6...

ประโยค๖ - จตตถสมนตปาสาทกา อรรถกถาพระวนย จลวรรค วรรณา - หนาท 409

จตตถสมนตปาสาทกา [๒๗๕] จลลวรรค วรรณนา กมมกขนธก วรรณนา [วาดวยตชชนยกรรม] วนจฉยในกมมกขนธกะเปนท ๑ แหงจลลวรรค พงทราบกอน ดงน :- บทวา ปณฑกโลหตกา ไดแก ชน ๒ ในพวกฉพพคคย คอ ปณฑกะ ๑ โลหตกะ ๑. แมนสตทงหลายของเธอทง ๒ กปรากฏ ชอวา ปณฑกะ และ โลหตกะ เหมอนกน. สามบทวา พลวา พลว ปฏมนเตถ มความวา ทานทงหลาย จงโตตอบใหด ใหแขงแรง. บทวา อลมตถตรา จ คอเปนผสามารถกวา. ในองค ๓ ม อสมมขา กต เปนตน มความวา กรรมททา คอ ฟองรองไมพรอมหนาสงฆ ธรรมวนย และบคคล, ไมสอบถามกอน ทา, ทาดวยไมปฏญญาแหงบคคลนนแล. บทวา อเทสนาคามนยา ไดแก ทาดวยอาบตปาราชก หรอ สงฆาทเสส.


บรรดาตกะเหลาน ๙ บท ใน ๓ ตกะตน ทรงผสมทละบท ๆ กบ ๒ บทน คอ อธมเมน กต วคเคน กต ตรสเปน ๙ ตกะ. รวมทงหมดจงเปน ๑๒ ตกะ ดวยประการฉะน. ๑๒ ตกะนแล ตรสไวแมในสกกปกษ ดวยอานาจแหงฝายเปน ขาศกกน. สองบทวา อนนโลมเกห คหสสคเคห มความวา ดวยการ คลกคลกบคฤหสถ มความเปนผพลอยเศราโศกกบเขาเปนตน ซง ไมสมควรแกบรรพชต. ขอวา น อปสมปาเทตพพ เปนตน มความวา เปนอปชฌาย อยแลว ไมพงใหกลบตรอปสมบท, ไมพงใหนสยแกภกษอาคนตกะ, ไมพงรบสามเณรอนไว. สองบทวา อา วา ตาทสกา ไดแก อาบตทเสมอกน. บทวา ปาปฏตรา ไดแก อาบตทหนกกวา. [๒๗๖] กรรมนน ไดแก ตชชนยกรรม. การอนภกษเหลาใดทาแลว ภกษเหลานนชอวา ผทากรรม. ขอวา น สวจนย กาตพพ มความวา ตนอนภกษใดโจทย แลวอยางนวา "ขาพเจาจะฟองทานเปนจาเลยในคดน และทานอยากาว ออกจากอาวาสนแมกาวเดยว ตลอดเวลาทอธกรณนนยงระงบไมเสรจ" ภกษนนอนตนไมพงทาใหเปนผใหการ. บทวา น อนวาโท มความวา ไมพงรบตาแหนงหวหนาในวด.


บทวา น โอกาโส มความวา ไมพงใหภกษอนทาโอกาสอยางน วา "ทานจงทาโอกาสแกขาพเจา. ขาพเจาเปนผใครจะพดกะทาน." ขอวา น โจเทตพโพ มความวา ไมพงโจทยภกษอนดวยวตถ หรออาบต, คอไมพงใหภกษอนใหการดวยคาวา "นเปนโทษของ ทานหรอ ?" ขอวา น สมปโยเชตพพ มความวา ไมพงชวยกนและกน ใหทาความทะเลาะ. คาวา ตณณ ภกขเว ภกขน เปนตน พระผมพระภาคตรสไว เพอแสดงวา "สงฆสมควรลงตชชนยกรรม ดวยองคแมอนหนง ๆ." จรงอย ความเปนผทาความบาดหมาง พระผมพระภาคตรส ไวเปนองคพเศษ สาหรบภกษผควรข. ความเปนผมอาบตเนอง ๆ ตรสไวเปนองคพเศษ สาหรบภกษควรไรยศ, ความเปนผประทษราย สกล ตรสไวเปนองคพเศษ สาหรบภกษผควรขบไล. แตสงฆสมควร จะทากรรมแมทงหมด ดวยองคอนใดอนหนงใน ๓ องคน. หากจะมคาทวงวา "ถาเปนเชนนน, คาทพระผมพระภาคตรสไว ในจบเปยยกขนธกะวา "สงฆทานยสกรรมแตภกษผควรจะลงตชชนย- กรรม ฯ ล ฯ อพภานผควรอปสมบท, อบาล กรรมไมเปนธรรม และกรรมไมเปนวนย ยอมมอยางนแล กแล เมอเปนอยางนน สงฆ ยอมเปนผมโทษ" ดงน ยอมแยงกบคาวา ตณณ ภกขเว ภกขน เปนตนน. เฉลยวา อนคานจะแยงกนหามได.


เพราะเหตไร ? เพราะใจความแหงคาตางกน. จรงอย กรรมสนนษฐานเปนใจความแหงคานวา ตชชนย- กมมารหสส เปนตน. สภาพแหงองคเปนใจความแหงคา เปนตนวา ตณณ ภกขเว ภกขน ดงน. เพราะเหตนน สงฆประชมกนทา กรรมสนนษฐานวา ๒๗๗ "จะทากรรมชอน แกภกษน" ดงน ใน กาลใด, ในกาลนน ภกษนนเปนผชอวา ควรแกกรรม เพราะเหตนน โดยลกษณะน พงเขาใจวา "กระทานยสกรรมเปนตน แกภกษผควร แกตชชนยกรรมเปนตน เปนกรรมผดธรรม และเปนกรรมผดวนย." กในองคทงหลาย มความเปนผทาความบาดหมางเปนตน องค อนใดอนหนงมแกภกษใด, สงฆปรารถนาจะทาแกภกษนน พงกาหนด กรรมอยางใดอยางหนง ดวยองคอนใดอนหนง ในองค และกรรม ทงหลายตามทตรงอนญาตไวแลว พงทาภกษนนใหเปนผควรแกกรรม แลวทากรรมเถด. วนจฉยในคาทง ๒ นเทาน เมอถอเอาวนจฉยอยาง น คาหลงกบคาตนยอมสมกน. ในบาลนน กรรมวาจาในตชชนยกรรม พระผมพระภาคตรสไว ดวยอานาจแหงภกษผทาความบาดหมาง แมโดยแท, ถงกระนน เมอ จะทาตชชนยกรรมแกภกษผเปนพาล ไมฉลาด มอาบตมาก สงฆพง ทากรรมวาจาดวยอานาจแหงภกษผเปนพาล ไมฉลาด, จรงอย เมอทา อยางนน กรรมเปนอนทาแลวดวยวตถทม, และไมเปนอนทาดวยวตถ แหงกรรมอน.


เพราะเหตไร ? เพราะเหตวา แมตชชนยกรรมน พระผมพระภาคทรงอนญาต ใหนาดวยวตถ กลาวคอความเปนผพาล เปนผไมฉลาด ดงนแล. ในกรรมทงปวงมนยเหมอนกน. ขาพเจาพรรณนาวตถแหงความประพฤตชอบ ๑๘ อยาง ใน ปารวาสกกขนธกะ. สองบทวา โลม ปาเตนต มความวา เปนผหายเยอหยง. อธบายวา "ประพฤตตามภกษทงหลาย." สองบทวา เนตถาร วตตนต มความวา วตรนเปนของภกษ ทงหลายผออก เพราะเหตนน ชอวา เนตถาร วตรของผออก. อธบายวา "ตนสามารถจะออกจากนสสารณาดวยวธ ๑๘ อยางใด, ยอมประพฤตวธ ๑๘ อยางอนนนโดยชอบ." ถามวา "ภกษผถกนสสารณา บาเพญวตรสนกาลเทาไร ?" ตอบวา "๑๐ วน หรอ ๒๐ วนกได." จรงอย ในกมมกขนธกะน วตรเปนของทภกษพงบาเพญโดย เทานเทานน. [วาดวยปพพาชนยกรรม] วนจฉยในเรองพระเสยยสกะ พงทราบดงน :- ขอวา อปสส ภกข ปกตตตา มความวา กแตวาภกษทงหลาย ยอมเปนผขวนขวายเปนนตย.


คาทเหลอเชนกบคาทกลาวแลวในตชชนยกรรมนนแล. [๒๗๘] เรองพระอชสชและพระปนพพสกะ ขาพเจาไดกลาว แลวในวรรณนาแหงสงฆาทเสส๑ แตวนจฉยในคาเปนตนวา กายเกน ทเวน ในเรองพระอสสชและพระปนพพสกะน พงทราบดงน :- การเลนเปนไปทางกาย เรยกชอวา ความคะนองเปนไปทางกาย. แมใน ๒ บททเหลอ กนยนแล. ความละเมดสกขาบทททราบบญญตไว ในกายทวาร เรยกชอวา อนาจารเปนไปทางกาย. แมใน ๒ บททเหลอ กนยนแล. ความลบลางดวยขอทไมศกษาสกขาบทททราบบญญตไว ในกาย- ทวาร เรยกชอวา ความลบลางเปนไปทางกาย. อธบายวา การผลาญ คอลางผลาญ. แมใน ๒ บททเหลอ กนยนแล. การหงนามนและดองยาเปนตน ดวยอานาจแหงเวชกรรมททาแก คนททรงหามเปนตน เรยกชอวา มจฉาชพเปนไปทางกาย การรบ และบอกขาวสาสนเปนตน ของพวกคฤหสถ เรยกชอวา มจฉาชพ เปนไปทางวาจา. กจทง ๒ นน ชอวามจฉาชพ เปนไปทงทางกาย ทงทางวาจา. คาทเหลอมนยดงกลาวแลวในตชชนยกรรมนนแล. [วาดวยปฏสารณยกรรม] กแล วนจฉยในเรองพระสธรรม พงทราบดงน :- ๑. สมนต. ทตย. ๑๒๗


บทวา อนปโลเกตวา ไดแก ไมบอกเลา. บทวา เอตทโวจ มความวา พระสธรรมถามวา "คฤหบด ขาทนยโภชนยะนน ทานจดเอาไวเพอพระเถระทงหลายหรอ ? ดงน แลวใหเปดทงหมดเหนแลว จงไดกลาวคาน. คาวา เอกา จ โข อธ นตถ, ยทท ตลสงคฬกา มความ วา "ขนมนใด เขาเรยกกนวา ขนมแดกงา, ขนมนนไมม." ไดยนวา ขนมแปลกชนดหนง ไดมตนวงศของคฤหบดนน. เพราะเหตนน พระเถระประสงคจะดาคฤหบดนนกระทบชาต จงกลาว อยางนน. คาวา ยเทว กจ เปนตน มความวา เมอพทธวจนะมมาก อยางนน พระผเปนเจาสธรรมและพทธวจนะเปนอนมากซงเปนรตนะเสย กลาวคาวาขนมแดกงาซงเปนคาหยาบนนแล. คฤหบดแสดงเนอความน ดวยอทาหรณเรองลกไกวา "ลกไก นนไมไดขนอยางกา ไมไดขนอยางไกฉนใด, ทานไมไดกลาวคาของ ภกษ ไมไดกลาวคาของคฤหสถฉนนน." ตกะทงหลาย มคาวา อสมมขา กต เปนตน มประการดงกลาว แลวนนแล. ภกษผประกอบดวยองค ไมเหมอนกบภกษรปกอน ๆ. [๒๗๙] บรรดาองคเหลานน มคาวา คหน อลาภาย เปนตน ความวา คฤหสถทงหลายไมไดลาภดวยประการใด, เมอภกษขวนขวาย คอ พยายามดวยประการนน ชอวา ขวนขวายเพอมใชลาภ. ในอนตถะ เปนตน กนยน.


บรรดาคาเหลานน ความเสยประโยชน ชอ อนตถะ. บทวา อนตถาย ไดแก เพอความเสยประโยชน. ความอยในทนนไมได ชอวาความอยไมได. ขอวา คหน พทธสส อวณณ มความวา กลาวตพระพทธเจา ในสานกคฤหสถ. ขอวา ธมมก ปฏสสว น สจจาเปต มความวา ความรบจะ เปนจรงไดดวยประการใด, เธอไมทาดวยประการการนน; คอ รบการ จาพรรษาแลวไมไป หรอไมทากรรมเหนปานนนอยางอน. คาวา ป จนน ภกขเว เปนตน พระผมพระภาคตรสเพอ แสดงขอทภกษผควรแกกรรม แมดวยองคอนเดยว. คาทเหลอในเรองน มความตน และมนยดงกลาวแลวในตชชนย- กรรมทงนน. [วาดวยอปเขปนยกรรม] วนจฉยในเรองพระฉนนะ พงทราบดงน :- คาวา อวาสปรมปรจ ภกขเว สสถ มความวา และทาน ทงหลายจงบอกในอาวาสทงปวง. ในบทวา ภณฑนการโก เปนตน มวนจฉยวา สงฆพงยก อาบตทตอง เพราะปจจยมความบาดหมางเปนตน กระทากรรมเพราะ ไมเหนอาบตนนนนแล. ตกะทงหลาย มประการดงกลาวแลวเหมอนกน. แตความ


ประพฤตชอบในเรองพระฉนนะน มวตร ๔๓ ขอ. บรรดาวตรเหลานน ขอวา น อนทธเสตพโพ ไดแก ไมพง โจทยภกษอน. ขอวา น ภกข ภกขห ไดแก ไมพงยภกษอนกบภกษอน ใหแตกกน. ขอวา น คหธโช ไดแก ไมพงทรงผาขาว ผาไมไดตดชาย และผามลายดอกไม. ขอวา น ตตถยธโช ไดแก ไมพงทรงผาคากรองเปนตน. ขอวา น อาสาเทตพโพ ไดแก ไมพงรกรานภกษอน. สองบทวา อนโต วา พห วา ไดแก จากขางในกด จาก ขางนอกกด แหงกฎทอย. สามบท มบทวา น ตตถยา เปนตน ตนทงนน. ขาพเจาจกพรรณนาบททเหลอทงหมด ในปารวาสกกขนธกะ. คาทเหลอมนยดงกลาวแลวในตชชนยกรรมนนแล. [๒๘๐] อกเขปนยกรรมในเพราะไมทาคนอาบต คลายกบ อกเขปนยกรรม ในเพราะไมเหนอาบตนแล. เรองอรฏฐภกษ ไดกลาวแลวในวรรณนาแหงขททกกณฑ.๑

วนจฉยในบทวา ภณฑนการโก เปนตน พงทราบดงน :- "ภกษอาศยทฏฐใด จงทาความบาดหมางเปนตน, พงทากรรม ในเพราะไมสละทฏฐนนนนแล." ๑. สมนต. ทตย. ๔๖๓.


บททเหลอมนยดงกลาวแลวในตชชนยกรรมนนแล. แมความประพฤตชอบในอกเขปนยกรรม เพราะไมสละทฏฐลามก น กมวตร ๔๓ ขอเหมอนกน ดวยประการฉะน. กมมกขนธก วรรณนา จบ.


[๒๘๑] ปารวาสกกขนธก วรรณนา [วาดวยปารวาสกวตร] วนจฉยในปารวาสกกขนธกะ น พงทราบดงน :- บทวา ปารวาสกา ไดแก ภกษผอยปรวาส. ในคาวา ปารวาสกา นน ปรวาสม ๔ อยาง คอ อปปฏจฉนน- ปรวาส ๑ ปฏจฉนนปรวาส ๑ สทธนตปรวาส ๑ สโมธานปรวาส ๑. บรรดาปรวาส ๔ อยางนน ตตถยปรวาส ทพระผมพระภาค ตรสไวในมหาขนธกะอยางนวา "ภกษทงหลาย บคคลใดแมอนผเคย เปนอญญเดยรถย หวงบรรพชา หวงอปสมบท ในธรรมวนยน ; สงฆพงใหปรวาส ๔ เดอนแกบคคลนน" ดงน ชออปปฏจฉนนปรวาส. คาใดทจะพงกลาวในอปปฏจฉนนปรวาสนน คานนขาพเจาไดกลาวไว ดแลวแล. แตวา อปปฏจฉนนปรวาสน พระผมพระภาคไมทรงประสงค ในปารวาสกกขนธกะน. ปรวาส ๓ อยางทเหลอ สงฆพงใหแกภกษผ ตองอาบตสงฆาทเสสแลวและปกปดไว. คาใดทจะพงกลาวในปรวาส ๓ อยางนน คานนขาพเจาจกพรรณนาในสมจจยกขนธกะ. กแลประวาส ๓ อยางน พระผมพระภาคทรงประสงคในปารวาสกกขนธกะน. เพราะ เหตนน ภกษผอยปรวาสอยางใดอยางหนงใน ๓ ปรวาสน พงทราบวา "ปารวาสกภกษ."


สองบทวา ปกตตตาน ภกขน ไดแก ภกษปกตตตทเหลอ โดยทสดแมภกษผควรแกมลายปฏกสสนาเปนตน เวนปารวาสกภกษ ผใหมกวาเสย. สองบทวา อภวาทน ปจจปฏาน มความวา ภกษปกตตต เหลานน ทาความเคารพมอภวาทเปนตน อนใด ปารวาสกภกษทงหลาย ยอมยนด คอ ยอมรบความเคารพอนนน. อธบายวา "ไมหามเสย." บรรดาบทเหลานน บทวา สามจกมม น เปนชอของ อภสมาจารกวตร มการพดลมใหเปนตน แกภกษอนซงสมควร เวน ความเคารพมอภวาทเปนตนเสย บทวา อาสนาภหาร ไดแก การจดอาสนะให คอ ๒๘๒ หยบ อาสนะไปให คอ ปลาดใหนนเอง. แมในการจดทนอนให กนยนแล. บทวา ปาโททก นน ไดแก นาสาหรบลางเทา. บทวา ปาทป นน ไดแก ตงสาหรบรองเทาทลางแลว. บทวา ปาทกถลก นน ไดแก แผนกระดานสาหรบวางเทา ซงยงไมไดลาง หรอแผนกระดานสาหรบเชดเทา. สองบทวา อาปตต ทกกฏสส มความวา คงเปนอาบตทกกฏ แกภกษผยนด แมของสทธวหารรกเปนตน. เพราะเหตนน ปารวาสก- ภกษนน พงบอกนสตทงหลายมสทธวาหารกเปนตนนนวา "ขาพเจา กาลงทาวนยกรรมอย, พวกทานอยาทาวตรแกขาพเจาเลย อยางบอกลา เขาบานกะขาพเจาเลย." ถาพวกกลบตรผมศรทธาบวชกลาววา "ขอ ทานจงทาวนยกรรมของทานเถด ขอรบ" ดงน แลวยงคงทาวตร ทง


บอกลาเขาบานดวย จาเดมแตเวลาทหามแลวไป ไมเปนอาบต. สองบทวา มถ ยถาวฑฒ มความวา ในปารวาสกภกษดวย กน ภกษใด ๆ เปนผแกกวากนและกน, เราอนญาตใหภกษนน ๆ ยนดอภวาทเปนตนของภกษผออนกวาได. สองบทวา ปจ ยถาวฑฒ มความวา เราอนญาตสวน ๕ ตามลาดบผแก พรอมดวยภกษทงหลายแมผปกตตต; เพราะเหตนน เมอกาลงสวดปาฏโมกข ปารวาสกภกษนงในหตถบาส ยอมควร. แตในมหาปจจรกลาววา อยานนในลาดบ พงละลาดบเสย แต อยานงละหตถบาส. เมอทาปารสทธอโบสถ พงนงในทของสงฆนวกะ และคงนง ในทนนเอง ทาปารสทธอโบสถในลาดบของตน. แตในมหาปจจยรกลาววา "พงทาปารสทธอโบสถในลาดบ." แม เมอทาปวารณาแลว กพงนงในทของสฆนวกะ และคงนงในทนนเอง ปวารณาในลาดบของตน. แมผาวสสกาสาฎกทสงฆตระฆงแลวแจกกน ปารวาสกภกษจะรบในทซงถงแกตนกควร. ภตอนภกษสละให เรยกวา "ภตทภกษโอนให." กถาอทเทสภต เปนตน ๒-๓ ทถงแกปารวาสกภกษไซร. [๒๘๓] แตเธอม ความหวงเฉพาะปคคลกภตอน , อทเทสภตเปนตนเหลานน เธอพงรบ ตามลาดบ แลวบอกสละเสยวา "ทานจงใหผมรบคราวหลงเถด ขอรบ, วนน ความหวงเฉพาะภตของผมม, พรงนผลจกรบ." ดวยการเสยสละ อยางน เธอยอมไดเพอรบภตเหลานนในวนรงขน.


ในกรนทกลาววา "ในวนรงขน พงใหแกปารวาสกภกษนน กอนภกษทงปวง." แตถาเธอไมรบ ไมโอนใหเสย, ในวนรงขนยอม ไมได. ภตทภกษโอนใหนแล พระผมพระภาคเจาทรงอนญาตเฉพาะ ปารวาสกภกษเทานน. เพราะเหตไร ? เพราะวา ยาคและของขบเคยวเปนตนในโรง อาหาร ยอมถงแกเธอผนงในทของสงฆนวกะบาง ไมถงบาง; เพราะ เหตนน ภตทภกษโอนใหน พระผมพระภาคจงทรงอนญาตเฉพาะ เพอทาการสงเคราะหแกปารวาสกภกษนนวา "เธออยาตองลาบาก ดวยภกษาจารเลย." บทวา ภตต ไดแก จตสาลภตของสงฆในวหารทภกษผมาแลว มาแลว พงรบไปตามลาดบผแก, ปารวาสกภกษยอมไดภตนน ตาม ลาดบผแต. แตไมไดเพอไปหรอยนในแถว. เพราะเหตนน พงถอยหาง จากแถวแลวยนในหตถบาส เออมมอรบอยางเหยยวโผลงฉวยเอาฉะนน. เธอไมไดเพอจะใชอารามกบรษหรอสมณทเทสใหนามา. ถาเขานามาเอง ขอนนควรอย. แมในมหาเปฬภตของพระราชกนยนแล. ในมหาปจจรกลาววา "แตในจตสาลภต ถาปารวาสกภกษ เปน ผใครจะทาการโอนใหไซร, เพออาหารอนเขายกขนแลวเพอตน พงบอก วา "วนน ภตของเรายอมม, พรงน เราจกรบ" ดงน; ในวนรงขน ยอมไดอาหาร ๒ สวน." แมอทเทสภตเปนตน พงถอยหางจากแถว กอนจงรบ. และพวกทายกนมนตใหนงในทใดแลวองคาส, พงเปน หวหนาของพวกสามเณร เปนสงฆนวกะของพวกภกษ นงในทนน.


[๒๘๔] บดน วนจฉยในความประพฤตชอบทพระผมพระภาค ตรสไวน. บทวา น อปสมปาเทตพพ มความวา เปนอปชฌายไมพง ใหอปสมบท ; แตจะเกบวตรแลวใหอปสมบท ควรอย. เปนอาจารยแลว แมกรรมวาจากไมควรสวด; เมอภกษอนไมม จะเกบวตรแลวสวด ควรอย. บทวา น นสสโย ทาตพโพ มความวา ไมพงใหนสยแกพวก ภกษอาคนตกะ; แมภกษเหลาใดไดถอนสยตามปกตเทยว พงบอก ภกษเหลานนวา "ขาพเจากาลงทาวนยกรรม. พวกทานจงถอนสยใน สานกพระเถระชอโนน อยาทาวตรแกขาพเจาเลย อยาบอกลาเขาบาน กะขาพเจาเลย." ถาแมเมอบอกอยางนนแลว พวกนสตกยงขนทา; แมเมอพวกเธอยงขนทาอย จาเดมแตกาลทไดหามแลวไป ไมเปนอาบต แกปารวาสกภกษนน. บทวา น สามเณโร มความวา ไมพงรบสามเณรอน; แมพวก สามเณรทตนเปนอปชฌายรบเอาไว ตนกควรบอกวา "ขาพเจากาลง ทาวนยกรรม, พวกเธออยาทาวตรแกขาพเจาเลย อยาบอกลาเขาบาน กะขาพเจาเลย." ถาแมเมอบอกอยางนนแลว เธอทงหลายยงขนทา; แมเมอเธอทงหลายขนทาอย จาเดมแตกาลทไดหามแลวไป ไมเปนอาบต แกปารวาสกภกษนน. ขนชอวา การสมมตใหเปนผสอนนางภกษณ ซงเปนตาแหนง ของผเปนใหญ ทานหาม, เพราะฉะนน ปารวาสกภกษพงเรยนแก


ภกษสงฆวา "ทานเจาขา ขาพเจากาลงทาวนยกรรม, ทานทงหลาย จงรภกษผสอนนางภกษณ; หรอพงมอบภาระแกภกษผสามารถกได และพงบอกนางภกษณทงหลายทพากนมาวา "ทานทงหลาย จงไป หาสงฆ. สงฆจกรภกษผใหโอวาทแกทานทงหลาย;" หรอพงบอกวา "ขาพเจากาลงทาวนยกรรม; ทานทงหลายจงไปหาภกษผชอโนน. เธอ จกใหโอวาทแกทานทงหลาย." บทวา สา อาปตต มความวา ไมพงถงการปลอยสกกะอก ในเมอปรวาสเพอการปลอยสกกะอนสงฆใหแลว. [๒๘๕] สองบทวา อา วา ตาทสกา ไดแก ครกาบต มกายสงสคคะเปนตน. สองบทวา ตโต วา ปาปฏตรา ไดแก อาบตปาราชก. ในอาบต ๗ อาบตทพภาสต เปนอาบตเลวทราม อาบตทกกฏ เปน อาบตเลวทรามกวา อาบตทกกฏ เปนอาบตเลวทราม อาบตปาฏ- เทสนยะ เปนอาบตเลวทรามกวา. พงทราบนยในอาบตปาจตตรย ถลลจจย สงฆาทเสส และ ปาราชก โดยอบายอยางน. แมในวตถทงหลายแหงอาบตเหลานน พงทราบความตางกน โดยนยกอนนนแลวา "วตถแหงทพภาสตเลวทราม วตถแหงทกกฏ เลวทรามกวา" แตในสกขาบททเปนปณณตตวชชะ ทงวตถ ทงอาบต เลวทราม. สวนสกขาบททเปนโลกวชชะ เลวทรามกวาทง ๒ อยาง. กรรมวาจาแหงปรวาส ทานเรยกวากรรม. ไมพงตดวยคาเปนตนวา


"กรรมนน ไมเปนอนทา ทาเสย" หรอดวยคาเปนตนวา "กรรม ชนดนเปนกสกรรม เปนโครกขกรรมดวยหรอ ?" บทวา กมมกา มความวา กรรมอนภกษเหลาใดทาแลว ภกษเหลานน ทานเรยกวา กมมกา. ไมพงตภกษเหลานนดวยคาวา "เปนพาล ไมฉลาด" เปนตน. ขอวา น สวจนย กาตพพ มความวา ไมพงทาความเปน ผมคาจาตองกลาว เพอประโยชนแกการประวง หรอเพอประโยชนแก การเกาะตว. จรงอย เมอจะทาเพอประโยชนแกการประวง ยอมทาอยาง นวา "ขาพเจาจะทาทานใหเปนผใหการในคดน, ทานอยาไดยาง ออกจากอาวาสน แมเพยงกาวเดยว ตลอดเวลาทอธกรณยงระงบ ไมสาเรจ" ดงน, เมอจะทาเพอประโยชนแกการเกาะตว ยอมทา อยางนวา "ขาพเจาจะทาทานใหเปนผใหการ, ทานจงมา ไปตอ หนาพระวนยธร พรอมกบขาพเจา" ไมพงทาความเปนผมคาจาตอง กลาวทง ๒ อยางนน. บทวา น อนวาโท มความวา ไมพงรบตาแหนงหวหนาใน วหาร, คอ ไมพงเปนผสวดปาฏโมกข หรอเชญแสดงธรรม, [ ๒๘๖] ไมพงทาการเนองดวยความเปนใหญ แมดวยอานาจสมมตอยางหนง ในสมมต ๑๓. บทวา น โอกาโส มความวา ไมพงทาโอกาสแกภกษผ ปกตตตอยางนวา "ทานจงทาโอกาสแกขาพเจา, ขาพเจาอยากจะ


พดกะทาน," คอไมพงโจทดวยวตถหรออาบต, ไมพงใหภกษอนให การดวยคาวา "นเปนโทษของทานหรอ ?" บทวา น ภกข ภกขห สมปโยเชตพพ มความวา ไมพง ชวยกนและกนใหทาความทะเลาะ. บทวา ปรโต มความวา เปนสงฆเถระไมควรไปขาหนา คอ พงละการในใกลกนเสย ๑๒ ศอก ไปตามลาพง. แมในการนงกมนย เหมอนกน. อาสนะทจดวาสดทายของสงฆนวกะ ในโรงอาหารเปนตน ชอวา อาสนะสดทาย, อาสนะสดทายนน ควรใหแกปารวาสกภกษนน, เธอ พงนงบนอาสนะนน. สดทายของทนอนทงหลาย ไดแกเตยงตงทเลวกวาเตยงตงทงหมด ชอวา ทนอนสดทาย. จรงอย ปารวาสกภกษน ไมไดเพอถอเอา ทนอนในทซงถงแกตนตามลาดบพรรษา. แตทนอนทเลว ซงสาน ดวยหวายและเปลอกไมเปนตน มขเรอดเกรอะกรง ทเหลอจากทนอน ซงภกษทงปวงเลอกถอเอาแลว ควรใหแกเธอ. บทวา วหารปรยนโต มความวา เหมอนอยางวา ทนอน เปนฉนใด ทอยกเปนฉนนน, อกอยางหนง แมอาวาสกไมควรแก เธอ ในทซงถงแกตนตามลาดบพรรษา. แตบรรณศาลาทมขน คลก ดวยธล เตมไปดวยมลคางคาวและหน ซงเหลอจากทภกษทงปวง เลอกถอแลว ควรใหแกเธอ. ถาภกษปกตตตทงหมด ถอรกขมล หรออพโภกาส ไมเขาทมง, อาวาสทงหมดจดวาเปนอาวาสทภกษ


เหลานนละเลยเสยแลว. บรรดาอาวาสเหลานน เธอยอมไดอาวาสทตน ตองการ. อนง ในวนวสสปนายกา เธอยอมไดเพอยนอยขางหนงรบปจจย ตามลาดบพรรษา, แตไมไดเพอถอเอาเสนาสนะ. ปารวาสกภกษ ผใครจะถอเอาเสนาสนะทมผาจานาพรรษาเปนนตย พงเกบวตรกอนแลว จงถอเอา. บทวา เตน จ โส สาทตพโพ มความวา [๒๘๗] ภกษ ทงหลายใหอาสานะสดทายเปนตนอนใดแกเธอ, อาสนะสดทายเปนตน นนแล อนเธอพงรบ. บทวา ปเรสมเณน วา ปจฉาสมเณน วา มความวา เธอ รบนมนตในทแหงญาตและคนปวารณาวา "ขอทานจงพาภกษมาเทาน" ดงน แลวชกชวนอยางนวา "สกลชอโนน นมนตภกษทงหลายของรบ, พวกทานจงมา เราทงหลายจงไปในสกลนน" ดงน ไมพงทาภกษผ ปกตตต ใหเปนปเรสมณะหรอปจฉาสมณะไป. แตวาสมควรจะกลาวโดยปรยายอยางนวา "ทานผเจรญ ชน ทงหลายในบานชอโนน หวงความมาของภกษทงหลาย, ดแลวหนอ ถาทานทงหลายพงทาความสงเคราะหแกชนเหลานน." บทวา น อาร กงค มความวา เมอระอาทจะบอกแกภกษ ทงหลายทมาแลว ๆ ไมควรสมาทานอารญญกธดงค. อารญญกธดงคนน แมภกษใดสมาทานแลวตามปกต ภกษนน พงชวนภกษผเปนเพอนรบอรณในปา, แตไมควรไปตามลาพง


อนง เมอเบอหนายตอการนงบนอาสนะสดทายในโรงอาหารเปนตน ไมควรสมาทานแมซงปณฑปาตกธดงค แตไมมการหามแกภกษผถอ บณฑบาตตามปกต. บทวา น จ ตปปจจยา มความวา ไมควรใหนาบณฑบาต ออกไป เพราะเหตนวา "เราเปนผมอาหารอนนาไปแลวนงฉนอยใน กฎทอยางนนแล จกนบราตรได คอวา รตตเฉท พงมแกเราผไปเหน ภกษมาในบานแลวไมบอก." บทวา มา ม ชานส มความวา เธอไมไดแมเพอใหสามเณร หงตมฉนทวด ดวยอธยาศยนวา "แมภกษรปเดยว จงอยารจก เรา," คอพงเขาบานเพอบณฑบาตนนเอง. แตปารวาสกภกษผ อาพาธ หรอผขวนขวายในนวกรรม และกจของอาจารยอปชฌาย เปนตน ควรอยในกฎทอยแท. ถาภกษหลายรอยรปเทยวอยในบาน ไมสามารถจะบอกได, ควรไปยงคามกาวาสแลวอยในทแหงภกษนนเปน สภาคกน. [๒๘๘] แมเปนอาคนตกะมายงวดบางตาบล กพงบอกภกษ ทงหลายในวดนน. ถาเหนภกษทงหมดอยในทเดยวกน พงยนบอก ในทเดยวกนทเดยว ถาภกษทงหลายแยก ๆ กนอยตามโคนไมเปนตน, พงไปบอกในทนน ๆ. เมอจงใจไมบอก เปนรตตเฉทดวย เปนทกกฏ เพราะวตตเภทดวย ถาคนไมพบบางพวก เปนแตรตตเฉท ไมเปน ทกกฏเพราะวตตเภท. บทวา อาคนตกสส มความวา พงบอกแตภกษอาคนตกะรปเดยว


หรอหลายรป แมทมาสฎทอยของตน ตามนยทกลาวแลวนนแล. อนง แมรตตเฉทและวตตเภท ในอาคนตกาโรจนาธการน ก พงทราบตามนยทกลาวแลวเหมอนกน. ถาภกษอาคนตกะพกครเดยว หรอไมพก ไมไปในทามกลางวด อยางนน, ควรบอกแมแกภกษอาคนตกะเหลานน, ถาภกษอาคนตกะ ไปเสยแตเมอปารวาสกภกษนนยงไมทนร แตวาปารวาสกภกษนรในเวลา ทไปเสยแลว, พงไปบอก. เมอไมอาจจะไปทน คงเปนแตรตตเฉท ไมเปนทกกฎเพราะวตตเภท. ฝายภกษอาคนตกะเหลาใด ไมเขาสภายในวด เขาอปจาร- สมาแลวไปเสย, และปารวาสกภกษนไดยนเสยงรม หรอเสยงไอ หรอเสยงจาม ของภกษอาคนตกะเหลานน รวาเปนอาคนตกะ พง ไปบอก. แมรในเวลาทพวกเธอไปแลว กควรตามไปบอกจนได เมอไมสามารถจะไปทน คงเปนแตรตตเฉท ไมเปนทกกฎเพราะ วตตเภท. ฝายภกษอาคนตกะใด มาในกลางคนแลว ไปเสยในกลางคน นนเอง แมภกษอาคนตกะนน ยอมทารตตเฉทแกปารยาสกภกษนน. แตเพราะไมร จงไมมอาบตทกกฎเพราะวตตเภท. ในกรนทกลาววา "ถาไมทนรกระทาอพภานกรรม ๆ นน ไมเปน อนทาแท." เพราะเหตนน ควรนบราตรใหเกนไว แลวจงคอยทา อพภานกรรม. [๒๘๙] นเปนขอปฏบตทไมผด. เหนภกษไปเรอในแมนาเปนตนกด ยนอยทฟากโนนกด ไปใน


อากาศกด ตงอยในทไกลมภเขาบนบกและปาเปนตนกด, ถามความ กาหนดไดวา "เปนภกษ" พงไปบอกดวยเรอเปนตนกได พงรบ ตามไปบอกกได. เมอไมบอก เปนรตตเฉทดวย เปนทกกฏเพราะ วตตเภทดวย. ถาวา แมพยายามอย กไมสามารถจะไปทน หรอใหได ยน เปนเพยงรตตเฉท ไมเปนทกกฏเพราะวตตเภท. ฝายพระสงฆเสนาภยเถระ กลาวดวยอานาจแหงวสยและอวสย วา "ไดยนวา เมอไมบอก ในวสย (ทจะบอกได) เปนรตตเฉท ดวย เปนทกกฏเพราะวตตเภทดวย, แตในอวสยไมมทง ๒ อยาง." สวนพระกรวกตสสเถระกลาววา "ความกาหนดวา 'ผนเปนสมณะ นนแลเปนประมาณ, ถาแมไมใชวสย, ไมมทกกฏ เพราะวตตเภท เทานน แตคงเปนตตตเฉทแท." บทวา อโปสเถ มความวา จรงอย ภกษอาคนตกะทงหลาย ยอมมาดวยตงใจวา "เราจกทนอโบสถ" แมไปดวยฤทธทราบวา เปนวนอโบสถ ยอมลงทาอโบสถกรรม. เพราะเหตนน จงควรบอก ในวนอโบสถ เพอชาระอาคนตกะ. แมในปวารณา กมนย เหมอนกน. ผอาพาธ นน ไดแก ภกษผไมสามารถจะไป. แมวนจฉยในคาวา ทเตน น พงทราบวา ไมควรสงอนป- สมบนไป, พงสงภกษใหไปบอก. บทวา อภกขโก อาวาโส ไดแก วดทวาง, ภกษแมรป เดยว ไมมในวดใด ไมพงไปเพอตองการอยในวดนน เพราะราตร


ทอยในวดวางเปลานน เปนราตรทไมยอมใหนบ. แตจะอยกบภกษ ปกตตต สมควรอย. แตเมออนตราย ๑๐ อยางมอย ถงแมวา ราตร ทงหลายจะไมยอมใหนบ [๒๙๐] กควรไปเสย เพอพนจากอนตราย แท. เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา "เวนแตอนตราย" ดงน จงไมควรทาวนยกรรมกบภกษผเปนนานาสงวาส. แมเพราะไม บอกแกภกษนานาสงวาสเหลานน รตตเฉทยอมไมม, ทอยนน ยอมเปนเหมอนอาวาสไมมภกษนนเอง เพราเหตนน พระผม- พระภาคจงตรสคานวา "ในอาวาสใดเลา ภกษทงหลายเปนนานา- สงวาส ?" คาทเหลอมนยดงกลาวแลวในอโปสถกขนธกะนนแล. วนจฉยในบทวา เอกจฉนเน อาวาเส เปนตน พงทราบ ดงน :- เสนาสนะททาไวเพอประโยชนแกการอย ชอวาอาวาส. สถานมอาทอยางน คอ เรอนเจดย เรอนโพธ รานเกบไมกวาด รานเกบไม โรงนา เวจกฎ ซมประต ชอ อนาวาส. หมวด ๒ แหงอาวาสและอนาวาสนน พระผมพระภาคทรงถอ เอาดวยบทท ๓. ในมหาปจจรกลาววา "ภกษผถกสงฆยกวตรแลว ไมไดเพอ อยในโอกาสเหลานน ณ โอกาสอนใดอนหนง ซงมงเปนอนเดยวกน กาหนดดวยทตกแหงนาจากชายคา. แตปารวาสกภกษ ไมไดเพอ อยภายในอาวาสเทานน."


สวนมหาอรรถกถาแกวา "การอยนน หามดวยชายคา โดย ไมแปลกกน." ในกรนทแกวา "การทปารวาสกภกษและภกษทถกสงฆยกวตร อยรวมกบภกษปกตตต ในทมงดวยเครองมง ๕ อยางเหลานน ทาน หามดวยชายคา." เพราะเหตนน ปารวาสกภกษไมควรอยในทมงอนเดยวกน แม มอปจารตาง ๆ กน. กถาวา เปนภกษผปกตตต แมอปสมบทในวน นน เขาไปนอนกอนในโอกาสทมงอนเดยวกนน ปารวาสกภกษ แมมพรรษา ๖๐ เขาไปทหลงรอยและนอน, เปนรตตเฉทดวย เปนทกกฏเพราะวตตเภทดวย. เมอไมร เปนแตรตตเฉท ไมเปน ทกกฎเพราะวตตเภท. แตถาเมอปารวาสกภกษนนนอนกอน ภกษ ผปกตตตเขาไปนอนทหลง, และปารวาสกภกษรอย, เปนรตตเฉท ดวย เปนทกกฎเพราะวตตเภทดวย. ถาไมร, เปนเพยงรตตเฉท ไมเปนทกกฏเพราะวตตเภท. [๒๙๑] สองบทวา วฏาตพพ นมนเตตพโพ มความวา ปารวาสกภกษ เหนภกษปกตตต แมอปสมบทในวนนน พงลกขน แท, และครนลกขนแลว ไมพงหลบหนาไปเสยดวยคดวา "เรานง สบายแลว ภกษนทาใหเราตองลก." ภกษปกตตตนน อนเธอพง นมนต อยางนแลวา "ทานอาจารย นอาสนะ, นมนตนงบนอาสนะ น." ฝายนวกภกษผปกตตต ไมควรไปยงสานกพระเถระผอยปรวาส ดวยตงใจวา "เราจะทาพระมหาเถระใหเปนผอกอวน."


บทวา เอกาสเน มความวา บนเตยงหรอตง ซงเปนทนง แหงภกษผมพรรษาเทากน. บทวา น ฉมาย นสนเน มความวา เมอภกษผปกตตต นงบนแผนดน ฝายปารวาสกภกษไมพงนงบนอาสนะ โดยทสดแม เปนเครองลาดหญาหรอแมเปนเนนทรายทสงกวา แตจะนงเวนอปจาร ไว ๑๒ ศอก ควรอย. บทวา น เอกจงกเม มความวา ไมพงจงกรมในทจงกรม อนเดยวกบภกษผปกตตตดงเพอนกน. คาวา ฉมาย จงกมต มความวา เมอภกษผปกตตตจงกรม อยบนแผนดน. อกอยางหนง นเองเปนบาล. และพงทราบเนอความในคาน ดงตอไปน :- เมอภกษผปกตตตจงกรมอย ณ พนดนทไมไดปนแดน ไมพง จงกรม ณ ทจงกรมทปนแดนเกลยทราบประกอบราวทเหนยว แมเปน ทตา และไมจาเปนตองกลาวอะไรในทจงกรมทพรอมเสรจดวยการกออฐ ทงแวดลอมดวยกาแพงแกว. แตถามทจงกรมทลอมดวยกาแพงประกอบ ดวยซมประต หรอวามทจงกรมทกาบงด ณ ระหวางเขา ระหวางปา และระหวางกอไม ; จะจงกรมในทจงกรมเชนนนสมควรอย, จะเวน อปจารจงกรม ณ ทจงกรมแมไมไดกาบง กควร. วนจฉยในคาวา วฑฒตเรน น พงทราบดงน :- ในกรนทแกวา "ถาเมอปารวาสกภกษผแกกวานอนกอน ฝาย


ปารวาสกภกษ (ผออนกวา) รอย นอนทหลง ; เปนรตตเฉทดวย เปนทกกฎเพราะวตตเภทดวย แกเธอ. แตสาหรบปารวาสกภกษผแก กวา เปนเพยงรตตเฉท ไมเปนทกกฏเพราะวตตเภท. ผออนกวา ไมรนอน, ไมเปนวตตเภทดวยกนทง ๒ ฝาย, แตเปนรตตเฉท. ถา เมอปารวาสกภกษผออนนอนกอน [๒๙๒] ผแกกวาจงนอน, และ ผออนร, ราตรของเธอยอมขาดดวย เปนทกกฎเพราะวตตเภทแก เธอดวย. ฝายผแกกวา เปนเพยงรตตเฉท ไมเปนวตตเภท. ถา ผออนไมร, ไมเปนวตตเภทดวยกนทง ๒ ฝาย แตคงเปนรตตเฉท ถาทง ๒ ฝายนอนไมหลงไมกอนกน, ผแกกวาเปนเพยงรตตเฉท. ฝาย ผออนเปนทงรตตเฉท ทงวตตเภท. ปารวาสกภกษ ๒ รปมพรรษเทากน รปหนงนอนกอน รปหนง รอยเทยว นอนทหลง, ราตรของเธอผนอนทหลง ยอมขาดและเปน ทกกฎเพราะวตตเภทแกเธอดวย. สาหรบผนอนกอน เปนเพยงรตตเฉท ไมเปนวตตเภท. ถาแมผนอนทหลงกไมร ไมมวตตเภทดวยกนทง ๒ ฝาย, แตคงเปนรตตเฉท. หากแมทง ๒ ฝายนอนไมหลงไมกอนกน, เปนรตตเฉทเทานน ไมเปนวตตเภททง ๒ ฝาย. กถาปารวาสกภกษ ๒ รปพงอยดวยกน, เธอพงรอชฌาจารของ กนและกน จะพงเปนผไมเคารพ หรอมความเดอดรอนแลวตองอาบต ทเลวทรามกวา หรอสกเสย; เพราะเหตนน การนอนรวมกนของพวก เธอ พระผมพระภาคจงทรงหามโดยประการทงปวงฉะนแล. คาทเหลอ พงทราบตามนยทกลาวนนแล.


และในปารวาสกวตตาธการน ภกษผควรแกมลายปฏกสสนาเปน ตน พงทราบวา ตงอยในฐานะของผปกตตตของปารวาสกภกษเปนตน. วนจฉยในคาวา ปารวาสกจตตโถ เจ ภกขเว ปรวาส น พงทราบดงน :- การทสงฆทาปารวาสกภกษใหเปนท ๔ ทากรรมมใหปรวาส เปนตน แกกนและกน ยอมใชไมไดโดยแท. ในกรรมมใหปรวาส เปนตน เหลานเทานน ทปารวาสกภกษนเปนคณปรกะไมได, ใน สงฆกรรมทเหลอ เปนได และเมอคณะไมครบ พงใหปารวาสกภกษ เกบวตรแลวจงทาใหเปนคณปรกะฉะนแล. ปารวาสกวตตกถา จบ. [วาดวยปรวาส] [๒๙๓] กแล เพราะไดฟงวตตกถาน พระอบาลเถระผทรงวนย ผอย ณ ทเรน จงไดเกดการราพงอยางนวา "วตรสาหรบภกษผอย ปรวาส พระผมพระภาคทรงบญญตไวมาก, ในวตรน รตตเฉท ยอมมดวยเหตเทาไรหนอ ?" ทานจงเขาเฝาพระผมพระภาคทลถามเนอความนน. แมพระผม- พระภาคกไดทรงพยากรณแกทาน. เพราะเหตนน พระธรรมสงคาหกาจารยจงกลาววา อถ โข อายสมา อปาล ฯ เป ฯ รตรตจเฉทา ดงน. ใน ๓ อยางนน ทชอวา การอยรวม ไดแก การอยดวยกน ทพระผมพระภาคตรสไวโดยนยมคาเปนตนวา "ในทมงอนเดยวกนกบ


ภกษผปกตตต." ทชอวา อยปราศ ไดแก การอยของภกษรปเดยวเทานน. ทชอวา ไมบอกไดแก ไมบอกภกษอาคนตกะเปนตน. รตตเฉท ยอมมดวยเหตอนหนง ๆ ในเหต ๓ อยางน. ขอวา น สกโกนต มความวา เมอไมสามารถไปบอกแก ภกษทงปวงในทนน ๆ เพราะขอทสงฆเปนหมใหญ ชอวาไมสามารถ จะใหปรวาสหมดจดได. ในสองบทน คอ ปรวาส นกขปาม ๑ วตต นกขปาม ๑ ปรวาส เปนอนเกบแมดวยบทอนหนง ๆ เปนอนเกบเรยบรอยแท ดวยทง ๒ บท. แมในการสมาทานกมนยเหมอนกน. ภกษผสมาทาน วตร อยปรวาสเสรจอยางนนแลว เมอจะถอมานต ไมมกจทจะตอง สมาทานวตรอก. จรงอย ภกษนนคงเปนผสมาทานวตรอยนนเอง, เพราะเหตนน สงฆพงใหมานต ๖ ราตรแกเธอ, พอเธอประพฤตมานตแลว พง อพภาน. เธอเปนผไมมอาบต ตงอยในสวนแหงผบรสทธอยางนนแลว จกบาเพญไตรสกขา กระทาทสดแหงทกขได ดวยประการฉะน. ปรวาสกถา จบ. [วาดวยปกตตตของกนและกน] ขอวา มลายปฏกสสนารหา ภกข สาทยนต ปาตตตาน มความวา เวนภกษผควรแกมลายปฏกสสนาผออนกวาเสย ไดแก


ภกษทงหลายทเหลอ โดยทสด แมภกษผอยปรวาสเปนตน. [๒๙๔] จรงอย บรรดาภกษ ๕ จาพวก คอภกษผอยปรวาส ๑ ผควรแกมลายปฏกสสนา ๑ ผควรแกมานต ๑ ผประพฤตมานต ๑ ผควรแกอพภาน ๑ เหลาน เวนภกษผออนกวาของตน ๆ เสย ทเหลอทงหมด คงจดเปนผปกตตต. เพราะเหตไร ? เพราะเหตทการอภวาทเปนตน พระผมพระภาคทรงอนญาต ตามลาดบ คอ ตามแก. เพราะเหตนน ขาพเจาจงกลาววา "ไดแก ภกษทงหลายทเหลอ โดยทสด แมภกษผอยปรวาสเปนตน." สวน ลกษณะแหงภกษผควรแกมลายปฏกสสนาเปนตนเหลานน จกมแจง ขางหนา. คาทเหลอในอธการ (วาดวยภกษผควรแกมลายปฏกสสนา ยนดอภวาทเปนตน ของภกษผปกตตต) น พงทราบตามนยทกลาวแลว ในวตรของภกษผควรแกมานตเปนตน แมอนจากอธการน และในวตร ของปารวาสกภกษนนแล. วนจฉยแมในคาวา มลายปฏกสสนารหจตตโถ เจ เปนตน พงทราบดงน :- แมภกษผควรแกมลายปฏกสสนาเหลานน ยอมเปนคณปรกะ ในวนยกรรมเหลานนไมได เหมอนปารวาสกภกษฉะนนแล. ใน สงฆกรรมทเหลอ เปนได. ความแปลกกนในวตรของมานตตจารกภกษ คอ มานตตจารก- ภกษ ตองบอกทกวน.


ภกษ ๔ รปหรอเกนกวา ชอวา คณะ ในคาวา อเน คเณ น ในพวกรตตเฉท. เพราะเหตนน ถาแมมานตตจารกภกษ อยกบ ภกษ ๓ รป เปนรตตเฉททเดยว. ในการเกบและสมาทานมานต วนจฉยคลายกบทกลาวมาแลว นนแล. คาทเหลอทก ๆ แหง ตนทงนน ดวยประการฉะน. ปารวาสกกขนธก วรรณนา จบ.


[๒๙๕] สมจจยกขนธก วรรณนา [วาดวยมานต ๔ อยาง] วนจฉยในสมจจยกขนธกะ พงทราบดงน :- ในคาวา ฉารตต มานตต น มวนจฉยวา มานต ๔ อยาง คอ อปปฏจฉนนมานต ๑ ปฏจฉนนมานต ๑ ปกขมานต ๑ สโมธาน- มานต ๑. ในมานต ๔ อยางนน ทชออปปฏจฉนนมานต ไดแก มานต ทสงฆใหภกษผควรแกมานต โดยความเปนผตองอาบตลวนเทานน ไม ตองใหปรวาส เพออาบตทไมไดปด. ทชอปฏจฉนนมานต ไดแก มานตทสงฆใหแกภกษผอยปรวาส เสรจแลว เพออาบตทปดไว. ทชอปกขมานต ไดแก มานตกงเดอนทสงฆใหแกนางภกษณ เพออาบตทปดไวหรอมไดปด. ทชอสโมทานมานต ไดแก มานตทสงฆรวม คอ ประสมกนให. [อปปฏจฉนนมานต] บรรดามานต ๔ อยางนน สโมธานมานตน พงทราบวาเปน อปปฏฉนนมานต ตามพระบาลวา "มานต ๖ ราตร เพออาบต ทไมปดไว." เมอจะใหสโมธานมานตนน ถาภกษเปนผตองอาบต


ตวเดยว พงใหตามนยทกลาวแลวในอปปฏฉนนมานตนแลง ถาตองอาบต ๒ ตว หรอ ๓ ตว หรอยงกวานน; คาวา เอก อาปตต อนทานกลาวแลวฉนใดเลา. คาวา เทว อาปตตโย, ตสโส อาปตตโย กพงกลาวฉนนน. แตทยงกวานน ถาแมเปน จานวนรอย หรอจานวนพน, พงกลาววา สมพหลา. วธใหสาหรบอาบตเหลาน ทสงฆจะพงรวมอาบตแมมวตถตาง ๆ กนให ขาพเจาจะกลาวในการใหปรวาส. เมอมานต อนสงฆทากรรมวาจาดวยอานาจแหงอาบตใหแลว อยางนน [๒๙๖] มานตตจารกภกษพงสมาทานวตร ตามนยทกลาว แลววา มานตต สมาทยาม, วตต สมาทยาม, ดงน นนแล ท สมาแหงโรงทเดยว ในทสดแหงกรรมวาจาวา เอวเมต ธารยาม. ครนสมาทานแลว พงบอกแกสงฆในสมาแหงโรงนนทเดยว และเมอจะบอก พงบอกอยางนวา "ทานเจาขา ขาพเจานน อาบตตวหนง ชอสญเจตนกาสกกวสฏฐ ไมไดปดไว, ขาพเจานน ขอมานต ๖ ราตรตอสงฆ เพออาบตตวเดยว ชอสญเจตนกา- สกกวสฏฐ อนไมปดไว; สงฆไดใหมานต ๖ ราตร เพออาบต ตวเดยว ชอสญเจตนกาสกกวสฏฐ อนไมไดปดไดแกขาพเจานน ; ขาพเจานนประพฤตมานตอย, ทานเจาขา ขาพเจาบอกใหร ขอสงฆ จงทรงขาพเจาไววา 'บอกใหร' เทอญ." กแล จะถอเอาในความ น บอกดวยวาจาอยางใดอยางหนง สมควรเหมอนกน. ครนบอก แลว ถามประสงคจะเกบ พงเกบในทามกลางสงฆ ตามนยทกลาว


แลวนนแล. เมอภกษทงหลายออกจากสมาแหงโรงไปเสย จะเกบ ในสานกภกษรปเดยว กควร. ภกษผออกจากสมาแหงโรงไปแลว จงกลบไดสต พงเกบในสานกภกษผไปดวยกน. ถาภกษแมนน ก หลกไปเสย ยงไมไดบอกแกภกษอน รปใด ทในโรง, พงบอกแกภกษ นนใหรแลวเกบเถด และเมอบอก พงกลาววา เวทยตต ม อายสมา ธาเรต, ของผมอายจงทรงขาพเจาไววา 'บอกใหร' เทอญ" ดงน ในอวสาน. เมอจะบอกแกภกษ ๒ รป พงกลาววา อายสมนตา ธาเรนต. เมอจะบอกแกภกษ ๓ รป พงกลาววา อายสมนโต ธาเรนต. จาเดมแตเวลาทเกบแลวไป คงตงอยในฐานผปกตตต. ถาวดมภกษนอย, ภกษผเปนสภาคกนอย; ไมตองเกบวตร นบราตร ณ ภายในวดนนแล. ถาไมอาจใหหมดจด. พงเกบวตรตาม นยทกลาวแลวนนแล [๒๙๗] พรอมดวยภกษ ๔ รปหรอ ๕ รป แวะ ออกจากทางใหญนงในทกาบง ดวยพมไมหรอดวยรว ใหเลย ๒ เลฑฑบาตจากเครองลอมแหงวดทลอม จากทควรแกเครองลอมแหง วดทไมไดลอม ในเวลาใกลรงทเดยว. พงสมาทานวตรแลวบอก ตามนยทกลาวแลวนนแล เฉพาะในภายในอรณ. ถาภกษอนบางรปมาทนน ดวยกจจาเปนเฉพาะบางอยาง; ถา มานตตจารกภกษนน เหนภกษนน หรอไดยนเสยงของเธอ, ควร บอก. เมอไมบอก เปนรตตเฉท ทงเปนวตตเภท. ถาภกษนนลาอปจารเขาไป ๑๒ ศอกแลวไปเสยแตเมอมานตต-


จารกภกษยงไมทนร, มแตรตตเฉทเทานน สวนวตตเภทไมม. กแล จาเดมแตกาลทไดบอกแลวไป มภกษทงหลายเวนภกษ ไวรปหนง ทเหลอจะไปเสยในเมอมกจจาเปนกควร ครนอรณขน แลว พงเกบวตรในสานกภกษนน. ถาภกษแมนนไปเสยกอนอรณ ดวยกรรมบางอยาง, มานตตจารกภกษเหนภกษใดกอน จะเปนภกษ อนซงออกจากวดไปกตาม เปนอาคนตกะกตาม พงบอกแลวเกบวตร ในสานกภกษนน. กมานตตจารกภกษน บอกแตคณะและคอยกาหนดความทมภกษ หลายรปอย, ดวยเหตนน โทษเพราะประพฤตในคณะพรองหรอโทษ เพราะอยปราศ จงไมมแกเธอ. พระมหาสมตเถระกลาววา "ถาไมเหนใคร ๆ, พงไปวดแลว เกบในสานกภกษรปหนง ในบรรดาภกษทไปกบตน." สวนพระมหาปทมตเถระกลาววา "เหนภกษใดกอน, พงบอก แลวเกบในสานกภกษนน; นเปนบรหารของภกษผเกบวตรแลว." ภกษนน ครนประพฤตมานต ๖ ราตรไมขาดอยางนนแลว [๒๙๘] พงขออพภานในทซงมภกษสงฆเปนคณะ ๒๐ รป. และภกษทงหลาย ผจะอพภาน พงทาเธอใหเปนผควรแกอพภานกอน. จรงอย ภกษนชอวาตงอยในฐานผปกตตต เพราะเธอเกบวตร เสยแลว. และจะทาอพภานแกปกตตต ยอมไมควร. เพราะฉะนน พงใหเธอสมาทานวตร. เธอยอมเปนผควรแกอพภาน ในเมอสมาทาน วตรแลว. แมเธอพงสมาทานวตรแลวบอก แลวขออพภาน. กจทจะ


ตองสมาทานวตรอก ยอมไมมแกผมไดเกบวตร. จรงอย ภกษผมไดเกบวตรนน เปนผควรแกอพภาน โดยลวง ๖ ราตรเทานน, เพราะเหตนน เธออนสงฆพงอพภาน. อพภานวธในอปปฏจฉนนาบตนนน พระผมพระภาคตรสไวใน พระบาลวา เอวจ ปน ภกขเว อพเภตพโพ ดงน นนแล แต อพภานวธน พระองคตรสดวยอานาจอาบตตวเดยว. กถาเปนอาบต ๒-๓ ตว หรอมากมาย มวตถเดยวหรอมวตถตาง ๆ กน, พงทา กรรมวาจาดวยอานาจอาบตเหลานน อปปฏจฉนนมานต สงฆพงให ดวยประกาอยางน. [วาดวยปรวาส] กปฏจฉนนมานต เปนของทสงฆควรใหแกภกษผอยปรวาสเพอ อาบตทปกปดไวเสรจแลว เพราะเหตนน ขาพเจากลาวปรวาสกถา กอน แลวจงจกกลาวปฏจฉนนมนตนน. ปรวาสและมานต พระผมพระภาคตรสโดยอาการเปนอเนกใน พระบาลโดยนยเปนตนวา "ถากระนน สงฆจงใหปรวาสวนหนงเพอ อาบต ชอสญเจตนกาสกกวสฏฐอนปดไววนเดยว แกภกษอทายเถด." วนจฉยททานไดกลาวไวในอนาคตสถานของปรวาสและมานต นน ๆ ถงความพสดารเกนไปเหมอนในบาล ทงเปนวนจฉยทใคร ๆ ไมอาจกาหนดไดโดยงาย; เพราะเหตนน ขาพเจาประมวลปรวาส และมานตนนแสดงในอธการนทเดยว. กแล ขนชอวาปรวาสน ทประสงคในพระบาลน ม ๓ อยาง


คอ ปฏจฉนนปรวาส ๑ สทธนตปรวาส ๑ สโมธานปรวาส ๑. [๒๙๙] ใน ๓ อยางนน ปฏจฉนนปราส ควรใหเพออาบต ตามทปดไวกอน. จรงอย อาบตของภกษบางรปปดไววนเดยว เหมอนอาบตน ของพระอทายเถระ, ของบางรปปด ๒ วนเปนตน เหมอนอาบตของ พระอทายเถระนนเอง ซงมาแลวขางหนา, ของบางรปมตวเดยว เหมอนอาบตน, ของบางรปม ๒-๓ ตวหรอยงกวานน เหมอนทมา แลวขางหนา, เพราะเหตนน เมอสงฆจะใหปฏจฉนนปรวาส ควร ทราบความทอาบตเปนอนปดเปนทแรกกอน. [วาดวยอาการปดอาบต] กแล ขนชอวาอาบตน ยอมเปนอนปดดวยอาการ ๑๐ อยาง. หวขอในการปดอาบตนนดงน :- เปนอาบต และรวาเปนอาบต, เปนผปกตตต และรวาเปนผ ปกตตต, เปนผไมมอนตราย และรวาเปนผไมมอนตราย, เปนผ อาจอย และรวาเปนผอาจอย, เปนผใครจะปด และปดไว. ในหวขอเหลาน สองขอวา "เปนอาบตและรวาเปนอาบต" มอธบายวา ภกษตองอาบตใด จดวาเปนอาบตนนแท. และแมเธอ กมความสาคญในอาบตนนวาเปนอาบตเหมอนกน. เมอภกษรอยอยางน และปดไว เปนอนปด, แตถาภกษน มความสาคญในอาบตนนวา เปนอนาบต ไมเปนอนปด.


