บทท1

บทนำ�

ทม�และคว�มสำ�คญของปญห�

ในปจจบนยคของไทยแลนด 4.0 ประเทศไทยรวมถงทกมมโลกมการพฒนาทางดานตางๆ ทงดานการปกครอง การศกษา วทยาศาสตร และเทคโนโลยกพฒนาจากเดมเปนอยางมาก ในขณะททางดานการพยากรณ สภาพอากาศในปจจบนกมความพฒนาจากเดมเปนอยางมากเชนเดยวกน เนองจากในปนจบนมMeteorology หรอกรมอตนยมวทยาซงเปนหนวยงานททำาหนาทในการพยากรณอากาศ รายงานปรากฏการณธรรมชาตตางๆและสภาพอากาศประจำาวนรวมถงเตอนภยตางๆ มความทนสมยและมเปอรเซนตความถกแมนยำาตองคอนขางสง แตหากมองยอนกลบไปในอดตเมอครงยงไมมกรมอตนยมวทยา โลกของเรานนไมไดมความกาวหนาทางดานตางๆเหมอนอยางทเปนในปจจบนน โดยวทยาศาสตรและเทคโนโลยนนยงไมมความเจรญมากนก สมยโบราณนนชมชนในชนบทสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม แตกมความสามารถทำานายสภาพอากาศไดโดยนำาปจจยตางๆรวบตวมาเปนสงสงเกตในการทำานาย อาทเชน 1.สงเกตจากพฤตกรรมของมนษย 2.สงเกตพฤตกรรมของพชและสตว 3.สงเกตจากการหารงกนนำาทางทศตะวนตก 4.สงเกตทองฟาและเมฆ

จากเหตนคณะผจดทำาจงมความสนใจในการพยากรณสภาพอากาศจากการสำารวจเมฆตามอยางคนโบราณโดยใชความรทางดานวทยาศาสตร ดานดาราศาสตรในปจจบนและเทคโนโลยสมยใหมศกษาขอมลและขอเทจจรง

จงไดดำาเนนการจดทำาโครงงาน เรองการสำารวจเมฆเพอทนายสภาพอาการตามความสนใจศกษาขอมลและขอเทจจรงเพอเปนประโยชนแกคนรอบขางรวมไปถงบคคลทวไป

วตถประสงคของก�ร�คนคว�

โครงงานการสำารวจในครงนมวตถประสงค คอ

1.เพอศกษาหรอสำารวจการพยากรณสภาพอากาศจากเมฆ

2.เพอเปนแนวทางการสำารวจสภาพอากาศจากเมฆใหแกผทไมสามารถเขาถงกรมอตวทยา

สมมตฐ�นในก�รศกษ�คนคว�

การศกษาคนควาสำารวจเมฆเพอทำานายสภาพอากาศ ตงสมมตฐานไวดงน

การพยากรณของคณะผจดทำามความแมนยำาและมเปอรเซนตความถกตองคอยขางมประสทธภาพ

4.ขอบเขตของก�รศกษ�คนคว�

การศกษาคนควาสำารวจเมฆเพอทำานายสภาพอากาศ กำาหนดขอบเขตไวดงน

กลมตวอย�ง

ประชากรทใชในการศกษาครงนเปนประชากรทอาศยอยตำาบล ตลาดใหม อำาเภอ วเศษชยชาญ จงหวด อางทอง

ตวแปล

ตวแปลตน : การกอตวของเมฆในแตละวน

ตวแปลต�รม : สภาพอากาศในวนถดไป

ตวแปรควบคม : สภาพอากาศในวนทสำารวจ

ระยะเวล� ระยะเวลาทใชในการศกษาภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2561

ประโยชนทค�ดว�จะไดรบ

การศกษาคนควาสำารวจเมฆเพอทำานายสภาพอากาศครงน คาดวาจะไดประโยชน ดงน

1.โครงงานการสำารวจนจะมประโยชนแกบคคลทไมสามารถเขาถงกรมอตนยมวทยานำาไปเปนขอมลความรในการใชชวตประจำาวน

2.นำาความรทไดศกษามาตอยอดและพฒนาปรบปรง

3.สามารถคาดการสภาพอากาศไดโดยไมตองใชเทคโนโลย

บทท2

เอกส�รทเกยวของ

การสำารวจการกอตวของเมฆเพอทำานายสภาพอากาศมวตถประสงคเพอศกษาการพยากรสภาพอากาศจากการกอตวของเมฆในตอละวน ผศกษาจงไดทำาการคนควาขอมลทเกยวของ ดงมขอตอไปน

