- 1 -

ขอเสนอแนะแนวทางในการพฒนาศกยภาพบคลากร เพอการจดการพนทคมครอง

โดย นายทว หนทอง ทปรกษาดานการจดการพนทคมครอง โครงการ CATSPA

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- หลกการ

1. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช มหนาทรบผดชอบในการอนรกษความ

หลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย เพอใหมหลกประกนวาความหลากหลายทางชวภาพไดรบการจดการใหมประสทธภาพ พนกงานเจาหนาทจะตองมความรความเขาใจความช านาญในงานทเกยวของ รวมถงการแกไขปญหาตางๆ ทเปนภยคกคามตอความหลากหลายทางชวภาพในระดบชาต

2. การด าเนนงานพฒนาศกยภาพของพนกงานเจาหนาทจะใหมประสทธภาพ พนกงานเจาหนาทจะตองมความซอสตยตอหนาทปฏบตงานตามโครงสรางวชาชพและความกาวหนาในทการงาน จะตองมอปกรณทใชในการปฏบตงาน การจดท าหลกประกนชวตในกรณทมการปฏบตงานในพนททมความเสยงหรอมหนาทในการควบคมปองกนการลกลอบลาสตวปา

3. โครงการจดการฝกอบรมจะตองก าหนดใหเปนระบบและขยายผล มหลกสตรทพจารณารวมกนเพอพฒนาบคลากรในแตละระดบ หลกสตรจะรวมถง แผนการจดการพนท การจดการพนทแบบกลมปา การประเมนผลทมประสทธภาพการจดการเชงระบบนเวศ ทงน เพอใหมการแกไขในสวนทยงไมมประสทธภาพ

4. นวตกรรมการจดการพนทคมครอง จะตองก าหนดใหเปนโครงสรางทถกตองตามกฎหมายขนภายในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช โดยใหมงานทเกยวของเพมขน เชน สารสนเทศภมศาสตร การท างานรวมกบชมชน การแกไขการเปลยนแปลงภมอากาศภายในพนทคมครอง เศรษฐศาสตรของพนทคมครอง และการสรางสอเพอน าคณคาของพนทคมครองสสาธารณชน

5. การพฒนาศกยภาพของบคลากรทปฏบตงานในพนทคมครองของประเทศไทย จะตองสรางความรวมมอทางสงคมจากความสนใจของผทมความสนใจจากผมสวนไดสวนเสยภาคตางๆ โดยเฉพาะองคกรพฒนาเอกชน นกศกษามหาวทยาลยและองคการบรหารสวนต าบล

- 2 -

ค าน า

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช มความรบผดชอบในการบรหารจดการพนทคมครองทางบกประมาณ 20% และพนทคมครองทางทะเลประมาณ 8% ท งนเพอด าเนนงานใหเปนประโยชนตอเยาวชนในรนตอๆ ไปหรอในอนาคต โครงการเรงเสรมความย งยนของระบบพนทคมครองจะตองด าเนนงานจดท ารายละเอยดการพฒนาศกยภาพของบคลากรใหปฏบตงานในพนทคมครองใหมประสทธภาพ จ าเปนอยางยงทกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ตองสนบสนนอยางเตมท

การพฒนาศกยภาพของบคลากรเพอการจดการพนทคมครองจะตองก าหนดไวในแผนระบบพนทคมครอง มาตรฐานวชาการทจะตองก าหนด เชน การจดการงบประมาณ การพฒนาบคคล การสอสารของขอมล การพฒนาและการจดการ การใชอปกรณภาคสนาม การประเมนผลของทรพยากร การปองกนการลกลอบลาสตวปา การอนรกษและการจดการระบบนเวศ ถนทอาศยและชนดพนธ การประเมนทางเศรษฐ-สงคม และวฒนธรรม การพฒนาสงคมทย งยน นโยบายของดานการจดการพนทคมครอง การวางแผนและการจดการ การจดการพนทเฉพาะ การบงคบใชกฎหมาย การจดการแหลงพกผอนหยอนใจและการทองเทยว การเฝาระวง การศกษาวจยและการประชาสมพนธ

การจดการความหลากหลายทางชวภาพ ซงมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาในปจจบน ท าใหเกดผลกระทบตอความอดมสมบรณของระบบนเวศ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จ าตองมความตระหนกในการลงทนเพอการสรางศกยภาพทตองรวมกบหนวยงานอนๆ เชน องคกรพฒนาเอกชน ฟรแลนด สมาคมอนรกษสตวปา กองทนสตวปาโลกและผสนบสนนอนๆ