สวนอนาบต ซงภกษปดอยดวยความสาคญวา เปนอาบตกด ดวยความสาคญวา เปนอนาบตกด ไมเปนอนปดเลย. ภกษปดลหกาบต ดวยสาคญวา "เปนครกาบต" กด ปด ครกาบต ดวยสาคญวา "เปนลหกาบต" กด; อนง เธออยใน พวกอลชช อาบตไมเปนอนปด. ภกษสาคญครกาบตวา "เปนลหกาบต" และแสดง, อาบต นน ไมเปนอนแสดง ไมเปนอนปด. รจกครกาบตวา "เปนครกาบต" แลวปดไว เปนอนปด. ไมรจกวาเปนอาบตหนก อาบตเบา คดวา "เราปดอาบต" แลว ปดไว เปนอนปดแท. ภกษไมถกสงฆลงอกเขปนยกรรม ๓ อยาง ชอวาผปกตตต. ถาเธอเปนผมความสาคญวา ตนเปนผปกตตต ปดไว เปนอน ปดไวแท [๓๐๐] ถาเธอเปนผมความสาคญตนวา ไมใชผปกตตต ดวยเขาใจวา "สงฆทากรรมแกเรา" และปดไว ไมเปนอนปดกอน. อาบตแมทภกษมใชผปกตตต ซงมความสาคญตนวา เปนผ ปกตตต หรอสาคญตนวา มใชผปกตตต ปดแลว ไมเปนอนปดแท. จรงอย คานแมพระผมพระภาคกไดตรสไว (ในคมภรบรวาร) ดงนวา :- "บคคลตองครกาบตมสวนเหลอ, อาศยความไมเออเฟอ ปดไว, บคคลนนไมใชภกษณ แตไมพงตองโทษ ; ปญหาน ทานผฉลาด ทงหลายคดกนแลว," จรงอย ปญหาน ทานกลาวดวยภกษผถกสงฆ


ยกวตร. ขอวา อนนตรายโก มความวา ในอนตราย ๑๐ อยาง อนตรายแมอยางหนง ไมมแกภกษใด, ถาภกษนน เปนผมความ สาคญวา ไมมอนตรายแลวปดไว, อาบตนนเปนอนปดแท. ถาแมเธอเปนผมความสาคญวา มอนตรายเพราะอมนษยและ สตวรายในเวลากลางคน เพราะเปนผมชาตแหงคนขลาด จงปดไว อาบตนนไมเปนอนปดกอน. กเมอภกษใดอยในวหารใกลภเขา ครกาบตเปนของภกษนน จะตองขามซอกเขาหรอดงหรอแมนาไปบอก. ภยมสตวดรายและ อมนษยเปนตนมในระหวางทาง. งทงหลายยอมนอนในทาง แมนา เตม, และเมออนตรายนนมอยจรง ๆ เธอมความสาคญวามอนตราย จงปดไว, อาบตนนไมเปนอนปดกอน. อนง เมอภกษผมอนตราย ปดไวดวยสาคญวา ไมมอนตราย อาบตนนไมเปนอนปดเหมอนกน. ขอวา ปห มความวา ภกษใดอาจเพอจะไปสสานกภกษ และ เพอจะบอกได, ถาเธอเปนผมความสาคญวา ตนอาจ แลวปดไว, อาบตนนเปนอนปดเทยว. ถาทปากของเธอเปนฝเลกนอย, หรอลม เสยดคาง, หรอฟนปวด, หรอไดภกษานอย; กแล ดวยเหตเพยง เทานน จะจดวาไมอาจบอก ไมอาจไป หาไดไม. กแตวาเธอเปน ผมความสาคญวา "เราไมอาจ" ภกษน เปนผอาจ แตชอวาผม ความสาคญวา ตนไมอาจ. อาบตแมภกษนปดไว จดวาไมเปน


อนปด. [๓๐๑] อนง อาบตทภกษผไมอาจ คอ ไมสามารถจะบอก หรอ จะไป จะมความสาคญวา ตนอาจกตาม มความสาคญวา ตนไม อาจกตาม ปดไว ไมเปนอนปดแท. ขอวา "เปนผใครจะปด และปดไว" น ตนทงนน. แตถาภกษทอดธระวา "เราจกปด" ครนในปเรภต หรอ ปจฉาภต หรอในยามทงหลาย มปฐมยามเปนตน หยงลงสลชชธรรม บอกเสยภายในอรณนนเอง; ภกษน ชอวาผใครจะปด แตไมปด. แตเมอภกษใดอยในสถานไมมภกษ ตองอาบตแลว คอยความ มาแหงภกษผเปนสภาคกน หรอไปสสานกของภกษผเปนสภาคกนอย ลวงไปกงเดอนกด เดอนหนงกด; ภกษน ชอวาปดไว ทงทไม ประสงคจะปด, แมอาบตนกไมเปนอนปด. ฝายภกษผใดพอตองเขาแลว รบหลกไปสสานกภกษผเปนสภาค กน กระทาใหแจงเสย เหมอนบรษเหยยบไฟฉะนน; ภกษนชอวา ผไมประสงคจะปด ทงไมปด. แตถาแมเหนภกษผเปนสภาคกนแลว แตไมบอก เพราะกระดาก วา "ผนเปนอปชฌายของเรา" หรอวา "ภกษนเปนอาจารยของเรา." อาบตเปนอนปดแท. จรงอย ความเปนอปชฌายเปนตน ไมเปนประมาณในการบอก อาบตน, ขอทภกษไมใชผมเวรและเปนสภาคกนเทานน เปนประมาณ, เพราะเหตนน ควรบอกในสานกภกษ ซงไมใชผมเวรและเปนสภาคกน.


ฝายภกษใดเปนวสภาคกน เปนผมงจะฟงแลวประจาน, ไมควร บอกในสานกภกษเหนปานนน แมเปนอปชฌาย. บรรดากาลเหลานน ภกษเปนผตองอาบตในปเรภตกตาม ปจฉา- ภตกตาม กลางวนกตาม กลางคนกตาม, ควรบอกเสยตงแตอรณยง ไมขน. เมออรณขนแลว อาบตนนเปนอนปดดวย, ทงตองทกกฏ เพราะความปดเปนปจจย. [๓๐๒] จะทาใหแจงในสานกภกษผตอง สงฆาทเสสชนดเดยวกน ไมควร. ถาจะทาใหแจง อาบตเปนอนเปดเผย, แตภกษไมพนอาบต ทกกฎ; เพราะเหตนน ควรเปดเผยในสานกภกษผบรสทธ. ในกรนทแกวา "และเมอจะเปดเผย จงกลาววา 'ขาพเจา แจงอาบตตวหนงในสานกของทาน,' หรอวา 'ขาพเจาบอกอาบต ตวหนงในสานกของทาน," หรอวา 'ขาพเจากลาวอาบตตวหนงใน สานกของทาน,' หรอวา 'ทานจงทราบความทขาพเจาตองอาบต ตวหนง, กได, จงบอกโดยนยเปนตนวา 'ขาพเจาแจงครกาบต ตวหนง' ดงนกได, อาบตไมเปนอนปด ดวยอาการแมทงปวง." แตถาภกษกลาวโดยนยเปนตนวา "ขาพเจาแจงลหกาบต" ดงน อาบตนนเปนอนปดไวแท. อาบตเปนอนบอกดวยอาการทง ๓ อยาง คอ บอกเฉพาะวตถ, บอกเฉพาะอาบต, บอกทง ๒. อนสงฆผจะใหปฏจฉนนปรวาส พง กาหนดเหต ๑๐ เหลาน ทราบความทอาบตเปนอนปดเสยกอน ดวย ประการฉะน.


[วธใหปรวาส] ลาดบนน พงกาหนดวนทปดและอาบต, ถาปดไววนเดยว เทานน; พงใหขออยางนวา:- อห ภนเต เอก อาปตต อาปชช สเจตนก สกกวสฏ เอกาหปฏจฉนน. แลวพงสวดกรรมวาจาใหปรวาส ตามนยทกลาวแลวในบาลน นนแล. ถาปดได ๒ วน ๓ วนเปนตน พงใหขออยางนวา :- ทวหปฏจฉนน, ตหปฏจฉนน, จตหปฏจฉนน, ปจาห- ปฏจฉนน, ฉาหปฏจฉนน, สตตาหปฏจฉนน, อฏาหปฏจฉนน, นวาหปฏจฉนน, ทสาหปฏจฉนน, เอกาทสาหปฏจฉนน, ทวาทสาห- ปฏจฉนน, เตรสาหปฏจฉนน, จททสาหปฏจฉนน. พงแตงคาประกอบตามจานวนวน เพยง ๑๔ วน ดวยประการ- ฉะน. สาหรบอาบตทปดไว ๑๕ วน พงแตงคาสวดประกอบวา ปกข- ปฏจฉนน. ๓๐๓ ตงแต ๑๕ วนไปจนถงวนท ๒๙ พงแตงคาสวด ประกอบวา อตเรกปกขปฏจฉนน ตงแต ๒๙ วนนไป พงแตง คาสวดประกอบวา มาสปฏจฉนน, อตเรกมาสปฏจฉนน, ทวมาส- ปฏจฉนน, อตเรกทวมาสปฏจฉนน, เตมาสปฏจฉนน, อตเรก- เตมาสปฏจฉนน, จตมาสปฏจฉนน, อตเรกจตมาสปฏจฉนน, ปจมาสปฏจฉนน, อตเรกป จมาสปฏจฉนน, ฉมาส, อตเรก-


ฉมาส, สตตมาส, อตเรกสตตมาส, อฏมาส, อตเรกอฏมาส. นวมาส, อตเรกนวมาส, ทสมาส, อตเรกทสมาส, เอกาทสมาส, อตเรกเอกาทสมาสปฏจฉนน. เมอเตมป พงแตงคาสวดประกอบวา เอกสวจฉรปฏจฉนน. เบองหนาแตนน พงแตงคาสาหรบสวดประกอบอยางนวา "อตเรกเอกสวจฉร, ทวสวจฉร, อตเรกทวสวจฉร, ตสวจฉร, อตเรกตสวจฉร, จตสวจฉร, อตเรกจตสวจฉร, ปจสวจฉร, อตเรกปจสวจฉรปฏจฉนน," ดงน จนถงวา สฏ สวจฉร, อตเรกสฏ สวจฉรปฏจฉนน หรอแมยงกวานน. และถาเปนอาบต ๒-๓ ตว หรอยงกวานน พงกลาววา เทว อาปตตโย, ตสโส อาปตตโย, เหมอนทไดกลาวไวในทนวา เอก อาปตต ฉะนน. แตทเกนกวานน จะเปนรอยหนง หรอพนหนง กตาม สมควรกลาววา สมพหลา. แมในอาบตทมวตถตาง ๆ กน พงแตงคาสวดประกอบดวย อานาจแหงจานวนอยางนวา :- อห ภนเต สมพหลา สงฆาทเสสา อาปตตโย อาปชช เอก สกกวสฏ เอก กายสสคค เอก ทฏ ลล วาจ เอก อตตกามปารจรย เอก สจรตต เอกาหปฏจฉนนาโย หรอดวย อานาจแหงการระบวตถอยางนวา :- อห ภนเต สมพหลา สงฆาทเสสา อาปตตโย อาปชช นานาวตถกาโย เอกาหปฏฉนนาโย [๓๐๔] หรอดวยอานาจแหง


การระบชออยางนวา :- อห ภนเต สมพหลา สงฆาทเสสา อาปตตโย อาปชช เอกาหปฏจฉนนาโย." ในวตถและชอนน ชอม ๒ อยาง คอชอททวไปของอาบตทม ชาตเสมอกน ๑ ชอททวไปของอาบตทงปวง ๑. ในชอทง ๒ อยางนน คาวา สงฆาทเสโส เปนชอททวไป ของอาบตทมชาตเสมอกน. คาวา อาปตต เปนชอททวไปของอาบตทงปวง. เพราะฉะนน ควรอยทจะแตงคาสวดประกอบ แมดวยอานาจ แหงชอททวไปของอาบตทงปวง อยางน สมพหลา อาปตตโย อาปชช เอกาหปฏจฉนนาโย. จรงอย วนยกรรมมปรวาสเปนตนแมทงปวงน สมควรแมท จะแตงคาสวดประกอบดวยอานาจแหงวตถ ดวยอานาจแหงโคจร ดวยอานาจแหงชอ และดวยอานาจแหงอาบต. ในวตถและโคตรเปนตนนน คาวา สกกวสฏ เปนวตถดวย เปนโคตรดวย. คาวา สงฆาทเสโส เปนชอดวย เปนอาบตดวย. คาวา กายสสคโค เปนวตถดวย เปนโคตรดวย. คาวา สงฆาทเสโส เปนชอดวย เปนอาบตดวย. ในวตถเปนตนนน วตถและโคตร เปนอนถอเอาแลวดวยคาวา สกกวสฏ และ กายสสคโค เปนอาทบาง ดวยคาวา นานา-


วตถกาโย บาง. ชอและอาบตเปนอนถอเอาแลว ดวยคาวา สงฆาทเสโส บาง ดวยคาวา อาปตตโย บาง. และในบาลน ทงชอ ทงวตถและโคตร เปนอนถอเอาแลวแท ดวยคาวา เอก อาปตต อาปชช สเจตนก สกกวสฏ . เหมอนอยางวา ในบาล ทานกลาววา อย อทาย ภกข ฉนใด, ภกษใด ๆ เปนผตอง, พงถอเอาชอของภกษนน ๆ ทากรรม- วาจาวา อย อตถนนาโม ภกข ฉนนน. ในเวลาจบกรรมวาจา ภกษนนพงสมาทานวตรในสมาแหงโรง ทเดยว ตามนยทกลาวแลวนนแลวา ปรวาส สมาทยาม วตต สมาทยาม ครนสมาทานแลว พงบอกในทามกลางสงฆ ในสมาแหง โรงนนแล กแล เมอจะบอก พงบอกอยางนวา :- อห ภนเต เอก อาปตต อาปชช สเจตนก สกกวสฏ [๓๐๕] เอกาหปฏจฉนน, โสห สงฆ เอกสสา อาปตตยา สเจตนกาย สกกวสฏ ยา เอกาหปฏจฉนนาย เอกาหปรวาส ยาจ, ตสส เม สงโฆ เอกสสา อาปตตยา สเจตนกาย สกกวสฏ ยา เอกาหปฏจฉนนาย เอกาหปรวาส อหาส. โสห ปรวสาม, เวมยามห ภนเต, เวทยตต ม สงโฆ ธาเรต. กแล สมควรแททจะถอเอาใจความน บอกดวยภาษาอยางไดอยางหนง. ครนบอกแลว ถาประสงคจะเกบ พงเกบในทามกลางสงฆ ตามนยทกลาวแลวนนแล. เมอภกษทงหลายออกจากโรงไปเสยแลว


จะเกบในสานกภกษแมรปเดยวกควร. เธอออกจากโรงไปแลว จงกลบไดสต พงเกบในสานกภกษ ผไปดวยกน. ถาภกษแมนน กหลกไปเสย ตนยงไมไดบอกวตร แกภกษอนใด ทในโรง, พงบอกแกรปนนแลวเกบวตร. และเมอ บอก พงกลาวในทสดวา เวทยตต ม อายสมา ธาเรต, เมอบอก แกภกษ ๒ รป พงกลาววา อายสมนตา ธาเรนต, เมอบอกแก ภกษ ๓ รปหรอเกนกวา พงกลาววา อายสมนโต ธาเรนต หรอ วา สงโฆ ธาเรต. จาเดมแตเวลาทเกบแลวไป เธอยอมตงอยใน ฐานะแหงปกตตต. ถาวดมภกษนอย; ภกษทงหลายผเปนสภาคกนอย ไมตองเกบ วตร พงทาความกาหนดราตร ในวดนนแล. ถาไมอาจใหบรสทธได. พงเกบวตรตามนยทกลาวแลวนนแล ในเวลาใกลรง พรอมดวยภกษรปหนง ลวงอปจารสมาออกไป แวะ ออกจากทางใหญ นงในทกาบง ตามนยทกลาวแลวในวรรณนาแหง มานตนนแล สมาทานวตร ตามนยทกลาวแลว [๓๐๖] บอก ปรวาสแกภกษนน ในภายในอรณทเดยว. เมอบอก ถาภกษนน เปนผออนกวา พงกลาววา อาวโส, ถาเปนผแกกวา พงกลาววา ภนเต. ถาภกษอนบางรปมายงทนน ดวยกจจาเปนเฉพาะบางอยาง ถา ปารวาสกภกษน เหนเธอ หรอไดยนเสยงของเธอ ควรบอก, เมอ ไมบอก เปนรตตเฉทและเปนวตตเภท. ถาเธอลาอปจารสมาเขาไป


๑๒ ศอกแลวไปเสยแตเมอปารวาสกภกษยงมทนร มแตรตตเฉท สวนวตตเภทไมม ครนอรณขนแลวพงเกบวตร. พระมหาสมตเถระกลาววา "หากวาภกษ (ทไปดวยกน) นน หลกไปเสยดวยกจจาเปนเฉพาะบางอยาง, ตนพบภกษอนรปใดกอน ภกษทงหมด พงบอกแกรปนนแลแลวเกบ, ถาไมพบใครเลย พงไป ยงวดแลว เกบในสานกภกษผไปกบตน." ฝายพระมหาปทมตเถระกลาววา "พบภกษใดกอน, พงบอก แกภกษนนแลวเกบ นเปนบรหารสาหรบภกษผเกบวตรแลว." อาบตทไดปดไว สนวนเทาใด เพอตองการจะบรรเทาความ รงเกยจ พงอยปรวาสสนวนเทานน หรอเกนกวานนแลว เขาไปหา สงฆ สมาทานวตรแลว พงขอมานต ดวยประการฉะน. จรงอย ภกษนจดเปนผควรแกมานต ตอเมอเธอสมาทานวตร แลวเทานน เพราะเธอเปนผเกบวตร อยปรวาส. แตกจทจะตอง สมาทานวตรอก ยอมไมมแกภกษผมไดเกบวตร. จรงอย เธอเปนผ ควรแกมานต ดวยลวงวนทปดไวแท, เพราะเหตนน สงฆควรให มานตแกเธอทเดยว. [วธใหมานต] นชอวาปฏจฉนนมานต. เมอจะใหปฏจฉนนมานตนน ถาม อาบตตวเดยว, พงใหตามนยทกลาวไวในบาลนนแล. ถาม ๒ หรอ ๓ ตว ๓๐๗ พงกาหนดอาบตและวนและวนแลวแตงคาสวดประกอบตาม


นยทกลาวไวในปรวาสนนแลวา โสห ปรวตถปรวาโส สงฆ ทวนน๑ ตสสนน๒ อาปตตน เอกาหปฏจฉนนาน ฉารตต มานตต ยาจาม แมจะประมวลอาบตทไมปด กบอาบตทปดไวใหกควร. อยางไร ? ภกษอยปรวาสเพออาบตทปดเสรจแลว พงขอ มานตเพออาบตทปดกบอาบตทมไดปด รวมกนวา อห ภนเต เอก อาปตต อาปชช สเจตนก สกกวสฏ เอกาหปฏจฉนน โสห สงฆ เอกสสา อาปตตยา สเจตนกาย สกกวสฏ ยา เอกาหปฏจ- ฉนนาย เอกาหปรวาส ยาจ; ตสส เม สงโฆ เอกสสา อาปตตยา สเจตนกาย สกกวสฏ ยา เอกาหปฏจฉนนาย เอกาห- ปรวาส อาทาส, โสห ปรวตถปรวาโส; อห ภนเต เอก อาปตต อาปชช สจตนก สกกวสฏ อปปฏจฉนน, โสห ภนเต สงฆ ตาส อาปตตน สเจตนกาน สกกวสฏ น ปฏจฉนนาย จ อปปฏจฉนนาย จ ฉารตต มานตต ยาจาม. ลาดบนน สงฆพงแตงกรรมวาจาใหเหมาะแกะคาของนน ให มานตแกมานตตารหภกษนน. ถาอาบตทปดได ๒ ตว ทมไดปดตวเดยว; พงกลาววา ปฏจ- ฉนนานจ อปปฏจฉนนาย จ. ถาอาบตทปดไวตวเดยว ทมไดปด ๒ ตว พงกลาววา ปฏจ- ฉนนาย จ อปปฏจฉนนานจ. ถาแมอาบตทปดไวก ๒ ตว แมทมไดปดก ๒ ตว พงกลาววา ๑. สาหรบอาบต ๒ ตว. ๒. สาหรบอาบต ๓ ตว.


ปฏจฉนนานจ อปปฏฉนนานจ. สงฆพงแตงกรรมวาจาใหเหมาะ ใหมานตในอาบตทปดและ มไดปดทงปวง. และพงแตงกรรมวาจาใหเหมาะแกมานตนน และ กระทาอพภานแกภกษผประพฤตมานตแลว. แตอพภานในบาลน พระผมพระภาคตรสดวยอานาจแหงอาบต ตวเดยว. [๓๐๘] มานตใด อนสงฆยอมใหในทสดแหงปรวาส เพอ อาบตทปดไว ดวยประการอยางน, มานตน ชอวา ปฏจฉนนมานต. ตามนยทกลาวแลวอยางน บณฑตพงทราบวา "ปฏจฉนนปรวาส และปฏจฉนนมานต พระผมพระภาคตรสในบาลน ดวยกรรมวาจา สาหรบประกอบเปนตวอยางอนเดยวเทานน (ดวยอานาจแหงอาบต ตวเดยว). ขาพเจาจกกลาวปกขมานตและสโมธานมานต ในทสดแหง ปรวาสกถาทเหลอ. [สทธนตปรวาส] ปรวาสทเหลอ ๒ อยาง คอ สทธนตปรวาส ๑ สโมธาน- ปรวาส ๑. ในปรวาส ๒ อยางนน ทชอสทธนตปรวาส ไดแก ปรวาส ททรงอนญาตในเรองนวา เตน โข ปน สมเยน อตโร ภกข สมพหลา สงฆาทเสสา อาปตตโย อาปนโน โหต, อาปตต- ปรยนต น ชานาต รตตปรยนต นา ชานาต. ดงน ในทสด


แหงการประพฤตมานตทไมเปนธรรมขางหนา. สทธนตปรวาสนน ม ๒ อยาง คอ จฬสทธนตะ ๑ มหา- สทธนตะ ๑ กสทธนตปรวาสนทง ๒ อยาง สงฆพงใหแกภกษผไมร และระลกไมได ซงกาหนดราตรทงสนหรอบางราตร และผมความ สงสยในกาหนดราตรนน. แตภกษจะรจานวนทสดแหงอาบตวา "เรา ตองอาบตเทาน" หรอจะไมรกตาม นนไมเปนเหต ไมเปน ประมาณ. จฬสทธนตะ ในสทธนตปรวาส ๒ อยางนน ภกษใดแมอน พระวนยธรถามอยวา "ทานรสกวาทานเปนผบรสทธ ตลอดวนหรอ ปกษ หรอเดอน หรอป โนนและโนนหรอ" ดงน ตามลาดบ ตงแตอปสมบทมา หรอทวนลาดบตงแตวนทบอกไปกด จงตอบวา "ทราบอย ทานผเจรญ ขาพเจาเปนผบรสทธตลอดกาลเพยงเทาน." สทธนตปรวาสทสงฆใหแกภกษนน เรยกวา "จฬสทธนตะ." ภกษผรบจฬสทธนตปรวาสนนอยปรวาส พงแลงกาลเทาทตนรสกวา ตนเปนผบรสทธออกเสย พงอยปรวาสตลอดเดอน หรอ ๒ เดอน ทเหลอ. [๓๐๙] ถากาหนดไววา "เราเปนผไมบรสทธเพยงเดอนเดยว ไดรบปรวาสแลว, กาลงอยปรวาสระลกเดอนอนไดอก พงอยปรวาส ตลอดเดอนนนดวยแท, ไมมกจทจะตองใหปรวาสอก. ถากาหนดไววา "เราเปนผไมบรสทธ ๒ เดอน" ไดรบปรวาส แลว, แตกาลงอยปรวาส ทาความตกลงใจวา "เราเปนผไมบรสทธ


เพยงเดอนเดยวเทานน" พงอยปรวาสเพยงเดอนเดยวเทานน. ไมม กจทจะตองใหปรวาสอก. จรงอย ธรรมดาสทธนตปรวาสน เขยบสงขน กได ลดตาลงกได. นเปนลกษณะของสทธนตปรวาสนน. สวนในการออกอาบตอน มลกษณะดงน :- ภกษใดทาวนยกรรมวา "ปดไว" สาหรบอาบตทมไดปด, อาบต ของภกษนน ยอมออก. สวนภกษใดทาวนยกรรมวา "ไมไดปด" สาหรบอาบตทปด, อาบตของภกษนน ไมออก. ภกษใดทาวนยกรรม วา "ปดไวนาน" สาหรบอาบตทปดไวไมนาน, อาบตของภกษ แมนน ยอมออก. ภกษใดทาวนยกรรมวา "ปดไวไมนาน" สาหรบ อาบตปดไวนาน, อาบตของภกษแมนน ไมออก. ภกษใดตองอาบต ตวเดยวทาวนยกรรมวา "หลายตว," อาบตของภกษแมนน ยอม ออก เพราะเวนอาบตตวเดยวเสยแลว หลายตวกมไมได. ฝายภกษใด ตองอาบตหลายตว แตทาวนยกรรมวา "เราตองอาบตตวเดยว," อาบต ของภกษแมนน ไมออก. มหาสทธนตะ ฝายภกษใด แมพระวนยธรถามอยโดยนยอนโลม และปฏโลมตามทกลาวแลว ไมร ระลกไมไดซงทสดแหงราตร หรอ เปนผมความสงสย สทธนตปรวาสทสงฆใหแกภกษนน เรยกวา "มหาสทธนตะ." ภกษรบปรวาสนนแลว พงอยปรวาสนบราตร ตงแต วนทรบจนถงวนอปสมบท. มหาสทธนตะน เขยบสงขนไมได แตตาลงได เพราะฉะนน ถากาลงอยปรวาส [๓๑๐] ทาความตกลงใจในกาหนดราตรไววา


"เมอเราตอง (อาบต) เปนเวลาเดอน ๑ หรอป ๑; พงอยปรวาส เดอน ๑ หรอป ๑, สวนบกษณะการขอและการใหประวาสในมหา- สทธนตปรวาสน พงทราบตามนยทมาในบาลขางหนานนแล. การสมาทานวตร ในทสดแหงกรรมวาจา มานตและอพภาน มนยดงกลาวแลวนนเอง. นชอวาสทธนตปรวาส. [สโมธานปรวาส] ทชอสโมธานปรวาส ม ๓ อยาง คอ โอธานสโมธาน ๑ อคฆโมธาน ๑ มสสกสโมธาน ๑. โอธานสโมธาน บรรดาสโมธานปรวาส ๓ อยางนน ทชอวา โอธานสโมธาน ทานเรยกปรวาสทสงฆพงเลก คอ ลมวนทไดอย ปรวาสแลวเสย ประมวลอาบตทตองภายหลงลงในกาหนดวนเดมแหง อาบตเดม ใหแกภกษผตองอาบตในระหวางแลวปดไว. โอธานสโมธานปรวาสนน มาแลวขางหนาในพระบาลนนแล โดยพสดาร ตงตนแตคานวา "ภกษทงหลาย ถากระนนสงฆจงชด อทายภกษเขาหาอาบตเดม เพออาบตตวหนงในระหวาง ชอวา สญเจตนกาสกกวสฏฐ อนปดไว ๕ วน แลวใหสโมธานปรวาส เพออาบตเดม. กวนจฉยในโอาธานสโมธานน พงทราบดงน :- ภกษใดรบปรวาสเพออาบตทปดแลว กาลงอยปรวาส หรอ เปนมานตตารหะ หรอกาลงประพฤตมานต หรอเปนอพภานารหะ


ตองอาบตอนแลวปดไว เทาราตรของอาบตเดมหรอหยอนกวากด สงฆ พงเลกวนทอยปรวาสแลว และวนทประพฤตมานตแลวเหลานนทงหมด คอทาใหเปนวนทใชไมได ประมวลอาบตทตองภายหลงลงในอาบตเดม ใหปรวาสแกภกษนนดวยมลายปฏกสสนะ. ภกษนน [๓๑๑] พงอยปรวาสอก ๑ ปกษทเดยว, ถาอาบต เดมปดไว ๑ ปกษ อนตราบตปดไวหยอมปกษ. แมถาอนตราบตปด ไว ๑ ปกษ พงอยปรวาส ๑ ปกษเหมอนกน. โดยอบายน พงทราบ วนจฉยจนถงอาบตเดมทปดไว ๖๐ ป. จรงอย ภกษผอยปรวาส ครบ ๖๐ ป แมเปนมานตตารหะแลวปดอนตราบตไววนหนง ยอม เปนผควรอยปรวาส ๖๐ ปอก. เมอภกษทงหลายกลาววา "กถาวา อนตราบตปดไวเกนกวาอาบตเดมเลา จะพงทาอยางหรในอาบตนน ?" พระมหาสมตเถระแกวา "บคคลนเปนอเตกจฉะ, ธรรมดาบคคล ทเปนอเตกจฉะ กควรใหทาใหแจงแลวปลอยเสย." ฝายพระมหาปทมตเถระแกวา "เพราะเหตไร บคคลนจงจะชอ วาเปนอเตกจฉะ ? ธรรมดาวา สมจจยกขนธกะน ยอมเปนเหมอน กาลทพระพทธเจาทงหลายยงทรงตงอย. ขนชอวาอาบต จะปดไวกตาม มไดปดไวกตาม ปดไวเทากน กตาม หยอนกวากตาม แมปดไวเกนกวากตามท; ขอทพระวนยธร เปนผสามารถประกอบกรรมวาจานนและ เปนประมาณ ในการเยยวยา อาบตน เพราะเหตนน อนตราบตใดทปดไวเกนกวา, พงทาอนตราบต นน ใหเปนอาบตเดม ประมวลอาบตนอกนลงในอาบตเดมนนให


ปรวาส." นชอโอธานสโมธาน. อคฆสโมธาน ทชออคฆสโมธาน คอ บรรดาอาบตมากหลาย อาบตเหลาใด จะเปน ๑ ตวกด ๒ ตวกด ๓ ตวกด มากมายกด ท ปดไวนานกวาอาบตทก ๆ ตว, สงฆประมวลดวยคาแหงอาบตเหลานน ใหปรวาสเพออาบตทเหลอ ซงปดไวหยอนกวา ดวยอานาจกาหนด ราตรแหงอาบตเหลานน นเรยกวา อคฆสโมธาน. อคฆสโมธานนน [๓๑๒] ไดมาขางหนาแลวในบาล โดยนย เปนตนวา "กโดยสมยนนและ ภกษรปใดรปหนงตองอาบตสงฆาทเสส มากหลาย, อาบตตวหนงปดไว ๑ วน อาบตตวหนงปดไว ๒ วน." ถามวา "กอาบตของภกษใดรอยตวปดไว ๑๐ วน แมอกรอย ตวกปดไว ๑๐ วน นบอยางนรวม ๑๐ ครง จงเปนอาบตพนหนง ปดไวรอยวน, ภกษนน จะพงทาอยางไร ?" พงประมวลอาบตทงหมดอยปรวาส ๑๐ วน. แมวนตงรอยยอม เปนวนซงภกษตองอยปรวาสจรง ๆ ดวย ๑๐ วน หนเดยวเทานน ดวยประการฉะน. จรงอย แมคาน พระผมพระภาคกไดตรสไวแลววา "ปาร- วาสกภกษปดอาบตพนตวไวรอยราตร อยปรวาส ๑๐ ราตร พงพนได ปญหาน ทานผฉลายทงหลายคดกนแลว." นชออคฆสโมธาน. มสสกสโมธาน ทมชอมสสกสโมธาน ไดแก ปรวาสทสงฆรวม อาบตตาง ๆ วตถเขาดวยกนให. ในมสสกสโมธานนน มนยดงน :-


พงใหภกษนนขอ ๓ ครงวา อห ภนเต สมพหลา สงฆา- ทเสสา อาปตตโย อาปชช เอก สกวสฏ เอก กายสสคค เอก ทฏ ลลวาจ เอก อตตกาม เอก สจรต เอก กฏการ เอก วหารการ เอก ทฏโทส เอก อภาคย เอก สงฆเภทก เอก เภทานวตตก เอก ทพพจ เอก กลทสก, โสห ภนเต สงฆ ตาส อาปตตน สโมธานปรวาส ยาจาม. ดงน แลวพง ใหปรวาสดวยกรรมวาจาสมควรแกคาขอนน. กในมสสกสโมธานน สมควรแททจะแตงกรรมวาจาประกอบ ดวยอานาจวตถบาง ดวยอานาจโคตรบาง ดวยอานาจชอบาง ดวย อานาจอาบตบาง ตามนยทกลาวแลวในหนหลงนนแล อยางนวา สงฆาทเสสา อาปตตโย อาปชช นานาวตถกาโย ดงนกได วา สงฆาทเสสา อาปตตโย อาปชช ดงนกได. นชอวา มสสกสโมธาน. [๓๑๓] สวนกถาแสดงเรองมอาท คอ วตรทเกบและมไดเกบ ในทสดแหงกรรมวาจาใหปรวาสทงปวง พงทราบตามนยกอนนนแล. ปรวาสกถา จบ. [ปจขมานต] บดนถงโอกาสแหงคาทขาพเจาไดกลาวไววา "ขาพเจาจกกลาว ปกขมานต และสโมธานมานต ในทสดแหงปรวาสกถาทเหลอ" เพราะฉะนน มานต ๒ อยางนน ขาพเจาจะกลาว. มานตทสงฆพงใหแกนางภกษณ ชอปกขมานต. กปกขมานตนน สงฆพงใหกงเดอนเทานน ทงอาบตทปด ทงอาบตทมไดปด. จรงอย


คานพระผมพระภาคไดตรสไววา "ภกษณผลวงครธรรม พงประพฤต ปกขมานตในอภโตสงฆ." กปกขมานตนน อนนางภกษณทงหลาย พงชาระสมาของตน ใหหมดจดแลวใหในวหารสมา หรอเมอไมอาจชาระวหารสมาใหหมดจด พงใหประชมคณะจตวรรค โดยกาหนดอยางตาทสดแลวใหในขณฑสมา กได. ถามอาบตตวเดยว, พงแตกรรมวาจาประกอบดวยอานาจอาบต ตวเดยว, ถามอาบต ๒ ตว หรอ ๓ ตว หรอมากมาย มวตถเดยว หรอตาง ๆ วตถกน, พงถอเอาวตถ โคตร นาม และอาบตทตน ปรารถนา แตงกรรมวาจาประกอบดวยอานาจแหงอาบตเหลานน ๆ. อทาหรณทพอเปนทาง ดวยอานาจอาบตตวเดยว ในปกขมานตนน ดงน :- นางภกษณผตอง (อาบต) แลวนน พงเขาไปหาภกษณสงฆ ทาอตราสงคเฉวยงบาขางหนง ไวเทานางภกษณทงหลายผแกกวา นงกระโหยงประคองอญชลกลาวอยางนวา อห อยเย เอก อาปตต อาปชช คามนตร, สาหธ อยเย สงฆ เอกสสา อาปตตยา คามนตราย ปกขมานตต ยาจาม. ครนใหขอ ๓ ครงอยนนแลว นางภกษณผฉลาดสามารถ พงประกาศใหสงฆทราบวา "ขาแต แมเจา ของสงฆจงฟงขาพเจา [๓๑๔] นางภกษณชอนรปน ตอง อาบตตว ๑ ชอคามนตรา, เธอขอปกขมานตตอสงฆ เพออาบต ตว ๑ ชอคามนตรา ถาความพรอมพรงของสงฆถงทแลว, สงฆพง


ใหปกขมานต เพออาบตตว ๑ ชอคามนตรา แกนางภกษณชอน. นเปนวาจาประกาศใหร. ขาแตแมเจา ขอสงฆฟงขาพเจา นาง ภกษณชอน ตองอาบตตว ๑ ชอคามนตรา, เธอขอปกขมานต ตอสงฆเพออาบตตว ๑ ชอคามนตา สงฆใหปกขมานต เพออาบต ตว ๑ ชอคามนตรา แกนางภกษณชอน; การใหปกขมานต เพอ อาบตตว ๑ ชอคามนตรา แกนางภกษณชอน ชอบแกแมเจารปใด แมเจารปนนพงนง ; ไมชอบแกแมเจารปใด แมเจารปนนพงพด, ขาพเจากลาวความน เปนครงท ๒ ฯ ล ฯ เปนครงท ๓. ขาแตแมเจา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ฯลฯ ปกขมานตเพออาบตตว ๑ ชอคามนตรา สงฆใหแลวแกนางภกษณชอน ชอบแกสงฆ; เหตนน จงนง ขาพเจา ทรงความนงไวดวยอยางน." ในทสดแหงกรรมวาจา นางภกษณผมานตตจารกานน พง สมาทานวตรแลว พงบอกแกสงฆ ตามนยทกลาวแลวในภกข- มานตตกถานนแล ใครจะเกบวตรอย พงเกบในทามกลางสงฆนน นนแลกได เมอนางภกษณทงหลายหลกไปเสยแลว พงเกบในสานก นางภกษณรปเดยว หรอในสานกนางภกษณผเปนเพอน ตามนยทกลาว แลวกได. อนง พงบอกเกบในสานกนางภกษณอนผเปนอาคนตกะ. จาเดม แตเวลาทเกบวตรไป ตงอยในฐานผปกตตต. แตเมอสมาทานใหมจะ รบอรณ ไมไดเพออยในสานกนางภกษณทงหลายเปนแท. จรงอย พระผมพระภาคไดตรสไววา "ปกขมานตอนนาง


ภกษณพงประพฤตในอภโตสงฆ." เพราะฉะนน อาจารยและอปชฌาย ของนางภกษณผมานตตจารกานน พงไปยงวดแลวบอกพระมหาเถระ หรอภกษผเปนธรรมกถกรป ๑ ซงตงอยในฝายแหงผสงเคราะหวา "วนยกรรมทจะพงทาแกนางภกษณรป ๑ มอย, พระผเปนเจาโปรด สงภกษ ๔ รป ไปในสถานททาวนยกรรมนนของเราทงหลายเถด พระมหาเถระหรอภกษผเปนธรรมกถก จะไมทาการสงเคราะหไมได, ตองบอกวา "เราจดสงไปให." [๓๑๕] ในกรนทแกวา "นางภกษณผปกตตต ๔ รป พง พานางภกษณผประพฤตมานตออกไปแตภายในอรณ ใหเกน ๒ เลฑฑบาตแตอปจารบานออกไป แวะออกจากทางใหญ นงในท ซงกอไมและรวเปนตนกาลงไว. พงใหเกน ๒ เลฑฑบาต แมแต อปจารแหงวดออกไป, ฝายภกษผปกตตต ๔ รป พงไปในทนน. กแลครงไปแลว ไมพงนงในทเดยวกบนางภกษณทงหลาย พงหลก ไปนงในทไมไกลกน." สวนในมหาปจจรเปนตนแกวา "แมนางภกษณทงหลายกควร ชวนอบาสกา ๑ คน หรอ ๒ คน ซงเปนผฉลาดไปดวย เพอประโยชน แกการรกษาตน ฝายภกษทงหลายพงชวนอบาสก ๑ คน หรอ ๒ คน ไปดวย เพอประโยชนแกการรกษาตน." เฉพาะในกรนทแกวา "จะละอปจารแหงสานกภกษณและวด ของภกษ กควร," ไมแกวา "จะละอปจารแหงบาน กควร." ครน ภกษทงหลายและนางภกษณทงหลาย นงแลวอยางนน นางภกษณ


นนพงสมาทานวตรวา มานตต สมาทยาม วตต สมาทยาม แลวพงบอกแกภกษณสงฆกอนอยางนวา อห อยเย เอก อาปตต อาปชช คามนตร, สาห สงฆ เอกสสา อาปตตยา คามนตราย ปกขมานตต ยาจ. ตสสา เม สงโฆ เอกสสา อาปตตยา คามนตราย ปกขมานตต อทาส. สห ปกขมานตต จราม. เวทยามห อยเย, เวทยตต ม สงโฆ ธาเรต. ภายหลง พงไปบอกในสานกภกษสงฆอยางนวา อห อยย เอก อาปตต อาปชช คามนตร ฯ เป ฯ เวทยามห อยยา, เวทยตต ม สงโฆ ธาเรต. แมในปกขมานตน นางภกษณจะบอกดวยภาษาอยางใดอยางหนง กควร. พงนงบอกในสานกแหงภกษณสงฆเทานน. จาเดมแตกาลท บอกแลวไป จงควรไปสสานกแหงภกษทงหลาย, ถาทนนเปนทประกอบ ดวยความรงเกยจ, ภกษณทงหลายจานงเฉพาะสถานแหงภกษทงหลาย ในทเทานน; [๓๑๖] ภกษทงหลายพงคอยอย. ถาภกษ หรอภกษณรปอน มายงทนน, เมอเหนตองบอก, ถาไมบอก เปนรตตเฉท, และเปนทกกฏเพราะวตตเภท. ถาเมอ นางภกษณผมานตตจารกา ไมร ภกษ หรอภกษณอนลาอปจาร เขามาอยางนนแลว ไปเสย, เปนแตรตตเฉท ไมเปนทกกฏเพราะ วตตเภท. ถานางภกษณทงหลายเปนผประสงคจะรบไปกอน เพอ ทาวตรแกอปชฌายเปนตน พงเวนนางภกษณไว ๑ รป เพอปองกน รตตวปปวาสาบต คณโอหายนาบต และคามนตราบต จงไป. เมอ


อรณขนแลว นางภกษณนน พงเกบวตรในสานกนางภกษณรปนน. นางภกษณนน พงประพฤตมานตครบ ๑๕ ราตรไมขาดดวยอบายน. ฝายนางภกษณผมไดเกบวตร พงประพฤตชอบตามนยทกลาวแลวใน ปารวาสกขนธกะนนแล. สวนเนอความทแปลกกน มดงตอไปน :- ในคาวา "พงบอกแกอาคนตกะ" น มวนจฉยวา ในปเรภต หรอปจฉาภต ภกษ หรอภกษณทงหลายมประมาณเทาใดมาสบานนน, ควรบอกทงหมด. เมอไมบอก เปนรตตเฉทดวย เปนทกกฏเพราะ วตตเภทดวย, แมถาภกษบางรปลาคามปจารนน เขามาในราตรแลว ไปเสย เปนรตตเฉทเทานน, ยอมพนจากวตตเภท เพราะความ ไมรเปนปจจย. สวนในกรนทเปนตนแกวา "วตรทนางภกษณมไดเกบ บณฑต พงกลาว ตามนยทกลาวแลวในวตรของภกษทงหลาย," คานน ปรากฏวาสมควรยง เพราะวตรทงหลายมปรวาสวตรเปนตน ทาน กาหนดดวยอปจารสมา. พงบอกในวนอโบสถ. พงบอกในวนปวารณา. ตองบอกทกวน แกภกษ ๔ รป และนางภกษณ ๔ รป ถาภกษาจาร ในบานนน ทวถงแกภกษทงหลายดวย. ภกษเหลานน ๔ รปพงไป ในบานนนทเดยว. ถาไมทวถง [๓๑๗] ภกษทงหลายแมไปในทอนแลวจงมาใน บานนนตองแสดงตนไป. หรอพงทาทสงเกตไวภายนอกบานวา "ทาน จะพบพวกเราในทชอโนน." นางภกษณนนพงไปสทหมายไวแลวบอก,


ไมพบในทหมายไว ตองไปวดแลวบอก, ตองบอกภกษทกรปในวด ถาไมอาจบอกทวทกรปได, ตองยนอกอปจารสมา แลววานนาง ภกษณทงหลายไปแทน. พงบอกแกภกษ ๔ รปซงนางภกษณเหลานน นามา. ถาวดอยไกลทงนารงเกยจ, พงชวนอบาสกและอบาสกาทงหลาย ไปดวย. กถานางภกษณนอยตามลาพน, ยอมตองอาบตเพราะรตตวปป- วาส; เพราะเหตนน สงฆพงสมมตนางภกษณผปกตตตรป ๑ ให แกนางภกษณนน เพอประโยชนแกการอยในทมงอนเดยวกน. นาง ภกษณประพฤตมานตไมขาด อยางนนแลว พงทาอพภานตามนยท กลาวแลวในภกษสงฆ ซงม ๒๐ รปเปนคณะนนแล. ในกรนทแกวา "ถากาลงประพฤตมานต ตองอนตราบต สงฆ พงชกเขาหาอาบตเดมแลว ใหมานตเพออาบตนน." นชอวาปกขมานต. [สโมธานมานต] สวนสโมธานมานต ม ๓ อยาง คอ โอธานสโมธาน ๑ อคฆ- สโมธาน ๑ มสสกสโมธาน ๑. ใน ๓ อยางนน มชอโอธานสโมธาน ไดแก มานตทพระผม- พระภาคทรงอนญาตไวขางหนา สาหรบพระอทายเถระ ผกาลงอย ปรวาสเพออาบตทปดไว ๕ วน ตองอนตราบตในปรวาส และใน ฐานะทเปนผควรแกมานต ถกสงฆชกเขาหาอาบตเดม (โดยบาล) วา "ภกษทงหลาย ถากระนน สงฆจงใหมานต ๖ ราตร เพออาบต ๓ ตว แกภกษอทาย" ดงน.


จรงอย มานตชนดน สงฆเลกลมวนทอยปรวาสแลวเสยดวย มลายปฏกสสนะซา ๆ กน [๓๑๘] ประมวลใหพรอมกบอาบตเดม ทงหลาย เพราะฉะนน จงเรยกวา "โอธานสโมธาน." สวนในกรนทแกวา "มานตทสงฆพงใหแกภกษผอยสโมธาน- ปรวาสแลว ชอวาสโมธานมานต" แมคานน กถกโดยปรยายนน. สวนอคฆสโมธานและมสสกสโมธาน ทานเรยกเฉพาะมานตทสงฆ พงใหในทสดแหงอคฆสโมธานปรวาสและมสสกสโมธานปรวาส. อคฆสโมธานและมสสกสโมธานนน พงประกอบใหตามทานอง กรรมวาจาแหงปรวาส. คาใดทขาพเจาไดกลาวไววา "ปรวาสและมานต" พระผม- พระภาคตรสไวในบาลโดยอาการมากมาย ตามนยมคาวา 'ภกษ ทงหลาย ถากระนนสงฆจงใหปรวาส ๑ วน เพออาบต ๑ ตว ชอ สญเจตนกาสกกวสฏฐ ซงปดไววนเดยว แกภกษอทายเถด' ดงนเปน อาท, วนจฉยอยางน ททานกลาวไวในอาคตสถานแหงปรวาสและ มานตนน ยอมถงความพสดารเกนไปเหมอนในบาล, ทงเปนวนจฉย ทใคร ๆ ไมอาจกาหนดไดโดยงาย, เพราะเหตนน ขาพเจาจกประมวล ปรวาสและมานตนน แสดงในอธการนทเดยว" ดงน คานนนเปนอน ขาพเจาใหสาเรจพรอมโดยอธบาย ดวยคามประมาณเทาน. บดน พระบาลนใด อนพระผมพระภาคตรสกอน ดวยอานาจ อาบตตวเดยวทมไดปด, พระบาลนน มเนอความตนทงนน. เบองหนาแตนน พระผมพระภาคตรสปรวาสไวในพระบาล ดวย


อานาจแหงอาบตทปดไว ๒ วน ๓ วน ๔ วน ๕ วนเทานน แลวทรง แสดงอนตราบต จาเดมแตปรวาสเพออาบตทปดไว ๕ วน. กพระอทายตองอาบตนนแลว ยอมจดเปนผควรแกมลายปฏ- กสสนะ; เพราะฉะนน พระผมพระภาคจงทรงอนญาตมลายปฏกสสนะ ในอาบตทปดไว ๕ วนเหลานน แกพระอทายนน. แตถาเธอเกบวตรแลวตองโซร ยอมเปนผไมสมควรแกมลาย- ปฏกสสนะ. เพราะเหตไร ? เพราะเหตทเธอมไดตองกาลงอยปรวาส เธอตงอยในฐานเปนผ ปกตตตแลวตอง เธอพงควรแยกประพฤตมานตเพออาบตนน. [๓๑๙] ถาเธอผเกบวตรตองอาบตแลวปดไวไซร ตองอยปรวาสดวย. เมอมลายปฏกสสนะทพระผมพระภาคตรสไว อนสงฆทาแลว, วนทเธออยปรวาสแลวทงหลาย ยอมเปนอนเลกลมไปแท. พระผมพระภาคทรงแสดงอนตราบตในปรวาสแลว ทรงแสดง อนตราบตแหงภกษผควรแกมานตอก แลวจงตรสมลายปฏกสสนะ ดวยประการฉะน. จรงอย เมอมลายปฏกสสนะนน อนสงฆทาแลว, วนทอย ปรวาสแลวทงหลาย ยอมเปนอนเลกลมไปแท. ลาดบนน จงทรง แสดงสโมธานมานต เพออาบตทง ๓ ตวนน แหงภกษผอยปรวาส เสรจแลว. ลาดบนน ไดทรงแสดงอนตราบตของภกษผมานตตจารกะ แลว ตรสมลายปฏกสสนะ.


กครนเมอมลายปฏกสสนะนน อนสงฆทาแลว; วนทประพฤตมานต แลวกด วนทอยปรวาสแลวกด ยอมเปนอนเลกลมไปแท. ลาดบนน ทรงแสดงอนตราบตแหงภกษผควรแกอพภานแลวตรสมลายปฏกสสนะ. ครนเมอมลายปฏกสสนะแมนน อนสงฆทาแลว, วนทอยปรวาส และประพฤตมานตแลว เหลานนทงหมด ยอมเปนอนเลกลมไปแท. เบองหนาแตนน ทรงประกอบอนตราบตทงปวงแสดงอพภานกรรม. กรรมวาจา ๕ ชนด ดวยอานาจแหงอาบต ทปดไววนเดยวเปนตน กรรมวาจา ๔ ชนด ดวยอานาจแหงอนตราบตทงหลาย รวมเปนกรรม วาจา ๙ ชนด เปนอนพระผมพระภาคทรงแสดงแลวในปฏจฉนนวาร ดวยประการฉะน. เบองหนาแตนน ทรงแสดงสโมธานปรวาสและสโมธานมานต ดวยอานาจแหงอนตราบตทปดไว ๕ วน จาเดมแตภายในแหงปรวาส เพออาบตทปดไวปกษ ๑. กในอธการวาดวยสโมธานปรวาสและสโมธานมานตน เมอสงฆ ทามลายปฏกสสนาเพออาบตทตอง แมในเวลาทเปนมานตตจารกะและ เปนมานตตารหะ วนทประพฤตมานตแลวกด วนทอยปรวาสเสรจแลวกด เปนอนเลกลมไปทงหมดทเดยว. เพราะเหตไร ? เพราะเหตทปดอนตราบตไว. ดวยเหตนนแล พระผมพระภาค จงตรสคาวา "สงฆจงชกเขาหาอาบตเดม จงใหสโมธานปรวาส เพออาบตเดมแลว จงใหมานต ๖ ราตร."


[๓๒๐] เบองหนาแตนน ทรงประกอบอนตราบตทงปวงแสดง อพภานกรรม ใหจบเรองแหงอาบตชอ สญเจตนกาสกกวสฏฐ. ลาดบนน ทรงแสดงนย ๒ อยาง คอ เอกาปตตมลนย ๑ อาปตตวฑฆนกนย ๑ แลวทรงแสดงอคฆสโมธานปรวาส. แตนน ทรงแสดงเรองอาบตทภกษแกลงไมบอกแลว ทรงตง บาลโดยนยมคาวา อธ ปน ภกขเว เปนตน เพอแสดงกรรมทจะพง กระทาสาหรบอาบตทภกษมไดบอก ดวยความไมแกลงไมรสกระลก ไมได และความเปนผมความสงสย ในเมอลชชธรรมหรอความรสก ความระลกได และความเปนผไมมความสงสย เกดขนบางในภายหลง. ลาดบนน ทรงตงบาลเหมอนอยางนน เมอแสดงขอทอาบต ทงหลาย ซงปดไวดวยความไมรสกระลกไมได และความเปนผม ความสงสย ไมเปนอนปด. ลาดบนน ทรงแสดงเรองขอปรวาสเดอน ๑ เพออาบต ๒ ตว ปดไว ๒ เดอน แลวทรงตงบาลโดยนยหนหลงนนแล เพอแสดงกรรม ทจะพงกระทา สาหรบเดอนนอกน ซงไมไดบอก ดวยไมไดแกลง ไมรสกระลกไมได และความเปนผมความสงสย ในเมอลชชธรรม เปนตนเกดขนในภายหลง และเพอแสดงขอทเดอนซงปดไว ดวยความ ไมรสกระลกไมได และความเปนผมความสงสย ไมเปนอนเปด. ลาดบนน ทรงแสดงสทธนตปรวาสโดยนยมคาวา อาปตต ปรยนต น ชานาต รตตปรยนต น ชานาต เปนอาท.


เบองหนาแตนน ทรงตงบาลเพอทาปารวาสกภกษใหเปนตวอยาง แสดงขอปฏบตในคาวา "สกแลวอปสมบทใหม" เปนตน. บรรดาบทเหลานน ในบทวา "ตองอาบตสงฆาทเสสมากหลาย ในระหวาง กาหนดนบได ไมไดปดไว" เปนตน มความวา กาหนด นบไดดวยอานาจกาหนดอาบต และไมไดปดไว. สองบทวา ปจฉมสม อาปตตกขนเธ คอกองอาบตนนคงเปน อนเดยวกน, แตเพราะปกปดไวในภายหลง ทานจงกลาววา "ในกอง อาบตซงมในภายหลง." [๓๒๑] ถงในคาวา ปรมสม น กมนย เหมอนกน. คาวา ววตถตา สมภนนา น เปนคามกเรยกอาบตทงหลาย ทเปนสภาคกนและทเปนวสภาคกนนนเอง. เบองหนาแตนน ตรสคาวา เทว ภกข เปนตน เพอแสดง ขอปฏบตในภกษผปดไว. บรรดาบทเหลานน บทวา มสสก ไดแก สงฆาทเสส ทเจอ ดวยลหกาบต มถลลจจยเปนตน. บทวา สทธก ไดแก สงฆาทเสส เวนกองลหกาบตเสยทงนน. เบองหนาแตนน ตรสคาวา อธ ปน ภกขเว ภกข สมพหลา สงหาทเสสา เปนตน เพอแสดงขอทอาบตเหลานนไมพองกนและ พองกน. บทไร ๆ ทชอวา ไมชดเจน โดยพยญชนะหรอโดยอธบาย ยอม ไมมในคานน. . .


เพราะฉะนน คานนและคาทงปวงทไมไดกลาวไวแตกอนน พง ทราบตามแนวแหงพระบาลนนแล ดวยประการฉะน. สมจจยกขนธก วรรณนา จบ.