ในสมยทวทยาศาสตรไมไดกาวหนาเหมอนทกวนน มนษยรจกใชการสงเกตและจดจำารปแบบเหตการณทเกดขนซำาๆ เพอหาความนาจะเปน

‘การทำานายสภาพอากาศ ’ กเปนอกศาสตรทมผลพวงมาจากกระบวนการน

แมคนเฒาคนแกจะใหคำาตอบไมไดวา ทำาไมสงทพวกเขาทำานายจงถกตอง แตแนนอนวาเบองหลงความแมนยำานน มเหตผลทางวทยาศาสตรซอนอย

และเรากสามารถทจะคาดการณสภาพอากาศดวยตาเปลาไดเชนกน ถารจกสงเกตทศทางลม และกอนเมฆ

เมฆนมโบสเตรตส (Nimbostratus) ซงเปนสญญาณวาจะมฝนตก ลอยเหนอตกสงยานพระราม 4

‘เมฆ ’ ททำ�ใหเกดฝน

เมฆในธรรมชาตมรปราง 2 แบบ คอ เมฆกอน และ เมฆแผน

เราเรยกเมฆกอนวา “เมฆควมลส ” (Cumulus) และเรยกเมฆแผนวา “เมฆสเตรตส ” (Stratus)

หากเมฆกอนและเมฆแผนลอยชดตดกน เรานำาชอทงสองมารวมกน และเรยกวา “เมฆสเตรโตควมลส ” (Stratocumulus)

เมฆสเตรตส (Stratus) (photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

เมฆควมลส (Stratus) (photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

เมฆสเตรโตควมลส (Stratocumulus)(photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

เมฆซรรส (Cirrus) หรอเมฆรว มกเกดขนในวนทมอากาศด ทองฟาเปนสฟาเขม

(photo: Wikimedia Commons)สวนในกรณทเปน เมฆฝน จะเพมคำาวา “นมโบ ” (Nimbo) หรอ “นมบส”

(Nimbus) ซงแปลวา “ฝน ” เขาไป เชน เมฆแผนทมฝนตกเรยกวา “เมฆนมโบสเตรตส ” (Nimbostratus) และเมฆกอนทมฝนตกเรยกวา “เมฆควมโลนม

บส ” (Cumulonimbus)

เมฆควมโลนมบส (Cumulonimbus)

กลมเมฆตางๆ (photo: www.thaiglider.com)

กรณทแบงตามระดบความสง เราสามารถแบงเมฆได 3 ประเภทใหญ ไดแก

เมฆชนสง (เตมคำาวา Cirro- ทแปลวา “ชนสง ” ไวขางหนาคำาเรยกชนดกอนเมฆ) ยกเวนเมฆรวทอยสงสด จะเรยกวาเมฆ “ซรรส ” (Cirrus)

เมฆชนกลาง (เตมคำาวา Alto- ทแปลวา “ชนกลาง ” ไวขางหนาคำาเรยกชนดกอนเมฆ)

เมฆชนตำา (เรยกชอตามชนดของกอนเมฆ เชน ควมลส-เมฆกอน สเตรตส-เมฆแผน)

ซงเมฆทอยใน กลมเมฆชนตำา เปนเมฆททำาใหเกดฝน หมะ ลกเหบ และอนๆ (เรยกโดยรวมวา ‘หยาดนำาฟา’) ไดแก เมฆสเตรตส (Stratus): เมฆแผนบาง ลอยสง

เหนอพนไมมากนก เชน ลอยปกคลมยอดเขามกเกดขนตอนเชา ทำาใหเกดฝนแบบ ‘drizzle’ หรอสายฝนทพรางพรมแบบเบาๆ คลายไอนำา หรอทำาใหเกด

หมอก

เมฆสเตรตส (Stratus)(photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

เมฆนมโบสเตรตส (Nimbostratus): เมฆแผนสเทา ทำาใหเกดฝนตกแบบทวไป

เมฆนมโบสเตรตส (Nimbostratus)(photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

เมฆควมโลนมบส (Cumulonimbus): เมฆกอตวในแนวตง พฒนามาจากเมฆควมลส กอนจะกอตวในแนวดง มขนาดใหญมาก ทำาใหเกดพายฝนฟาคะนอง หรอแมกระทงพายหมน ถาเหนเมฆชนดน แนะนำาวาควรรบหาทกำาบงดวน!

