ตื่นรู้

การตนรอนาคตของมนษยชาต

ทกาลงผดบงเกด

ศาสตราจารย�นายแพทย�ประเวศ วะส

การตนรอนาคตของมนษยชาตทกาลงผดบงเกดAWAKENING

ISBN 978-616-7680-07-1

ผ�เขยนศาสตราจารย�นายแพทย�ประเวศ วะส

พมพ�ครงท 1 ธนวาคม 2559

จานวนพมพ� 1,000 เล�ม

สนบสนนการจดพมพ�โดย มลนธสดศร-สฤษดวงศ� (มสส.)

1168 ซอยพหลโยธน 22 ถนนพหลโยธน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท� 0 2511 5855 โทรสาร 0 2939 2122

www.thaissf.orgwww.facebook.com/thaissf.org

พมพ�ท ห�างห�นส�วนจากด ภาพพมพ�

ดาเนนการผลตเปนไท พบลชชงโทรศพท� 0 2736 9918โทรสาร 0 2736 8891

e-mail: [email protected]: www.waymagazine.orgfacebook: www.facebook.com/waymagazinetwitter: www.twitter.com/way_magazine

การตนร� ศกยภาพของความเป�นมนษย� >>> ๙

ตวอย�างของการตนร� >>> ๑๕

สมองของมนษย�ธรรมชาตทรอการตนร�มา ๒๐๐,๐๐๐ ป� >>> ๓๓

วกฤตอารยธรรมและทางออก >>> ๔๑

พหบท: เส�นทางอนหลากหลายส�การตนร� >>> ๕๑

สารบญ

การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต (Interactive Learning

Through Action) กบการเปลยนแปลงขนพนฐาน

(Transformation) >>> ๖๕

การสร�างสรรค�สงคมขนใหม� บคคลววฒน� – กล�มววฒน� – สงคมววฒน� >>> ๗๗

การศกษากบการตนร�ควรอย�ในกนและกน >>> ๘๗

องค�กรเจรญสต – การเจรญสตของคนทงมวล อนาคตของมนษยชาตทกาลงผดบงเกด >>> ๙๕

๑.

การตนรศกยภาพของความ

เปนมนษย

การตนร�เป�นธรรมชาตอกอย�างหนงของมนษย� ทเกดจากการเข�าถงความเป�นหนงเดยวกน ความจรงตามธรรมชาตอนกว�างใหญ�ไพศาลไม�มทสนสด หลดเป�นอสระจากการตดอย�ในความบบคนความคบแคบ เกดความสว�างไสวและป�ตสขอนลาลกอย�างไม�เคยมมาก�อน

มมตรภาพอนไพศาลต�อเพอนมนษย�และสรรพสง อนเป�นไปเพอการอย�ร�วมกนอย�างสนต

9AWAKENING: THE EMERGING FUTURE OF MANKIND

มนษย�อย�ในธรรมชาตของการปรงแต�ง ซงแยกเป�นส�วนๆ เป�นเขาเป�นเรา เป�นสงทไม�มชวต สงมชวต

นานปการ โดยเอาตวเองเป�นศนย�กลางเป�นสมมตสจจะไม�ใช�ความจรงตามธรรมชาต เพราะความจรงตามธรรมชาตไม�มตวตนของใครเป�นศนย�กลาง การเอาตวเองเป�นศนย�กลางจงเป�นมายาคต ตวเองนนคบแคบและขดแย�งกบความเป�นจรงตามธรรมชาต มนษย�จงตกอย�ในความบบคนไม�เป�นอสระ ขดแย�งในตนเองและกบคนอนและสงอน แม�มนษย�จะสามารถศกษากฎเกณฑ�ทางฟ�สกส�และนามาประดษฐ�เทคโนโลยและโลกทางวตถต�างๆ แต�สภาพความขดแย�งในตนเองและกบคนอนและสงอนกยงดารงอย� หรอกลบมากยงขน

จนกระทงสร�างสภาวะวกฤต ทงวกฤตชวต วกฤตสงคม

และวกฤตสงแวดล�อมแก�โลกทงใบ มนษยชาตคงไม�สามารถจะหลดออกจากสภาวะวกฤตในป�จจบนด�วยการอย�ในสภาพของการปรงแต�ง แยกส�วนในแบบเดม

แต�มนษย�ไม�ได�มธรรมชาตการปรงแต�งแยกส�วนแต�เพยงอย�างเดยว มนษย�ยงมธรรมชาตทซ�อนเร�นอย�อกอย�างหนง ดงทกล�าวข�างต�น คอธรรมชาตของการ

10 การตนร: อนาคตของมนษยชาตทกาลงผดบงเกด

เข�าถงความเป�นหนงเดยวกบความจรงตามธรรมชาต

ซงก�อให�เกดการเปลยนแปลงความร�สกนกคด เหมอนเป�นคนใหม�โดยสนเชง มผ�เรยกสภาพใหม�นว�า การตนร� บ�าง และในชออนๆ อกหลายอย�าง ตามทจะกล�าวต�อไป

มนษย�เป�นสตว�ประเภทหนงทมชวตทางวตถ กนนอน สบพนธ� มความชอบ ความไม�ชอบ ความเกลยด

ความกลว การต�อส� การหลบภย และความบบคนนานาชนด อนเป�นความร�สกนกคดตามสตสามญ

แต�มนษย�บางคน บางขณะ มประสบการณ�ททาให�ความร�สกนกคดเปลยนไป มความเป�นอสระ เบาเนอเบาตว มความสขอย�างลกลาซมซ�านไปทงเนอทงตว ไม�ร�จะเรยกสภาวะอย�างนว�าอะไร เรยกว�า ความร�สกอนเป�นทพย�บ�าง การเข�าถงพระผ�เป�นเจ�าบ�าง การเกดจตสานกใหม�บ�าง การตนร�บ�าง การร�อย�กบป�จจบนบ�าง ฯลฯ

วธอธบายสภาวะอนเป�นทพย�นอย�างหนงกคอ เกดขนจากจตไปเชอมโยงกบธรรมชาตทไม�ปรงแต�ง ซงเชอมโยงเป�นหนงเดยวกน และใหญ�โตอย�างไม�มทสน


สด เป�นอนนตกาล ทาให�จตสานกซงเคยตดอย�ในความคบแคบของตวเอง ไปเชอมโยงกบความจรงทใหญ�ทสด

จงเป�นอสระหลดพ�นจากความบบคน อสรภาพจากความบบคนเป�นความสข อสรภาพจงเป�นอกชอหนงของความสข จตสานกใหม�เป�นจตทใหญ� จตสานกเก�าเลกตดอย�ในความคบแคบ เสมอนตดอย�ในคกทมองไม�เหน การออกจากคกทาให�มความสขฉนใด การทจตออกจากทคบแคบไปส�ธรรมชาตทกว�างใหญ�ไพศาลแล�วมความสขอย�างมหาศาลกเช�นเดยวกน

การออกจากมายาคต คอ การเอาตวเองอนคบแคบไปเข�าถงความจรงของธรรมชาต บางครงจงเรยกว�าป�ญญา หรอวชชา และเรยกการตดอย�ในความไม�ร� (ความจรง) ว�าอวชชา หรอความหลงไป (โมหะ)

ธรรมชาตทใหญ�สดประมาณนนบางทกเรยกว�า พระพรหมบ�าง ปรมาตมนบ�าง หรอพระผ�เป�นเจ�าบ�าง ฉะนนการทบางคตพดถงการเข�าถงพระพรหม หรอปรมาตมน หรอพระผ�เป�นเจ�า กมความหมายทานองเดยวกบการเข�าถงธรรมชาตทใหญ�ทสด


ฉะนน คาว�า การเข�าถงความจรงหรอธรรมชาตท ใหญ�ทสด จงเป�นคากลางๆ ซงอาจมทางเข�าถงอนหลากหลาย ซงอาจจะเกยวกบศาสนาหรอไม�เกยวกบศาสนากได�

การตนร� (Awakening) กเช�นเดยวกน ทหมายถงตนร�เพราะเข�าถงความจรง โดยวธใดๆ กได� ซงอาจเกยวหรอไม�เกยวกบศาสนาใดๆ กได� มความเป�นสากล ททกคนไปเจอกนได�หมด เป�นอนาคตทกาลงผดบงเกดของมนษยชาต

เพราะมนษย�มธรรมชาตของสมองเพอการตนร�ซงสตว�ไม�ม


๒.

ตวอยางของการตนร

(๑) มนษยอวกาศชอ Edgar Mitchell

ไปยนอย�บนดวงจนทร� มองมาเหนโลกทงใบลอยฟ�องอย�ในอวกาศ เขากลบมายงโลกเป�นคนทเปลยนไปโดยสนเชง เขากล�าวว�า “I came back to Earth, a totally

changed man” (ผมกลบมายงโลก เป�นคนทเปลยนไปโดยสนเชง)

โดยมความร�สกนกคดใหม� มความเบาสบาย เป�นอสระจากความบบคน มความสขอย�างลาลก มความรกอนไพศาลต�อเพอนมนษย�และสรรพสง


เขาเกดจตสานกใหม� (New Consciousness) ซงเกดจากการเข�าถงความเป�นหนงเดยวของโลกทงใบ

กล�าวคออย�บนโลกกเหนแบบแยกส�วนเป�นสงนนสงน แต�อย�บนดวงจนทร�เหนโลกทงใบเป�นหนงเดยวกน

ธรรมชาตมความเป�นหนงเดยวกน เมอจตเราเข�าถงความจรงอนเป�นหนงเดยวกนกเกดจตสานกใหม� อนเป�นจตสานกใหญ� ซงทาให�ความร�สกนกคดเปลยนไปหมดทเขากล�าวว�า “ผมกลบมายงโลกเป�นคนทเปลยนไปโดยสนเชง”

เอดการ� มทเชลล� ร�แล�วว�าจตสานกเปลยนแปลงได� และจตสานกใหม�น ดเหลอเกน เพราะทาให�เกดความสขอย�างล�นเหลอ และความรกอนไพศาลต�อเพอนมนษย�และสรรพสงจกเป�นไปเพอการอย�ร�วมกนอย�างสนต เขาจงตงสถาบนทมชอว�า Institute of Noetic Sciences

(IONS) ทแคลฟอร�เนย ทาหน�าทศกษาวจย ฝ�กอบรม

และเผยแพร� เกยวกบจตสานกใหม�


(๒) Eckhart Tolle ชาวแคนาดา

เป�นผ�มความทกข�มากจนคดจะฆ�าตวตายอย�หลายครง เช�าวนหนงคดว�าวนนต�องเอาแน� เขาพดกบตวเองว�า “I cannot live with myself any longer” (ฉนอย�กบตวเองคนนต�อไปไม�ได�แล�ว) การพดกบตวเองเช�นนนกระตกความคดเขาว�า ทว�า I cannot live with myself

นน I กบ myself มนเป�นคนละคนกนหรออย�างไร

ตวเอง (ร�างกาย) มนเตมไปด�วยความทกข�

ฉน (จต) อย�กบมนจะไม�ได�อกแล�ว

จตเลยหลดจากอานาจกาย เขากลายเป�นคนไม�มความทกข�อกต�อไป เขากไม�เข�าใจเหมอนกนว�ามอะไรเกดขน อย�ต�อมาอกเป�นสปดาห�ๆ เขากไม�มความทกข� กลายเป�นคนมความสขอย�างถาวร กลายเป�นครสอนเรองความสข เขาเขยนหนงสอขายดเล�มหนงชอว�า

‘The Power of Now’ อานาจแห�งป�จจบนขณะ

การร�อย�กบป�จจบนขณะคอการมสต ถ�ามสตกไม�มความทกข�


เพราะความทกข�เกดจากการคด ขณะทคดไม�ร�อย�กบป�จจบน เช�น เดนคดโน�นคดน ไม�ร�ว�าป�จจบนกาลงจะชนแล�ว จงถกรถชนตาย ขณะทร�อย�กบป�จจบน จะเปลยนจากคดเป�นร� จตจะสงบจากความคดร�อย�กบป�จจบน สงบอย�างยง สขอย�างยง เพราะฉะนนชอหนงของความสขคอความสงบ สงบจากความคด แม�ไปอย�ในทสงดแต�ถ�าการคดยงคกร�นกไม�สงบ

