ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน ยทธศาสตรชมชนทองถน

ประเวศ วะส

ประเทศจะมนคง

ชมชนทองถน คอฐานของประเทศ

เมอฐานแขงแรง

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

๙๗๙ อาคารเอสเอมทาวเวอร ชน ๓๔ ถ.พหลโยธน แขวงสามเสนใน

เขตพญาไท กรงเทพฯ ๑๐๔๐๐

โทรศพท ๐-๒๒๙๘๙-๐๕๐๐ โทรสาร ๐๒๒๙๘-๗๕๗๑

ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน ยทธศาสตรชมชนทองถน

ประเวศ วะส

พมพครงท ๑ มนาคม ๒๕๕๕ จำนวน ๖,๐๐๐ เลม

จดพมพและเผยแพรโดย

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

โดยสำนกสนบสนนสขภาวะชมชน (สน.๓)

รปเลม

นายวฒนสนธ สวรตนานนท

พมพท

บรษท เครล คอมพวเตอร จำกด

โทร. ๐-๒๖๘๒-๔๔๓๕-๘ โทรสาร ๐-๒๖๘๒-๔๔๓๙

ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | �

คนไทยควรจะตงคำถามวา ทำไมยงพฒนาคนไทยยงมความสข

นอยลง คนไทยแตกแยกกนมากขน มความรนแรงมากขน สมรรถนะของ

ประเทศมนนอยจนเกอบถงขนทเรยกวารฐลมเหลว เกอบไมสามารถแก

ปญหาอะไรได เชน แกความยากจนไมได ยงทำชองวางระหวางคนจนกบ

คนรวยยงหางมากขน ความเหลอมลำทมากเกนนำไปสการขาดความเปน

ธรรมในทกเร อง เปนตนเหตของความขดแยงและความรนแรง รฐไม

สามารถอนรกษและใชทรพยากรอยางเปนธรรมและยงยน ไมสามารถแก

ปญหาความรนแรงทจงหวดชายแดนภาคใต ไมมสมรรถนะในการปองกน

และจดการภยพบต ไมมใครสามารถทจะยบยงความขดแยงทางการเมองท

ทกำลงเคลอนตวไปสจดพลก (Tipping point) ทอาจฆากนตายเปนเบอ

แบบมคสญญกลยค

๑ อะไรคอหลมดำประเทศไทย

ยงพฒนายงแตกแยกยงทอนพลง

๑. อะไรคอหลมดำประเทศไทย ๕

ยงพฒนายงแตกแยกยงทอนพลง

๒. ประเทศไทยเขาเกยรผด : ประเทศถอยหลง ๙

เพราะเขาเกยรสมองสวนหลง

๓. ความถกตอง ๑๒

ตองถกทอกนขนมาจากหนวยยอยขางลาง

๔. ชมชนจดการตนเอง: รากฐานของความถกตองจากขางลาง ๑๗

๕. ทองถนจดการตนเอง ๒๐

๖. จงหวดจดการตนเอง ๒๒

๗. เปาหมายของการพฒนาอยางบรณาการ ๒๔

๘. ชมชนจดการตนเอง-ทองถนจดการตนเอง-จงหวดจดการตนเอง ๒๙

คอการเปดพนททางสงคม และพนททางปญญาอยางกวางขวาง

๙. ความเปนสถาบนและเครองมอเชงสถาบนของชมชนทองถน ๓๔

๑๐. ทำยทธศาสตรชมชนทองถนใหเปนยทธศาสตรชาต ๓๖

ปจฉมกถา ๔๒

สารบาญ

� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | �

(๑) ชมชนทองถนออนแอ แทนทจะแกปญหากนเองไดในพนท ปญหาทก

ชนดตองวงเขาหาสวนกลาง ซงกทำไมไหวและทำไมไดด ชมชนทองถน

ออนแอกเทากบฐานของประเทศออนแอ

(๒) เกดความขดแยงระหวางอำนาจรวมศนยกบวฒนธรรมทองถน ความ

รนแรงทชายแดนใตเปนตวอยางของความขดแยงระหวางอำนาจรวม

ศนยกบวฒนธรรมทองถน

(๓) ระบบราชการทรวมศนยใชอำนาจ จงออนแอทางปญญา ประเทศขาด

สมรรถนะ

(๔) อำนาจเขมขนทไหน คอรรปชนมากทนน ปญหาคอรรปชนจงแกไมตก

และชอนไชประเทศจนเนาเฟะ

(๕) ระบบรฐท รวมศนยอำนาจเปนแรงจงใจใหมการแยงชงอำนาจทาง

การเมองกนอยางรนแรง ไมวาจะโดยใชอาวธ หรอเงน หรออทธพล

ใดๆ สงผลความรนแรงไปทว และทำใหไดนกการเมองทมคณภาพตำ

(๖) เมอทงระบบการเมองและระบบราชการมสมรรถนะตำ ทำใหเกดสภาพ

“รฐลมเหลว” แกไขปญหาอะไรไมคอยได ซงอนตรายยงนก

(๗) อำนาจรวมศนยทำใหทำรฐประหารไดงาย ถาอำนาจกระจายไปหมดจะ

ยดอำนาจไมไดเพราะไมรจะยดตรงไหน เมอกอนเมอการเมองบรหาร

บานเมองไมไดดกใชการทำรฐประหารเปนการแกปญหา แตระยะหลง

รฐประหารทำไดยากขนเพราะมคนตอตานและรฐประหารกแกปญหา

ของประเทศไมได

(๘) เม อรฐกลมเหลว รฐประหารกแกปญหาประเทศไมได กตบตนไร

ทางออก ซงเสยงตอการเกดมคสญญกลยค

ทำไมประเทศไทยจงตกเขามาอยในสภาพไรทางออก เราควรจะ

หยด และพยายามหาคำตอบวาอะไรคอ “หลมดำประเทศไทย” ทดงดดพลง

สรางสรรคในตวเองของสงคมไทยไปหมด ผมพยายามหาคำตอบน

มาชานานในชวตและสรปวา

อำนาจรฐรวมศนยคอหลมดำประเทศไทย

ประเทศไทยปกครองโดยรวมศนยอำนาจไวทสวนกลางและขางบน

การรวมศนยกอใหเกดปญหาฉกรรจของประเทศอยางนอย

๘ ประการคอ (ดรป)

๑. ชมชนทองถนออนแอ

๒. ขดแยงรนแรง

๓. ระบบราชการออนแอ

๔. คอรรปชน เขมขน

๕. แยงชงอำนาจ การเมองรนแรง

๖. รฐลมเหลว

๗. รฐประหารงาย

๘. ไรทางออก มคสญญกลยค

รวมศนยอำนาจ

� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | �

ในการตอสทางการเมองใน ๘๐ ปทผานมา เปนการแยงชงอำนาจ

ทสวนบน โดยไมไดแกโครงสรางอำนาจทรวมศนย จงแกปญหาประเทศ

ไมได แตกลบแตกแยกรนแรงและประเทศมสมรรถนะตำมากขนเรอยๆ

ไมวาจะแกรฐธรรมนญ หรอตอส กนอยางไร ถายงไมเขาใจ

โครงสรางอำนาจทรวมศนยจะไมหายวกฤตและไมหายรนแรง

ถาชวยกนทำความเขาใจกนมากๆ วา ทคนไทยเหมอนไกอยในเขง

จกตกนรำไปนน เกดจากโครงสรางอำนาจทรวมศนย เรากปฏรปประเทศได

ดวยสนตวธ

(ดรายงานของคณะกรรมการปฏรปเรอง “ปฏรปโครงสรางอำนาจ”

และวดโอเรองเดยวกน ทสำนกงานปฏรป)

