5a 5r kavramlari - file.toraks.org.tr · 0 1 hayır evet günün çoğunu yatakta geçirecek kadar...
TRANSCRIPT
![Page 1: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/1.jpg)
5A 5R KAVRAMLARI
Dr.Cengiz ÖZGEMersin Üniversitesi Tıp FakültesiGöğüs Hastalıkları Anabilim Dalı
![Page 2: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/2.jpg)
Genel İlkeler
• Tütün bağımlılığı kronik bir hastalıktır.
• Genellikle birkaç denemeden sonra bırakılır.
• Her hastanın tütün kullanım durumu mutlaka dökümante edilmelidir.
• Her hasta mutlaka bırakma için motive edilmelidir.
![Page 3: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/3.jpg)
Genel İlkeler
• Her hastaya etkin tedavilerin varlığı
anlatılmalı ve tedavi önerilmelidir.
• Tek tek, grup yada telefon görüşmeleri
tedavi etkinliğini artırır.
• Hasta bırakma konusunda isteksizse
mutlaka motivasyonel destek sağlanmalıdır.
![Page 4: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/4.jpg)
HEDEF KİTLE
• Sigara içen ve bırakmak isteyenler
• Sigara içen ve şu anda bırakmak
istemeyenler
• Sigarayı henüz bırakmış olanlar
![Page 5: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/5.jpg)
Sigara içenlerin
• % 70’i yılda bir kez doktora gidiyor.
• % 70’i sigarayı bırakmak istiyor.
• % 35’i son yılda ciddi bırakma denemesi
• % 80’inde geçmişte bırakma denemesi
• % 3’ü sigarayı bırakıyor.
![Page 6: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/6.jpg)
Sigara alışkanlığını sorgularken;
• Yargılayıcı
• Aşağılayıcı
• Kınayıcı
ifadelerden kaçınmalıyız…
![Page 7: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/7.jpg)
Hasta şu anda Sigara
İÇİYORMU ?
Hasta şu anda bırakmaya
HAZIR MI ?
Daha önce sigara
Kullanmış mı ?
Uygun bağımlılık tedavisi
5A
Bırakmaya Cesaretlendir
5R
NÜKSÜÖNLE
İçmemeye devam
için destek
EVET
HAYIR
EVET HAYIR
EVET
HAYIR
![Page 8: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/8.jpg)
5A
• ASK SOR
• ADVISE ÖNER
• ASSESS DEĞERLENDİR
• ASSIST YARDIM ET
• ARRANGE İZLE
![Page 9: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/9.jpg)
ASK SOR
• Her hastaya
• Her başvuruda
• MUTLAKA
SORULMALI
• VİTAL BULGULARKan basıncıNabızKiloAteşSolunum hızıTütün kullanımı***
![Page 10: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/10.jpg)
ASK SOR
• Ne zaman başlamış ?
• Kaç yıldır içiyor ?
• Günde içilen sigara sayısı ?
• Sigara dışı tütün ürünleri:
PİPO, PURO, NARGİLE
![Page 11: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/11.jpg)
ADVISE ÖNER
• Her sigara kullanıcısına
Mutlaka sigarayı bırakması
ÖNERİLMELİDİR…
![Page 12: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/12.jpg)
AÇIK VE NET• Sigarayı bırakmanın sizin için çok önemli olduğunu düşünüyorum.
• Size bu konuda yardımcı olabilirim.• Hasta olduğunuzda sigara sayısınıazaltmak yeterli değildir.
• Ara sıra yada az sigara içmek tehlikenizi azaltmaz.
ADVISE ÖNER
![Page 13: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/13.jpg)
ADVISE ÖNER
GÜÇLÜ BİR ŞEKİLDE
• Sağlığınız için yapabileceğiniz en iyi şey
sigarayı bırakmaktır.
• Doktorunuz olarak bunu belirtmek istiyorum.
• Size yardıma hazırım.
![Page 14: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/14.jpg)
KİŞİYE ÖZEL
• Şu andaki semptomlar ve sağlık durumu
• Ekonomik maliyet
• Eş ve çocuklara etki
• Bırakınca oluşacak dramatik iyileşme
ADVISE ÖNER
![Page 15: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/15.jpg)
ASSESS DEĞERLENDİR
• Her sigara içicisine bırakmak isteyip istemediği mutlaka sorulmalıdır.
• Hasta şu anda bırakmaya kararlı ise:DESTEK
• Hasta şu anda bırakmak istemiyor:5 R
![Page 16: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/16.jpg)
ASSESS DEĞERLENDİR
HASTA BIRAKMAK İSTİYOR
• Bırakma isteği nedenleri
• Hastanın kararlılık durumu
• Nikotin bağımlılığının ölçülmesi
• CO ölçümü
![Page 17: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/17.jpg)
01
HayırEvet
Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ?
01
HayırEvet
Günün ilk saatlerinde sonraki saatlere göre daha çok mu sigara içiyorsunuz ?
10
Sabah ilkDiğer
Gün içinde içtiğiniz hangi sigaradan vazgeçmek istemezsiniz ?
01
HayırEvet
Sigara içilmesi yasak olan yerlerde içmemekte zorlanıyor musunuz ?
321
5 dk.içinde6-30 dk.30 dk.↑
İlk sigaranızı uyandıktan ne kadar sonra içiyorsunuz ?
0123
10 ve altı11-2021-30
31 ve fazla
Her gün genellikle kaç sigara içiyorsunuz ?