การมสตกคอการตนร� คอการไม�ประมาท

ถ�าเราอย�ในโลกของการคดปรงแต�ง เราไม�สามารถสมผสธรรมชาตความเป�นจรงได� แต�เมอมสตร�กบป�จจบน จตสงบ จงสมผสความจรงตามธรรมชาต หรอเข�าถงความจรง เรยกว�าสตทาให�เกดป�ญญา (เข�าถงความจรงตามธรรมชาต) กล�าวมาแล�วข�างต�นว�า ป�ญญา อสรภาพ ความสข-เป�นเรองเดยวกน

เอคฮาร�ท โทลเล จงเขยนเรองพลงอานาจแห�งป�จจบนขณะหรอพลงอานาจแห�งการมสตร �อย �กบป�จจบนนนเอง

ทว�า จต ของ เอคฮาร�ท (I) แยกหลดจากอานาจ


ของ กาย (myself) นนอธบายดงน

ตามปรกตจตตกอย�ในอานาจของกาย เช�น กายเจบป�วยไม�สบาย จตกเจบป�วยไม�สบายไปด�วย ดงทพดว�าไม�สบายกายไม�สบายใจหรอกายกบใจเป�นค�แฝดตดกน กายนนโดยธรรมชาตเจบป�วยอย�เป�นประจา ใจจงเจบป�วยไปด�วย

แต�บางคนสามารถแยกใจไม�ให�เจบป�วยไปกบกายได� คอกายป�วย แต�ใจไม�ป�วยไปด�วย ดงทท�านอาจารย�พทธทาสสอนว�า


หรออย�างทพระพรหมคณาภรณ� (ป.อ.ปยตโต)

สอนไว�ในเรอง

รกษาศลจตไว เมอกายปวย จะทาอย�างไร เมอร�างกายเจบป�วย จตใจจะไม�

แปรปรวนตาม พระพทธเจ�าได�ทรงค�นคว�าเรองของชวตไว�มากมาย แล�วหนทางช�วยให�คนทงหลายมความสข พระองค�เคยพบท�านทร�างกายไม�สบาย เจบไข�ได�ป�วย พระองค�เคยตรสสอนว�า ให�ทาในใจ ตงใจไว�ว�า ถงร�างกายของเราจะป�วย แต�ใจของเราไม�ป�วยไปด�วย

การตงใจอย�างนเรยกว�า มสต ทาให�จตใจไม�ตกอย�ในอานาจครอบงาของความแปรปรวนในร�างกายนน

เอคฮาร�ท โทลเล เมอตงคาถามว�า “เอ�ะ ฉน (I)

(ซงคอจต) กบตวเอง (myself) (ซงคอกาย) มนคนละคนกนหรออย�างไร?” เกดกระตกทางป�ญญา จตพ�นจาก


อานาจกาย เป�นอสระ ตนร� หมดทกข� ทานองเดยวกนในนกายเซนทมการตงคาถามเพอกระตกทางป�ญญา เพอตประเดนแตกกซาโตร บรรลธรรมทนท ซงเขามชอเรยกว�าเป�นพวก Sudden School หรอพวกฉบพลนทนท

(๓) หลวงพอเทยน จตตสโภ

หลวงพ�อเทยนเป�นพระแบบชาวบ�าน ไม�มความร�ทางปรยตมากมายแต�ประการใด คราวหนงท�านค�นพบว�าเมอทามอเคลอนไหวไปในท�าต�างๆ แล�วให�จตตามร�ไปกบการเคลอนไหวของแขนและมอ เมอตามร�ไปสกพกหนง ปรากฏว�าสงบจากการคด ท�านกฝ�กทาไปเรอยๆ

และกฝ�กตามร� ความร�สกนกคด เมอร�ความคด ความทกาลงคดกสงบไป ทาไปๆ กกลายเป�นว�าร�กายร�ใจต�อเนอง วนหนงขณะทกาลงเดนอย�างร�ตวต�อเนอง ท�านว�าจ�ๆ มนก “ข าดผง” ไปเลย กลายเป�นคนใหม� มความร�สกนกคดใหม� คงจะทานองเดยวกบทเอดการ� มทเชลล� กล�าวว�าเขาเป�นคนทเปลยนไปโดยสนเชง (กรณท ๑

ข�างต�น)


การตามร� กคอ การมสต ร�อย�กบป�จจบนนนเอง สตทาให�จตสงบและเข�าถงป�ญญา ซงจะเรยกว�าการตนร� การตนร�ด�วยวธต�างๆ ซงจะกล�าวถงต�อไป อาจกล�าวว�ามสต เป�นฐานทงสนกได� พระพทธองค�จงตรสว�า

สตเป�นทางอนเอก (เอกะมคโค)

(๔) อาจารยประมวล เพงจนทร

อาจารย�ประมวลเรยนปรชญาทประเทศอนเดย และเป�นอาจารย�สอนปรชญาในมหาวทยาลยเชยงใหม� ปรชญานนว�าด�วยการคดและการตงคาถามว�าอะไรเป�นอะไร วธการหาคาตอบต�อคาถามทตงเป�นวทยาศาสตร� คาตอบทได�คอความร� การนาความร�ไปประยกต�ใช�เรยกว�าเทคโนโลย

ปรชญา วทยาศาสตร� เทคโนโลย

จงเป�นกระบวนการต�อเนองกนไปอนเป�นวสยของวชาการในโลกในป�จจบน

อาจารย�ประมวล ซงสอนปรชญาอย�ในมหาวทยาลย


อาจจะยงร�สกไม�มความสมบรณ�ในตวเองและแสวงหา วนหนงเกดทาสงทแปลกประหลาด คอออกเดนด�วยเท�าจากเชยงใหม�ไปบ�านเกดของท�านทเกาะสมย โดยในตวเองไม�มเงนสกบาทเดยว ใครให�กนกกน ไม�มใครให�กนกไม�กน พกตามศาลาวดหรออะไรกแล�วแต�ทจะพกได� ด�มเดนไปตามทาง สมผสอย�กบธรรมชาตอย�างทเป�นไปล�วนๆ โดยไม�มมายาคตอะไรมาขวางกน เช�น

เงน หรอฐานะความเป�นอาจารย�มหาวทยาลย

จากคนทคด (เชงปรชญา) มาเป�นสมผสอย�กบธรรมชาตความเป�นจรงล�วนๆ ของภมประเทศ ดน ฟ�า อากาศ ชวตของผ�คน โดยเฉพาะของชาวบ�านทยากไร� หรอแม�แต�สนขขเรอน ทมาองแอบหาไออ�นขณะนอนในศาลาวด

เมอเปลยนจากคนทคด (ด�วยสมอง) มาเป�นคนทร� (ความจรงตามธรรมชาต) ด�วยใจ

กเกดการเปลยนแปลงขนพนฐาน (Transforma-

tion) ในตนเอง

ความร�สกนกคดกเปลยนไปเหมอนเป�นคนใหม� คอ


มความสงบ มอสรภาพ ดมดาอย�กบความสขและความเมตตามหาศาล

เมอออกเดนทางจากเชยงใหม�อาจารย�ประมวลเป�นคนหนง แต�เมอถงเกาะสมย ‘เป�นคนทเปลยนไปโดยสนเชง’ เปลยนจากคนทอย�ในความคดปรงแต�งไปเป�นคนทสมผสอย�กบความจรงตามธรรมชาต

เมออาจารย�ประมวลกลบไปเยอนอนเดย สถานทเคยศกษามาแต�เก�าก�อน สมผสอนเดยคราวแรกกบคราวหลงไม�เหมอนกน

คราวแรกสมผสด�วยความคดเพราะเรยนปรชญา ในการคดย�อมมชอบมชง มความคาดหวง สมหวงและผดหวง อาจเรยกว�าจตมความดนรนทรนทรายกได�

แต�ไปคราวหลงด�วยจตทเปลยนไปโดยสนเชง สมผสอย�กบความเป�นจรงว�ามนเป�นเช�นนนเอง มความสงบ เหนความงามและคณค�าของผ�คนและสรรพสง ทกอย�างกลายเป�นความงามและความสข ต�างกนราวฟ�ากบดนจากเมอมาศกษาทอนเดยคราวก�อน


มนษย�อย�ในการคดเป�นวสย จะห�ามไม�ให�คดไม�ได� การคดมประโยชน�ในแง�ททาให�เกดความร� แต�ขณะเดยวกนกมด�านทเป�นโทษ กล�าวคอ ทาให�เกดความทกข� ความทกข�เกดจากการคด

ตวอย�างนทานโบราณมว�า พระกบเณรเดนทางไปด�วยกนในป�า มาถงลาธารแห�งหนง มผ�หญงจะข�ามแต�ข�ามไม�ได� พระกเลยสงเคราะห�อ�มผ�หญงข�ามส�งไป

แล�วพระกบเณรกเดนกนต�อไป เณรคดมาตลอดทางว�าทาไมหลวงพจงไปอ�มผ�หญง (ข�ามลาธาร)ๆๆ เมอถงวดจนล�วงเวลาคาคน เณรกยงนอนไม�หลบ เฝ�าแต�คดว�า ‘ทาไมหลวงพไปอ�มผ�หญง’ จนดกทนไม�ไหวจงไปเคาะห�องหลวงพซงหลบไปแล�ว ถามเสยงเครยดว�า “หลวงพ

วนนทาไมถงไปอ�มผ�หญง” พระตอบว�า

“เราอ�มเรากวางไปแล�วทฝ��งตรงข�ามลาธาร แต�เณรสอ�มมาตลอดเวลา (ในความคด) วางไม�ลง”

หรออย�างทมผ�หญงผ�หนงคดมากมความทกข�ต�อเนองอย�หลายวนหลายคน บ�นว�า “นถ�าฉนหยดคดได� ฉนกหายทกข�”


ขณะทมสตร�อย�กบป�จจบน ขณะนนความคดสงบไป ความทกข�จงทาอะไรไม�ได�

ในการคด ถ�าไม�ร�ตว จะตกเป�นเหยอของความชอบหรอไม�ชอบ ซงจะพาเราไปไกลแสนไกลในอกศลมล

เช�น ความโลภอนไม�มทสนสด ความโกรธทไม�ได�ตงใจ พาไปส�พยาบาท วหงสา คดทาร�ายผ�อน ท�านกฤษณะมรต ซงเป�นศาสดาร�วมสมย ททาการสอนอย�ในอนเดย

ยโรป และสหรฐอเมรกา ได�พดและเขยนเกยวกบโทษของการคด ไว�มาก ว�าความรนแรงทงหลายทเกดขนในโลกเกดจากการคด ในหนงสอเล�มหนงของท�านชอ

Beyond Violence ซงท�านจะพราสอนซาแล�วซาอกว�าโลกจะมสนตได�กต�อเมอมนษย�พากนออกจากการคดไปส�การร�อย�กบป�จจบน ซงกคอการมสตนนเอง

(๕) นายกาพล ทองบญนม

กาพลเป�นเดกทยากจน ใฝ�ฝ�นทจะมโอกาสได�เข�าไปเรยนในมหาวทยาลย ได�พบผ�อปถมภ�ได�เข�าเรยนพลศกษาสมใจนก ได�ทางานเป�นครพลศกษา มความสขอย�างยง


แล�ววนหนงอนาคตกดบวบลงทนท เมอเขาสอนการพ�งหลาวลงนาแล�วหวไปกระแทกพน กระดกต�นคอหกกดไขสนหลงทาให�เป�นอมพาตแขนขาทง ๒ ข�าง ทเรยกว�าอมพาตทงส (Tetraplegia) แล�วชวตจะทาอย�างไรต�อไป กาพลขวนขวายฝ�กเจรญสตด�วยวธต�างๆ จนจตตนร�กบป�จจบนตลอดเวลา ความทกข�หายไปหมด เขากล�าวว�า “ความทกข�น�ะหรอ ลาจากกนโดยสนเชง” กลายเป�นครสอนความสขให�คนอนๆ

(๖) พระครมานนท

ในครงพทธกาล สมยหนงเมอพระพทธองค�ประทบอย�


ณ วดเชตวน เมองสาวตถ พระรปหนงชอครมานนท�อาพาธมอาการทกข�ทรมานอย�างมาก พระอานนท�เข �าไปกราบทลพระพทธองค�ขอให�เสดจไปเยยมพระครมานนท�ถงทอย� พระพทธองค�ตรสสญญา ๑๐