หลกการสรางความยงยนของการพฒนาศกยภาพบคลากร

การพฒนาศกยภาพของพนกงานเจาหนาทหรอบคลากรของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จะตองมทกระดบ นบตงแตหวหนาพนทคมครองจนถงระดบพนกงานเจาหนาทลาดตระเวนทเปนหนาทพนฐานในการท างานในพนทคมครองระยะยาว ทงน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช มปญหาเรองบคลากร โดยเฉพาะพนกงานเจาหนาททเปนพนกงานจางเหมาหรอพนกงาจางทโออารหรอพนกงานราชการจะมการเปลยนแปลงงานในหนาทบอยมาก หากวาไดท างานทเหมาะสมกบความรความสามารถของตนเองและเงนเดอนดกวา หรอการจางเหมาะพนกงานทท างานตามฤดกาลรวมถงความรบผดชอบตอหนาททจะท าใหเกดความมนคงในพนทคมครอง หากกวาจะมการแกไขปญหาไดกจะไมมปญหาของหนวยงาน ทงน จะขนอยกบนโยบายระดบสง

ปญหาอกประการหนง คอ พนกงานลาดตระเวนทมความรความช านาญและมประสทธภาพมกจะไมไดรบการสนบสนนใหเปนลกจางประจ า เนองมาจากคณวฒไมตรงกบความตองการตามทก าหนดของคณะกรรมการขาราชการพลเรอน แตพนกงานเหลานมประสบการณจากการเรยนร การฝกอบรมและ

- 3 -

การท างาน มความเขาใจในการปฏบตงานไดเปนอยางด จงจ าเปนตองพจารณาเพมประสทธภาพการท างานของพนกงานเจาหนาท

การฝกอบรมพนกงานเจาหนาทกเพอสนบสนนการท างานหรอการสนบสนนรางวลอยางอน เชน การเพมเงนเดอนคาจาง จะตองมโครงสราง บทบาทหนาทเพอความกาวหนาของหนาทการงานคลายๆ กบบคลากรดานอนๆ เชน ทหาร ต ารวจ หรอบคลากรครทมการฝกอบรมเพอเขาสต าแหนงดงกลาว หรอบคคลทจะเปนหวหนาพนทคมครองกควรทจะไดมการฝกอบรมเพอการเขาสต าแหนงเชนกน นอกจากนหนวยงานภาครฐควรจะไดสนบสนนอปกรณตางๆ ในการปฏบตงาน เชน เสอผาชดลาดตระเวน อปกรณภาคสนาม วทยสอสาร อาวธปนทสามารถใชปองกนตวเองจากเหตราย หรอการตอสกบผทลกลอบลา สตวปา พนกงานลาดตระเวนจะตองมสขภาพทแขงแรงมการจดท าประกนชวต โดยเฉพาะปญหาเรอง ความเสยงซงจะตองเปนการตดสนใจของหนวยงาน ในบางพนทหวหนาพนทคมครองมแนวความคดในการพฒนาสนบสนนในการท างานดานน แตไมสามารถด าเนนการแกไขปญหานได เนองมาจากขาดการพฒนาและการสนบสนนการท างานในระยะยาวได

ล าดบความส าคญของการพฒนาศกยภาพบคลากรผปฏบตงานในพนทคมครอง

หนวยงานรบผดชอบการพฒนาบคลากรของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช มหนาทภาระหนาทรบผดชอบสนบสนนการด าเนนงานซงมกจะเนนหนกไปในเรองการทองเทยว การลาดตระเวนเชงคณภาพ (Smart partrolling) การท างานคายเยาวชน การดนก การท างานรวมกบชมชน การสอความหมาย การวางผงเฉพาะพนท การออกแบบทางเดนศกษาธรรมชาตและอนๆ เปนสวนจ าเปนทจะตองใชในการพฒนาแตการด าเนนงานไมไดเชอมโยงตอกน กองทนสตวปาโลกประจ าประเทศไทยไดด าเนนการประเมนความตองการฝกอบรม (TNA) เพอพฒนาบคลากรของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ภายใตโครงการ JOMPA แตไมสามารถด าเนนการไดทน Dearden and Tanakangna (2012) ไดใหขอคดเหนวา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จะตองก าหนดหลกสตรการฝกอบรมพนกงานเจาหนาททกระดบ จะตองก าหนดใหอยบนวชาการพนฐานโดยการสนบสนนและชวยเหลอขององคกร IUCN หรออนสญญา CBD

ค าแนะน าในหลกสตรตางๆ ทก าหนดตอไปนเปนตวอยางเฉพาะและมการแปลเปนภาษาไทยเพอใหเขากบสภาพแวดลอม แตละพนทจะมผทมความเชยวชาญเฉพาะเรองหรอหลายๆ เรอง จะตองมการด าเนนงาน ดงน