การตอสแยงชงอำนาจกนเปนการใชสมองสวนหลง ประเทศจง

เสมอนเขาเกยรผด

สมองสวนหลงเปนสมองสตวเลอยคลาน

สมองมนษยม ๓ สวนคอ

สวนใน หรอสวนหลง เปนสมองสตวเล อยคลาน (Reptilian

brain )

สวนกลาง เปนสมองสตวเล ยงลกดวยนำนม (Mammalian

brain)

สวนนอก หรอสวนหนา เปนสมองมนษย (Human brain)

ตามรป

๒ ประเทศไทยเขาเกยรผด

ประเทศถอยหลง เพราะเขาเกยรสมองสวนหลง

10 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 11

สมองสตวเลอยคลาน = ความอยรอด

นโอ - คอรเตกซ สมองมนษย = สตปญญา ศลธรรม

สมองสตวเลยงลก ดวยนม = อารมณความรสก

สมองชนในสด หรอสมองสวนหลงววฒนาการมาจากสมองสตว

เลอยคลานมหนาทเพอความอยรอด เชน การหายใจ การเตนของหวใจ การ

หาอาหาร การสบพนธ การตอส การทำรายกน

สมองชนกลางววฒนาการมาจากสมองสตวเล ยงลกดวยนำนม

มหนาทเกยวกบอารมณ ความรสก

สมองชนนอก หรอสมองสวนหนาเปนสมองมนษย เปนสวนท

พอกเขามาใหม (Neo-cortex) มหนาทเกยวกบสตปญญา วจารณญาณ

ศลธรรม

ในเกอบ ๑ ศตวรรษทผานมาประเทศไทยอยในโหมดการตอส

แยงชงอำนาจทสวนบน

ในการตอสเพ อทำลายฝายตรงขามจะมการลดทอนบรบทของ

ความจรงทงหมดอนซบซอนใหเหลอมตเดยวคอ ความโกรธความเกลยดมง

ทำลายฝายตรงขาม โดยใชวธการทกรปแบบ เชน ความเทจ ความรนแรง

หรอวธการอนใดทไมชอบธรรม การปลกระดมความเกลยดชงนนทำงาย

แตไมประเทองปญญา

แตการพฒนา หรอการทำงานเพอประโยชนสวนรวมนนยากและ

ตองใชสตปญญาสง การทำงานใหสำเรจนนตองคดถงคนอน และการรวมมอ

ตองคดถงเรองวธการและการจดการ ตองมวจารณญาณ การพฒนาจงตอง

ใชสมองสวนหนา ซงเปนทอยของสตปญญา วจารณญาณและศลธรรม

สงคมควรพจารณาใครครวญดวา จรงหรอทเชอวาการตอสแยงชง

อำนาจจะทำใหชาตเจรญได ในสงคมทซบซอนและมปญหายากๆ ถงม

อำนาจกแกปญหาไมได

แลวเราจะแยงมอำนาจกนไปทำไม นอกจากไมไดผลแลวยงมโรค

แทรกซอนตามมา โรคแทรกซอนทสำคญทสดคอ การทสงคมใชสมองสตว

เลอยคลาน หรอสมองสวนหลงมากเกน ทำใหเจรญไดยาก

ประเทศไทยนาจะตองเขาเกยรใหม

เปลยนจากเกยรหลงเปนเกยรหนา

หรอการใชสมองสวนหนา เราจะไดกาวหนาเสยท

12 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 13

การทเราจะกาวตอไปไดและพนวกฤต จะตองสรปความคดหลก

ใหได ความลมเหลวของเราเกดจากการพฒนาแบบรวมศนยท ใหความ

สำคญกบขางบน เสมอนพยายามสรางพระเจดยจากยอด ไมมพระเจดย

องคใดสรางไดจากยอด เพราะจะพงลงๆ เน องจากไมมฐานรองรบ

พระเจดยตองสรางจากฐาน ฐานทแขงแรงจะรองรบสวนบนใหมนคง

เราจงตองหมนรปการพฒนาประเทศเสยใหม

๓ ความถกตอง

ตองถกทอกนขนมา จากหนวยยอยขางลาง ไมมพระเจดยองคใด สรางไดจากยอด

พระเจดยตองสรางจากฐาน

ปฏรปหมายถงหมนรป (ดงรป) จากรปทฐานแคบ เปนฐานกวาง

(ก) ฐานแคบ ตงมนไมได (ข) ฐานกวาง ทำใหตงอยไดอยางมนคง

อะไรทฐานแคบจะตงมนไมไดจะตองลมลง โครงสรางทกอยางท

จะมนคง ฐานตองกวาง เชน พระเจดยหรอพระมด ประเทศไทยลมเพราะ

พฒนาแบบฐานแคบ หรอพฒนาแบบทบฐาน ความสนใจทกชนดพงไปแต

ขางบน เชน เศรษฐกจ การศกษา การสอสาร ประชาธปไตย ไมเขาใจความ

สำคญของขางลาง

ทศทางอนาคตของประเทศคอสรางฐานของประเทศใหแขงแรง

ชมชนทองถนคอฐานของประเทศ

สวนลางของสงคมหรอชมชนทองถนครอบคลมพนททกตารางนว

ของประเทศ เปนทอยของคนสวนใหญ มทรพยากรตางๆ เชน ทดน ปาไม

แหลงนำ พช สตว สนแร เปนความจรงของชวต เปนทอยของคนสวนใหญ

และการอยรวมกน

เราควรเขาใจความแตกตางของสงคมขางบนกบขางลาง

ในขณะทขางบนเปนเร องของอำนาจ รปแบบ และมายาคต

ขางลางคอความจรงของชวตและการอยรวมกน

14 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 1�

ชมชนคอการอยรวมกนอยางสมดลระหวางคนกบคนและระหวาง

คนกบสงแวดลอม

การอยรวมกนคอสงคม

สงคมมมากอนทจะมรฐและภาคธรกจ

ตอมาเมออำนาจรฐใหญโตแผขยายมากขน และอำนาจภาคธรกจ

มพลงมหาศาล กเบยดพนททางสงคมใหเลกและออนแอ เมอสงคมออนแอ

การอยรวมกนกเสยสมดล การเสยสมดลคอความไมสบาย ความไมเปนปรกต

ความไมยงยน

สงคมเขมแขงจงเปนกญแจของความยงยน

และสงคมเขมแขงตองเรมทชมชนเขมแขง

ประดจชวตรางกายอนแสนวจตรของเรานนเรมจากเซลลเดยว

