6. transporti i o2
TRANSCRIPT
Transporti i oksigjenit
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 1
Sistem
i resp
irator
Objektivat mësimoreObjektivat mësimore
Pë hk ë h k ë k dh ë Përshkruajnë si transpotohet oksigjeni në gjak dhe të sqarojnë afinitetin e hemoglobinës për oksigjenSki j ë jë l k i ik ë di i i ë Skicojnë një lakore tipike të disocimit të oksihemoglobinës në gjak, duke treguar raportin në mes të presionit saturimit dhe sasisë së oksigjenitmes të presionit, saturimit dhe sasisë së oksigjenitSqarojnë raportin në mes të presionit parcial të oksigjenit dhe saturimit të hemoglobinësoksigjenit dhe saturimit të hemoglobinësPërshkruajnë ndikimin e ndryshimeve në pH, PCO2, temperaturë dhe 2 3 DPG në lakoren e disocimit të temperaturë dhe 2,3-DPG në lakoren e disocimit të oksihemoglobinës
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 2
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Oksigjeni i cili difundon nëpër membranënalveolare në gjak transportohet në dy forma:alveolare në gjak transportohet në dy forma:
I tretur në plazmë - vetëm 1 5%I tretur në plazmë vetëm 1.5%I lidhur me hemoglobinën (Hb) – 98.5%
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 3
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
M j j ë ë i ë O ë Matjet e gazrave tregojnë për sasinë e O2 të tretur në plazmë.Ato nuk tregojnë sasinë e O2 të lidhur për hemoglobinë.Vlerat normale:◦ Në gjakun arterial = PO2 – 100 mm Hg.gj g
PCO2 – 40 mm Hg.◦ Në gjakun venoz = PO2 – 40 mm Hg.gj 2 g
PCO2 – 46 mm Hg..
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 4
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 5
Sistem
i resp
irator
HemoglobinaHemoglobina
Hb është proteinë e përbërë nga 4 vargje Hb është proteinë e përbërë nga 4 vargje polipeptidike:S ili ë h ë i lidh jë ë h i i Secili varg është i lidhur me një grup të hemit i cili përmbënë një atom të hekurit.Meqenëse hekuri është vend për të cilin lidhet oksigjeni, secila molekulë e Hb mund të lidhë oksigjeni, secila molekulë e Hb mund të lidhë 4 molekula të oksigjenit
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 6
Sistem
i resp
irator
HemoglobinaHemoglobina
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 7
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Lidhja e oksigjenit për Hb quhet oksihemoglobinë (HbO2).
Molekula e Hb e cila nuk ka të lidhur O2 quhet qdeoksihemoglobinë ose Hb e redukuar (HHb).
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 8
Sistem
i resp
irator
HemoglobinaHemoglobina
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 9
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Kur lidhet molekula e parë e O2 për atomin e parë të Kur lidhet molekula e parë e O2 për atomin e parë të hekurit, molekula e Hb do të pëson ndryshim konformacional dhe afiniteti për tri molekulat tjera të konformacional dhe afiniteti për tri molekulat tjera të O2 do të rritet në mënyrë progresive.
Ngjashëm, kur largohet molekula e parë e O2, afiniteti për O2 do të zvoglohet dhe 3 molekulat tjera afiniteti për O2 do të zvoglohet dhe 3 molekulat tjera me lehtësi progresive do largohen nga molekula e Hb.
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 10
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 11
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Themi se hemoglobina është plotësisht e ngopur ose e saturuar kur të katër grupet e g p g phemit kanë të lidhur nga një molekulë oksigjenoksigjen.Nëse më pak se katër grupe të hemit janë të l dh ë O2 h h l b ë h ë lidhur më O2 themi se hemoglobina është pjesërisht e saturuar.
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 12
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Lakorja e disocimit Oksigjeni Hemoglobinë:Lakorja e disocimit Oksigjeni -Hemoglobinë:Paraqet mardhënjen në mes të pO2 dhe përqindjes së hemoglobinës së saturuar
Ka formën e lakores sigmoidale (S formë) sepse
përqindjes së hemoglobinës së saturuar
Ka formën e lakores sigmoidale (S-formë) sepse ndryshimi i afinitetit të Hb varet nga saturimi me O2O2.
Lakorja ka një pjerrtësi të rrëpishme në mes të 10 15 mmHg pO dhe një plato në mes të 70 10010-15 mmHg pO2 dhe një plato në mes të 70-100 mmHg pO2.