[๓๒๒] สมถกขนธก วรรณนา [สมมขาวนย] วนจฉยในสมถกขนธกะ พงทราบดงน :- พระผมพระภาคทรงวางบทมาตกา ๖ มคาวา อธมมวาท ปคคโล เปนตน ตรสความพสดารโดยนยมคาวา อธมมวาท ปคคโล ธมมวาท ปคคล สาเปต เปนตน. บรรดาบทเหลานน บทวา สาเปต ไดแก กลาวถอยคาท สมกบเหต ขใหยนยอม. บทวา นชเาเปต คอธรรมวาทบคคลนนจะจองด คอเลงแล เนอความนน ดวยประการใด, ยอมทาดวยประการนน. สองบทวา เปกเขต อนเปกเขต คอธรรมวาทบคคลนนจะเพง เลงและเพงเลงบอย ๆ ซงเนอความนน ดวยประการใด, ยอมทาดวย ประการนน. สองบทวา ทสเสต อนทสเสต เปนคาบรรยายแหงสองบท วา เปกเขต อนเปกเขต นนแล. สองบทวา อธมเมน วปสมต มความวา เพราะเหตทอธรรม วาทบคคลนน ยงธรรมวาทบคคลนนใหหลงแลว แสดงอธรรมนนเอง โดยนยมอาทวา "นเปนธรรม," อธกรณจงชอวาระงบโดยอธรรม.


สองบทวา ธมเมน วปสมต มความวา เพราะเหตทธรรมวาท- บคคล ไมยงอธรรมวาทบคคลใหหลงแสดงธรรมนนเอง โดยนยมคาวา "นเปนธรรม" เปนตน. อธกรณจงชอวาระงบโดยธรรม. [สตวนย] ในคาวา ปจมาน ภกขเว ธมมกาน สตวนยสส ทานาน น การใหม ๕ อยางน คอ ใหแกภกษผบรสทธไมมอาบต ๑ ใหแก ภกษถกโจท ๑ ใหแกภกษผขอ ๑ สงฆใหเอง ๑ สงฆพรอมเพรยงกน ตามธรรมให ๑. ในคาวา ปจมาน ภกขเว เปนตนน มอธบายดงนวา "อน การใหสตวนย ๕ น ภกษยอมไดดวยอานาจองคหนง ๆ หามได, เพราะ- ฉะนน คานนจงเปนสกวาเทศนาเทานน. แตการใหสตวนยประกอบดวย องค ๕ จงชอบธรรม." [๓๒๓] กแล บรรดาบทเหลานน พงทราบดงน :- บทวา อนวทนต ไดแก โจท. บททเหลอตนทงนน. อนง สตวนยน พงใหแกพระขณาสพเทานน, ไมพงใหแกภกษ อน โดยทสดแมเปนพระอนาคาม. กสตวนยนนแล พงใหแกพระขณาสพซงถกภกษอนโจทเทานน ไมพงใหแกพระขณาสพผไมถกโจท. กแล ครงเมอสตวนยนนอนสงฆใหแลว ถอยคาของโจทยอม ไมขน. แมบคคลผขนโจท ยอมถงความเปนผอนภกษทงหลายพง


รกรานวา "ภกษน เปนพระขณาสพ ไดสตวนยแลว, ใครจดเชอถอ ถอยคาของทาน." [อมฬหวนย] บทวา ภาสตปรกนต ไดแก กลาวดวยวาจา พยายามดวยกาย นนเทยว อธบายวา ฝาฝนกระทา. ในคาวา สรตายสมา เอวรป อาปตต อาปชชตา น มเนอ ความดงนวา "ผมอาย จงระลกถงอาบตเหนปานน, ผมอาย ตองซง อาบตเหนปานน." ปาฐะวา อาปชชตวา กม. ความแหงปาฐะนนวา "ผมอายตองกอนแลว ภายหลงจงระลกถงอาบตนน." [เยภยยสกา] ในคาวา เยภยยสกาย วปสเมต น ธรรมวาทบคคลแหงกรยา ใด เปนผมากกวา กรยานนชอ เยภยยสกา. วนจฉยในการจบสลากทไมเปนธรรม พงทราบดงน :- บทวา โอรมตต คออธกรณเปนเรองเลก คอ มประมาณนอย เปนแตเพยงความบาดหมางเทานน. บทวา น จ คตคต คออธกรณไมลกลามไปถง ๒-๓ อาวาส หรอไมไดวนจฉยถง ๒-๓ ครงในอาวาสนน ๆ เทานน. บทวา น จ สรตสารต คออธกรณนน ไมเปนเรองทภกษ เหลานนระลกไดเอง หรอภกษเหลาอนเตอนใหระลกไดถง ๒-๓ ครง. บทวา ชานาต คอเมอจบสลากรวา "อธรรมวาทบคคล มากกวา."


บทวา อปเปว นาม คออธยาศยของภกษนนยอมเปนดงนวา "เมอสลากอนเราใหภกษทงหลายจบอยดวยอบายน ชอแมไฉนอธรรม- วาทบคคลจะพงเปนผมากกวา." แมในอก ๒ บท กมนยเหมอนกน. สองบทวา อธมเมน คณหนต คอพวกอธรรมวาท [๓๒๔] จบสลากรปละ ๒ สลาก ดวยคดวา "พวกเราจกเปนผมากกวา ดวย การจบสลากอยางน." สองบทวา วคคา คณหนต คอพวกอธรรมวาท สาคญอยวา "ธรรมวาท ๒ รป จบธรรมวาทสลากอน ๑ ดวยการจบสลากอยางน พวกธรรมวาท จกเปนผไมมากกวา." สองบทวา น จ ยถาทฏ ยา คณหนต คอ จบสลากฝาย อธรรมวาท ดวยคดวา "เราเปนพวกธรรมวาท จกเปนฝายมกาลง." ในการจบสลากทเปนธรรม พงทราบเนอความเชนนแล แตกลบความ เสย. ครนใหจบสลากแลวอยางนน ถาธรรมวาทเปนฝายมากกวา พวกเธอกลาวอยางใด พงระงบอธกรณอยางนน; อธกรณเปนอนระงบ ดวยเยภยยสกา ดวยประการฉะน. นเปนเนอความสงเขปในสมถก- ขนธกะน, สวนเนอความพสดาร จกมาขางหนาบาง. [ตสสปาปยสกากรรม] ผไมสะอาดนน คอ ผประกอบดวยกายกรรมและวจกรรมอนไม สะอาด. ผอลชชนน คอ ผประกอบดวยลกษณะแหงบคคลผอลชช ม แกลงตองเปนตน.


ผเปนไปกบอนวาทะ คอ ผเปนไปกบดวยการโจท. เหต ๓ อยางดวยอานาจองค ๓ เหลาน และความกระทา ๒ น คอการทสงฆทา ๑ การทสงฆพรอมเพรยงทาโดยธรรม ๑ รวมเปน ความกระทาแหงตสสปาปยสกากรรม ๕ ดวยประการฉะน. คาทเหลอใน ตสสปาปยสกากรรมน มนยดงกลาวแลวในตชชนยกรรมเปนตนนนแล. สวนเนอความเฉพาะคาในบทวา ตสส ปาปยสกากมม น พง ทราบดงน. จรงอย กรรมนทานเรยกวา ตสสปาปยสกากรรม เพราะ ความเปนกรรมทสงฆพงทาแกบคคลผเลวทราม โดยความเปนคน บาปหนา. [ตณวตถารกะ] สองบทวา กกขฬกาย วาฬตาย มความวา อธกรณนนพงเปน ไปเพอความหยาบชา และเพอความรายกาจ. บทวา เภทาย มความวา เพอความแตกแหงสงฆ. ขอวา สพเพเหว เอกชฌ มความวา ไมพงนาฉนทะของใคร ๆ มา แมภกษผอาพาธกพงนามาประชมโดยความเปนหมเดยวกนในท ประชมนนนนเทยว. ในคาวา ตณวตถารเกน วปสเมยย น กรรมนทานเรยกวา ตณวตถารกะ กเพราะเปนกรรมคลายกลบไวดวยหญา. [๓๒๕] เหมอนอยางวา คถหรอมตรอนบคคลเกยวของอย ยอม เบยดเบยนโดยความเปนของมกลนเหมน, แตเมอคถหรอมตรนน อน


บคคลกลบแลวดวยหญา ปดมดชดดแลว กลนนน ยอมเบยดเบยน ไมไดฉนใด; อธกรณใด ถงความเปนมลใหญมลนอย (แหงอธกรณ) อนสงฆระงบอย จะเปนไปเพอความหยาบชา เพอความรายกาจ เพอ ความแตกกน, อธกรณนน ระงบดวยกรรมนแลว ยอมเปนอนระงบ ดวยด เหมอนคถทปดไวดวยเครองกลบคอหญา ขอนกฉนนนแล เพราะเหตนน กรรมนทานจงเรยกวา "ตณวตถารกะ" เพราะเปน กรรมคลายกลบไวดวยหญา. อาบตทเปนโทษลานน ไดแก ปาราชกและสงฆาทเสส. บทวา คหปฏสยตต คอเวนอาบตทตอง เพราะดาวาคฤหสถ ดวยคาเลย และรบแลวไมทาตามรบทเปนธรรม. ขอวา เอวจ ปน ภกขเว เต ภกข ตาห อาปตตห วฏ ตา โหนต มความวา เมอตณวตถารกกรรมวาจาอนภกษทง ๒ ฝาย ทาแลวอยางนนในขณะจบกรรมวาจา ภกษมประมาณเทาใด ซงประชม ในทนน โดยทสดภกษผหลบกด ผเขาสมาบตกด ผสงใจไปในท อนกด ภกษเหลานนทงหมด ตองแลวซงอาบตทงหลายทเหลอ เหลาใด นอกจากอาบตทเปนโทษลา และอาบตทเนองเฉพาะดวย คฤหสถ จาเดมแตมณฑลแหงอปสมบท ยอมเปนผออกแลวจากอาบต เหลานนทงทงปวง. บทวา ทฏาวกมม มความวา ฝายภกษเหลาใด ทาความ เหนแยงกนและกนวา "ขอนนไมชอบใจขาพเจา," หรอวาภกษ เหลาใด แมตองอาบตกบภกษเหลานน แตไมมาในทประชมนน


หรอวาภกษเหลาใดมาแลว มอบฉนทะแลวนงในททงหลายมบรเวณ เปนตน, ภกษเหลานน ยอมเปนผไมออกจากอาบตเหลานน. ดวย เหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา "เวนผทาความเหนแยง เวนผ มไดอยในทนน." [อธกรณ] สองบทวา ภกขนน อนปขชช ไดแก แทรกแซงภายในหม นางภกษณ. เนอความเฉพาะคาแหงอธกรณทงหลายมววาทาธกรณ เปนตน ไดกลาวแลวในอรรถกถาแหงทฏฐโทสสกขาบท๑. [๓๒๖] สองบทวา วปจจตาย โวหาโร ไดแก โวหารเพอ ทกขแกจต, ความวา คาหยาบ. หลายบทวา โย ตตถ อนวาโท คอ การโจทใด ในเมอภกษ เหลานนโจทอย บทวา อนวทนา น เปนคาแสดงอาการ. ความวา กรยาทโจท. สองบทวา อนลลปนา อนภณนา สกวาเปนไวพจนของกรยา ทโจทเทานน. บทวา อนสมปวงกตา มความวา ความเปนผคลอยตาม คอความเปนผพลอยประสม ในการโจทนนนนแล ดวยกายจตและ วาจาบอย ๆ. บทวา อพภสสหนตา ไดแก กรยาทโจทกระทาความอตสาหะวา "เหตไร เราจงจกไมโจทอยางนนเลา ?" ๑. สมนต. ทตยา. ๑๐๑.


บทวา อนพลปปทาน คอการแสดงเหตแหงคาตน เพมกาลง ดวยคาหลง. ในสองบทวา กจยตา กรณยตา น มวเคราะหวา กรรมท จะพงกระทานนเอง ชอวา กจจย ความมแหงกรรมทจะพงกระทา ชอ วา กจจยตา, ความมแหงกจทจะตองกระทา ชอวา กรณยตา. . คาทง ๒ นนเปนชอแหงสงฆกรรมนนเอง. สวนคาวา อปโลกนกมม เปนตน พระผมพระภาคตรส เพอ แสดงประเภทแหงสงฆกรรมนนนนแล. บรรดาสงฆกรรมเหลานน กรรมทตองยงสงฆผตงอยในสมาให หมดจด นาฉนทะของภกษผควรฉนทะมา สวดประกาศ ๓ ครงทาตาม อนมตของสงฆผพรอมเพรยง ชอวา อปโลกนกรรม. กรรมทตองทาดวยญตตอยางเดยว ตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยง ตามนยทกลาวแลวนนแล ชอวา ญตตกรรม. กรรมทตองทาดวยอนสาวนา มญตตเปนท ๒ อยางน คอญตต ๑ อนสาวนา ๑ ตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยง โดยนยทกลาวแลว นนแล ชอวา ญตตทตยกรรม. กรรมทตองทาดวยอนสาวนา ๓ มญตตเปนท ๔ อยางนคอ ญตต ๑ อนสาวนา ๓ ตามอนมตของสงฆผพรอมเพรยง โดยนยท กลาวแลวนนแล ชอวา ญตตจตตถกรรม. บรรดากรรมเหลานน อปโลกนกรรม พงทาเพยงอปโลกน. ไม ตองทาดวยอานาจญตกรรมเปนตน. [๓๒๗] แมญตตกรรม พงทา


ตงญตตอยางเดยว, ไมตองทาดวยอานาจอปโลกนกรรมเปนตน. สวน ญตตทตยกรรมทตองอปโลกนทากม ไมตองอปโลกนกม. ใน ๒ อยางนน กรรมหนก ๖ อยางน คอสมมตสมา ถอนสมา ใหผากฐน รอกฐน แสดงทสรางกฎ แสดงทสรางวดทอย ไมควรอปโลกนทา; พงสวดญตตทกตยกรรมวาจาทาเทานน. กรรมเบาเหนปานน คอสมมต ๑๓ ทเหลอ และสมมตในการถอเสนาสะและใหมรดกจวรเปนตน แม อปโลกนทากควร. แตไมพงทาดวยอานาจญตตกรรมและญตตจตตถกรรม เลย. ญตตจตตถกรรม ตองสวดญตตและกรรมวาจา ๓ ทาเทานน ไมพงทาดวยอานาจอปโลกนกรรมเปนตนฉะนแล. ความสงเขปในสมถก- ขนธกะนเทาน. สวนวนจฉยแหงกรรมเหลานน ไดมาแลวโดยพสดาร ในกรรม- วรรคทายคมภรปรวาร โดยนยมคาวา อมาน จตตาร กมมาน กตหากาเรห วปชชนต เปนตน. กในนยนน บทใดยงไมชดเจน, ขาพเจาจกพรรณนาบทนน ในกรรมวรรคนนแล. จรงอย เมอเปนเชนน การพรรณนาในอฏฐานะจกไมม. อนง วนจฉยจกเปนของทรชดไดงาย เพราะคาทกรรมนน ๆ ไดทราบกน มาแลวตงแตตน. [อธกรณวภาค] คาวา "อะไรเปนมลแหงววาทาธกรณ ? ดงน เปนตน พงทราบ ดวยอานาจแหงบาลนนแล.


ในคาวา "ววาทาธกรณ สยา กสล เปนตน พงทราบเนอ ความโดยนยมอาทอยางนวา "ภกษทงหลายยอมววาทกนดวยจตตป- บาทใด, จตตปบาทนน ชอววาทและชออธกรณ เพราะความเปน เหตทจะตองระงบดวยสมถะทงหลาย." [๓๒๘] พงทราบเนอความดวย อานาจแหงคาทพระผมพระภาคหมายเอาตรสไวในบาลนวา อาปตตา- ธกรณทเปนอกศลกม ทเปนอพยากฤตกม อาปตตาธกรณทเปนกศล ไมม." จรงอย กศลจตเปนองคในอาปตตาธกรณ มขดแผนดนเปนตน อนใด เมอกศลจตนน ซงเปนองคแหงอาปตตาธกรณนน ทถอเอา โดยความเปนอาบตมอย ใคร ๆ ไมอาจกลาวไดวา "อาปตตาธกรณ ทเปนกศลไมม." เพราะเหตนน คาวา "อาปตตาธกรณทเปนกศลไมม" นชอวา อนพระผมพระภาคตรสหมายเอาจตทพอเปนองค หามได. แตวาพระองค ตรสหมายเอาความมแหงวกปปดงน :- อาปตตาธกรณใด เปนโลกวชชะกอน อาปตตาธกรณนนเปน อกศลโดยสวนเดยวเทานน, ความกาหนดวา "กศลพงม" ดงน ยอมไมมในโลกวชชะนน. สวนอาปตตาธกรณใด เปนปณณตตวชชะ, อาปตตาธกรณ นน ยอมเปนอกศลเฉพาะแกภกษผแกลงกาวลวงอยวา "เราจะกาว ลวงอาบตน," แตอาปตตาธกรณนน ยอมเปนอพยากฤต โดยความ


ตองดวยอานาจแหงสหไสยเปนตน ของภกษผไมแกลงไมรอะไรเลย เพราะเหตนน พระผมพระภาคทรงหมายเอาความมแหงวกปปน ดวย อานาจแหงความแกลงและไมแกลง ในปณณตตวชชะนน จงตรสคาวา อาปตตาธกรณทเปนอกศลกม, ทเปนอพยากฤตกม, อาปตตาธกรณ เปนกศลไมม." กถาวา ใคร ๆ กพงกลาววา "ภกษมจตเปนกศล ยอมตอง อาปตตาธกรณใด, อาปตตาธกรณน ทานกลาววา "อาปตตาธกรณ เปนกศล." กศลจตจะพงเขากนไดแมแกเอฬกโลมสมฏฐาน และ ปทโสธรรมเทศนาสมฏฐานเปนตน ซงเปนอจตตกะ. แตกศลจตแมม อยในกรยาทตองนน กไมจดเปนองคแหงอาบต. สวนกายวาจาทเคลอนไหวเปนไป ดวยอานาจกายวญญตและ วจวญญต อนใดอนหนงนนแล ยอมเปนองคแหงอาบต. กแตวา องคนน จดเปนอพยากฤต เพราะความทองคนนเปนสวนอนนบเนอง ในรปขนธ. กและ ในคาวา ย ชานนโต เปนตน มเนอความดงน :- จตใดยอมเปนองคแหงอาบต, รอยซงวตถดวยจตนน และรอย รพรอมอย กบดวยอาการคอกาวลวงวา "เรากาลงกาวลวงวตถน" และแกลงคอจงใจ ดวยอานาจวตกกมเจตนา เหยยบยาอยดวยอานาจ ความพยายาม ฝาฝน คอ สงจตอนปราศจากความรบเกยจไป ยอม กาวลวงไป คอ ยอมตองอาปตตาธกรณใด. [๓๒๙] วตกกมะใด ของภกษผนนผกาวลวงดวยประการอยางนน วตกกมะน ทานกลาววา


อาปตตาธกรณเปนอกศล. เนอความแมในอพยากตวาร พงทราบดงน:- จตใจยอมเปนองคแหงอาบต, ไมรอยโดยความไมมแหงจตนน ทงไมรอย ไมรพรอมอย กบดวยอาการคอกาวลวง ไมจงใจ โดย ความไมมวตกกมเจตนา ซงเปนองคแหงอาบต ไมฝาฝน คอไมได สงจตอนปราศจากความรบเกยจไป โดยความไมมความแกลงเหยยบยา ยอมกาวลวง คอยอมตองอาปตตาธกรณใด วตกกมะใดของภกษนนผ กาวลวงอยดวยประการอยางนน วตกกมะน ทานกลาววา อาปตตาธกรณ เปนอพยากฤต. ในคาวา อย ววาโท โน อธกรณ เปนตน พงทราบเนอ ความอยางนวา "ววาทน ไมจดเปนอธกรณ เพราะไมมความเปนกจ ทจะตองระงบดวยสมถะทงหลาย." ในคาวา ยาวตกา ภกข กมมปปตตา น พงทราบวา "ใน กรรมทจะกระทาดวยสงฆจตวรรค ภกษ ๔ รป เปนผพอทากรรมให เสรจ, ในกรรมทจะพงกระทาดวยสงฆปญจวรรค ภกษ ๕ รปเปนผพอ ทากรรมใหเสรจ, ในกรรมทจะพงทาดวยสงฆทสวรรค ภกษ ๑๐ รป เปนผพอทากรรมใหเสรจ, ในกรรมทจะพงทาดวยสงฆวสตวรรค ภกษ ๒๐ รปเปนผพอทากรรมใหเสรจ." บทวา สปรคคหต มความวา อธกรณนน อนภกษทงหลาย ผเจาถน พงกระทาใหเปนการอนตนปองกนรอบคอบดแลวจงรบ. กแล ครนรบแลว พงกลาววา "วนน พวกเราจะซกจวร,


วนน พวกเราจะระบมบาตร, วนน มกงวลอยอยางหนง" ดงนแลว ปลอยใหลวงไป ๒-๓ วน เพอประโยชนแกการขมมานะ. [อพพาหกา] ขอวา อนนตาน เจว ภสสาน ชายนต มความวา ถอยคา ทงหลาย ไมมปรมาณเกดขนขางนและขางน. ปาฐะวา ภาสาน กม เนอความเหมอนกนน. สองบทวา อพพาหกาย สมมนนตพโพ มความวา ภกษผ ประกอบดวยองค ๑๐ รป อนสงฆพงอปโลกนสมมต หรอสมมตดวย ญตตทตยกรรมวาจา ซงกลาวแลวขางหนา. กอนภกษทงหลายผไดรบ สมมตแลวอยางนน พงนงตางหากแลววนจฉยอธกรณนน หรอพง ประกาศแกบรษทนนนนแลวา "ภกษเหลาอนอยางพงกลาวคาไร ๆ" แลววนจฉยอธกรณนนกได. [๓๓๐] บทวา ตตรสส มความวา ภกษเปนธรรมกถก พงมในบรษทนน. สองบทวา เนว สตต อาคต คอจามาตกาไมได. สองบทวา โน สตตวภงโค คอวนยไมแมนยา. ขอวา พยชนฉายาย อตถ ปฎพาหต มความวา พระ ธรรมกถกนนถอเอาเพยงพยญชนะเทานน คานใจความ คอ เหนพวก ภกษผอนภกษผวนยธรทงหลายปรบอยดวยอาบต เพราะรบทองเงน และนาสวนเปนตน จงกลาววา "ทาไมทานทงหลายจงปรบภกษ เหลานดวยอาบตเลา ? กรยาสกวางดเวนเทานน อนพระผมพระภาค


ตรสแลวในสตรอยางนวา 'ภกษทงหลายยอมเปนผงดเวนจากการรบ ทองและเงน' ดงน มใชหรอ ? อาบตในสตรน ไมม." พระธรรม- กถกรป ๑ เมอพระวนยธรบอกแกภกษทงหลาย ผนงผาเลอยรมราม เพราะพระสตรทมาแลว จงกลาววา "ทาไมทานทงหลายจงยกอาบต แกภกษเหลานเลา ? ในสตรน พระผมพระภาคตรสแตเพยงการทา ความศกษาอยางนวา 'พงทาความศกษาวา เราจกนงใหเรยบรอย' ดงน เทานนมใชหรอ ? อาบตในสตรนไมม." [เอภยยสกา] วนจฉยในคาวา ยถา พหตรา ภกข น พงทราบดงน :- ภกษผเปนธรรมวาทเกนแมเพยงรปเดยว กจดเปนฝายมากกวา ได. กจะตองกลาวอะไรถงสองสามรปเลา. บทวา สตตยา มความวา เราอนญาตการจบสลาก ๓ วธ เพอตองการใหภกษเหลานนยนยอม. วนจฉยในคาวา คฬหก เปนอาท พงทราบดงน :- ในบรษททหนาแนนดวยพวกอลชช พงทาการจบสลากอยาง ปกปด. ในบรษททหนาแนนดวยพวกลชช พงทาการจบสลากอยาง เปดเผย. ในบรษททหนาแนนดวยภกษพาล พงทาการจบสลากอยาง กระซบบอกทห. สองบทวา วณณาวณณาโย กตวา มความวา สลากของฝาย ธรรมวาท และฝายอธรรมวาท ตองบอกสาคญคอเครองหมาย แลว ทาใหมสวนตางกนและกนเสย. ภายหลงพงเอาสลากเหลานนทงหมด


ใสในขนดจวรแลวใหจบตามนยทกลาวแลวนนแล. ขอวา ทคคโหต ปจจกกฑฒตพพ มความวา พงบอกวา "สลากจบไมด" แลวใหจบใหม เพยงครงท ๓. ขอวา สคโหต สาเวตพพ มความวา [๓๓๑] ครนเมอภกษ ผเปนธรรมวาทเกนกวา แมรปเดยว พงประกาศวา "สลากจบดแลว" กภกษพวกธรรมวาทเหลานน ยอมกลาวอยางใด, อธกรณนน พงให ระงบอยางนน ฉะนแล. หากวา ภกษพวกอธรรมวาทคงเปนฝายมากกวาแมถงครงท ๓ พงกลาววา "วนนเวลาไมเหมาะ พรงน เราทงหลายรจกกน" แลว เลกเสยแลว เสาะหาฝายธรรมวาท เพอประโยชนแกการทาลายฝาย อลชชเสย ทาการจบสลากในวนรงขน นเปนการจบสลากอยางปกปด. กแล พงทราบวนยในการจบสลากอยางกระซบบอกทห. ในคาวา คหเต วตตพโพ มความวา ถาพระสงฆเถระจะจบ สลากอธรรมวาทไซร, พงเรยนใหทานทราบอยางนวา "ทานผเจรญ ทานเปนผแกเจรญวยแลว. การจบสลากนน ไมควรแกทาน, อนน เปนอธรรมวาทสลาก," พงแสดงสลากนอกนแกทาน, ถาทานจะจบ ธรรมวาทสลากนน, พงให. ถาวา ทานยงไมทราบ, ลาดบนน พง เรยนทานวา "อยาบอกแกใคร ๆ." คาทเหลอมนยดงกลาวแลวนนแล. บทวา เปดเผย นน คอ เปดเผยเนอความนนเอง.


[ตสสปาปยสกา] วนจฉยในคาวา ปาราชกสามนต วา น พงทราบดงน :- ในเพราะเมถนธรรม อาบตทกกฏ ชอวา เฉยดปาราชก. ใน เพราะอทนนาทานเปนตนทเหลอ อาบตถลลจจย ชอวา เฉยดปาราชก. บทวา นเวเนต มความวา ผอาพรางอยดวยคาวา "ขาพเจา ระลกไมได" ดงน. บทวา อตเวต มความวา เธอยงคาดคนดวยคาวา องฆายสมา เปนอาท. ขอวา สราม โข อห อาวโส มความวา ภกษนน ปฏญญา อยางนน เพอตองการปกปดอาบตปาราชก. เมอถกเธอคาดคนยงขนอก จงใหปฏญญาวา "ขาพเจาระลกไดแล" แลวกลาวคาวา "คานน ขาพเจาพดเลน" ดงน เปนตน เพราะกลววา "ภกษเหลานจกยง เราใหฉบหายในบดน" สงฆพงลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษนน. หากวา เธอจกยงเปนผมศล, เธอยงวตรใหเตมแลว จกไดความ ระงบ. [๓๓๒] หากวา เธอจกเปนผไมมศล, เธอจกเปนผอนสงฆ ใหฉบหายอยางนนเทยว. คาทเหลอในททงปวง ตนทงนน ฉะนแล. สมถกขนธก วรรณนา จบ.


[๓๓๓] ขททกวตถกขนธก วรรณนา [วาดวยการอาบนา] วนจฉยในขททกวตถกขนธกะ พงทราบดงน :- บทวา มลลมฏ กา ไดแก นกมวยผชกกนดวยหมด. บทวา คามปฏวา ไดแก ชนชาวเมองผประกอบเนอง ๆ ซง การประดบยอมผว, ปาฐะวา คามโปตกา กม. เนอความเหมอนกน. บทวา ถมเภ ไดแก เสาทเขาปกไวททาเปนทอาบนา. บทวา กฑเฑ ไดแก บรรดาฝาอฐฝาศลาและฝาไม ฝาชนดใด ชนดหนง. ชนทงหลายถากตนไมใหเปนเหมอนแผนกระดานแลว ตดใหเปน รอยโดยอาการอยางกระดานหมากรก แลวปกไวททาเปนทอาบ, ทาเชนน ชอ อฏฐานะ ในคาวา "ภกษฉพพคคย ยอมอาบททาอนเปนอฏฐานะ" ชนทงหลายเรยรายจณแลวสกายททานนน. บทวา คนธพพหตถเกน มความวา ภกษฉพพคคย ยอมอาบ ดวยมอททาดวยไม ทเขาตงไวททาเปนทอาบ, ไดยนวา ชนทงหลายเอา มอไมนนถอจณถตว. บทวา กรวนทกสตตยา ทานเรยกกากลม ๆ ทชนทงหลาย ขยาเคลาจณแหงศลามสดงพลอยแดง ดวยครงทาไว. ชนทงหลายจบ กากลม ๆ นน ทปลาย ๒ ขางแลวถกตว.


ขอวา วคคยห ปรกมม การาเปนต มความวา ภกษฉพพคคย เอาตวกบตวสเขากะกนและกน. บงเวยนกระดานททาโดยทรวดทรงอยางกนถวยจกเปนฟนมงกร เรยกชอวา มลลกะ, บงเวยนกระดานทจกเปนฟนน ไมควรแมแก ภกษผอาพาธ. บงเวยนกระดานทไมไดจกเปนฟน ชออกตมลลกะ, บงเวยน กระดานทไมไดจกเปนฟนน ไมควรแกภกษผไมอาพาธ. ๓๓๔ สวนแผนอฐ หรอแผนกระเบอง ควรอย. บทวา อกกาสก ไดแก เกลยวผา. เพราะเหตนน ภกษรปใด รปหนงผอาบนา จะถหลงดวยเกลยวผาสาหรบอาบ กควร. การบรกรรมดวยมอ เรยกวา ปถปาณก. เพราะเหตนน ภกษ ทงปวงจะทาบรกรรมหลงดวยมอ ควรอย. [วาดวยการแตงตวเปนตน] คาวา วลลกา น เปนชอแหงเครองประดบหเปนตนวา แกว มกดาและตมหทหอยออกจากห. กแล จะไมควรแตตมหอยางเดยวเทานน หามได, เครองประดบหอยางใดอยางหนง โดยทสดแมเปนใบตาล กไมควร. สายสรอยชนดใดชนดหนง ชอวา สงวาล. เครองประดบสาหรบแตงทคอ ชนดใดชนดหนง ชอวา สรอยคอ. เครองประดบเอาชนดใดชนดหนง โดยทสดแมเพยงเปนสายดาย ชอวา สายรดเอว.


วลย ชอวา เขมขด. บานพบ (สาหรบรดแขน) เปนตน ปรากฎชดแลว. เครอง ประดบไมเลอกวาชนดใดชนดหนง ไมควร วนฉยในคาวา ทมาสก วา ทวงคล วา น พงทราบดงน :- หากวา ภายใน ๒ เดอน ผมยาวถง ๒ นวไซร, ตองปลงเสย ภายใน ๒ เดอนเทานน, จะปลอยใหยาวเกน ๒ นวไป ไมควร. แมถาไมยาว, จะปลอยใหเกนกวา ๒ เดอนไปแมวนเดยว กไม ไดเหมอนกน. นเปนกาหนดอยางสง ทพระผมพระภาคตรสดวยบททง ๒ ดวยประการฉะน. แตหยอนกวากาหนดนน ขนชอวาความสมควร ไมม หามได. สองบทวา โกจเฉน โอสณเหนต มความวา ภกษฉพพคคย ใชแปรงเสยผมทาใหเรยบ. บทวา ผณเกน มความวา ภกษฉพพคคย ใชหวอยางใดอยางหนง มหวงาเปนตน เสยผมใหเรยบ. บทวา หตถผณเกน มความวา ภกษฉพพคคย เมอจะใชมอ นนเองตางหว จงเสยผมดวยนวมอทงหลาย. บทวา สตถเตลเกน มความวา ภกษฉพพคคย เสยผมดวยของ เหนยวอยางใดอยางหนง มขผงและยางเปนตน. บทวา อทกเตลเกน [๓๓๕] มความวา ภกษฉพพคคยเสยผม ดวยนามนเจอนา เมอประโยชนแกการประดบ ปรบทกกฏทกแหง,


แตพงชบมอใหเปยกแลวเชดศรษะ เพอยงผมทมปลายงอนใหราบไป ตามลาดบ, จะเอามออนเปยกเชดแมซงศรษะทรอนจด ดวยความรอน และเปอนธล กควร. วนจฉยในคาวา น ภกขเว อาทาเส วา อทกปตเต วา พงทราบดงน :- เงาหนายอมปรากฏในวตถเหลาใด วตถเหลานนทงหมด แมม แผนสารดเปนตน ยอมถงความวากระจงเหมอนกน, แมวตถมนาสม พะอมเปนตน ยอมถงความนบวา ภาชนะนาเหมอนกน เพราะฉะนน จงเปนทกกฏแกภกษผแลด (เงาหนา) ในทใดทหนง. บทวา อาพาธปจจยา มความวา เราอนญาตใหภกษดเงาหนา เพอรวา "แผลของเรามผวเตมหรอยงกอน." (ในปราณอรรถกถา) กลาววา "สมควรมองดเงาหนา เพอ ตรวจดอายสงขารอยางนวา 'เราแกหรอยงหนอ ?' ดงน กได." สองบทวา มข อาลมเปนต มความวา ภกษฉพพคคย ยอม ผดดวยเครองผดหนา สาหรบทาใหหนามผดผดผอง. บทวา อมมทเทนต มความวา ยอมไลหนา ดวยเครองไล ตาง ๆ. บทวา จณเณนต มความวา ยอมทา ดวยจณสาหรบทาหนา. หลายบทวา มโนสลกาย มข ลเฉนต มความวา ยอมทา การเจมเปนจด ๆ เปนตน ดวยมโนสลา. การเจมเหลานน ยอมไมควร


แมดวยวตถมหรดาลเปนตนแท. การยอมตวเปนตน ชดเจนแลว. ปรบทกกฏในททงปวง. [วาดวยการฟอนและขบเปนตน] วนจฉยในคาวา น ภกขเว นจจ วา เปนอาท พงทราบ ดงน :- เปนทกกฏแกภกษผไปเพอดการฟอนอยางใดอยางหนง โดยทสด แมการฟอนแหงนกยง. เมอภกษฟอนแมเองกตาม ใหผอนฟอนกตาม เปนทกกฏเหมอนกน. แมการขบอยางใดอยางหนง เปนการขบของ คนฟอนกตาม เปนการขบทด (คอ เนองเฉพาะดวยอนจจธรรม เปนตน) กตาม โดยทสดแมการขบดวยฟน กไมควร. ภกษคดวา "เราจกขบ" แลวรองเสยเปลาในสวนเบองตน เพลงขบ แมการรองเสยงเปลานน กไมควร. เมอภกษขนเองกตาม ให ผอนขบกตาม เปนทกกฏเหมอนกน. แมการประโคม อยางใดอยางหนง กไมควร. ๓๓๖ แตเมอราคาญหรอตงอยในทนารงเกยจจงดดนวมอ กตาม ตบมอกตาม, ในขอนนไมเปนอาบต, ไมเปนอาบตแกภกษผ อยภายในวด เหนการเลนทกอยางมการฟอนเปนตน. เมอภกษออกจากวดไปสวด (อน) ดวยตงใจวา "เราจกด" ดงน เปนอาบตแท. นงอยทอาสนศาลาแลวเหน, ไมเปนอาบต. ลกเดนไปดวยคดวา "เราจกด" เปนอาบต, แมยนอยทถนนเหลยวคอ ไปด เปนอาบตเหมอนกน.


[วาดวยสรภญญะ] บทวา สรกตต ไดแก ทาเสยง. สองบทวา ภงโค โหต มความวา ไมอาจเพอจะยงสมาธท ตนยงไมได ใหเกดขน, ไมอาจเพอจะเขาสมาธทตนไดแลว. ขอวา ปจฉมา ชนตา เปนอาท มความวา ประชมชนใน ภายหลง ยอมถงความเอาอยางวา "อาจารยกด อปชฌายกด ของเรา ทงหลายขบแลวอยางน" คอ ขบอยางนนเหมอนกน. วนจฉยในขอวา น ภกขเว อายตเกน น พงทราบดงน :- เสยงขบททาลายวตร (คอวธเปลยนเสยง) นน ๆ ทาอกขระ ใหเสย ชอเสยงขบอนยาว. สวนในธรรม วตรสาหรบสตตนตะกม วตรสาหรบชาดกกม วตรสาหรบคาถากม, การทยงวตรนนใหเสย ทา เสยงใหยาวเกนไป ไมควร. พงแสดงบทและพยญชนะใหเรยนรอยดวย วตร (คอการเปลยนเสยง) อนกลมกลอม. บทวา สรภ คอ การสวดดวยเสยง. ไดยนวา ในสรภญญะ มวตร ๓๒ มตรงควตร (ทานองดงคลน) โทหกวตร (ทานองดง รดนมโค) คลวตร (ทานองดงของเลอน) เปนตน. ในวตรเหลานน ภกษยอมไดเพอใชวตรทตนตองการ. การทไมยงบทและพยญชนะใหเสย คอ ไมทาใหผดเพยนเปลยน โดยนยทเหมาะ ซงสมควรแกสมณะนนแล เปนลกษณะแหงวตรทงปวง. สองบทวา พาหรโลม อณณ มความวา ภกษฉพพคคย


หมผาปาวารขนสตวเอาขนไวขางนอก. เปนทกกฏแกภกษผทรงอยางนน. [๓๓๗] จะหมเอาขนไวขางใน ควรอย. สมณกปปถา ไดกลาวไวแลวในอรรถกถาแหงภตคามสกขาบท. หลายบทวา น ภกขเว อตตโน องคชาต มความวา เปน ถลลจจยแกภกษผตดองคชาตเทานน. แมเมอภกษตดอวยวะอนอยางใด อยางหนง มหจมกและนวเปนตนกตาม ยงทกขเชนนนใหเกดขนกตาม เปนทกกฏ. แตไมเปนอาบตแกภกษผกอกโลหตหรอตดอวยวะเพราะถกง หรอรานกดเปนตนกตาม เพราะปจจยคออกพาธอยางอนกตาม. [วาดวยบาตร] สามบทวา จนทนคณ อปปนนา โหต มความวา ปมไม จนทนเปนของเกดขนแลว. ไดยนวา ราชคหเศรษฐนน ใหขงขายทงเหนอนาและใตนาแลว เลนในแมนาคงคา. ปมไมจนทนอนกระแสแหงแมนานนพดลอยมาตด ทขาย. บรษทงหลายของเศรษฐนน ไดนาปมไมจนทนนนมาให. ปมไมจนทนนนเปนของเกดขน ดวยประการฉะน. อทธปาฎหารย คอการแผลง พระผมพระภาคทรงหามแลว ในบทวา อทธปฏหารย น. สวนฤทธทสาเรจดวยอานาจอธฐาน พงทราบวา ไมไดทรงหาม. วนจฉยในคาวา น ภกขเว โสวณณมโย ปตโต เปนตน พงทราบดงน :-


กถาวา คฤหสถทงหลายทากบขาวใสในภาชนะมจานทองคาเปนตน นอมเขาไปถวายในโรงครว, ไมควรแมเพอจะถกตอง. อนง ภาชนะทงหลาย มจานเปนตน ททาดวยแกวผลก ทา ดวยกระจกและทาดวยสารดเปนตน ยอมไมควร แตเพยงใชเปนของ สวนตวเทานน. ใชเปนของสงฆ หรอเปนคหวกต (คอ เปนของ คฤหสถ) ควรอย. บาตร แมเปนวการแหงทองแดง กไมควร. สวนภาชนะควร. คาทงปวงทวาดงน ๆ ทานกลาวไวในกรนท. สวนบาตรทแลวดวยแกวมแกวอนทนลเปนตน พระผมพระภาค ตรสในบทวา มณมโย น. [๓๓๘] บาตรแมลวนแลวดวยทองหาว ทานรวมเขาในบทวา กสมโย น. คาวา "เพอกลง" น พระผมพระภาคตรสเพอประโยชนแกการ ทาใหบาง. บงเวยนปกตนน ไดแก บงเวยนทจกเปนฟนมงกร. บทวา อาวตตตวา ไดแก กระทบกนและกน. วนจฉนในคาวา ปตตาธารก น พงทราบดงน :- ในกรนทกลาววา บนเชงบาตรทเนองกบพน ซงทาดวยเงาเถาวลย และหวายเปนตน ควรวางซอน ๆ กนได ๓ บาตร บนเชงไม ควร วางซอนกนได ๒ บาต. สวนในมหาอรรถกถากลาววา บนเชงบาตรทเนองกบพน ไม


เปนโอกาสแหงบาตร ๓ ใบ จะวางแต ๒ ใบ กควร. แมในเชงบาตร ไมและเชงบาตรทองไม ซงตกแตงเกลยงเกลาด กมนยเหมอนกน. กแล เชงบาตรไมทคลายปลายเครองกลง และเชงบาตรทอนไม ทผกดวยไม ๓ ทอน ไมเปนโอกาสแหงบาตรแมใบเดยว. แมวางบน เชงนนแลว กตองนงเอามอยดไวอยางนน. สวนบนพนพงควาวางไวแต ใบเดยวเทานน. บทวา มฒนเต ไดแก รมเฉลยงและกระดานเลยบเปนตน. กถาวา บาตรกลงไปแลว จะคางอยบนรมกระดานเลยบนนเอง; จะวาง บนกระดานเลยบอนกวางเปนปานนน กควร. บทวา ปรภณฑนเต ไดแก รมกระดานเลยบอนแคบซงเขา ทาไวทขางภายนอก. วนจฉยแมในกระดานเลยบอนแคบน กพงทราบตามนยทกลาว แลวในกระดานเลยบนนแล. บทวา โจฬก ไดแก ผาทเขาปลาดแลววางบาตร. กเมอผา นนไมม ควรวางบนเสอลาแพนหรอบนสอออน หรอบนพนทเขาทาขด ดวยดนเหนยว หรอบนพนเหนปานนน ซงจะไมประทษรายบาตร หรอบนทรายกได. แตเมอภกษวางในทมดนรวนและฝนเปนตน หรอบนพนทคม แขง ตองทกกฏ. โรงสาหรบเกบบาตรนน จะกอดวยอฐหรอทาดวยไม กควร


[๓๓๙] หมอสาหรบเกบสงของ ทรวดทรงคลายอางนา มปาก กวาง เรยกวา หมอสาหรบเกบบาตร. สองบทวา โย ลคเคยย มความวา เปนอาบตทกกฏแกภกษ ผแขวนบาตรในทใดทหนง. จะผกแขวนไวแมทราวจวร กไมควร. เตยงและตง จะเปนของทเขาทาไว เพอวางสงของเทานน หรอเพอนงนอนกตามท, เปนทกกฏแกภกษผวางบาตรบนเตยงหรอตง อนใดอนหนง. แตจะมดรวมกบของอนวางไว ควรอย. หรอจะผกทแมแคร หอยไว กควร. จะผกแลววางขางบนเตยงและตง ไมควรเหมอนกน. กถาวา เตยงหรอตงเปนของทเขายกขนพาดเปนนงรานบนราว จวรเปนตน, จะวางบนเตยงหรอตงนน กควร. จะเอาสายโยคคลอง บนจะงอยบาแลววางบนตก กควร, ถงบาตรทคลองบนจะงอยบา แมเตมดวยขาวสก กไมควรวางบนรม. แตจะวางบาตรชนดใดชนดหนง บนรมทผกมดกบสงของ หรอบนรมทผกมดเปนรานมา ควรอย. วนจฉยในคาวา ปตตหตเถน พงทราบดงน :- บาตรของภกษใดอยในมอ ภกษนนแล ชอวาผมบาตรในมอ อยางเดยวหามได, อนง ภกษผมบาตรอยในมอ ยอมไมไดเพอผลก บานประตอยางเดยวเทานนหามได. แตอนทจรง เมอบาตรอยในมอหรอบนหลงเทา หรอทอวยวะ


แหงสรระอนใดอนหนง ภกษยอมไมไดเพอจะผลกบานประต หรอ เพอจะถอนลมสลก หรอเพอจะเอาลกกญแจไขแมกญแจดวยมอ หรอ ดวยหลงเทา หรอดวยศรษะ หรอดวยอวยวะแหงสรระอนใดอนหนง. แตคลองบาตรบนจะงอยบาแลว ยอมไดเพอเปดบานประตตามความสบาย แท. [๓๔๐] กะโหลกนาเตา เรยกวา ตมพกฏาห จะรกษากะโหลก นาเตานนไว ไมควร, กแล ไดมาแลวกจะใชเปนของยม ควรอย. แมในกระเบองหมอ กมนยเหมอนกน. กระเบองหมอเรยกวา ฆฏกฏาห. คาวา อพภมเม น เปนคาแสดงความตกใจ. วนจฉยในบทวา สพพปสกลเกน น พงทราบดงน :- จวร เตยง และตง เปนของบงสกล ยอมควร. สวนของทจะพง กลนกน อนเขาใหแลวนนแล พงถอเอา. บทวา จลกาน ไดแก อามสทจะทงคายออกไมกลน. บทวา อฏ กาน ไดแก กางปลาหรอกระดกเนอ. บทวา อจฉฏโทก ไดแก นาบวนปาก. เมอภกษผใชบาตร ขนทงซงสงใดสงหนง ในอามสทเปนเดนเปนตนนน เปนทกฏ. ภกษยอมไมได แมเพอจะทาบาตรใหเปนกระโถนลางมอ จะใสแมซง นาลางมอลางเทาลงในบาตรแลวนาไปเท กไมควร. จะจบบาตรทสะอาด ไมเปอน ดวยมอทเปอน กไมควร. แตจะมอซายเทนาลงในบาตร


ทสะอาดนแลว อมเอานาอม ๑ แลวจงจบดวยมอทเปอน ควรอย. จรงอย แมดวยเหตเพยงเทาน บาตรนน ยอมเปนบาตรเปอนดวย. อนง จะลางมอเปอนดวยนาขางนอกแลว จงจบ (บาตร) ควรอย. เมอฉนปลาเนอและผลาผลเปนตนอย ในของเหลานน สงใด เปนกางหรอกระดกหรอเปนเดน เปนผใครจะทงเสย, จะเอาสงนนวาง ลงในบาตร ยอมไมได. สวนสงใด ยงอยากจะฉนตอไปอก จะเอา สงนนวางลงในบาตรกได. จะวางเนอทมกระดกและปลาทมกางเปนตน ในบาตรนนและเอามอปลอนออกฉน กควร. แตสงใดสงหนงทเอาออก จากปากแลว ยงอยากจะฉนอก, จะเอาสงนนวางในบาตรไมได. ชนขงและชนมะพราวเปนตน กดกนแลวจะวางอกกได. [วาดวยมดและเขม] [๓๔๑] บทวา นมตก ไดแก ทอนผาสาหรบหอมด. บทวา ทณฑสตถก ไดแก มดทเขาดามอยางใดอยางหนง เปน มดพบหรอมดอนกได. สองบทวา กณณกตาโย โหนต คอ เปนของอนสนมจบ. สองบทวา กณเณน ปเรต มความวา เราอนญาตใหบรรจให เตมดวยผลแปงเหลา. บทวา สตตยา มความวา เราอนญาตใหบรรจใหเตมดวย ผลแปงเจอดวยขมน


แมจณแหงศลา เรยกวา ผงหน. ความวา เราอนญาตใหบรรจ ใหเตมดวยผงศลานน. สองบทวา มธสตถเกน สาเรต มความวา เราอนญาตให พอก (เขม) ดวยขผง. สองบทวา สรตมป ปรภชชต มความวา ขผงทพอกไวนน แตกกระจาย. บทวา สรตสปาฏก ไดแก ผาหอขผง คอ ฝกมด. ในกรนทกลาววา และฝกมดกอนโลมตามผาหอเขมนน. [วาดวยไมสะดง] ไมสะดงนน ไดแก แมสะดงบาง เสอหวายหรอเสอลาแพน อยางใดอยางหนง ทจะพงปนแมสะดงนนบาง. เชอกผกไมสะดงนน ไดแก เชอกสาหรบผกจวรทไมสะดง เมอเยบจวร ๒ ชน. สองบทวา ก น นปปโหต มความวา ไมสะดงททาตามขนาด ของภกษทสง จวรของภกษทเตย เมอขงลาดบนไมสะดงนน ยอมไม พอ คอหลวมอยภายในเทานน, อธบายวา ไมถงไมขอบสะดง. บทวา ทณฑก น มความวา เราอนญาตใหผแมสะดงอนตาม ขนาดของภกษผเตยนอกน ในทามกลางแหงแมสะดงยาวนน. บทวา วทลก ไดแก การพบชายโดยรอบแหงเสอหวายทาให เปน ๒ ชน พอไดขนาดกบกระทงสะดง.


บทวา สลาก ไดแก ซไมสาหรบสอดเขาในระหวางแหงจวร ๒ ชน. บทวา วนทธนรชช ไดแก เชอกทมดแมสะดงเลกกบแม สะดงใหญ ทไมสะดงนน. บทวา วนทธนสตตก [๓๔๒] ไดแก ดวยทตรงจวรตดกบ แมสะดงเลก. สามบทวา วนทธตวา จวร สพเพต มความวา เราอนญาต ใหตรงจวรทแมสะดงนน ดวยดายนนแลวเยบ. สองบทวา วสมา โหนต มความวา ดวยเกษยณบางแหงเลก บางแหงใหญ. บทวา กฬมพก ไดแก วตถมใบตาลเปนตนอยางใดอยางหนง สาหรบทาการวดขนาด. บทวา โมฆสตตก ไดแก การทาแนวเครองหมาย ดวยเสน บรรทดขมน ดงการทาแนวเครองหมายทไม ดวยเสนบรรทดดาของ พวกชางไมฉะนน. สองบทวา องคลยา ปฏคคณหนต มความวา ภกษทงหลาย (เยบจวร) รบปากเขมดวยนวมอ. บทวา ปฏคคห ไดแก สนบแหงนวมอ. ภาชนะมถาดและผอบเปนตน อยางใดอยางหนง ชอภาชนะ สาหรบใสและกระบอก. บทวา อจจวตถก มความวา เราอนญาตใหภกษถมดนทา


พนทใหสง. หลายบทวา โอคมเพตวา อลลตตาวลตต กาต มความวา เราอนญาตใหภกษรอหลงคาเสยแลวทาระแนงใหทบ โบกทงขางในและ ขางนอกดวยดนเหนยว. บทวา โคฆสกาย มความวา เราอนญาตใหภกษใสไมไผหรอ ไมจรงไวขางในแลวมวนแมสะดงกบไมนน. บทวา พนธนรชช ไดแก เชอกสาหรบมดแมสะดงทมวนแลว อยางนน. [วาดวยเครองกรอง] ผากรองทผตดกบไม ๓ อน ชอกระชอนสาหรบกรอง. ขอวา โย น ทเทยย มความวา ภกษใดไมใหผากรองแก ภกษผไมมผากรองนนแล, เปนอาบตแกภกษนนแท. ฝายภกษใด เมอผากรองในมอของตนแมมอย แตยงยม ไมอยาก ใหกอยาพงใหแกภกษนน. บทวา ทณฑกปรสสาวน มความวา พงผกผากบไมททา ดงแมบนไดขนกลาง ซงผกตดบนขา ๔ ขา แลวเทนาลงตรงกลางไม ดงเครองกรองดางของพวกชางยอม. นานนเตมทง ๒ หองแลวยอม ไหลออก. ภกษทงหลาย [๔๓๔] ลาดผากรองใดลงในนาแลวเอาหมอ ตกนา ผกกรองนน ชอ โอตถรก. จรงอย ภกษทงหลายผกผาตดกบไม ๔ อน ปกหลก ๔ หลก ลงในนาแลว ผผากรองนนตดกบหลกนน ใหรมผาโดยรอบทงหมด


พนจากนา ตรงกลางหยอนลง แลวเอาหมอตกนา. เรอนททาดวยจวร เรยกวา มงกนยง. [วาดวยจงกรมและเรอนไฟ] บทวา อภสนนกายา คอ ผมกายหมกหมมดวยสงอนเปนโทษ มเสมหะเปนตน. เสาสาหรบใสลม ขนาดเทากบบานประตพอด เรยกชอวา อคคฬวฏฏ. เสสาหรบใสลมนน เปนเสาทเขาเจาะรไว ๓-๔ ร แลว ใสลม. หวงสาหรบใสดาน ทเขาเจาะบานประตแลวตรงตดทบานประต นน เรยกชอวา สลกเพชร. ลมทเขาทาชองทตรงกลางสลกเพชรแลว สอดไว ชอสจกา. กลอนทเขาตดไวขางบนสลกเพชร ชอฆฏกา. สองบทวา มณฑลก กาต มความวา เราอนญาตใหกอพน ใหตา. ปลองควนนน ไดแก ชองสาหรบควนไฟออก. บทวา วาเสต มความวา เราอนญาตใหอบดวยของหอม ทงหลาย. อทกนธานนน ไดแก ทสาหรบขงนา, ภกษพงใชหมอตกนาขง ไวในนนแลว เอาขนตกนาใช. ซมนา ไดแก ซมประต. วนจฉยในคาวา ตสโส ปฏจฉาทโย น พงทราบดงน :- เครองปกปด คอ เรอนไฟ ๑ เครองปกปด คอ นา ๑ ควร


แกภกษผทาบรกรรมเทานน, ไมควรในสามจกรรมทงหลายมอภวาท เปนตนทยงเหลอ. เครองปกปด คอ ผา ควรในกรรมทงปวง. ขอวา นาไมมนน ไดแก ไมมสาหรบอาบ. บทวา ตล ไดแก คนสาหรบโพงเอานาขน ดงคนชงของพวก ชาวตลาด. [๓๔๔] ยนตทเทยมโค หรอใชมอจบชกดวยเชอกอนยาว เรยก วา ระหด. ยนตทมหมอผกตดกบซ เรยกวา กงหน. ภาชนะททาดวยหนง ซงจะพงผกตดกบคนโพงหรอระหด ชอวา ทอนหนง. สองบทวา ปากฏา โหต มความวา บอนาครา เปนทไมได ลอม. บทวา อทกปฉน มความวา เครองเชดนา ทาดวยงากด ทาดวยเขากด ทาดวยไมกด ยอมควร. เมอเครองเชดนานนไมม จะใชผาซบนา กควร. บทวา อทกมาตก ไดแก ลารางสาหรบนาไหล เรอนไฟทตดปนลมโดยชอบ เรยกชอวา เรอนไฟไมมรอยมง. คาวา เรอนไฟไมมรอยมงนน เปนชอแหงเรอนไฟทมหลงคา ทาเปนยอด ตดปนลมทมณฑลชอฟาบนกลอนทงหลาย. สองบทวา จาตมมาส นสทเนน มความวา ภกษไมพง อยปราศจากผานสทนะตลอด ๔ เดอน.


บทวา ปปผาภกณเณส มความวา ภกษไมพงนอนบนทนอน ทเขาประดบดวยดอกไม. บทวา นมตก มความวา เครองปนงคลายสนถตททา คอ ทอดวยขนเจยม พงใชสอย โดยบรหารไวอยางทอนหนง. [วาดวยการฉน] ชอวา อาสตตกปธาน นน เปนคาเรยก ลง ททาดวยทองแดง หรอดวยเงน. อนง ลงนน แมทาดวยไม กไมควร เพราะเปนของ ททรงหามแลว. เครองรองทาดวยไมทงทอน เรยกวา โตก. แมเครองรองท ทาดวยในกระเชาและตะกรา กนบเขาในโตกนเหมอนกน. [๓๔๕] จรงอย วตถมไมเสาเปนตนนน จาเดมแตทถงความ รวมลงวาเปนเครองรอง มชองเจาะไวขางในกตาม เจาะไวโดยรอบ กตาม ควรเหมอนกน. วนจฉยในคาวา เอกภาชเน น พงทราบดงน:- หากวา ภกษรปหนงถอเอาผลไม หรอขนมจากภาชนะไป, ครนเมอภกษนนหลกไปแลว การทภกษนอกนจะฉนผลไมหรอขนม ทยงเหลอ ยอมควร. แมภกษนอกจากน จะถอเอาอกในขณะนน กควร. [วาดวยการควาบาตร] วนจฉยในคาวา อฏหงเคห น พงทราบดงน :-


การทสงฆควาบาตรในภายในสมา หรอไปสภายนอกสมา ควา บาตรในททงหลายมแมนาเปนตน แกอบาสกผประกอบแมดวยองค อนหนง ๆ ยอมควรทงนน. กแล เมอบาตรอนสงฆควาแลวอยางนน ไทยธรรมไร ๆ ใน เรอนของอบาสกนน อนภกษทงหลายไมพงรบ. พงสงขาวไปในวด แมเหลาอนวา "ทานทงหลายอยารบภกษาในเรอนของอบาสกโนน." กในการทจะหงายบาตร ตองใหอบาสกนนของเพยงครงท ๓ ให อบาสกนนละหตถบาสแลว หงายบาตรดวยญตตทตยกรรม. [เรองโพธราชกมาร] สองบทวา ปรกขตวา ไดแก จดไวโดยความเปนยอด. บทวา สหรนต มความวา ผาทงหลายอนทานจงมวนเสย. บทวา เจฬปฏก ไดแก เครองปลาด คอผา. ไดยนวา โพธราชกมารนน ปลาดแลวดวยความมงหมายนวา "ถาวา เราจกไดบตร, พระผมพระภาคจกทรงเหยยบผนผาของเรา." จรงอย โพธราชกมารนน ไมสมควรไดบตร; เพราะเหตนน พระผมพระภาคจงไมทรงเหยยบ. หากวา พระองคพงทรงเหยยบไซร, ภายหลงเมอกมารไมไดบตร จะพงถอทฏฐวา "พระผมพระภาคน มใชพระสพพญ." นเปนเหตในการทพระผมพระภาคไมทรงเหยยบ กอน. ฝายภกษทงหลายเลา เธอเหลาใด ไมรอย พงเหยยบ. เธอ


เหลานน พงเปนผถกพวกคฤหสถดหมน, เพราะเหตนน พระผม- พระภาคจงทรงบญญตสขาบท เพอปลดภกษทงหลายจากความดหมน. นเปนเหตในการทรงบญญตสกขาบท. ขอวา มงคลตถาย ยาจยมาเนน มความวา สตรจะเปนผ ปราศจากครรภ หรอเปนผมครรภแกกตามท, อนภกษซงเขาออนวอน เพอตองการมงคล ในฐานะเหนปานนน สมควรเหยยบ. [วาดวยเครองเชดเทา] [๓๔๖] เครองปลาด เปนของทเขาลาดไวใกลทลางเทา เพอ ประโยชนทจะเหยยบดวยเทาซงลางแลว ชอวาเครองลาดสาหรบเทาทลาง แลว, ภกษควรเหยยบเครองลาดนน. วตถทมทาทางคลายฝกบว ซงเขาทาใหหนามตงขน เพอเชดเทา ชอวาเครองเชดเทา, เครองเชดเทานน จะเปนของกลม หรอตางโดย สณฐาน ม ๔ เหลยมเปนตนกตามท เปนของททรงหามทงนน เพราะเปนของอดหนนแกความเปนผมกมาก; ไมควรรบ ไมควรใช สอย. ศลา เรยกวา กรวด แมหนฟองนา กไมควร. [วาดวยพด] พด เรยกวา วธปน แปลวา วตถสาหรบโบก. สวนพด มดามอยางใบตาล จะเปนของทสานดวยใบตาลหรอสานดวยเสนตอก- ไมไผและเสนตอกงา หรอทาดวยขนหางนกยง หรอทาดวยจมมวกต


ทงหลายกตามท ควรทกอยาง. พดปดยงนน แมมดามทาดวยงาหรอเขากควร. แมพดปดยง ททาดวยยางแหงไมเกดและใบมะพดเปนตน สงเคราะหเขากบพนททา ดวยเปลอกไม. [วาดวยรม] วนจฉยในคาวา คลานสส ฉตต น พงทราบดงน:- ภกษใด มความรอนในกาย หรอมความกลมใจ หรอม ตาฟางกด หรออาพาธบางชนดอยางอน ทเวนรมเสย ยอมเกดขน, ภกษนนควรกางรมในบานหรอในปา. อนง เมอฝนตก จะกางรมเพอ รกษาจวร และในทควรกลวสตวรายและโจร จะกางรมเพอปองกน ตนบาง กควร. สวนรมททาดวยใบไมใบเดยว ควรในททงปวง ทเดยว [วาดวยทณฑสมมตเปนตน] บทวา อสสส ตดบทวา อส อสส แปลวา ดาบของ โจรนน. บทวา วโชตลต ไดแก สองแสงอย. วนจฉยในคาวา ทณฑสมมต น พงทราบดงน :- ไมคาน ควรแกประมาณ คอ ยาว ๔ ศอกเทานน อนสงฆพง สมมตให. ไมคานทหยอนหรอเกนกวา๔ ศอกนน แมเวนจากการ สมมต กควรแกภกษทงปวง.