ประการ ให�พระอานนท�ไปสวดให�พระครมานนท�ฟ�ง พระครมานนท�ฟ�งกหายป�วยทนท สญญา ๑๐ เกยวกบความเป�นจรงของชวตว�าเป�นอนจจง อนตตา อสภะ ความเป�นรงโรค … เรอยไปจนถงวราคะ นโรธ และอานาปานสต

ครมานนทสตร นยมใช�สวดรกษาโรคค�กนกบโพชฌงค� ๗

ทง ๒ พระสตรนเป�นการกระตกทางสตและป�ญญา ทาให�เกดการตนร� ซงทาให�หลดจากอานาจความเจบป�วยทางกายได�

(๗) ปรมหงสาโยคานนทะ

หนงสอ อตตชวประวตของโยค โดย ปรมหงสา โยคานนทะ ผ�นาโยคะศาสตร�ไปเผยแพร�ในสหรฐอเมรกา ให�


คนตะวนตกได�เข�าใจเรองการตนร� โดยการเข�าถงพระผ�เป�นเจ�า มเรองราวของสวาม โยค นกบญ คนธรรมดาสามญ ทเข�าถงพระผ�เป�นเจ�าด�วยโยควธ โยคะหมายถงวธการทช�วยให�เข�าถงพระผ�เป�นเจ�า อนเป�นสภาพของการตนร�เป�นเอกภาพกบธรรมชาตทใหญ�ทสด ศานตและเอบอาบเป��ยมล�นไปด�วยอสรภาพและความสข

(๘) A World Waiting To Be Born

เป�นชอหนงสอของจตแพทย�อเมรกนชอ Scott Peck

เขารกษาคนเอมรกนทมความทกข�จานวนมากจนรกษาไม�ไหว ต�อมาเขาพบว�าตวเองต�องช�วยส�งเสรมให�มการ


รวมตวร�วมคดร�วมทา การรวมตวร�วมคดร�วมทาเขาเรยกว�าสร�างความเป�นชมชน (Community Building)

คาว�าชมชนไม�จาเป�นต�องหมายถงหม�บ�านเสมอไป

เมอมการรวมตวร�วมคดร�วมทากนเรองอะไรกถอว�ามความเป�นชมชนในเรองนน สกอต เพค พบว�าเมอสร�างความเป�นชมชนได�สาเรจทกคนมความสขประดจบรรลนพพาน เพราะในความเป�นชมชนมการลดความเหนแก�ตว มความเสมอภาค ภราดรภาพ ความเอออาทร ความเป�ดเผยและจรงใจต�อกนเรยกว�าเกดจตสานกใหม� ซงเป�นจตสานกทใหญ�กว�าตนเอง อาจเรยกว�าเป�นการบรรลธรรมทางสงคมกได� เรองนดเพมเตมได�ในตอนท ๖


สาหรบผ�ทค �นเคยเรองการตนร� หรอเรองการเจรญสต หรอเรองการเกดจตสานกใหม� จะค�นเคยกบเรองทานองกรณตวอย�างทกล�าวมาข�างต�นเป�นอย�างด

สาหรบผ�ทยงใหม�ต�อเรองน กเป�นทานองเรองเล�า พอให�เหนภาพของการเกดการตนร�หรอจตสานกใหม�ในหนทางทแตกต�างหลากหลายเพอปทางไปส�พหบทแห�งการตนร� ในบทหลงๆ


๓.

สมองของมนษยธรรมชาตทรอการ

ตนรมา ๒๐๐,๐๐๐ ป

สมองของมนษย�เป�นสดยอดววฒนาการของธรรมชาต

เพราะสมองมนษย�เป�นโครงสร�างทวจตรทสดในจกรวาล สามารถเรยนร�ให�บรรลอะไรกได�

เนองจากมนษย�พฒนามาจากสตว� จงมส�วนทเป�นสตว�อย�ในตวมนษย� ทงทางรปธรรมและนามธรรม

ดเอนเอของมนษย�กบลงชมแปนซต�างกนไม�ถง ๕


เปอร�เซนต� สมองมนษย�เมอผ�าซกกสามารถเหนได�ด�วยตาเปล�าว�าแบ�งเป�น ๓ ชน คอ

ชนในสด อย�ข�างหลง เรยกว�าสมองสตว�เลอยคลาน

(Reptilian brain)

ชนกลาง เรยกว�าสมองสตว�เลยงลกด�วยนานม

(Mammalian brain)

ชนนอกสด อย�ข�างหน�า เป�นสมองมนษย� เรยกว�า ส�วนนอกใหม� (Neo-cortex)

สมองมนษย= สตป�ญญา วจารณญาณ

ศลธรรม

สมองสตวเลยงลกดวยนม= อารมณ�

สมองสตวเลอยคลาน= ความอย�รอด


สมองส�วนทเป�นธรรมชาตของสตว�กทาหน�าทอย�างตามธรรมชาตของสตว� เช�น การกน การสบพนธ� การต�อส� การหลบภย

สมองส�วนหน�าหรอสมองมนษย�นน ทาหน�าทในเรองนามธรรมทสงขนไปจากวตถ เช�น สตป�ญญา วจารณญาณ ศลธรรม ความเหนใจผ�อน การอยากช�วยเหลอเพอนมนษย� เป�นส�วนททาให�มนษย�ต�างไปจากสตว� คอ เป�นผ�มจตใจสง สตว�นนมแต�สญชาตญาณล�วนๆ ไม�มบญไม�มบาป เช�น เสอไปกดกวางตายกไม�มใครว�าเป�นบาป

มนษย�มสมองส�วนทเป�นศลธรรมอย�ตรงหลงหน�าผาก เคยมผ�ป�วยเกดอบตเหตรถชนกนแล�วหน�าผากยบ พฤตกรรมทเคยมศลธรรมหายไป ในสมยป�จจบนมเครองททาให�เหนภาพสมองทเรยกว�า Brain Imag-

ing ทสามารถเหนว�าเมอมความร�สกนกคดอย�างไร ส�วนใดของสมองทตนตวขน เช�น เมอมการนาพระธเบตทบาเพญสมาธภาวนามานานมาเข�าเครองตรวจ กพบว�าสมองส�วนหน�าปลายสดของซ�ายแดงขน และมการเปลยนแปลงอนๆ ในสมอง การตรวจคลนสมอง


พบว�าการเจรญสตทาให�ส�วนต�างๆ ของสมองทางานประสานกน (harmony) เหมอนเครองดนตรทกชนในวงบรรเลงเพลงเดยวกน

ในคนธรรมดาทวไปสมองจะว�นด�วยการคดโน�นคดน และความร�สกต�างๆ ดงทคาเรยกว�าจตว�น ลองนกถงว�าเครองดนตรแต�ละชนบรรเลงไปคนละเพลง คงว�นวายสบสนไม�น�าฟ�ง แต�เมอจตสงบสมองเกด harmony

เหมอนทกส�วนร�วมเล�นเพลงเดยวกนเกดความไพเราะสดประมาณ

เมอสมองเกด harmony จะมการหลงสารต�างๆ

ออกมาหลายชนดทก�อให�เกดความสข อาจเรยกรวมๆ

กนว�าสารสข ป�จจบนได�มการศกษาจนมความร�ว�าอณของสารเหล�านเป�นอะไร และไปออกฤทธอย�างไร จงทาให�เกดความสขไปทงเนอทงตว เพราะฉะนนผ�ทเจรญสตเจรญสมาธจนจตสงบจงเกดความสขเกดซาบซ�านไปทงเนอทงตว (bliss) นกเป�นอานสงส�ของการมจตสงบจากความคดปรงแต�ง

หรออย�างทบรรยายกนว�าพระอรหนต�ทงหลาย


เพราะหมดกเลสโดยสนเชง เสวยวมตตสขหรอความสขหรอความสขอย�างยง หรอบรมสขเช�นเดยวกบการเกดทพยสขของผ�เข�าถงพระผ�เป�นเจ�า

มนษย�อย�างทเป�นมนษย�ในป�จจบนทเรยกว�า Homo

sapiens น มอายประมาณ ๒๐๐,๐๐๐ ป� จงกล�าวว�าสมองส�วนหน�าของมนษย�ททาให�มนษย�บรรลสภาพการตนร� หรอการเกดจตสานกใหม� หรอการบรรลธรรมนนรอการใช�มา ๒๐๐,๐๐๐ ป�แล�ว

แต�การทางานของสมองนนขนอย�กบสมพนธภาพระหว�างมนษย�และระหว�างมนษย�กบสงแวดล�อม

ในสมยดกดาบรรพ�มนษย�ต�องย �งอย �กบการแสวงหาอาหารต�อส�และหลบภยจากภยนตรายต�างๆ

ตลอดเวลา กต�องใช�สมองส�วนหลงหรอสมองสตว�เลอย-

คลานเป�นส�วนใหญ� มปฏกรยาตอบโต�กบธรรมชาตไปเยยงสตว�หรอเป�นสตว�นนเอง สมองส�วนหน�าซงเป�นทอย�ของนามธรรมอนสงส�งไม�มโอกาสได�พฒนา

ในช�วงประมาณ ๔,๐๐๐-๑,๕๐๐ ป� ทผ�านมาต�องมความประจวบเหมาะทางเรองความสมบรณ�ของอาหาร


และสภาพสงคมทเกดป�ญญาใหญ�ๆ ขน จะเป�นอปนษทกด พระพทธเจ�ากด เหล�าจอแห�งลทธเต�ากด พระครสต�กด พระมะหะหมดกด ล�วนเกดในช�วงน เสมอนเป�น Big

Bang ทางจตสานก

ประมาณ ๕๐๐ ป� ทมการค�นหาทางวทยาศาสตร�และนามาสร�างเป�นเทคโนโลย โลกกเอยงมาทางวตถนยมมากขนๆ จนมากทสด ซงทาให�เสมอนป�ดสมองส�วนทเป�นนามธรรม ซงเกยวกบการตนร� หรอการมจตสานกใหม� หรอการบรรลธรรมไปเสย และเมอโลกประสบสภาวะวกฤตเนองจากอารยธรรมวตถนยม

กจะต�องหนมาพฒนาสมองส�วนทเป�นศกยภาพสงสดของความเป�นมนษย� เพอการตนร�เพอการเกดจตสานกใหม� ซงรอการใช�งานมา ๒๐๐,๐๐๐ ป�แล�ว


๔.

วกฤตอารยธรรมและทางออก

มนษย�อย�างทเป�นมนษย�ป�จจบนทเรยกว�า Homo sa-

piens มอายประมาณ ๒๐๐,๐๐๐ ป� ซงสนมากถ�าเทยบกบอายของโลกประมาณ ๔,๕๐๐ ล�านป� และสรรพชวตต�างๆ ทมววฒนาการมาประมาณ ๓,๕๐๐ ล�านป� และจะยงสนมากถ�าพจารณาถงในช�วง ๒๐๐,๐๐๐ ป�นน เป�นชวตแบบล�าสตว�เกบของป�าเสย ๑๙๐,๐๐๐ ป� เพงตงเป�นชมชนเกษตรกรรมกแค� ๑๐,๐๐๐ ป� เท�านนเอง และเป�นสงคมใหม�กประมาณ ๕๐๐ ป�เท�านน


แต�ในช�วงเวลาอนสน มนษย�ก �อให�เกดการเปลยนแปลงบนโลกใบนมากทสด อย�างทไม�มธรรมชาต

ซงรวมถงสรรพสตว�ชนดอนๆ ทงหมดทาให�เกดขนมาก�อน ก�อนมมนษย�สรรพธรรมชาตทงหลายมปฏสมพนธ�กนแบบรกษาสมดล และปรบคนส�สมดล ถงสตว�ใหญ�จะกนสตว�เลกกทาไปตามธรรมชาตของความอย�รอดเท�านน ธรรมชาตของโลกจงอย�ในสมดล และยงยนมานบด�วยพนล�านป�

แต�มนษย� โดยเฉพาะใน ๕๐๐ ป�หลง อย�เหนอความสมพนธ�ตามธรรมชาตดงกล�าวข�างต�น เป�นต�นเหตของการทาลายชวตของพนธ�พชและสตว�จนสญพนธ�ไปจากโลกนบหมนนบแสนสป�ชส� ทาลายป�าไม� หน�าดน