เมฆควมโลนมบส (Cumulonimbus)(photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

ถงตรงน หากสงเกตเหนวามเมฆลอยตำา กใหสนนษฐานไดวา ฝนนาจะตกในไมชา

กลมเมฆชนตำา คอ เมฆททำาใหเกดฝน(photo: WEATHER A Golden Nature Guide)

ด ‘ลม ’ ใหเหนฝน

‘ลม ’ เกดจากหยอมความกดอากาศ 2 แหงทไมเทากน โดยจะพดจากหยอมความกดอากาศสงไปตำาเสมอ

สำาหรบเรา (คนไทย) ทอาศยอยบนซกโลกเหนอ เมอยนหนหลงใหกบกระแสลมแลว หยอมความกดอากาศสงจะอยทางขวามอ สวนหยอมความกดอากาศตำาจะอยซายมอ (สวนคนทอยซกโลกใตจะกลบกน)

กรณหนหลงใหกระแสลม หยอมความกดอากาศสงจะอยทางขวา สวนหยอมความกดอากาศตำาจะอยทางซาย(photo: WEATHER A Golden Nature Guide) ฉะนน หากสมผสไดวามกระแสลมพดผานจากทางตะวนตก (หรอตะวนตกเฉยงเหนอ) นนกหมายความวา ณ ขณะนน สภาพอากาศเปนปกตนนเองแตถามลมพดแรงจากทศใต และกลมเมฆเคลอนตวจากทางทศตะวนตก กขอใหรวา ไมแนฝนกำาลงจะมา และจงเตรยมรมใหพรอม!

ทศทางลมมรสมประเทศไทย (photo: กรมอตนยมวทยา)

*หมายเหต: ประเทศไทยอยภายใตอทธพลลมมรสม 2 ชนด คอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ซงลมททำาใหฝนตก คอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ทนำามวลอากาศชนจากมหาสมทรอนเดยมาสประเทศไทย ทำาใหมเมฆมากและฝนชกทวไป โดยพดปกคลมประเทศไทยระหวาง กลางเดอนพฤษภาคม-กลางเดอนตลาคม

วธสงเกต…วนนจะอากาศดหรอมฝน?

มขอสงเกตมากมายบนทกวา หากเจอเหตการณลกษณะตอไปน อาจทำานายไดวา…

วนน…อากาศจะด

– มลมพดพดออนๆ จากทางทศตะวนตก หรอ ทศตะวนตกเฉยงเหนอ

– กลมเมฆลอยสง

– มเมฆควมลส (Cumulus) กระจายตวอยบนทองฟายามบาย ในฤดรอน

เมฆควมลส (Cumulus) ในวนอากาศด (photo: pixabay.com)

วนน…อาจจะมฝนตก

– เมฆ ซรรส (Cirrus) หรอเมฆรว มรปรางคลายขนนก เปนเมฆอยชนสงสด รวมตวเปนกลมหนาและมเมฆลอยตำาอยดานลาง

– เมฆควมลส (Cumulus) ทเดมเปนกอนปกปยเรมรวมตวกนในแนวดง

– มลมพดแรงจากทศใต และกลมเมฆเคลอนตวจากทางทศตะวนตก

– มวงแหวนปรากฏขนรอบดวงจนทร

เมฆซรรส (Cirrus) หรอเมฆรว มกเกดขนในวนทมอากาศด ทองฟาเปนสฟาเขม

(photo: Wikimedia Commons)เหนพระจนทรทรงกลด ระวงพาย!?สาเหตททำาใหเกดวงแหวนรอบดวงจนทร เปนเพราะแสงสะทอนจากดวงจนทรสองไปกระทบกบเมฆซรรส เมฆชนสงซงประกอบขนจากเกลดนำาแขงขนาดเลกจวจำานวนมหาศาล

แมเมฆชนสงจะไมไดกอใหเกดพายหรอหยาดนำาฟาตางๆ แตการปรากฏตวของ เมฆซรโรควมลส หรอทนกเดนเรอฝรงเรยกวา Mackerel Sky (ทองฟาลายเกลดปลาแมคเคอเรล) แสดงใหถงความแปรปรวนของแนวปะทะอากาศ

สงผลใหเกดไดตงแตฝนพรำาๆ ไปจนถงฝนตกหนก หรอแมแตกระทงฝนฟาคะนอง

เมฆซรโรควมลส (Cirrocumulus) หรอ Mackerel Sky(photo: www.flickr.com, Wikipedia)ภมปญญาโบราณกบการพยากรณอากาศ

ชาวนา ชาวเรอ นายพราน รวมไปถงชนพนเมอง ลวนมสงทเรยกวา “Weather Lore” คำาทำานายสภาพอากาศทสงสมจากประสบการณจากรนสรน