สวนสาแหรก ไมควรแกภกษผไมอาพาธ, สงฆจงสมมตให เฉพาะแกภกษผอาพาธเทานน. [วาดวยภกษผมกอวก] [๓๔๗] วนจฉยในคาวา โรมฏกสส น พงทราบดงน :- เวนภกษผมกอวกเสย เพออาบตแกภกษทงหลายทเหลอ ผยง อาหารทอวกออกมาใหคางอยในปากแลวกลนกน. แตถาวา อาหาร ทอวกออกมานน ไมทนคาง ไหลลงลาคอไป ควรอย. คาวา ย ทยมาน น ขาพเจาไดพรรณนาไวแลวในโภชนวรรค. [ วาดวยมดตดเลบ ] สองบทวา กปป กรสสาม มความวา เราจกทาซงเสยง. ไมมอาบตเพราะตดเลบดวยเลบเปนตน. แตพระผมพระภาค ทรงอนญาตมดตดเลบ กเพอรกษาตว. บทวา วสตมฏ มความวา ภกษฉพพคคย ใหแตเลบ ทง ๒๐ ใหเกลยงดวยการขด. บทวา มลมตต มความวา เราอนญาตใหแคะแตมลเลบออก จากเลบ. [วาดวยผมและหนวด] บทวา ขรสปาฏก ไดแก ฝกมดโกน. สองบทวา มสส กปปาเปนต มความวา ภกษฉพพคคย ใหตดหนวดดวยกรรไกร.


สองบทวา มสส วฑฒาเปนต ไดแก ใหแตหนวดใหยาว. เคราทคางทเอาไวยาวดงเคราแพะ เรยกวา หนวดดงพขนโค. บทวา จตรสสก ไดแก ใหแตงหนวดเปน ๔ มม. บทวา ปรมข ไดแก ใหทาการขมวดกลมแหงขนทอก. บทวา อฑฆรก ไดแก เอาไวกลมขนททอง. สองบทวา อาปตต ทกกฏสส มความวา เปนอาบตทกกฏ ในททงปวงมตดหนวดเปนตน. หลายบทวา อาพาธปปจยยา สมพาเธ โลม มความวา เรา อนญาตใหนาขนในทแคบออก เพราะปจจยคออาพาธ มฝแผลใหญ และแผลเลกเปนตน. หลายบทวา อาพาธปปจจยา กตตรกาย มความวา เรา อนญาตใหตวผมดวยกรรไกร เพราะปจจยคออาพาธ ดวยอานาจ แหงโรคทศรษะ คอฝแผลใหญและแผลเลก. [๓๔๘] ไมมอาบต เพราะถอนขนจมกดวยวตถมกรวดเปนตน สวนแหนบ พระผมพระภาคทรงอนญาตเพอรกษาตว. วนจฉยในขอวา น ภกขเว ปลต คาหาเปตพพ น พงทราบ ดงน :- ขนใดขนทคว หรอทหนาผาก หรอทดงหนวด เปนของ นาเกลยด ขนเชนนนกตาม จะหงอกกตาม ไมหงอกกตาม สมควร ถอนเสย.


บทวา กสปตถรกา ไดแก พอคาเครองสารด. บทวา พนธนมตต ไดแก ปลอกแหงมดและไมเทาเปนตน. [วาดวยประคดเอว] วนจฉยในคาวา น ภกขเว อกายตนธเนน น พงทราบ ดงน :- ประคดเอว อนภกษผมไดคาดออกไปอย ตนระลกไดในทใด พงคาดในทนน, คดวา "จกคาดทอาสนศาลา" ดงน จะไปกควร. นกไดแลวไมควรเทยวบณฑบาต ตลอดเวลาทยงมไดคาด. ประคดเอวมสายมาก ชอ กลาพก. ประคดเอวคลายหวงนา ชอ เทฑฑภก. ประคดเอวทถกทาใหมสณฐานกลมดงตะโพน ชอ มรชช. ประคดเอวทมทรวดทรงดงสงวาล ชอ มททวณ. จรงอย ประคดเอวเชนน แมชนดเดยวกไมควร ไมจาตองกลาว ถงมากชนด. วนจฉยในคาวา ปฏฏก สกรนตก น พงทราบดงน :- ประคดแผนททอตามปกต หรอถกเปนกางปลา ยอมควร. ประคดทเหลอ ตางโดยประคดตาชางเปนตน ไมควร. ขนชอวาประคดไสสกร เปนของมทรวดทรงคลายไสสกรและ ฝกกญแจ. สวนประคดเชอกเสนเดยวและประคดกลม อนโลมตาม ประคดไสสกร


คาทวา "ภกษทงหลาย เราอนญาตการถกดวยใหกลม การ ถกดงสายสงวาล" น ทรงอนญาตเฉพาะทชายทง ๒, กในชายกลม และชายดงสายสงวาลน ชายดงสายสงวาล เกน ๔ ชาย ไมควร. การทบเขามาแลวเยบขอบปาก ชอ โสภก. การเยบโดยสณฐานดงวงแหวน ชอ คณก. [๓๔๙] จรงอย ชายประคดทเยบอยางนน ยอมเปนของแนน. รวมในหวง เรยกวา ปวนนโต. [วาดวยการนงหม] ผานงททาชายพกมสณฐานดงวงชาง ใหหอยลงไปตงแตสะดอ เหมอนการนงของสตรชาวโจลประเทศ ชอวานงเปนงวงชาง. ผานงทหอยปลายไวขาง ๑ หอยชายพกไวขาง ๑ ชอวานงเปน หางปลา. นงปลอยชายเปน ๔ มมอยางน คอ ขางบน ๒ มม ขางลาง ๒ มม ชอวานงเปน ๔ มม. นงหอยลงไป โดยทาทางดงกานตาล ชอวานงดงกานตาล. ผาผนยาวใหมวนเปนชน ๆ นงโจงกระเบนกด นงยกกลบเปน ลอน ๆ ทขางซายและขางขวากด ชอวายกกลบตงรอย. แตถาวา ปรากฏเปนกลบเดยวหรอ ๒ กลบตงแตเขาขนไป ยอมควร. สองบทวา สเวลย นวาเสนต มความวา ภกษฉพพคคย นงหยกรง ดงนกมวยและกรรมกรเปนตน. การนงหยกรงนน ยอม


ไมควรแกภกษ ทงผอาพาธ ทงผเดนทาง. ภกษทงหลายผกาลงเดนทาง ยกมมขาง ๑ หรอ ๒ ขางขนเหนบ บนสบง หรอนงผากาสาวะผน ๑ อยางนน ไวขางในแลว นงอก ผน ๑ ทบขางนอกแมอนใด การนงหมเหนปานนนทงหมด ไมควร. ฝายภกษอาพาธ จะนงโจงกระเบนผากาสาวะไวขางใน แลว นงอกผน ๑ ทบขางนอก กได. ภกษผไมอาพาธ เมอจะนงผา ๒ ผน พงซอนกนเขาเปน ๒ ชน นง. ดวยประการอยางน พงเวนการนงทงปวงทพระผมพระภาคทรง หามในขททกวตถกขนธกะน และทพระอรรถกถาจารยหามในเสขย- วณณนา๑ ปกปดใหไดมณฑล ๓ ปราศจากวการ นงใหเรยบรอย. เธอเมอทาใหวการอยางใดอยางหนง ไมพนทกกฏ. [๓๕๐] การทไมหม ดงการหมของคฤหสถททรงหามไวอยาง นวา "ภกษทงหลาย ภกษไมพงหมอยางคฤหสถ" ดงน หมจด มมทง ๒ ใหเสมอกน ชอวา หมเรยบรอย. การหมเรยบรอยนน อนภกษพงหม. ในการหมดงคฤหสถและการหมเรยบรอยนน การหมอยางใด อยางหนง ทหมแลวโดยประการอน จากลกษณะทเรยบรอยมอาท อยางน คอ หมผาขาว หมอยางปรพาชก หมอยางคนทใชผา ผนเดยว หมอยางนกเลง หมอยางชาววง หมคลมทงตวดงคฤหบด ผใหญ หมดงชาวนาเขากระทอม หมอยางพราหมณ หมอยางภกษ ๑. สมนต. ทตย. ๔๙๒.


ผจดแถว การหมนทงหมด ชอวาหมอยางคฤหสถ. เพราะเหตนน นครนถทงปวง ผใชผาขาว คลมกายครงเดยว ยอมหม ฉนใด, อนง ปรพาชกบางพวก เปดอกพาดผาหมไวบน จะงอยบาทง ๒ ฉนใด, อนง คนทงหลายทใชผาผนเดยว เอาชาย ผานงขาง ๑ คลมหลง พาดมมทง ๒ บนจะงอยบาทง ๒ ฉนใด, อนง พวกนกเลงสราเปนตน เอาผาพนคอ หอยชายทง ๒ ลงไปท ทองบาง ตวดไวบนหลงบาง ฉนใด, อนง สตรชาววงเปนตน หมคลมศรษะเปดแตหนวยตาไว ฉนใด, อนง คฤหบดผเปนใหญ ทงหลาย นงผายาวคลมตวทงหมด ดวยชายขาง ๑ แหงชายผานนเอง ฉนใด, อนง พวกชาวนา เมอจะเขาสกระทอมนา หมผาตวดเขาไป ในซอกรกแรแลวคลมตวดวยชายขาง ๑ แหงผานนเอง ฉนใด, อนง พวกพราหมณ สอดผาเขาไปทางซอกรกแรทง ๒ แลวตวดไวบน จะงอยบาทง ๒ ฉนใด, อนง ภกษผจดแถว เปดแขนซายทหม ดวยผาหมเฉวยงบา ยกจวรขนพาดบนจะงอยบา ฉนใด; ภกษ ไมพงหมฉนนนเลยทเดยว พงเวนโทษแหงการหมเหลานนทงหมด และโทษแหงการหมเหนปานนนเหลาอนเสย [๓๕๑] หมใหเรยบรอย ปราศจากวการ. เมอภกษผไมหมอยางนน กระทาวการอยางใดอยางหนง ดวย ไมเออเฟอ ในวดกตาม ในละแวดบานกตาม ยอมเปนทกกฏ. [วาดวยหาบเปนตน] บทวา มณฑวฏฏ มอธบายวา เหมอนคนหาบของสาหรบ


ใช ของพระราชาผเสดจไปไหน ๆ. บทวา อนตรากาช ไดแก ภาระทจะพงคลองไวกลางคานแลว หามไป ๒ คน. บทวา อจกขสส คอ เปนของไมเกอกลแกภกษ ไดแก ยงความ เสยใหเกดแกภกษ. บทวา น ฉาเทต ไดแก ไมชอบใจ. บทวา อฏงคลปรม ไดแก ไมสฟนยาว ๘ นวเปนอยางยง ดวยนวขนาดของมนษยทงหลาย. บทวา อตมนทาหก ไดแก ไมสฟนทสนนก. [วาดวยการจดไฟ] สองบทวา ทาย อาเฬเปนต มความวา ภกษฉพพคคยจดไฟ ทดงหญาเปนตน. บทวา ปฏคค มความวา เราอนญาตใหภกษจดไฟรบ. บทวา ปรตต มความวา เราอนญาตการปองกนดวยการทาให ปราศจากหญา หรอดวยการขดค. แตในการปองกนน เมอมอนปสมบน ภกษจะจดไฟเอง ยอม ไมได, เมอไมมอนปสมบน ภกษจะจดไฟเองกด จะถากถางพนดน นาหญาออกเสยกด จะขดคกด จะหดกงไมสดดบไฟกด ยอมได. ไฟถงเสนาสนะแลวกตาม ยงไมถงกตาม ภกษยอมไดเพอยงไฟ ใหดบ ดวยอบายอยางนนเปนแท.


แตเมอจะใหไฟดบดวยนา ยอมไดเพอใหดบดวยนาทควรเทานน นอกนนไมได. [วาดวยขนตนไม] ขอวา สต กรณเย มความวา เมอมกจทจะตองถอเอาฟนแหง เปนตน. บทวา โปรสย ความวา อนญาตใหภกษขนตนไมประมาณแค ตวบรษ. ขอวา อาปทาส มความวา ภกษเหนอนตรายมสตวรายเปนตน หรอเปนผหลงทาง หรอเปนผใครจะมองดทศ หรอเหนไฟปาลามมา หรอเหนหวงนาหลากมา ในอนตรายเหนปานน จะขนตนไมแมสงเกน ประมาณกควร. [วาดวยคมภรทางโลก] [๓๔๒] บทวา กลยาณวากกรณา ไดแก เปนผมเสยงไพเราะ. สองบทวา ฉนทโส อาโรเปม มความวา ขาพระพทธเจาจะยก พระพทธวจนะขนสทางแหงการกลาวดวยภาษาสสกฤตเหมอนเวท๑. โวหารทเปนของชาวมคธ มประการอนพระสมมาสมพทธเจาตรส แลว ชอภาษาเดม ในคาวา สกาย นรตตยา น. คมภรเดยรถย ซงประกอบดวยเหตอนไรประโยชน มอาท อยางนวา สงทงปวงเปนเดน เพราะเหตน และน สงทงปวงไมเปน เดน เพราะเหตน และน การเผอก เพราะเหตน และน นกยางคา ๑. คอแตงเปนกาพยกลอนเปนโศลกเหมอนคมภรพระเวทของพราหมณ.


เพราะเหตน และน ดงน ชอคมภรอนเนองดวยโลก. สองบทวา อนตรา อโหส มความวา ธรรมกถา ไดเปนเรอง ขาดตอน คอ ไดถกเสยงนนกลบเสย. บทวา อาพาธปปจจยา มความวา กระเทยมเปนยาเพออาพาธ ใด เพราะปจจยคออาพาธนน. วนจฉยในขอวา ปสสาวปาทก พงทราบดงน :- ภกษจะทาเขยงรองเหยยบ ดวยอฐกด ดวยศลากด ดวยไมกด ควรอย แมในวจจปาทกา กมนยเหมอนกน. บทวา ปรเวณ ไดแก รวมในแหงเครองลอมแหงเวจกฎ. ขอวา ยถาธมโม กาเรตพโพ มความวา ในวตถแหงทกกฎ พงปรบทกกฏ ในวตถแหงปาจตตย พงปรบปาจตตย. [วาดวยของโลหะเปนตน] ของโลหะทเขาทาไว เพอประหาร เรยกวา เครองประหาร. ความวา คาวา เครองประหารนน เปนชอของสงของทนบวา อาวธ ชนดใดชนดหนง. เราอนญาตของโลหะทงปวงอน นอกจาก เครองประหารนน. ในคาวา กตกจ กมภการกจ น มวนจฉยวา เครอง เชดเทานน ไดกลาวไวแลวแล. กฎทาดวยดนลวน ดงกฎของพระธนยะ เรยกวา กมภการกา คาทเหลอในททงปวง ตนทงนน ฉะนแล. ขททกวตถกขนธก วรรณนา จบ.


[๓๕๓] เสนาสนกขนธก วรรณนา [วนจฉยในเสาสนกขนธกะ] วนจฉยในเสนาสนกขนธกะ พงทราบดงน :- บทวา เสนาสนะเปนของยงมไดทรงบญญต ไดแก เปนของ ยงมไดอนญาต. ทอยทเหลอ พนจากเรอนมงแถบเดยวเปนตนไป ชอวหาร. เรอนมงแถบเดยวนน ไดแก เรอนทโคงดงปกครฑ. ปราสาทนน ไดแก ปราสาทยาว. เรอนโลนนน ไดแก ปราสาทนนเอง แตมเรอนยอดตงอย บนพนบนอากาศ. ถานน ไดแก ถาอฐ ถาศลา ถาไม ถาดน. คาวา "เพอสงฆทง ๔ ทศทมาแลว และยงไมมา" คอเพอ สงฆผอยใน ๔ ทศ ทงทมาแลว ทงทยงมไดมา. [วาดวยวหารทาน] วนจฉยในอนโมทนาคาถา พงทราบดงน :- สองบทวา เยน รอน พระผมพระภาคตรสดวยอานาจฤดผด สวนกน. ลมเจอหยาดนา ทานเรยกวา ลมในสสรฤด ในคานวา สรเร จาป วฏ โย.


ฝนนน คอ ฝนทเกดแตเมฆโดยตรงนนเอง. บทเหลานทงหมด พงประกอบกบบทนเทยววา ปฏหนต. บทวา ปฏหต ไดแก ลมและแดดอนวหารยอมกาจดเสย. บทวา เลณตถ คอ เพอหลกเรนอย. บทวา สขตถ คอ เพอความอยสบาย เพราะไมมอนตราย มเยนเปนตน. สองบทนวา ฌายต จ วปสสต พงประกอบกบบทนเทยว วา สขตถจ. จรงอย ทานกลาวคาอธบายดงน :- การถวายวหารเพอความสข. การถวายวหารเพอความสข เปน ไฉน ? ความสขใด มเพอเพงพนจ และเพอเหนแจง, การถวาย วหารเพอความสขนน. อกประการหนง สองบทวา ฌายตจ วปสสต น พงประกอบ กบบทหลงบางวา "ถวายวหารเพอเพงพนจ และเพอเหนแจง." การถวายวหารแกสงฆ ของทายกผถวายดวยตงใจวา "ภกษ ทงหลาย จกเพงนจ จกเหนแจง ในกฎน" ทานผรทงหลาย สรรเสรญวาเลศ. จรงอย พระผมพระภาคไดตรสคานวา ผใดใหทอย ผนนเปนผใหครบทกอยาง. [๓๕๔] จรงอย การถวายวหาร ทานผรทงหลายสรรเสรญวา เลศ เพราเหตนน พระผมพระภาคจงทรงประพนธคาถาวา ตสมา ห ปณฑโต โปโส.


คาวา วาสเยตถ พหสสเต มความวา พงนมนตภกษ ทงหลาย ผเปนพหสตดวยการเลาเรยน และผเปนพหสตดวยความ ตรสร ใหอยในวหารน. หลายบทวา เตส อนนจ เปนตน มความ ขาว นา ผา และเสนาสนะ มเตยงตงเปนตนอนใด สมควรแกภกษเหลานน. พง มอบถวายปจจยทงปวงนน ในภกษเหลานน ผซอตรง คอมจต ไมคดโกง. บทวา ทเทยย คอ พงมอบถวาย (หรอเพมถวาย). กแล พงถวายปจจยนน ดวยจตอนเลอมใส ไมยงความ เลอมใสแหงจตใหคลาดเสย. จรงอย ทายกนนจะรทวถงธรรมใด ใน พระศาสนานแลว เปนผไมมอาสวะ ปรนพพาน ภกษผเปนพหสต เหลานน ยอมแสดงธรรมนน ซงเปนเครองบรรเทาทกขทงปวง แก เขาผมจตผองใสอยางน ฉะนแล. [วาดวยสายยเปนตน] วนจฉยในคาวา อาวฉนฉทท อาวฉนรชชน มความ วา ขนชอวาเชอก แมถาเปนของททาดวยหางเสอ ควรแท. เชอก บางอยางไมควรหามได. ดาล ๓ ชนดนน ไดแก กญแจ ๓ อยาง. วนจฉยในคาวา ยนตก สจกนวา ภกษควรทากญแจยนต ทตนรจก และลกกญแจสาหรบไขกญแจยนตนน. ทชอวาหนาตางสอบบน คลายเวทแหงเจดย.


ทชอวาหนาตางตาขาย ไดแก หนาตางทขงขาย. ทชอวาหนาตางซ ไดแก หนาตางลกกรง. ในคาวา จกกลก น มความวา เราอนญาตใหผกผาเลก ๆ คลายผาเชดเทา. คาวา วาตปานภสก มความวา เราอนญาตใหทาเสอ ได ขนาดหนาตางผกไว. [วาดวยเตยงและตง] บทวา มฒ ไดแก กระดานตง. บทวา วทลมจ ไดแก เตยงหวาย หรอเตยงทสานดวย ตอกไมไผ. ตง ๔ เหลยมจตรส เรยกวา อาสนทกะ. จรงอย ดงยาวดานเดยวเทานน มเทา ๘ นว จงควร, สวน ตง ๔ เหลยมจตรส พงทราบวา "แมเกนประมาณกควร" เพราะ พระบาลวา "เราอนญาตตง ๔ เหลยมจตรสแมสง." [๓๕๕] เตยงททาพนกพง ๓ ดาน ชอสตตงคะ. แมสตตงคะน ถงเกนประมาณ กควร. ดงททาเสรจดวยหวายลวน เรยกวา ภททปฐะ. เฉพาะตงทขงดวยผาเกา เรยกวา ปฐกา. ตงทตดเทาบนเขยงไม ทาคลายโตะกนขาว เรยกชอวา ตง ขาทราย. ตงมเทามาก ประกอบไวดวยอาการดงผลมะขามปอม ชอวา


ตงกานมะขามปอม. ตงทมาในพระบาล เทานกอน, สวนตงไมควรทงหมด วนจฉย ในอธการวาดวยตงน เทาน. ตงทถกดวยแฝก หรอถกดวยหญาปลอง หรอถกดวยหญา มงกระตาย เรยกวา เกาอ. ในคาวา อฏงคลปรม มจปฏปาทก น วา ๘ นว คอ นวขนาดของพวกมนษยนนเอง. [วาดวยเครองลาดพนและนนเปนตน] เครองปลาดเพอตองการจะรกษาผดแหงพนททาบรกรรม เรยก ชอวา จมลกา ผาคลม. นนแหงตนไมนน ไดแก นนแหงตนไมเหลาใดเหลาหนง ม ตนงวเปนตน. นนแหงเครอวลยนน ไดแก นนแหงเถาวลยเหลาใดเหลาหนง มเถานานมเปนตน. นนแหงหญานน ไดแก นนแหงตณชาตเหลาใดเหลาหนง ม หญาคมบางเปนตน โดยทสด แมนนแหงออยและไมออเปนตน. ภตตามทงปวง เปนอนพระผมพระภาคทรงรวมเขาดวย ตนไม เถาวลย และหญา ๓ ชนดเหลาน. จรงอย ขนชอวา ภตคามอน ซงพนจากรกขชาต วลลชาต และตณชาตไป ยอมไมม. เพราะฉะนน นนแหงภตคามชนดใด ชนดหนง ยอมควรในการทาหมอน.


แตครนมาถงฟกเขา นนนน แมทกชนด ทานกลาววา "เปน นนทไมควร." และจะควรในการทาหมอนเฉพาะนนนนอยางเดยว หามได, แมขนแหงนกทกชนด มหงษและนกยงเปนตน และแหง สตว ๔ เทาทกชนด มสหะเปนตน กควร. แตดอกไมชนดใดชนดหนง มดอกประยงคและดอกพกล เปนตน ไมควร. [๓๕๖] เฉพาะใบเตารางลวน ๆ ทเดยว ไม ควร, แตปน ควรอย. แมนนคอขนสตวเปนตน ๕ อยาง ททรง อนญาตสาหรบฟก กควรในการทาหมอน. [วาดวยหมอน] ในกรนทกลาววา "บทวา อฑฒกายกาน มความวา ชน ทงหลายยอมทอดกายตงแตบนเอวจนถงศรษะบนหมอนเหลาใด หมอน เหลานน ชอวามประมาณกงกาย. หมอนทจดวา ไดขนาดกบศรษะ คอ ดานกวาง เมอวดในระหวางมมทง ๒ เวนมมหนงเสยในบรรดา ๓ มม ไดคบ ๑ กบ ๔ นว ตรงกลางไดกามาหนง. สวนดานยาว ยาวศอกคบ หรอ ๒ ศอก." นเปนกาหนดอยางสงแหงหมอนทไดขนาดกบศรษะ. กวางเกน กวากาหนดนขนไป ไมควร. ตาลงมา ควร. หมอน ๒ ชนด คอ หมอนหนนศรษะ และหมอนหนนเทา ควรแกภกษผไมอาพาธแท. ภกษผอาพาธจะวางหมอนหลายใบแลว ปเครองลาดขางบนแลวนอน กควร. อนง พระปสสเทวเถระกลาววา "นนทเปนกปปยะ ๕ อยาง


เหลาใด ททรงอนญาตสาหรบฟกทงหลาย, หมอนททาดวยนนเหลานน แมใหญ กควร." ฝายพระอปตสสเถระผวนยธรกลาววา "ประมาณนนแล ควร แกภกษผยดนนทเปนกปปยะ หรอนนทเปนอกปปยะ ดวยคดวา 'จก ทาหมอน." [วาดวยฟก] ฟก ๕ อยางนน ไดแก ฟกทยดดวยของ ๕ อยาง มขนสตว เปนตน. จรงอย พระผมพระภาคตรสจานวนแหงเหลาน ตามจานวน แหงนน. บรรดานนเหลานน ขนแกะอยางเดยวเทานน มไดทรงถอเอา ดวยอณณศพท, แตวา เวนขนมนษยแลว ขนแหงนกและสตว ๔ เทา ซงเปนชาตทมเนอเปนกปปยะและอกปปยะ ชนดใดชนดหนง บรรดาม ขนทงหมดนน ทรงถอเอาในอธการวาดวยฟกน ดวย อณณศพททงนน. เพราะฉะนน บรรดาจวร ๖ ชนด และอนโลมจวร ๖ ชนด ภกษทาเปลอกฟกดวยชนดใดชนดหนงแลว ยดขนสตวทกอยางนน ทาเปนฟก กควร. [๓๕๗] อนง แมฟกทภกษมไดยดขนแกะ ใสแตผากมพล ๔ ชนหรอ ๕ ชน ยอมถงความนบวาฟกขนสตวเหมอนกน. บรรดาฟกทงหลายมโจฬภสเปนตน ฟกทเขารวบรวมเศษผา


ใหม หรอเศษผาเกา อยางใดอยางหนงซอนเขา หรอยดเขาขางใน ชอโจฬภส. ฟกทยดเปลอกไมชนดใดชนดหนง ชอวากภส. ฟกทยด หญาชนดใดชนดหนง ชอตณภส. ฟกทยดใบไมชนดในชนดหนง นอกจากใบเตารางลวน พงทราบวา ปณณภส. สวนใบเตารางเฉพาะทปนกบใบไมเหลาอน จงควร. ใบเตาราง ลวน ไมควร. สาหรบฟก ไมมจากดประมาณ. พงกะประมาณตามความ พอใจของตน กาหนดดพอสมควรแกฟกเหลาน คอ ฟกเตยง ฟกตง ฟกปพน ฟกทจงกรม ฟกสาหรบเชดเทา. สวนในกรนทแกวา "นน ๕ อยาง มขนสตวเปนตน ซงควร ในฟก ยอมควรแมในฟกหนบ." ดวยคาทกลาวในอรรถกถากรนท นน เปนอนสาเรจสนนษฐานวา "ภกษใชสอยฟกหนง ยอมควร." ขอวา "ลาดฟกเตยงบนตง" ไดแก ปลงบนตง. แมอรรถวา "นาไปเพอประโยชนแกการป" ดงนกเหมาะ. สองบทวา อลโลก อกรตวา มความวา ไมปผารองไวขางใต. สองบทวา โผสต มความวา เราอนญาตใหเอานายอมหรอขมน แตมขางบน. บทวา ภตตกมม มความวา เราอนญาตใหทารอยเปนทาง ๆ บนเปลอกฟก. บทวา หตถภตต มความวา เราอนญาตใหเจมหมายรอย ดวยนวทง ๕.


[วาดวยบรกรรมพน] บทวา อกกาส ไดแก ยางไมหรอยางผสม. บทวา ปฏมทท ไดแก แปงเปยก. บทวา กณฑกมตตก ไดแก ดนเหนยวปนรา. บทวา สาสปกฏ ไดแก แปงเมลดพรรณผกกาด. บทวา สตถเตลก ไดแก ขผงเหลว. สองบทวา อจจสสนน โหต มความวา เปนหยด ๆ ตดอย บทวา ปจจทธรต ไดแก เชด. บทวา ลณฑมตตก ไดแก ดนเหนยว คอ ขยไสเดอน. บทวา กสาว ไดแก นาฝาดแหงมะขามปองและสมอ. [๓๕๘] วนจฉยในคาวา น ภกขเว ปฏภาณจตต น พง ทราบดงน :- รปสตรและบรษอยางเดยวเทานน อนภกษไมควรใหทา หา มได, รปสตวดรจฉาน โดยทสดแมรปไสเดอน ภกษไมควรทาเอง หรอสงวา "ทานจงทา." ยอมไมไดแมเพอสงวา "อบาสก ทาน จงทาคนเฝาประต." แตยอมใหใชผอนเขยนเรองทงหลายซงนาเลอมใส มปกรณชาดกและอสทสทานเปนตน หรอซงปฏสงยตดวยความเบอหนาย. ทงยอมใหทาเองซงมาลากรรมเปนตน. บทวา อาฬกมนทา มความวา เปนลานอนเดยว คบคงดวย มนษย


[วาดวยหองเปนตน] วนจฉยในบทวา ตโย คพเภ น พงทราบดงน :- สวกาคพภะนน ไดแก หอง ๔ เหลยมจตรส. นาฬกาคพภะนน ไดแก หองยาวกวาดานกวาง ๒ เทาหรอ ๓ เทา. หมมยคพภะนน ไดแก หองเรอนยอดชนอากาศ หรอหองม หลงคาโลน. บทวา กลงกปาทก มความวา เราอนญาตใหตงเชงฝาซงเลอน ทไมได ทเจาะไมตอกเดอยในไมนน รองบนพนเพอหนนเชงฝาเกา. บทวา ปรตตาณกฏก มความวา เราอนญาตใหตดกนสาด เพอปองกนฝน. บทวา อทธาสธ ไดแก ดนเหนยวซงเคลากบมลโคและเถา. หนามขเรยกชอวา เฉลยง. ขนชอวา ปฆนะ พงทราบดงน:- ชนทงหลาย เมออกและเขา ยอมกระทบประเทศใด ดวยเทา ทงหลาย, คาวา ปฆนะ น เปนชอของประเทศนนทชกฝาออก ๒ ขาง ทาไวทประตกฎ (ไดแกลบแล) ปฆนะ นน เรยกวา ปฆานะ บาง. ระเบยงรอบหองกลาง เรยกวา ปกททะ ปาฐะวา ปกฏฏ กม. โอสารภ นน ไดแก หนามขมหลงคา ซงตดคราวแลวทอด ไมทอนออกไปจากคราวนน ทาไวทกฎทไมมระเบยง. [๓๕๙] กนสาดทตดหวงกลมสาหรบเลอน ชอวา แผงเลอน. [วาดวยภาชนะนา - ประต] ภาชนะนานน ไดแก ภาชนะสาหรบตกนาใหผดม. กระบวย และขน


อนโลมตามสงขตกนา. อเปส นน ไดแก เครองกนประต ทใสเดอยเขาในไมยาวแลว ผกเรยวหนาม. ปลฆะ นน ไดแก เครองกนประตทตดลออยางทประตบาน. [เรองอนาถบณฑกะ] รถทงหลายเทยมดวยแมมาอสดรทงหลาย เพราะเหตนน จงชอ รถเทยมแมมาอสดร. บทวา อามตตมณกณฑลา ไดแก ผประดบตางหแกวมณ. บทวา ปรนพพโต มความวา เพราะไมมอปธคอกเลส และ อปธคอขนธ ทานจงกลาววา "ผเยนสนท ไมมอปธ." บาทคาถาวา สพพา อาสตตโย เฉตวา มความวา ตดความ ปรารถนาในอารมณทงหลายมรปเปนตน หรอในภพทงปวง. บาทคาถาวา วเนยย หทเย ทร ไดแก กาจดความกระวน- กระวายคอกเลสในจตเสย. ทรพยสาหรบใชหมดไป เรยกวา ทรพยอนควรหมดเปลอง. บทวา อาเทยยวาโจ มความวา ถอยคาของอนาถบณฑก- คฤหบดนน อนชนเปนอนมากควรเชอถอ; อธบายวา คนเปนอนมาก ยอมสาคญถอยคาของคฤหบดนนวา อนตนควรฟง. สองบทวา อาราเม อกส มความวา ชนเหลาใดมทรพย, ชน เหลานนไดสรางดวยทรพยของตน ; ชนเหลาใดมทรพยนอย และไมม ทรพย คฤหบดไดใหทรพยแกชนเหลานน.


คฤหบดนน ใหทรพยแสนกหาปณะ และสงของมราคาแสนหนง กระทาการสรางวหารไวในระยะโยชนหนง ในหนทางไกล ๔๕ โยชน แลว ไดไปกรงสาวตถ ดวยประการฉะน. สองบทวา โกฏสนถร สนถราเปส มความวา ไดเรยง กหาปณะใหรมจดกน ในทบางแหงหมายเอาประมาณแหงเครองลอม ของตนไมหรอสระ ซงมในเชตวนนนเรยงให [๓๖๐] ขมทรพยอน หรอ ๑๘ โกฏ ของคฤหบดนน ไดถงความสนไป ดวยประการ- ฉะน. สองบทวา กมารสส เอตทโหส มความวา ความราพงนได มแกราชกมาร เพราะเหนอาการอนผองใสแหงหนาของคฤหบด ผแม ตองสละทรพยมากอยางนน. สองบทวา โกฏก มาเปส มความวา ราชกมารใหสรางปราสาท มซมประต ๗ ชน. คาวา อถ โข อนาถปณฑโก คหปต เชตเน วหาเร การาเปส ฯ เป ฯ มณฑเป การาเปส มความวา อนาถบณฑกคฤหบด สรางวหารเปนตนเหลาน บนพนทประมาณ ๘ กรส๑ ดวยทรพยแม อนอก ๑๘ โกฏ. จรงอย คฤหบดชอปนพพสมต ไดซอพนทประมาณโยชนหนง ดวยปอฐทองคา (เตมพนท) สรางวหารถวายพระผมพระภาคทรง พระนามวา วปสส. ๑. ๑ กรส = ๑๒๕ ศอก. หรอ ๑ เสน ๑๑ วา ๑ ศอก.


สรวฑฒคฤหบด ไดซอพนทประมาณ ๓ คาวต๑ ดวยลาดไมเสา ทองคา สรางวหารถวายพระผมพระภาคทรงพระนามวา สข. โสตถชคฤหบด ไดซอพนทประมาณกงโยชน ดวยลาดผาลทองคา สรางวหารถวายพระผมพระภาคทรงพระนามวา เวสสภ. อจจตคฤหบด ไดซอพนทประมาณคาวตหนง ดวยเรยงเทาชาง ทองคา สรางวหารถวายพระผมพระภาคทรงพระนามวา กกสนธะ. อคคคฤหบด ไดซอพนทประมาณกงคาวต ดวยเรยงอฐทองคา สรางวหารถวายพระผมพระภาคทรงพระนามวา โกนาคมนะ. สมงคลคฤหบด ไดซอพนทประมาณ ๒๐ อสภะ๒ ดวยเรยงเตา ทองคา สรางวหารถวายพระผมพระภาคทรงพระนามวา กสสปะ. สทตตคฤหบด ไดซอพนทประมาณ ๘ กรส ดวยเรยงกหาปณะ สรางวหารถวายพระผมพระภาคของเราทงหลาย ฉะนแล. สมบตทงหลายเสอมสนไปโดยลาดบ ดวยประการฉะน เพราะ เหตนน สมควรแททจะเบอหนายในสมบตทงปวง สมควรทจะพนไป เสย ฉะนแล. [วาดวยนวกรรม] บทวา ขณฑ ไดแก โอกาสทราว. บทวา ผลล ไดแก โอกาสทแตกแยะ. บทวา ปฏสงขรสสต ไดแก จกทาใหคนเปนปกต. ในกรนทแกวา "กภกษผไดนวกรรม ไมควรถอเอาเครองมอ ๑. ๑ คาวต = ๑๐๐ เสน ๒. อสภะ = ๒๕ วา.


มมดขวานและสวเปนตน ลงมอทาเอง. ความรวา เปนอนทาแลว หรอไมเปนอนทา." [วาดวยการจบจองเสนาสนะ] [๓๖๑] หลายบทวา ปฏ โต ปฏ โต คนตวา มความวา ไดยนวา พระเถระมวปรนนบตภกษไขอย มวชวยเหลอภกษผแกผเฒา อย จงมาขางหลงภกษทงปวง. ขอนเปนจารตของทาน. ดวยเหตนน พระธรรมสงคาหกาจารยจงกลาววา "ไปลางหลง." บทวา อคคาสน ไดแก เถรอาสน. บทวา อคโคทก ไดแก ทกษโณทก. บทวา อคคปณฑ ไดแก บณฑบาตสาหรบพระสงฆเถระ. บทวา ปตฏาเปส ไดแก ทาการบรจาคทรพย ๑๘ โกฏ สรางไว. อนาถบณฑกคฤหบด บรจาคทงหมด ๕๔ โกฏ ดวย ประการฉะน. [วาดวยธรรมเนยมในโรงฉน] บทวา วปปกตโภชเน มความวา ภกษกาลงฉนอยในทใด ทหนง ในละแวกบานกตาม ในวหารกตาม ในปากตาม เมอ การฉนยงไมเสรจ ไมควรใหลก. ในละแวกบาน ภกษผมาทหลง พงรบภกษาแลว ไปยงทแหงภกษผเปนสภาคกน. ถาชาวบานหรอ ภกษทงหลาย นมนตวา "ทานจงเขาไป," ควรบอกวา "เมอเรา เขาไป ภกษทงหลายจกตองลกขน." เธออนเขากลาววา "ทนยง มทนง" จงควรเขาไป. ถาใคร ๆ ไมกลาวคานอยหนง, พงไปท


อาสนศาลาแลว เฉยดมายนอยในทแหงภกษผเปนสภาคกน; เมอ ภกษทงหลายทาโอกาสแลว เธออนเขานมนตวา "นมนตเขามา เถด" ดงน พงเขาไป. แตถาวา ทอาสนะซงจะถงแกเธอ มภกษ มไดฉนนงอย, จะใหภกษนนลกขน ควรอย. ภกษผนงดมหรอ ขบฉนยาคและของเคยวเปนตน อยางใดอยางหนงแลว แมมมอวาง กไมควรใหลก จนกวาภกษอนจะมา, เพอวา เธอนบวาเปนผฉนคาง เหมอนกน. ขอวา สเจ วฏาเปต มความวา ถาแมเธอแกลงลวงอาบต ใหลกขนจนได. [๖๒] ขอวา ปรวารโต จ โหต มความวา เธอจะให ภกษใดลก, ถาภกษน เปนผหามโภชนะแลว, เธออนภกษนนพง กลาววา "จงไปหานามา." จรงขอนแล เปนสถานอนหนง ทภกษ หนมใชภกษแกกวาได. ถาเธอไมหานนมาให. ลาดบนน พระผม- พระภาคจะทรงแสดงหนาทซงภกษผออนกวาจะพงกระทา จงตรสคา เปนตนวา "พงกลนเมลดขาวใหเรยบรอย." [วาดวยเสนาสนะทเหมาะแกภกษอาพาธ] วนจฉยในคาวา คลานสส ปฏรป เสยย น พงทราบดงน :- ภกษใดเปนผอาพาธ ดวยโรคหดหรอโรครดสดวง และโรค ลงแดงเปนตน, ภาชนะมกระโถนและหมออจจาระเปนตน เปนของ อนภกษนนควรเตรยมไว. อกอยางหนง ภกษเปนโรคเรอน ยอมทาเสนาสนะใหเสย,


ควรใหภายใตปราสาทมณฑปและศาลาเปนตน อยางใดอยางหนง เปนเสนาสนะสวนหนง แกภกษเหนปานนน. เมอภกษผอาพาธรปใด อย จะไมทาเสนาสนะใหเสยหาย, แมทนอนประณต กควรใหแก ภกษรปนนแท. ฝายภกษใด ทายาอยางใดอยางหนง เปนตนวา ยาแดง ยาถาย และยานตถ ภกษนนทงหมดจดวาผอาพาธดวย. พง กาหนดใหเสนาสนะทเหมาะแกภกษแมนน. บทวา เลสกปเปน ไดแก สกวาปวดศรษะเปนตน เลกนอย. [วาดวยภกษผเสนาสนคาหาปกะ] สองบทวา ภกข คเณตวา ไดแก รจานวนภกษทงหลายในวหาร วา "มภกษเทาน." ทตงเตยง เรยกวา ทนอน. บทวา เสยยคคน ไดแก จานวนทนอน. ความวา ในวนเขา พรรษา เราอนญาตใหภกษรปหนง ประกาศเวลาแลวใหถอเอาทวาง เตยงอนหนง. สองบทวา เสยยคเคน คาเหนตา ไดแก เมอใหถอเอาตาม จานวนทนอน. สองบทวา เสยยา อสสาทยส คอ เมอใหถอเอาอยางนน ทตงเตยงไดเหลอมาก. แมในจานวนวหารเปนตน กมนยเหมอนกน. วหารนนประสงคหองมอปจาร. บทวา อนภาค [๓๖๓] มความวา เราอนญาตเพอใหสวนแม อนอก, จรงอย เมอภกษมนอยนก สมควรใหรปละ ๒-๓ บรเวณ.


ขอวา น อกามา ทาตพโพ มความวา สวนเพมนน ผแจก ไมพงให เพราะไมปรารถนาจะให. ในวนเขาพรรษา ครนเมอสวนเพมอนภกษทงหลายถอเอาแลว สวนเพมนน ไมควรใหภกษผมาภายหลง เพราะตน (คอผถอเอา แลว) ไมพอใน. แตถาสวนเพมอนภกษใดไมถอแลว ภกษนนยอมให สวนเพมนน หรอสวนแรก ดวยความพอใจของตน, เชนนควรอย. สองบทวา นสสเม ตสส ไดแก ผตงอยภายนอกอปจาร- สมา. แตวา แมภกษผตงอยไกล แตเปนภายในอปจารสมา ยอม ไดแท. สองบทวา เสนาสน คเหตวา ไดแก ถอในวนเขาพรรษา. สองบทวา สพพกาล ปฏพาหนต ไดแก หวงแมในฤดกาล โดยลวง ๔ เดอนไป. [เสนาสนคาหวนจฉย] บรรดาการถอเสนาสนะ ๓ อยาง การถอ ๒ อยางน เปนการถอ ยงยน คอถอในวนเขาพรรษาแรก ๑ ถอในวนเขาพรรษาหลง ๑. การถอเสนาสนะทเปนอนตรามตกะ คอพนจากนน มวนจฉย ดงน :- ในวหารหนง มเสนาสนะซงมลาภมาก. เจาของเสนาสนะบารง ภกษผจาพรรษา ดวยปจจยทงปวงโดยเออเฟอ ถวายสมณบรขารมาก ในเวลาปวารณาแลวจะไป. พระมหาเถระทงหลายมาแตไกล ในวนเขาพรรษาถอเสนาสนะ


นนอยสาราญ ครนจาพรรษาแลวรบลาภหลกไปเสย. พวกภกษผเจาวด ไมเหลยวแลเสนาสนะนน แมชารดทรด โทรมอย ดวยคดวา "พวกเราไมไดลาภทเกดในเสนาสนะน, พระ มหาเถระผอาคนตกะแลไดเปนนตย, พวกทานนนแล จกมาบารง เสนาสนะนน." เพอใหบารงเสนาสนะนน พระผมพระภาคจงตรสวา "พงให ถอเสนาสนะเปนอนตรามตกะ เพออยจาพรรษาตอไป "ในวน มหาปวารณาซงจะถงขางหนา." เมอภกษผเสนาสนคาหาปกะ จะ ใหถออนตรามตกะเสนาสนะนน พงบอกพระสงฆเถระวา "ทานผ เจรญ นมนตถอเสนาสนะเปนอนตรามตกะเถด." ๓๖๔ ถาทาน รบ พงให, ถาไมรบ, พงใหแกภกษผจะรบ ตงแตพระอนเถระ เปนตนไป โดยทสดแมสามเณร ดวยอบายนแล. ฝายผรบนน พง บารงเสนาสนะนน ๘ เดอน บรรดาหลงคาฝาและพน สงใดสงหนง ชารดหรอหกพงไป, ควรซอมแซมทงหมด. แมจะใหกลางวนสงไป ดวยอทเทสและปรปจฉาเปนตน กลางคนจงอยในเสนาสนะนนกได. กลางคอจะอยในบรเวณ กลางวนใหสนไปดวยอยในเสนาสนะนนกได แมจะอยในเสนาสนะนนเอง ทงหกางคนกลางวนกได. ไมควรหวงหาม ภกษผแกกวาซงมาในฤดกาล. แตเมอถงวนเขาพรรษาแลว พระสงฆ- เถระกลาววา "เธอจงใหเสนาสนะนแกฉน;" เชนนไมได. ภกษผเสนาสนคาหาปกะ ไมพงให ตองชแจงวา "ทานผ เจรญ เสนาสนะนภกษรปหนง ถอเอาเปนอนตรามตกะ ไดบารง


มา ๘ เดอนแลว." เสนาสนะนนตองใหภกษผบารงมา ๘ เดอนนนแล จบจองได. สวนในเสนาสนะใด พวกเจาของถวายปจจยปละ ๒ ครง, เสนาสนะนน ไมควรใหถอเปนอนตรามตกะ ทกคราวทลวง ๖ เดอน. หรอวาในเสนาสนะใด พวกเจาของถวายปจจยปละ ๓ ครง เสนาสนะนน ไมควรใหถอเปนอนตรามตกะ ทกคราวทลวง ๔ เดอน. หรอในเสนาสนะใด พวกเจาของถวายปจจยปละ ๔ ครง, เสนาสนะนน ไมควรใหถอเปนอนตรามตกะ ทกคราวทลวง ๓ เดอน. เพราะวา เสนาสนะนน จกไดบารงดวยปจจยแท. สวนในเสนาสนะใด พวกเจาของถวายปจจยมากมายเพยงป ละครง, เสนาสนะนน ควรใหถอเปนอนตรามตกะได. กถาวาดวยการถอเสนาสนะ ซงมาในบาล โดยวนเขาพรรษา ภายในฤดฝน เทานกอน. [การถอเสนาสนะในฤดกาล] กขนชอวา การถอเสนาสนะน ยอมม ๒ อยาง คอ ถอในฤด กาล ๑ ถอในวสสาวาสกาล ๑. [๓๖๕] ใน ๒ อยางนน พงทราบวนจฉยในฤดกาลกอน ภกษ อาคนตกะบางพวกมาในเวลาเชา, บางพวกมาในเวลาบาย, บางพวก มาในปฐมยาม, บางพวกมาในมชฌมยาม, บางพวกมาในปจฉมยาม กม; พวกใดมาในเวลาใด, ภกษผเสนาสนคาหาปกะ พงใหภกษ ทงหลายลกขนแลวใหเสนาสนะแกพวกนนในเวลานนเทยว ขนชอวา


สมยทมใชกาลยอมไมม. ฝายภกษผแตงตงเสนาสนะตองเปนผฉลาด พงเวนทตงเตยง ไว ๑ หรอ ๒ ท. ถาพระมหาเถระ รป ๑ หรอ ๒ รป มาในเวลา วกาล๑, พงบอกทานวา "ทานผเจรญ ภกษแมทงหมด เมอผมให ลกขนตงแตตน จกตองพากนขนของออก, ขอทานจงอยในทอยของ ผมนแล." แตเมอพระมหาเถระมากนมาก พงใหภกษทงหลายลก ออกแลวใหลาดบ. ถาพอกนองคละบรเวณ, พงใหองคละบรเวณ; แมสถาน ทงปวงเปนตนวา โรงไฟ โรงยาว และโรงกลมในบรเวณนน ยอม ถงแกทานดวย. เมอแจกอยางนนไมพอกน ควรใหตามจานวนปราสาท๒. เมอปราสาทไมพอ ควรใหตามจานวนหองนอย. เมอจานวนหองนอย ไมพอกน ควรใหตามจานวนทนอน. เมอทตงเตยงไมพอกน ควรให เฉพาะทตงตงตวหนง แตไมควรใหถอเอาทเพยงโอกาสพอภกษยนได เพราะทเทานน ไมจดเปนเสนาสนะ. แตเมอทตงตงไมพอ พงให ทตงเตยงหรอทตงตงอนหนง แกภกษ ๓ รป ดวยกลาววา "ทานจง ผลดเปลยนกนพกเถด ทานผเจรญ." ในฤดหนาว ใคร ๆ ไมอาจเลยทจะอยกลางแจงตลอดทงคน, พระมหาเถระ ควรพกผอน ตลอดปฐมยาม แลวออกไปบอกพระเถระ ท ๒ วา "ผมอาย คณจงเขาไปในทน" ถาพระมหาเถระเปนคน ขเซาไมรเวลา, พระเถระท ๒ [๓๖๖] พงกระแอมเคาะประตบอกวา "ไดเวลาแลวขอรบ ความหนาวกวนนก." ดงน. ทานควรออกไปให ๑. วกาลในทน นาจะไดแกกลางคน. ๒. ทอยททาชน ๆ ปราสาทในทนนาจะหมายวาชนหนง ๆ


โอกาส. จะไมใหไมได. ฝายพระเถระท ๒ พกตลอดมชฌมยามแลว กควรใหแกภกษ นอกน ตามนยหนหลงเหมอนกน. พระเถระท ๒ เปนคนขเซา ก ควรปลกตามนยทกลาวแลวเหมอนกน. ทตงเตยงอนหนงพงใหแกภกษ ๓ รปตลอดคนหนงอยางน. แตภกษบางพวกในชมพทวปเหนวา "เสนาสนะหรอทตงเตยง และตงเฉพาะบางแหง ยอมเปนทสบายสาหรบบางคน ไมเปนทสบาย สาหรบบางคน," ภกษทงหลายจะเปนอาคนตกะหรอหากไมใชกตาม ยอมใหถอเสนาสนะทกวน. นชอวาการถอเสนาสนะในฤดกาล. [การถอเสนาสนะในคราวจาพรรษา] สวนในคราวจาพรรษา ยอมมอาคนตกวตร มอาวาสกวตร. ใน อาคนตกะและเจาถนนน ภกษอาคนตกะกอน ใครจะละถนของตนไป อยทอน ไมควรไปในทอนนนในวนเขาพรรษา. เพราะวาทอยในทนน จะตองเปนทคบแคบกน, หรอภกษาจารจะไมทวถง. ดวยเหตนน เธอจะอยไมผาสก, เพราะฉะนน พงกะวา "ตงแตบดนไปราวเดอนหนง จกเขาพรรษา" แลวเขาไปสวหารนน. เมออยในวหารนน ราวเดอนหนง ถามความตองการเรยนบาล จกกาหนดไดวา การเรยนบาลพรอมมล ถามงตอกมมฏฐานจกกาหนด ไดวา กมมฏฐานเปนทสบาย ถามความตองการปจจยจกกาหนดปจจย ลาภได จะอยในสขภายในพรรษา. กแล เมอจะจากถนของตนไปในทนน ไมควรกระทบกระทง


โคจรคาม, คออยางวากลาวชาวบานในทนนวา "สลากภตเปนตนกด ยาคและของควรเคยวกด ผาจานาพรรษากด ทอาศยพวกทาน ยอมไมม นบรขารของเจดย นบรขารของโรงอโบสถ. [๓๖๗] นดาลและกญแจ ทานจงรบทอยของทาน." ทถก ควรจดแจง เสนาสนะ เกบภณฑะไมและภณฑะดน บาเพญคมยวตรใหเตมแลว จงไป. แมเมอจะไปอยางนน พงใหภกษหนมหวหอบาตรและจวรเปนตน ใหชวยถอกระบอกนามนและไมเทาเปนตน กางรมอยาเชดตนไป ทางประตบานเลย. ควรไปตามขางดงทกาบง. เมอทางเขาดงไมม กอยาบกพมไมเปนตนไปเลย. อนง พงบาเพญคมยวตรตดวตก มจตผดผองไปดวยธรรมเนยม แหงการไปเทานน. แตถาทางมทางประตบาน, และพวกชาวบานเหนตนกบบรวาร ไปอย จะวงเขามาหาดวยคดวา "นนดเหมอนพระเถระของพวกเรา" แลวจะปราศรยวา "ทานจะขนบรขารทงหมดไปไหน ขอรบ ?" ถาในพวกเธอรป ๑ กลาวอยางนวา "นเปนเวลาจวนเขาพรรษา แลว, ภกษทงหลายยอมไปในทซงตนจะไดภกษาจารเปนนตย และ สงของสาหรบปกปดภายในพรรษา. ถาชาวบานเหลานน ไดฟงคาตอบของเธอแลวกลาววา "ถง ในบานน ชนยอมบรโภค ยอมนง (เหมอนกนแล) ขอรบ ทาน อยาไปในทอนเลย" ดงน แลวเรยกมตรและอมาตยทงหลายมาแลว


ทกคนหรอพรอมกน ตงนตยภตและภตตาง ๆ มสลากภตเปนตน ทงผาจาพรรษาดวย ไวสาหรบสานก แลวชวยกนออนวอน วา "นมนตจาพรรษาในสานกนแลขอรบ." ภกษสมควรยนดทง หมด, สงทงปวงมนตยภตเปนตนแมนน เปนของควรและหาโทษ มได. สวนในกรนทแกวา "เมอเขาปราศรยวา 'ทานจะไปไหน ?' พงตอบวา 'ทโนน' ถกเขาซกวา 'เหตไร จงไปทนน ?' พงบอก เหต." และคาทง ๒ น ชอวาหาโทษมได เพราะเธอเปนผมจตบรสทธ แท. นชออาคนตกวตร. [๓๖๘] สวนอาวาสกวตร พงทราบดงน :- อนภกษทงหลายผเจาอาวาส พงจดแจงทอยกอนทเดยว พงทา การปฏสงขรณเสนาสนะทชารดหกพงและการตกแตง. พงจดแจงสถาน ทงปวงเหลาน คอ ทพกกลางคอ ทพกกลางวน เวจกฎ และทถาย ปสสาวะ เรอนบาเพญเพยร และทางแหงทอย. พงทากจทงปวงแมน คอ ฉาบปนขาวทพระเจดย ทานามนชกช เลกและปดเชดเตยงตง ดวยตงใจวา ภกษทงหลายผประสงคจะจา พรรษา มาแลว เมอทากนมอเทสปรปจฉาและประกอบความเพยร ในกมมฏฐานเปนตน จกอยเปนสข." ภกษผเจาอาวาสทาบรกรรมเสรจแลว พงถามถงผาจานาพรรษา จาเดมแตวนขน ๕ คา เดอน ๘. พงถามในทไหน ?


พงถามในทซงตนไดอยตามปกต แตไมควรจะถามชนทงหลายท ไมเคยให. เหตไรจงตองถาม ? กบางคราวชนทงหลายกถวาย, บางคราวพวกเขาถกทพภกขภย เปนตนเบยดเบยน ยอมไมถวาย ; ในชนเหลานน พวกใดจกไมถวาย. เมอไมถามพวกนนแลว ใหเขาจองผาจานาพรรษาไป อนตรายแกลาภ จะมแกเหลาภกษซงเขาจองไว ; เพราะเหตนน ควรถามกอนแลวจง ใหเขาจองเอาไป. เมอจะถาม พงกลาววา "เวลาจองผาจานาพรรษา ของพวกทาน ใกลเขามาแลว." ถาเขากลาววา "ทานผเจรญ ตลอดปน พวกผมถกฉาตกภย เปนตนเบยดเบยน ไมสามารถจะถวายได" หรอวา "พวกผมจกถวาย นอยกวาทเคยถวาย" หรอวา "บดนฝายไดด, ผมจกถวายใหมาก กวาทเคยถวาย" ดงน ; ภกษพงกาหนดคานนไวแลว ใหภกษ ทงหลายรบผาจานาพรรษาในเสนาสนะของชนเหลานน ตามนยซง เหมาะแกคานน. ถาเขากลาววา "ผาจานาพรรษาของพวกผมถงแกพระผเปนเจา องคใด, พระผเปนเจาองคนน จงตงนาฉนไว จงดแลหนทางของ ทอย จงปดกวาดลานเจดยและลานโพธ จงรดนาทตนโพธตลอด ไตรมาส," ผาจานาพรรษาของเขาถงแกภกษใด, [๓๖๙] พงบอก แกภกษนน. สวนบานใด หางออกไปอยในระยะ ๑ โยชน หรอ ๒ โยชน


ถาสกลทงหลายในบานนน มอบกลปนาอนเปนตนทนไวเฉพาะถวายผา จานาพรรษาในทอย. แมไมถามสกลเหลานน กควรใหภกษผทาวตร อยในเสนาสนะของสกลเหลานน รบผาจานาพรรษา. แตถาภกษผถอผาบงสกล อยในเสนาสนะของสกลเหลานน, และเขาเหนเธอมาแลว กลาววา "ผมถวายผาจานาพรรษาแกทาน." ภกษนนพงบอกแกสงฆ. ถาสกลเหลานน ไมปรารถนาจะถวายสงฆ กลาววา "พวกผม ถวายเฉพาะแกพวกทาน." ภกษผถอผาบงสกลนน พงสงภกษผเปน สภาคกนวา "ทานจงทาวตรแลวรบเอาไป," แตผาจานาพรรษานน ไมควรแกภกษผถอผาบงสกล. พงถามชนทงหลาย ผถวายดวยศรทธา- ไทย ดวยประการฉะน. สวนในจวรทเกดขนในสานกนน ควรถามกปปยการก. ถามอยางไร ? ควรถามวา "ผมอาย ภณฑะสาหรบปกปด (คอผา) ของสงฆ จกมหรอ?" ถาเขากลาววา "จกมขอรบ ผมจกถวายผารปละ ๙ ศอก. ทานทงหลาย จงใหจองผาจานาพรรษาเถด" ดงน; พงใหภกษถอ เสนาสนะได. แมถาเขากลาววา "ผาไมม แตวตถม, ทานจงใหจอง เถด," แมเมอมวตถ กควรใหถอเสนาสนะไดแก, เพราะวา พระ- ผมพระภาคทรงอนญาตใหภกษบรโภคสงทเปนกปปยะทงปวง จากวตถ ททายกมอบไวในมอกปปยการก สงวา "ทานจงใชสอยของทควรเถด."