สร�างมลพษในสงแวดล�อม ปล�อยวตถธาตบางอย�างส�ชนบรรยากาศ จนทาให�เกดสภาวะโลกร�อน และก�อให�เกดหายนะภยต�างๆ รนแรงมากขน ฯลฯ จนมผ�กล�าวว�าธรรมชาตสนสดแล�ว (The end of Nature)

ถ�าธรรมชาตสนสดมนษย�กสนสดด�วย เพราะธรรมชาตเป�นประดจมารดาของสรรพชวต ดงทเรยกขานกนว�า พระแม�ธรรมชาต (Mother Nature)


แม�อารยธรรมสมยใหม�ได �สร �างความร �และเทคโนโลยอนมหศจรรย�ต�างๆ ทอานวยความสะดวกแก�ชวต เช�น เครองยนต�กลไกต�างๆ เทคโนโลยการคมนาคมและการสอสาร ยารกษาโรค สามารถเดนทางไปลงดวงจนทร�และดวงดาวอนๆ ฯลฯ แต�ไม�สามารถสร�างการอย�ร�วมกนอย�างสนต ความเหลอมลามมากขน

อนนาไปส�ป�ญหาต�างๆ มความขดแย�ง ความรนแรง สงคราม การอพยพ หลบภยความยากจน และความรนแรงของมนษย�จานวนมากอย�างไม�เคยมมาก�อน ผ�คนมความกดดน และความเครยดมากขน ทาให�เกดการฆ�าตวตาย ฆ�าผ�อนตาย เช�น การกราดยงโดยไม�มเหตผล

เกดการก�อการร�ายสากล ฯลฯ

ทาไมในเมอมนษย�กมสตป�ญญาสง มการค�นพบความร�ทอศจรรย�ต�างๆ ทได�รบรางวลโนเบลกนกจานวนมาก แต�ดไม�มความหวงว�ามนษยชาตจะสามารถสร�างระบบการอย�ร�วมกนอย�างสนต ทงระหว�างคนกบคนและระหว�างคนกบธรรมชาตแวดล�อม จนกระทงมผ�เรยกสภาวะป�จจบนว�าเป�นวกฤตอารยธรรม (Civi-

lization Crisis)


นกปราชญ�ฝรง ๓ คน คอ Laslo, Graf และ Russell

คยกนทชายฝ��งแคลฟอร�เนย ๓ วน ๓ คน ถงวกฤตของอารยธรรมป�จจบน เหนว�าอารยธรรมตะวนตก กาลงก�อให�เกดสภาวะวกฤตอย�างรนแรงทวโลกและไม�มทางทจะไปต�อไปในแนวทางเดมโดยไม�วกฤต เพราะเป�นอารยธรรมวตถนยมบรโภคนยม ทง ๓ ท�าน เหนว�ามทางเดยวทจะพ�นวกฤตได�คอ การปฏวตจตสานก

(Consciousness Revolution)

ท�านดาไลลามะ เหนว�าโลกวกฤตเพราะเป�นโรคพร�องทางจตวญญาณ (Spiritual Deficiency) การแก�ไขจงต�องปฏวตทางจตวญญาณ (Spiritual Revolution)

มคนไทยทกล�าวถงเรองนก�อนทงสองข�างต�นเนนนาน คอท�านอาจารย�พทธทาสภกข ซงไปก�อตงสวนโมกขพลาราม ตงแต� พ.ศ. ๒๔๗๕ และเรมพดตงแต�ครงกระนนว�าวตถนยมพาไปส�โลกาวนาศ และท�านได�ฝากปณธานไว� ๓ ข�อ คอ

(๑) ขอให�ศาสนกของศาสนาต�างๆ เข�าถงหวใจของศาสนาของตน


(๒) ขอให�มความร�วมมอกนระหว�างศาสนา

(๓) ขอให�ช�วยมนษย�ถอนตวออกจากวตถนยม

หวใจของทกศาสนาคอจตวญญาณ (spiritual)

หรอความสงส�งทางจตใจเหนอวตถ ฉะนนท�านอาจารย�พทธทาสจงมนใจว�า ถ�าศาสนกของทกศาสนาเข�าถงหวใจของศาสนาของตนๆ กจะไปเจอสงเดยวกน คอพฒนาการทางจตวญญาณทอย � เหนอวตถหรอการถอนตวออกจากวตถนยม

การปฏบตจตสานกทลาสโลกบคณะเสนอ การปฏวตทางจตวญญาณทท�านดาไลลามะกล�าว และการถอนตวจากวตถนยมทท�านอาจารย�พทธทาสสงเสยไว� ล�วนมความหมายไปทางเดยวกนอาจรวมเรยกเสยว�าการเกดจตสานกใหม� เพอพจารณาว�าจตสานกใหม�จะช�วยให�มนษย�พ�นวกฤตอารยธรรมป�จจบนได�อย�างไร


การแยงชงทาลายสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาต

ความขดแยงและความรนแรง

ความเหลอมลาสดๆ

อารยธรรมวตถนยม

รปท ๒ สรปปรากฏการณ�ของวกฤตอารยธรรม จจบน

วงกลมข�างใน เป�นปฏสมพนธ�ระหว�างความเหนแก�ตว – ความร�ทางวทยาศาสตร�เทคโนโลย - ความโลภอนไม�มทสนสด ดงน


สตว�ทาไปตามความต�องการทางสรรวทยา มความโลภจากดมาก เพราะไม�มเทคโนโลยทจะสะสม มนษย�เดมกเป�นเช�นนน ไม�มประโยชน�อะไรทจะล�าสตว�มาเกนกนและปล�อยให�เน�าเสย ต�อมามนษย�มความร�และเทคโนโลยมากขน มความสามารถทจะสนองตอบความโลภ ความโลภกเพมขน เมอค�นพบระบบการเงน ความโลภกเพมขนอย�างไม�มทสนสด เพราะเงนเป�นสมบตทเพมได�อย�างไม�มทสนสด สามารถเตมตวเลขลงไปได�เรอยๆ 100000000000000… จงมคนมเงนเป�นแสนเป�นล�านเป�นล�านล�าน และมเทคโนโลยททรงพลงทจะไปโค�นทาลายป�า จบปลาในมหาสมทร ขดแร�ธาต และนามนจากใต�ดน

ความเหนแก�ตว - ความร�ทางวทยาศาสตร�และเทคโนโลย - ความโลภอนไม�มทสนสด จงเป�นวงจรทขบเคลอนอารยธรรมวตถนยม

สามเหลยมข�างนอก คอผลของการพฒนาตามแรงขบเคลอนของวงกลมข�างใน กล�าวคอ


• ความเหลอมลาสดๆ หรอการขาดความเป�นธรรม

• การแย�งชงและทาลายทรพยากรธรรมชาต จนโลกเสยสมดล และคกคามต�อความอย�รอดของสรรพชวตบนโลกใบน ซงรวมถงเกดสภาวะโลกร�อนซงนาไปส�หายนภยต�างๆ เช�น ลมแรง นาท�วม แผ�นดนไหว ภเขาไฟระเบด คลนสนาม

• ความขดแย�งความรนแรงและสงคราม

จากภาพวงกลมและสามเหลยมข�างบนนจะเหนว�า การสร�างความร�ทางวทยาศาสตร�และเทคโนโลยเพมขน ไม�มทางทจะช�วยให�มนษย�หลดออกจากวกฤตอารยธรรมในป�จจบน เพราะมนจะไปทาให�วฏจกรของความโลภและความเหนแก�ตว มกาลงมากขน ส�งแรงเหวยงไปส�สามเหลยมแห�งวกฤตการณ�มากขน

ฉะนน การทจะออกจากวกฤตการณ�ป�จจบนได�จงจาเป�นต�องตดวงจรในวฏจกรของความเหนแก�ตว นนคอต�องปฏวตจตสานก


จตสานกเก�า เป�นจตสานกทเลกคบแคบ เอาความเหนแก�ตวเป�นทตงทาให�โลกวกฤต ไม�ว�าจะสร�างความร�และเทคโนโลยขนมาเท�าใดๆ ถ�ายงเหนแก�ตว (Ego-

centric) โลกไม�หายวกฤตหรอยงวกฤตมากขน

จตสานกใหม� ซงเป�นจตสานกใหญ�ทคานงถงคนอนและสงอนหรอคานงถงทงหมด (Wholeness-centric)

เพราะแต�ละคนเป�นส�วนหนงของทงหมด ถ�าไม�คานงทงหมด ทงหมดย�อมเสยสมดลดจเดยวกบร�างกายของเราทม เซลล�และอวยวะอนหลากหลาย ทกเซลล�ทกอวยวะม ‘จต’ ทคานงถงทงหมด เพอทาให�ร�างกายทงหมดมบรณภาพและดลยภาพ ถ�าเซลล�พวกใดพวกหนงเอาตวเองเป�นทตงไม�คานงถงส�วนรวม นนคอเป�นมะเรง ทาให�ระบบรวนและเสยสมดล นนคอ

เจบป�วยและวกฤตอย�างยง

โลกทเจบป�วยและวกฤตกเหมอนคนเป�นโรคมะเรง เกดขนเพราะมนษย�มจตเลกแยกส�วน เอาตวของตวเองเป�นทตง ขาดจตสานกของส�วนรวม


เพราะฉะนน จตสานกใหม�จงเป�นเครองมอของการไปพ�นวกฤตการณ�ของอารยธรรมป�จจบน นนเป�นเหตว�าทาไมลาสโล และคณะจงกล�าวว�ามทางเดยวเท�านนทจะพ�นวกฤต คอการปฏวตจตสานก

ท�านดาไลลามะจงกล�าวว�าจาเป�นต�องมการปฏวตทางจตวญญาณ

ท�านอาจารย�พทธทาสจงฝากปณธานไว�ว�าให�ช�วยให�มนษย�ถอนตวออกจากวตถนยม

ทงหมดล�วนเป�นเรองเดยวกน และเรองเดยวกนกบ ‘การตนร�’ (Awakening) ตนร�จากการหลบใหลอย�ในจตสานกเก�า ไปส�การมจตสานกใหม� ซงเป�นจตสานกของทงหมดร�วมกน


๕.

พหบทเสนทางอนหลากหลาย

สการตนร

มนษย�แต�โบราณมาได�ค�นพบเส�นทางอนหลากหลายส�การตนร� ภายใต�สงแวดล�อม และวฒนธรรมอนหลากหลาย ทงทเกยวกบศาสนาและไม�เกยวกบศาสนา ทงแบบสมยโบราณและสมยใหม� ทกคนมเสรภาพทจะเลอกทางทเหมาะกบจรตและสภาพของคนๆ ไม�มใครผกขาดวธการใดวธการหนงเดยว


แผนภาพข�างล�างสรปประเภทของเส�นทางส�การตนร�หรอการเกดจตสานกใหม� ดงน

การตนร� = การเข�าถงความจรงสงสด (พระผ�เป�นเจ�าหรอสภาวะอนนตกาล หรอ อนตตา)

เขาถงความเปนหนงเดยวกบความจรง

สงสด

จตสงบ สมาธสต

สมผส กาย วาจา ใจ ภาวนา สงคม ศลปะ การกระตกทางปญญา

Theory U

รปท ๓ แผนภาพสรปพหบทส�การตนร�


การเข�าถงความจรงสงสด = ป�ญญาอนยง (อภป�ญญา)

ด�วยจตทสงบจงจะเข�าถงความจรงสงสดได� จตว�นเข�าถงไม�ได�

จตทมสตหรอสมาธเป�นจตทสงบทาให�เข�าถงความจรงได�

พหบทในการทาให�จตสงบและเข�าถงความจรงทม เช�น

(๑) ทางการสมผสธรรมชาต ธรรมชาตทสงบ

เช�น ป�า ทะเล ภเขา ทะเลทราย หรออนๆ ช�วยให�จตสงบ ธรรมชาตนนเชอมโยงกนเป�นหนงเดยวทงจกรวาล การเข�าถงความเป�นหนงเดยวกบธรรมชาตทาให�เกดจตสานกใหม� ดงในกรณของมนษย�อวกาศ

เอดการ� มทเชลล� ทกล�าวมาในกรณตวอย�างหรอการเข�าถงธรรมชาตทไม�ปรงแต�งอนเป�นสภาวะอนนตกาลเป�นธรรมชาตทไม�มตวตน โดยนยพระผ�เป�นเจ�ากคอธรรมชาตทใหญ�ทสดไร�ขอบเขต การเข�าถงพระผ�เป�นเจ�าหรอเข�าถงธรรมชาตทใหญ�ทสดจงหลดพ�นจากความ