1. หลกสตรการวางแผนการจดการ (Management Planning) เนอหาวชาจะประกอบดวยการวางแผนการจดการ สวนใหญตองการผทมวชาการชพเฉพาะ หรอมองคกรพฒนาเอกชนใหความชวยเหลอขอดของการด าเนนงานดานการวางแผนและน าไปใชในการปฏบตใหถกตอง พนกงานเจาหนาทในพนทสามารถปฏบตงานได แนวทางการวเคราะหล าดบความส าคญของกจกรรม ความตองการพฒนาศกยภาพส าหรบพนกงานเจาหนาทผปฏบต กระบวนการจดการ บทบาทในการเตรยมแผนการจดการ

- 4 -

2. การจดการพนทคมครองแบบกลมปา (Management of Protected Area Complex) การจดการพนทคมครองแบบกลมปาเปนแนวนโยบายของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เพอเปนการจดการพนทคมครองใหมประสทธภาพโดยเฉพาะการจดการพนทใหเปนระบบนเวศขนาดใหญ เปนนวตกรรมใหมๆ เพอใหหลายๆ พนทคมครองมความรวมมอซงกนและกน โดยเฉพาะพนทคมครองทตงอย ชดตดกน การพฒนาศกยภาพการจดการแบบกลมปา ควรจะไดมการพจารณารวมกนทกฝาย ทกหนวยงาน การประสานงานและท างานรวมกน การก าหนดแผนกจกรรมในการท างานแบบกลมปา การตดตามประเมนผล หรอการน าการปรบแผนกจกรรม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ควรจะใหความส าคญจดหางบประมาณเพอด าเนนการ เปนการบรหารใหเปนพนทน ารอง ตวอยางเชน กลมปาตะวนตก กลมปาดงพญาเยน-เขาใหญ กลมปาภเขยว-น าหนาว หรอพนทอนๆ

3. เครองมอประเมนประสทธภาพในการจดการพนทคมครอง (Management Effectiveness Tracking Tool; METT) มพนทคมครองหลายๆ แหงไดมการน าเอาเครองมอ METT มาใชในการประเมนประสทธภาพของการจดการ เครองมอนหรอ METT ไดพฒนาโดย The World Bank และ WWF ขอมลหรอผลทไดรบจากการประเมนกจะน าไปพจารณาวางแผนยทธศาสตรการจดการพนทคมครอง ภายใตอนสญญานานาชาตวาดวยความหลากหลายทางชวภาพไดก าหนดเอาเครองมอ METT มาใช โดยเฉพาะพนทคมครองทางทะเลและชายฝงไดน าเอาประโยชนทไดประเมนขอมลไปใชในการพฒนาศกยภาพของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

4. การจดการพนทคมครองเชงระบบนเวศ (Ecosystem Management พนกงานเจาหนาทของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช สวนใหญจะมความช านาญในการจดการเชงระบบนเวศ เนองจากคณวฒการศกษามาจากพนฐานการปาไม แตกยงมอกหลายๆ กลมทยงขาดความรเฉพาะทางในเรองการจดการเชงระบบนเวศ เชน ชนดพนธตางกน ระบบนเวศของพนท การฟนฟระบบนเวศ การแพรระบาดของโรค ซงพนกงานเจาหนาทจะตองมความคมเคยกบงานเหลาน

ความตองการบคลากรทเปนนวตกรรมพนทคมครอง

เพอใหการปฏบตงานเปนไปตามแผนระบบพนทคมครองของประเทศไทย จ าตองเสนอผปฏบตงานทมความเชยวชาญและมหลกสตรการพฒนาพนกงานเจาหนาทใหมความเชยวชาญเฉพาะเรอง เชน

1. ความเชยวชาญทางดานสารสนเทศภมศาสตร (GIS) เปนเทคโนโลยทพนกงานเจาหนาทกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชตองไดรบการพฒนาและฝกอบรม อยางนอยทสดกใหมวามรความช านาญเฉพาะเรองสารสนเทศภมศาสตรและแผนท

2. ความเชยวชาญทางดานการท างานรวมกบชมชน จะตองมการพฒนาศกยภาพพนกงานเจาหนาทใหความรความช านาญการท างานรวมกบชมชน พนกงานเจาหนาทจะตองมความรความเขาใจเกยวกบจตวทยามานษยวทยา การพฒนาอาชพ การพฒนาชมชน องคกรชมชน การคาดคะเนแนวโนมทจะเกดขน ตวชวดความส าเรจองคกรพฒนาเอกชนและการพฒนาประชากรและชมชน