Fagerström testi- 0-2:düşük 8-10:yüksek
![Page 18: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/18.jpg)
ASSESS DEĞERLENDİR
Önceki bırakma öyküsünün değerlendirilmesi
• Daha önce bırakmayı denemiş mi ?
• En uzun bıraktığı süre ?
• Tedavi kullanmış mı ?
• Karşılaşılan güçlükler neler ?
![Page 19: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/19.jpg)
ASSESS DEĞERLENDİR
Başarısı düşük olan gruplar
• Bağımlılığı yüksek kişiler
• Düşük sosyoekonomik koşullar
• Düşük eğitim düzeyi
• Sigara kullananlarla birlikte yaşam
• Genç içiciler
![Page 20: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/20.jpg)
ASSIST YARDIM ET
• Bırakma günü belirlenmesi
• Aile,arkadaş ve işyerinde paylaşım
• Zorluklar öngörülmesi ve anlatılması
• Sigaranın ortadan kaldırılması
![Page 21: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/21.jpg)
ASSIST YARDIM ET
• Tedavi önerilmesi ve etkinliğin anlatılması(Nikotin preparatları,bupropion,varenicline)
• Geçmiş bırakma deneyimi• Sigaradan tümüyle uzak durulmalı• Alkol kullanımı• Evdeki diğer kullanıcılar• Destek kaynak materyal sağlanması
![Page 22: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/22.jpg)
ARRANGE İZLE
• Takip randevu zamanı
• Başarıyı tebrik et
• Tamamen yoksunluğu sağla
• Zorlukların belirlenmesi
• Yaşanan problemler için önlem
• Tedavi değerlendirilmesi
![Page 23: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/23.jpg)
GENEL TOPLUM
KLİNİĞE BAŞVURAN HASTA
ASK SOR ADVISE ÖNER
ASSES DEĞERLENDİR
ASSIST YARDIM ET
ARRANGE FOLLOW UP TAKİP ET
5R BIRAKMAYA CESARETLENDİRİÇMEMEYİ
SÜRDÜRME İÇİN DESTEK
YENİDEN BAŞLAMAYI ÖNLE
İçiyor
Hiçiçmemiş
Yeni bırakmış istekliisteksiz
Halen isteksiz
TÜTÜN BAĞIMLILIĞI TEDAVİMODELİ
![Page 24: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/24.jpg)
5R
• RELEVANCE İLİŞKİ
• RISKS RİSKLER
• REWARDS ÖDÜLLER
• ROADBLOCKS ENGELLER
• REPETITION TEKRAR
![Page 25: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/25.jpg)
RELEVANCE İLİŞKİ
Kişiye özel durumlar• Mevcut hastalık durumu• Yaş ve cinsiyet• Daha önceki bırakma deneyimi• Hastalık riskleri • Ailesel ve sosyal durumu(çocuk sahibi olmak)
![Page 26: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/26.jpg)
RISKS RİSKLER
AKUT RİSKLER• Nefes darlığı• Astım alevlenmesi• Gebeliğin zarar görmesi• İmpotans• İnfertilite• Artmış solunum yolları enfefsiyonu riski
![Page 27: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/27.jpg)
RISKS RİSKLER
UZUN DÖNEM RİSKLER• Kalp krizi ve inmeler• Akciğer kanseri • Diğer kanserler
(larinks,oral kavite,mesane,ösefagus vs.)
• KOAH ( Kronik bronşit,Amfizem)• Osteoporoz• Uzun dönemli maluliyet ve bakım ihtiyacı
![Page 28: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/28.jpg)
RISKS RİSKLER
ÇEVRESEL RİSKLER• Eşinde artmış kalp hastalığı ve kanser riski• Çocuklarında:
Düşük doğum ağırlığıAstımOrta kulak hastalıklarıSolunum yolu enfeksiyonlarıSigara kullanma oranında artış
![Page 29: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/29.jpg)
REWARDS ÖDÜLLER
• Sağlık durumunun düzelmesi• Fiziksel aktiviteleri daha iyi yapabilme• Tat ve koku duyusunda iyileşme• Para biriktirme• Çocuklarına iyi örnek olma• Daha sağlıklı bebek ve çocuklar• Ev,araba ve elbiselerin daha iyi kokması• Cildinin güzelleşmesi, daha beyaz dişler
![Page 30: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/30.jpg)
ROADBLOCKS ENGELLER
• Yoksunluk belirtileri• Başarısızlık korkusu• Kilo alımı• Destek yoksunluğu• Depresyon• Tütünden alınan keyif• Etkili tedavilerden haberdar olmama• Çevresinde sigara içenlerin olması
![Page 31: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/31.jpg)
REPETITION TEKRAR
• Her görüşmede motivasyon tekrarı
• Önceki bırakma girişimleri
![Page 32: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/32.jpg)
Sigarayı henüz bırakanlar
• Başarılarından dolayı tebrik etme
• İçmemeyi sürdürme için motivasyon
• Sağlık açısından kazanacağı yararların anlatılması
• Karşılaşılan sorunlar ve olası tehlikeler konusunda görüşme
![Page 33: 5A 5R KAVRAMLARI - file.toraks.org.tr · 0 1 Hayır Evet Günün çoğunu yatakta geçirecek kadar hasta olduğunuzda da sigara içiyormusunuz ? 0 1 Hayır Evet Günün ilk saatlerinde](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022041908/5e657879590b2f549646b270/html5/thumbnails/33.jpg)