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 13
Sistem
i resp
irator
Lakorja e disocimit oksigjen-hemoglobinë
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 14
Sistem
i resp
irator
Lakorja e disocimit oksigjen-h l b hemoglobinë në qetësi
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 15
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenitTension i oksigjenit (kPa / mmHg):Tension i oksigjenit (kPa / mmHg):
Diferenca në pO2 në mes të dy vendeve e cila përcakton drejtimin e rrjedhjes së O2.
Saturimi i Hb (%):O2 j iVaret nga pO2, jo nga sasia e Hb
Sasia e Hb :Sasia e Hb :Nëse është e zvogluar = anemia
Sasia e oksigjenit:Varet nga pO2 dhe sasia e Hb
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 16
g pSistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit
Në kushte normale në qetësi, gjaku arterial ka pO2 prej 100 mmHg dhe saturim 98%.
100 ml gjak arterial kanë rreth 20 ml oksigjen prandaj100 ml gjak arterial kanë rreth 20 ml oksigjen, prandaj mund të themi se ka oksigjen në sasi prej 20 vol. %.
Derisa gjaku arterial kalon nëpër kapilarët sistemik, gj p p ,rreth 5 ml O2/ për 100 ml gjak kalon në inde. Në gjakun venoz kjo bën që sasia e O2 zbret në 15 vol. %, saturimi i Hb në 75%, dhe pO2 në 45 mmHg.
Zbritja e madhe në pO2 (prej 100 në 45 mmHg) është e shoqëruar me ulje të vogël në saturimin e Hb (prej 98%shoqëruar me ulje të vogël në saturimin e Hb (prej 98% në 75%).
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 17
Sistem
i resp
irator
Saturimi i hemoglobines ne PO2 te larte
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 18
Sistem
i resp
irator
Transoprti i oksigjenit
Sasi e madhe e O2 ende është në dispozicion në gjakunSasi e madhe e O2 ende është në dispozicion në gjakun venoz dhe lehtë mund të lirohet nga gjaku në inde p.sh. gjatë aktivitetit të sforcuar fizik.gj
Meqenëse Hb në gjakun arterial është 98% e saturuar, frymëmarrja e sforcuar gjatë aktivitetit fizik bën që të
i O2 bi l l j 100 H irritet pO2 mbi vlerat normale prej 100 mmHg, por gati nuk shkakton fare ndryshim në % e saturimit.
Hb është gati çdo herë plotësisht e saturuar në çdoHb është gati çdo herë plotësisht e saturuar në çdo presion parcial të O2 më të lartë se 70 mmHg – kjo mundëson lirimin normal të O2 në inde kur pO2 i ajrit të insipruar është nën vlerat normale (p.sh. në lartësi të mëdha mbidetare)
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 19
Sistem
i resp
irator
LakorjaLakorja e e disocimitdisocimit oksigjenoksigjen--hemoglobinëhemoglobinë
P j t:Pasojat:
Kur pO2 rritet mbi 70 mmHg, Hb nuk lidhë më shumë O2.
j ji O2 iPrandaj, nuk nevojitet pO2 i lartë për të saturuar plotësisht Hb.
Kur pO2 bie nën 70 mmHg, Hb më me lehtësi e O2pranon O2.
Prandaj, kur gjaku arrin në inde me pO2 të ulët Hb l h i l h O2
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 20
Hb, me lehtësi e lëshon O2.Sistem
i resp
irator
FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME HEMOGLOBINEN
Faktorët tjerë të cilët kanë rol të rëndësishëm nëFaktorët tjerë të cilët kanë rol të rëndësishëm në afinitetin e Hb për O2 duke modifikuar formën e saj:saj:
pO2pO2temperaturapH ( [H+] )pH ( [H+] )pCO22 3-DPG (diphosphoglycerate) = një përbërës i2,3-DPG (diphosphoglycerate) = një përbërës i
posaçëm në eritrocite i cili e lidhë në mënyrë reverzibile Hb
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 21
reverzibile Hb.Sistem
i resp
irator
Saturimi i hemoglobinës ne PO2 te ulet
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 22
Sistem
i resp
irator
FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME HEMOGLOBINEN
Ef kti i B h it H ↓ hk kt ↓ lidhj ë O d k li tëEfekti i Bohrit: pH ↓ shkakton ↓ e lidhjes së O2 – duke e liruar atë2,3 DPG ↑ rritje e O2 (përgjigje në lartësi të mëdha mbidetare)PCO2 ↑ e ulë lidhjen e O2 – duke e liruar atëCO2 j 2Temperatura =
↑ temp = ↓ afinitetin – më shume lirohet O2↓ temp = ↑ afinitin më shumë lidhet O2↓ temp = ↑ afinitin – më shumë lidhet O2..