- 5 -

3. ความเชยวชาญทางดานการท างานรวมกบภาคเอกชนท าอยางไรทจะใหประชาชนหรอเอกชนสนบสนนการด าเนนงานของพนทคมครองใหบรรลเปาหมาย วตถประสงค การแกไขปญหาบางอยางทจะเกดขน การปฏบตงานดานนอาจจะไดรบการฝกอบรมจากโรงเรยนหรอจากประสบการณในการท างานหรอธรกจ องคกรภาคเอกชนบางองคกรมการจางแรงงานทมคาจางสงกวาภาครฐหรออาจจะจางบคลากรทมความ รความช านาญจากขาราชการบ านาญ รวมท างานกบกรมอทยานแหงชาต สตวป า และ พนธพช ได

4. ความเชยวชาญทางดานเศรษฐศาสตรของพนทคมครองโดยเฉพาะการใชพนทคมครองเพอการพฒนาเศรษฐกจ เปนการประเมนมลคาของทรพยากรในพนท โดยเฉพาะการบรการของระบบนเวศ เพอการสรางความเขมแขงใหแกพนทคมครอง เชน การวเคราะห Financial Sustainability Scorecard งานดานนจะตองมนกเศรษฐศาสตรดานทรพยากรธรรมชาต

5. ความเชยวชาญทางดานการพฒนาความรวมมอเปนการใชแนวทางการพฒนารวมกนในการจดการแบบกลม เชน กลมปา โดยเฉพาะการรวมกนการจดการ การท างานเปนเพมภายใตกฎหมายทใชบงคบ

6. ความเชยวชาญทางดานกฎหมายทเกยวกบการจดการพนทคมครองจะตองมผเชยวชาญเฉพาะดานกฎหมายทใชในการพจารณาถงประสทธภาพดานการจดการดานกฎหมายทเกยวของ รวมทงอนสญญานานาชาตทเกยวของ เชน CBD, CITES, Ramsar, World, Heritage มหนวยงานรบผดชอบในระดบกรมหรอกระทรวงโดยเฉพาะส านกนโยบายและแผนสงแวดลอม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กจะตองเกยวของกบขอตกลงระหวางนานาชาตทเกยวของกบพนทคมครอง

7. ความเชยวชาญทางดานการเปลยนแปลงภมอากาศทสมพนธกบพนทคมครอง มหลายภาคสวนของหนวยงานตางๆ ในระดบกระทรวง สถาบนการศกษา องคกรพฒนาเอกชนและภาคเอกชนทมงานรบผดชอบเกยวกบเปลยนแปลงภมอากาศ รายงานแผนการจดการระบบพนทคมครองจะสมพนธกบบทบาทในระดบนานาชาต จะตองไดรบการสนบสนนจากผเชยวชาญในกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช การสนบสนนใหพนทคมครองด าเนนการแกไขปญหาการเปลยนแปลงของภมอากาศตามความเหมาะสม

8. ความเชยวชาญทางดานสอ การน าเอาขอมลดานการบรหารจดการพนทคมครองไปยงสาธารณชน พจารณาจาก Website และสอสงพมพตางๆ ในพนทคมครอง เชน อทยานแหงชาต กจะมแผนพบ รายชอชนดพนธสตวปา สอสาธารณะประเภทหนงสอการทองเทยวในพนทตางๆ เชน น าตก จะตองมการด าเนนงานใหมประสทธภาพ ถาหากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ใชโอกาสแสดงใหประชาชนเขาใจถงผลประโยชนของพนทคมครองกจะท าใหเกดความตระหนกทเขมแขงในการอนรกษพนทคมคอรง โดยเฉพาะการบรการของระบบนเวศ

- 6 -

นวตกรรมการเพมศกยภาพดานเทคโนโลยส าหรบพนทคมครอง ขอมลดานเทคโนโลยสมยใหมมความกาวหนามากในปจจบนทสามารถน ามาพฒนาและใชใน

การจดการพนทคมครอง โดยเฉพาะการศกษาทางไกล โดยใชเทคโนโลยทางการสอสาร เชน การสอนผานทางอนเตอเนทของมหาวทยาลยฮาวารดทเปดสอนวชาดานการจดการทรพยากรธรรมชาต การจดการพนทคมครอง เปนตน หรอขอมลขาวสารผานสอทางเวบไซดเกยวกบการจดการพนทคมครอง องคกร IUCN-WCPA กจะมเวบไซดเผยแพรสอสงพมพและสามารถคนหาขอมลไดงาย นอกจากน WCPA กยงม facebook ของตวเองดวย

-----------------------------------------------