เซลลๆ เดยวนนตองปรกตทกอยาง จงจะนำไปสการสรางสรรคระบบใหญ

ของรางกายทปรกตได ความผดปรกตแมนดเดยวกทำใหไมรอดชวตหรอ

เปนชวตทพการได

ไมมใครสามารถเสกระบบรางกายทงหมดขนมาจากขางบนได แต

ตองเรมตนทหนวยยอยทถกตองคอเซลลเดยวของรางกาย สงคมกเชน

เดยวกน ทไมสามารถเสกสงคมใหญทดขนมาจากขางบนได แตตองเรมตน

ท หนวยยอยท ถกตองคอชมชน และถกทอความถกตองข นมาจาก

หนวยยอย

การถกทอกนขนมาเอง (Self-organization) เปนธรรมชาตของ

สรรพสงบนโลก

ตรงนตองพยายามทำความเขาใจใหดๆ เพราะความไมเขาใจตรงน

จงพากนวกฤตทงโลก

ดงทกลาวขางตนวา “ขางบน” เปนเรองของอำนาจและมายาคต

แตขางลางคอความจรงของชวตและการอยรวมกน จะขอยกตวอยางใหเหน

ในเรองเศรษฐกจจรงกบเศรษฐกจมายาคต

เศรษฐกจจรงประกอบดวย การทำไร ทำนาผลตอาหาร ใชแรงงาน

สรางสงจำเปนแกชวต เศรษฐกจของคนขางลาง จงเปนเศรษฐกจจรงทม

ประโยชนตอชวตของตนเองและผอน ทนถามาดรายไดของคนขางบนจาก

๓ เรอง คอ กำไร คาเชา ดอกเบย จะเหนวาถาเทยบกบการทำไร ทำนาผลต

อาหารเลยงผคน การใชแรงงานสรางสงและบรการทจำเปนแกชวต กจะเหน

ชดเจนวา สวนไหนเปนเศรษฐกจจรง สวนไหนเปนเศรษฐกจมายาคต

เศรษฐกจจรงเปนประโยชนตอชวตของตนเองและชวตของผอน

สวนเศรษฐกจมายาคต เชน กำไร ดอกเบย คาเชา ถามากเกนไป

ยอมเปนการขดรด หรอทำรายผ อ น เศรษฐกจมายาคต เชน การเงน

เนองจากเปนมายาคต จงมการเลนกลและฉอฉลไดมาก วกฤตเศรษฐกจ

โลกเกดจากไปอยในเศรษฐกจมายาคตมากเกน

ในยามทวกฤตเศรษฐกจโลก กำลงรนแรงและลกลาม คนไทยจะ

ตองพยายามทำความเขาใจตรงนใหดๆ แลวตงระบบเศรษฐกจของเรา

เสยใหมใหอยบนฐานทมนคง มฉะนนจะโดนคลนวกฤตโลกซดใหจมมดไป

ดวย

เศรษฐกจชมชนเปนฐานของเศรษฐกจจรง เปนเศรษฐกจชวตและ

การอยรวมกนอยางสมดล เศรษฐกจชมชนตองเปนตวตง และถกทอกนขน

มาเปนระบบเศรษฐกจทใหญขน การถกทอกนขนมาจากขางลางจะทำใหเกด

ระบบใหญทถกตอง มบรณาการและมดลยภาพ ทำใหเกดความเปนปรกต

หรอสขภาวะ และความยงยน

1� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 1�

ถาเขาใจหลกการนทวา ความถกตอง ตองถกทอกนขนมาจาก

หนวยยอยขางลาง และขางลางคอชมชนทองถน

การพฒนาประเทศกจะไมยาก ไมชา ไมรนแรง สนต และใช

ปญญา มฉะนน นอกจากรนแรงแลวยงไมสำเรจอกดวย

ขอใหทกคนยอมเสยเวลาทจะทำความเขาใจทตรงน เพราะถา

เขาใจ ชวตของทานจะเปลยน สงคมจะเปลยน และโลกจะเปลยน เปลยน

จากลบเปนบวก เปลยนจากทกขเปนสข เปลยนจากทำลายเปนสรางสรรค

เปลยนจากอวชชาเปนปญญา เปลยนจากรนแรงเปนสนต

กระบวนการชมชนประกอบดวย

(๑) การกอตวของสภาผนำชมชน ในชมชนแตละแหงจะมผนำ

ตามธรรมชาต ประเภทตางๆ จำนวนมาก อาจเปนผนำกลมอาชพ กลมสตร

ผสงอาย เยาวชน คนพการ คร พระ หมอ ศลปน ปราชญชาวบาน อาจจะม

หมบานละ ๔๐-๕๐ คน ผนำตามธรรมชาตเหลานผดบงเกดขนเองจากการ

ทำงานรวมกน ไมไดเกดจากการเลอกตง หรอแตงตง

๔ ชมชนจดการตนเอง

รากฐานของความถกตอง จากขางลาง

1� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 1�

ผนำตามธรรมชาตเหลานจะมคณสมบต ๕ อยางคอ เปนคนเหนแกสวนรวม

เปนคนสจรต เปนคนฉลาด เปนคนตดตอสอสารเกง และเปนทยอมรบของ

คนทวไป ผนำตามธรรมชาตเหลาน จงมคณภาพสงมาก ในขณะทผนำโดย

การเลอกตงหรอแตงตง ไมแนวาจะมคณสมบตเหลาน

สภาผนำชมชน เกดจากผนำตามธรรมชาต ๔๐-๕๐ คนเหลานมา

รวมตวกนเอง โดยไมตองรอใหมใครแตงตง การแตงตงเปนเรองของความเปน

ทางการ ซงมขอจำกดมาก การกอตวกนขนมาเอง (Self-organization) เปน

สจจธรรมตามธรรมชาต มความถกตองกวาความเปนทางการมาก แตสภา

ผนำชมชนกควรรวมผนำทเปนทางการเขามาดวย ซงมอย ๓ คน ใน ๑

หมบาน คอ ผใหญบาน ๑ คน กบสมาชกสภาตำบล ๒ คน

(๒) ทำการสำรวจขอมลชมชน สภาผนำชมชนทำการสำรวจ

ขอมลชมชน ขอมลชมชนเปนฐานของความจรงททำใหเกดพลงทางปญญา

ขอนจงขาดเสยมได

(๓) ทำแผนชมชน สภาผนำชมชนใชขอมลชมชนมาประกอบ

การทำแผนชมชน ซงเปนแผนพฒนาอยางบรณาการทกดานเชอมโยงกน

(๔) นำเสนอสภาประชาชน หรอสภาชมชน สภาประชาชน

หมายถง ทประชมของคนทงหมบาน เนองจากหมบานมขนาดไมใหญนก

คนทงหมดจงมสวนรวมได เปนประชาธปไตยทางตรง (Direct democracy)