สวนวตถใดทายกเจาะจงถวายภกษในสานกน เพอประโยชนแก บณฑบาต หรอประโยชนแกคลานปจจย, วตถนน เมอภกษ ทงหลายจะโอนเขาในจวร พงอปโลกน เพอความเหนชอบของสงฆแลว จงคอยโอน. วตถทเขาเจาจงถวาย เพอประโยชนแกเสนาสนะ ยอมเปน ครภณฑ. สวนวตถทเขาถวายไวเฉพาะคาจวร หรอเปนคาปจจย ๔ เมอจะโอนเขาในจวร ไมมกจทจะตองทาดวยอปโลกนกรรม. [๓๗๐] กแล เมอจะทาอปโลกนกรรม ควรทาใหเนองดวย บคคลเทานน ไมควรทาใหเนองดวยสงฆ ไมควรทาอปโลกนกรรม แมดวยเนองกบทองและเงน หรอดวยเนองกบขาวเปลอก. ควรทา แตเนองดวยอานาจกปปยภณฑ และดวยอานาจจวรและขาวสารเปนตน เทานน. กแล อปโลกนกรรมนน พงทาอยางนวา "บดน ภกษาหางาย บณฑบาตไดงาย, ภกษทงหลายลาบากดวยจวร, ภกษทงหลายพอใจ จะโอนสวนขาวสารเทานทาจวร; คลานปจจยหาไดงาย. อกประการ หนง ภกษผอาพาธกไมม, ภกษทงหลายพอใจจะโอนสวนขาวสารเทาน ทาเปนจวร." ครงกาหนดจวรปจจยอยางนแลว พงสมมตภกษผ เสนาสนคาหาปกะ ในเมอกาลเปนทใหถอเสนาสนะไดประกาศแลว สงฆประชมกนแลว. พระอรรถกถาจารยกลาววา "กและ เมอจะสมมต ไมควรสมมต รปเดยว พงสมมต ๒ รป." ดวยวา เมอสมมตอยางนน ภกษออน


จกใหภกษแกถอเสนาสนะ และภกษแกจกใหภกษออนถอ ฉะนแล. สวนในสานกใหญ เชนกบมหาวหาร ควรสมมตไว ๓-๔ รป. แตในกรนทแกวา "จะสมมตไว ๘ รปบาง ๑๖ รปบาง กควร." การสมมตภกษเหลานน จะทาดวยกรรมวาจากได ดวยอปโลกนกรรม กได ควรทงนน; ภกษผไดรบสมมตแลวเหลานน พงกาหนด เสนาสนะ. กเรอนเจดย เรอนโพธ เรอนพระปฏมา รานไมกวาด ราน เกบไม เวจกฏ โรงอฐ โรงชางไม ซมประต โรงนา ศาลาครอม ทาง ศาลารมสระ เหลาน ไมใชเสนาสนะ. กฎทอย เรอนมงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน ถา มณฑป โคนไม กอไผ เหลาน จดเปนเสนาสนะ. เพราะฉะนน ควรใหถอ เสนาสนะเหลานน. และเมอใจใหถอ พงใหถอตามนยทพระผม- พระภาคตรสไวในบาลนวา "เราอนญาตใหภกษผเสนาสนคาหาปกะ นบภกษกอน ครงนบภกษแลว ใหนบทนอน." [๓๗๑] ถาจวรปจจยม ๒ ชนด คอ เปนของสงฆ ๑ เปนของ ทายกถวายดวยศรทธา ๑. ใน ๒ ชนดนน ภกษทงหลายปรารถนาจะ ถอชนดใดกอน พงใหถอเอาชนดนน แลวพงใหถอเอาชนดนอกน ตงตนแตลาดบแหงชนดแมนนไป. พระมหาสมตเถระกลาววา "ถาเมอภกษผเสนาสนคาหาปกะจะ ใหภกษถอเสนาสนะดวยจานวนบรเวณ๑ เพราะมภกษนอย บรเวณ ๑. จล. ทตย. ๑๒๗


อนหนง มลาภมาก, ภกษผอย ไดไตรจวร ๑๐ หรอ ๑๒ สารบ; พง แบงจวรนน เฉลยในอาวาสอน ๆ ทไมมลาภ ใหภกษทงหลายแม เหลาอนถอเอากได." ฝายพระมหาปทมตเถระกลาววา "ไมควรทาอยางนน อน ชนทงหลาย ถวายปจจยกเพอประโยชนแกการบารงอาวาสของตน; เพราะฉะนน ภกษเหลาอนพงเขาไปในบรเวณทมลาภมากนน." แตถา พระมหาเถระในบรเวณทมลาภมากนน คดคานวา "ผมอาย ทาน จงอยาใหภกษทงหลาย ถอเอาอยางนน, จงทาตามคาทพระผมพระภาค ทรงอนศาสนไว; จรงอย พระผมพระภาคไดตรสไววา 'ภกษทงหลาย เราอนญาตเพอภกษผเสนาสนคาหาปกะใหภกษทงหลายถอเนาสนะ ดวยจานวนบรเวณ๑, ภกษผเสนาสนคาหาปกะ ไมควรงดเพราะคา คดคานของพระมหาเถระนน พงกลาววา "ทานผเจรญ ภกษมมาก ปจจยมนอย ควรจะทาความสงเคราะห" ยงทานใหยนยอมแลว พง ใหภกษทงหลายถอเอาทเดยว. กแล ภกษผไดรบสมมตแลว เมอจะใหถอเอา พงไปหาพระ มหาเถระ แลวกลาวอยางนวา "ทานผเจรญ เสนาสนะถงแกทาน, ทานจงถอเอาปจจยเถด." ทานกลาววา "ผมอาย ปจจยของสกล โนน และเสนาสนะโนน ถงแกเราหรอ ?" พงกลาววา "ถงขอรบ ทานจงถอเอาเสนาสนะนน." ทานกลาววา "ผมอาย เราถอเอาละ." อยางน เสนาสนะเปนอนทานถอเอาแลว. ๑. จล. ทตย. ๑๒๗.


พระมหาสมตเถระกลาววา "แตถา เมอภกษผเสนาสน- คาหาปกะกลาววา 'ทานผเจรญ เสนาสนะอนทานถอเอาแลวหรอ?' พระมหาเถระกลาววา 'เราถอเอาแลว' หรอเมอภกษผเสนาสน- คาหาปกะกลาววา 'ทานผเจรญ ทานจกถอเอาหรอ ?' พระมหาเถระ ตอบวา 'เราจกถอเอา' ดงน เสนาสนะไมเปนอนถอ. ฝายพระมหาปทมตเถระแกวา "ถอยคาเปนอดตและอนาคต [๓๗๒] หรอถอยคาเปนปจจบนกตามท. อนทจรง ถอยคาเพยงทา ใหไดสต เพยงเปนเครองทาอาลยเทานน เปนประมาณในการถอ เสนาสนะน; เพราะเหตนน เสนาสนะเปนอนพระมหาเถระถอเอาแลว แท." ฝายภกษผถอผาบงสกลใด ถอเสนาสนะแลวสละปจจยเสย. แมปจจยทภกษนนสละแลวน ไมพงโอนไปในอาวาสอน ; พงคงไวใน อาวาสนนแล. จะใหภกษอนซงอยทโรงเพลง หรอทศาลายาว หรอ ทโคนไมในบรเวณนนแล ถอเอากควร. ภกษผถอผาบงสกลรบวา "จะอย" แลวจกบารงเสนาสนะ. ภกษนอกนรบวา "จกถอเอาปจจย" แลวจกบารงเสนาสนะ. เสนาสนะจกเปนอนไดรบบารงเปนอนดยง ดวยเหต ๒ ประการ ดวย ประการฉะน. แตในมหาปจจรแกวา "เมอภกษผถอผาบงสกล รบเสนาสนะ เพอประโยชนแกการอย ภกษผเสนาสนคาหาปกะพงกลาววา 'ใน เสนาสนะนมปจจยนะขอรบ ปจจยนนสมควรทาอยางไร ?' ภกษผ


ถอผาบงสกลนน พงกลาววา 'ภายหลงทานจงใหภกษอนถอเอาเถด.' แตถาเธออย แตไมพดวาอะไรเลย, และทายกทงหลายถวาย ผาวางไวแทบเทาของเธอผจาพรรษาแลวในเสนาสนะนน, ผานนควร แกเธอ. ถาพวกทายกลาววา "ผมถวายผาจานาพรรษา" ผานนยอม ถงแกภกษทงหลาย ผจาพรรษาในเสนาสนะนน. สวนทายกเหลาใด ไมมเสนาสนะ, ถวายแตปจจยอยางเดยว สมควรใหภกษผจาพรรษาในเสนาสนะทไมมผาจานาพรรษารบปจจยของ ทายกเหลานน. ชนทงหลายสรางสถปแลว ใหภกษรบผาจานาพรรษา. ธรรมดา สถปไมใชเสนาสนะ, พงโอนใหภกษผจาพรรษาทตนไมหรอมณฑป ซงใกลสถปนนรบไป. ภกษนนพงปรนนบตเจดย. แมในตนโพธ เรอนโพธ เรอน ปฏมา รานไมกวาด รานเกบไม เวจกฎ ซมประต กฎนา โรงนา และโรงไมสไฟ กมนยเหมอนกน. [๓๗๓] สวนหอฉน เปนเสนาสนะแท, เพราะเหตนน สมควร กาหนดใหภกษรปเดยว หรอหลายรปถอหอฉนนน. คาทงปวงน ทานกลาวพสดารในมหาปจจร. อนภกษผเสนาสนคาหาปะ พงใหภกษทงหลายถอเนาสนะ ตงแตอรณแหงวนปาฏบท๑ไปจนถงเพยงทอรณใหมไมแตก. ๑. วนแรม ๑ คาแหงเดอนนน ๆ นบเปนวนตนเดอนของชาวมคธ เพราะนบวนเพญเปนวน สนเดอน.


จรงอย ความกาหนดกาลน เปนเขตแหงการถอเสนาสนะ. หากวา เมอใหภกษทงหลายถอเสนาสนะแตเชา ภกษอนผมใจ ลงเลมาของเสนาสนะ. ภกษผเสนาสนคาหาปกะพงบอกวา "ทาน ผเจรญ เสนาสนะถอกนเสรจแลว สงฆเขาพรรษาแลว สานกเปนท นารนรมย บรรดาทตาง ๆ มโคนไมเปนตน ทานปรารถนาจะอยใน ทใด จงอยในทนนเถด." ภกษทงหลายผเขาพรรษา พงบอกภกษทงหลาย ผตงวตร ประจาภายในพรรษาแลวจาพรรษาวา "ทานทงหลายจงผกไมกวาด ไว. ถาดามและซเปนของหาไดงาย; ควรผไมกวาดไวรปละ ๕-๖ อน หรอผไมกวาดดามไวรปละ ๒-๓ อน. ถาเปนของหายกา; พง ผกไมกวาดกาไวรปละ ๒-๓ อน หรอผกไมกวาดดามไวรปละอน สามเณรทงหลาย พงตอกคบเพลงไว ๕-๖ อน. พงทาการประพรม ดวยนาฝาดในสถานทอย. กแล เมอจะตงวตร ไมพงตงวตรทไมเปนธรรมเหนปานนวา "อยาเรยนเอง, อยาใหผอนเรยน, อยาทาการสาธยาย, อยาให บรรพชา, อยาใหอปสมบท, อยางใหนสย, อยาทาธมมสสวนะ; เพราะ วา พวกเราทงหมดน ยงเปนผมธรรมเครองเนนชา จกเปนผไมม ธรรมเครองเนนชาทาสมณธรรมเทานน;" หรอวา "ภกษทกรปจง สมาทานธดงค ๑๓, อยาสาเรจการนอน จงใหคนและวนลวงไปดวย การยนและจงกรม, จงถอมค๑วตร แมตองไปดวยสตตาหกรณยะ, อยา ๑. ถอการนงไมพดกน คลายคนใบ.


ไดภณฑะทสงฆควรแจก." [๓๗๔] แตพงกระทาอยางน คอ พงทาวตรเหนปานนวา "ธรรมดาปรยตธรรม ยอมยงสทธรรมแม ๓ อยางใหตงมน; เพราะ- เหตนน ทานทงหลายจงเรยนบาล จงใหเรยนบาลโดยเคารพ จง สาธยายโดยเคารพ, อยาเบยดเสยดภกษทงหลายผอยในเรอนบาเพญ เพยร; จงนงภายในสานก เรยนบาล ใหเรยนบาล ทาการสาธยาย จงทาการฟงธรรมใหสาเรจ, เมอใหบรรพชา ตองชาระใหเรยบรอย แลวจงใหบรรพชา เมอใหอปสมบท ตองชาระใหเรยบรอยแลว จงใหอปสมบท เมอใหนสย ตองชาระใหเรยบรอยแลวจงใหนสย ดวยวา กลบตรแมผเดยวไดบรรพชาและอปสมบทแลว จกดารงพระ ศาสนาทงมวลไวได, จงสมาทานธดงค เทาทสามารถจะสมาทานไดดวย เรยวแรงของตน. ขนชอวาตลอดภายในพรรษาน ตองเปนผไม ประมาท ตองปรารภความเพยร ตลอดทงวน และในปฐมยาม มชฌมยามและปจฉมยามแหงราตร, ถงพระมหาเถระทงหลายแตเกากอน กไดตดกงวลทกอยางเสย บาเพญวตรคอกมมฏฐานภาวนาทจะพง ประพฤตผเดยวในภายในพรรษา, สมควรรประมาณในถอยคาทจะพง กลาว กระทากถาวตถ ๑๐ ประการ อสภะ ๑๐ ประการ อนสสต ๑๐ ประการ และกถาปรารภอารมณ ๓๘, สมควรทาวตรแกพวกภกษ อาคนตะกะ, สมควรอปโลกนใหแกภกษทงหลายผไปดวยสตตาห- กรณยะ." อกประการหนง พงเตอนภกษทงหลายวา "อยากลาวถอยคา


แยงกบคาสอเสยดและคาหยาบ, ตองนกถงศลทก ๆ วน อยาให อารกขกมมฏฐาน ๔ เสอมคลาย จงเปนผมากดวยมนสการอย." พงบอกธรรมเนยมเคยวไมสฟน. พงบอกวตรคอมารยาท. เมอกาลงไหวพระเจดยหรอตนโพธกด เมอกาลงบชาดวยของหอม และมาลยกด เมอกาลงเอาบาตรเขาถลกกด ไมควรบอก. พงบอกธรรมเนยมเทยวบณฑบาต [๓๗๕] อยากลาวถอยคาพาดพง ถงปจจย หรอถอยคาไมถกสวนกน กบชนทงหลายภายในบาน. พงบอกนยยานกกถาแมมากเหนปานนบางวา "ตองเปนผระวง อนทรย, ตองบาเพญขนธกวตรและเสขยวตร" ฉะนแล. อนง ในวนเขาพรรษาหลง และเมอประกาศเวลาสงฆประชมกน แลว ใคร ๆ นาผายาว ๑๒ ศอกมาถวายเปนผานาจาพรรษา; ถาวา ภกษอาคนตกะเปนสงฆเถระ, พงถวายแกทาน. ถาเปนนวกะ ภกษผไดรบสมมต พงเรยนพระสงฆเถระวา "ทานผเจรญ ถาทานตองการ, ทานลงสละสวนท ๑ เสย ถอเอาผาน ;" ไมพงใหแกทานผไมยอมสละ. กถาวา ทานยอมสละสวนทใหถอเอากอนแลวถอเอาไซร, พง สบเปลยนกน จาเดมแตพระเถระท ๒ ไปโดยอบายนแล แลวใหแก อาคนตกะในทซงถงเขา. หากวา ภกษทงหลายผจาพรรษากอน ไดผา ๒ ผน หรอ ๓ ผน หรอ ๔ ผน หรอ ๕ ผน, พงใหเธอยอมสละผาทไดไปแลว ๆ โดยอบายนน แลวจงใหแกภกษอาคนตกะ จนกวาจะเทากน.


กแล เมอภกษอาคนตกะนน ไดสวนเทากนแลว, สวนยอยท ยงเหลอ พงแถมใหในเถรอาสน. สมควรจะทากตกากนไววา "เมอลาภเกดขนแลว จะเตมใจแจก กนตามลาดบทมอย." ถาเปนสมยทภกษาฝดเคอง, ภกษทงหลายผเขาพรรษาใน วสสปนายกาทง ๒ ลาบากดวยภกษา จงพดกนวา "ผมอาย ก พวกเราอยในทน ยอมลาบากดวยกนทงหมด, ดละ เราแบงกนเปน ๒ สวน, ทแหงญาตและคนปวารณาของภกษเหลาใด มอย ภกษเหลา นน จงอยในทแหงญาตและคนปวารณานนแลว จงมาปวารณาถอเอาผา จานาพรรษาทถงแกตน." ในภกษเหลานน ภกษเหลาใด อยในทแหงญาตและคนปวารณา นนแลวมาเพอปวารณา, พงทาอปโลกนกรรมใหผาจานาพรรษาแกภกษ เหลานน. [๓๗๖] จรงอย ภกษเหลานน แมยนดอย กหาไดเปนเจาของ แหงผาจานาพรรษาไม, ฝายพวกภกษผเจาถนแมบนอยวา จะไมให ยอม ไมไดเหมอนกน. แตในกรนทแกวา "ภกษทงหลายจะพงทากตกาวตรกนวา 'หาก วา ยาคและภตในทน จะไมเพยงพอแกพวกเราทวกนไซร, ทาน ทงหลายจงอยในทแหงภกษผชอบพอกนแลวจงมา, จกไดผาจานาพรรษา ทถงแกพวกทาน. ถาภกษรปหนง คานกตกาวตรนนไซร, เปนอน คดคานชอบ. ถาไมคาน, กตกาเปนอนทาชอบ; ภายหลงตองอปโลกน


ใหแกภกษเหลานน ผอยในทแหงญาตและคนปวารณาแลวมาแลว, ใน เวลาอปโลกนไมยอมใหคาน." ทานกลาวอกวา "กถาวา เมอผาจานาพรรษาไมถงแกภกษ บางพวก ในบรรดาภกษผจาพรรษา, ภกษทงหลายพงทากตกากนวา 'สงฆยนดจะใหผาจานาพรรษาของภกษผขาดพรรษา และผาจานาพรรษา ซงเกดขนในบดน แกภกษเหลาน.' เมอไดตงกตกาไวอยางนแลว ผา จานาพรรษายอมเปนเหมอนไดใหพวกเธอถอเอาแลวเหมอนกน; ทงตอง ใหผาทเกดขนแลว ๆ แกพวกเธอดวย." ภกษผจดตงนาฉน ปดกวาดทางไปวหาร ลานเจดย และลานโพธ เปนตน รดนาทตนโพธตลอดไตรมาสแลวหลกไปเสยกด ลาสกขาเสยกด คงไดผาจานาพรรษาเหมอนกน. เพราะผาจานาพรรษานน อนภกษนน ไดแลวดจทาใหเปนคาจาง. อาจารยบางพวกกลาววา "สวนผาจานาพรรษาทเปนของสงฆซง ทาอปโลกนกรรมแลวแจกกน แมภกษลาสกขาภายในพรรษา ยอมได เหมอนกน, แตไมยอมใหถอเอาดวยอานาจปจจย. หากวา ภกษผจาพรรษาเสรจแลวเตรยมจะไปสทศ ไดถอเอา กปปยภณฑ แตบางสงจากมอของภกษผอยในอาวาสแลวสงวา "ผาจานา พรรษาของเรา มในสกลโนน, ทานจงถอเอาผาจานาพรรษานนทถง แลว" ดงนแลว ลาสกขาบทเสยในทซงตนไปแลว. ผาจานาพรรษา ยอมเปนของสงฆ แตถาภกษนน ใหพาพวกชาวบานรบรองตอหนา แลวจงไป, ภกษอยอาวาสยอมได.


[๓๗๗] เมอทายยกสงไววา "ขาพเจาทงหลาย ถวายผาจานา พรรษาน แกภกษผจาพรรษาแลว ในเสนาสนะของพวกขาพเจา," เสนาสนะนน อนเสนาสนคาหาปกะใหภกษใดถอเอา, ยอมเปนของ ภกษนนแล. กถาวา บตรและธดาเปนตนของเจาของเสนาสนะ นาผาเปน อนมากมากลาววา "ทานทงหลายจงใหในเสนาสนะของพวกขาพเจา" ดงน เพอตองการจะใหเปนทพอใจของเจาของเสนาสนะ; สาหรบภกษ ผจาพรรษาในเสนาสนะนน พงใหผนเดยวเทานน, ผาทเหลอเปน ของสงฆ, พงใหภกษทงหลายถอเอาตามลาดบผาจานาพรรษา. เมอลาดบ ไมม พงใหถอเอาตงแตเถรอาสนลงมา. แมในผาจานาพรรษา ททายกนาผาจานวนมากมาดวยจตเลอมใส ซงอาศยภกษผจาพรรษาในเสนาสนะนนแลเกดขนแลว ถวายวา "ขาพเจา ถวายแกเสนาสนะ" ดงน กมนยเหมอนกน. กถาวา ทายกวางไวแทบเทาแลวกลาววา "ขาพเจาถวายแกภกษ นน;" ผาทงหมดยอมเปนของภกษนนเทานน. ในเรอนของทายกคนหนง มผาจาพรรษา ๒ ผน, สวนท ๑ เปนของทใหสามเณรถอเอาแลว, สวนท ๒ ตองใหในเถรอาสน. ทายกนนสงผาสาฎก ๑๐ ศอกผนหนง ๘ ศอกผนหนง มาวา "ทานจงถวายผาจานาพรรษาทถงแลวแกภกษทงหลาย." พงเลอกใหสวน ดแกสามเณร แลวใหสวนรองในเถรอาสน.


แตถา เขานาไปเรอนทง ๒ รป ใหฉนแลว วางไวแทบเทาเอง ทเดยว; ผนใดเขาถวายแลวแกรปใด ผนนนแลยอมเปนของรปนน ตอ แตนไป เปนนยทมาแลวในมหาปจจร. ผาจานาพรรษาในเรอนแหงทายกคนหนง ถงแกสามเณรหนม. ถาเขาถามวา "ผาจานาพรรษาของขาพเจาถงแกใคร ?" อยาบอกวา "ถงแกสามเณร" พงบอกวา "ทานจดทราบในเวลาถวาย" แลว ในวนถวายพงสงพระมหาเถระรปหนงไปนาเอามา๑. หากวา ผาจานาพรรษาถงแกผใด, ผนนลาสกขาเสย หรอมรณ- ภาพเสยไซร. [๓๗๘] และชาวบายเขาถามวา "ผาจานาพรรษาของ พวกขาพเจาถงแกใคร." พงบอกแกเขาตามเปนจรง. ถาวา เขากลาววา "ขาพเจาถวายแกทาน;" ผานนยอมถงแก ภกษนน. ถาเขาถวายแกสงฆหรอแกคณะ, ยอมถงแกสงฆหรอแกคณะ. หากวา ภกษทงหลายผจาพรรษา เปนผถอทรงผาบงสกลลวน ทงนน; ผาจานาพรรษาทเขานามาถวายแลว พงทาใหเปนเสนาสน- บรขารเกบไว, หรอพงทาใหเปนหมอนเปนตนเสย ฉะนแล. นเปนวตร สาหรบผเจาถน. เสนาสนคาหวนจฉย จบ. ๑. ทาอยางนไมเปนอชปฏปนโน กระมง ?


[วาดวยการถอเสนาสนะระงบ] วนจฉยในเรองพระอปนนทะ. ในคาวา ตตถ ตยา โมฆปรส คหต, อธ มกก, อธ คหต, ตตร มกก, น พงทราบดงน :- เสนาสนะใดในกรงสาวตถนน อนเธอถอเอาแลว เสนาสนะนน ยอมเปนอนเธอผถออยนนแล สละเสยแลวในคามกาวาสน. อนง เมอเธอกลาวอยวา "ผมอาย บดน เราสละเสนาสนะ ในคามกาวาสน" ดงน เสนาสนะนน เปนอนเธอสละแลวแมใน คามกาวาสนน ดวยประการอยางน เธอเปนคนภายนอกในอาวาส ทง ๒. สวนวนจฉยในคาน พงทราบดงน :- การถอยอมระงบเพราะการถอ. อาลยยอมระงบเพราะการถอ. การ ถอยอมระงบเพราะอาลย. อาลยยอมระงบเพราะอาลย. อยางไร ? ภกษบางรปในศาสนาน ถอเสนาสนะในวดหนงแลว ไปสวดใกลเคยง ถอเสนาสนะในวดนนอก ในวนเขาพรรษา, การ ถอครงแรกของภกษนน ยอมระงบเพราะการถอ (ครงหลง) น. ภกษอกรปหนงกระทาเพยงอาลยวา "เราจกอยในวดน" แลว ไปสวดใกลเคยง ถอเสนาสนะในวดนนแล. อาลยทมกอนของภกษนน ยอมระงบเพราะการถอน. รปหนงถอเสนาสนะหรอทาอาลยวา "เราจกอยในทน" แลว ไปสวดใกลเคยง ถอเสนาสนะในวดนน [๓๗๙] หรอทาอาลยวา "บดน เราจกอยในทนแล;" ดวยประการอยางน การถอของเธอ


ยอมระงบเพราะอาลยบาง อาลยของเธอ ยอมระงบเพราะอาลยบาง. ภกษยอมตงอยในการถอหรอในอาลยครงหลง ๆ ในททงปวง. อนง ภกษใด ถอเสนาสนะในวดหนงแลว ไปดวยคดวา "เราจกอยในวดอน;" ในขณะทภกษนนกาวลวงอปจารสมาไป การ ถอเสนาสนะยอมระงบ. แตหากวา ภกษไปดวยตงใจวา "ถาในวดนนจกมความสาราญ เราจกอย, ถาไมม เราจกมา" ดงน ทราบวาไมมความสาราญ จง กลบมาในภายหลง เชนนสมควร. [วาดวยภกษผมอาสนะเสมอกน] ภกษใดเปนผใหญกวากน หรอเปนเดกกวากนเพยง ๒ พรรษา ภกษนน ชอวาผมภายใน ๓ พรรษา ในคาวา ตวสสนตเรน น. ฝายภกษใด เปนผใหญกวากน หรอเปนเดกกวาเพยงพรรษา เดยว กหรอวา ภกษใดมพรรษาเทากน ไมมคาจะพงกลาวในภกษ นนเลย. จรงอย ภกษทงหมดน ยอมไดเพอนงเปนค ๆ กนบนเตยง หรอบนตงอนเดยวกน. ทนงใด พอแก ๓ คน, ทนงนน จะเปนของเคลอนทได หรอ เคลอนทไมไดกตามท; ยอมไดเพอนงบนทนงเหนปานนน. ใชแต เทานน บทแผนกระดาน จะนงรวมแมกบอนปสมบน กควร. [วาดวยคหวกต] บทวา หตถนขกคอ ตงประดษฐานอยบนกระพองเศยรแหง ชางทงหลาย.


ไดยนวา คาวา หตถนขกะน เปนชอแหงปราสาทททาอยางนน. หลายบทวา สพพ ปาสาท ปรโภค มความวา บานหนาตาง เตยงตง พดใบตาล วจตดวยทองแลเงนเปนตนกด หมอนา ขนนา ทาดวยทองและเงนกด หรอวาเครองใชสงใดสงหนง ซงจาหลกลอดลาย งดงามกด ควรทกอยาง. ชนทงหลายกลาววา "ขาพเจาใหทาส ทาส นา สวน โค กระบอแกปราสาท." ไมมกจจะรบแผนกหนง เมอรบปราสาท ก เปนอนรบไวดวยแท. [๓๘๐] จะใชสอยปลาดผาโกเชาวเปนตน บน เตยงและตง ในกฎของสงฆ หรอในกฎเปนของสวนตวบคคล ไมควร. แตทเขาปลาดไวบนธรรมาสน ยอมไดเพอใชสอยโดยทานอง คหวกต. แมบนธรรมาสนนน ไมควรนอน. [วาดวยครภณฑ] บทวา ปจมาน มความวา ครภณฑทงหลาย วาดวยอานาจ หมวดม ๕ หมวด. กครภณฑเหลาน วาดวยอานาจรวม ยอมมมาก หลาย. บรรดาครภณฑเหลานน สวนดอกไมหรอสวนผลไม ชออาราม. โอกาสทเขากาหนดตงไว เพอประโยชนแกอารามเหลานนเอง หรอ เมออารามเหลานนรางไปแลว ภมภาคเกาแหงอารามนน ชออาราม- วตถ. เสนาสนะมปราสาทเปนตน ชนดใดชนดหนง ชอวหาร.


โอกาสเปนทประดษฐานเสนาสนะ มปราสาทเปนตนนน ชอ วหารวตถ. บรรดาเตยง ๔ ชนดทกลาวแลวในหนหลงเหลาน คอ เตยงม แมแครสอดเขาในขา, เตยงมปลายเทารอยดวยไมสลก, เตยงมขางอ ดงกามป, เตยงมขาจดแมแคร, ชนดใดชนดหนง ชอวาเตยง. บรรดาตง ๔ ชนด มตงมแมแครสอดเขาในขาเปนตน ชนดใด ชนดหนง ชอวาตง. บรรดาฟก ๕ ชนด มฟกทยดดวยขนสตวเปนตน ชนดใด ชนดหนง ชอวาฟก. บรรดาหมอนมประการดงกลาวแลว ชนดใดชนดหนง ชอวา หมอน. หมอททาดวยโลหะ ชนดใดชนดหนง เปนเหลกกตาม เปน ทองแดงกตาม ชอวาหมอโลหะ. แมในอางโลหะเปนตน กมนย เหมอนกน. กในอางโลหะเปนตนน ไห เรยกวาอาง, หมอนา เรยก วาขวด. กะทะนนเอง เรยกวากะทะ. ในเครองมอมพราโตเปนตน และในเครองใชมเถาวลลเปนตน ขนชอวาสงทรจกยาก ยอมไมม. พระโลกนาถผมจกษปราศจากมลทน ๕ ดวง ทรงประกาศ ครภณฑ ๒๕ อยาง โดยหมวด ๕ อยางน คอ ๒ หมวดสงเคราะห ครภณฑ หมวดละ ๒ สง, หมวดท ๓ นบครภณฑได ๔ สง หมวด ท ๔ ม ๙ สง, หมวดท ๕ จาแนกเปน ๘ สง ดวยประการฉะน. [๓๘๑] วนจฉยกถาในครภณฑนน พงทราบดงตอไปน :-


กครภณฑแมทงปวงน แมในเสนาสนกขนธกะน ทานกลาววา "ไมควรสละ." ในกฏาครวตถ ทานกลาววา "ไมควรแจก." สวน ในคมภรปรวารมาแลววา: "ครภณฑหมวด พระพทธเจาผแสวงคณใหญตรสวา 'ไมควร สละ ไมควรแจก,' 'แตไมเปนอาบตแกภกษผสละ ผใชสอย;' ปญหา ขอน ทานผฉลาดทงหลายคดกนแลว." เพราะเหตนน พงทราบอธบายในคาน อยางนวา "ครภณฑ น ทวาไมควรสละ ไมควรแจก ดวยอานาจขาดตวนน แตเมอ ภกษผสละและใชสอยดวยอานาจการแลกเปลยน ไมเปนอาบต. อนปพพกถาในครภณฑนน ดงน :- ไมควรนอมครภณฑแมทง ๕ ชนดนเขาไป เพอประโยชนแก จวรบณฑบาตและเภสชกอน. แตจะเอาถาวรวตถแลกกบถาวรวตถ และเอาครภณฑแลกกบครภณฑ ควรอย. สวนในถาวรวตถ, ถาวรวตถเหนปานน คอ นา ทนา บง เหมอง ภกษจะจดการหรอจะรบหรอจะอนมตแทนสงฆ ไมควร. ถาวรวตถนน อนกปปยการกนนแลจดการ, กปปยภณฑไดมา จากถาวรวตถเหนปานนน ควรอย. อนง จะเอาอารามแลกถาวรวตถทง ๔ อยางน คอ อาราม อารามวตถ วหาร วหารวตถ ควรอย. [ปรวตนนย] ปรวตนนยในครภณฑ ๔ อยางมอารามเปนตนนน ดงน :-


สวนมะพราวของสงฆอยไกล, ทงพวกกปปยการกกนเสยมาก กวามาก, แมทไมไดกนกตองชกออกใหคาจางเกวยนเสย นามาถวาย นอยเตมท. สวนคนเหลาอนทอยในบานซงไมไกลสวนนน มสวนอยใกลวด. เขาเขาไปหาสงฆของเอาสวนของตนแลกเอาสวนนน สงฆพงอปโลกนวา "สงฆเหนชอบ" แลวรบเถด. [๓๘๒] ถงแมวา สวนของพวกภกษมตนไมตงพนตน, สวน ของชาวบาน มตนไมหารอย; (ถามผลมากกวา) กไมควรเกยงวา "สวนของทานเลก." เพราะวา สวนนเลกจรง. แตทแท สวนน ยอมใหผลมากกวาสวนนอกจากน. ถงแมวา สวนนจะใหผลเทา ๆ กน, แมอยางนนจะยอมรบ ดวยมงหมายวา "สามารถบรโภคไดทกขณะทตองการ" กควร. แตถา สวนของพวกชาวบานมตนไมมากกวา, พงกลาววา "ตนไมของพวกเทานมมากกวามใชหรอ ?" ถาเขาตอบวา "สวนทเกน เลยไป จงเปนบญของพวกขาพเจา ขาพเจาถวายสงฆ," สมควรใหภกษ สงฆทราบแลวจงรบไว. ตนไมของพวกภกษมผล, ตนไมของพวกชาวบานยงไมทน เผลดผล, พงยอมรบแท ดวยเลงเหนวา "ตนไมของพวกชาวบาน ยงไมเผลดผลกจรง แตไมนานกจกเผลดผล." ตนไมของพวกชาวบานมผล, ตนไมของพวกภกษยงไมทน เผลดผล พงกลาววา "ตนไมของพวกทานมผลมใชหรอ ?" ถา


เขาถวายวา "รบเถด ทานผเจรญ จกเปนบญแกพวกขาพเจา," สมควรใหภกษสงฆทราบแลวรบไว. อารามกบอาราม พงแลกกน ดวยประการฉะน. อารามวตถกด วหารกด วหารวตถกด กบ อาราม พงแลกกน โดยนยนแล. อนง อาราม อารามวตถ วหาร และวหารวตถ กพงแลกกบ อารามวตถ ทใหญกตาม เลกกตาม โดยนยนเหมอนกน ฉะนแล. วหารกบวหารจะแลกกนอยางไร ? เรอนของสงฆอยภายในบาน ประสาทของชาวบานอยกลางวด, ทง ๒ อยาง วาโดยราคาเปนของ เทากน. หากวาชาวบานขนเอาปราสาทนนแลกเรอนนน สมควรรบ. เรอนของพวกภกษมราคามากกวา, [๓๘๓] และเมอภกษกลาว วา "เรอนของพวกเรามราคามากกวา," เขาตอบวา "เรอนของ พวกทานมราคามากกวากจรง. แตไมสมควรแกบรรพชต บรรพชต ไมสามารถอยในเรอนนนได ; สวนเรอนนสมควร ขอทานทงหลาย จงรบเถด;" แมอยางน กควรรบ. ถาเรอนของพวกชาวบาน มราคามาก, ภกษพงกลาววา "เรอน ของพวกทาน มราคามากมใชหรอ ?" แตเมอเขาตอบวา "ชางเถด ทานผเจรญ, จกเปนบญแตพวกขาพเจา, โปรดรบเถด" ดงน สมควรรบ. วหารกบวหาร พงแลกกนอยางน. วหารวตถกด อารามกด อารามวตถกด พงแลกกบวหาร โดยนยนแล. อนง วหาร วหารวตถ อาราม และอารามวตถ กพงแลกกบ


วหารวตถ ทมราคามากกตาม มราคานอยกตาม โดยนยนเหมอนกน ฉะนและ, พงทราบการแลกถาวรวตถกบถาวรวตถอยางนกอน. สวนวนจฉยในการแลกครภณฑกบครภณฑ พงทราบดงตอ ไปน :- เตยงตงจะใหญหรอเลกกตาม โดยทสดมเทาเพยง ๔ นว แมท พวกเดกชาวบานซงยงเลนในโรงฝนทา ยอมเปนครภณฑ จาเดมแต เวลาทถวายสงฆแลว. แมถาพระราชาและราชมหาอมาตยเปนตน ถวายเพยงความเดยว เทานน ตงรอยเตยงหรอพนเตยง, เตยงทเปนกบปยะทงหมดพงรบไว. ครนรบแลวพงแจกตามลาดบผแต วา "ทานจงใชสอยโดยเปนเครองใช ของสงฆ." อยาใหเปนสวนตวบคคล. แมจะตงเตยงทเกนไวในเรอน คลงเปนตนแลวเกบบาตรจวร กควร. เตยงทเขาถวายนอกสมาวา "ขาพเจาถวายแกสงฆ" ดงน พง ใหไวในสถานทอยของพระสงฆเถระ. ถาในสถานทอยของพระสงฆเถระ นน มเตยงมาก, ไมมการทตองใชเตยง; ในสถานทอยของภกษ ใด มการทตองใชเตยง, [๓๘๔] พงใหไวในสถานทอยของภกษนน สงวา "ทานจงใชสอยเปนเครองใชสอยของสงฆ." เตยงมราคามาก คอ ตราคาตงรอยหรอพนกหาปณะ จะแลก เตยงอน ยอมไดตงรอยเตยง ควรแลกเอาไว. มใชแตเตยงกบเตยงอยางเดยวเทานน แมอาราม อารามวตถ


วหาร วหารวตถ ตง ฟก และหมอน กควรแลก. แมในตง ฟก และหมอนกนยน. แมในเตยงตงฟกหมอนเหลาน สงทเปนกปปยะ และอกปปยะ มนยดงกลาวแลวนนแล. ในกปปยะและอกปปยะนน ทเปนอกปปยะไมควรใชสอย. ท เปนกปปยะ พงใชสอยเปนเครองใชของสงฆ. ทเปนอกปปยะหรอท เปนกปปยะมคามาก พงแลกเอาวตถทกลาวแลวไว. ขนชอวาฟก และหมอน ทไมจดเปนครภณฑ ยอมไมม. ครภณฑ ๓ อยางน คอ หมอโลหะ อางโลหะ กะทะโลหะ จะใหญหรอเลกกตาม โดยทสดแมจนาเพยงฟายมอหนง ยอมเปนครภณฑ เหมอนกน. สวนขวดโลหะททาดวยเหลก ทองแดง สารด ทองเหลอง อยางใดอยางหนง จนาไดบาทหนง ในเกาะสงหล แจกกนได. ทชอวาบาทหนง จนาประมาณ ๕ ทะนานมคธ. ทจะนาเกน กวานน เปนครภณฑ, ภาชนะโลหะทมาในบาลเทานกอน. สวนนาเตาทอง กระโถน กระบวย ทพพ ชอน ถาด จาน ชาม ผอบ องโล และทพพตกควนเปนตน แมมไดมาในบาล จะ เลกหรอใหญกตาม เปนครภณฑหมดทกอยาง. แตภณฑะเหลาน คอ บาตรเลก ภาชนะเลก ภาชนะทองแดง เปนของสอยเปนเครอง ใชของสงฆ หรอเปนคหวกต ไมควรใชสอย เปนเครองใชสวน ตวบคคล.


ในมหาปจจรแกวา "ภาชนะสารดเปนตน ทเขาถวายสงฆ จะ รกษาไวใชเอาไมควร, พงใชสอยโดยทานองคหวกตเทานน." [๓๘๕] สวนในของโลหะทเปนกปปยะแมอน ยกเวนภาชนะกาววาวเสย กลองยาตา ไมปายยาตา ไมควกห เขม เหลกจาร มดนอย เหลก- หมาด กญแจ ลกดาน หวงไมเทา กลองยานตถ สวาน รางโลหะ แผนโลหะ แทนโลหะ ลกลอโลหะ สงของโลหะททาคางไวแมอยางอน เปนของควรแจกกนได. สวนกลองยาสบ ภาชนะโลหะ โคมมดาม โคมตง โคมแขวน รปสตร รปบรษ และรปสตวเดยรจฉาน หรอสงของโลหะเหลาอน พงตดไวตามฝา หรอหลงคา หรอบานประตเปนตน, สงของโลหะ ทงปวง โดยทสดจนกระทงตะป ยอมเปนครภณฑเหมอนกน แมตน เองไดมา กไมควรเกบไวใชอยางเครองใชสวนตวบคคล. ควรใชอยาง เครองใชของสงฆ หรอใชเปนคหวกต. แมในสงของดบก กมนยเหมอนกน. จานและขนเปนตนททา ดวยหนออน เปนครภณฑเหมอนกน, สวนหมอหรอภาชนะนามนทใหญ เกนกวาจนามนบาทหนงขนไปเทานน เปนครภณฑ. ภาชนะทองคา เงน นาก และแกวผลก และเปนคหวกต กไม ควร, ไมจาตองกลาวถงใชอยางเครองใชของสงฆ หรออยางเครองใช สวนตวบคคล. แตดวยเครองใชสาหรบเสนาสนะ สงของทกอยางทงท ควรจบตอง ทงทไมควรจบตอง จะใชสอยกควร.


ในมดเปนตน มดทไมอาจใชทาการใหญอยางอนได ยกการ ตดไมสฟน หรอการปอกออยเสย เปนของควรแจกกนได. มดท ทาดวยอาการอยางใดอยางหนง ซงใหญกวานน เปนครภณฑ. สวนขวาน โดยทสดแมเปนขวานสาหรบตดเอนของพวกแพทย ยอมเปนครภณฑเหมอนกน. ในผงมวนจฉยเชนขวานนนเอง. สวนผงททาโดยสงเขปวาเปน อาวธ เปนอนามาส. จอบ โดยทสด [๓๘๖] แมขนาด ๔ นว ยอมเปนครภณฑแท. สว มปากเปนเหลยมกด มปากเปนรางกด โคงกด ตรงกด โดยทสดแมเหลกเจาะดามไมกวาด เปนของเขาดามไว เปนครภณฑ แท. แตเหลกเจาะดามไมกวาด ไมมดาม มแตเทานน เปนของ อาจใสฝกรกษาไวได เปนของควรแจก. แมเหลกแหลมกสงเคราะหดวย สวนนเอง. มดเปนตน เปนของทชนเหลาใดถวายไวในวหาร, ถาชนเหลา- นน เมอถกไฟไหมเรอน หรอถกโจรปลน จงกลาววา "ทานผเจรญ จงใหเครองมอแกพวกขาพเจาเถด, แลวจกคนใหอก." ควรให. ถาเขา นามาสง, อยาพงหาม, แมเขาไมนามาสง กไมพงทวง. เครองมอททาดวยโลหะทกอยาง ททง คอน คม และคนชง เปนตน ของชางเหลก ชางไม ชางกลง ชางสาน ชางแกว และ ชางบบาตร เปนครภณฑ จาเดมแตกาลทถวายสงฆแลว. แมใน


เครองมอของชางดบก ชางทอง ชางหนง กมนยเหมอนกน. สวนความทแปลกกนดงน :- เครองมอเหลาน คอ ในพวกเครองมอของชางดบกเลา มด ตดดบก ในพวกเครองมอของชางทอง มดตดทอง ในพวกเครองมอ ของชางหนง มดเลกสาหรบตดหนงทฟอกแลว เปนสงทควรแจก. แมในเครองมอของกลบกและชางชน เวนกรรไกรใหญ แหนบ ใหญและมดใหญเสย ควรแจกทกอยาง. กรรไกรใหญเปนตน เปน ครภณฑ. วนจฉยในเถาวลยเปนตน พงทราบดงน :- เถาวลลชนดหนง มหวายเปนตน ประมาณเพยงครง แขน ทเขาถวายสงฆกตาม ทเกดขนในธรณสงฆนนกตาม ซงสงฆ รกษาปกครองไว เปนครภณฑ. เถาวลยนน เมอการงานของสงฆและการงานทเจดยทาเสรจ แลว ถาเปนของเหลอ, จะนอมเขาไปในการงานสวนตวบคคลบาง กควร. แตเถาวลยทสงฆไมรกษา ไมเปนครภณฑเลย. [๓๘๗] เชอกหรอพวนททาเสรจดวยดาย ปอ ปาน เสยน มะพราวและหนงกด เชอกเกลยวเดยวหรอ ๒ เกลยว ทเขาฟนปาน หรอเสยนมะพราวทากด ยอมเปนครภณฑ จาเดมแตเวลาทเขา ถวายสงฆแลว. สวนดายทเขามไดฟนถวาย และปอปานและเสยนมะพราวแจก กนได.


อนง เชอกและพวนเปนตนเหลานน เปนของทชนเหลาใดถวาย, ชนเหลานนจะยมไปดวยกรณยกจของตน ไมควรหวงหาม. ไมไผชนดใดชนดหนง โดยทสดแมขนาดเทาเขมไม๑ ยาว ๘ นว ทเขาถวายสงฆ หรอทเกดในธรณสงฆนน ซงสงฆรกษาปกครอง ไว เปนครภณฑ. เมอการงานของสงฆและการงานทเจดยทาเสรจแลว แมไมไผนน เหลอ จะใชในการงานเปนสวนตวบคคล กควร. กในภณฑะ คอ ไมไผน ของเชนน คอ กระบอกนามนจนามน บาทหนง ไมเทา คานรองเทา คนรม ซรม เปนของแจกกนได. พวกชาวบานผถกไฟไหมเรอนฉวยเอาไป ไมควรหาม. เมอ ภกษจะถอเอาไมไผทสงฆรกษาปกครอง ตองทาถาวรวตถทเทากน หรอเกนกวา โดยทสดทาผาตกรรม แมดวยทรายซงมราคาเทาไมไผ นน แลวจงถอเอา. เมอจะไมทาผาตกรรมถอเอา ตองใชสอยในวด นนเทานน. ในเวลาทจะไป ตองเกบไวในทอยของสงฆกอน จงคอย ไป. ภกษผถอเอาไปดวยความหลงลม ตองสงคน. ไปสประเทศ อนแลว พงเกบไวในทอยของสงฆในวดทไปถงเขา. หญานน คอ หญาชนดใดชนดหนง ทนอกจากหญามงกระตาย และหญาปลอง. กในทใด ไมมหญา, ในทนน เขามงดวยใบไม, เพราะฉะนน แมใบไมกสงเคราะหดวยหญาเหมอนกน. ๑. สจทณฑก เขมไม (สาหรบเยบของใหญ เชนใบเรอ) ไมกลด (?)


ในหญามงกระตายเปนตน หญาชนดใดชนดหนง แมมประมาณ กามอหนง แมในใบไมมใบตาลเปนตน แมใบเดยว ทเขาถวายสงฆ หรอทเกดในธรณสงฆนน หรอเปนหญาทเกดแตสวนหญาของสงฆ ภายนอกอาราม ซงสงฆรกษาปกครอง เปนครภณฑ. [๓๘๘ ] เมอการงานของสงฆ หรอการงานทเจดยทาเสรจแลว หญาแมนนยงเหลอ จะใชในการงานเปนสวนตวบคคล กควร. พวก ชาวบานผถกไฟไหมเรอนฉวยเอาไป ไมควรหาม. ในลานเปลา แมขนาดเพยง ๘ นว กเปนครภณฑเหมอนกน. ดนเหนยว จะเปนดนธรรมดาหรอดน ๕ ส หรอปนขาวกตามท หรอบรรดายางสนและชนเปนตน ยางชนดใดชนดหนง ทเขานามา ถวายในทซงหาไดยากกด ทเกดในธรณสงฆนนกด ขนาดเทาผลตาล สก ซงสงฆรกษาปกครองไว เปนครภณฑ. เมอการงานของสงฆ หรอการงานของเจดยทาเสรจแลว ยาก แมนนทเหลอ จะใชในการงานเปนสวนตวบคคล กควร. สวนหงค รง หรดาล มโนศลา และแรพลวง เปนของควร แจกกน. วนจฉยในสงของคอไม พงทราบดงน :- ในกรนทแกวา "ภณฑะไมชนดใดชนดหนง แมขนาดเทาเขมไม ยาว ๘ นว เขาถวายสงฆในทซงหาไดยาก หรอเกดในธรณสงฆนน ซง สงฆรกษาคมครอง นเปนครภณฑ." สวนในมหาอรรถกถา สงเคราะหของแปลกททาดวยวตถเปนตน


วา ไมจรง ไมไผ หนง และศลา แมทกอยางดวยภณฑะไมแลว กลาววนจฉยแหงภณฑะไม จาเดมแตบาลนวา เตน โข ปน สมเยน สงฆสส อาสนทโก อปปนโน โหต. ในมหาอรรถกถานน ไขความดงน :- ในของเหลานกอน คอ ตง ๔ เหลยมจตรส ตงมพนก ๓ ดาน ตงหวาย ตงสามญ ตงขาทราย ตงกานมะขามปอง ตงมพนก ดานเดยว ตงกระดาน เกาอ ตงยดฟาง ชนดใดชนดหนง เลก หรอใหญกตาม ทเขาถวายสงฆแลว เปนครภณฑ. อนง แมตงทยดดวยใบตองเปนตน สงเคราะหในตงเหลานน ดวยตงยดฟาง. เกาอทหมดวยหนงเสอโครงกด บดวยรปสตวรายกด ขลบ ดวยรตนะกด เปนครภณฑเหมอนกน. ในของเหลานน คอ กระดานจงกรม กระดานยาว กระดานซกจวร กระดานรองทบ ตะลมพกสาหรบทบ [๓๘๙] เขยงรองตดไมสฟน ไมคอน ถงไม รางยอม กระโถน สมกไมจรง หรอสมกงา หรอ สมกไมไผ มเทากตาม ไมมเทากตาม หบ ขวดมขนาดไมเกนจนา บาทหนง รางนา ไหนา กระบวย ทพพ ขนนา สงขตกนา ชนดใด ชนดหนง ทถวายสงฆแลว เปนครภณฑ, สวนภาชนะททาดวยสงข แจกกนได. หมอนาททาดวยไมกเหมอนกน. เสวยนเชดเทา จะทาดวยไมหรอทาดวยใบตาลเปนตนกตามท เปนครภณฑทงหมด.


ในของเหลาน คอ เชงบาตร ฝาบาตร พดใบตาล พดวชน ผอบ กระเชา ไมกวาดดามยาว ไมกวาดดามสน อยางใดอยางหนง จะเลกหรอใหญกตาม ทาดวยของอยางใดอยางหนง มไมจรง ไมไผ ใบไม และหนงเปนตน เปนครภณฑเหมอนกน. บรรดาเครองเรอนมเสา ขอ บนได และกระดานเปนตน เครอง เรอนอยางใดอยางหนง ซงทาดวยไมกตาม ทาดวยศลากตาม เสอ ลาแพนชนดใดชนดหนง เครองลาดพนชนดในชนดหนง หนงท เปนอกปปยะชนดใดชนดหนง ทเขาถวายสงฆแลว เปนครภณฑ สมควรทาใหเปนเครองลาดพน. สวนหนงแพะ ซงแมมคตอยางเครองปลาด กเปนครภณฑ เหมอนกน. หนงทเปนกปปยะ เปนของควรแจกกนได. แตในกรนทแกวา "หนงทกชนดมขนาดเทาเตยง เปนครภณฑ. ครก สาก กระดง หนบด ลกหนบด รางศลา อางศลา ภณฑะของ ชางหกเปนอาททกอยาง มกระสวย ฟม และกะทอเปนตน เครอง ทานาทกอยาง ลอเลอนทกอยาง เปนครภณฑทงนน. เทาเตยง แมแครเตยง เทาตง แมแครตง ดามมดและขวาน เปนตน ในของเหลาน อยาใดอยางหนง ซงถากขางไวยงไมทนเสรจ แจกกนได. แตทถากเกลยงเกลาแลว เปนครภณฑ. [๓๙๐] อนง ของเชนน คอ ดามมดททรงอนญาต ดามและ ปกกลด ไมเทา รองเทา ไมสไฟ กระบอกกรอง กระตกนาทรง มะขามปอม หมอนาทรงมะขามปอม กระตกนา ลกนาเตา หมอนา


หนง หมอนาทรงนาเตา กระตกนาทาดวยเขา จนาไมเกนบาทหนง แจกกนไดทกอยาง. เของกวานนเปนครภณฑ. งาชางหรอเขาชนดใดชนดหนง ยงมไดเกลา คงอยอยางเดม แจกกนได. ในเทาเตยงเปนตน ททาดวยงาชางและเขาเหลานน มวนจฉย เชนกบทมมาแลวในหนหลงนนเอง. ของเชนน คอ กลกใสหงค กลกใสยาตา แมถากเกลาเสรจ แลว ลกดม รงดม เทายาตา ดามยาตา กราดกวาดนา ทกอยาง แจกกนไดทงนน. วนจฉยในของททาดวยดน พงทราบดงน :- เครองอปโภคและบรโภคของมนษยทงปวง คอ ภาชนะดน ม หมอฝาละมเปนตน กระถางสาหรบระบมบาตร เชงกราน ปลองควน โคมมดาม โคมตง อฐสาหรบกอ กระเบองสาหรบมง กระเบองหลบ เปนครภณฑ จาเดมแตเวลาทถวายสงฆแลว. กในของททาดวยดนน ของเชนน คอ หมอ บาตร ภาชนะ คนโทปากกวาง คนโทสามญ ขนาดเของไมเกนกวาจนาบาทหนง เปนของทแจกกนได. อนง แมในของโลหะ พงทราบวนจฉยเหมอน ในของดน. คนโทนา บวกเขากบสวนทแจกกนไดเหมอนกน. อน- ปพพกถาในครภณฑน เทาน. [วาดวยนวกรรม] บทวา ภณฑกาธานมตเตน มความวา ภกษชาวเมองอาฬว


ยอมใหนวกรรม (คอสรางใหม) ดวยเพยงประกอบสงทปดทอาศย อยแหงนกพราบ ซงทาเหนอบานประต. บทวา ปรภณฑกรณมตเตน คอ ดวยเพยงทาการฉาบทาดวย โคมยและชโลมดวยนาฝาด. บทวา ธมกาลก มความวา ภกษชาวเมองอาฬว ยอมอปโลกน ใหทอยทสรางทาเสรจแลวน ในเวลาแหงควนอยางนวา "ควนแหง จตรกรรมของทอยนน ยงไมปรากฏเพยงใด, ทอยนจงเปนของภกษนน เพยงนน. [๓๙๑] วนจฉยในบทวา วปปกต น พงทราบดงน :- กลอนทงหลาย ยงมไดเอาขนเพยงใด ทอยชอวาทาคางเพยงนน. แตครนเมอกลอนทงหลาย ไดเอาขนแลว ทอยชอวาทาแลวโดยมาก, เพราะฉะนน จาเดมแตเวลาทเอากลอนขนแลวไปนน ไมควรใหทาใหม. เจาของจกขอแรงภกษใหชวยสรางอกนดหนอยเทานน. ขอวา ขททเก วหาเร กมม โอโลเกตวา ฉปปจวสสก มความวา ภกษพงตรวจดงานแลวใหนวกรรม ๔ ป สาหรบทอย ขนาด ๔ ศอก, ๕ ป สาหรบทอย ๕ ศอก, ๖ ป สาหรบทอย ๖ ศอก, สวนอฑฒโยคะ (คอ เพง) เปนของมขนาด ๗-๘ ศอก เพราะฉะนน ในเพงน พระผมพระภาคจงตรสวา "๗-๘ ป." กถาเพงนน มขนาด ๙ ศอก, พงใหนวกรรม ๙ ปกได. อนง พงใหนวกรรม ๑๐ ป หรอ ๑๑ ป สาหรบทอย หรอ ปราสาทเกา มขนาด ๑๐ ศอกหรอ ๑๑ ศอก. แตพงใหนวกรรม ๑๒


ปเทานน สาหรบทอยหรอปราสาทมขนาด ๑๒ ศอก หรอแมเชนกบ โลหะปราสาท ซงเของเกนกวานน, ไมพงใหนวกรรมใหยงกวา ๑๒ ป นนไป. นวกมมกภกษไดทอยนนภายในกาลฝน,ไมไดเพอจะหามหวงใน อตกาล. ถาทอยนนชารด, พงบอกแกเจาของอาวาสหรอแกใคร ๆ ผเกด ในวงศของเขาวา "ทอยของพวกทานทรดโทรม ทานจงซอมแซม ทอยนน. ถาวา เขาไมสามารถ ภกษทงหลายพงชกชวนญาตหรออปฏฐาก ชวยซอมแซม. ถาแมญาตและอปฏฐากเหลานน กไมสามารถ, พง ซอมแซมดวยปจจยของสงฆ แมเมอปจจยของสงฆนนไมม กพง จาหนายอาวาส๑หลงหนงเสย ซงแซมอาวาสทเหลอไว. แมจาหนาย อาวาสเปนอนมากเสย ซอมแซมอาวาสหลงหนงไว กควรเหมอนกน. ในคราวทพภกขภย เมอภกษทงหลายพากนหลกไปเสย อาวาส ทงปวงจะทรดโทรม, เพราะฉะนน พงจาหนายอาวาสเสยหลงหนง หรอ ๒ หลง หรอ ๓ หลงแลว [๓๙๒] บรโภคยาคภตและจวร เปนตน จากอาวาสทจาหนายเสยนน รกษาอาวาสทยงเหลอไวเถด. สวนในกรนทแกวา "เมอปจจยของสงฆไมม พงสงภกษรปหนง วา 'ทานจงถอเอาทพอเตยงอนหนง สาหรบทานซอมแซมเถด." หากวา ภกษนนตองการมากกวานน พงใหสวนท ๓ (ใน ๔ ๑. กฎ (?)


