประส่งค4โด้ยจำะใช่เกณฑ์4ก�รว�ด้ที่��ใช่ห้ล�กก�รเด้�ยวก�นในก�รประเม)นที่�งเล+อก ซึ่.�งจำะส่�ม�รถึเปร�ยบเที่�ยบก�นได้

องคิ�ประกอบในการว�เคิราะห� นโยบายสาธารณะ (The elements of policy

analysis) ตามแนวทั่างของ Quade

(ต�อ)

173

องคิ�ประกอบในการว�เคิราะห� นโยบายสาธารณะ (The elements of policy

analysis) ตามแนวทั่างของ Quade 5. ต!วแบบ (The model)

ห้�วใจำข้องก�รว)เคร�ะห้4ก�รต�ด้ส่)นใจำค+อกระบวนก�รห้ร+อก�รส่ร�งส่รรค4ที่��ส่�ม�รถึที่��น�ยผลที่��จำะเก)ด้จำ�กที่�งเล+อกแต�ละที่�งเล+อกได้ ด้�งน�7น ถึ�แนวที่�งเล+อกใด้ได้ร�บก�รพ)จำ�รณ�เพ+�อน��ไปปฏิ)บ�ต) น�กว)เคร�ะห้4จำะตองประเม)นผลกระที่บที่��จำะเก)ด้ข้.7นว��จำะบรรล'ว�ตถึ'ประส่งค4ห้ร+อไม� ซึ่.�งต�วแบบจำะช่�วยให้ก�รด้��เน)นก�รด้�งกล��วส่มบ8รณ4ข้.7น ต�วแบบจำะช่�วยที่��ให้ผ8ต�ด้ส่)นใจำมองเห้&นภ�พรวมที่�7งห้มด้ข้องที่�งเล+อกและส่�ม�รถึเปร�ยบเที่�ยบเพ+�อต�ด้ส่)นใจำเล+อกที่�งเล+อกที่��ตองก�รได้

(ต�อ)

ที่��ม�

http://cola.kku.ac.th/main5/components/com_sheet/files/002721/721.ppt

ส่+บคนว�นที่�� 14 ส่)งห้�คม 2552

นโยบายสาธารณะและการวางแผน

Documents