และคำาทำานายหลายอยางกมความแมนยำาจนนาประหลาดใจ

ป ค.ศ. 1950 เปนปทสหรฐอเมรกาและแคนาดาบางสวนถกพายหมะพดถลมสงถง 145 เซนตเมตร คราชวตผคนไปถง 350 ชวต นบวาเปนวาตภยทรายแรงทสดเปนอนดบท 3 ในประวตศาสตรของสหรฐอเมรกา

ภายหลงในป ค.ศ. 2010 งานวจยฉบบหนงจากคณะภมศาสตร มหาวทยาลยโอคลาบามา เรอง “Old Indian Ways’’ of Predicting the Weather: Senator Robert S. Kerr and the Winter Predictions of 1950–51 and 1951–52 ไดใหขอมลทนาสนใจวา

ในป 1950 นนเอง Robert S. Kerr สมาชกวฒสภาพรรคเดโมแครตแหงสหรฐอเมรกา ไดมการสงจดหมายถงหวหนาชนเผาอเมรกนพนเมอง (หรอทรจกในนาม ชนเผาอนเดยนแดง) เพอสอบถามวา ฤดหนาวจะมากอนกำาหนดและอเมรกาจะเผชญหนากบฤดหนาวทโหดรายหรอไม?

แมจะมรายงานวา ทานสมาชกวฒสภาไดรบการยนยนจากกรมอตนยมวทยาแลววาอเมรกาจะประสบภยหนาวครงใหญแลวกตามท

ผลปรากฏวา หลายคำาตอบทถกสงกลบมาจากหวหนาชนเผาตางๆ ตางพดไปในทศทางเดยวกนวา “อเมรกาจะประสบกบภยหนาวททารณ และจะมหมะมากผดปกต”

โดยรายละเอยดเพมเตมเกยวกบคำาพยากรณมดงน:

เอกสารการตอบกลบถงทานสมาชกวฒสภา Robert S. Kerr

“บรรพชนกลาวไววา เมอสงเกตเหนใยแมงมมจำานวนมากปรากฏขนในอากาศ และตนไมมลกษณะอยางทเราเหนเชน ณ ขณะน รวมไปถงเปลอกขาวโพดหนา

และหนกขนผดปกตอยางทปรากฏ นนเปนสญญาณของฤดหนาวทโหดราย”—หวหนาชนเผามสคก, โอคลาบามา

“พวกเขา [ชนพนเมอง] ตางรบรไดวา ฤดหนาวทยากลำาบากกำาลงจะมาเยอน เพยงแตพวกเขาไมไดอธบายตอวาจะหนกหนาเพยงใด เพยงแครวามนจะเปนเชนนน

–ในปน ทองฟาเกดความแปรปรวนดวยเหตผลบางประการ

และเมอใดกตามทความแหงแลงปรากฏ ฤดหนาวทเยอกเยนผดปกตยอมตามมา”—สภาชนเผาพนเมองอลบเคอรค, นวเมกซโก

“เมอตวมสคแรตและบเวอรสรางโพรงทสงและใหญผดปกต หรอหากพวกสตวปาตวอวนพกวาทเคย เปลอกไมหนาผดสงเกต รวมไปถงเปลอกขาวโพด นนหมายความวาฤดหนาวนนจะทารณ”—ชนเผา Chippewa, มนนโซตา

อยางไรกตาม การพยากรณอากาศไมวาจะดวยวธไหน กอาจมความคลาดเคลอนไดขนอยกบปจจยทเขามาเปนตวแปร ทงทศทางลม หยอมความกดอากาศ ตลอดจนความแปรปรวนทไมทราบสาเหต ฯลฯ

“ตงแตมการทดลองปรมาณ สารเคมอาจเขาไปรบกวนกระแสอากาศและกอนเมฆ กลมเมฆทเคยเหนไดสญหายไปจากทองฟา ฉะนน เราจงไมสามารถใหคำาทำานายทดไดเลย”

คำาพดของผเฒาทานหนงแหงชนเผาพนเมองในเขตมชแกนไดรบการระบไวในเอกสารฉบบดงกลาว

เครองวทยหยงอากาศ หรอ ‘Radiosonde’ เปนเครองมอทประกอบดวยเครองสงวทยทตดไปกบบอลลน และเครองรบสญญาณวทย เพอบอกขอมลอณหภมความชนของบรรยากาศในระดบตางๆ(photo: www.flickr.com)

วชาการคาดการณดนฟาอากาศของชนพนเมอง แทจรงแลวกคอการสงเกตและจดจำารปแบบเหตการณซำาๆ เพอหาจดรวมและสรางขอสรป โดยองกบสภาพแวดลอมทมลกษณะ ‘เปนไปตามธรรมชาต ’ ตอเนองมายาวนาน

แตเมอธรรมชาตถกรกรานดวยวถชวตใหมๆ ของมนษย รปแบบคำาทำานายทเคยใชไดผลกอาจเรมคลาดเคลอนไปทละเลกละนอย

คงเหลอแตหวใจสำาคญทวา การสงเกตและจดบนทกเทานน ทสรางชดคำาพยากรณทแมนยำาไดอกครง.