สภาประชาชนวพากษวจารณเพมเตมลดทอน แลวในทสดรบรองแผนชมชน

(๕)คนทงชมชนรวมกนขบเคลอนการพฒนาตามแผนชมชน

เมอคนทงหมบานมสวนในการทำแผนชมชน จงเขาใจและรวมขบเคลอนได

ซงตางจากแผนททางราชการสงมา ทไมไดเปนของเขา เขาไมเขาใจมน รวม

ทำไมได

(๖) เกดการพฒนาอยางบรณาการ เมอชมชนขบเคลอนการ

พฒนาตามแผน กจะเกดการพฒนาอยางบรณาการ ๘ เร อง เชอมโยง

เคลอนไปดวยกน คอ เศรษฐกจ-จตใจ-สงคม-วฒนธรรม-สงแวดลอม-

สขภาพ-การศกษา-ประชาธปไตย การพฒนาอยางบรณาการทำใหเกด

สงคมศานตสขและความยงยน

จะเหนวากระบวนการประชาธปไตยชมชน เปนประชาธปไตยทาง

ตรง ททกคนมสวนรวม เปนการเปดพนททางสงคมและพนททางปญญา

อยางกวางขวาง เปนสนตวธ เปนความสมานฉนท เปนอรรถประโยชนตาง

จากประชาธปไตยระดบชาตท ก อใหเกดความแตกแยก และไมเกด

อรรถประโยชนพอเพยง

ฉะนน ตองระวงอยาใหประชาธปไตยระดบชาตลงไปแบงแยก

คนในชมชนออกเปนพรรคนนพรรคน แลวเกดความแตกแยกในชมชน

กระบวนการชมชนทำใหคนในชมชนทงหมดสมานฉนท ความสมานฉนท

ของคนในชมชนจะเปนพลงของชมชน โดยชมชน และเพอชมชน ชมชน

ไมใชเพอพรรคนนพรรคน

ลองนกภาพถาทง ๘๐,๐๐๐ หมบานทวประเทศ ประชาธปไตย

ชมชนเบงบาน เราจะเปดพนททางสงคมพนททางปญญาอยางกวางขวาง

เตมพนท ของประเทศ ททกคนมสวนรวมไดหมด ไมใชประชาธปไตย

ผกขาดทเลนกนอยไมกคน จนประเทศหมดพลง

ถาเขาใจกระบวนการชมชน วาเปนรากฐานของความถกตองจาก

หนวยยอยขางลาง การทำอะไรตอไปกทงไมยาก ทงสนต ทงใชปญญา และ

ทงเกดอรรถประโยชน

20 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 21

ในขณะทชมชนเปนภาคประชาชน ทองถนหรอองคกรปกครอง

สวนทองถน (อปท.) เปนองคกรของรฐทใกลชดประชาชนมากทสด เวลาเรา

ใชคำวา “ชมชนทองถน” มความหมายเปน ๒ นย นยหนงคอ ทองถนกน

พนทหลายชมชน อาจทงลมนำ หรอทองถนทมวฒนธรรมเดยวกน แตอก

นยหนง ทองถนเปนการพดโดยยอของคำเตมวา องคกรปกครองสวนทองถน

อปท. ซงม ๓ ประเภท คอ องคการบรหารสวนตำบล (อบต.)

เทศบาล และองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) มรวมกน ๗,๐๐๐ กวา

องคกร ถาทองถนมความสามารถในการจดการตนเองไดมากทสด ประเทศ

จะลงตว ฉะนน ทองถนเองกด องคกรอนใดกด ควรสนบสนนใหทองถนม

ความสามารถในการจดการสง การจดการเรมดวยการมขอมล ทกตำบล

ควรทำการสำรวจขอมลตำบล ขอมลตำบลจะพาไปสการเช อมโยง การ

พฒนาคอการเชอมโยง

๕ ทองถนจดการตนเอง

ควรมสถาบนจดการความรทองถน หรอจะเรยกวา ศนยวชาการ

เพอทองถนกได ในทกระดบ โดย อปท. เปนผออกงบประมาณคาใชจาย

แตถา อปท. ใดมงบประมาณไมพอ องคกรภายนอกจะสนบสนนบางสวน

บางกได คนหนมสาวทมการศกษาสมยใหมทมความสามารถในการจดการ

ทำขอมลและคนความรได ควรสมครไปทำงานทสถาบนจดการความรเพอ

ทองถน เพราะงานขอมลและความรเพอสนบสนนการทำงานของทองถน ม

ความสำคญมากตออนาคตประเทศไทย

อปท. แตละแหงอาจมจดออนจดแขงไมเหมอนกน การเชอมโยง

เปนเครอขายเพอเรยนรจากกน อยางท สสส. กำลงสนบสนนอยมความ

สำคญมาก เพราะจะทำให อปท. ทงหมดเขมแขงขนเรอยๆ

หนาทของ อปท. โดยสรปกคอ (๑) สนบสนนความเขมแขงของ

ชมชนทงหมดในทองถนของตน (๒) ทำในสงทเกนความสามารถของชมชน

(๓) เชอมโยงกนระหวางทองถนทใกลเคยงใหเปนทองถนขนาดใหญขนท

สามารถจดการเรองใหญๆ เชน จดการลมนำ จดการผนปา ปองกนภยพบต

ฯลฯ (๔) รวมตวกนขบเคลอนนโยบายเพอชมชนทองถน

เปาหมายของการพฒนาจะกลาวถงในตอนท ๗…

22 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 23

ในการออกจากหลมดำของการปกครองโดยรวมศนยอำนาจไวท

สวนกลาง นอกจากจะมเรองชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง แลว

ยงมเรองจงหวดจดการตนเองดวย ในพนทจงหวด นอกจากชมชนทองถน

แลวยงมองคกรและภาคสวนอนๆ อนหลากหลาย เชน องคกรของกรม

ตางๆ องคกรภาคธรกจ มหาวทยาลย สอมวลชน องคกรพฒนาเอกชน

องคกรตางๆ ในจงหวดควรรวมตวกนเปนประชาคมจงหวด หรอ

ภาคพฒนาจงหวดอยางบรณาการ เนองจากภาคมความแตกตางหลากหลาย

มาก ควรมกลไกประสานงาน ซงอาจเรยกวา ศนยประสานงานพฒนา

จงหวด ศนยนมขนาดเลก แตมสมรรถนะสง ทำงานเตมเวลาและตอเนอง

งานของศนยนตองการคนทำงานทมความสามารถเหมาะสม จงตองพถพถน

ในการคดเลอกเปนพเศษ ความสำเรจและความลมเหลวของภาคพฒนา

จงหวดอยางบรณาการ ขนกบสมรรถนะของศนยประสานงาน

๖ จงหวดจดการตนเอง

ภาคพฒนาจงหวดอยางบรณาการ

ศนยประสานงานพฒนาจงหวดอยางบรณาการมหนาทดงตอไปน

(๑) จดใหมการจดทำขอมลจงหวด

(๒) จดประชมภาคทงหมดเพอสรางวสยทศนและเปาหมายรวม

ของการพฒนาจงหวด

(๓) จดทำแผนพฒนาจงหวดตามวสยทศนและเปาหมายรวม

(๔) ประสานการพฒนาตามแผน และประสานการสนบสนนทง

จากภายในและภายนอกจงหวด

(๕) ประสานการตดตามเรยนรรวมกนในการปฏบต เพอปรบปรง

ใหดขนอยางตอเนอง

(๖) จดใหมการส อสารท งระหวางกนภายในจงหวด และกบ

ภายนอก

(๗) จดการประชมสมชชาจงหวด เพ อเปนกลไกขบเคล อน

นโยบาย

ทง ๗ ขอนคอ ตวอยางของ “การจดการ” การพฒนา ซงเปน

กระบวนการทางปญญาอนนำไปสความสำเรจ เมอกระบวนการจดการน

หมนวนอยางตอเนอง ผเกยวของทงหมดกจะเกงขนเรอยๆ จะเชอถอไว

วางใจกนมากขนเรอย ความสำเรจมมากขนเรอยๆ ความสขมมากขนเรอยๆ

จงหวดใกลเคยงทมวฒนธรรมเหมอนกน ควรรวมตวเปนกลมจงหวด

จดการตนเอง เพอสามารถทำการทใหญขน

24 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 2�

กญแจคอการพฒนาอยางบรณาการ

การพฒนาทไมย งยนและวกฤตการณเกดจากการพฒนาแบบ

แยกสวน

ทกอยางคดและทำแบบแยกสวนหมด เชน พฒนาแตเศรษฐกจ

แยกสวนจากสงคมและสงแวดลอม สงคมและสงแวดลอมกวกฤต และก

ทำใหเศรษฐกจวกฤตดวย เพราะทกอยางลวนเชอมโยงกน การศกษาก

แยกสวนจากชวตไปเอาวชาเปนตวตง

หากเปรยบเทยบกบรางกายของเรา ถาหวใจไปทาง ปอดไปทาง

ตบไปทาง เรากเปนคนอยอยางนไมได

ทเรามความเปนปรกตและสขภาพด กเพราะทกองคประกอบใน

รางกายของเราเชอมโยงบรณาการกน การบรณาการทำใหเกดความสมดล

ความสมดลทำใหเกดความยงยน

๗ เปาหมายของการพฒนาอยางบรณาการ โดยเอาชมชนทองถนเปนตวตง

เพราะฉะนนการพฒนาอยางย งยนตองพฒนาอยางบรณาการ

พฒนาอยางแยกสวนไมได

การพฒนาอยางบรณาการเอากรมเปนตวตงไมได เพราะกรมแยก

เปนกรมละเรองๆ ถาเอากรมเปนตวตงจะพฒนาแบบแยกสวน การพฒนา

อยางบรณาการตองเอาพนทเปนตวตง พนทกคอชมชน ทองถน จงหวด

กลมจงหวด

และเมอเอาพนทเปนตวตงแลวกตองพฒนาอยางบรณาการ ไมใช

ยงคดแบบเดมทพฒนาแบบแยกสวน นนคอ เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม

ตองบรณาการเขามาสวตถประสงคเดยวกน นนคอเพอการอยรวมกนอยาง

สมดลระหวางคนกบคน และระหวางคนกบสงแวดลอม

เปาหมายของการพฒนาอยางบรณาการ ตองดวาอะไรเปนตวรวม

เพอการอยรวมกนอยางสมดล เชน

(๑) การมสมมาชพเตมพนท สมมาชพหมายถงอาชพท ไม

เบยดเบยนตวเอง ไมเบยดเบยนผอน ไมเบยดเบยนสงแวดลอม และม

รายจายนอยกวารายได ฉะนนคำวา สมมาชพจงไมไดหมายถงเศรษฐกจ

เทานน แตหมายถงสงคม สงแวดลอม และศลธรรมอกดวย การมสมมาชพ

เตมพนทเปนปจจยสำคญทสดของความรมเยนเปนสข

เมอการมสมมาชพเตมพนทเปนเปาหมายรวม การพฒนาทกชนด

ตองพงไปสการมสมมาชพเตมพนท ไมวาจะเปนเรองเศรษฐกจ พลงงาน

สงแวดลอม สขภาพ การศกษา การศกษาไมควรจะลอยตวออกจากการ

สรางสมมาชพ การเรยนรจากการทำงานและมรายไดเปนการเรยนรทสำคญ

2� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 2�

(๒) การเปนสงคมทคนไทยไมทอดทงกน ทกพนทสามารถ

สำรวจวาใครอยในขายทจะถกทอดทงบาง เชน คนแก เดกกำพรา คนพการ

และจดใหมอาสาสมครดแลทกคน มการเชอมโยงทางวชาการเขามาชวย

ใหการดแลมคณภาพขน และมกองทนเขามาสนบสนน การทคนไทยจะดแล

ซงกนและกน ถาทกพนทเปนสงคมทคนไทยไมทอดทงกน เราจะเปนสงคม

ไทยหวใจมนษยทมความสขเหลอหลาย

(๓) การเชอมโยงผบรโภคในเมองกบผผลตในชนบทให

เกอกลกน พลงผบรโภคคอพลงเพอการพฒนาอยางยงยนทใหญทสด ถา

เกษตรกรผลตอาหารแบบอนรกษและเพ มพนส งแวดลอม ท เร ยกวา

วนเกษตรกด หรอเกษตรผสมผสานกด หรอเกษตรยงยนกด ถาผบรโภค

อาหารในเมองบรโภคอาหารจากการผลตของเกษตรกรททำเกษตรยงยน

โดยไมใชยาฆาแมลง นอกจากไดบรโภคอาหารทเปนผลดตอสขภาพแลว

ยงมผลตอการพฒนาอยางยงยน ควรจะมคนสวนหนงประกอบธรกจเพอ

สงคมขนาดเลก (Small Social Enterprise = SSE) ทเชอมโยงระหวาง

ผบรโภคในเมองกบผผลตในชนบทใหเกอกลกน

(๔)ระบบสขภาพชมชนทดทสด ขณะนเรามโครงสรางครบ ถา

ตงเปาหมายและมการจดการทด เราสามารถมระบบสขภาพชมชนทดทสด

ทนอกจากสรางระบบสขภาพทดแลวยงสรางสมมาชพไดเปนจำนวนมาก

อบต. สามารถรวมกบคณะพยาบาลศาสตรหรอวทยาลยการพยาบาล และ

โรงพยาบาลชมชน ผลตพยาบาลของชมชน เพออยประจำในชมชน เพอให

บรการใกลบานใกลใจ ผสงอายมมากขนเรอยๆ และเจบปวยเรอรง ควรจะ

มคนดแลถงบาน ซงอาจเปนพยาบาลเยยมบาน อาสาสมคร และผบรบาล

ผบรบาลคอเดกจบ ม.๖ ซงไดรบการฝกอบรม ๖-๑๒ เดอน สามารถชวย

ดแลผสงอายทบาน และชวยผอนแรงพยาบาลได แตละจงหวดจะตองการ

ผบรบาลจำนวนไมนอย เหลานเปนตวอยางของการสรางอาชพทมประโยชน

ตอสงคม ระบบสขภาพชมชนตองอาศยความรวมมอระหวางชมชน ทองถน

และหนวยงานวชาการ เชน สถานอนามย และโรงพยาบาลชมชน

(๕)ปองกนภยพบตทกชมชนทองถนตองสามารถปองกน และ

จดการภยพบตได

(๖) พลงงานชมชน แตละชมชนตองพยายามผลตพลงงานใช

เองใหพอเพยง ดวยวธตางๆ ททงทำใหเปนการสรางอาชพดวย และทำให

สงแวดลอมดดวย

(๗)วจยประวตศาสตรทองถนสรางพพธภณฑศนยศลปะ

ศนยกฬา สงเสรมการทองเทยวชมชน ทกทองถนควรจดใหมการวจย

ประวตศาสตรทองถน ประวตศาสตรทองถนจะชวยการรวมตวของคนใน

ทองถ น ควรมพพธภณฑตำบล รวมท ง ศนยศลปะ ศนยกฬา และ

สงเสรมการทองเทยวชมชน

(๘) มสถาบนการเงนชมชนระดบตำบล อบต. กบ ธกส.