บบคนของความคบแคบในตวตนได� นนคอบรรลอสรภาพ หรอบรรลความจรง ความด ความงาม และความสขอนเป�นทพย� หรอการตนร� หรอการบงเกดขนของจตสานกใหม�

(๒) ทางกรยาทางกาย การเคลอนไหวร�างกายโดยมสตกากบเป�นทางสร�างการตนร� ไม�ว�าจะเป�นโยคะ ไทเก�ก หรอการเคลอนไหวมอแบบหลวงพ�อเทยน

จตตสโภ การทางานทกชนดไม�ว�าจะเป�นการล�างชาม

กวาดบ�าน ล�างส�วม ฯลฯ ถ�ามสตกากบอย�กบการเคลอนไหวของร�างกายภายในการทางานนนๆ จตจะสงบและเข�าถงความสขอนเป�นทพย� เป�นกาไรชวตอนมหาศาล เพราะการงานเป�นสงทต�องทาในชวตประจาวน

ถ�าทาไปหงดหงด ราคาญ หรอโกรธทต�องทาสงนนงานกจะเป�นความทกข� แต�ถ�าฝ�กให�ร�ตวในการทางาน การทางานกจะกลายเป�นความสขไป เมองานเป�นความสขกจะไม�ย�อท�อ อดทน ทาได�มาก ทาได�ด เป�นอสระจากความบบคนด�วยประการทงปวง

(๓) ทางวาจา คนเราต�องพดคยในชวตประจาวน

และหน�าทการงานถ�าใช�การพดคยมาสร�างความตนร�


หรอจตสานกใหม�กจะเป�นกาไรชวตตามปรกต อารมณ�ความร�สกชอบไม�ชอบ และความยดมนในตวตนจะเข�ามาเป�นเจ�าเรอนในการพดคย ทาให�สมมาวาจาเป�นไปไม�ได� สมมาวาจาตามทพระพทธเจ�าสอนประกอบด�วย

(๑) จะพดอะไรต�องเป�นความจรง มทมา มทอ�างอง

(๒) พดเป�นป�ยวาจา ไม�พดจาส�อเสยด เหยยดหยาม

ดหมนดแคลน หรอพดให�เกดความโกรธ ความเกลยด

(๓) พดถกกาละเทศะ

(๔) พดแล�วเกดประโยชน�

จะเหนได�ว�าทผ�คนพดจากน ยากทจะมคณลกษณะครบทง ๔ ข�อ มกจะพดแพล�บๆ โดยไม�คานงถงว�าจรงหรอไม� มประโยชน�หรอมโทษยตธรรมต�อผ�อนหรอไม� พดเพราะต�องการยกตวหรอเพอประโยชน�จรงๆ ทเป�นบรภาษวทยาเสยกมาก จงมกเป�นอกศลกรรมนาไปส�ผลร�ายต�างๆ แก�ป�ญหาไม�ได� กลบซาเตมให�ป�ญหาเพมพนขน


สนทรยสนทนา (Dialogue) ไม�เน�นการพดโต�เถยงกนไปมา แต�เน�นการฟ�งอย�าง

ลก (deep listening) การฟ�งอย�างลกกคอการฟ�งด�วยสต ทาให�เข�าถงความจรง เกดป�ญญา หรอจตสานกใหม� ซงเป�นจตทใหญ�กว�าตวตน ทาให�เข�าถงและเหนใจค�สนทนา คลคลายความขดแย�ง และยกระดบสตป�ญญาของทงสองฝ�ายหรอหลายฝ�ายได�

Otto Scharmer แห�ง MIT ได�สร�างทฤษฎตวย หรอ

Theory U ตามรปข�างล�าง ดงน

(๑) เมอรบร�อะไรเข�ามา แทนทจะตอบโต�ทนทด�วยการพดเปรยงทาเปรยง ซงเป�นอารมณ�ไม�ใช�ป�ญญา

(๒) อย�าเพงตดสนใจว�าชอบหรอไม�ชอบ ให�แขวนไว�ก�อน พจารณาอย�างเงยบๆ ด�วยจตทสงบ (ตรงนคงจะต�องมสต) ลงไปตามขาหน�าของตว U

(๓) ทก�นตว U เป�นสภาพทเขาเรยกว�า ‘presen-

cing’ เป�นคาใหม�ทเขาสร�างขน หมายถงจตนงร�อย�กบป�จจบนทาให�ความจรงแสดงตวออกมา ผมคดว�าตรงนน�าจะใกล�เคยงกบการรบร�อย�กบป�จจบนและป�ญญา


(๔) เมอขนไปตามขาหลงของตว U คอกรยาทตอบโต�ออกไปโดยผ�านป�ญญามาแล�ว ไม�ได�ทาด�วยอารมณ�

นกจะคล�ายกบสนทรยสนทนาทกล�าวข�างต�น และตรงกบทพระพทธเจ�าสอนว�าเมอใครพดอะไร เธออย�าเพงเชอ แต�กอย�าเพงปฏเสธ (= แขวน ไว�ก�อน) พจารณาด�วยโยนโสมนสการ ว�าสมเหตสมผล หรอมประโยชน�

รปท ๔ Theory U ของ Otto Scharmer


มโทษอย�างไร ทงหมดกมสตเป�นตวกลางนนเอง ทนาไปส�ป�ญญา

(๔) ทางใจ ใจทเจรญเมตตาอนไม�มประมาณไปส�สรรพสงทกทศทกทาง ทาให�เกดความสขแผ�ซ�านไปทวสรรพทางกาย และเป�นทางบรรลธรรมหรอบรรลความจรงสงสดได� ทกศาสนาจงเน�นเรองความกรณา (Compassion) ว�าเป�นทางเข�าถงพระผ�เป�นเจ�า หรอถงสภาวะอนตตา การมจตอาสาหรอเกอกลอนกอย�ในตระกลเดยวกน ความรกของแม�กว�างใหญ�ไพศาลดจดนฟ�ามหาสมทร เป�นธรรมชาตอนยงใหญ� การเข�าถงความรกของแม�ขยายจตสานกให�ใหญ�ได�

(๕) การภาวนา การภาวนามในทกศาสนา การสวดมนต�ทาให�จตสงบ เมอจตสงบกสามารถสมผสความจรงตามธรรมชาต ในทางพทธภาวนาหมายถงการเจรญศล สมาธ ป�ญญา เรองนมโดยพสดาร ในตาราและคาสอนต�างๆ ทหาอ�านได�โดยไม�ยาก

(๖) ทางสงคม การรวมตวร�วมคดร�วมทาทเรยกว�าสร�างความเป�นชมชนนน Scott Peck จตแพทย�


ชาวอเมรกนกล�าวว�าทาให�เกดความสข ประดจบรรลนพพาน เพราะในการรวมตวร�วมคดร�วมทานนมการลดความเหนแก�ตว ขยายการเหนแก�ส�วนรวม มเมตตาจตต�อกน เป�นการพฒนาทางจตวญญาณ และทาให�เกดจตสานกใหม�ได� พดอกนยหนงกระบวนการทางสงคมทาให�บรรลธรรมได�

ตามปกตความไม�เท�าเทยมกน และมายาคตต�างๆ ทาให�สมพนธภาพระหว�างบคคลไม�เป�นไปในเชงกลยาณมตร และการเรยนร�จากกนถ�ามการปฏวตสมพนธภาพ (Associational Revolution) คอผ�คนสมพนธ�กนด�วยความเสมอภาค ภราดรภาพ มเมตตาจตต�อกน และมการเรยนร�ระหว�างกน (Interactive Learn-

ing) เช�น ระหว�างพ�อแม�กบลก ครกบนกเรยน ผ�คนในองค�กร และในสงคม จะเกดการเข�าถงสงสด คอความจรง ความด ความงาม เกดความสขอนล�นเหลออย�างขนานใหญ�เตมสงคม การปฏวตสมพนธภาพควรจะได�รบความสนใจและนาเสนอต�อสงคมทดลองปฏบต เรยนร�จากการปฏบต และต�อยอดขยายตวออกไปให�เตมสงคม เพราะเป�นทางใหญ�ทจะสร�างสงคมจตสานกใหม�


(๗) ทางศลปะ ศลปะเป�นความงาม โดยทสงสดนน

ความจรง ความด ความงาม อย�ด�วยกน เพราะฉะนนโดยผ�านทางความงาม บคคลสามารถเข�าถง ความจรงและความดได� ถ�าใครได�อ�านคตาญชล ของมหากว รพนทรนาถ ฐากร อนเป�นสนทรยธรรมทได�รบรางวลโนเบล โดยชอกบอกว�าเป�นการอญชลด�วยดนตร จะร�สกว�าเป�นคากลอนทสอสารกบพระผ�เป�นเจ�าตลอดเวลา กวนพนธ� บทเพลง ดนตร จตรกรรมสถาป�ตยกรรม

ประตมากรรม ได�รบการนามาสอสารเพอนามนษย�เข�าส�ความจรงสงสด

สมยนเทคโนโลยการสอสารชนดต�างๆ อาจเข�าถงมนษย�ทกคน ควรมการนาศลปะทกแขนงมาเป�นเครองมอ

สร�างจตสานกใหม�ถ�วนหน�า

อนทจรง ความงามไม�ได�มอย�ในงานศลปะอย�างทเรยกกนทวๆ ไปเท�านน ถ�าเจรญสตให�ร�อย�กบป�จจบนในงานทกชนดททา จตสงบจากการปรงแต�ง งานทกชนดจะกลายเป�นความงาม ทกสงทกอย�างกลายเป�นความงาม ไม�ว�านาสกหยดใบไม�สกใบ แมลงสกตว หรอผ�คนอนหลากหลายสรรพสงกลายเป�นศลปะหรอความ


งาม ทาให�เข�าใจว�าความงามมอย�ในทกสงทกอย�าง ถ�าจตใจเราสงบ ปราศจากการปรงแต�งและมายาคต และจะเข�าใจทว�าในสภาวะสงสดนน ความจรง ความด ความงาม อย�ทเดยวกนและในความเป�นมนษย�นนมศกยภาพทจะเข�าถงสงสงสด

(๘) การกระตกทางปญญา มการตนร�ชนดฉบพลนทนท มผ�ตงชอเรยกว�าลทธฉบพลน (Sudden

School) เช�น เกดขนขณะทกาลงฟ�งธรรม หรอตนเองแสดงธรรม หรอตปรศนาธรรมแตก แบบพวกลทธเซน เมอตปรศนาธรรมแตกเรยกว�าบรรลซาโตร หรอได�รบการนาเข�าโดยครอาจารย�ผ�ทรงธรรมขนสง หรอโดยพระศาสดาเอง ในครงพทธกาลมเหตการณ�เป�นอนมากทพระสงฆ�สาวกได�สดบธรรมจากพระศาสดาแล�วบรรลธรรมทนท

หนทางส�การตนร�คงจะไม�ได�มเพยงเท�าน พหบทแห�งการตนร�ทนาเสนอข�างต�นพอให�เหนหนทางอนหลากหลาย และไม�ได�ตงใจจะให�เป�นค�มอส�การตนร� เพราะหนทางแต�ละบทนนมผ�สร�างตารบตาราไว�มากมาย

ซงผ�ทสนใจจะค�นคว�าศกษาได� การมจตสงบเป�นทางเข�า


ส�ความจรงอนสงสด การเจรญสตน�าจะเป�นเครองมอของเส�นทางต�างๆ ทนาบคคลไปสมผสความจรงสงสด เกดการตนร�และจตสานกใหม�


๖.การเรยนรรวมกนในการ

ปฏบต (Interactive Learning Through

Action) กบการเปลยนแปลงขนพนฐาน

(Transformation)

ป�จจบนเตมไปด�วยป�ญหาทสลบซบซ�อนและยากต�อการแก�ไข เช�นความยากจนและความเหลอมลา การแย�งชงทรพยากร การขาดความยตธรรม เครองมอเดมๆ เช�น


การใช�อานาจ ใช�เงน ใช�ความรนแรง ใช�การวพากษ�วจารณ� การประท�วง ใช�ความร�สาเรจรป ล�วนไม�ได�ผลในรป ๕ ข�างล�าง