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 23
Sistem
i resp
irator
FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME HEMOGLOBINEN
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 24
Sistem
i resp
irator
FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME HEMOGLOBINEN
Në përgjithësi për të gjithë këta faktorë ë kë :që u cekën:- një rritje rezulton me zvogëlim të afinitetit të
Hb O2Hb për O2,- derisa një ulje rezulton me rritje të afinitetit Hb O2të Hb për O2
F kt t t t j t j l t t tFaktorët tentojnë të jenë në vlerat e tyre më të larta në kapilarët sistemik, aty ku është i
j hë ë h ti li i i i O2 (Ef kti inevojshëm me së shumti lirimi i O2 (Efekti i Bohrit).
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 25
Sistem
i resp
irator
EFEKTI I BOHRITEFEKTI I BOHRIT
↑ CO2 = ↓ pH në gjak↓ O2↓ pH – lirim më i madh i O2
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 26
Sistem
i resp
irator
FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME HEMOGLOBINEN
P sh :P. sh.:
N ehtë ia lirohet në indet akti e të cilat kanëNxehtësia lirohet në indet aktive të cilat kanë nevojë më të madhe për O2 se sa indet inaktive. Rritja e temperaturës e zvogëlon afinitetin e HbRritja e temperaturës e zvogëlon afinitetin e Hb për O2 prandaj më shume O2 lirohet në indet aktiveaktive.
Qelizat aktive e metabolizojnë glukozën dhe përdorin O2 ndërsa prodhojnë CO2 gjë që bën tëpërdorin O2 ndërsa prodhojnë CO2, gjë që bën të rritet pCO2 dhe koncentrimi i H+. Kjo i dobëson lidhjet Hb O2 dhe bën që më shumë O2 të jetë
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 27
lidhjet Hb-O2 dhe bën që më shumë O2 të jetë në dispozicion të indeve.
Sistem
i resp
irator
Lakorja e disocimit oksigjen-hemoglobinë k f kgjatë kativitetit fizik
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 28
Sistem
i resp
irator
Cvendosja e lakores së disocimit oksigjen-hemoglobinëhemoglobinë
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 29
Sistem
i resp
irator
Llojet e hemoglobinës
Hemoglobina fetale:Hemoglobina fetale:Ka dy vargje gama në vend të vargjeve beta.Ka afinitet më të lartë për O2Ka afinitet më të lartë për O2.
Myoglobin:Një hem me një varg polipeptidNjë hem me një varg polipeptidKa afinitet më të lartë për O2.
Methaemoglobin:gKa hekurin e oksiduarNuk mund të lidhet për O2.pMund të shndërrohet në Hb me anë të methemoglobin reduktazës në eritrocite
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 30
Sistem
i resp
irator
Llojet e hipoksisë
Hipoksia: është gjendje kur sasi më e vogël e O2 arrin në indeS Shkaqet më të shpeshta janë:Hipoksia hipoksemike: ulje e pO2 arterial si pasojë e sëmundjeve
pulmonare ose gjendjeve të cilat e afektojnë ventilimin (p sh pulmonare ose gjendjeve të cilat e afektojnë ventilimin (p.sh. hemimi me CO), ose insiprimi i ajrit me sasi te zvogluar të O2 (p.sh në lartësi të mëdha mbidetare).(p )
Hipoksia anemike: si pasojë e numrit të zvogëluar të eritrociteve ose eritrociteve me Hb abnormale
H k k k P ë ll b ll d ë Hipoksia iskemike: Pasojë e çrregullimit ose mbylljes se ndonjë ene të gjakut.
Hipoksia histotoksike: Qelizat nuk mund të shfrytëzojnë O2 edheHipoksia histotoksike: Qelizat nuk mund të shfrytëzojnë O2 edhepse ka sasi të mjaftuar të në inde (E shkaktuar nga helmimi metabolik si p.sh. me cianid).p )
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 31
Sistem
i resp
irator
Llojet e hipoksisë
Ll ji i Hyrja e O2 ShfrytëzimLloji ihipoksisë
Hyrja e O2në
mushkriHb Qarkullimi
Shfrytëzimi i O2
në inde
Hipoksemike E ulur Normale Normale Normale
Anemike Normale E ulur Normale Normale
Iskemike Normale Normale E ulur Normale
Histotoksike Normale Normale Normale E ulur
Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 32
Sistem
i resp
irator