สามารถรวมมอกนดำเนนการใหมสถาบนการเงนของชมชนระดบตำบล เพอ

เปนเครองมอการออม การลงทน และการจดการสวสดการ สถาบนการเงน

ชมชนระดบตำบลทประสบความสำเรจ อาจมเงนเพมขนถง ๑๐๐ กวาลานบาท

และกลายเปนเครองมอททรงพลงในการกระตนการเรยนร การประกอบ

อาชพ และกจการทางสงคม

(๙) มตนไมเพมขน... ตน ตอตำบล มการกำหนดเปาหมาย

จำนวนตนไมทจะใหมเพมขนตอตำบล ตออำเภอ ตอจงหวด ถาเปนไปไดให

มปาไมถง ๕๐ เปอรเซนตของพนท เพ อใหความสมดลของธรรมชาต

2� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 2�

กลบคนมา ปองกนความแหงแลงและนำทวม นอกจากนน การมตนไม

มากๆ แลวเลอกตดไปทำประโยชนโดยไมเสยความเปนปา จะใหประโยชน

ทางเศรษฐกจมหาศาล เคยมผคำนวณวา แตละอำเภอจะมรายไดจากตนไม

ไมนอยกวาปละ ๕๐๐ ลานบาท

(๑๐) ปฏรปการศกษาเพอชมชนทองถน ตองมองการศกษา

ใหม การศกษาทกวนนคบแคบ และแยกสวนเปนเรองของโรงเรยน คร และ

วชาการเทานน เมอแยกสวนกบบคน บบคนหมดทกฝาย ทงตอนกเรยน

ผปกครอง คร ผบรหารการศกษา กลายเปนการศกษาทกอความทกขยาก

ใหแกคนทงแผนดน การศกษาควรจะเปนเครองมอแกทกขไมใชกอทกข

มนษยสามารถจะเรยนรไดจากทกสงทกอยาง และทกหนทกแหง ไมใชจาก

ครและทโรงเรยนเทานน ตองปรบเปลยนตวตงของการศกษา จากการเอา

วชาเปนตวตง แยกสวนไปจากชวต มาเปนเอาชวตและการอยรวมกนเปน

ตวตง มชวตทไหนมการเรยนรทนน ชวตตองทำงาน ตองมรายได กตอง

เรยนรจากการทำงานและมรายได ไมใชเรยนแลวจนทงครและนกเรยน

การเรยนรในชมชนและสมมาอาชวะศกษาควรจะเปนฐานของการศกษา

สำหรบคนทงมวล การปฏรปการศกษาเพอชมชนทองถนน โรงเรยนและ

กระทรวงศกษาไมสามารถทำไดตามลำพง ผนำชมชนทองถน และประชาคม

จงหวด ตองเขามาสนใจอยางจรงจง เพราะเปนเครองมอใหญของการ

พฒนาอยางยงยน

ทง ๑๐ ประการนเปนตวอยางของเปาหมายของการพฒนาอยาง

บรณาการในจงหวด ภาคพฒนาจงหวดอาจเพมเตมมากกวานกไดตามท

เหนควร

ในสงคมปจจบนทสลบซบซอนและยาก อำนาจแกปญหาไมได

ฝรงเองพดมานานแลววา Power is less and less effective. (อำนาจ

ใชไดผลนอยลงๆ)

เรองนผมเคยเตอนคณทกษณ ชนวตร เมอแรกเปนนายกรฐมนตร

และคยกบผมเปนการสวนตว เมออำนาจแกปญหายากๆ ไมได แตโลกเตม

ไปดวยปญหายากๆ และเตมไปดวยการใชอำนาจ จงแกปญหาไมได และ

วกฤตมากขนๆ

๘ ชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง จงหวดจดการตนเอง

คอการเปดพนททางสงคม และพนททางปญญาอยางกวางขวาง

จากหลมดำ (แผนการรวมศนยอำนาจ)

ดอกไมบานทวประเทศ (ชมชนทองถนเบงบาน)

ส

30 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 31

กญแจ คอ การเปดพนททางสงคมและพนททางปญญาอยาง

กวางขวาง เรองชมชนจดการตนเอง ทองถนจดการตนเอง จงหวดจดการ

ตนเอง ทกลาวมาใน ๔ ตอนทแลว คอ การเปดพนททางสงคมและพนท

ทางปญญาอยางกวางขวาง ซงแสดงดวยภาพขางลางน

รปขางลางจะแสดงความมหาศาลของพนททางสงคม และพนท

ทางปญญาทฐานของประเทศ

ในระบบปดคนมสวนรวมไดนอย รสกอดอดขดของไปหมด ใน

ระบบเปดคนทงแผนดนมสวนรวมได เหมอนดอกไมบานทงประเทศ

เรามหมบานประมาณ ๘๐,๐๐๐ หมบาน ถาหมบานหนงมสภาผนำ

ชมชน ซงประกอบดวยผนำตามธรรมชาต ประมาณ ๕๐ คน กจะมผนำตาม

ธรรมชาต ท งหมดประมาณ ๘๐,๐๐๐ x ๕๐ = ๔,๐๐๐,๐๐๐ คน

สภาประชาชนหรอทประชมของคนทงหมบาน คอการเปดพนททางสงคมท

ใหญทสด

มองคกรปกครองทองถนอก ๗,๐๐๐ กวาแหง สภาตำบล สภา

เทศบาล สภาจงหวด ทมผนำอกหลายหมนคนมสวนรวม ประชาคมจงหวด

ยงขบเคลอนภาคสวนตางๆ อนหลากหลายเขามามสวนรวม ทงหมดเปน

พนททางสงคมและพนททางปญญาอนกวางใหญไพศาล

การจดการตนเอง หมายถงสมรรถนะทางปญญา

ความถกตองเปนธรรม

ระบบตางๆ

ประชาคมจงหวด

ทองถน

สภาผนำชมชน สภาประชาชน

พระเจดยแหงการพฒนา

ตำบล ๘,๐๐๐ หมบาน ๙๐,๐๐๐

จดการ ตนเอง

32 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 33

การจดการเปนอทธปญญา (อทธ= สำเรจประโยชน) หรอปญญาท

จะทำใหสำเรจประโยชน การจดการตองเอาความรมาใช แตไปละเลยความร

ปญญาหมายถงรทงหมด การจดการคอการเชอมโยงองคประกอบทงหมด

ใหสำเรจประโยชน

การศกษาของเราทเนนการเอาวชาหรอความรเปนตวตง ทำให

คนไทยเกอบจะขาดภมปญญาในการจดการไปโดยสนเชง ทำใหทำอะไรไม

คอยเปน เพราะการทำอะไรใหสำเรจนนตองการการจดการ

ฝร งน นร วาการจดการมอำนาจแหงความสำเรจมาก จงพดวา

“Management makes the impossible possible.” (การจดการทำให

สงทเปนไปไมได เปนไปได)

เมอคดวาอะไรเปนไปไมได ใหใสการจดการเขาไปจะทำใหเปนไปได

การใชอำนาจโดยไมเปนนน นอกจากไมไดผลแลว ยงกอใหเกด

ความยงยากและความรนแรงตามมาได ฉะนนระบบรฐซงคนเคยกบการใช

อำนาจ โดยไมใชความรและจดการไมเปน จงทำงานไดผลนอยลงๆ บานเมอง

ยงยากและรนแรงมากขนๆ ถารฐลมเหลว ประชาชนจะลกฮอ (Uprising)