ปญหาทซบซอนและยาก

ตองใชการเรยนรรวมกน

รปท ๕ จจยทซบซ�อนและยาก

ต�องใช�การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต


การใช�ความร �สาเรจรปกเช �น เคยเรยนวชานตศาสตร� รฐศาสตร� เศรษฐศาสตร� ฯลฯ กนาความร�นนๆ มาใช�โดย ไม�เรยนร� เพราะป�ญหาซบซ�อนหลายแง�หลายมม หลายมต มความจาเพาะกรณ ซงถ�าไม�เรยนร�จากสถานการณ�จรง เพยงแต�เอาความร�มาใช�โดยไม�เข�าใจความจรงจงไม�ได�ผล นเป�นเหตให�การพฒนาทงหลายในโลกไม�ได �ผล เป �นวธการเก �าๆ เป �นกระบวนทศน�เก�าในการพฒนา

กระบวนทศน�ใหม�ในการพฒนา (New Develop-

ment Paradigm) คอการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตในสถานการณ�จรง

ในป�ญหาแต�ละเรองมบคคล องค�กร สถาบนเกยวข�องอย�ด�วยจานวนมาก ทกคนมความสาคญต�อความสาเรจหรอความล�มเหลว ใครจะเก�งไปคนเดยวกจะแก�ป�ญหาไม�ได� จงต�องมการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต

การปฏบตเป�นสถานการณ�จรง

การปฏบตโดยไม�เรยนร� หรอเรยนร�โดยไม�ปฏบต

กไม�สาเรจ


จงต�องมการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต

ตามปรกตจะไม�เรยนร�ร�วมกนในการปฏบต เพราะมเครองขวางกน เช�น อคต มายาคตต�างๆ ความเหลอมลา การขาดสมมาวาจา

การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต เกดปรากฏการณ�ดงต�อไปน

(๑) การเคารพศกดศร และคณค�าความเป�นคนของคนทกคนอย�างเท�าเทยมกน

(๒) เคารพความรในตวคน ตามปรกตจะเคารพความร�ในตารา เลยทาให�เกดความเหลอมลาว�าใครมการศกษา มากน�อยแค�ไหน ได�ปรญญาอะไร เหล�านเป�นมายาคต คนทกคนมความร�ในตวทได�จากการทางานและประสบการณ�ชวต ถ�าเคารพความร�ในตวคนทกคนจะมเกยรต การจะเกดการเรยนร�ร�วมกนทกคนต�องมเกยรตเสมอกน เช�น จะพฒนาคณภาพโรงพยาบาล

แพทย� พยาบาล เภสช นกกายภาพบาบด นกเทคนคการแพทย� เจ�าหน�าทต�อนรบ คนเขนเปล คนไข� ญาต


คนไข� ฯลฯ ล�วนมศกดศรและคณค�าความเป�นคน ต�องมความเสมอภาค

(๓) เหนคณคา (Appreciate) ชนชมซงกนและกน

ไม�ใช�วาจาดถกเสยดส มกตกาว�าจะไม�ว�ากน ทาให�ทกคนกล�าทจะแสดงออกในการประชม ตามกระบวนทศน�เก�าหลายคนไม�กล�าทจะแสดงความคดเหน เพราะกลวจะถกคนอนว�าเชยไม�ได�เรอง พดโง�ๆ การพดจาดถกกนกเป�นการใช�อานาจชนดหนง ไปป�ดกนผ�อนให�ไม�มเสรภาพในการแสดงออกเมอมกตกาจะไม�มการว�ากน

ทกคนกจะได�รบการปลดปล�อยให�เป�นอสระกล�าแสดงความคดเหนของตน

(๔) ความสข จะเกดขนอย�างล�นเหลอ เพราะความเสมอภาคในศกดศรแห�งความเป�นคน การได�รบการเหนคณค�าความร�ในตว และเสรภาพในการแสดงออกโดยไม�ต�องกลวว�าจะถกว�า นเป�นสขสมพนธ�ทเกดขนในกระบวนทศน�ใหม� ต�างจากทกขสมพนธ�ซงมอย�อย�างล�นเหลอในกระบวนทศน�เก�า และจะเข�าใจว�าทเรยกว�ามสงขวางกนในรปของอคต และมายาคต นนคออะไร ซงเป�นสงจองจามนษย�ไว�ในความคบแคบและบบคน


กระบวนการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตเข�ามาปลดปล�อยมนษย�ออกจากพนธนาการของอคตและมายาคต

ไปส�เสรภาพจงมความสขยงนก

(๕) ความรกและความเชอถอไว วางใจกน (Trust) เมอเกดสขสมพนธ�ดงกล�าวในข�อทผ�านมา จะเกดความรกระหว�างกนมาก หรอความรกระหว�างกนทาให�เกดความสข ความเชอถอไว�วางใจกนทเกดขนมค�ามาก ซงไม�ค�อยมในสงคมอานาจนยม ทผ�คนไม�จรงใจต�อกน นนทาว�าร�ายซ�อนข�อมล ออกใบปลว แอบแทบข�างหลง ความเชอถอไว�วางใจกนซอไม�ได�ด�วยเงน แต�เกดจากกระบวนการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต ความสขและความรกระหว�างกนส�งเสรมการเรยนร� ท�ามกลางความเกลยด ความกลว ความเครยด การเรยนร�จะมน�อย สมพรครสอนลงทจงหวดสราษฎร�ธาน อธบายให�กรรมการสภาการศกษาทไปดงานว�า ต�องทาให�ลงรกผ�สอนก�อนจงจะฝ�กได� ในการศกษาของเรามกทาให�การเรยนร�เป�นความทกข� คนไทยจงเกลยดการศกษา

(๖) เกดปญญารวม (Collective Wisdom) และนวตกรรม เมอผ�คนทมความหลากหลาย สามารถเข�า


มาเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตจะทาให�เกดป�ญญาร�วม

และเมอคนทมพนฐานความร�และประสบการณ�เข�ามาเรยนร�ร�วมกนจะเกดสงใหม�หรอนวตกรรมขน ถ�าของเหมอนๆ กนเจอกนจะไม�เกดสงใหม� เช�นถ�าไฮโดรเจน

(H) เจอกบไฮโดรเจน กไม�เกดสงใหม� แต�เมอไฮโดรเจนเจอกบออกซเจน (O) ซงเป�นของต�างกนเกดเป�น H

2O

หรอนาซงมคณสมบตใหม�โดยสนเชง ต�างไปจากคณสมบตของ H และคณสมบตของ O ฉะนนเมอคนทมความร�และประสบการณ�ต�างกนมาเจอกนในการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต จงเป�นการดยงนก เพราะจะทาให�เกดคณสมบตใหม�ขน ซงไม�มอย�ดงเดมในบคคลต�างๆ

ความทเกดนวตกรรมขนเป�นประจาในการเรยนร�กล�ม จงมผ�ใช�คาว�า Group Genius หรอ ‘อจฉรยะกล�ม’

(๗) เกดพลงทางสงคม (Social Energy)

กระบวนการทงหมดทกล�าวมาข�างต�น ซงอาจเรยกโดยสรปว�า คอการรวมตวร�วมคดร�วมทา ทาให�เกดพลงทางสงคม ซงเป�นพลงยงยวดเหมอนพลงนวเคลยร�ทเกดจาก fusion ดงพลงงานจากดวงอาทตย�ทแผ�ไปทงสรยะจกรวาล เกดจากปรากฏการณ�เชอมนวเคลยร� (Nuclear


Fusion) ของอะตอมไฮโดรเจน (H) ๒ อะตอม กลายเป�นธาตตวใหม�ทมโปรตอนในนวเคลยส ๒ ตว คอฮเลยม

(He) ในกระบวนการนปล�อยพลงอนมหาศาลออกมา การรวมตวกนทางสงคม ซงอาจเรยกว�า Social Fusion

กให�พลงสร�างสรรค�อนมหาศาลออกมา

(๘) สมฤทธ หรอสาเรจประโยชน� ป�จจย ๑-๗

ข�างต�น เป�นพลงมหาศาล (Enormous Energy) ทาให�ฝ�าเรองสลบซบซ�อนและยากไปส�ความสาเรจได�

ถ�าอ�าน ๘ ข�อข�างต�นช�าๆ ลกๆ จะเหนการเปลยนแปลงขนพนฐาน (Transformative) หลดออกจากอคตและมายาคตไปส�ความจรง เกดจตสานกใหม� เกดความรกในเพอนมนษย� เกดความป�ตสขอนล�นเหลอ

มมตของการพฒนาจตวญญาณชดเจน

ในประเทศไทยมงานใหญ�ทใช�การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตหลายเรอง เช�น กระบวนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลทเรยกว�า HA กระบวนการการทาให�งานประจาเป�นงานวจย (Routine to Research

= R2R) กระบวนการทางานพฒนาสขภาพชมชน จะ


สงเกตเหนว�ากระบวนการเหล�านทาให�เกดพฒนาการทางจตวญญาณ ความป�ตสข ความสาเรจ และขยายตวอย�างรวดเรว

ในหนงสอชอ คาตอบอย �ทอานาจขององค�กรประชาชน: ปฏรปสงคมไทยต�องเรมทน ทม ประชา หตานวตร และ วราภรณ� หลวงมณ เป�นบรรณาธการ จดพมพ�โดยโครงการผ�นาแห�งอนาคต ได�รวบรวมกรณให�ศกษาในการแก�ป�ญหายากๆ ไว�เกอบ ๒๐ ตวอย�าง โดยใช�กระบวนการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต

กรณหนงคอ ‘ชมชนบ�านนาเคมจดการตนเอง’ ส� ‘พงงาแห�งความสข’ โดย ไมตร จงไกรจกร บ�านนาเคมจงหวดพงงาล�มสลายโดยสนเชงจากการโดนคลนสนามถล�ม เมอ ๒๖ ธนวาคม ๒๕๔๗ การฟ��นตวทงทางเศรษฐกจ จตใจ สงคม และสงแวดล�อม เกอบเป�นไปไม�ได� ลาพงภาครฐทาไม�ได� ไมตรได�เขยนเล�าไว�โดยละเอยดว�ามใครและองค�กรอะไรบ�างทเข�ามาร�วมกน

ใช�อานาจสงการคงจะไม�ได�ผล เขาใช�การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตในสถานการณ�จรง ทาให�ฝ�าความยากไปส�ความสาเรจ และเกดป�ตสขร�วมกน กระบวนการ


นสามารถดงผ�คนและองค�กรเข�ามาร�วมมากขนๆ จนขยายวตถประสงค�ไปทการสร�างพงงาทงจงหวดให�เป�นจงหวดแห�งความสข โดยทาการทกตาบลทง ๕๑ ตาบล

โดยเรยกว�าเป�น ‘พงงาแห�งความสข’

การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตเป�นปฏปทาไปส�การปฏรปสงคมหรอการสร�างสรรค�สงคมขนใหม�


๗.การสรางสรรคสงคมขนใหม บคคลววฒน – กลมววฒน

– สงคมววฒน

มนษย�ล�วนใฝ�ฝ�นทจะสร�างสรรค�สงคมขนใหม� ทเป�นสงคมแห�งการอย�ร�วมกนทเจรญ หรอสงคมศรอารยะ

แต�ไม�ร�จะทาอย�างไร

เพราะโครงสร�างของสงคมดใหญ�โตซบซ�อน ยากทจะเข�าไปมส�วนและมองไม�เหนว�าจะทาให�ดขนได�


อย�างไร ผ�คนเคยฝากความหวงไว�กบสงต�างๆ ดงต�อไปน ว�าจะช�วยสร�างสงคมศรอารยะ แต�กต�องผดหวงเป�นเรองๆ ไป คอ

(๑) การเมอง ซงเป�นอานาจสงสด ถ�าการเมองดเสยอย�าง ทกอย�างกจะดหมด

(๒) การคาเสร จะมมอทมองไม�เหนจดการให�ทกอย�างลงตว

(๓) เทคโนโลยทกาวหนา จะมาทาให�มกนมใช�โดยทวถง

(๔) ศาสนา ถ�ามคนปฏบตธรรมกนมากๆ สงคมกจะด

(๕) การศกษา ถ�าคณภาพคนดกจะแก�ป�ญหาทงปวงได�

ทง ๕ ข�อข�างต�น กไม�ใช�จะจรงหรอไม�จรงไปทงหมด แต�ในระบบป�จจบนได�มสงมชวต species ใหม� ทไม�เคยมมาในววฒนาการของโลก ทมขนาดใหญ�และมฤทธมอานาจกว�าองค�กรหรอสถาบนใดๆ นนคอ