สวน) หรอกงหนงกได ใหซอมแซมเถด. หากวา เธอไมปรารถนาดวยเหนวา ในทอยน เหลอแตเพยง เสาเทานน การทจะตองทามาก พงบอกใหเธอซอมแซมวา "ทานจง ซอมแซมเปนสวนตวของทานเทานนเถด เพราะวา แมเมอเปนเชนน กจกยงมทเกบของสงฆดวย จกมสถานเปนทอยของภกษใหมทงหลาย ดวย." กแล อาวาสอนภกษทงหลายซอมแซมแลวอยางนน ยอมเปน ของสวนตวบคคล ในเมอภกษนน ยงมชวตอย, เมอภกษนนมรณภาพ แลว ยอมตกเปนของสงฆแท. หากวา ภกษนนเปนผประสงคจะให (เปนทอย) แกสทธ- วหารกทงหลาย. สงฆพงตรวจดการงานแลวพงยกสวนท ๓ หรอกงหนง ใหเธอซอมแซมเปนสวนตว. จรงอย เธอยอมไดเพอใหสวนนนแกสทธวหารกทงหลาย. ก เมอผซอมแซมอยางนน ไมม, พงใหซอมแซมตามนยทวา "พง จาหนายอาวาสหลงหนงเสย" ดงนเปนตน. คาแมนดวย คาอนดวย ทานกลาวไวในกรนทนนแล. ภกษ ๒ รป ถอเอาพนทของสงฆ แผวถางแลวสรางเสนาสนะ เปนของสงฆ พนทนนภกษใดจองกอน, ภกษนนเปนเจาของ. แมเธอ ทง ๒ รป สรางเปนสวนตวบคคล, ภกษผจองกอนนนแลเปนเจาของ. ภกษผจองพนทกอนนนสรางเปนของสงฆ อกรปหนงสรางเปน สวนตวบคคล. หากวา ทสรางเสนาสนะอน ๆ ยงมมาก แมเธอสราง เปนสวนตวบคคล กไมควรหาม. แตเมอทอนเหมาะเชนนนแหงอน


ไมม อนภกษผสรางเปนของสงฆนนแล พงหามเธอเสยแลวสรางเถด. กเครองใช มทพพสมภาระเปนตน ทจะตองใชสอยหมดไปใน สถานเปนทสรางอาวาสของสงฆนนของภกษนน สงฆพงยอมใหแกเธอ. อนง ถาวาในอาวาสทสรางเสรจแลวกด ในสถานทจะสราง อาวาสกด มตนไมทอาศยรมไดและมผล, พงอปโลกนใหโคนเสยเถด. ถาตนไมเหลานนเปนของบคคล, พงบอกแกเจาของ. [๓๙๓] ถา เจาของไมยอมให, พงบอกเพยงครงท ๓ แลวใหโคนเสย ดวยยอมรบ วา "พวกเราจกใหมลคาราคาตนไม." ฝายภกษใด ไมถอเอาเครองใชแมมาตรวาเถาวลยของสงฆ ให สรางทอยเปนตว ในพนทของสงฆ ดวยเครองอปกรณทตนหามา, เปนของสงฆกงหนง เปนของบคคลกงหนง. ถาเปนปราสาท๑, ปราสาท ชนลางเปนของสงฆ ชนบนเปนของบคคล. ถาภกษใด ตองการ ปราสาทชนลาง, ปราสาทชนลางยอมเปนของภกษนน. ถาเธอตองการ ทงชนลางทงชนบน, ยอมไดชนละกงหนงทง ๒ ชน. ภกษใหสรางเสนาสนะ ๒ แหง เปนของสงฆแหงหนง, เปน ของบคคลแหงหนง. หากวา ภกษใหสรางดวยทพพสมภาระเปนของสงฆ ซงเกดขนในวด, เธอยอมไดสวนท ๓. หากวา ภกษทาการกอตอขน ใหมในทซงไมไดทาไวกด ตอหนามขขนภายนอกฝากด, กงหนงเปน ของสงฆ กงหนงเปนของเธอ. ถาวาสถานทใหญไมเสมอ เปนทซง ๑. ปราสาท หมายความวา เรอนชนตงแต ๒ ชนขนไป ไมไดหมายวา ปราสาทราชมณเฑยร อยางความไทย.


ภกษพนใหเสมอ แสดงทางเดนในทซงมใชทาง, สงฆไมเปนใหญใน ทนน. [วาดวยสทธแหงนวกมมกะ] ในขอวา เอก วรเสยย น มความวา ในสถานทใหนวกรรม กด ในสถานทถงตามลาดบพรรษากด ภกษผซอมแซมปรารถนา เสนาสนะใด ยอมไดเสนาสนะนน, เราอนญาตใหถอเอาเสนาสนะทด แหงหนง. ขอวา ปรโยสต ปกกมต ตสเสว ต มความวา เมอภกษ นนกลบมาจาพรรษาอก เสนาสนะนน เปนของเธอเทานน ตลอด ภายในพรรษา. แตเมอเธอไมมา สทธวหารกเปนตน จะถอเอาไมได. บทวา นาภหรนต มความวา ภกษทงหลายไมกลานา (เสนาสนะ) ไปใชในทอน. บทวา คตตตถาย มความวา เราอนญาตใหขนเสนาสนะ ม เตยงและตงเปนตน ในทอยนนไปในทอน เพอประโยชนแกความ คมครองเสนาสนะนน. เพราะเหตนน เมอภกษนาไปในทอนแลวใช สอยเปนสงฆบรโภค [๓๙๔] เสนาสนะนนเสยหายไป กเปนอน เสยหายไปดวยด เกาไป กเปนอนเกาไปดวยด, ถาเสนาสนะนน ยง ไมเสยหาย พงเกบงาไวตามเดมอก ในเมอทอยนนไดปฏสงขรณเสรจ แลว. เมอภกษใชสอยเปนเครองใชสวนตว เสนาสนะนน เสยหายไป กด เกาไปกด เปนสนใช. เมอทอยนน ไดปฏสงขรณเสรจแลว


ตองใชใหทเดยว. หากวา ภกษถอเอาทพพสมภาระทงหลายมกลอนเปนตน จาก สงฆกาวาสนน ประกอบในสงฆกาวาสอน ทประกอบแลว กเปนอน ประกอบดวยด. แตภกษผประกอบในอาวาสสวนตว ตองใหราคาหรอ ตองเอากลบคอไวตามเดม. ภกษมเถยจตถอเอาเตยงและตงเปนตน จากทอยทถกละทง พระ วนยธรพงปรบดวยราคาภณฑะ ในขณะทยกขนทเดยว. เมอภกษถอเอาใชสอยเปนสงฆบรโภค ดวยตงใจวา "จกคนให ในเวลาทภกษผเจาถนมาอก" เสยหายไป กเปนอนเสยหายไปดวยด เกาไป กเปนอนเกาไปดวยด, ถาไมเสยหาย พงคนไวตามเดม, เมอ ภกษใชสอยเปนเครองใชสวนตว เสยหายไป เปนสนใช. ทพพสมภาระ มประตหนาตางเปนตน ทภกษถอเอาจากทอยทถกละทงนน ไปประสม ใชในสงฆกาวาส หรอในอาวาสสวนตว ตองคนใหแท. บทวา ผาตกมมตถาย ถอ เพอประโยชนแกการทาใหเพมขน. กเสนาสนะมเตยงและตงเปนตนนนเอง ทมราคาเทากน หรอมากกวา เปนผาตกรรม ยอมควรในคาวา "เพอประโยชนแกผาตกรรม" น. [วาดวยการใชเสนาสนะ] เครองเชดเทา มสณฐานคลายลกลอ ซงทาหมดวยผากมพล เปนตน ชอวา จกกล. ขอวา อลเลห ปาเทห มความวา นายอมปรากฏในทซงเทา


เชนใดเหยยบแลว, พนกด เสนาสนะกด ททาดวยการโบกฉาบ อน ภกษไมพงเหยยบดวยเทาเชนนน. แตถาวา ปรากฏแตเพยงรอยนา จาง ๆ เทานน นาหาปรากฏไม, ควรจะเหยยบได. อนง จะเหยยบผา เชดเทา แมดวยเทาอนเปยกชม กควรเหมอนกน. ภกษผสวมรองเทา ไมควรเหยยบในทซงจะพงเหยยบดวยเทาท ลางแลวทเดยว. ขอวา โจฬเกน ปลเวต มความวา ทพนปนขาวหรอทพน ทโบกฉาบ [๓๙๕] ถาไมมเสอออนหรอเสอลาแพน, พงเอาผาพนเทา (เตยงและตง) เสย. เมอผานนไมม แมใบไมกควรลาด. และเปน ทกกฏแกภกษผไมลาดอะไร ๆ เลย วางลงไป. กถาวา ภกษผเจาถนในอาวาสนน วางบนพนแมลาดแลว แต ใชสอยทงทมเทามไดลาง, จะใชสอยอยางนนบาง กควร. ขอวา น ภกขเว ปรกมมกตา ภตต มความวา ฝาททา ขาวหรอฝาททาจตรกรรมกตาม ไมควรพง, และจะไมควรพงแตฝา อยางเดยวเทานน หามได, แมประตกด หนาตางกด พนกองกด เสาศลากด เสาไมกด ภกษไมรองดวยจวรหรอของบางอยางแลว ยอม ไมไดเพอจะพงเหมอนกน. ขอวา โธตปาทกา มความวา ภกษเปนผมเทาลางแลว ยอม รงเกยจทจะนอน ในทซงจะพงเหยยบดวยเทาทลางแลว. ปาฐะวา โธตปาทเก บางกม.


คาวา โธตปาทเก นน เปนชอของทจะพงเหยยบดวยเทาทลาง แลว. ขอวา ปจจตถรตวา มความวา พนทโลกฉาบกด เสนาสนะ มเครองรองพนกด เตยงตงของสงฆกด ตองเอาเครองปลาดของตน ลาดรองเสยกอน จงคอยนอน. ถาแมเมอภกษกาลงหลบ เครองปลาดถลกเลกไป อวยวะแหง สรระบางสวนถกเตยงหรอตงเขา, เปนอาบตเหมอนกน. แตเมอขนถก เปนอาบตตามจานวนขน๑. แมเมอพงดวยมงใชสอยเปนใหญ กมนย เหมอนกน. แตจะถกหรอเหยยบดวยฝามอฝาเทา ควรอย. เตยงตง กระทบกายของภกษผกาลงขนไป ไมเปนอาบต. [วาดวยสงฆภต] ขอวา น สกโกนต สงฆภตต กาต มความวา กแล ชนทงหลายไมสามารถทาภต เพอสงฆทงมวลได. วนจฉยในคาวา อจฉนต อทเทนภตต เปนตน พงทราบ ดงน :- ชนทงหลายปรารถนาจะทาภต เพอภกษทตนได ดวยการเจาะจง อยางนวา "ขอทานจงใหภกษรป ๑ ๓๙๖ หรอ ๒ รป ฯ ล ฯ หรอ ๑๐ รปเจาะจงจากสงฆ." ๑. ถาปรบอาบตเพยงจานวนครง จกพอดกระมง ? เพราะในการปรบอาบตอน ทานไมปรบดวย เสนขนอยางน.


ชนอกพวกหนง ปรารถนาจะกาหนดจานวนภกษอยางนนเหมอน กน นมนตแลวทาภตเพอภกษเหลานน. อกพวกหนง ปรารถนาจะกาหนดสลาก นมนตแลวทาภตเพอ ภกษเหลานน. อกพวกหนง ปรารถนาจะทาภตเพอภกษรป ๑ หรอ ๒ รป ฯลฯ หรอ ๑๐ รป กะไวอยางนวา "ปกขกภต อโปสถกภต ปาฎปทกภต." ภตมประมาณเทาน ไดโวหารนวา "อทเทสภต นมนตนภต" ดวย ประการฉะน. อนง แมหากวาชนเหลานน ไมสามารถจะทาสงฆภตไดในคราว ทพภกขภย, แตจกสามารถทาสงฆภตไดอกในคราวมภกษาหาไดงาย; เพราะฉะนน พระผมพระภาคจงทรงรวมแมซงสงฆภตนนไวในจานวน ดวย ตรสวา "ภกษทงหลาย เราอนญาตสงฆภต อทเทสภต" ดงน เปนตน. บรรดาภตเหลานน ในสงฆภตไมมลาดบเปนธรรมดา, เพราะ- ฉะนน ในสงฆภตนน ภกษทงหลายไมควรกลาวอยางนวา "๑๐ วน หรอ ๑๒ วนทงวนนแลว เฉพาะทพวกเราฉน, บดนทานจงนมนตภกษ มาจากทอนเถด." ทงไมไดเพอจะกลาวอยางนวา "ในวนกอน ๆ พวกเราไมไดเลย, บดนทานจงใหพวกเราสงฆภตนนบาง" ดงน. เพราะวา สงฆภตนน ยอมถงแกภกษผมาแลว ๆ เทานน.


[วาดวยอทเทสภต] สวนในอทเทสภตเปนตน มนยดงน :- เมอพระราชาหรอมหาอมาตยของพระราชา สงคนไปนมนตวา "ทานจงเจาะจงสงฆ นมนตมาเทานรป" ดงน พระภตตทเทสก พง แจงเวลาถามหาลาดบ, ถาลาดบม พงใหรบตงแตลาดบนน, ถาไมม พงใหรบตงแตเถรอาสนลงมา, พระภตตทเทสกอยาพงขามลาดบ แม แหงภกษผถอเทยวบณฑบาตเสย. อนภกษผถอเทยวบณฑบาตเหลานน เมอจะรกษาธดงค จกใหขามเสยเอง. เมอใหรบอยโดยวธอยางน พระมหาเถระผมปกตเฉอยชา มา ภายหลง, อยากลาวกะทานวา "ทานผเจรญ ขาพเจากาลงใหภกษ ๒๐ พรรษารบ, ลาดบของทานเลยไปเสยแลว." [๓๙๗] พงเวน ลาดบไว ใหพระมหาเถระเหลานนรบเสรจแลวจงใหรบตามลาดบใน ภายหลง. ภกษทงหลายไดฟงขาววา "ทสานกโนน อทเทศภตเกดขนมาก" จงพากนมาแมจากสานกซงมระยะคนกนโยชนหนง. พงใหภกษเหลานน รบ จาเดมแตสถานทพวกเธอมาทนแลว ๆ ยนอย. เมออนเตวาสกเปนตน จะรบแทนอาจารยและอปชฌายแมผมา ไมทน แตเขาอปจารสมาแลว พงใหรบเถด. พวกเธอกลาววา "ทานจงใหรบแทนภกษทงหลายผตงอยนอก อปจารสมา," อยาใหรบ. แตถาวา ภกษผอยทประตสานกหรอท


ภายในสานกของตน เปนผเนองเปนอนเดยวกนกบภกษทงหลายผเขา อปจารสมาแลว. สมาจดวาขยายออกดวยอานาจบรษท เพราะฉะนน พงใหรบ. แมใหแกสงฆนวกะแลว กควรใหภกษทงหลายผมาภายหลงรบ เหมอนกน. แตเมอสวนท ๒ ไดยกขนสเถรอาสนแลว สวนท ๑ ยอม ไมถงแกภกษผมาทหลง. พงใหรบตามลาดบพรรษาตงแตสวนท ๒ ไป. ในสานกหนง อทเทสภตททายกกาหนดสถานทแจกภตไวแหงหนง แลว บอกในทใดทหนงในอปจารสมาแมมประมาณคาวตหนง ตองให รบในสถานทแจกภตนนแล. ทายกผหนง สงขาวแกภกษรปหนงวา "เฉพาะพรงน ขอทาน เจาะจงสงฆสงภกษไป ๑๐ รป." ภกษนน พงบอกเนอความนนแก พระภตตทเทสก. ถาวนนนลมเสย, รงขนตองบอกแตเชา. ถาลมเสย แลวจะเขาไปบณฑบาต จงระลกได, สงฆยงไมกาวลวงอปจารสมา เพยงใด, พงใหรบเนองดวยลาดบตามปกตในโรงฉนเพยงนน. แมถาภกษทงหลาย ผกาวลวงอปจารสมาไปแลว เปนผเนอง เปนแถวเดยวกนกบภกษทงหลายผตงอยในอปจารสมา คอเดนไปไมทง ระยะกนและกน ๑๒ ศอก. [๓๙๘] พงใหนบเนองดวยลาดบตาม ปกต แตเมอความเนองเปนแถวเดยวกนเชนนนของภกษทงหลายไมม, ตนระลกไดในทใดภายนอกอปจารสมา, พงจดลาดบใหมใหถอเอาใน ทนน. เมอระลกไดทโรงฉนภายในบาน พงใหถอเอาตามลาดบในโรง ฉน. ระลกไดในทใดทหนงกพงใหถอเอาแท, จะไมใหถอเอา ไมควร.


เพราะวาในวนท ๒ จะไมไดภตนน. หากวา ทายกบางคนเหนภกษทงหลายออกจากทอยของตนไปส สานกอน จงขอใหแจกอทเทสภต. ภกษทงหลายในภายในทใกลเคยงกบภกษทงหลายผตงอยในอปจาร- สมา เปนผเนองเปนแถวเดยวกน ตามนยทกลาวแลวนนเอง เพยงใด, พงใหถอเอาดวยอานาจลาดบในทอยของตนนนแลเพยงนน. สวนอทเทสภต ททายกถวายภกษทงหลายผตงอยนอกอปจาร เมอเขากลาววา "ทานเจาขา" ขอทานจงแสดงภกษเพยงเทานรปจาก สงฆ" ดงน พงใหถอเอาตามลาดบแหงภกษผมาทน. แมภกษผตงอยในทไกล โดยนยคอเนองเปนแถวเดยวกน ไม ทงระยะกน ๑๒ ศอกนอกอปจารนนนนแล พงทราบวา "ผมาทน เหมอนกน." ถาภกษทงหลายไปสสานกใด, เขาบอกแกภกษทงหลายผเขาไป ในสานกนนแลว; พงถอเอาดวยอานาจลาดบแหงสานกนน. แมถาทายกคนใดคนหนง พบภกษทประตบาน หรอทถนน หรอททาง ๔ แพรง หรอในละแวกบาน จงบอกภตทจะพงแสดงจาก สงฆ ใหภกษทงหลายผอยภายในอปจารในทนนถอเอา. กบรรดาอปจารแหงประตบานเปนตนน อปจารเรอน พงทราบ ดวยอานาจแหงเรอนเหลาน คอ :- เรอนหลงเดยว มอปจารเดยว, เรอนหลงเดยว ตางอปจารกน.


เรอนตางหลงกน มอปจารเดยวกน, เรอนตางหลงกน ตางอปจาร กน. ในเรอนเหลานน เรอนใดของสกลหนง เปนทพงใชสอย (แต ออกโดยประตเดยวกน), เรอนนน ชอวามอปจารเดยวในรวมในแหง แดนกาหนดชวกระดงตก. อทเทสลาภทเกดขนในเรอนนน ยอมถงแกภกษทงปวงผยนอย แมดวยภกขาจารวตรในอปจารนน [๓๙๙] นชอวาเรอนหลงเดยว มอปจารเดยว. สวนเรอนในหลงเดยว เขากนฝาตรงกลาง เพอตองการอยสบาย สาหรบภรรยา ๒ คน ทาประตสาหรบใชสอยคนละทาง, อทเทสลาภ ทเกดขนในเรอนนน ไมถงแกภกษผอยภายในหองฝาดานหนง ถงแก ภกษผนงอยในทนนเทานน, นชอวาเรอนหลงเดยว ตางอปจารกน. สวนในเรอนใด เขานมนตภกษเปนอนมาก ใหนงเนองเปน กระบวนเดยวกน ตงแตภายในเรอนจนเตมหลามไปถงเรอนเพอนบาน ผคนเคย, อทเทสลาภทเกดขนในเรอนนน ถงแกภกษทวทกรป. เรอนแมใดของตางสกล เขาไมทาฝากนกลางใชสอยทางประต เดยวกนนนเอง, แมในเรอนนน กมนยนแล. นชอวาตางเรอนมอปจาร เดยวกน. กอทเทสลาภใด เกดขนแกภกษทงหลายผนงในเรอนตางสกล, ภกษทงหลายยอมเหนกนทางชองฝากจรง, ถงกระนน อทเทสลาภนน ยอมถงแกภกษทงหลายผนงในเรอนนน ๆ เทานน. นชอวาตางเรอน


ตางอปจารกน. อนง ภกษใดไดอทเทสภตทประตบาน ถนน และทาง ๔ แพรง สถานใดสถานหนง, เมอภกษอนไมม จงใหถงแกตนเสยแลว จะได อทเทสภตอนในทนนนนเอง แมในวนรงขน. ภกษนนเหนภกษอนใด เปนนวกะหรอแกกตาม พงใหภกษนนรบ. ถาวา ไมมใคร ๆ เลย, ถงแกตนแลวฉนเถด. หากวา เมอภกษทงหลายนงคอยเวลาอยทโรงฉน อบาสกบางคน มากลาววา "ทานจงใหบาตรทเจาะจงจากสงฆ ทานจงใหบาตร เฉพาะจากสงฆ ทานจงใหบาตรของสงฆ." อทเทสบาตรควรใหภกษ รบตามลาดบใหไปเถด. แมในคาทเขากลาววา "ทานจงใหภกษเจาะจงจากสงฆ ทาน จงใหภกษเพราะจากสงฆ ทานจงใหภกษเปนของสงฆ" กมนย เหมอนกน. [๔๐๐] กในเรองอทเทสภตน จาตองปรารถนาพระภตตทเทสก ผมศลเปนทรก มความละอาย มความฉลาด. ภกษผภตตทเทสกนน พงถามถงลาดบ ๓ ครง ถาไมมใคร ๆ ทราบลาดบ พงใหถอเอาท เถรอาสน. แตถาภกษบางรปกลาววา "ขาพเจาทราบภกษ ๑๐ พรรษา ได" พงถามวา "ผมอาย ภกษ ๑๐ พรรษามไหม ?" ถาภกษได ฟงคาของเธอจงบอกวา "เรา ๑๐ พรรษา เรา ๑๐ พรรษา" แลว มากนมาก. อยาพงกลาววา "ถงแกทาน ถงแกทาน" พงสงวา "พวกทานจงเงยบเสยงทงหมด" แลวจดตามลาดบ.


ครนจดแลว พงถามอบาสกวา "ทานตองการภกษเทาไร ?" เมอเขาตอบวา "เทานเจาขา" แลว อยาพงกลาววา "ถงแก ทาน ถงแกทาน" พงถามถงจานวนพรรษา ฤด สวนแหงวนและเงา ของภกษผมาใหมกวาทกรป. ถาเมอกาลงถามถงเงาอย ภกษแกกวารปอนมาถง, พงใหแก เธอ, ถาเมอถามถงเงาเสรจแลวสงวา "ถงทานดวย" ดงน ภกษผ แกกวาถง กหาไดไม. จรงอย เมอภกษผแกกวา นงดวยความชกชาแหงถอยคากด หลบเสยกด อทเทสภตทใหภกษผใหมกวา ถอเอาแลว กเปนอนให ถอเอาเสยแลวดวยด, ขามเลยไปเสย กเปนอนขามเลยไปดวยด. เพราะ วา ธรรมดาของทควรแจกกนนน ยอมถงแกภกษผมาทนเทานน, ความ เปนผมาทนในทนน พงกาหนดดวยอปจาร. กแล ภายในโรงฉน เครองลอมเปนอปจาร. ลาภยอมถงแกภกษ ผอยในอปจารนน ฉะนแล. ทายกบางคน ใชคนใหนาอทเทสบาตร ๘ บาตรจากโรงฉน บรรจโภชนะประณตเตม ๗ บาตร ใสนาเสยบาตรหนง สงไปยงโรงฉน คนถอมาไมพดวากระไร ประเคนไวในมอภกษทงหลายแลวหลกไป. ภตใดภกษใดไดแลว ภตนนยอมเปนของภกษนนนนแล. [๔๐๑] สวนนาภกษได พงงดลาดบแมทขามเลยไปแลวของ ภกษนนเสย ใหเธอถอเอาอทเทสภตสวนอน. กแล เธอไดอทเทสภตสวนนน จะทรามกตาม ประณตกตาม


มไตรจวรเปนบรวารกตาม ภตนน ยอมเปนของเธอทงนน. จรงอย ลาภเชนนเปนบญพเศษของเธอ, แตเพราะนาไมใชอามส เพราะฉะนน เธอจงตองไดอทเทสภตอน. แตถาชนผถอมานนกลาววา "ทานผเจรญ ไดยนวา ภตทงปวงน ทานจงแบงกนฉนเองเถด" ดงน แลวจงไป. นาอนภกษทงปวงพง แบงกนดม. แตเมอทายกกลาววา "ทานเจาะจงเฉพาะสงฆใหพระมหาเถระ ๘ รป, ใหภกษปนกลาง, ใหภกษใหม, ใหสามเณรผมปครบ, ให ภกษผกลาวมชฌมนกายเปนตน จงใหภกษผเปนญาตของขาพเจา." ภกษผภตตทเทสกพงชแจงวา "อบาสก ทานพดอยางน, แต ลาดบของทานเหลานนยงไมถง" ดงนแลว พงใหเนองดวยลาดบนน เอง. อนง เมอภกษหนมและสามเณรไดอทเทสภตกนแลว, ถาใน เรอนของพวกทายก มการมงคล, พงสงวา "พวกเธอจงนมนตอาจารย และอปชฌายของเธอมาเถด." กในอทเทสภตใด สวนท ๑ ถงแกสามเณร สวนรองถงแก พระมหาเถระทงหลาย. ในอทเทสภตนน สามเณรยอมไมไดเพอจะไป ขางหนาดวยทาในใจวา "เราทงไดสวนท ๑" พงไปตามลาดบ เดมนนแล. เมอทายกกลาววา "ทานจงเจาะจงจากสงฆมาเองเถด" ดงน ภกษพงกลาววา "สาหรบเรา ทานจกทราบไดโดยประการอนบาง แต


ลาดบยอมถงอยางน" แลวพงใหถอเอาดวยอานาจแหงลาดบนนแล. หากวา เขากลาววา "ทานจงใหบาตรทอทศจากสงฆ" ดงน เมอบาตรอนพระภตตทเทสกยงไมทนสงใหถอ กฉวยเอาบาตรของภกษ รปใดรปหนงบรรจเตมนามา. แมอทเทสภตทเขานามาแลวพงใหถอเอา ตามลาดบเหมอนกน. ชนผหนง ซงเขาใชไปวา " ทานจงนาบาตรเจาะจงสงฆมา" ดงน กลาววา "ทานเจาขา ทานจงมอบบาตรใบหนง เราจกนา นมนตภตมาถวาย," [๔๐๒] ถาชนนน ภกษทงหลายทราบวา "ผนมาจากเรอนอทเทสภต" จงถามวา "ทานมาจากเรอนโนนมใช หรอ ?" จงตอบวา "ถกแลว ทานผเจรญ ไมใชนมนตนภต เปน อทเทสภต," พงใหถอเอาตามลาดบ. ฝายชนใด ซงสงเขาวา "จงนาบาตรลกหนงมา" จงยอนถามวา "จะนาบาตรอะไรมา" ไดรบตอบวา "จงนามาตามชอบใจของทาน" ดงน แลวมา; ชนน ชอ วสสฏฐทต (คอทตทเขายอมตามใจ) เขาตองการบาตรเฉพาะสงฆ หรอบาตรตามลาดบ หรอบาตรสวนตว บคคล อนใด พงใหบาตรนนแกเขา. ผหนงเปนคนโงไมฉลาด ซงเขาใชไปวา "จงนาบาตรเฉพาะ สงฆมา" ดงน ไมเขาใจทจะพด จงยนนงอย, ภกษไมควรถามเขาวา "ทานมาหาใคร" หรอวา "ทานจกนาบาตรของใครไป" เพราะ วา เขาถกถามอยางนนแลว จงพงตอบเลยนคาถามวา "มาหาทาน" หรอวา "จกนาบาตรของทานไป." เพราะเหตทกลาวนน ภกษ


เหลาอนจะพากนชง ไมพงแลดภกษนนกได. ทเหมาะควรถามวา "ทานจะไปไหน ?" หรอวา "ทานเทยวทาอะไร ?" เมอเขาตอบวา "มาเพอตองการบาตรเฉพาะสงฆ" ดงน พงให ภกษถอเอาแลว ใหบาตรไป. ทจดวา ลาดบโกงทอยชนดหนง. จรงอย ในพระราชนเวศน หรอในเรอนของราชมหาอามาตย ถวายอทเทสภตอยางประณตยง ๘ ท เปนนตย ภกษทงหลายจดอทเทสภตเหลานน ใหเปนภตทจะพงถงแก ภกษรปละครง ฉนตามลาดบแผนกหนง. ภกษบางพวกคอยกาหนดลาดบของตนวา "พรงนแล จกถง แกพวกเรา" ดงนแลวไป. ครนเมอภกษเหลานน ยงมทนจะมา ภกษอาคนตกะเหลาอน มานงทโรงฉน. ในขณะนนเอง ราชบรษพากนกลาววา "ทานจงให บาตรสาหรบปณตภต" พวกภกษอาคนตกะไมทราบลาดบ จะไหภกษ ทงหลายถอเอา. ในขณะนนเอง [๔๐๓] ภกษผทราบลาดบกพากนมา จงถามวา "ทานใหถอเอาอะไร ?" ภกษอาคนตกะตอบวา "ปณตภตในพระราชนเวศน" "ตงแต พรรษาเทาไรไป ?" "ตงแตพรรษาเทานไป." พวกภกษผทราบลาดบ พงหามวา "อยาเพมใหถอ" แลวใหถอ เอาตามลาดบ. ภกษทงหลายผทราบลาดบมาแลว ในเมอภกษอาคนตกะให ภกษทงหลายถอเอาแลวกด, มาแลวในเวลาทจะใหบาตรกด, มาแลว


ในเวลาทใหไปแลวกด, มาแลวในเวลาทราชบรษยงบาตรใหเตมนา มาจากพระราชนเวศนกด, มาแลวในเวลาทภกษอาคนตกะทงหลายถอ บณฑบาต ซงพระราชทราบใชราชบรษไปวา "วนน ภกษทงหลาย จงมาเองเถด" ดงนแลว ทรงประเคนบณฑบาตในมอของภกษ ทงหลายนนแล มาแลวกด, พงหามวา "อยาฉน" แลวพงใหภกษ ทงหลายถอเอาตามลาดบเถด. หากวา พระราชาทรงนมนตภกษอาคนตกะเหลานนฉนแลว ยง บาตรของพวกเธอใหเตมแลวถวายดวย. ภตทเธอนามา พงใหถอ เอาตามลาดบ. แตถามภตเพยงเลกนอยทเขาใสในบาตร ดวยคดวา "ภกษทงหลายอยาไปมอเปลา." ภตนน ไมพงใหถอเอา. พระมหาสมตเถระกลาววา "ถาฉนเสรจแลวมบาตรเปลากลบมา, ภตทพวกเธอฉนแลว ยอมเปนสนใชแกพวกเธอ." ฝายพระมหาปทมตเถระกลาววา "ในการฉนปณตภตน ไม มกจเนองดวยสนใช. ภกษผไมทราบลาดบ พงนงรอจนกวาภกษผ ทราบจะมา, แมเมอเปนเชนน ภตทฉนแลว เปนอนฉนแลวดวยด แตไมพงใหเธอถอเอาภตอนในททถงเขาในบดน. บณฑบาตหนง มราคาหนงรอย มไตรจวรเปนบรวาร ถงแกภกษไมมพรรษา. และภกษในวหารจดไววา 'บณฑบาตเหนปานน ถงแกภกษไมม พรรษา' ถาวา ตอลวงไป ๖๐ ป บณฑบาตเหนปานนนอน จง เกดขนอกไซร." ถามวา "บณฑบาตน จะพงใหถอเอาตามลาดบภกษผไมม


พรรษา หรอวา จะพงใหถอเอาตามลาดบภกษผมพรรษา ๖๐ ?" ตอบวา "ในอรรถกถาทงหลายทานกลาววา 'พงใหถอเอา ตามลาดบภกษผมพรรษา ๖๐, เพราะวา ภกษนรบลาดบแลวกแก ไปเอง. [๔๐๔] ภกษรปหนงฉนอทเทสภตแลว (ลาสกขา) เปน สามเณร ยอมไปเพอถอเอาภตนน อนถงตามลาดบแหงสามเณรอก. ไดยนวา ภกษนชอวาผตกเสยในระหวาง. ฝายสามเณรรปใด มปบรบรณ จกไดอทเทสภตในวนพรง แตเธออปสมบทเสยในวนน, ลาดบของสามเณรรปนน เปนอนเลยไป. อทเทสภตถงแกภกษรปหนง, แตบาตรของเธอไมเปลา, เธอ จงใหมอบบาตรของภกษอนซงนงใกลกนไปแทน. ถาวา ชนเหลานนนาบาตรนนไปเสยดวยความเปนขโมย, เปน สนใชแกเธอ. แตถาวา ภกษนนยอมใหไปเองวา "เราใหบาตรของ เราแทนทาน" นไมเปนสนใช. แมถาวา ภกษนน เปนผไมมความตองการดวยภตนน จง บอกกะภกษอนวา "ภตของเราพอแลว, เราใหภตนนแกทาน ทานจง สงบาตรไปใหนามาเถด." สงใดเขานามาจากทนน, สงนนทงหมด ยอมเปนของภกษผเจาของบาตร. หากวา คนทนาบาตรไปเลยลกไปเสย, กเปนอนลกไปดวยด, ไมเปนสนใช เพราะเธอไดใหภตแกเจาของบาตร. ในสานกภกษ ๑๐ รป, ใน ๑๐ รปนน เปนผถอปณฑปาตก-


ธดงคเสย ๙ รป รป ๑ รบ๑, เมอทายกกลาววา "ทานจงบอก บาตรสาหรบอทเทสภต ๑๐ บาตร" ภกษผถอปณฑปาตกธดงคไม ปรารถนาจะใหถอเอา, ภกษนอกนรบดวยคดวา "อทเทสภตทงหมด ถงแกเรา" ดงน, ลาดบไมม. หากวา เธอรบเอาใหถงทละสวน ๆ, ลาดบยอมคงอย. ภกษ นน ครนรบแลวอยางนน ใหเขานามาทง ๑๐ บาตรแลว ถวาย ๙ บาตรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงควา "ขอทานผเจรญ จงทาความ สงเคราะหแกขาพเจา" ภตเชนน จดเปนภตทภกษถวาย ภกษผถอ ปณฑปาตธดงคสมควรรบ. หากวา อบาสกนนนมนตวา "ทานผเจรญพงไปเรอน" และ ภกษนน ชวนภกษเหลานนวา "มาเถดทานผเจรญ จงเปนเพอน ขาพเจา" ดงนแลว ไปยงเรอนของอบาสกนน, [๔๐๕] เธอไดสงใด ทในเรอนนน สงนนทงหมด ยอมเปนของเธอเทานน, ภกษนอกน ยอมไดของทเธอถวาย. หากวา อบาสกนนนมนตใหนงในเรอนแลวและถวายนาทกษ- โณทก แลวถวายาคและของขบเคยวเปนตนแกภกษเหลานน, ยาค เปนตนนน ยอมควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงคนอกน เฉพาะ ดวยถอยคาของภกษนนทวา "ทานผเจรญ ชนทงหลายถวายสงใด ทานจงถอเอาสงนนเถด" ดงน. พวกทายกบรรจภตลงในบาตรจนเตมแลว ถวายเพอตองการ ๑. สาทยนโก - [ส + อาทยนโก].


ใหถอเอาไป, ภตทงหมดยอมเปนของภกษนนเทานน, ภตทภกษนน ให จงควรแกพวกภกษนอกน. แตถาวา ภกษผถอบณฑปาตกธดงคเหลานน อนภกษนน เผดยงไวแตในสานกวา "ทานผเจรญ จงรบภกษาของขาพเจา, และ สมควรทาตามถอยคาของพวกชาวบาน" ดงน จงไปไซร, พวกเธอ ฉนภตใดในทนนไป, และนาภตใดในทนนไป, ภตนนทงหมดเปนของ พวกเธอเทานน. แมถาวา พวกเธออนภกษนนมไดเผดยงวา "ทานจงรกษาภกษา ของขาพเจา" แตไดรบเผดยงวา "สมควรทาตามคาของพวกชาวบาน" ดงน จงไป. หากวา พวกชาวบานฟงภกษรปหนงในภกษเหลานน ผทาอนโมทนาดวยเสยงอนไพเราะ และเลอมใสในอาการอนสงบระงบ ของพระเถระทงหลาย จงถวายสมณบรขารเปนอนมาก, ลาภน เกดขน เพราะความเลอมใสในเหลาพระเถระ จดเปนสวนพเศษ, เพราะฉะนน ยอมถงแกภกษทวกน. ทายกผหนง นาบาตรทใหเฉพาะสงฆแลวใหถอเอาตามลาดบไป บรรจบาตรเตมดวยขาทนยะและโภชนยะอนประณตนามาถวายวา "ทาน เจาขา สงฆทงปวงจงบรโภคภตน," ภกษทงปวงพงแบงกนฉน แตตองงดลาดบ แมทลวงไปแลวของภกษผเจาของบาตรเสย ให อทเทสภตอน. หากวา ทายกกลาววา "ขอทานจงมอบบาตรเปนของเฉพาะ สงฆทงปวงใหกอนทเดยว" พงมอบใหบาตรเปนของภกษลชชรปหนง


และเมอเขานามาแลวกลาววา "สงฆทงปวงจงบรโภค" ดงน พงแบง กนฉน. อนง ทายกผนาภตมาดวยถาดหนงถวายวา "ขาพเจาถวายภต เฉพาะสงฆ" อยาใหรปละคา พงใหกะใหพอยงอตภาพใหเปนไปแก ภกษรปหนงตามลาดบ. [๔๐๖] หากวา เขานาภตมาแลว ไมทราบวาจะพดอยางไร จงเปนผนงอย, อยาถามเขาวา "ทานนามาเพอใคร ? ทานประสงค จะถวายใคร ?" เพราะวา เขาจะพงตอบเลยนคาถามวา "นามาเพอ ทาน, ประสงคจะถวายทาน." เพราะเชนนน ภกษเหลาอนจะพากน ชงภกษนน จะไมพงเอาใจใสเธอ แมซงเปนผควรเอยวคอแลด. แตถาเมอภกษถามวา "ทานจะไปไหน ? ทานเทยวทาอะไร ? " ดงน เขาจะตอบวา "ขาพเจาถอเอาอทเทสภตมา" ภกษลชชรปหนง พงใหถอเอาตามลาดบ. ถาภตทเขานามามมาก และพอแกภกษทงปวง. ไมตองใหถอ เอาตามลาดบ. พงถวายเตมบาตรตงแตเถรอาสนลงมา. เมอทายกกลาววา "ขอทานจงมอบบาตรทเฉพาะสงฆให" อยา ถามวา "ทานจะนาอะไรมา ?" พงใหถอเอาตามลาดบปกตนนแล. สวนขาวปายาสหรอบณฑบาตมรสอนใด สงฆไดอยเปนนตย. สาหรบโภชนะประณตเชนนน พงจดลาดบไวแผนกหนง. ยาคพรอม ทงของบรวารกด ผลไมทมราคามากกด ของขบเคยวทประณตกด


ควรจดลาดบไวแผนกหนงเหมอนกน. แตภตยาคผลไมและของขบเคยว ตามปกต ควรจดลาดบเปนอนเดยวกนเสย. เมอทายกกลาววา "ขาพเจาจกนาเนยใสมา" สาหรบเนยใส ทงปวง ควรเปนลาดบเดยวกน. นามนทงปวงกเหมอนกน. อนง เมอเขากลาววา "ขาพเจาจกนานาผงมา" สาหรบนาผง ควรเปนลาดบอนเดยวกน. นาออยและเภสชมชะเอมเปนตนกเหมอนกน. ถามวา "ถาพวกทายกถวายของหอมและระเบยบเฉพาะสงฆ, จะ ควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงคหรอไมควร ?" พระอาจารยทงหลายกลาววา "ควร เพราะทานหามแตอามส เทานน, แตไมควรถอเอาเพราะเขาถวายเฉพาะสงฆ." อทเทสภตตกถา จบ. [นมนตนภต] [๔๐๗] นมนตนภต ถาเปนของสวนบคคล, ผรบเองนนแล เปนใหญ, สวนทเปนของสงฆ พงใหถอเอาตามนยทกลาวแลวใน อทเทสภตนนแล. แตในนมนตนภตน ถาเปนทตผฉลาด, เขาไมกลาววา "ทาน ผเจรญ ขอทานทงหลายจงรบภตสาหรบภกษสงฆในพระราชนเวศน" กลาววา "ขอทานทงหลายจงรบภกษา" ดงนไซร, ภตนน ยอมควร แมแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค.


ถาทตไมฉลาดกลาววา "ขอทานทงหลายจงรบภต" ดงน. พระภตตทเทสกเปนผฉลาด ไมออกชอวา 'ภต' กลาวแตวา "ทานจงไป ทานจงไป" ดงน, แมอยางน ภตนน ยอมควรแกภกษ ผถอปณฑปาตกธดงค. แตเมอพระภตตทเทสกกลาววา "ภตถงแกพวกทานตามลาดบ" ดงน ไมควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค. ถาคนทงหลาย ผมาเพอจะนมนต เขาไปยงโรงฉนแลวกลาววา "ทานจงใหภกษ ๘ รป" หรอวา "ทานจงใหบาตร ๘ บาตร" แมอยางน กควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค. พระภตตทเทสก พงกลาววา "ทานดวย นมนตไป." แตถาเขากลาววา "ทานจงใหภกษ ๘ รป ทานทงหลายจงรบ ภต" หรอ "ทานจงใหบาตร ๘ บาตร ทานทงหลายจงรบภต ดงน, พระภตตทเทสกพงใหภกษทงหลายถอเอาตามลาดบ. และเมอจะใหถอเอา ตดบทเสยไมออกชอวา 'ภต' พดแตวา "ทานดวย ทานดวย นมนตไป" ดงน ควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค. แตเมอเขากลาววา "ทานเจาขา ทานจงใหบาตรของพวกทาน นมนตทานมา" ดงน พงรบวา "ดละ อบาสก" แลวไปเถด. เมอเขากลาววา "ทานทงหลายจงเฉพาะจากสงฆมาเถด" ดงน พงใหถอเอาตามลาดบ. อนง เมอเขามาจากเรอนนมนตนภต เพอตองการบาตร พง ใหบาตรตามลาดบ โดยนยทกลาวแลวในอทเทสภตนนแล.


ทายกผหนงไมกลาววา "จงใหบาตรตามลาดบจากสงฆ" กลาว แตเพยงวา "ทานจงใหบาตรใบหนง" ดงน เมอยงไมทนใหถอเอา บาตร กฉวยเอาบาตรของภกษรปใดรปหนงไปบรรจเตมนามา, ภตนน เปนของภกษผเจาของบาตรเทานน อยาใหถอเอาตามลาดบเหมอนใน อทเทสภต. แมในนมนตนภตน ทายกใดมาแลวยนนงอย, ๔๐๘ ทายก นนอนภกษไมพงถามวา "ทานมาหาใคร ?" หรอวา "ทานจกนาบาตร ของใครไป ?" เพราะวา เขาจะพงตอบเลยนคาถามวา "ขาพเจามา หาทาน, จกนาบาตรของทานไป" เพราะเชนนน ภกษนนจะพงถก ภกษทงหลายเกลยดชง. แตครนเมอภกษถามวา "ทานจะไปไหน, ทานเทยวทาอะไร ?" เมอเขาตอบวา "มาเพอตองการบาตร" ดงน พงถอเอาบาตรตาม ลาดบเรยงตวกนใหไป. แมเมอเขากลาววา "ทานจงใหบาตรสาหรบนาภตมา" กพง ใหไปตามลาดบบาตรเรยงตวกนเหมอนกน. ถาเขานามาแลวกลาววา "ขอพระสงฆทงปวงจงฉน" พง แบงกนฉน, ตองงดลาดบแมทลวงไปแลวของภกษรเจาของบาตรเสย ใหเธอถอเอาภตเนองในลาดบอนใหม. ทายกผหนง นาภตมาดวยถาดแลวกลาววา "ขาพเจาถวาย สงฆ" พงแหงกนโดยสงเขปเปนคา ๆ ตงตนแตลาดบแหงอาโลปภตไป.


อนง ถาเขานงอย ภกษอยาถามเขาวา "ทานนามาเพอใคร, ทานประสงคจะถวายใคร ?" และถาเมอภกษถามวา "ทานจะไปไหน ? ทานเทยวทาอะไร ?" เขาจงตอบวา "ขาพเจานาภตมาเพอสงฆ, ขาพเจานาภตมาเพอพระเถระ" ดงน, พงรบแลวแบงใหตามลาดบแหง ยาโลปภต. กถาวา ภตทเขานามาอยางนนมมาก พอแกสงฆทงสน, นชอวา อภกฏภกขา (ภกษาทเขานามาพอ) ยอมควรแมแกภกษผถอปณฑ- ปาตกธดงค. ไมมกจทจะตองถามถงลาดบ. พงถวายเตมบาตรตงแตเถร- อาสนลงมา. อบาสกสงขาวไปถงพระสงฆเถระกด, ภกษผมชอเสยงเนองดวย คนถธระและธดงคกด, พระภตตทเทสกกด, วา "ทานจงพาภกษมา ๘ รป เพอประโยชนแกการรบภตของขาพเจา." แมหากวา ขาวนนจะเปนขาวทญาตและอปฏฐากสงไปกด ๔๐๙ ภกษ ๓ รป (มพระสงฆเถระเปนตน) น ยอมไมไดเพอจะสอบถาม เขา. ลาดบเปนอนยกขนทเดยว. พงใหนมนตภกษ ๘ รปจากสงฆ มตนเปนท ๙ ไปเถด, เพราเหตไร ? เพราะวาลาภอาศยภกษเหลานน จงเกดขนแกภกษสงฆ. สวนภกษเจาของถน ซงไมมชอเสยงทางคนถธระและธดงคเปนตน จะถามกได. เพราะฉะนน เธอพงถามเขาวา "ขาพเจาจะนมนตจากสงฆ หรอวาจะมากบภกษทงหลายทขาพเจารจก ?" ดงน แลวจงจดเขาลาดบ ปฏบตตามททายกเขาสง.


กเมอเขาสงวา "ทานจงพานสตของทาน หรอภกษททานรจก มาเถด." ดงน จะไปกบภกษทตนปรารถนาจะนมนตกได. ถาเขาสงขาวมาวา "ทานจงสงภกษมา ๘ รป," พงสงไปจากสงฆ เทานน. ถาตนเปนผอาจจะไดภกษาในบานอน พงไปบานอน. หากวา เปนผไมอาจจะได, กพงเขาไปบณฑบาตทบานนนแล. ภกษทงหลายทรบนมนต นงอยในโรงฉน ถาคนมาทโรงฉนนน บอกวา "ขอทานทงหลายจงใหบาตร" ภกษผมไดรบนมนตอยาให, พงบอกเขาวา "น ภกษททานนมนตไว." แตเมอเขาตอบวา "ทาน จงใหดวย" ดงน ควรให. ในคราวมมหรสพเปนตน ชนทงหลายไปสบรเวณและเรอนบาเพญ เพยร นมนตภกษผทรงไตรปฎกและพระธรรมกถก กบภกษรอยรปเอง ทเดยว. ในกาลนน ภกษผทรงไตรปฎกและพระธรรมกถกเหลานน จะพา ภกษทงหลายททราบไป กควร. เพราะเหตไร ? เพราะเหตวา ชน ทงหลาย มความตองการดวยภกษสงฆหมใหญ จงไปยงบรเวณและเรอน บาเพญเพยรหามได. แตเขานมนตภกษทงหลายตามสตตามกาลงไป จาก ทชมนมแหงภกษทงหลาย. [๔๑๐] กถาวา พระสงฆเถระหรอภกษผมชอเสยงทางคนถธระ และธดงค หรอพระภตตทเทสกกด จาพรรษาในทอน หรอไปใน ทบางแหง กลบมาสสถานของตนอก. ชนทงหลายจงทาสกการะสาหรบ อาคนตกะ พงพาภกษทงหลายทรจกไปวาระ ๑. จาเดมแตกาลทตดเนอง


กนไป เมอเรมวาระท ๒ พงนมนตไปจากสงฆเทานน. อนง ภกษทงหลายเปนอาคนตกะผมาใหม ๆ ไปดวยตงใจวา "จกเยยมญาตหรออปฏฐาก." ในสกลแหงญาตหรออปฏฐากนน ญาต และอปฏฐากทงหลายของภกษอาคนตกะเหลานนกระทาสกการะ. กแล ในอาวาสนน ภกษเหลาใดทราบ พงนมนตภกษเหลานนไป, ฝายภกษใด เปนผมลาภเหลอเฟอ ฐานะของเธอและฐานะของอาคนตกะ เปนเชนเดยวกน, ชนทงหลายในททงปวงตระเตรยมสงฆภตเสรจแลวอย. ภกษนน พงนมนตภกษไปจากสงฆเทานน, นเปนความแปลกกนใน นมนตนภต. ปญหาทงปวงทยงเหลอ พงทราบตามนยทกลาวแลวในอทเทสภต นนแล. สวนในกรนทแกวา "เมอเขากลาววา 'ทานจงใหพระมหาเถระ ๘ รป.' พงใหพระมหาเถระเทานน ๘ รป." ในภกษทงหลาย มภกษ ปนกลางเปนตน กนยนแล. แตถาเขากลาวมใหแปลกกนวา " ทานจงใหภกษ ๘ รป " ดงน พงนมนตใหไปจากสงฆ ดงนแล. นมนตนภตตกถา จบ. [สลากภตตกถา] อนง พงทราบวนจฉยในสลากภต, เพราะพระบาลวา "ภกษ ทงหลาย เราอนญาตใหจดชอในสลาก หรอในแผนปายแลวรวมกนเขา


แจกกน๑" ดงน พระภตตทเทสกผประกอบดวยองค ๕ พงเขยนอกษร ลงในสลากไมแกน หรอในแผนปายททาดวยดอกไมไผและใบตาลเปนตน อยางนวา "สลากภตของทายกชอโนน" แลวรวมสลากทงหมดใสใน กระเชา หรอในขนดจวร [๔๑๑] แลวคนกลบไปกลบมาจนทวถง ทงขางลางขางบนทเดยว ถาลาดบม พงแจกสลากจาเดมแตลาดบไป, ถา ไมม พงแจกตงแตทเถรอาสนลงมา. ภกษผมาภายหลงกด ภกษผตงอยในทไกล ดวยอานาจเนองถงกน กด พงใหตามนยทกลาวแลวในอทเทสภตนนแล. หากวา โดยรอบสานกมโคจรคามมาก, สวนภกษมไมมาก สลาก ทงหลายยอมถงแมดวยอานาจแหงบาน พงแจกสลากดวยอานาจแหงบาน ทเดยววา "สลากภตทงหลาย ในบานโนน ถงแกพวกทาน, สลากภต ทงหลาย ในบานโนน ถงแกพวกทาน." เมอพระภตตทเทสกใหถอเอาอยางนน แมหากวา ในบานตาบล หนง ๆ มสลากภต ๖๐ ท มประการตางๆ กน สลากภตทงหมดเปน อนเธอใหถอเอาเสรจสนไปแลว. ในบานใกลเคยงกบบานทถงแกภกษนน ยงมสลากภตอนอก ๒- ๓ ท, แมสลากภตเหลานน กควรใหแกเธอเสยดวย. เพราะวา พระ ภตตทเทสกไมสามารถจะสงภกษอนไป เพราเหตแหงสลากภตเหลานนได ฉะนแล. ถาวา ในบางบานมสลากภตมาก พงกาหนดใหแกภกษ ๗ รปบาง ๑. จลลวคค. ทตย. ๗/๑๔๗.


๘ รปบาง, แตเมอจะใหตองมดสลากรวมกนใหแกภกษ ๔-๕ รปผจะไป. ถาวา ถดบานนนไป มบานอน, และในบานนนมสลากภตเพยง ทเดยว. และเขาถวายสลากภตนนแตเชาเทยว. สลากภตแมนน พงให ดวยบงคบแกภกษรปหนงในภกษเหลานน แลวสงเธอวา "ทานจงรบ สลากภตนนเสยแตเชา ภายหลงจงคอยรบภตนอกนทบานใกล." ในกรนทกลาวนยดงนวา "ถาวา เมอสลากภตทงหลายในบาน ใกล ยงมไดแจกจายกนเลย ภกษนนไปเสย ดวยสาคญวาไดแจกกน เสรจแลว, ครนใหถอเอาสลากภตในบานไกลแลว ตองกลบมาวหารอก รบแจกสลากภตนอกนน แลวจงคอยไปบานใกล เพราะวา ลาภสงฆจะ แจกกนภายนอกสมา ยอมไมได." [๔๑๒] แตถาภกษมมาก, สลากดวยอานาจแหงบานไมพอกน; พงใหถอเอาดวยอานาจถนนหนง หรอดวยอานาจฟากหนงในถนน หรอ ดวยอานาจสกลหนงกได. กแล ในถนนเปนตน ในทใดมภตมาก, ในทนน พงใหภกษ มากรปถอเอง ตามนยทกลาวแลวในบานนนแล. เมอสลากไมม พง เจาะจงใหถอเอากได. อนภกษผใหสลากตองรจกวตร. จรงอย ภกษผใหสลากนน พงลกขนแตเชา ถอบาตรและจวร ไปสหอฉน กวาดสถานทซงยงมไดกวาด จดตงนาฉนนาใชไวกะเวลาวา


"บดน วตรจกเปนอนภกษทงหลายทาเสรจแลว" จงตระฆง เมอ ภกษทงหลายประชมกนแลว พงใหถอสลากภตทบานเวรเสยกอน, คอ พงกลาววา "สลากทบานเวรชอโนน ถงแกทาน ทานจงไปทบาน นน." ถาวา บานอยในระยะทางเกนกวา ๑ คาวต, ภกษผไปในวนนน ยอมเหนดเหนอย, พงใหเอาเสยแตในวนนทเดยววา "พรงนสลากทบาน เวรถงแกทาน." ภกษใด ถกสงไปบานเวร ไมยอมไป จะเลอกเอาสลากอน อยาพงใหแกภกษนน. เพราะวา จะเสอมบญของพวกชนผมศรทธา และจะขาดลาภสงฆ; เพราะฉะนน แมในวนท ๒ ท ๓ กอยาพงให สลากอนแกเธอ. พงบอกเธอวา "ทานจงไปยงสถานทถงแกตนแลว ฉนเถด." แตเมอเธอไมยอมไปครบ ๓ วน พงใหเธอถอเอาสลากทบาน ในแตบานเวรเขามา. หากวา เธอยอมรบสลากนนไซร, จาเดมแตนนไป ไมสมควร ใหสลากอนแกเธอ. สวนทณฑกรรมตองลงใหหนก คอ พงลงทณฑกรรมใหตดนา อยางใหนอยกวา ๖๐ หรอ ๕๐ หมอ หรอใหขนฟนอยางใหนอยกวา ๖๐ หรอ ๕๐ มด [๔๑๓] หรอใหขนทรายอยาใหหยอนกวา ๖๐ หรอ ๕๐ บาตร. ครนใหรบสลากทบานเวรแลว พงใหรบวาระเฝาสานก. พงบอก เธอวา "วาระเฝาสานกถงแกทาน." พงใหสลากยาค ๒-๓ ท และ


สลากภต ๓ หรอ ๔ ท แกภกษผรบวาระเฝาสานก, แตอยาใหเปน ประจา. เพราะวา ทายกผถวายยาคและภต จะพงถงความเสยใจวา "พวกภกษผสานกเทานน ฉนยาคและภตของพวกเรา" เพราะฉะนน จงควรใหสลากในสกลอนๆ. หากวา พวกภกษผชอบพอกนของภกษผรบวาระเฝาสานก นามา ถวายเอง. อยางนนนนเปนการด; ถาวา พวกเธอไมนามาถวาย, พง ใหรบวาระแทน ใหนายาคและภตมาให แกภกษผรบวาระเฝาสานก เหลานน. และสลากเหลานนของพวกภกษผรบวาระเฝาสานกนน ยอม เปนสวนเพมแท ทงเธอทงหลายยอมไดเพอถอเอาสลากภตประณตแมอน ในทซงถงตามลาดบพรรษาดวย. พงแลกสลากจดลาดบไวแผนกหง สาหรบเอกวารยภต ทมเครองปงจเหลอเฟอ. ถาวา สลากอนภกษใดไดแลว, แตภกษนนไมไดภตนนในวนนน พงใหเธอรบในวนรงขน. ภกษใดไดแตภต ไมไดเครองปงจ, แมอยางน กพงใหรบใหม. แมในสลากภตมนมสด กนยนแล. แตถาวา ไดแตนมสด ไมไดภต, อยาพงใหรบซาอก จาเดม แตไดนมสดไปแลว. เอกวารยภต ๒-๓ ท ถงแกภกษรปเดยวเทานน. ในทพภกขสมย พงเฉลยใหถอเปนแผนก ๆ ในเวลาทสงฆนวกะได แลว. สลากภตตาปกต แมภกษทยงไมได กพงใหรบในวนรงขน. ถาเปนสานกเลก, ภกษทงปวงฉนรวมกน, เมอจะใหถอเอา


สลากออย จะใหถงแกภกษรปใดรปหนง ซงอยตรงหนาแลวปอกถวาย พระมหาเถระเปนตนในกาล กควร. สลากนาออย ครนแจกกนแลว แมภายหลงภต พงกรอง [๔๑๔] หรอใหทาเปนผาณตแลว ถวายแมแกภกษผถอปณฑปาตก- ธดงคเปนตน, ตองรวา ภกษอาคนตกะมาแลวหรอยงไมมากอน จง ใหถอเอาสลาก. ในอาวาสใหญ ตองจดลาดบใหถอเอา. สลากเปรยง๑เลา จะ ใหถงในทแหงภกษผเปนสภาคกน หรอจะใหอน หรอจะใหเจยว ถวายพระเถระทงหลาย กควร. พงปฏบตตามนยทกลาวแลวในอาวาส ใหญนนแล. แมสลากผลไม สลากขนม และสลากเภสชของหอมและระเบยบ เปนตน พงใหถอเอาตามลาดบเปนแผนก ๆ. กแล ในสลากเหลาน สลากเภสชเปนตน ยอมควรแกภกษผถอ ปณฑปาตกธดงคกจรง ถงกระนน ภกษผถอปณฑปาตกธดงคกไมพง ยนด เพราะเปนปจจยทใหถอเอาเนองดวยสลาก. ทายกถวายสลากภต แมมแตสกวาภกษาเลศ, พงถามถงลาดบ แลวใหถอเอา. เมอไมมลาดบ พงใหตงแตเถรอาสนลงมา. หากวา ภตเชนนนมมาก, พงใหแกภกษรปละ ๒-๓ ท. ถาไมมมาก, พงให รปละทเทานน เมอลาดบหมดแลวตามลาดบ พงใหแตทเถรอาสนลงมา ๑. ฆต เรยกตามฮนดวา ฆ [Ghee],เขมรวา เปรง แปลวานามน เราเรยกเพยนไป.