แตทเราเหน ทงในประวตศาสตรและในปจจบนวา เมอประชาชนลกฮอขน

โคนลมรฐบาลจะเรยกวาปฏวตประชาชน หรออะไรกตามท แมนโคนลม

รฐบาลสำเรจ แตประชาชนปกครองไมไดจะขดแยงกบอำนาจใหมตอไป

ดงทกำลงเกดขนทอยปต

ฉะน นท เร ยกวา ชมชนจดการตนเอง ทองถ นจดการตนเอง

จงหวดจดการตนเองนไมใชเรองการแยงชงและโคนลมอำนาจ แตเปนการ

สถาปนาอำนาจในการปกครองตนเองของประชาชนขนมาตามลำดบ เมอ

ประชาชนจดการตนเองได บานเมองกจะลงตวดวยสนตวธ

ทเรยกวาจดการในทน คอการจดการการพฒนาอยางบรณาการ

และจดการเชงนโยบาย

ชมชนทองถน และจงหวดทจดการตนเองจะเขาใจประเดนนโยบาย

จากการปฏบตและเรยนรท จะขบเคลอนนโยบายระดบตางๆ มากขนๆ

จนถงขบเคลอนนโยบายระดบชาตได

กระบวนการสมชชาสขภาพกด สมชชาปฏรปกด สมชชาชมชน

ทองถนจดการตนเองกด กคอกระบวนการทางสงคมและปญญาทภาคสวน

ตางๆ นำเอาปญหามาวเคราะห สงเคราะห จนไดขอสรปทางนโยบายเปนมต

และขบเคลอนการปฏบตตามมตตอไป นกคอการเปดพนททางสงคม และ

พนททางปญญาอยางกวางขวาง เพอขยบเขยอนเรองทยากและซบซอนไปส

ความสำเรจดวยสนตวธ

เร องทยากและซบซอนไมมฝายใดฝายเดยว ไมวาจะมอำนาจ

แคไหน จะทำไดสำเรจ และถาดนโดยอำนาจตอไปกจะเกดความรนแรง

ฉะนน จงหวงวาภาคสวนตางๆ จะพยายามทำความเขาใจกระบวนทศนใหม

ในการพฒนาดวยการเปดพ นท ทางสงคมและพ นท ทางปญญาอยาง

กวางขวาง

34 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 3�

ทอธบายขางตนมาทงหมดเพอแสดงใหเหนวาชมชนทองถนคอ

ฐานของประเทศ ถาฐานของประเทศแขงแรง ประเทศทงประเทศจะมนคง

ฐานของประเทศจงมความสำคญสดประมาณ

อะไรทมความสำคญมากตองมความเปนสถาบน และมเครองมอ

เชงสถาบน

ความเปนสถาบนหมายถงมความถกตองดงาม ผ คนใหการ

ยอมรบและคอยรบฟง สงทพดหรอทำมผลกระทบตอทศทางความเปนไป

ของสงคม

ทผานมาเพราะการปกครองแบบรวมศนยอำนาจทกลาวถงในตอนท

๑ ชมชนทองถนไมมเกยรต ไมมศกดศร ถกทอดทงหรอแมแตถกทำลายให

๙ ความเปนสถาบน

และเครองมอเชงสถาบน ของชมชนทองถน

ออนแอ ตงแตนตอไปดวยจตสำนกใหมวาแททจรงชมชนทองถนคอฐาน

ของประเทศ ชมชนทองถนตองมความเปนสถาบน ทกฝายรวมทงตวชมชน

ทองถนเอง ตองชวยกนสรางใหชมชนทองถนมความเปนสถาบน นนคอตง

อยในความถกตองดงาม มความร มสมรรถนะ มศกดมศรเปนทเคารพ

นบถอและยอมรบ และมเครองมอเชงสถาบน

ในขณะทภาครฐและภาคธรกจมเครองมอเชงสถาบนเตมไปหมด

ภาคประชาชนซงเปนภาคทสำคญทสดกลบไมมเครองมอเชงสถาบนเลย

นเปนความอปรกตทนำไปสการเสยความสมดลอยางรนแรง

เครองมอเชงสถาบน ประกอบดวย องคกร ระบบ กฎหมาย ลอง

นกดวาระบบธนาคารทงหมดเปนเครองมอเชงสถาบนของใคร ระบบการ

ศกษาทงหมดเปนเครองมอเชงสถาบนของภาครฐและภาคธรกจ แตไมใช

เครองมอเชงสถาบนของชมชนทองถนเลย

ทองถนอาจเรมมความเปนสถาบนทมกฎหมายรองรบ มงบประมาณ

แตยงขาดศกดศรเปนทยอมรบ ดงจะเหนวาหนวยงานทเคยสงกดกบ

ราชการสวนกลางยงร สกไมสบายใจท จะยายไปสงกดกบ อปท. และ

งบประมาณทจดให อปท. กยงนอยเกนไป แตสถานการณตรงนจะดขน

เรอยๆ เพราะพลงทองถนนนเปนพลงมหาศาลทางการเมอง

ชมชนยงตองการเครองมอเชงสถาบนหลายอยาง เชน

(๑) เกษตรกรและผใชแรงงาน ซงเปนคนสวนใหญของประเทศ ม

องคกรชมชนเลกๆ ทสมาชกมสวนรวมไดอยางทวถงและควบคมได องคกร

ของเกษตรกรและผใชแรงงานมการจดการทด

(๒) มธนาคารของประชาชน โดยมสถาบนการเงนชมชนขนาดเลก

ของชมชนทงหมดมาเชอมโยงกนเปนเครอขายจะเปนธนาคารทใหญทสด

3� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 3�

หากภาคประชาชนมธนาคารเปนสถาบนของตนเองจะเปนพลงทางการจดการ

มหาศาลทกๆ เรอง

(๓) องคกรชมชนมสทธตามกฎหมายทจะจดการทรพยากร เชน

ทดน ปาไม แหลงนำใชอยางเปนธรรมและยงยน

(๔) ชมชนทองถนมสทธในการจดการการศกษาใหสอดคลองกบ

ความตองการของตนเอง

(๕) ชมชนทองถนสามารถจดการความยตธรรมชมชนได

(๖) ม พ.ร.บ. สภาชมชนทองถนทบญญตใหนายกรฐมนตรและ

ประธานรฐสภาตองเขารวมประชมสภาชมชนทองถ น เพ อรบขอเสนอ

นโยบายจากชมชนทองถ นไปปฏบต ขอน จะเทากบเปนการตอเช อม

ประชาธปไตย ๓ ระดบเขาดวยกน คอ ประชาธปไตยชมชน ประชาธปไตย

ทองถน ประชาธปไตยระดบชาต จะเปนความกาวหนาทสำคญ

ยงคงมเครองมอเชงสถาบนอนๆ อกทชมชนทองถนควรจะม ซง

เมอมแลวจะทำใหชมชนทองถนมพลงการพฒนามาก ทนำมากลาวไวเพอ

เปนเครองเตอนใหคดถงเรอง ความเปนสถาบน และเครองมอเชงสถาบน

ของชมชนทองถน

มการพดถงการพฒนาอยางยงยนมานานพอสมควร

มการพดถงหลกการวาจะตองพฒนาอยางบรณาการใหเกด

ดลยภาพจงจะยงยน แตไปไมถงยทธศาสตรการปฏบต การพฒนาอยาง

ยงยนจงไมเกดขน

ยทธศาสตรของการพฒนาอยางยงยน คอการพฒนาอยางบรณาการ

ทเอาชมชนทองถนเปนตวตง เพราะชมชนทองถนเปนฐานของประเทศ และ

เปนความจรงของชวตและการอยรวมกน เศรษฐกจชมชนเปนเศรษฐกจจรง

จงยงยนกวาเศรษฐกจขางบน ซงมสวนของเศรษฐกจมายาคตอยมากซง

สมเสยงตอความไมยงยนและวกฤต

ในเมอการพฒนาอยางบรณาการโดยเอาชมชนทองถนเปนตวตง

เปนยทธศาสตรของการพฒนาอยางยงยน กควรทำใหเปนยทธศาสตรชาต

และหมนทกสงทกอยางใหมาสนบสนนยทธศาสตรน

๑๐ ทำยทธศาสตรชมชนทองถน ใหเปนยทธศาสตรชาต

3� | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 3�

ตอไปนคอการสนบสนนยทธศาสตรชมชนทองถน ๔ ทศ ๑๒

ประการ ดงรป

(๒) ศลปะและศลปน การส อสารดวยศลปะและโดยศลปน

ทกประเภท รวมทงทำภาพยนตรดๆ

(๓) จดการการทองเทยวชมชน เพอพาผคนไปเรยนรเรองราวดๆ

ของชมชนทองถน

ทศทางท๒ระบบรฐ ระบบรฐควรปรบตวหนมาสนบสนนบทบาทของชมชนทองถน โดย

(๑) ปรบบทบาทจากการใชอำนาจส งมาเปนสนบสนนชมชน

ทองถนเชงนโยบายและเชงวชาการ

(๒) แกไขปรบปรงกฎหมาย กฎระเบยบเพอใหชมชนทองถ น

จดการตนเองไดมากทสด

(๓) ปฏรปงบประมาณทเอากรมเปนตวตง ไปเปนเอาพนทเปน

ตวตง

ทศทางท๓ระบบการศกษาและศาสนา ใหชมชนทองถนจดการศกษาเองทสอดคลองกบความตองการของ

ชมชนทองถนมากทสด

(๑) หลกสตรชมชนภาคปฏบต ในการศกษาทกชนดทกประเภท

ใหผเรยนไปศกษาโดยใชชวตอยในชมชน เพอเรยนรจากชวต

จรงปฏบตจรง ฐานของระบบการศกษาควรเปนการศกษาใน

ชมชน และสมมาอาชวศกษา

(๒) มหาวทยาลยควรสนบสนนพนททางวชาการใหมอยางนอย ๑

มหาวทยาลย ทำงานรวมกบ ๑ จงหวด

๑ มหาวทยาลย ๑ จงหวด

ยทธศาสตร ชมชนทองถน

การสอสาร ศลปะ/ศลปน การทองเทยวชมชน

โลกทศน-วธคด เชอมโยงเศรษฐกจชมชน-เศรษฐกจมหภาค

ตอ ๑ บรษท

๑ ตำบล ระบบเศรษฐกจ

ธรกจเพอสงคม (Social Enterprise)