อางอง:

RANDY A. PEPPLER. ‘‘Old Indian Ways’’ of Predicting the Weather: Senator Robert S. Kerr and the Winter Predictions of 1950–51 and 1951–52. https://journals.ametsoc.org/doi/pdf/10.1175/2010WCAS1055.1RANDY A. PEPPLER. “OLD INDIAN WAYS” OF KNOWING THE WEATHER: WEATHER PREDICTIONS FOR THE WINTERS OF 1950-51 AND 1951-52. https://ams.confex.com/ams/pdfpapers/143684.pdfPaul L., R. Will B. and Herbert Z. 1957. Weather: A guide to Phenomena and Forecasts. New York : Simon and Schuster, Inc.KATE KERSHNER. Does a Ring Around the Moon Mean Rain is Coming Soon?https://bit.ly/2QwYVPvThaiglider Club. เมฆชนดตางๆ. http://www.thaiglider.com/th/story/29-cloud.htmlhttps://becommon.co/world/forecast-weather-cloud/

บทท 3

วธดำ�เนนก�ร

ในการศกษาครงน ผศกษาไดทำาการศกษาการสำารวจเมฆเพอทำานายสภาพอากาศ ซงมวธการดงน

ระเบยบวธทใชในก�รศกษ�

ในการศกษาใชรปแบบการสำารวจ สบคนขอมลจากอนเตอรเนต ลงพนทสำารวจ วเคราะหขอมล

ประช�กรทใชในก�รศกษ�

1. ประช�กร ประชากรทใชในการศกษาครงนเปนประชากรทอาศยอยตำาบล ตลาดใหม อำาเภอ วเศษชยชาญ จงหวด อางทอง

2. กลมตวอย�ง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนไดแก กลมตวแทนประชากรทอาศยอย

ตำาบลตลาดใหม อำาเภอวเศษชยชาญ จงหวดอางทอง จำานวน 10 ครวเรอน เปนประชากรทงสน 27 คน ไดมาโดยคดเลอกบคคลทอยอาศยบรเวณใกลบรเวณแหลงสำารวจมากทสดตามลำาดบ เพอผลรบการประเมนทเมนยำา

3. ระยะเวล�ทใชในก�รศกษ� ระยะเวลาทใชในการศกษาภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2561

วธดำ�เนนก�รศกษ� ผศกษาไดดำาเนนการตามขนตามขนตอนดงน (ตรวจสอบการฉกคำาดวย)

1. กำาหนดเรองทจะศกษา โดยสมาชกทง 4 คน ประชมรวมกน และรวมกนคดวเคราะหและ วางแผน วาจะศกษาเรองการทำานายสภาพอากาศจากเมฆ

2. สำารวจจากปญหาทพบใกลตวซงมปญหาหลายดาน อาทเชน ดานความสะอาดสขอนามยของ ชมชน ดานจตสาธารณะ ดานสาธารณปโภคของชมชน และการรกษาสงแวดลอม ฯลฯ

3. เลอกเรองทจะศกษาจากการรบฟงความคดเหนและขอเสนอของสมาชกคณะจดทำาทกคนโดย ตดสนใจเลอกเรองทสมาชกคณะจดทำาสนใจมากทสด

4. ศกษาแนวคดในการแกปญหา 5. ตงชอเรอง6. สมาชกคณะจดทำาทง 4 คน ไดพบคณครผสอนเพอปรกษาและขอคำา

แนะนำา การวางแผนและ รบฟงความคดเหนตางๆแลวนำามาปรบปรงแกไขเปนแนวทางพฒนากระบวนการวจย

7. เขยนความสำาคญความเปนมาของปญหา วตถประสงค สมมตฐาน ขอบเขตการวจยและ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ โดยศกษาขอมลจากหนงสอสบคนขอมลจากอนเตอรเนต

8. สรางเครองมอ ทเปนแบบสอบถาม จำานวน 6 ขอ 9. นำาเครองมอทปรบปรงแกไขเรยบรอยแลวไปใชกบกลมตวอยาง 10. รวบรวมขอ

11. วเคราะหขอมล 12. สรปการศกษาคนควา