อก. ถาขาดลงเสยกลางคน, พงจาลาดบไว. แตถาภตเชนนน เปนของ มเปนประจาทเดยว, ภตนนถงแกภกษใด พงบอกภกษนนวา "ทาน ไดแลวกตาม ยงไมไดกตาม แมพรงนกพงรบ." ภตรายหนง เปนของทเขามไดใหเปนนตย แตในวนทได ยอมได พอฉน. วนทไมไดมมากกวา. ภตนน ไมถงแกภกษใด, พงสงภกษ นนวา "ทานไมได พงรบในพรงนเถด." เมอใหจบสลากแลว ภกษใดมาภายหลง, สลากของภกษนน เปน อนเลยไปแลว อยาพงจดแจงใหเลย. จาเดมแตตระฆงไป ภกษผมายนมอแล ยอมไดลาภคอสลาก เปนแท. เมอภกษอน แมมายนอยในทใกล สลากกเปนอนเลยไปแลว [๔๑๕] แตถา ภกษอน ผจะรบแทนภกษนนมอย, ภกษนน แมไม มาเอง ยอมได. ในฐานทเปนผชอบพอกน ภกษผแจกทราบวา "ภกษโนน ยงไมมา" จะเกบไวใหดวยตงใจวา "นสลากของภกษนน" ดงน กควร. ถาวา ภกษทงหลายทากตกาไววา "ไมพงให แมแกภกษผ ไมมา," กตกานน ไมเปนธรรม. เพราะวา ภณฑะทจะพงแจกกน ยอมถงแกภกษผตงอยภายในอปจาร. และถาวา ภกษทงหลายทาเสยง ออองวา "ทานจงใหแกภกษผไมมา" พงเรมตงทณฑกรรม พงสงวา


"จงมารบเอาเองเถด." สลากหายไป ๕-๖ ท, พระภตตทเทสกนกชอทายกไมได ถาวา พระภตตทเทสกนน ใหสลากทหายถงแกพระมหาเถระหรอแกตนแลว พงสงภกษทงหลายวา "สลากภตทบานโนน เราใหถงแกตวเรา ทาน ทงหลายพงฉนสลากภตทไดในบานนนเถด" ดงน สมควร. แตไมมอบถวายในสานก ไดภตนนทโรงฉน แลวจะแจกกนฉน ทโรงฉนนนเอง หาควรไม. เมอทายกกลาววา "ตงแตวนนไป ทานทงหลายจงรบสลากภต ของขาพเจา" ดงน จะใหถอเอาทโรงฉนในทนน ไมควร. ตองนามา ยงสานกแลว จงใหถอเอา. อนง เมอทายกกลาววา "ทานทงหลายจงรบสลากภตของขาพเจา ตงแตพรงนไป" ดงน พงบอกแกพระภตตเทสกวา "สกลชอโนน ถวายสลากภต ตงแตพรงนไป, ทานพงนกในเวลาใหจบสลาก." ในคราวทพภกขภย ชนทงหลายงดสลากภตเสย เมอถงคราว ภกษาหาไดงาย พบภกษบางรปแลว เรมตนไวอกวา "ทานทงหลาย จงรบสลากภตของพวกขาพเจา ตงแตวนนไป." อยาแจกกนภายในบาน ตองนามาสานกกอน จงคอยแจกกน. เพราะวา ธรรมดาสลากภตน ไม เปนเหมอนอทเทสภต, ทายกยอมหมายเฉพาะสานกถวาย; เพราะฉะนน จงไมควรแจกกนนอกอปจาร. [๔๑๖] อนง เมอทายกบอกวา "ทานทงหลายจงรบสลากภต


ของขาพเจา ตงแตพรงนไป" ดงน ตองแจกกนในสานกเหมอนกน. คมกภกษประสงคจะไปสทสาภาคใด, สลากทบานเวรในทสาภาค นน เปนของอนภกษอนไดแลว, คมกภกษจะถอเอาสลากนน แลวสง ภกษนอกนวา "ทานจงถอสลากทถงแกเรา" ดงน แลวไป กควร. แตภกษนน ตองถอเอาสลากของคมกภกษนนเสย ในเมอเธอยงมทน กาวลวงอปจารสมาไปทเดยว. ชนทงหลายอยในสานกราง จดตงสลากภตไว ดวยคดวา ภกษ ทงหลาย ปรนนบตตนโพธและเจดยเปนตนแลว จงฉนเถด" ดงน. ภกษทงหลายคางอยในทแหงภกษผชอบพอกนแลว ไปแตเชามด กระทา วตรในสานกรางนนแลวฉนภตนน ควรอย. หากวา เมอภกษเหลานน ใหถงแกตนเพอจะไดฉนในพรงน แลวพากนไป ภกษอาคนตกะอยสานกราง กระทาวตรแตเชาทเดยว ตระฆงแลวใหสลากภตถงแกตนแลวไปสโรงฉน. ภกษอาคนตกะนนแล เปนใหญแหงภตนน. ฝายภกษใด เมอภกษทงหลายกาลงทาวตรอยเทยว กวาดทแผนดน ๒-๓ ทแลว ตระฆงแลว ไปดวยทาในใจวา "สลากภตทบานไกลถง แกเรา." สลากภตนน ยอมไมถงภกษนน เพราะเธอถอเอาดวยอาการ ลอบชง, ยอมเปนของภกษผกระทาวตรเสรจแลวใหถงแกตนมาภายหลง เทานน. บานหนงอยไกลนก, ภกษทงหลายไมปรารถนาจะไปเปนนตย. ชนทงหลายจงกลาววา "พวกขาพเจาเปนผเหนหางบญ." พงสงภกษ


ทงหลายทชอบพอกนในสานกใกลบานนนวา "ในวนทภกษเหลานไมมา พวกทานจงฉนแทน." อนง สลากตองใหจบทกวน. กและสลากเหลานนแล ไมเปน อนพระภตตทเทสกนนใหจบแลว ดวยอาการสกวาตระฆง หรอสกวา คนกระเชา. แตตองจบกระเชาเกลยสลากลงในตระกรา ๔๑๗ และอยาจบ กระเชาทขอบปาก. เพราะถาวา ในกระเชานนมงหรอแมลงปอง มนจะ กอทกขให เพราะฉะนน ตองจบขางใต หนปากกระเชาออกนอก และ ครนจบกระเชาแลว พงเกลยสลากลง. ถาแมจกมง, มนจกหนไปขางโนนเทยว เพราะฉะนน จงตอง เกลยสลากอยางนน. สลากพงใหจบเนองดวยบานเปนตน ตามนยทกลาว แลวในกอนนนแล. อกประการหนง ภกษผแจกสลากนน ใหสลากหนงถงแกพระ- มหาเถระแลว จงใหถงแกตนวา "สลากทเหลอ ยอมถงแกเรา" ดงน ทาวตรไหวเจดยแลว เมอภกษทงหลายผอยทโรงระงบวตก ถามวา "ผ มอาย สลากใหจบเสรจแลวหรอ ?" พงตอบวา "ทานผเจรญ ทาน จงรบสลากภตทบานซงพวกทานไปแลว ๆ เถด." จรงอย สลากแมทใหถงแลวอยางน จดวาใหถงแลวดวยดเหมอน กน. ภกษทงหลายจะไปสสานกอน เพอฟงธรรมตลอดทงคน จงสงวา "เราทงหลายไมรบทานในทนนละ จกเทยวบณฑบาตทโคจรคามของเรา


แลวจกมา" ดงน ไมรบสลากแลวไปเสย. ภกษเหลานนจะมาเพอฉน สลากภตทถงแกพระเถระในสานกเชนนกควร. ถาวา แมพระมหาเถระกไปกบภกษเหลานน ดวยคดวา "เรา จะทาอะไรอยทน" ภกษเหลานน ไมไดฉนทสานกซงตนไป เทยว ไปสโคจรคามตามลาดบ อยาพงใหบาตร ในเมอทายกกลาววา "ทาน ผเจรญ จงมอบบาตรใหเถด, ขาพเจาจกนาสลากยาคเปนตนมาถวาย." เมอเขาถามวา "เหตไรจงไมใหเลา ทานผเจรญ ?" พงตอบ เขาวา "ภตทเจาะจงสานก ยอมถงแกภกษทงหลายผอยในสานก เรา ทงหลายอยในสานกอน." กเมอเขากลาววา "โปรดใหเถด ทานผเจรญ ขาพเจาหาไดถวาย แกสมาแหงสานกไม, ขาพเจาถวายแกทาน, ขอทานจงรบภกษาของ ขาพเจาเถด" ดงน สมควรใหบาตรไปได. สลากภตตกถา จบ. [๔๑๘] [ปกขกภตเปนตน] กวนจฉยในปกขกภตเปนตน พงทราบดงน :- ภตใด อนชนทงหลายผขวนขวายในการงาน ถวายในวนปกษ (ทบณฑตกาหนดไว) เหลาน คอ วน ๑๔ คา, วน ๑๕ คา, วน ๗ คา, วน ๘ คา, เพอตองการเตอนสต สาหรบทาอโบสถภตนน ชอวาปกขกภต. ปกขกภตนน มคตอยางสลากภตนนเอง. พงใหภกษ ทงหลายรบไปฉน.


ถาวา สลากภตกด ปกขกภตกด มมากทวถงแกภกษทงปวง, พระภตตทเทสกพงใหถอเอาภตแมทง ๒ เปนแผนก ๆ. หากวา ภกษสงฆมมาก, พงใหถอเอาปกขกภตแลว จงให ถอเอาสลากภตตอลาดบแหงปกขกภตนนกได หรอพงใหถอเอาสลากภต แลว จงใหถอเอาปกขกภตตอลาดบแหงสลากภตนนกได. ภต ๒ นน ยงไมถงแกภกษเหลาใด, ภกษเหลานน จกเทยว บณฑบาต. แมถาวา ภตทง ๒ มมาก, ภกษมนอย, ภกษยอมไดสลากภต ทกวน. เพราะฉะนน พงงดสลากภตนนเสย ใหถอเอาแตปกขกภต เทานนวา "ผมอาย ทานจงฉนปกขกภตเถด" ดงน. พวกทายกถวายปกขกภตประณต, พงจดลาดบไวตางหาก. ไม พงใหถอเอาปกขกภตแตในวนนวา "พรงน เปนวนปกษ." กแล ถาทายกทงหลายกลาววา "พรงนแล ในเรอนของพวก ขาพเจา จกมภตเศราหมอง, ขอทานจงแจกปกขกภตเสยแตในวนน ทเดยว." อยางนควรใหถอเอาในวนนได. ทชออโปสถกภตนน พงทราบดงน :- บคคลสมาทานองคอโบสถ ในวนอโบสถทกกงเดอนแลว ตนเอง บรโภคภตใด, ภตนนแลอนเขายอมให. ทชอปาฏปทกภตนน ไดแก ทานททายกใหในวนปาฏบทดวย กาหนดหมายวา "ในวนอโบสถ ชนเปนอนมากผมศรทธาเลอมใส


ยอมสกการะแกภกษทงหลาย, สวนในวนปาฏบท ภกษทงหลายยอม ลาบาก, ทานทถวายในวนปาฏบท ยอมเปนกศลมผลใหญคลายทพภกข- ทาน, หรอทานทถวายในวนท ๒ แกภกษผมศลบรสทธเพราะอโบสถ- กรรม ยอมเปนกศลมผลใหญ" ดงน. [๔๑๙] ภตทง ๒ แมนน มคตอยางสลากภตเหมอนกน. ภตทง ๗ อยางน ไมควรแกภกษผถอปณฑปาตธดงค ยอม กระทาความทาลายแหงธดงคเปนแท ดวยประการฉะน. [อาคนตกภตเปนตน] ภตแมเหลาอนอก ๔ ท นางวสาขาขอประทานพระถวายในจวร- ขนธกะ๑ คอ อาคนตกภต คมกภต คลานภต คลานปฏฐากภตมาแลว ในบาลเหมอนกน. บรรดาภตทง ๔ นน ภตทถวายแกภกษผเปนอาคนตกะ ชอ อาคนตกภต. ในภต ๓ อยางทเหลอ มนยเชนเดยวกน. กถาวา ในภตทง ๔ อยางน ทงอาคนตกภต ทงอาคนตกภกษ มมาก, พงใหภกษทงปวงถอเอารปละสวน ๆ เมอภตไมพอ พงใหถอ เอาตามลาดบ. ภกษอาคนตกะรปหนง มากอนทเดยว ใหถอเอาอาคนตกภต ทงหมดเพอตนแลวนงอย, อาคนตกภตทงปวง ยอมเปนของเธอเทานน ภกษอาคนตกะทงหลายผมาทหลง พงฉนทเธอใหแลว. แมเธอกพงถอเอาเพอตนสวนหนงแลว พงใหสวนทเหลอ. น ๑. มหาวคค. ทตย. ๒๑๐.


เปนความชอบยง. แตถาวา ภกษอาคนตกะนน แมมากอน แตไมถอเอาเพอตน นงเฉยอย. ภกษอาคนตกะทงหลายผมาทหลง พงถอเอาตามลาดบพรอม กบเธอ. ถาวา ภกษอาคนตกะมาเปนนตย. พงฉนอาคนตกภตเฉพาะใน วนทมาเทานน, ถาวา มาในระหวาง ๆ, พงฉนรปละ ๒-๓ วน. สวนในมหาปจจรแกวา "ควรฉนได ๗ วน." ภกษผเจาถนไป ไหน ๆ มากด, แมเธอกพงฉนอาคนตกภต. อนง ถาวา อาคนตกภตนน เปนของทเขาใหเนองในสานก ตองใหถอเอาในสานก. ถาสานกอยไกล เขาจงใหเนองในโรงฉน ตอง ใหถอเอาในโรงฉน. [๔๒๐] กถาวา ครนเมอภกษอาคนตกะไมม ทายกจงสงวา "แมภกษผเจาถน กฉนได" ดงน, สมควรทภกษผเจาถนจะฉน. เมอ เขาไมสง ไมควร. ทางของเรอง แมในคมกภตกเหมอนกนน. สวนเนอความทแปลก ดงน: อาคนตกภกษ ยอมไดแตอาคนตกภตเทานน. คมกภกษ ยอมไดทงอาคนตกภต ทงคมกภต. แมภกษผเจาถน ผจานงจะหลกไป ยอมกลายเปนคมกภกษ ยอมไดคมกภต. เหมอน อยางวา อาคนตกภต อนอาคนตกภกษยอมไดฉนใด คมกภตน อนคมกภกษ ยอมไดตง ๒-๓ วน หรอ ๗ วน ฉนนนหามได.


ภกษผฉนดวยตงใจวา "เราจกไป" ตลอดวนนนไปไมได เพราะกรณยะอะไร ๆ กตาม, แมในวนรงขนจะฉนกควร เพราะยงม อตสาหะ (ทจะไป). ในมหาปจจรแกวา "เมอภกษตงใจวา 'จกไป' ฉนเสรจแลว พวกโจรดกทางเสยกด, นาหลากมากด, ฝนตกกด, หมเกวยนยงไมไป กด, เธอผยงมอตสาหะ พงฉน. อนภกษผรอดอปทวะเหลานนอย จะฉน ๒-๓ วนกควร. แต ภกษผอางเลศวา "จกไป จกไป" ยอมไมไดเพอฉน. คลานภตเลา ถามพอแกภกษผอาพาธทวกน, กพงใหใหทวกน หากวาไมพอ กพงจดลาดบใหถอเอา. ภกษอาพาธรปหนง ทวงทเหมอนคนไมมโรค ยงอาจไปภายใน บานได, รปหนงไมอาจ รปนชอผอาพาธหนก. พงใหคลานภตแก เธอแท. ภกษผอาพาธหนก ๒ รป, รปหนงรวยลาภ เปนผมชอเสยง ได ขาทนยะโภชนยะมา, รปหนงอนาถา ตองเขาไปภายในบาน เพราะ มลาภอตคด, พงใหคลานภตแกรปหลงนน. ในคลานภต ไมมกาหนดวน, ภกษผอาพาธพงฉนตลอดเวลา ทโรคยงไมสงบ เมอไมฉนโภชนะทสบาย จะยงอตภาพใหเปนไปไมได. แตในกาลใด เมอภกษผอาพาธนน แมฉนยาคทระคน หรอ ภตทระคน [๔๒๑] โรคกไมกาเรบ, จาเดมแตกาลนนไป ไมพง


ฉนคลานภต. คลานปฏฐากภตเลา มพอแกภกษผพยาบาลไขทวถงกน พงให ใหทวถงกน, หากวาไมพอ พงจดลาดบใหถอเอา. แมคลานปฏฐากภตน กพงแจกใหแกภกษผพยาบาลภกษทอาพาธ หนก ในบรรดาภกษผอาพาธ ๒ รป. สกลใด ถวายทงคลานภต ทงคลานปฏฐากภต แกภกษ ผพยาบาลภกษอาพาธทอนาถา ในบรรดาภกษผอาพาธหนก ๒ รป ภต ในสกลนน ถงแกภกษผอาพาธรปใด แมภกษผพยาบาลภกษผอาพาธ รปนน กพงใหถอเอาในสกลนนแล. แมในคลานะปฏฐากภต กไมมกาหนดวน. ภกษผอาพาธยงได อยเพยงใด, แมผพยาบาลของเธอยอมไดเพยงนน, เพราะเหตนน ภต ๔ อยางน ถาเปนของทเขาถวายอยางนวา "ภกษอาคนตกะ, ภกษผเตรยมตวจะไป, ภกษผอาพาธ, และภกษผพยาบาลภกษผ อาพาธ, จงรบภกษาของขาพเจา" ยอมควรแมแกภกษผถอปณฑ- ปาตกธดงค. แตถาเปนของทเขาถวายอยางนวา "ขาพเจาจดภตไวให เปนประจา เพอภกษอาคนตกะเปนตน, ภกษอาคนตกะเปนตนจงรบ ภตของขาพเจา" ไมควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค. [ภตอก ๓ ชนด] ภตอนอก ๓ ชนดเหลาน คอ ธวภต กฏภต วารกภต. ในภต ๓ ชนดนน นตยภต เรยกวา ธวภต. ธวภตนน ม ๒ อยาง คอ ของสงฆ ๑ ของเฉพาะบคคล ๑.


ใน ๒ อยางนน ธวภตใด อนทายกถวายใหเปนประจาวา "ขาพเจาถวายธวภตแกสงฆ" ดงน ธวภตนน มคตอยางสลากภต เหมอนกน. กแล ธวภตนน อนทายบอกถวายวา "ทานผมอาย ทงหลาย จงรบภกษาประจาของขาพเจา" ดงน ยอมควรแมแกภกษ ทงหลายผถอปณฑปาตกธดงค. แมครนเมอธวภตเปนของเฉพาะบคคล อนทายกกลาววา "ขาพเจา ถวายธวภตแกทานทงหลาย" ดงน ธวภตนน ไมควรแกภกษทงหลาย ผถอปณฑปาตกธดงคเทานน. แตเมอเขากลาววา "ทานทงหลายจงรบ ภกษาประจาของขาพเจา" ดงน ควรอย, ภกษผถอปณฑปาตกธดงค พงยนด. แมถาวาภายหลง เมอลวงไปแลว ๒-๓ วน เขากลาววา "ทานทงหลายจงรบธวภต" ภตนนควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค เพราะเปนของทเธอรบไวดแลวในวนแรก. [๔๒๒] ทชอกฏภต คอภตททายกสรางทอยถวายสงฆแลว ถวายใหเปนประจาอยางนวา "ทานผมอายทงหลาย ผอยในเสนาสนะ ของพวกขาพเจา จงรบภตของพวกขาพเจาเทานน" ดงน กฏภตนน มคตอยางสลากภตเหมอนกน, พงใหภกษทงหลายรบมาฉน. กเมอทายกกลาววา "ทานผมอายทงหลาย ผอยในเสนาสนะ ของพวกขาพเจา จงรบภกษาของพวกขาพเจาเทานน" ดงน กฏภต นน ยอมควรแมแกภกษทงหลายผถอปณฑปาตกธดงค. สวนกฏภต


ใด อนทายกเลอมใสในบคคลแลวสรางทอยเพอบคคลนน ถวายวา "ขาพเจาถวายแกทาน" ดงน กฏภตนน ยอมเปนของบคคลนน เทานน ครนเมอบคคลนนไปในทไหน ๆ เสย พวกนสตพงฉนแทน. ทชอวารกภต คอภตททายกถวายจาเดมแตเรอนใกลไปวา "พวก ขาพเจาจกเปลยนวาระกนบารงภกษทงหลาย ในสมยทภกษาหายาก," แมวารกภตนน ททายถวายออกชอภกษา กควรแกภกษทงหลาย ผถอบณฑปาตกธดงค. แตเมอทายกกลาววา "ถวายวารกภต" ดงน วารกภตนน มคตอยางสลากภต. กถาวา พวกทายกสงขาวสารเปนตนไปใหวา "สามเณรทงหลาย จงหงตมถวาย" ดงน, ภตนนควรแกภกษผถอปณฑปาตกธดงค. ภตเหลาน ๓ กบภตอก ๔ มอาคนตกภตเปนตน รวมเปน ๗ ภต ๗ นน รวมกบภตอก ๗ มสงฆภตเปนตน จงเปนภต ๑๔ อยาง ดวยประการฉะน. [ภตอน ๔ อยางในอรรถกถา] อนง ในอรรถกถากลาวภต ๔ อยางแมอน คอ วหารภต อฏฐกภต จตกภต คฬกภต. ใน ๔ อยางนน ทชอวหารภต ไดแก ภตทเกดแตกลปนาสงฆในสานกนน. สานกภตนน สงเคราะหดวย สงฆภต. อนง วหารภตนน ยอมควรแมแกภกษทงหลายผถอปณฑ- ปาตกธดงค ในฐานะทงหลายเชนนน เพราะเปนภตทพระขณาสพ


ผบรรลปฏสมภทา ในตสสมหาวหารและจตตลบรรพตเปนตน (เคย) รบแลว อยางทเปนภตอนภกษแมถอปณฑปาตกธดงคกสามารถฉนได. สวนภตททายกถวายอยางนวา "ขาพเจาถวายแกภกษ ๘ รป, ขาพเจา ถวายแกภกษ ๔ รป" ดงน ชออฏฐกภต และชอจตกภต. อฏฐกภตและจตกภตแมนน ททายกถวายออกชอภกษา ควรแก ภกษผถอปณฑปาตกธดงค. [๔๒๓] ภตททายกหมายบาตรไว ดวยขนมมรสอรอยยง ม เครองปรงมากแลวถวาย ชอ คฬกภต. ภต ๓ อยางน มคตอยาง สลากภตเหมอนกน. แมภตอนอก ทชอ คฬกภต กยงม (คอ) คนทงหลาย บางพวกในโลกน ใหทาการฟงธรรมเปนการใหญ และการบชาใน สานกแลวกลาววา "พวกขาพเจาไมสามารถถวายแกพระสงฆทงสนได, ภกษ ๒-๓ รอย จงรบภกษาของพวกขาพเจา" ดงน, แลวถวายนา- ออยงบ เพอทราบจานวนภกษ. คฬกภตน ยอมควรแมแกภกษทงหลาย ผถอปณฑปาตกธดงค. จวรทควรแจก ขาพเจาไดกลาวแลวในจวรขนธกะ สวนเสนาสนะ ทควรแจก และบณฑบาตทควรแจก ขาพเจาไดกลาวในเสนาสนกขนธกะน ดวยประการฉะน. [คลานปจจยทควรแจก] สวนคลานปจจยทควรแจก พงทราบอยางน :- บรรดาเภสชมเนยใสเปนตน พระราชาหรอราชมหาอมาตย สง


เนยใสรอยหมอกด พนหมอกด ไปสสานกกอน. พระภตตทเทสก พงตระฆง ให ๆ เตมภาชนะทถอมา จาเดมแตเถรอาสนลงมา. เนยใส นน ยอมควรแมแกภกษทงหลายผถอปณฑปาตกธดงค. ถาวา พระมหาเถระทงหลายเปนผมกลาชา มาภายหลง อยา พงกลาวกะทานวา "ทานผเจรญ ขาพเจากาลงแจกแกภกษผมพรรษา ๒๐, ลาดบของพวกทานเลยไปเสยแลว," พงพกลาดบไว ถวายแก พระมหาเถระเหลานนแลว จงถวายตามลาดบในภายหลง. ภกษทงหลายไดฟง (ขาว) วา "ทสานกโนน มเนยในเกด ขนมาก" จงพากนมาแมจากสานกในระยะโยชนหนง. พงใหตงแต สถานทเธอทงหลายมาทน ๆ กนยนอย. เมอพวกนสตมอนเตวาสกเปนตน จะรบแทนภกษทงหลายแมผ มาไมทน แตเขาอปจารสมาแลว กควรใหแท. พวกนสตเหลานนกลาววา "ทานจงใหแกอปชฌายอาจารยของ ขาพเจา ผตงอยภายนอกอปจารสมา" ดงน ไมพงให. ถาวา ภกษทงหลายเปนผเนองเปนอนเดยวกนกบภกษผเขาสอปจาร- สมาแลว มทประตสานกของตนกด ทภายในแหงสานกทเดยวกด, สมาชอวา ขยายออกดวยอานาจบรษท; เพราะฉะนน พงให. ๔๒๔ แมเมอใหสวนแกสงฆนวกะเสรจแลว กพงใหแกภกษทงหลายผมาภายหลง เหมอนกน. แตวา เมอสวนท ๒ ไดยกขนสเถรอาสนแลว สวนท ๑ ยอม ไมถงแกภกษทงหลายผมาทหลงอก, พงใหตามลาดบพรรษาตงแต


สวนท ๒ ไป เนยใสเปนของททายกเขาไปสอปจารสมาแลวใหในทใด ทหนง, เนยใสทงหมด พงแจกในทประชมเทานน. ในสานกใด มภกษ ๑๐ รป และหมอเนยใสเปนตน อนทายก ถวาย ๑๐ หมอเหมอนกน, ในสานกนน พงแจกกนรปละหมอ. เนยใสมหมอเดยว, ภกษม ๑๐ รป, พงแหลงออกแลวใหถอเอา. ถาวา ภกษเหลานนถอเอาวา "เนยใสทงหมอตามทตงอยนนแล ยอมถงแกพวกเรา" ดงน, เนยใสนน เปนอนถอเอาไมชอบ, ยอมเปน ของสงฆในทซงตนไปแลว ๆ ทเดยว. แตวา ภกษเอยงหมอ เทเนยใสลงในภาชนะหนอยหนงแลว กลาววา "นถงแกพระมหาเถระ, ทเหลอถงแกพวกเรา" ดงนแลว กลบใสเนยใสนนลงในหมอนนเอง ถอเอาไปตามตองการ ควรอย. ถาวา เนยเปนแทง แมขดเปนรอยถอเอาดวยคดวา "สวนอน จากรอยทขด ยอมถงแกพระมหาเถระ, สวนทเหลอถงแกพวกเรา" ดงน ยอมเปนอนถอเอาชอบ. ในภกษและหมอเนยใส แมหยอนหรอเกนกวากาหนดดงกลาว แลว กพงแบงกนโดยอบายนนแล. กถาวา ภกษมอยรปเดยว เนยใส กมอยหมอเดยว, ภกษนนจะตระฆงแลวถอเอาดวยคดวา "นถงแก เรา" ดงนกด ควรอย. แมจะใหถง (แกตน) ทละนอย ๆ อยางน วา "นสวนท ๑ ถงแกเรา นสวนท ๒" ดงน กควร. แมในเภสช ทเหลอมเนยขนเปนตน กนยน. แตวา รอยขดไมคงอยในนามนงาเปนตนทใสใด, นามนงาเปนตน


นน พงตกแจกแท. เภสชมขงสดและพรกเปนตนกด, สมณบรขารมบาตรและภาชนะ ทเหลอเปนตนกด, ทงหมด พงกาหนดใหดแลวแจกตามนยอนสมควร แกอธบายดงกลาวแลวนนแล. [๔๒๕] ภกษผเฉลยวฉลาด พงพจารณาลาลและอรรถกถา แลว อยาประมาท แจกปจจยของสงฆอยางนนเถด. กถาวาดวยปจจยทควรแจกโดยอาการทงปวง จบแลวดวยประการ ฉะน. [วาดวยหนาทผแจก] ภกษเจาหนาท มเจาหนาทแจกยาคเปนตน ทสงฆสมมตตงไว ไมตองถาม (สงฆ) กอนกได พงใหชนทงหลายผมาสสถานทแจกคน ละกงสวน. แตวา ภกษทมไดรบสมมตตองอปโลกนให. เจาหนาทผแจกของเลกนอย พงใหเขม ๒ เลม คอ ยาวเลมหนง สนเลมหนง แกภกษผทาจวรกรรมซงกลาวอยวา "ทานจงใหเขม" ดงน. ไมมกจทจะตองถามเพราะเกดความรงเกยจวา "ภณฑะของสงฆ ไมควรแจก." พงใหมดเลกเลมหนง แกภกษผมความตองการดวยมดเลก. พงใหรองเทาคหนง แกภกษผประสงคจะเดนทางกนดาร. พงใหประคดเอว แกภกษผมความตองการดวยประคดเอว. พงใหองสะ แกภกษผมา (ขอ) วา "องสะของขาพเจาเกาแลว." พงใหผากรองนา แกภกษผมความตองการดวยผากรองนา.


พงใหกระบอกกรอง แกภกษผมความตองการดวยกระบอกกรอง ถาไมมผา พงใหกระบอกกรองพรอมทงผา. เมอภกษขออยวา "ขาพเจาจกเพมแผนผาดาม" พงใหใหพอ แกกสและอฑฒกส. เมอภกษมา (บอก) วา "ผามณฑลไมพอ" พงใหผามณฑล ผนหนง, พงใหผาอฑฒมณฑล ๒ ผน. เมอเธอขอผามณฑล ๒ ผน ไมพงให ๒ ผน. พงใหผาทพอแกจวรตวหนง แกภกษผมความตองการดวยผา อนวาตดานรและดานสกด. ตวงเภสชไดประมาณทะนานหนง พงใหสวนท ๓ จากทะนาน หนงนน แกภกษผอาพาธ ซงมความตองการดวยเภสชมเนยใสและเนยขน เปนตน. ครนใน ๓ วนอยางนน ครบทะนานหนงแลว ตงแตวนท ๔ ไป ตองเรยนสงฆแลวจงให. ในนาออยงบเลา พงใหสวนท ๓ ในวนหนง. [๔๒๖] เมอเตม งบโดยครบ ๓ วนอยางนนแลว ตอแตนนไป ตองเรยนสงฆแลวจงให. คาทเหลอทงปวง ตนทงนน ฉะนแล. เสนาสนกขนธก วรรณนา จบ.


[๔๒๗] สงฆเภทกขนธก วรรณนา วนจฉยในสงฆเภทกขนธกะ พงทราบดงน :- สองบทวา อภาตา อภาตา มความวา อมาตย ๑๐ คน มกาฬทายอามาตยเปนตน พรอมดวยพวกบรวาร และชนเปนอนมาก เหลาอน ชอศากยกมารผปรากฏแลว ๆ. บทวา อมหาก คอ ในเราทงหลาย. อกอยางหนง มคาอธบาย วา "จากสกลของเราทงหลาย." สองบทวา ฆราวาสตถ อนสสสาม มความวา กจอนใด เธอ พงทาในฆราวาส พจกใหทราบกจนน. บทวา อตเนตพพ คอ พงไขนาเขา. บทวา นนเนตพพ มความวา นาจะเปนของเสมอกนในท ทงปวง โดยประการใด พงใหโดยประการนน. บทวา นททาเปตพพ คอ พงดายหญา. สองบทวา ภสกา อทธราเปตพพา มความวา ธญญชาตทปน กบฟางละเอยด พงคดออกแมจากฟาง. บทวา โอผนาเปตพพ มความวา พงยงลมใหถอเอา (พง ใหลมพด) เพอฝดโปรยหญาและฟางละเอยดออก. ขอวา เตนห ตวเว ฆราวาสตเถน อปชานาห มความวา


ทานนนแลพงทราบเพอการครองเรอน. ในคาวา อห ตยา ยถาสข ปพพชาห น พงทราบเนอความ ดงน :- "อนรทธศากยะเปนผใครเพอจะกลาวโดยเรว ดวยความรกใน พระสหายวา 'เรากบทานจกบวช' เปนผมหฤทยอนความโลภสรราช- สมบตทเหนยวรงไวอก กลาวไดแตเพยงวา 'เรากบทาน' เทานน แลวไมสามารถกลาวคาทเหลอ." บทวา นปปาตตา มความวา กมารทงหลาย อนอบาลนให ออกไปแลว. บทวา มานสสโน มความวา พวกหมอมฉน เปนคนอนมานะ อาศยอย, มคาอธบายวา พวกหมอนฉนเปนคนเจามานะ. ในบทวา ปรทตตวตโต น มความวา ชอผเปนไปดวยปจจย อนชนอนให เพราะเปนผเลยงชพดวยปจจยอนชนอนให. บาทแหงคาถาวา ยสสนตรโต น สนต โกปา มความวา กเลสเครองยงจตใหกาเรบทงหลาย ชอวาไมมในจตของผใด เพราะ เหตวา ความโกรธนน เปนกเลสอนมรรคท ๓ ถอนเสยแลว. [๔๒๘] กเพราะสมบตชอวาภวะ, วบต ชอวาวภวะ. อนง ความเจรญ ชอวาภวะ, ความเสอม ชอวาวภวะ. ความเทยง ชอวาภวะ ความขาดสญ ชอวาวภวะ, บญ ชอวาภวะ, บาป ชอวาวภวะ, คาวา 'วภวะ' และ 'อภวะ' น เปนอนเดยวกนโดยใจความแท: เหตนน ในบาท แหงคาถาวา "อต ภวาภวตจ วตวตโต" น พงเหนเนอความ


อยางนแลวา "ความมและความไมม มประการอยางนน คอ ม ประการหลากหลายนนใด อนพระผมพระภาคตรสดวยอานาจสมบต และวบต, ความเจรญและความเสอม, ความเทยงและความขาดสญ, บญและบาป, ผนนกาวลวงความมและความไมม มประการอยางนน ๆ โดยนยนน ตามสมควรแกเหต ดวยมรรคแม ๔." บทวา นานภวนต มความวา ยอมไมสามารถ, อธบายวา "การเหนบคคลนน แมเทวดาทงหลาย กไดดวยยาก." บทวา อหเมขลกาย คอ พนงไวทสะเอว. บทวา อจฉงค ไดแก ทอวยวะทงหลาย. บทวา สมมนนต ไดแก นบถอ. หลายบทวา ย ตโม กรสสต มความวา เขาจกกระทาซง กรรมใด. ในคาวา เขฬาสโก น มความวา เทวทต อนพระผมพระ- ภาคตรสวา 'ผกนนาลาย' เพราะคาอธบายวา "ปจจยทเกดขนดวย มจฉาชพ อนพระอรยทงหลายพงคายเสย เปนเชนกบนาลาย, เทวทต น ยอมกลนกนซงปจจยเหนปานนน." สองบทวา ปตถทเธน กาเยน มความวา มกายแขงทอคลาย ใบลาน. เทวทต เมอจะยกตนเองโดยสภาพทเปนพระญาตของพระ ราชาวา "พระราชาทรงรจกเรา" จงกลาววา "มว โข ภเณ ราชาตกา นาม." บทวา ปหฏกณณวาโล มความวา ชางนาฬาครกระทาห


ทง ๒ ใหหยดนง. บาทคาถาวา ทกข ห ก ชร นาคมาสโท มความวา กญชร ผเจรญ ชอวาการเขาใกลพระพทธเจาผประเสรฐ ผไมยนดดวยจต คดฆา เปนทกข. บทวา นาคหตสส มความวา สคตของบคคลผฆาพระพทธเจา ผประเสรฐ ยอมไมม. สองบทวา ปฏกฏโต ปฏสกก มความวา ชางนาฬาคร บาย หนาไปหาพระตถาคตแลว ยอลงดวย ๒ เทาหนา. ในบทวา อลกขโก น มความวา เทวทตนยอมไมกาหนด. [๔๒๙] อธบายวา ยอมไมร เพราะฉะนน จงชอวา ผไมกาหนด. เทวทตยอมไมรวา "เราทากรรมลามกอย." เทวทตนน อนใคร ๆ ไมพงกาหนดหมายได อธบายวา "อนใคร ๆ ไมพงเหน" เพราะ- ฉะนน จงชอวา ผอนใคร ๆ กาหนดไมได (วาลามกเพยงไร). ในบทวา ตกโภชน น มความวา โภชนะอนชน ๓ คนพงบรโภค. สองบทวา ต ปาเปสสาม มความวา เราจกอนญาต ตกโภชนะนน. แตในคณโภชนะ ภกษตองทาตามธรรม. บทวา กปป ไดแก อายกลปหนง. บทวา พรหมป ไดแก บญอนประเสรฐทสด. สองบทวา กปป สคคมห ไดแก อายกลปหนงนนเอง. หลายบทวา อถ โข เทวทตโต สงฆ ภนทตวา มความวา ไดยนวา เทวทตนน ครนใหจบสลากอยางนนแลว ทาอโบสถแผนก


หนง ในกรงราชคฤหนนนนแลแลวจงไป, ดวยเหตนน พระธรรม- สงคาหกาจารยทงหลาย จงกลาวคานวา อถ โข เทวทตโต เปนอาท. หลายบทวา ปฏ เม อาคลายต มความวา หลงของเรา ยอมเมอย เพราะมเวทนากลา ดวยการนงนาน. หลายบทวา ตมห อายมสสาม มความวา เราจกเหยยดหลงนน. ความรจตของผอนอยางนวา "ใจของทานเปนอยางนบาง ใจของ ทานเปนอยางนนบาง" ดงน แลวแสดงธรรมพอเหมาะเจาะแกจตของ ผอนนน ชอวาการพราสอนมการดกใจเปนอศจรรย. บทวา มมานกพพ มความวา เมอทากรยาเลยนเรา. บทวา กปโณ ความวา ถงทกขแลว. บทวา มหาวราหสส ความวา เมอพญาชาง. บทวา มห วกพพโต ความวา ทาลายแผนดน. สองบทวา ภงส ฆสานสส ความวา เคยวกนเหงา (บว). ในคาวา นทส ชคคโต น มเนอความวา ไดยนวา พญาชาง นน เมอลงสสระโบกขรณ อนมนามวา 'นท' นน เลนอยใน เวลาเยน ชอวายงราตรทงปวงใหผานไป คอทาความเปนผตน. ดวยเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา "เลนอยในนา." [วาดวยองคแหงทตเปนตน] บทวา สตา ไดแก ผฟง. บาทคาถาวา อสนททโธ จ อกขาต มความวา เปนผไมม ความสงสยบอกวา คอผบอกประกอบดวยอานาจแหงถอยคาอนสบตอกน


ตามลาดบ. เทวทตจะเกดในอบาย เพราะฉะนน จงชอวาเปน ชาวอบาย. เธอเปนชาวนรกกเหมอนกน. เทวทตจกตงอยตลอดกลป (ในนรก) เพราะฉะนน จงชอวาผตงอยตลอดกลป. บดน เทวทต แมพระพทธเจาตงพนองค กไมอาจแกไขได เพราะฉะนน เธอจงชอวา อเตกจโฉ ผอนพระพทธเจาเยยวยาไมได. [๔๓๐] หลายบทวา มา ชาต โกจ โลกสม มความวา แม ในกาลไหน ๆ สตวไร ๆ อยา (เกด) ในโลกเลย. บทวา อปปชชถ ไดแก เกด. บาทคาถาวา ชลว ยสสา อฏา มความวา เทวทตตงอย ประหนงผรงเรองดวยยศ. บาทคาถาวา เทวทตโตต เม สต มความวา แมคาทพระผม- พระภาคทรงสดบแลววา "เทวทตเปนเชนน" กมอย, คาวา "เทวทต ตงอย ประหนงผรงเรองดวยยศ" น พระธรรมสงคาหกาจารยกลาว หมายเอาคาทพระผมพระภาคทรงสดบแลวนนแล. ในคาวา โส ปมาท อนจณโณ น มความวา เทวทตนน ยอมสรางสมความประมาท เพราะฉะนน เธอจงชอวาผสรางสมเนอง ๆ อธบายวา ความประมาทอนเธอไมละเสย. สองบทวา อาสชช น มความวา ถง หรอวา เบยดเบยน พระตถาคตนน ดวยจตลามก. สวนคาวา อวจนรย ปตโต น เปนคากลาวเนอความทลวง ไปแลว เปนไปในความหวง.


บทวา เภสมา คอ นาภยมา. [วาดวยสงฆราช] ขอวา เอกโต อปาล เอโก มความวา ในฝายธรรมวาท มรปเดยว ขอวา เอกโต เทว ความวา ในฝายอธรรมวาท ม ๒ รป. ขอวา จตตโถ อนสาเวต สลาก คาเหต มความวา อธรรม- วาทเปนรปท ๔ คดวา "เราจกทาลายสงฆ." บทวา อนสาเวต ความวา ประกาศใหผอนพลอยรบร. อธบายวา "เธอประกาศเภทกรวตถ ๑๘ ประการอยางนวา 'ภกษในธรรมวนยน ยอมแสดงอธรรมวา ธรรม' ดงน โดยนยเปนตนวา 'ทงพวกทาน ทง พวกเรา ไมความกลวตอนรกเลย, ทางแหงอเวจ 'ทงพวกทาน ทง ปดไว, พวกเราไมกลวตออกศล, กถาวา ขอน พงเปนสภาพมใชธรรม หรอขอน พงเปนสภาพมใชวนย หรอวา ขอนไมพงเปนคาสงสอน ของพระศาสดาไซร; เราทงหลายไมพงถอเอา." ขอวา สลาก คาเหต มความวา กแล ครนประกาศอยางน แลว จงบอกใหจบสลากวา "ทานทงหลายจงจบสลากน, ทานทงหลาย จงชอบใจสลากน." แมในบททงหลายวา "เอกโต อปาล เทว โหนต" เปน อาท กมนยเหมอนกน. ขอวา เอว โข อปาล สงฆราช เจว โหต สงฆเภโท จ ม ความวา ความราวรานแหงสงฆดวย ความแตกแหงสงฆดวย ยอม


ม ดวยเหตเพยงใหจบสลากอยางน, กแตวา สงฆจะเปนผแตกกนแลว ดวยเหตเพยงเทานกหาไม. ในคานวา "อบาล ภกษแล ผปกตตต มสงวาสเสมอกน ตง อยในสมาเสมอกน จงทาลายสงฆได" ดงน พงมคาถามวา "เมอ เปนเชนนน พระเทวทต ชอวาปกตตตอยางไร ๔๓๑ พระเทวทต ไมใชผปกตตตกอน เพราเธอใหฆาพระราชา และเพราะเธอทา โลหตปบาทอยางหรเลา ?" ขาพเจาขอกลาวในคาถามนวา "การใหฆาพระราชา ชอวาไม ม เพราะคาสงบงคบคลาดเสยกอน, จรงอย คาสงบงคบของพระ เทวทตนนอยางนวา กมาร ถากระนน ทานจงฆาพระบดาแลวเปน พระราชาเถด, เราจกฆาพระผมพระภาคแลวเปนพระพทธเจา," แต กมารเปนพระราชาแลว จงยงพระบดาใหสนชพในภายหลง; การใหฆา พระราชา ชอวาไมม เพราะคาสงบงคบคลาดเสยกอน ดวยประการฉะน สวนความเปนอภพพบคคล ซงมโลหตปบาทเปนปจจย พระ- ผมพระภาคมไดตรสแลว ในเมอโลหตปบาท พอพระเทวทตทาแลว เทานน. อนขอทพระเทวทตนนเปนอภพพบคคล เวนคาของพระผม- พระภาคเสยแลว ใคร ๆ กไมสามารถจะยกขนได. สวนคาวา "ภกษ ทงหลาย บคคลผยงโลหตใหหอขน เปนอนปสมบน ไมพงให อปสมบท เปนอปสมบน พงใหฉบหายเสย" น พระผมพระภาคตรส ภายหลงแตสงฆเภท; เพราะเหตนน สงฆชอวาอนพระเทวทตผปกตตต ทาลายแลว.


[วาดวยสงฆเภท] วนจฉยในเภทกรวตถ ๑๘ ประการ มขอวา "แสดงอธรรมวา ธรรม" เปนตน. โดยสตนตปรยายกอน. กศลกรรมบถ ๑๐ ชอวาธรรม, อกศล- กรรมบถ ๑๐ ชอวาอธรรม. อนง โพธปกขยธรรม ๓๗ ประการ คอ "สตปฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยมรรคมองค ๘" ชอวาธรรม. ขอน คอ "สตปฏฐาน ๓ สมมปปธาน ๓ อทธบาท ๓ อนทรย ๖ พละ ๖ โพชฌงค ๘ มรรคมองค ๙" ชอวาธรรม. อนง ขอน คอ "อปาทาน ๔ นวรณ ๕ อนสย ๗ มจฉตตะ ๘" ชอวาอธรรม. ขอน คอ "อปาทาน ๓ นวรณ ๔ อนสย ๖ มจฉตตะ ๗" ชอวาอธรรม. บรรดาธรรมและอธรรมนน ๔๓๒ ภกษทงหลายผถอเอา สวนคออธรรมอนหนง บางขอบางอยาง กลาวอยซงอธรรมนนวา "นเปนธรรม ดวยทาในใจวา 'เราจกทาอธรรมนวาธรรม' ดวย ประการอยางน สกลแหงอาจารยของพวกเราจกยอดเยยม, และพวกเรา จกเปนคนมหนามตาในโลก" ชอวาแสดงอธรรมวา "ธรรม" เมอถอเอาสวนอนหนง ในสวนแหงธรรมทงหลายกลาวอยวา "นเปนอธรรม" อยางนนนนแล ชอวาแสดงธรรมวา "มใช ธรรม"


โดยวนยปรยาย สวนกรรมทพงโจทยแลวให ใหการแลวทาตาม ปฏญญา ดวยวตถทเปนจรง ชอวาธรรม. กรรมทไมโจทย ไมให ใหการ ทาดวยไมปฏญญา ดวยวตถไมเปนจรง ชอวาอธรรม. โดยสตนตปรยาย ขอน คอ "ราควนย โทสวนย โมหวนย สงวร ปหานะ การพจารณา" ชอวาวนย. ขอน คอ "ความไม กาจดกเลสมราคะเปนตน ความไมสารวม ความไมละ การไมพจารณา" ชอวาอวนย. โดยวนยปรยาย ขอน คอ "วตถสมบต ญตตสมบต อนสาวนา- สมบต สมาสมาบต ปรสสมบต" ชอวาวนย. ขอน คอ "วตถวบต ฯลฯ ปรสวบต" ชอวาอวนย. โดยสตนตปรยาย คานวา "สตปฏฐาน ๔ ฯ ล ฯ อรยมรรค มองค ๘ " ชอวาอนพระตถาคตทรงภาษตแลว ตรสแลว. คานวา "สตปฏฐาน ๓ ฯลฯ มรรคมองค ๙" ชอวาอนพระตถาคตไมทรง ภาษตแลว ไมตรสแลว. โดยวนยปรยาย คานวา "ปาราชก ๔ สงฆาทเสส ๑๓ อนยต ๒ นสสคคยปาจตตย ๓๐ ชอวาอนพระตถาคตทรงภาษต แลว ตรสแลว. คานวา "ปาราชก ๓ สงฆาทเสส ๑๔ อนยต ๓ นสสคคยปาจตตย ๓๑" ชอวาอนพระตถาคตไมทรงภาษตแลว ไม ตรสแลว. โดยสตนตปรยาย [๔๓๓] ขอน คอ "การเขาผลสมาบต การ เขามหากรณาสมาบต การเลงดสตวโลกดวยพทธจกษทวน การ


แสดงสตตนตะ การตรสชาดกเนองดวยความเกดเรองขน" ชอวา อนพระตถาคตประพฤตเสมอ. ขอน คอ "การไมเขาผลสมาบต ทกวน ฯ ล ฯ การไมตรสชาดก" ชอวาอนพระตถาคตไมทรง ประพฤตเลย. โดยวนยปรยาย ขอน คอ "การอยจาพรรษาแลว บอกลา แลว จงหลกไปสทจารกของภกษผรบนมนตแลว การปวารณาแลว จงหลกไปสทจารก ความทาการตอนรบกอนกบภกษอาคนตกะ" ชอวาอนพระตถาคตทรงประพฤตเสมอ ความไมกระทากจมไม บอกลากอนเทยวไปสทจารกนนนนแล ชอวาอนพระตถาคตไมทรง ประพฤตเลย. โดยสตนตปรยาย ขอน คอ "สตปฏฐาน ๔ ฯลฯ อรยมรรค มองค ๘" ชอวาอนพระตถาคตทรงบญญตแลว. ขอน คอ "สต- ปฏฐาน ๓ ฯ ล ฯ มรรคมองค ๙" ชอวาอนพระตถาคตไมทรง บญญตแลว. โดยวนยปรยาย ขอน คอ "ปาราชก ๔ ฯ ล ฯ นสสคคยปาจตตย ๓๐" ชอวาอนพระตถาคตทรงบญญตแลว. ขอน คอ "ปาราชก ๓ ฯ ล ฯ นสสคคยปาจตตย ๓๑" ชอวาอนพระตถาคตไมทรงบญญตแลว. อนาบตทพระตถาคตตรสแลวในสกขาบทนน ๆ วา "ไมเปน อาบตแกภกษผไมร ผไมมไถยจต ผไมประสงคจะใหตาย ผไม ประสงคจะอวด ผไมประสงคจะปลอย" ชอวาอนาบต อาบตท พระตถาคตตรสแลวโดยนยเปนตนวา "เปนอาบตแกภกษผรอย ผม


ไถยจต" ชอวาอาบต. อาบต ๕ กอง ชอวาอาบตเบา. อาบต ๒ กองชอวาอาบตหนก. อาบต ๖ กอง ชอวาอาบตมสวนเหลอ. กอง อาบตปาราชกกองเดยว ชอวาอาบตไมมสวนเหลอ. อาบต ๒ กอง ชอวาอาบตชวหยาบ. อาบต ๕ กอง ชอวาอาบตไมชวหยาบ. กในธรรมและอธรรมเปนตน ทกลาวแลวโดยวนยปรยายน ภกษ ผกลาวอยซงธรรมมประการดงกลาวแลววา "นไมใชธรรม" โดยนย กอนนนแล ชอวาแสดงธรรมวา "มใชธรรม." [๔๓๔] เมอกลาวอยซงขอทมใชมนยวา "นเปนวนย" ชอวา แสดงขอทมใชวนยวา "วนย" ฯ ล ฯ เมอกลาวอยซงอาบตไมชวหยาบ วา "นเปนอาบตชวหยาบ" ชอวาแสดงอาบตไมชวหยาบวา "อาบต ชวหยาบ." ครนแสดงอธรรมวา "เปนธรรม" ฯ ล ฯ หรอครนแสดงอาบต ไมชวหยาบวา "อาบตชวหยาบ" อยางนนแล ไดพวกแลวกระทา สงฆกรรม ๔ อยางใดอยางหนง เปนแผนก ในสมาเดยวกน สงฆ ชอวาเปนอนภกษเหลานนทาลายแลว. ดวยเหตนน พระผมพระภาคจงตรสวา "ภกษทงหลายเหลานน ยอมแตกไปเพราะเภทกรวตถ ๑๘ ประการน" เปนอาท. บรรดาบทเหลานน บทวา อปกสสนต มความวา ยอมแยง คอ ยอมแบงซงบรษท ไดแกยอมคดบรษทใหลกไปนง ณ สวนขางหนง. บทวา อวปกาสนต มความวา ยอมยยงอยางยง คอ ภกษทงหลาย จะเปนผไมปรองดองกนโดยประการใด ยอมกระทาโดยประการนน.


อาเวณก คอ แผนกหนง ขอวา เอตตาวตา โข อปาล สงโฆ ภนโน โหต มความวา ครนเมอภกษทงหลาย แสดงวตถอนใดอนหนงแมวตถเดยว ใน เภทกรวตถ ๑๘ แลว ใหภกษทงหลายหมายรดวยเหตนน ๆ วา "ทาน ทงหลายจงจบสลากน ทานจงชอบใจสลากน" ดงน ใหจบสลากแลว ทาสงฆกรรมแผนกหนง อยางนนแลว สงฆยอมเปนอนแตกกน. สวน ในคมภรบรวาร พระผมพระภาคตรสวา "อบาล สงฆยอมแตกกนดวย อาการ๑ ๕" เปนอาท. คานนกบลกษณะแหงสงฆเภทน ทตรสใน สงฆเภทกขนธกะน โดยใจความไมมความแตกตางกน. และขาพเจา จกประกาศขอแตกตางกนแหงคานน ในคมภรบรวารนนแล. คาทเหลอในบททงปวง ตนทงนน ฉะนแล. สงฆเภทกขนธก วรรณานา จบ. ๑. ปรวาร. ๔๙๕.


[๔๕๓] วตตกขนธก วรรณนา [วนจฉยในวตตกขนธกะ] วนจฉยในวตตกขนธกะ พงทราบดงน :- พระผมพระภาคทรงแสดงทใกลอปจารสมา ดวยพระพทธพจน นวา "บดน เราจกเขาสอาราม;" เพราะฉะนน ภกษถงอปจารสมา แลว พงทาคารวกจทงปวง มถอดรองเทาเปนตน. บทวา คเหตวา ไดแก ใชไมเทาคอนรองเทาไป. บทวา ปฏกกมนต ไดแก ประชมกน. หลายบทวา อปาหนปฉนโจฬน ปจฉตวา อปาหนา ปฉ ตพพา มความวา พงถามภกษทงหลายผเจาถนวา "ผาเชดรองเทา อยทไหน ?" บทวา วสชเชตพพ คอ พงผงไว. ขอวา โคจโร ปจฉตพโพ มความวา พงถามถงทเทยว เพอ ภกษาอยางนวา "โคจรคามอยใกลหรอไกล ? ภกษพงเทยวบณฑบาต แตเชา หรอสาย ?" ดงน. บานของพวกมจฉาทฏฐกด บานทมภกษา เขาจากดไวกด ชอวาอโคจร. ภกษาในบานใด เขาถวายแกภกษรปเดยว ๒ รป, บานแมนน กควรถาม.


หลายบทวา ปานย ปจฉตพพ, ปรโภชนย ปจฉตพพ ม ความวา พงถามถงนาฉนนาใชอยางนวา "ภกษทงหลาย ยอมดมนา ทควรดมแหงสระน ทงทาการใชสอย มอาบเปนตนดวยหรอ ?" สตว รายหรอเหลาอมนษย ยอมมในสถานบางตาบล; เพราะฉะนน จงควร ถามวา "ควรเขาไปเวลาไร ? ควรออกมาเวลาไร ?" สองบทวา พห เตน มความวา เหนทางของงหรอของอมนษย กาลงออกไป พงยนดอยขางนอก. หลายบทวา สเจ อสสหต โสเธตพโพ มความวา ถาวา ตนสามารถ, พงชาระสานกทงหลายใหสะอาด, [๔๖๓] เมอไมสามารถ พงจดแจงโอกาสเปนทอยของตน. กแล ในธรรมเนยมแหงการชาระสานกใหสะอาด ทพระผมพระ- ภาคทรงแสดงแลว สาหรบภกษผสามารถชาระสานกทงหมดใหสะอาด พงทราบวนจฉย ตามนยทกลาวแลวในมหาขนธกะนนแล. [อาวาสกวตร] วนจฉยในอาวาสกวตร พงทราบดงน:- เมออาคนตกะผแกกวามา พงงดจวรกรรมหรอนวกรรมเสย ทา กจทงปวง มอาทอยางนวา "พงแตงตงอาสนะ" ดงน กาลงกวาด ลานเจดย พงเกบไมกวาดเสย เรมทาวตรแกเธอ. หากวา อาคนตกะเปนผฉลาด, เธอจกกลาววา "จงกวาดลาน เจดยเสยกอนเกด ผมอาย." อนง กาลงทายาเพอคนไขอย ถาวา คนไขไมทรนทรายนก,


พงงดทาไว ทาวตรเสยกอน, แตสาหรบไขหนก ตองทายากอน ถา อาคนตกะเปนผฉลาด, เธอจกกลาววา "จงทายาเสยกอน." เมอถามถงนาฉน ถาวา อาคนตกะดมนาทนามาแลวครงเดยว หมด, พงถามทานวา "ผมจกตองนามาอกไหม ?" อนง พงพดทานดวยพด. เมอพด พงพดทหลงเทาครงหนง กลางตวครงหนง ศรษะครงหนง. เธออนทานกลาววา "พอ หยดเถด" พงพดใหออนลง. เธออนทานกลาววา "พอละ" พงพดใหออนลง กวานน. ทานกลาวถงครงท ๓ พงวางพดเสย. พงลางเทาของทาน. ครนลางแลว ถานามนของตนม, พงทาดวยนามน. ถาไมม. พงทา ดวยนามนของทาน. สวนการเชดรองเทา พงทาตามความชอบใจของ ตน. ดวยเหตนนแล พระผมพระภาคจงตรสวา สเจ อสสหต. เพราะ- เหตนน จงไมเปนอาบต แมแกภกษผไมเชดรองเทา. เธออนทานถามวา "เสนาสนะถงแกเราทไหน ?" พงจดแจง เสนาสนะ. [๔๓๗] อธบายวา พงบอกอยางนวา "เสนาสนะนถงแก ทาน" ดงน. แลสมควรแท ทจะตบเสยกอน จงปลาด. วนจฉยในวตรของอาคนตกะผนวกะ พงทราบดงน :- ขอวา ปานย อาจกขตพพ มความวา ภกษผเจาถน พงบอก วา "ทานจงถอเอานานนดม" ดงน. แมในนาใช กมนยนเหมอนกน คาทเหลอเหมอนคากอนนนแล. จรงอย ภกษเจาถนจะไมทาวตรแกอาคนตกะ ผมาถงสานกของ ตน แมในอาวาสใหญ ยอมไมได.