ระบบรฐ

ปรบบทบาท

กฎหมาย

งบประมาณ ระบบการศกษาและศาสนา

หลกสตร หลกธรรมชมชน

ทศท๑โลกทศนและวธคด โลกทศนและวธคดกคอสมมาทฐเกยวกบการพฒนา ถามสมมาทฐ

สงทตามมากคอสมมาพฒนา ขณะนภาคสวนตางๆ ยงขาดความเขาใจ

วาการพฒนาตองเอาชมชนทองถนเปนตวตง เพราะฉะนนการสนบสนน

ยทธศาสตรทศทางท ๑ คอการสรางโลกทศนและวธคดทถกตอง เสนอไว

๓ ประการ คอ

(๑) การสอสาร ตองทำการสอสารทดทกรปแบบ รวมทงสราง

นกเขยนเรองชมชนทองถน (Journalists) จำนวนทมากพอ

40 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 41

(๓) ความม งหมายทางสงคมของทกศาสนาคอชมชนเขมแขง

สถาบนทางศาสนาควรนำหลกธรรมเกยวกบชมชนเขมแขง เชน

อปรหานยธรรมมาสอนมากๆ และสนบสนนกระบวนการ

ชมชน ควรสำรวจวดและพระสงฆทสนใจงานชมชนทวประเทศ

และสงเสรมสนบสนนเครอขายพระสงฆเพอชมชน

ทศทางท๔ระบบเศรษฐกจ(๑) เชอมโยงเศรษฐกจชมชนกบเศรษฐกจมหภาคใหเกอกลกน

เศรษฐกจชมชนเปนเศรษฐกจแบบบรณาการ เศรษฐกจ

มหภาคเปนเศรษฐกจพลง แตอาจแยกสวนและเสยง การ

เชอมโยงทงสองจะเสรมประโยชนซงกนและกน

(๒) ๑ บรษทตอ ๑ ตำบล เรามตำบลประมาณ ๘,๐๐๐ ตำบล

แตมบรษทเปนหมนๆ แหง จงมความเปนไปไดท ๑ บรษทจะ

ไปสนบสนนความเขมแขงของ ๑ ตำบล ในดานสมรรถนะ

การจดการ

(๓) ธรกจเพอสงคม (Social Enterprise) งานเพอสงคมมมาก

แตเงนเพอการทำงานทางสงคมมจำกด ถาทำธรกจทมกำไร

ดวย มประโยชนตอสงคมดวย การทำเพอสงคมกจะกาวขาม

ความจำกด ธรกจเพอสงคมอยางหนงท นาทำมากคอการ

เช อมโยงผบรโภคในเมองกบเกษตรกรททำเกษตรยงยน

เพราะพลงผบรโภคเปนเครองมอขบเคลอนการพฒนาอยาง

ยงยนทสำคญทสด

การสนบสนนยทธศาสตรชมชนทองถนทง ๔ ทศ ๑๒ ประการท

กลาวมาเปนเพยงตวอยางเพอแสดงใหเหนวาอะไรเมอเปนยทธศาสตรชาต

ทกภาคสวนตองหมนตวมาสนบสนนยทธศาสตรนน ในเมอยทธศาสตร

ชมชนทองถนเปนยทธศาสตรชาต พลงตางๆ ของประเทศตองปรบตวมา

หนนยทธศาสตรน

ตองรวมกนทำยทธศาสตรชมชนทองถนเปนยทธศาสตรชาต

42 | ยทธศาสตรชมชนทองถน ยทธศาสตรชาตเพอการพฒนาอยางยงยน | 43

วกฤตใหญของโลกเปนวกฤตการณอยรวมกน ทงระหวางมนษย

กบมนษย และระหวางมนษยกบธรรมชาตแวดลอม เปนวกฤตการณใหญ

มากของโลกทงใบ และวถการดำรงชวตของมนษยทงหมด จงเปนวกฤต

อารยธรรม (Civilization Crisis)

วกฤตใหญเกดขนเพราะจตสำนกเลกของมนษยทเหนเฉพาะสวน

แบบแยกสวน คดแบบแยกสวน และทำแบบแยกสวน การพฒนาแบบแยก

สวนนำไปสการเสยดลยภาพ การเสยดลยภาพนำไปสการอปรกต ความไม

ยงยน และความลมสลาย

ยทธศาสตรชมชนทองถนอยภายใตกรอบความคดใหญ คอความคด

มหาบรณาการ (Grand Integration) เรมตงแตบรณาการจตสำนกทเหนวา

มนษยทงหมดและธรรมชาตทงหมดลวนเปนหนงเดยวกน เพราะฉะนนเปา

หมายของการพฒนาคอการอยรวมกนอยางสมดลระหวางมนษยกบมนษย

และระหวางมนษยกบสงแวดลอม ไมใชเพอกำไรสงสด หรอเพอชนะคตอส

ซงเปนเปาหมายแบบแยกสวนและไมเจรญ (อนารยะ)

การพฒนาทกอยางตองถอการอยรวมกนเปนตวตง ถาเอาอยางอน

เชน ตลาด เงน วชา องคกร สถาบน วชาชพ เปนตวตง จะพลาดหมด

ปจฉมกถา

การพฒนาอยางบรณาการจะทำไดโดยเอาพนทเปนตวตงเทานน

เอากรมเปนตวตงไมได เพราะกรมแยกสวนเปนเรองๆ พนทคอชมชนทองถน

ระบบทซบซอนและวจตรทสดคอรางกายของเรา สรางมาจาก

เซลลๆ เดยว ไมมใครเสกความซบซอนทถกตองมาจากขางบนได ความ

ถกตองตองกอตวถกทอกนขนมาเอง (Self-organization) จากหนวยยอย

ขางลาง ขางบนเปนเรองของอำนาจและมายาคต ถาพยายามทำกนอยเฉพาะ

ขางบนกพลดตกเขาไปอยในโมหภมไดงาย แลวพากนเขาไปสความไม

ถกตอง เชน การฉอโกง การใชอำนาจ ความรนแรง และเกดวกฤตการณกน

ทวโลก

หนวยยอยทมความถกตองงายทสดคอชมชน

แนวทางชมชนทองถน จงถอหลกการการถกทอกนขนมาเองจาก

ความถกตองของหนวยยอยคอชมชน แลวขยายตวขนมาตามลำดบ เพอ

กระชบพนทของความถกตองขนมาจากขางลาง ดวยการเรยนรรวมกนใน

การปฏบตและมการจดการโดยใชความร นนคอกระบวนการทางสงคม

และกระบวนการทางปญญาอยางศานต

ในอนาคตอนใกล โลกคงจะวกฤตอยางยง ไทยคงจะวกฤตอยางยง

เพราะผลของการพฒนาดวยกระบวนทศนเกา เมอออกจากวกฤตไมไดดวย

กระบวนทศนเกา กระบวนทศนใหมกจะผดบงเกดขน

กระบวนทศนใหมท จะทำให หายว กฤต คอกระบวนทศน

มหาบรณาการ (Grand Integration) ทนำมาใชในการเสนอยทธศาสตร

ชมชนทองถนน ทานทงหลายจงมโยนโสมนสการ