บรรษทข�ามชาตซงมเงนทนขนาดใหญ� และมอานาจทาการได�โดยไร�ขอบเขตเป�นมหาอตตา ตวตนทมอานาจมหาศาลเช�นน ทาให�โลกเสยดลยภาพ เกนกว�าทสถาบนทางสงคมทกชนดจะสามารถควบคมให�ทงหมด

มบรณภาพและความยงยนได� จงเกดวกฤตอารยธรรมดงกล�าวข�างต�น

ท�ามกลางสงคมทบบคนไร�ทางออก บางคนจงปลกตวไปปฏบตธรรมแล�วพบเสรภาพ ความสงบ และความสข ร�สกซาโตรว�า “ใช�เลย”

แต� การปลกตวออกไปปฏบตธรรมนอกสงคม

แม�จะ “ใช�เลย” มข�อจากดทน�อยคนเท�านนทจะทาได� เพราะท�ามกลางสงคมทเหลอมลาสบสนและรนแรง คนส�วนใหญ�จะตดกบอย�กบสภาวะวกฤต ไม�สามารถปลกตวไปได� ข�อจากดอกประการหนง คอเรองการผลตทางเศรษฐกจ คนทปลกตวไปปฏบตธรรมเตมเวลาต�องอาศยผ�อนทาการผลตหาเลยง จานวนคนทจะทาอย�างนนได�จงเกนความสามารถการผลตของคนทเหลอไม�ได�

ฉะนนการปฏบตธรรมแม�ด แต�สมการโดยรวมของ


สงคมแล�วยงเป�นไปไม�ได�ทจะทาให�ทงหมดดขน การทจะทาให�คนทงหมดดขน จงต�องการ

(๑) การมส�วนร�วมของคนทงหมด เป�นสงททกคนทาได�

(๒) ทกคนเกดจตสานกใหม� ทคานงถงคนอนและสงอน ไปพ�นการเอาตวเองเป�นศนย�กลาง

(๓) มการรวมตวกน (Social Fusion) เกดพลงทางสงคม

(๔) มการปฏบตภารกจในสงคมให � สาเรจประโยชน�โดยมการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต

(๕) ข�อ (๑) – (๔) ข�างต�น ทาให�เกดโครงสร�างใหม�ทางสงคม ทเอออานวยให� (๑) – (๔) ดยงๆ ขน

การสร�างสรรค�สงคมขนใหม� โดยมลกษณะ ๕

ประการ ดงกล�าวมความเป�นไปได� ดงต�อไปน

(๑) บคคลววฒน คนทกคนมศกยภาพทจะ ‘ตนร�’ แล�วมจตสานกใหม� ด�วยวธการอนหลากหลายดงกล�าวในตอนท ๕ สมองเพอการตนร�มอย�ในคนทกคนและรอ


การตนร�มา ๒๐๐,๐๐๐ ป�แล�ว มนษย�มวไปใช�สมองเพอสนองสญชาตญาณอย�างสตว�มาจนวกฤตสดๆ ไม�มทางไปในภพภมเดม ถงเวลาต�องใช�สมองเพอการตนร�กนทวทกคนแล�ว นอกจากแรงบบบงคบของสภาพวกฤตแล�ว ยงมแรงจงใจเพอการตนร�ทสงยง นนคอในสภาวะทตนร�จะพบความสขมหาศาลอย�างทไม�เคยพบมาก�อน

คนทตนร�แล�วจะมการเปลยนแปลงขนพนฐานในตน

(Personal Transformation) โดยทความร�สกนกคดจะเปลยนไปโดยสนเชง เหมอนเป�นคนใหม�ทสามารถคดเรองดๆ ทาเรองดๆ อาจเรยกบคคลทเปลยนแปลงไปเช�นนว�าบคคลววฒน�

(๒) กลมววฒน มการวมตวร�วมคดร�วมทา หรอเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตในเรองต�างๆ อย�างหลากหลายเตมสงคม กล�มอาจจะเป�นกล�มเลกๆ มคนไม�กคน ไปจนถงกล�มขนาดใหญ�ทงองค�กร หรอทงชมชน ทกคนสามารถเลอกเข�ากล�มตามความสนใจ คนเดยวอาจอย�ในหลายกล�มได� ดงทบรรยายในตอนท ๖ กล�มเรยนร�รวมกนเกดการเปลยนแปลงขนพนฐาน ซงอาจเรยกว�าเป�น Organizational Transformation ซงมลกษณะ ๘


ประการดงกล�าวไว� โดยมความเสมอภาค ภราดรภาพ

ความรก ความสข ป�ญญาร�วม พลงทางสงคม และพลงของความสาเรจ อาจเรยกกล�มชนดนว�าเป�นกล�มววฒน� เป�นกล�มทมพลงมหาศาลทมพฒนาการทางจตวญญาณมความสขและความสร�างสรรค�อย�างยง ทาอะไรๆ กสาเรจได�ง�าย เมอมกล�มววฒน�ทางานในเรองต�างๆ อย�างหลากหลายไม�ว�าเรองเลกหรอเรองใหญ� ไม�ว�าเรองเชงพนท หรอเชงองค�กร หรอเชงประเดน

ตลอดไปจนเรองนโยบาย โดยวธนกเท�ากบว�าคนไทยทกคนมส�วนร�วมในการปฏบตภารกจเพอประเทศตามความถนดของตวเตมประเทศ กล�มววฒน�เป�นประกนให�ทงความสขและความสาเรจ ถ�ามกล�มววฒน�อย�างหลากหลายเตมประเทศ จะทาให�ประเทศแก�ป�ญหายากๆ

ได�หมด โดยคนไทยทงหมดทมความสร�างสรรค�และความสขอย�างเตมเป��ยม

(๓) สงคมววฒน – สงคมเปลยนโครงสร�างใหม�เป�นสงคมเครอข�ายคล�ายสมอง เมอ (๑) และ (๒) โดยเฉพาะ (๒) เกดขนเตมสงคม สงคมจะเปลยนโครงสร�างแท�งอานาจทางดงไปส�การเป�นสงคมเครอข�ายคล�าย


สงคมแหงอานาจทางดง สงคมเครอขายคลายสมอง

รปท ๖ สงคมแท�งอานาจ (ก) กบสงคมเครอข�ายคล�ายสมอง

สมอง สงคมแห�งอานาจเป�นสงคมทบบคน มความทกข�มาก มการเรยนร�น�อย ศลธรรมน�อย สมรรถนะตา บคคลววฒน�และกล�มววฒน�จะเชอมโยงกนเป�นเครอข�าย ในเครอข�ายไม�มใครมอานาจเหนอใคร แต�เข�ามาเชอมโยงกนเชงกลยาณมตรและการเรยนร�ระหว�างกน สมองเป�นโครงสร�างทมศกยภาพในการเรยนร�สงสด สามารถเรยนร�ให�บรรลอะไรกได�

สงคมววฒน � ท เป �นสงคมเครอข �ายเปลยนคณสมบตไปโดยสนเชง เป�นสงคมทมความเสมอภาค

ภราดรภาพ กลยาณมตรธรรม เป�นสงคมแห�งการ


เรยนร�ทมการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตอย�างหลากหลายเตมประเทศ เป�นสงคมอดมป�ญญาโดยแท�ทมการตนร�และพฒนาการทางจตวญญาณสง เป�นสงคมอดมสข เพราะอสรภาพ กลยาณมตรธรรมและป�ญญา

สงคมเครอข�ายเป�นสงคมทมชวต มการเรยนร�ร�วมกนในการปฏบตตลอดเวลา จงขยายตว และยกระดบคณภาพขนไปเรอยๆ

ถ�าทาความเข�าใจเรอง ‘การตนร�’ เชงระบบ

จะเหนว�าสามารถนาไปส�การเปลยนแปลงขนพนฐาน (Transformation) หรอการววฒน�ทง ๓ ระดบ คอ

• ระดบบคคล (Personal Transformation) – บคคลววฒน�

• ระดบองค�กร (Organizational Transformation) –

กล�มววฒน�• ระดบสงคม (Social Transformation) – สงคม

ววฒน�รวมกนเป�นสงคมทเปลยนไปโดยสนเชง เป�นสงคม

ทมอสรภาพ โดยองค�รวม (Wholistic Freedom) คอ


ทงบคคล ทงกล�ม และทงหมดเพอการอย�ร�วมกนอย�างบรรสาน (harmony)

ไม�ใช�เน�นเฉพาะทเสรภาพส�วนบคคล แต�ไปกระทบองค�รวมหรอทาให�องค�รวมแตก ดงทเป�นอย�เป�นอนมากในความคดเสรภาพแบบตะวนตก ซงยงเป�นเสรภาพแบบแยกส�วนและเสรภาพทไม�สมบรณ�


๘.การศกษากบการตนรควรอยในกนและกน

มนษย�ล�วนแสวงหาความสขและความดงาม

การศกษาทแท�ควรนามนษย�ไปส�อสรภาพ ความสข

ความงาม สมฤทธผล และมตรภาพอนไพศาล

แต�ในโรงเรยนและมหาวทยาลยกลบเตมไปด�วยความบบคน และทกขสมพนธ� อย�างน�าสงสารและน�าเสยดาย สมควรทบทวนว�าการศกษาทแท�หรอการเรยนร�ทด ทจะนาคนทงมวลไปส�อสรภาพ ความสข


ความงาม สมฤทธผล และมตรภาพอนไพศาล นนคออย�างไร

การศกษาเป�นระบบทกว�างใหญ�ไพศาลทเกยวข�องกบชวตของคนทงสงคม ถ�าค�นพบว�าการเรยนร�ทดนนคออย�างไร การปฏรปการเรยนร�จะเป�นประตส�ความสข

และความดงามของคนทงมวลอย�างแท�จรง

ทพดเรองการตนร�มาทงหมดใน ๗ ตอนข�างต�น

เป�นการพดถงมตพเศษทยกระดบความเป�นมนษย�โดยการเข�าถงความจรง การตนร�กคอร�ความจรง ความด

ความงาม ทาให�เกดอสรภาพ ความสขอนล�นเหลอ ความงาม และมตรภาพอนไพศาล

การศกษากบการตนร�จงควรไปด�วยกนหรออย�ในกนและกน

การตนร�ทาให�เกดจตสานกใหม� และสมพนธภาพใหม� ซงอาจเรยกว�าการปฏวตจตสานก (Consciousness

Revolution) และการปฏวตสมพนธภาพ (Associational

Revolution) กได�

การเรยนร�-จตสานก-สมพนธภาพ มผลถงกนและ


กน (รปท ๗) ดงน ถ�าจตสานกคบแคบ เอาตวตนของตวเองเป�นศนย�กลาง สมพนธภาพกบคนอนและสงอนจะเป�นเชงอานาจ สมพนธภาพเชงอานาจทาให�มการเรยนร�น�อย วงจรแห�งจตสานกคบแคบ-สมพนธภาพเชงอานาจ-การเรยนร�น�อย เป�นวงจรทไม�เจรญหรออนารยะ นาไปส�ความทกข�ความบบคน ความไม�สมฤทธผล และขาดมตรภาพ

รปท ๗ สามเหลยมแห�งการเรยนร� – จตสานก – สมพนธภาพ

จตสานกการเรยนร สม

พนธภ

าพ

ในทางตรงข�ามจตสานกทใหญ�คานงถงทงหมดไม�เอาตวเองเป�นศนย�กลาง นาไปส�สมพนธภาพท


เสมอภาคหรอเชงกลยาณมตร ความเสมอภาคทาให�สามารถเรยนร�จากคนอนและทกสงทกอย�าง การเรยนร�จากคนอนและทกสงทกอย�างทาให�ฉลาด เกดสมฤทธผล

และมตรภาพ บคคลเปลยนจากบคคลอานาจเป�นบคคลเรยนร�

จตสานกใหม� สมพนธภาพใหม� การเรยนร � สมฤทธผล และมตรภาพ ยงให�เกดสข

จตสานกใหญ� – สมพนธภาพใหม� – การเป�นบคคลเรยนร� จงเป�นวงจรทเจรญ หรออารยะ นาไปส�อสรภาพ ความสข ความงาม สมฤทธผล และมมตรภาพอนไพศาล