[คมกวตร] วนจฉยในคมกวตร พงทราบดงน :- บทวา ทารภณฑ ไดแก เตยงและตงเปนตน ทกลาวแลวใน เสนาสนกขนธกะ. แมภณฑะดน กไดแกภาชนะสาหรบยอมเปนตน ภณฑะทงปวง มประเภทดงกลาวแลวในเสนาสนกขนธกะนนแล. ภณฑะทงปวงนน อนภกษผเตรยมจะไป พงเกบไวทโรงไฟ หรอในทอนซงคมไดแลวจงไป. จะเกบไวในเงอมทฝนไมรวกควร. วนจฉยในคาวา เสนาสน อปจฉตพพ น พงทราบดงน :- เสนาสนะใด สรางไวบนศลาดาด หรอบนเสาศลา, ปลวก ทงหลายขนไมไดในเสนาสนะใด, ไมเปนอาบต แมแกภกษผไมบอก มอบเสนาสนะนน. คาวา จตส ปาสาณเกส เปนอาท พระผมพระภาคตรสเพอ แสดงอาการทจะพงกระทา ในเสนาสนะมบรรณศาลาเปนตน อนเปน สถานทเกดแหงปลวกทงหลาย. ขอนวา บางท แมสวนทงหลาย จะพงเหลออยบาง ดงน เปน อานสงสในเสนาสนะทตงไวกลางแจง. สวนในเรอนทฝนรวได เมอหญาและกอนดนตกลงขางบน (แหง เตยงและตง) แมสวนทงหลายแหงเตยงและตง ยอมฉบหายไป. [เรองอนโมทนา] วนจฉยในเรองอนโมทนา พงทราบดงน:- สองบทวา อทธ อโหส มความวา ภตไดเปนของถงพรอม


แลว. ขอวา จตห ปจห มความวา เมอพระสงฆเถระนงแลวเพอ ตองการจะอนโมทนา ภกษ ๔ รปพงนงตามลาดบขางทาย. เมอพระ- อนเถระนงแลว พระมหาเถระพงนง และภกษ ๓ รปพงนงขางทาย. เมอภกษรปท ๕ นงแลว ภกษ ๔ รปพงนงขางบน. ๔๓๘ เมอ ภกษหนมขางทาย อนพระสงฆเถระแมเชญแลว ภกษ ๔ รปพงนง ตงแตพระสงฆเถระลงมาทเดยว. กถาวา ภกษผอนโมทนากลาววา "ไปเถด ทานผเจรญ ไมม กจทจะตองคอย" ดงน ควรไป. เมอพระมหาเถระกลาววา "ผมอาย พวกเราจะไปละ" เธอกลาววา "นมนตไปเถด," แมอยางน กควรไป. พระมหาเถระแมทาความผกใจวา "พวกเราจกคอยอยนอกบาน" ดงน ไปถงนอกบานแลว แมจะสงนสตของตนวา "เธอทงหลาย จงคอยความมาของภกษนน" ดงน แลวไปเสย ควรเหมอนกน. แตถาชาวบานใหภกษรปนง ซงตนพอใจ ทาการอนโมทนา หาเปนอาบตแกภกษนน ผอนโมทนาอยไม, ไมเปนภาระแกพระ มหาเถระ. จรงอย เพราะในอปนสนนกถา ตองเรยนพระเถระกอนในเมอ ชนทงหลายขอใหกลาว. สวนภกษทพระมหาเถระเชญเพออนโมทนา แทน ภกษทงหลายตองคอย. นเปนลกษณะในเรองอนโมทนาน. บทวา วจจโต มความวา พระเถระเกดปวดอจจาระ, อธบายวา ผอนอจจาระบบคนแลว.


[ภตตคควตร] วนจฉยในภตตคควตร พงทราบดงน :- ในอรรถกถาทงหลายกลาววา "จะเปนในละแวกบาน หรอในวด กตาม. การทภกษผจะไปสทเลยงของชนทงหลาย หมจวรคาดประคด นนแล สมควร. หลายบทวา น เถเร ภกข อนปขชช มความวา ไมพงนง เบยดภกษผเปนเถระนก หากวา อาสนะเสมอกบอาสนะทพระมหาเถระ นง, เมออาสนะมมาก พงนงเวนไว ๑ หรอ ๒ อาสนะ ไมพงนงบน อาสนะทเขานบภกษแตงตงไว, พระมหาเถระสงวา "จงนงเถด" พง นง. ถาพระเถระไมสง, พงเรยนวา "อาสนะนสงขอรบ" เมอ ทานบอกวา "จงนงเถด" พงนง, กถาวา เมอภกษใหม แมเรยน แลวอยางนน พระมหาเถระไมอนญาต, [๔๓๙] ไมเปนอาบตแกเธอ ผนง, เปนอาบตแกพระมหาเถระเทานน. จรงอย ภกษใหมไมเรยน กอน นงบนอาสนะเหนปานนน ยอมตองอาบตเหมอนพระเถระอน ภกษใหมเรยนแลวไมอนญาตฉะนน. หลายบทวา น สงฆาฏ โอตถรตวา มความวา ไมพงปสงฆาฏ แลวนงทบ. คาวา อโภห หตเถห พระผมพระภาคตรสหมายเอานาสาหรบ ลางบาตร. สวนนาทกษโณทก พงวางบาตรบนเชงขางหนาแลวจงรบ. บทวา สาธก ไดแก ไมทาใหมเสยงนา. สองบนวา สปสส โอกาโส มความวา "โอกาสแหงแกงจะ


มอยางใด, พงรบขาวสกพอประมาณอยางนน. คาวา "ทานจงไดทวถงเทา ๆ กน" น อนพระเถระพงกลาว ในเนยใสเปนอาทอยางเดยวหามได, แมในขาวสก กพงกลาว. กบรรดาเภสชมเนยใสเปนตน สงใดมนอย, สงนนสมควรแก ภกษรปเดยว หรอ ๒ รป, เมอพระเถระกลาววา "ทานจงใหทวถง เทา ๆ กนแกภกษทงปวง" ความลาบากยอมมแกพวกชาวบาน เพราะฉะนน ของเชนนน พงรบครงเดยวหรอ ๒ ครงแลว ทเหลอ ไมควรรบ. คาวา น ตาว เถเรน ภชตพพ น พระผมพระภาคตรสหมาย เอาโรงเลยงทมภกษอนทายกจากดไว (และ) โรงเลยงทชนทงหลาย เปนผประสงคจะใหอาหารถงแกภกษทวกนแลวไหว. สวนโรงเลยงใด เปนโรงใหญ, คอ ในโรงเลยงใด ภกษทงหลาย ฉนอยในประเทศหนง, ทายกถาวายนาในประเทศหนง, ในโรงเลยงนน พงฉนตามสบาย. คาวา น ตาว เถเรน อทก น พระผมพระภาคตรสหมายเอา นาลางมอ, ฝายภกษผมความกระหายในระหวาง หรอผมอามสตดคอ พง ดมนา ไมพงลางมอ. ถาวา ชนทงหลายกลาววา "นมนตลางบาตรและมอเถดทาน ผเจรญ" หรอภกษทงหลายกลาววา "ทานจงรบนาเถด," พระเถระ ควรลางมอ. ดวยคาวา นวตตนเตน เปนตน พระผมพระภาคทรงแสดงวา


"สงฆเมอจะลกขนกลบจากโรงเลยง พงกลบอยางน." [๔๔๐] อยางไร ? พงเหนคาทงปวงวา นวเกห เปนตน. จรงอย ในเรอนทงหลายทคบแคบ ไมมโอกาสทพระเถระทงหลาย ออก ; เพราะฉะนน พระผมพระภาคจงตรสอยางนน. กนวกภกษทงหลาย ผกลบอยอยางนน รออยทประตเรอน พง ไปตามลาดบกนได ในเมอพรเถระทงหลายออกอย. แตถาวา พระมหาเถระทงหลาย เปนผนงอยไกล พวกนวกภกษ นงอยภายในเรอน, พงออกตามแถวตงแตเถรอาสนลงมาทเดยว อยา ใหกายกบกายเบยดกน เดนเปนแถวหาง ๆ ใหชนทงหลายอาจไปใน ระหวางได. [ปณฑจารกวตร] วนจฉยในปณฑจารกวตร พงทราบดงน :- ขอวา กมม วา นกขปนต มความวา ชนทงหลายถอสงใด เปนฝายหรอกระดงหรอสาก ทาการอย เปนผยนกตาม นงกตาม, วางสงนนเสย. ขอวา น จ ภกขาทายกาย มความวา ผถวายภกษา จะเปน สตรกตาม บรษกตาม ในเวลาถวายภกษา ภกษไมพงมองหนา (เขา). [อารญญกวตร] วนจฉยในอารญญกวตร พงทราบดงน :- สองบทวา เสนาสนา โอตรตพพ มความวา พงออกจากทอย. ในคาวา ปตต ถวกาย ปกขปตวา น มวนจฉยวา ถาวา


ภายนอกบานไมมนา, พงทาภตกจภายในบานนนแล, ถาวา ภายนอก บานมนา, พงทาภตกจภายนอกบานแลวลางบาตร ทาใหสะเดดนาแลว ใสถลก. ขอวา ปรโภชนย อปฏาเปตพพ มความวา หากวาภาชนะ ไมพอไซร, พงเตรยมนาฉนนนแลไว ทาใหเปนนาใชดวย. เมอไม ไดภาชนะ พงขงไวในกระบอกไมไผกได. ภกษผไมไดแมซงกระบอก ไมไผนน พงทาใหมบอนาอยในทใกล. เมอไมสไฟไมม แมจะไมกอไฟ กควร. เหมอนอยางภกษผอยปา พงตองการไมสไฟฉนใด, แมภกษ ผเดนทางกนดาร กพงตองการไมสไฟฉนนน แตสาหรบภกษผอยใน หม การอย แมเวนจากไมสไฟนน กควร [๔๔๑] ดาวทงหลายนนเอง ชอนกษตรบถ. [เสนาสนวตร] วนจฉยในเสนาสนวตร พงทราบดงน :- ธรรมดาประตเปนทางทใชมาก เพราะฉะนน ไมมกจทจะตอง บอกเลาสาหรบประต สวนกจทเหลอเปนตนวาใหอทเทส ตองบอก เลาเสยกอน จงคอยทา, สมควรบอกทกวน. แมหากวา เมอนวกภกษกลาววา "ทานผเจรญ เฉพาะกจทผม จะตองบอกเลา จงเปนอนบอกเถด" ภกษผแกกวารบวา "ดละ" หรอภกษผแกกวาบอกเสยเองวา "ทานจงอยตามสบายเถด;" แมอยางน จะไมบอกเลากได. แมดวยความคนเคย จะไมบอกเลาแกภกษผชอบกน ควรเหมอนกน.


ขอวา เยน วฑโฒ เตน ปรวตตตพพ มความวา ตรงหนา ภกษผแก พงเลยวไปเสย. แมในโภชนศาลาเปนตน พงปฏบตอยาง นเหมอนกน. วนจฉยในชนตาฆรวตร พงทราบดงน :- คาวา ปรภณฑ นน ไดแก ชานภายนอก. [เรองนาชาระ] วนจฉนในเรองนาชาระ พงทราบดงน :- ในคาวา สต อทเก น มวนจฉยวา ถามนา แตไมมทกาบง พงใชภาชนะตกไปชาระ. เมอไมมภาชนะ พงเอาบาตรตกไป. แม บาตรกไมม เปนอนชอวาไมมภาชนะ. ภกษผไปดวยทาในใจวา "ทน เปดเผยนก ขางหนาจกมนาอน" ยงไมทนไดนา ไดเวลาภกษาจาร, พงเชดดวยไมหรอของบางอยางแลวจงไป. ภกษนนฉนกด กระทา อนโมทนากด ยอมควร. บทวา อาคตปฏปาฏยา มความวา ลาดบแหงผมาเทานนเปน ประมาณ ในสถานท ๓ คอ เวจกฎ ทถายปสสาวะ ทาอาบนา. [เวจกฏวตร] วนจฉยในเวจกฏวตร พงทราบดงน :- ขอวา "ไมพงเคยวไมสฟนพลาง ถายอจจาระพลาง" นเปน ขอหามในททงปวงทเดยว ทงเวจกฎ ทงมใชเวจกฎ. ขอวา ผรเสน กฏเน มความวา ไมควรเชดดวยไมทผา หรอ ไมคม หรอไมมปม หรอไมมหนาม หรอไมมแผล [๔๔๒] หรอ


ไมผ. แตไมเปนอาบตแกภกษผไมถอไมชาระเขาไป. คาวา น อาจมนสราวเก น พระผมพระภาคตรสหมายเอาฐาน ททวไปแกภกษทงปวง. จรงอย ภกษอน ๆ ยอมมาทสาธารณฐานนน, เพราะฉะนน จงไมควรเหลอนาไว. สวนฐานใด เปนสถานททาไวในเอกเทศในวด แมเปนของสงฆ เพอตองการจะไปถายเปนนตย หรอเปนฐานสวนตว บคคล, ในฐานนน จะเหลอนาไวในขนชาระกได. แมภกษผฉนยาถาย เขาไปบอย ๆ จะเหลอไวกควรเหมอนกน. บทวา อหตา ไดแก เปอน อธบายวา "ภายนอกเปอนอจจาระ." บทวา โธวตพพา ไดแก พงนานามาลาง. นาม ภาชนะไมม, เปนอนชอวาไมม; ภาชนะม นาไมม, แมอนน กชอวาไมม; เมอ ไมมทง ๒ อยาง เปนไมมแท. พงเชดดวยไม หรอดวยของบางอยาง แลวจงไป. คาทเหลอทกสถาน ตนทงนน ฉะนแล. วตตกขนธก วรรณนา จบ.


[๔๔๓ ปาฏโมกขฏฐปนกขนธก วรรณนา] วนจฉยในปาฏโมกขฏฐปนกขนธกะ พงทราบดงน :- สองบทวา นนทมขยา รตตยา มความวา ราตรปรากฏเหมอน มหนาอนเอบอม ในเวลาอรณขนแลว ดวยเหตนน พระอบาลเถระ จงกลาววา "ราตรมหนาชน." บทวา อนโตปต มความวา ผเสยขางใน โดยมความเสยเพราะ กเลส ในภายในจตสนดานเปนสภาพ. บทวา อวสสต มความวา ผชมแลวดวยอานาจแหงความชว แหงกเลส. บทวา กสมพชาต มความวา ชอวาผเศราหมอง เพราะเปน ผมโทษเกลอนกลาด. ดวยคาวา ยาว พาหาคหณาป นาม พระผมพระภาคทรงแสดง พระประสงควา "จรงอย โมฆบรษนน พอไดฟงคาวา 'อานนท บรษทไมบรสทธ' แลว พงหลกไปเสยกม, โมฆบรษนนไมหลกไป ดวยคาอยางนน จกมาเพยงจบแขนเทานน, ความมาน นาอศจรรย." ขอวา น อายตเกเนว ปปาโต โหต มความวา มหาสมทร เปนของลกโตรกแตแรกหามได คอเปนของลกโดยลาดบ. ขอวา ตธมโม เวล นาตวตตต มความวา มหาสมทรไม


ลมฝง คอคนแดนเปนทลงและขนแหงคลนทงหลาย. สองบทวา ตร วาเหต มความวา คลนยอมพดขนฝง คอซด ขนบก. บทวา อาปฏเวโธ ไดแก ความตรสรพระอรหต. คาวา ฉนนมตวสสต น พระผมพระภาคตรสหมายเอาเนอความ นวา "เมอตองอาบตแลวปกปดไว ชอวาตองอาบตใหมอน." คาวา ววฏ นาตวสสต น พระผมพระภาคตรสหมายเอาเนอความ นวา "ตองอาบตแลวเปดเผยเสย ชอวาไมตองอาบตอน." [วาดวยการงดปาฏโมกข] วนจฉยในขอวา ปต โหต ปาฏโมกข น พงทราบดงน :- ปาฏโมกขเปนทอนงดกอนหรอภายหลงกม ทไมเปนอนงดกอน หรอภายหลงกม. แตปาฏโมกขทงดในเขตเทานน จงเปนอนงด; [๔๔๔] เพราะฉะนน ปาฏโมขอนสงฆพงงดเพยงทสวด เร อกษร ในคาวา สณาตะ เม ภนเต สงโฆ อชชโปสโถ ปณณรโส ยท สงฆสส ปตตกลล; สงโฆ อโปสถ กเรยย นแล ชอวา เขต. แตครงสวด ย อกษรแลว จงงด ชอวางดภายหลง. เมอคาวา สณาต เม ยงไมทนไดเรม เมองดเสย เปนอนงดกอน. ขอวา อมลกาย ทฏ วปตตยา ปาฏโมกข เปต อกตาย มความวา วบตนน จะเปนการทบคคลนนทาแลวหรอมไดทากตามท,


ความสาคญของภกษผงดปาฏโมกข ยอมเปนของไมมมล ดวยอานาจ แหงวบตทไมมมล. คาวา กตากตาย อนพระผมพระภาคตรสรวมทง ๒ อยาง ทงททา ทงทไมทา. ขอวา ธมมก สามคค น อเปต มความวา เมอสงฆกรรม อนสงฆกระทาอย ภกษไมมา ไมมอบฉนทะ และอยพรอมหนา คดคาน เพราะความเปนผประสงคจะยงกรรมใหกาเรบ, ดวยเหตนน เธอตองทกกฏ. ปาฏโมกขของภกษผมอาบตตดตวนนแล ยอมเปน อนงด ดวยประการฉะน. บทวา ปจจาทยต มความวา ยอมกลบถอวา "กรรมตอง ทาใหม." เพราะการรอนน เธอยอมตองปาจตตย. ปาฏโมกขของภกษ ผมอาบตตดตวแมนนแล ยอมเปนอนงด ดวยประการฉะน. ในคาวา เยห อากาเรห เยห ลงเคห เยห นมตเตห น พงทราบเครองหมายรมาอาการเปนตน ในองคทงหลายมยงมรรคกบมรรค ใหจดกนเปนตน. วตถทไดเหนแลว และวตถทไดฟงแลว ในคาวา เตน ทฏเน เตน สเตน ตาย ปรสงกาย น มาแลวในพระบาลนนเอง. กถาวา ภกษพงยงความรบเกยจใหเกดขน เพราะวตถทไดเหน และไดฟงแลวเหลานนไซร, คาวา "ดวยความรบเกยจนน" พระผม- พระภาคตรสหมายเอาความรงเกยจนน.


[วาดวยองคแหงการฉวยอธกรณ] ภกษผประสงคจะชาระพระศาสนาใหหมดจด จงฉวยอธกรณใด ดวยตน. อธกรณนน พระอบาลเถระเรยกวา "อตตาทาน" ในคาวา "อตตาทาน อาทาตกาเมน." [๔๔๕] กาลน คอ "ราชภย โจรภย ทพภกขภย กาลทฝน เปยกชม" เปนสมยมใชกาล ในคาวา อกาโล อม อตตาทาน อาทาต น กาลพงเหนแผกกน. ขอวา อภต อท อตตาทาน มความวา อธกรณนไมม, อธบายวา "ถาวา ภกษเมอพจารณาทราบอยางนวา 'อธรรม เรา ถอวา เปนธรรม, หรอวา ธรรม เราถอวา เปนอธรรม, หรอวา มใชวนย เราถอวา วนย, วนย เราถอวา มใชวนย, หรอวา บคคลทศล เราถอวา บคคลมศล หรอวา บคคลมศล เราถอวา บคคลทศล." อธกรณทจรง พงทราบโดยปรยายอนแผกกน. อธกรณใด เปนไปเพออนตรายแหงชวต หรอเพออนตราย แกพรหมจรรย อธกรณน ชอวาไมประกอบดวยประโยชน. ในคาวา อนตถสหต อท อตตาทาน น. อธกรณทแผก (จากนน) ชอวา ประกอบดวยประโยชน. ขอวา น ลภสสาม สนทฏเ สมภตเต ภกข มความวา จรงอย ในกาลบางคราว ภกษทงหลายผสนบสนนฝายของตนเหน ปานนน ยอมเปนผอนเธอไมอาจทจะได ในเพราะภยมราชภยเปนตน. พระผมพระภาคทรงหมายเอาความไมไดนน จงตรสวา "เราจกไมได."


แตในกาลบางคราว ภกษทงหลายเหนปานนน เปนผอนเธออาจทจะได เพราะเปนความปลอดภยและมภกษดเปนตน. พระผมพระภาคทรงหมาย เอาความไดนน จงตรสวา "เราจกได." ขอวา ภวสสต สงฆสส ตโตนทาน ภณฑน มความวา ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความแกงแยง ความววาท และ ความแตกแหงสงฆ จกมแกสงฆ เหมอนมแกพวกภกษชาวกรง โกสมพ. ขอวา ปจฉาป อวปปฏสารกร ภวสสต มความวา ความ หวนระลกถงอธกรณนน ในภายหลง ไมทาความเดอนรอนให เหมอนคามหวนระลกของพระมหากสสปเถระ ผทาปญจสตกสงคต ขมขสภททภกษผบวชเมอแก. และเหมอนความหวนระลกของทาน พระยสะผทาสตตสตกสงคต ขมขภกษหมนรป เพราะอธกรณม วตถ ๑๐. และเหมอนความหวนระลกของพระโมคคลลบตรตสสเถระ ผทาสหสสกสงคต ขมขภกษ ๖ หมนรป ไมทาความเดอดรอนใหใน ภายหลงฉะนน. ทงอธกรณทประกอบดวยองค ๕ อยางนน อนภกษ โจทแลว ยอมเปนไป เพอความทพระศาสนาเปนของมสรเพยงดง ดวงจนทรและดวงอาทตย อนปราศจากโทษเครองเศราหมอง. [วาดวยธรรมทโจทกพงตรวจดในตน] วนจฉยในคาวา อจฉทเทน อปปฏมเสน เปนอาท พงทราบ ดงน :- บรรดาคฤหสถและบรรพชตทงหลาย ผใดผหนง เปนผอน


บคคลใด [๔๔๖] ประหารแลวกด แพทยกรรมทงหลาย มการผาฝ เปนตน อนบคคลใดทาแลวแกคฤหสถทงหลายกด กายสมาจารของ บคคลนน เปนชองทะล เหมอนในตาลทปลวกกน และชอวามโทษ ทควรสอดสอง เพราะเปนของทจะพงอาจเพอลบคลาได คอ เพอจบครา ในทใดทหนงได. กายสมาจารทแผกกน พงทราบวา "ไมมชองทะล ไมมโทษทควรสอดสอง." สวนวจสมาจาร ยอมเปนชองทะล และมโทษควรสอดสอง เพราะพดปด พดเสยดแทง พดสอเสยด และโจทอาบตไมมมลเปนตน. วจสมาจารทแผกกน พงทราบวา "ไมมชองทะล และไมมโทษทควร สอดสอง." ขอวา เมตต น โข เม จตต มความวา จตของเรามเมตตา ตดกงวล ถงทบแลวดวยความใสใจกมมฏฐานภาวนา. บทวา อนาฆาต ไดแก เวนจากอาฆาต. อธบายวา "ปราศจาก อาฆาต ดวยอานาจแหงความขมไว. ขอวา อท ปน อาวโส กตถ วตต ภควตา มความวา สกขาบทน พระผมพระภาคตรสแลวทเมองไหน ? [วาดวยธรรมทโจทกพงตงในตน] วนจฉยในคาวา กาเลน วกขาม เปนอาท พงทราบดงน :- ภกษรปหนง เมอยงบคคลผหนงใหทาโอกาสแลวจงโจท ชอวา กลาวโดยกาล. เมอโจทในทามกลางสงฆ ทามกลางคณะ โรงสลาก ขามตม โรงวตก ทางทเทยวภกษและโรงฉนเปนตนกด ในขณะท


อปฏฐากทงหลายปวารณากด ชอวา กลาวโดยมใชกาล. เมอกลาวดวยคาจรง ชอวา กลาวดวยคาแท. เมอกลาววา "แนะผเจรญ แนะทานผใหญ แนะทานผเทยว อยในบรษท แนะทานผถอบงสกล แนะทานธรรมกถก นสมควร แกทาน" ชอวา กลาวดวยคาหยาบ. แตเมอกลาวใหเปนถอยคาองอาศยเหตวา "เหตเจรญ ทานเปน ผใหญ ทานเปนผเทยวอยในบรษท ทานเปนผถอบงสกล ทานเปน ธรรมกถก นสมควรแกพวกทาน." ชอวา กลาวดวยถอยคาไพเราะ. เมอกลาวใหเปนถอยคาองอาศยเหต ชอวา กลาวดวยถอยคา ประกอบดวยประโยชน. ขอวา เมตตจตโต วกขาม โน โทสนตโร มความวา เรา จกเขาไปตงเมตตาจตกลาว จกไมเปนผมจตประทษรายกลาว. [วาดวยธรรมทโจทกพงพจารณาในตน] สองบทวา อชฌตต มนสกรตวา ไดแก ๔๔๗ พงยงความ คดของตนใหเกดขน. บทวา การตา นน ไดแก ความมกรณา. พระผมพระภาค ทรงแสดงกรณาและธรรมเปนสวนเบองตนแหง กรณา ดวยความมกรณาน. ความใฝหาประโยชน ชอวา ความเปนผแสวงประโยชน. ความประกอบพรอมดวยประโยชนเกอกลนน ชอวา ความเปนผ อนเคราะห.


พระผมพระภาค ทรงแสดงเมตตาและธรรมเปนสวนเบองตน แหงเมตตา ดวยความเปนผแสวงประโยชน และความเปนผอนเคราะห แมทง ๒. การใหออกเสยงจากอาบตแลวใหตงอยในสวนแหงผหมดจด ชอวา ความออกจากอาบต. การทฟองคดแลวใหจาเลยใหการ อางเอาคาปฏญญา ทากรรม ตามทปฏญญาอยางไร ชอวา ความเปนผทาพระวนยใหเปนทเคารพ. ขอวา อเม ปจ ธมเม มความวา ธรรมเหลานใด ทเรา กลาวแลว โดยนยมคาวา "การรตา" เปนตน, ภกษผโจทก พง พจารณาธรรมทง ๕ เหลาน ภายในตนแลว จงโจทผอน ฉะนแล. [วาดวยธรรมของจาเลย] ขอวา สจเจ จ อกปเป จ มความวา จาเลยพงตงอยใน คาจรง และในความเปนผไมโกรธ, จรงอย จาเลยตองใหการตามจรง และตองไมทาอาการโกรธเคอง. อธบายวา "ไมพงโกรธดวยตนเอง ไมพงกระทบกระทงผอน." คาทเหลอในททงปวง ตนทงนน ฉะนแล. ปาฏโมกขฏฐปนกขนธก วรรณนา จบ.


[๔๔๘] ภกขนกขนธก วรรณนา [วาดวยครธรรม ๘] วนจฉยในภกขนกขนธกะ พงทราบดงน :- ถามวา "เพราะเหตไร พระผมพระภาคจงทรงหามวา 'อยาเลย โคตม (บรรพชา___ของมาตคาม) อยาไดชอบใจแกทานเลย, บรษท ของพระพทธเจาแมทงปวง ยอมม ๔ มใชหรอ ?" ตอบวา "บรษทของพระพทธเจาแมทงปวงม ๔ กจรง, ถง กระนน พระผมพระภาคทรงมพระประสงคจะยงพระนางมหาปชาบด- โคตมใหลาบากแลว จงทรงอนญาตทาใหเปนของสาคญ (อยางน) วา "สตรทงหลายจกคดวา 'บรรพชาน เราไดยาก' ดงน แลว จกบรบาลไวโดยชอบ ซงบรรพชา อนเราถกวงวอนแลวมากครงจง อนญาต" ดงน จงทรงหามเสย. กถาวาดวยครธรรม ๘ ไดกลาวไวแลวในมหาวภงค๑ แล. บทวา กมภเถนเกห ไดแก โจรผตามประทปในหมอแลว คนสงของในเรอนของชนอก ดวยแสงนน ลกเอาไป. ๑. มหาวภงค. ทตย. ๒๗๐. ๒. องกร.


ขอวา เสตฏ กา นาม โรคชาต นน ไดแก ชอสตว มชวตชนดหนง. รวงขาวสาลแมพลงแลว ไมอาจเลยงนานมไวได เพราะถกสตวใดเจาะแลว สตวนน ยอมเจาะไสซงยงอยในปลอง. ขอวา มเชฏ กา นาม โรคชาต นน ไดแก การทออย เปนโรคไสแดง. กแล ดวยคาวา "มหโต ตฬากสส ปฏกจเจว ปาล" น พระผมพระภาคทรงแสดงเนอความนวา "เมอขอบแหงสระใหญ แมไมไดกอแลว นานอยหนงพงขงอยได, แตเมอไดแกขอบไดเสย กอนแลว นาใดไมพงขงอย เพราะเหตทมไดกอขอบไว, นาแมนน พงขงอยได เมอไดกอขอบแลว ขอนฉนใด; ครธรรมเหลานใด อน พระผมพระภาคทรงรบบญญตเสยกอน เพอกนความละเมด ในเมอ ยงไมเกดเรอง, เมอครธรรมเหลานน อนพระผมพระภาคแมมไดทรง บญญต พระสทธรรมจะพงตงอยไดหารอยป เพราะเหตทมาตคาม บวช, แตเพราะเหตททรงบญญตครธรรมเหลานนไวกอน พระสทธรรม จกตงอยไดอกหารอยป [๔๔๙] ขอน กฉนนนแล จงรวมความ วา พระสทธรรมจกตงอยตลอดพนปทตรสทแรกนนเอง ดวยประการ ฉะน." แตคาวา "พนป" นน พระองคตรสดวยอานาจพระขณาสพผ ถงความแตกฉานในปฏสมภทาเทานน. แตเมอจะตงอยยงกวาพนปนน บาง จกตงอยสนพนป ดวยอานาจแหงพระขณาสพสกขวปสสกะ. จกตงอยสนพนป ดวยอานาจแหงพระอนาคาม, จกตงอยสนพนป


ดวยอานาจแหงพระสกทาคาม, จกตงอยสนพนป ดวยอานาจพระ โสดาบน, รวมความวา พระปฏเวธสทธรรมจกตงอยตลอดหาพนป ดวยประการฉะน. ฝายพระปรยตธรรม จกตงอยเชนนนเหมอนกน. เมอปรยต ไมม ปฏเวธจะมไมไดเลย, เมอปรยตม ปฏเวธจะไมม กไมได. แตเมอปรยต แมเสอมสญไปแลว เพศจะเปนไปตลอดกาลนาน ฉะนแล. [วาดวยอปสมปทาแหงภกษณเปนตน] ภกษทงหลายใหอปสมบทนางสากยานหารอย ทาใหเปนสทธ- วหารนของพระนางมหาปชาบดโคตม โดยพระอนญาตนวา "ภกษ ทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายใหอปสมบทนางภกษณ." นาง สากยานแมทงปวงเหลานน ไดเปนผชอวา อปสมบทแลวพรอมกน ดวยประการฉะน. พระนางโคตม บรรลพระอรหตดวยพระโอวาทนวา "เย โข ตว โคตม (เปนอาท). ขอวา กมม น กรยต มความวา ภกษทงหลายไมทากรรม ทง ๗ อยาง มตชชนยกรรมเปนอาท. บทวา ขมาเปนต มความวา ภกษเหลาน ยอมขอโทษวา "เราทงหลาย จกไมทากรรมเหนปานนอก." วนจฉยในคาวา "อนชานาม ภกขเว ภกขห ภกขนน กมม อาโรเปตวา ภกขนน นยยาเทต น พงทราบดงน :-


อนภกษทงหลายพงยกขนอยางนวา "บรรดากรรมมตชชนยกรรม เปนตน กรรมชอน พงทาแกภกษณนน" แลวพงมอบหมายวา "บดน ทานทงหลายนนแล จงทากรรมนน." กถาวา ภกษณทงหลายทากรรมอน ในเมอกรรมอน อน ภกษยกขนแลว, เธอทงหลาย ยอมถงความเปนผอนสงฆควรปรบโทษ ตามนยทกลาวแลวในบาลนวา "ทานยสกรรม แตบคคลผควรแก ตชชนยกรรม" ทเดยว. [วาดวยอวนทยกรณเปนตน] วนจฉยในคาวา กททโมทเกน น พงทราบดงน :- เปนทกกฏแกภกษผรดดวยนาโคลนอยางเดยวเทานน หามได, เมอรดแมดวยนาใส นายอมและตมเปนตนอยางใดอยางหนง กเปนทกกฏ เหมอนกน. ขอวา อวนทโย โส ภกขเว ภกข ภกขนสงเฆน กาตพโพ [๔๕๐] มความวา ภกษณสงฆพงประชมกน ในสานกภกษณ สวด ประกาศ ๓ ครง อยางนวา พระผเปนเจา ชอโนน แสดงอาการไม นาเลอมใสแกภกษณทงหลาย, การทาพระผเปนเจานน ใหเปนผอน ภกษณไมพงไว ยอมชอบใจแกสงฆ" ภกษณนน ยอมเปนผอน ภกษณทงหลายกระทาใหเปนผอนตนไมควรไหว ดวยสวดประกาศเพยง เทาน, จาเดมแตนน ภกษนน อนภกษณแมเหนแลว ไมพงไหว อยางทเหนสามเณรแลวไมไหวฉะนน. อนภกษนน เมอจะประพฤตชอบ ไมพงไปสสานกภกษณ พง


เขาไปหาสงฆหรอบคคลผหนง ในสานกนนแล นงกระโหยงประณมมอ ขอขมาโทษวา "ขอภกษณสงฆจงอดโทษแกขาพเจา." ภกษนน พงไปสสานกภกษณกลาววา "ภกษนน ขอโทษพวกทาน." จาเดมแตนน ภกษณทงหลายพงไหวภกษนน. ความสงเขปในภกขนกขนธกะน เทาน แตขาพเจาจกกลาวความพสดารในกมมวภงค. บทวา โอภาเสนต มความวา ภกษฉพพคคยยอมชกชวนภกษณ ทงหลาย ดวยอสทธรรม. หลายบทวา ภกขนห สทธ สมปโยเชนต มความวา ภกษ ฉพพคคยชวยชกจงบรษกบภกษณดวยอสทธรรม. การทาใหเปนผอน ภกษณทงหลายไมพงไหว มนดงกลาวแลวนนแล. บทวา อาวรณ ไดแก การกดกน มการหามมใหเขาในสานก เปนตน. บทวา น อาทยนต มความวา ภกษณพวกฉพพคคย ไมยอม รบเองโดยชอบ. วนจฉยในคาวา โอวาท เปต น พงทราบดงน :- โอวาทอนภกษไมพงไปงดทสานกภกษณ, แตพงบอกภกษณ ทงหลาย ผมาเพอประโยชนแกโอวาทวา "ภกษณชอโนน มอาบต ตดตว, เรางดโอวาทแกภกษณนน, เธอทงหลายอยาทาอโบสถกบ ภกษณนน" ทณฑกรรมแมในการเปดกายเปนตน มนยดงกลาวแลว เหมอนกน. คาวา น ภกขเว ภกขนยา โอวาโท น คนตพโพ เปนอาท


ขาพเจาไดกลาวเสรจแลวในวรรณนาแหงภกขนวภงค. [วาดวยการแตงตวเปนตน] ขอวา ผาสเก นเมนต มความวา ภกษณทงหลาย ใชประคดอก คาดซโครง เพอประโยชนทดด อยางหญงคฤหสถเพงรนสาว คาดดวย ผาคาดนมฉะนน. [๔๕๑] บทวา เอกปรยายกต ไดแก ประคดทคาดไดรอบเดยว. สองบทวา วลเวน ปฏเฏน ไดแก ผาแถบททอดวยตอกไมไผ อยางละเอยด. บทวา ทสสปฏเฏน ไดแก ผาแถบขาว. บทวา ทสสเวณยา ไดแก ชองททาดวยผา. บทวา ทสสวฏฏยา ไดแก เกลยวททาดวยผา. ในผาแถบเลกเปนตน ผากาสาวะผนเลก พงทราบวา "ชอวา ผาแถบเลก." บทวา อฏ ลเลน ไดแก กระดกแขงแหงโค. บนสะเอวเรยก ตะโพก. สองบทวา หตถ โกฏฏาเปนต ไดแก ใหทบปลายแขนแตง ใหงามดวยขนนกยงเปนตน. บทวา หตถโกจฉ ไดแก หลงมอ. บทวา ปาท ไดแก แขง. บทวา ปาทโกจฉ ไดแก หลงเทา. การไลหนาเปนตน ม


นยดงกลาวแลวนนแล. สองบทวา อวงค กโรนต มความวา ภกษณพวกฉพพคคย เขยนลวดลายหนหนาลงลางทหางตา ดวยไมปายยาตา. บทวา วเสสก มความวา ภกษณเหลานน ทารปสตวแปลก ๆ มทรวดทรงงดงาม ทแกม. บทวา โอโลกนเกน มความวา เปดหนาตางแลดถนน. สองบทวา สาโลเก ตฏนต มความวา เปดประต ยนเยยมอย ครงตว. บทวา สนจจ มความวา ใหทาการมหรสพดวยนกระบา. สองบทวา เวส วฏเปนต มความวา ไดตงหญงนครโสเภณ. สองบทวา ปานาคาร เปนต มความวา ยอมขายสรา. สองบทวา สน เปนต มความวา ยอมขายเนอ. บทวา อาปณ มความวา ยอมออกรานสนคาตาง ๆ หลายอยาง. สองบทวา ทาส อปฏาเปนต มความวา ยอมรบทาสแลว ยงทาสนนใหทาการรบใชสอยของตน. แมในทาสเปนตน กมนย เหมอนกน. สองบทวา หวตกปตตก ปกณนต มความวา ยอมขายของสด และของแหง. มคาอธบายวา "ยอมออกรานขายของเบดเตลด." กถาวาดวยจวรเขยวทงปวงเปนตน ไดกลาวแลวแล.


[วาดวยการปลงบรขาร] ในขอวา ภกขน เจ ภกขเว กาล กโรนต เปนอาท ม วนจฉยนอกพระบาล ดงตอไปน :- [๔๕๒] กถาวา ในสหธรรมกทง ๕ ผใดผหนง เมอจะทา กาลกรยาจงสงวา "โดยสมยทขาพเจาลวงไป บรขารของขาพเจา จงเปนของพระอปชฌาย," หรอวา "จงเปนของพระอาจารย," หรอ วา "จงเปนของสทธวหารก," หรอวา "จงเปนของอนเตวาสก," หรอวา "จงเปนของมารดา," หรอวา "จงเปนของบดา," หรอวา "จงเปนของใคร ๆ อน" บรขารของผนน ไมเปนของชนเหลานน คงเปนของสงฆเทานน, เพราะวาการใหโดยกาลทลวงไป (แหงตน) ของสหธรรมกทง ๕ ยอมใชไมได ของพวกคฤหสถ ใชได. ภกษทากาลกรยาในสานกของภกษณ บรขารของเธอ ยอม เปนของภกษทงหลายเทานน. ภกษณทากาลกรยาในสานกของภกษ บรขารของเธอ ยอมเปนของภกษณทงหลายเทานน. บทวา ปราณมลล มความวา เปนภรยาของนกมวย ในกาล กอน คอ ในครงเปนคฤหสถ. บทวา ปรสพยชน มความวา นมตของบรษ จะเปน อวยวะทปกปดกตาม มไดปกปดกตาม คอ จะเปนของทสงไร ๆ กาบงกตาม มไดกาบงกตาม. ถาภกษ เพงดยงความคดใหเกดขนวา "นมตของบรษอยทน" ตองทกกฏ.


[วาดวยอามสทเขาถวายเฉพาะตน] อามสใดทเขาบอกถวายวา "ทานจงบรโภคเอง," อามสนน ชอวาของทเขาถวาย เพอประโยชนแกการบรโภคเฉพาะตน, เมอภกษ ใหอามสนนแกผอน เปนทกกฏ. แตถอเอาสวนดเสยกอนแลวจงให ควรอย. ถาวา อามสนนไมเปนทสบาย, จะสละเสยแมทงหมด กควร. จะบรโภคจวรเสยวนหนง หรอ ๒ วนแลวจงให กควร. แมในบาตร เปนตน กมนยเหมอนกน. [วาดวยฐานะแหงของทรบประเคน] ขอวา ภกขห ภกขนห ปฏคคหาเปตวา มความวา อามส ทภกษรบประเคนเกบไวเมอวนวาน เมออนปสมบนอนไมมในวนน ภกษณทงหลายพงใหภกษรบประเคนแลวฉน. เพราะวา อามสทภกษ รบประเคนแลว ยอมตงอย ในฐานะแหงอามสทยงมไดรบประเคน สาหรบภกษณ. แมสาหรบภกษ กมนยเหมอนในภกษณนนแล. [วาดวยการนง] สองบทวา อาสน สงคายนตโย มความวา ภกษณทงหลายเมอ ยงกนและกนใหถอเอาทนง. สองบทวา กาล วตนาเมส ความวา มวใหรปหนงลกขน ให อกรปหนงนงอย ไดยงเวลาฉนใหลวงเลยไปเสย. [๔๕๓] วนจฉยในคาวา อฏนน ภกขนน ยถาวฑฒ น


พงทราบดงน :- หากวา ภกษณ ๘ รป นงในทใกล ภกษณอนทเปนไปภายใน แหงภกษณเหลานนมา, เธอยอมไดเพอยงภกษณผออนกวาตนใหลกขน แลวนงแทน. ฝายภกษณใด เปนผออนกวาภกษณทง ๘ รป ภกษนน แม หากจะมพรรษา ๖๐ ยอมไดเพอนงตามลาดบแหงผมาเทานน. ขอวา อตถ ยถาวฑฒ น ปฏพาหตพพ มความวา ใน ทแจกปจจย ๔ แหงอน นอกจากโรงเลยง ใครจะหามภกษแกวา "เรา มากอน" แลวถอเอาสงไร ๆ ไมได. การถอเอาตามลาดบผแกนนแล จงควร. กถาวาดวยปวารณา ขาพเจาไดกลาวาแลวแล. ยานทกชนด อนพระผมพระภาคทรงอนญาตแลว ดวยคาวา "อตถยตต" เปนอาท. บทวา ปาฏงก ไดแก เปลผา. [วาดวยการอปสมบทดวยทต] การอปสมบทดวยทต ยอมควร เพราะอนตรายอยางใดอยางหนง บรรดาอนตราย ๑๐ อยาง. ในเวลาจบกรรมวาจา ภกษณนนจะยน หรอนงอยกตาม ตนอยหรอหลบอยกตาม ในสานกภกษณ, เธอยอม เปนผอปสมบทแลวแท. ในทนทนน ภกษสงฆพงบอกสวนแหงวนม คาวา "เงา" เปนตน แกภกษณทตผมาแลว.


[วาดวยโรงเกบของเปนตน] บทวา อทโทสโต ไดแก โรงเกบของ. บทวา น สมมต ไดแก ไมพอ. บทวา อปสสย ไดแก เรอน. บทวา นวกมม มความวา เราอนญาตใหภกษณทาการสราง ใหมเพอประโยชนแกสงฆ. สองบทวา ตสสา ปพพชตาย ไดแก ในเวลาทหญงนนบวช แลว. หลายบทวา ยาว โส ทารโก ว ต ปาปณาต มความวา (เราอนญาตใหเลยงด) จนกวาทารกนนจะสามารถขบเคยวบรโภคและ อาบไดตามธรรมดาของตน. สองบทวา เปตวา สาคาร ไดแก เวนเพยงหองเรอนทเปน สหไสย. พระผมพระภาคทรงแสดงวา "ภกษณผเปนเพอน พงปฏบต ในทารกนน เหมอนทปฏบตในบรษอน." ภกษณผเปนมารดา ยอม ไดเพอยงทารกนนใหอาบ ใหดม และใหบรโภค เพอแตงตวทารก และใหเพอนอนกกทารกนนไวทอก. [วาดวยลาสกขาเปนตน] [๔๕๔] ดวยคาวา ยเทว สา วพภนตา พระผมพระภาคทรง แสดงวา "เพราะภกษณนน สกแลวนงผาขาว ดวยความยนดพอใจ ของตน ฉะนนแล เธอจงมใชภกษณ, เธอมใชภกษณ เพราะการ ลาสขาหามได." เธอยอมไมไดอปสมบทอก.


ขอวา สา อาคตา น อปสมปาเทตพพา มความวา กภกษณ นน อนสงฆไมพงใหอปสมบทอยางเดยวเทานน หามได, เธอยอมไม ไดแมซงบรรพชา. ฝายนางผนงขาวสกไป ยอมไดเพยงบรรพชา. [วาดวยยนดการอภวาทเปนตน] ในบทวา อภวาทน เปนอาท มความวา บรษทงหลาย เ มอ จะนวดเทา ยอมไหว, ยอมปลงผม, ยอมตดเลบ, ยอมทาการรกษา แผล, ภกษณทงหลาย รงเกยจการนนทงหมด จงไมยนด. ในคาวา อภวาทน เปนตนนน อาจารยบางพวกกลาววา "ถาวา เปนผอนราคะครอบงาแลว เปนผมความกาหนดกลา ขาภกษณ ฝายเดยวหรอทง ๒ ขาง, เปนอาบตตามวตถแท." พระอาจารยพวกหนงกลาววา "ในการไหวเปนตนน ไมมอาบต." พระอรรถกถาจารยทงหลายแสดงอาจรยวาทอยางน กลาวไวในอรรถกถา วา "การไหวเปนตนน พระผมพระภาคทรงอนญาตจาเพาะแกภกษณ ทงหลาย จงสมควร." คาแหงอรรถกถานน เปนประมาณ. เพราะวา การทบรษทงหลายไหวเปนตน เปนกจสมควร โดยพระบาลวา "ภกษ ทงหลาย เราอนญาตใหภกษณยนด" ดงนแล. สองบทวา ปลลงเกน นสทนต ไดแก นงขดสมาธ. บทวา อฑฒปลลงก ไดแก นงขดสมาธทบเทาขางเดยว. วนจฉยในคาวา เหฏาววเฏ อปรปฏจฉนเน น พงทราบ ดงน :- ถาวา เปนหลมทเขาขด, และเพยงแตไมเรยบขางบนเทานน


ปรากฏในทศทงปวง, จะถายอจาระในหลมแมเหนปานนน กควร. สองบทวา กกกส มตตก ไดแก ราและดนเหนยว. คาทเหลอในททงปวง ตนทงนน ฉะนแล. ภกขนกขนธก วรรณนา จบ


[๔๕๕] ปญจสตกกขนธก วรรณนา วนจฉยในปญจสตกกขนธกะ พงทราบดงน :- สองบทวา ปจ นกาเย ปจฉ มความวา ทานพระมหา- กสสปะ ถามนกาย ๕ คอ ทฆนกาย มชฌมนกาย องคตตรนกาย สงยตตนกาย ขททกนกาย. คาอยางนวา "เวนปาราชก ๔ เสย สกขาบททเหลอ เปน สกขาบทเลก และเลกนอย" เปนอาท พระสงคาหกเถระทงหลาย กลาวแลวโดยปรยาย เพอแสดงความทสกขาบททงปวง อนทานฟง รวบรวมเอาไว ไมละทงแมสกขาบทเดยว. หลายบทวา อท โว สมณาน มความวา น สมควรแกสมณะ ทงหลาย. โว อกษร ใชในอรรถสกวายงบทใหเตม. บทวา ธมกาลก มความวา ควนแหงจตกาธารเปนทปรนพพาน ของพระสมณะ ยงปรากฏอยเพยงใด, กาลเพยงนน เปนกาลแหง สกขาบททพระสมณะทรงบญญตแลวแกสาวกทงหลาย. คาวา อทป เต อาวโส อานนท ทกกฏ น อนพระเถระ ทงหลาย เพยงแตจะตวา "กรรมนอนทานทาไมดแลว" จงกลาวแลว, หาไดกลาวหมายถงอาบตไม. อนพระเถระเหลานน จะไมรจกอาบต และมใชอาบต หามได. จรงอย ในบดนเอง ทานพระมหากสสปะไดประกาศคานวา


"สงฆไมบญญตสกขาบททพระผมพระภาคไมทรงบญญตไว, ไมเลกถอน สกขาบททพระผมพระภาคทรงบญญตแลว." อนง แมคาวา เทเสห ต อาวโส ทกกฏ น อนพระเถระ ทงหลาย กลาวหมายถงความประสงคนวา "ทานจงปฏญญาการไม ถกถามนนวา เปนการทาเสย อยางนวา 'ทานผเจรญ ขาพเจาทา ไมดจรง" จงกลาวหมายถงการแสดงอาบต หามได. ฝายพระเถระไมทลถามแลว เพราะระลกไมได หาใชเพราะ ไมเออเฟอไม ; เพราะฉะนน ทานเมอกาหนดไมได แมซงความเปน การทาเสย เพราะไมทลถามนน ๆ จงกลาววา "ขาพเจาไมเหนความ ทาเสยนน" เมอจะแสดงความเคารพในพระเถระทงหลาย จงกลาววา "แตขาพเจาเชอ๑ทานทงหลาย ขอแสดงความทาเสยนน." มคาอธบายวา "ทานทงหลายกลาวอยางใด, ขาพเจายอม ปฏญญาอยางนน." [๔๕๖] ในสถานทง ๔ แมทเหลอมนยเหมอนกน. ทานพระอานนทกลาววา "มา ยมา วกาเล อเหส" โดย อธบายวา "การไปในเวลาวกาลของสตร อยาไดมแลว." สองบทวา รโชหรณ กรสสาม มความวา อาตมภาพทงหลาย จกชบนาบดแลวเชดพนททาบรกรรม. สองบทวา น กลว คเมนต มอธบายวา สมณศากยบตรเหลาน ไมเกบงาไวในคลง. สองบทวา ยทคเคน ตยา มความวา ถาวา พระอรหตอน ๑. ในโยชนาเปน สทธาย.


ทานทาใหแจงแลว ในการเรมแรกทเดยว ฉะนแล. คาใดทจะพงกลาว ซงยงเหลอ จะพงมในปญจสตกกขนธกะน คานน ขาพเจาไดกลาวในนทานวรรณนาเสรจแลว. ปญจสตกกขนธก วรรณนา จบ.


[๔๕๗] สตตสตกกขนธก วรรณนา วนจฉยในสตตสตกกขนธกะ พงทราบดงน :- บทวา ภกขคเคน มความวา ภกษวชชบตร ชาวเมองเวสาล นบภกษทงหลายตามจานวนภกษแลว จกสวนไวมประมาณเทานน. บทวา มหกา ไดแก หมอกในคราวหมะตก. บทวา อวชชานวตา ไดแก ผอนอวชชาปดบงแลว. บทวา โปสา ไดแก บรษ. ชอวาผชอชมนกซงปยรป เพราะ เพลนนก คอ กระหยม ปรารถนาซงปยรป. บทวา อวททส ไดแก ไมร ชอวาผมธลดวยธลคอราคะ. ชอ วาผเปนเพยงดงมฤค เพราะเปนผคลายมฤค. ชอวาผมตณหาเครองนา ไปสภพ เพราะเปนไปกบดวยตณหาเครองนาไปสภพ. บาทคาถาวา วฑเฒนต กฏส โฆร มความวา ยอมยงภม เปนททงซากศพใหหนาขนเนอง ๆ. กแล เมอยงภมเปนททงซากศพให หนาขนเนอง ๆ อยางนน ชอวายอมถอเอาภพใหมทนากลว คอวา ยอมเกดอก ฉะนแล. ขอวา ปาปก โน อาวโส กต มความวา ผมอาย กรรมลามก อนเราทงหลายกระทาแลว. บทวา ภมม น ซงมอยในคาวา "กตเมน ตว ภมม วหาเรน"


น เปนคาไพเราะ. ไดยนวา ทานพระสพพกาม ผประสงคจะกลาวคาอนไพเราะ จงเรยกภกษใหมทงหลายอยางนน. บทวา กลลกวหาเรน ไดแก ธรรมเปนทอยอนตน. [วาดวยสงคโลณกปปะ] สองบทวา สาวตถยา สตตวภงเค มความวา เกลอเขนงน เปนของอนพระผมพระภาคทรงหามแลวในสตตวภงค อยางไร? จรงอย ในสตตวภงคนน เกลอเขนงเปนของอนพระผมพระภาคตรสวา "ของ ภกษรบประเคนแลวในวนน ควรเพอฉนในวนอนอก ชอวาเปนของ สนนธ" ดงนแลว ตรสอาบตหามอกวา "ภกษมความสาคญใน ของเคยวของฉนทรบประเคนไวคางคน วามไดรบประเคนไวคางคน เคยวของเคยวกด ฉนของฉนกด ตองปาจตตย." ในสตตวภงคนน อาจารยพวกหนงเขาใจวา "ก สกขาบทน พระผมพระภาคตรสแลววา "โย ปน ภกข สนนธการก ขาทนย วา โภชนย วา" เปนอาท, [๔๕๘] แตธรรมดาเกลอน ไมถงความ เปนสนนธ เพราะเปนยาวชวก, ภกษรบประเคนอามสทไมเคมแมใด ดวยเกลอนน แลวฉนพรอมกบเกลอนน, อามสนน อนภกษรบ ประเคนในวนนนเทานน; เพราะเหตนน อนอาบตทกฏในเพราะ เกลอทรบประเคนกอนน พงม เพราะพระบาลวา "ภกษทงหลาย วตถ เปนยาวชวต ภกษรบประเคนในวนนน พรอมกบวตถเปนยาวกาลก ควรในกาล ไมควรในวกาล๑." ๑. มหาวคค. ทตย. ๑๓๒.


อาจารยเหลานน อนปรวาทพงกลาวแกวา "แมอาบตทกกฏ กไมพงม ตามมตของพวกทาน, ดวยวา บรรดาเกลอและอามสทไม เคมน เกลอซงเปนยาวชวก หาไดรบประเคนในวนนนไม, อามส ทไมเคมซงเปนยาวกาลกเทานน รบประเคนในวนนน, และอามสนน ภกษหาไดบรโภคในเวลาวกาลไม, หรอหากวา พวกทานสาคญอาบต ทกกฏ เพราะพระบาลวา วกาเล น กปปต ดงนไซร; แมอาบต ปาจตตย เพราะวกาลโภชน จะไมพงม แกภกษผบรโภคยาวกาลก ซงปนกบยาวชวก ในเวลาวกาล. เพราะเหตนน ทานไมพงฉวยเอาแต เพยงพยญชนะ, พงพจารณาดใจความ. ในคาวา วกาเล กปปต น มเนอความดงน :- ยาวชวกกบยาวกาลก ทรบประเคนในวนนน ถาวา เปนของ มรสเจอกนได, ยอมเปนของมคตอยางยาวกาลกแท. เพราะเหตนน ทกกฎชอวาไมมในคาวา กาเล กปปต วกาเล น กปปต น เพราะ สกขาบทนวา โย ปน ภกข วกาเล ขาทนย วา โภชนย วา ดงน เปนอาท; แตยอมมในเพราะยาวชวก มรสเจอปนกบยาวกาลกนดวย สกวา คาวา น กปปต. ยาวชวกทรบประเคนในวนนน มรสเจอปนกบยาวกาลก ไม ควรในวกาล คอ เปนกาลกทนามาซงปาจตตย เพราะวกาลโภชน ฉนใดเลย; ยาวชวกแมทรบประเคนในวนน มรสเจอปนกบยาวกาลก ในวนอนอก ไมควร คอ เปนกาลกนามาซงปาจตตยเพราะฉนของ เปนสนนธ ขอนกฉนนน. ภกษแมไมรอยซงกาลกนนวา "นเปนของ


ททาการสะสม" ยอมไมพน (จากอาบต). จรงอย คานอนพระธรรมสงคาหกาจารยกลาวแลววา "ภกษม ความสาคญในของเคยวของฉนทรบประเคนไวคางคน วามไดรบประเคน ไวคางคน เคยวของเคยวกด ฉนของฉนกด ตองปาจตตย." ๔๕๙ เพราะเหตนน คาตอบทวา สาวตถยา สตตวภงเค น จงเปนคาตอบ ทหมดจดด แหงคาถามทวา กตถ ปฏกขตต น. [วาดวยอาวาสกปปะ] คาวา ราชคเห อโปสถสยตเต น อนพระสงคาหกเถระกลาว หมายเอาพระพทธพจนนวา ภกษทงหลาย ในอาวาสเดยวกน ไม ควรสมมตโรงอโบสถ ๒ แหง, ภกษใดพงสมมต ภกษนนตองทกกฏ. ขอวา วนยาตสาเร ทกกฏ มความวา เปนทกกฏ เพราะ ละเมดพระวนยนวา "ภกษทงหลาย ในอาวาสเดยวกน ไมควรสมมต โรงอโบสถ ๒ แหง นแล." [วาดวยอนมตกปปะ] คาวา จมเปยยเก วนยวตถสม น พระสงคาหกเถระกลาว หมายเอาเรองวนย อนมาแลวในจมเปยยกขนธกะ เรมตนอยางนวา "อธมเมน เจ ภกขเว วคคกมม อกมม น จ กรณย" ดงน. คาวา เอกจโจ กปปต น พระสงคาหกเถระกลาวหมายเอา ความประพฤตทเปนธรรม. [วาดวยอทสกนสทนกปปะ] จรงอย คาวา เฉทนเก ปาจตตย น มาแลวในสตตวภงค


วา "ผาปนงทมชาย เรยกชอวา นสนะ" เพราะเหตนน เฉพาะ ชายประมาณคบหนง อนภกษยอมไดเกนกวา ๒ คบสคตขนไป. คาวา "เปนปาจตตย มการตดเปนวนยกรรม แกภกษผให กาวลวงประมาณนน" น ยอมเปนคาปรบไดทเดยว แกภกษผทา ตามประมาณนน เวนชายเสย. เพราะเหตนน ทานพระสพพกาม อน ทานพระเรวตะถามวา "ตองอาบตอะไร ?" จงตอบวา "ตองปาจตตย ในเฉทนกสกขาบท." อธบายวา "ตองอาบตปาจตตย อนพระผม- พระภาคตรสไวในเฉทนกสกขาบท." คาทเหลอในททงปวง ตนทงนน ฉะนแล. สตตสตกกขนธก วรรณนา ในอรรถกถา ชอสมนตปาสาทกา จบ. คาถาสรป ขนธกะ ๒๒ ประเภท สงเคราะหดวยวรรค ๒ อนพระผมพระ- ภาคผทรงละทกข คอ เบญจขนธเสย ตรสแลวในพระศาสนา, [๔๖๐] วรรณนาขนธกะเหลานนน สาเรจแลวปราศจากอนตรายฉนใด, แมความ หวงอนงามทงหลาย ของเหลาสตวมปราณจงสาเรจฉนนนเถด ฉะนแล. ในจลลวรรคน มขนธกะ คอ กมมกขนธกะ ปารวาสกกขนธกะ สมจจยกขนธกะ สมถกขนธกะ ขททกวตถกขนธกะ เสนาสนกขนธกะ สงฆเภทกขนธกะ วตตกขนธกะ ปาฏโมกขฏฐปนกขนธกะ ภกขนก- ขนธกะ ปญจสตกกขนธกะ และสตตสตกกขนธกะ จบแลว.

6...

Documents