ฉะนน การตนร�ซงนาไปส�การปฏวตจตสานก

ปฏวตสมพนธภาพและการสร�างบคคลเรยนร� จงเป�นประตส�ความสขและความดงาม ตามรปท ๘ ดงน


๑. การเรยนร� (ทด) อย�ตรงกลาง สมพนธ�กบ

๒. การปฏวตจตสานก (การตนร�) จตสานกใหม�เกดขนโดยเส�นทางอนหลากหลาย ดงกล�าวในตอนท ๕

รปท ๘ การเรยนร� – การปฏวตจตสานก – การปฏวตสมพนธภาพ นาไปส�สงคมอารยะ

ปฏวตจตสานก

ปฏวตสมพนธภาพ

เรยนรจากทกคน และทกสงทกอยาง

ความสข

การเรยนรรวมกน ในการปฏบต

บคคลววฒน-กลมววฒน-สงคมววฒน

การเรยนร

บคคลเรยนร

มตรภาพอนไพศาล


๓. ปฏวตสมพนธภาพ (Associational Revolution)

ดงกล�าวข�างต�น

สมพนธภาพเชงกลยาณมตร นาไปส� ๔. การเรยนร�จากทกคนและทกสงทกอย�าง การสามารถเรยนร�จากทกคนและทกสงทกอย�าง ทาให�การเรยนร�เป�นชวต-

ชวตเป�นการเรยนร� บคคลเช�นนเป�น ๕. บคคลเรยนร� บคคลเรยนร�จะฉลาดขนเรอยๆ ในทกทาง และ ๖. มความสขอย�างยง ความสขเกดจากมการเรยนร�ทถกต�อง ความสขยงทาให�ยงอยากเรยนร� ไม�ใช�ทาให�การศกษาเป�นความทกข� ซงทาให�คนเกลยดการศกษาเยยงระบบการศกษาในป�จจบน ๗. การเรยนร�ร�วมกนในการปฏบต ดงทกล�าวโดยพสดารในตอนท ๗ นาไปส�การเปลยนแปลงขนพนฐาน (Transformation) และทาให�สามารถฝ�าความยากในการแก�ป�ญหาทซบซ�อนและยาก

รวมทงทาให�เกดความสข ประดจบรรลนพพาน

๘. มตรภาพอนไพศาล เกดจากกระบวนการทงหมด

๙. บคคลววฒน� กล�มววฒน� สงคมววฒน� ตามท


กล�าวถงในตอนท ๗ เป�นผลกระบวนการทงหมดซงมการเรยนร�ทดเป�นศนย�

การเรยนร�ทดจงเป�นสงทประเสรฐทสดของมนษย�

โดยจะเรยกการเรยนร�ทดว�าเป�นการปฏรปการเรยนร�หรอปฏวตการเรยนร�กได�

การเรยนร�ทดต�องไปให�ถงสงสงสด ของความเป�นมนษย� คอการตนร� หรอการเกดจตสานกใหม� ซงมการเจรญสตเป�นสะพานนาไปส�

บดนการเจรญสตกาลงได�รบความนยมเพมมากขนอย�างรวดเรว เพราะประสบการณ�จากการเจรญสตทาให�พบความสขทไม�เคยเจอมาก�อน สขภาพด สตป�ญญาด และเกดมตรภาพอนไพศาลต�อเพอนมนษย�และสรรพสง


๙.องคกรเจรญสต –

การเจรญสตของคนทงมวลอนาคตของมนษยชาต

ทกาลงผดบงเกด

กระแสใหญ�ของโลก (Megatrend) คอการเจรญสต

เพราะมนษย�ได�ค�นพบโดยประสบการณ�ด�วยตนเองว�า การเจรญสตนามาซงความสขอนประณต ทไม�เคยพบมาก�อน ทาให�สขภาพด ลดความเครยด สมองด


สตป�ญญาด และสมพนธภาพดขน

การศกษาวจยทางการแพทย�พบว�าการเจรญสตทาให�ความดนโลหตลด อตราการเต�นของหวใจช�าลง สารก�อความเครยดจาพวกอะดรนาลนลดลง สารก�อความสขพวกเอนดอร�ฟ�นต�างๆ เพมขน ภมค�มกนเพมขน

สมองมการเปลยนแปลงทตรวจพบได�ด�วยเครองมอทเรยกว�า Brain Imaging การทางานของส�วนต�างๆ ของสมองมความบรรสาน (harmony) มากขน ประดจว�าเครองดนตรทงวงบรรเลงเพลงเดยวกน ในยามจตว�นนนเหมอนกบเครองดนตรแต�ละชนต�างเล�นกนไปคนละทศละทาง ว�นวายโกลาหล แต�เมอเครองดนตรทกชนบรรเลงเพลงเดยวกน กเกดความบรรสาน (harmony)

เป�นเพลงทไพเราะฟ�งแล�วเกดความสข เช�นเดยวกบสภาพสมองเมอมการเจรญสต

แรงจงใจทใหญ�ทสดของมนษย�คอความสข

เมอทาอะไรแล�วมความสข กอยากจะทาสงนนซาๆ ฉะนนโดยทการเจรญสตทาให�เกดความสขชนดทมนษย�ไม�เคยเจอมาก�อนจากการทาอย�างอนๆ จง


ไม�มข�อน�าสงสยเลยว�า มนษย�จะเจรญสตกนมากขนๆ

จนหมดทงโลก

นนคออนาคตของมนษยชาตทกาลงผดบงเกด

ซงเป�นการสมควร เพราะมนษย�ได�พฒนามาด�วยการไม�เจรญสต

มาจนวกฤตสดๆ จนไม�มทางไปต�อไปโดยไม�วกฤตในภพภมเดมของการไม�เจรญสต

สมองมนษย�ส�วนหน�า ซงเกยวกบสตป�ญญา วจารณญาณ และศลธรรม ทถกกระต�นได�ด�วยการเจรญสต กรอให�มนษย�ใช�มาถง ๒๐๐,๐๐๐ ป�แล�ว แม�คนบางคนตงแต�อดตกาล ซงรวมถงพระศาสดาของศาสนาต�างๆ

เป�นผ�ตนร�เข�าถงความจรงอนสงสด และนามาประกาศ

แต�กระแสใหญ�ของโลกกไปทางอานาจและวตถนยม จนเกดวกฤตอารยธรรมในป�จจบน

ในพหบทหรอเส�นทางอนหลากหลายส�จตสานกใหม� ทกล�าวถงในตอนท ๕ มสตเป�นสะพานร�วม จะเกยวกบศาสนาหรอไม�เกยวกได� การเจรญสตจงเป�นสากล


การเจรญสตนอกจากทาให�เกดความสข และสขภาพดแล�ว ยงทาให�เกดป�ญญา เข�าใจธรรมชาตตามความเป�นจรง ว�าธรรมชาตทงหมดสมพนธ�เป�นหนงเดยวกน ไม�ใช�ตวตนของเราเราเป�นศนย�กลางของสรรพสง ป�ญญาและจตสานกของความเป�นหนงเดยวของทงหมดจะทาให�คานงถงการอย�ร�วมกน ทงระหว�างมนษย�กบมนษย�และมนษย�กบสงแวดล�อม ซงจะนาไปส�การพฒนาอย�างยงยน สตจงเป�นป�จจยให�เกดการพฒนาอย�างยงยน

เสน�ห�ของสตอกอย�างหนงคอสามารถสมปยตกบการงานทงปวง ไม�ว�าการงานอะไรๆ กสามารถทาด�วยการเจรญสตได� ซงเมอเจรญสตแล�วกจะทาให�ทาการนนๆ ดขน เช�น กวาดบ�านได�ดขน ป�นภเขาได�ดขน

ชกมวยได�ดขน ยงป�นได�แม�นขน เรยนหนงสอได�ดขน

ทาวจยได�ดขน แม�แต�เซกส�กดขน ฯลฯ สตจงเป�นทต�องการในงานทงปวง

ยงมคาถามอย�ว�าการทคนตะวนตกกาลงหลงเสน�ห�ของการเจรญสตอย�ในขณะน เป�นเพยงในเชงเทคโนโลยสร�างความสขและสมรรถนะในการทางาน


เพยงเท�านน หรอว�าเข�าถงทางไปส�ป�ญญาด�วย ถ�าเพยงแต�เพมสมรรถนะกยงไม�พอ เพราะถ�าโจรเจรญสตกจะปล�นได�ดขน

ในทางพทธนนใช�สตและสมาธเป�นทางไปส�ป�ญญา

ดงทพดว�าศล สมาธ ป�ญญา

การเจรญสมาธนนเรยกว�า สมถะกรรมฐาน ส�วนเจรญป�ญญานนเรยกว�าวป�สสนากรรมฐาน

สตจดรวมอย�กบสมาธ สมาธถ�าขาดป�ญญายงทาให�หลงไปได�

ป�ญญาหมายถงการเข�าถงความจรง แล�วคลายจากการยดมนในตวตนหรอตวกของก ทาให�หมดป�ญหากบตวเอง และผ�อน

การตนร�เป�นป�ญญา

สตช�วยให�ร�อย�กบป�จจบน การร�อย�กบป�จจบนทาให�เข�าถงความจรงหรอการตนร�และป�ญญา

เมอพดถงการเจรญสตของคนทงมวล หมายถงการตนร�ของคนทงองค�กรด�วย


องคกรเจรญสต

การเจรญสตนนนอกจากทากนเป�นรายบคคลแล�ว ยงมการทากนเป�นเชงองค�กรด�วย เช�น บรษทเจรญสต

โรงเรยนเจรญสต เพราะมแรงจงใจทจะทาให�องค�กรทาเช�นนน เช�น คนในองค�กรสขภาพดขน มวนลาป�วยน�อยลง องค�กรประหยดค�าใช�จ�ายในการรกษา สมรรถนะของคนในองค�กรดขน ความขดแย�งน�อยลง บรษทมกาไรมากขน เป�นต�น มโรงเรยน และมหาวทยาลยทสนบสนนให�ครอาจารย�และผ�เรยนเจรญสตมากขนเรอยๆ เพราะช�วยให�การเรยนและสมพนธภาพในองค�กรดขน แนวโน�มอนาคตจะมองค�กรเจรญสตเพมมากขนๆ เช�น

โรงพยาบาลเจรญสต กรมกองเจรญสต มหาวทยาลยเจรญสต ฯลฯ

มหาวทยาลยมหดล ในฐานะทดาเนนการโครงการจตป�ญญาศกษา น�าจะเป�นมหาวทยาลยแรกทประกาศ


ว�า มหาวทยาลยมหดลเป�นมหาวทยาลยแห�งการเจรญสต โดยส�งเสรมให�คณาจารย�และบคลากรในทกคณะสถาบนตลอดจนนกศกษา ศกษาค�นคว�าและปฏบตการการเจรญสตในรปแบบหลากหลายตามจรตและความสนใจของแต�ละบคคล แล�วมการแลกเปลยนเรยนร�ระหว�างกน เกดเป�นเครอข�ายแห�งการเจรญสต

โรงพยาบาลในสงกดมหาวทยาลยอาจทาการวจยเรอง คลนกเจรญสต เพราะเป�นทร�กนอย�แล�วว�าการเจรญสตทาให�สขภาพด ไม�ค�อยเจบป�วย หรอเจบป�วยกหายง�าย อายขยเพมขน อาจพบว�าการเจรญสตอาจมผลต�อ

telomere ของโครโมโซมซงกาหนดอายขย โรงเรยนแพทย�จงน�าวจยการป�องกนและรกษาโรคด�วยการเจรญสต เหล�านเป�นต�น

เมอมบคคลและองค�กรเจรญสตมากขนๆ จนถงมวลวกฤต สงคมกจะเปลยนคณภาพ เป�นสงคมววฒน� (ตามรปท ๘) หรอสงคมทมการอย�ร�วมกนอย�างสนต ทงระหว�างมนษย�กบมนษย� และระหว�างมนษย�กบธรรมชาตแวดล�อมอนเป�นเป�าหมายสงสดของมนษยชาต


มนษย�มศกยภาพทจะตนร� และการตนร�ของคนทงมวลจะนาไปส�เป�าหมายสงสดของความเป�นมนษย�

๙ ตลาคม ๒๕๕๙


ตื่นรู้

Education