7/22/2019 63561722-bedenko-iv

1/118

KLASICIZAM

ENGLESKA

LORD BURLINGTON (biljenica)

Chiswick House, 1726-29. (biljenica)- nakon baroka povratak klasinoj arhitekturi- autor/vlasnik Lord Burlington- vila u talijanskoj maniri s oktogonalnom kupolom, inspirirana Paladijevom

Vilom Rotonda (Vila Capra)- razlikuje se od nje po tome to nema sve str. jednake: samo su 2 bona

proelja jednaka - prednje i stranje razliita- prostorije organizirane oko osmerokutnog hala nadsvoenog kupolom

- pejzani arhitekt William Kent

Plesna dvorana (Assembly rooms), York, 1730-35. (biljenica)- na ulazu portik sa jonskim stupovima- u dvorani kolonade korintskih stupova, iznad su prozori

1

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

2/118

LORD PEMBROKE (HERBERT) & ROGER MORRIS (biljenica)

Paladijanski most, Wilton,Wiltonshire 1737. (biljenica)- autor/vlasnik Lord Pembroke- engleski vrt = dopuna klasicistike kue

- stoji na nekoliko lukova, rustika na 3 sredinja (u sklopu vrta kue wilton)- kasnije napravljene kopije u Stoweu- dijelom natkriven, na ulazu i izlazu u taj dio su polustupovi, polukruni luk i

trokutasti zabat- jonski stupovi- slian Ponte Rialtu

Paladijanski most Ponte Rialto, Venecija

WILLIAM KENT (1685.- 1748.)Proveo je 10 godina u Italiji, prouavao slikarstvo u Rimu, tamo je upoznao svogbudueg patrona lorda Burlingtona, koji ga je doveo u Englesku. Iako je kolovanu kasnobaroknom Rimu, od Kenta se oekuje da se prilagodi novimtendencijama.

Kensington Palace, London, 1720-teUredio je 3 interijera u razliitim stilovima:- stubite sa muralima u venecijanskoj iluzionistikoj baroknoj tradiciji- sobu s kupolom u neoantikom stilu - kombinira elemente kasnog 18. st. sa

kasetirenim stropom, velikim pilastrima, kipovima u niama i plitkim reljefomiznad kamina

- Presence Chamber sa oslikanim stropom u stilu Raphaela, Giovannija daUdine i Vasarija

2

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

3/118

stubite s muralima

Soba s kupolom (kasetirana kupola,pilastri,nie s kipovima) Presence chamber (sa oslikanim stropom)

Holkham Hall, Norfolk, 1730-te- Kentovo najznaajnije djelo- Lord Burlington savjetnik ?- tlocrt sa 4 izbaena paviljona po uzoru na Palladijevu vilu Mocenigo- spektakularan interijer, ujedinjeni ulazni hall i hall stubita - ujedinjene

karakteristike rimskih bazilika okruenih kolonadama i Palladijeve pregrade odstupova u crkvi Il Redentore u Veneciji

Holkham Hall Il Redentore, Venice

3

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

4/118

Holkham Hall Villa Mocenigo, iz Quattro libri dell architectura

Kua na Berkley Squareu, London, 1742- 44.- kontrast izmeu suzdrane paladijanske vanjtine i dramatinog interijera

- ima jedno od najdinaminijih stubita u zemlji- salon sa oslikanim stropom- kua sadrava povijest talijanskog oblikovanja od manirizma, preko

paladijanizma do baroka

Elizejske poljane, Stowe, Buckinghamshire i vrt u Roushamu, te brojne vrtnegraevine koje su dokaz Kentova pionirstva u razvoju pejzane arhitekture

ROBERT ADAM (1728.- 92.) (biljenica)

Boravio je u Italiji i bio pod utjecajem talijanske arhitektonske i umjetnike batine.Na njega su utjecali Piranesi [Piranezi] i franc. slikar Clerriseau, s kojim je 1757.

putovao u Split i premjeravao Dioklecijanovu palau (publicirao 1764.). Prouavaoje vie privatne rezidencije (stambenu arh.) nego javne i sakralne graevine.

Kua Sir Williams Wynna, James square, London (biljenica)- prizemlje rustika, 3 luka (u desnom ulaz, lijevo 2 prozora)- iznad dvoetani kanelirani pilastri, balustrada na krovu- prvi kat reprezentativan, visoki prozori sa trokutastim zabatima i balustradom

(unutar plastino istaknutog luka)- zadnja etaa: sa malim kvadratinim prozorima- u tlocrtu desno: potez ulaza, servisa i komunikacija- u tlocrtu lijevo: irok potez salona, dvorana, u sredini park, iza tala

4

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

5/118

- tlocrti kua Sir Wynna i Lorda Derbya: sobe kontrastnih oblika, esto sa

apsidama ili ovalne sa redom slobodnostojeih stupova, na uskim parcelamatipinima za London

Derby House, London (biljenica)- tlocrtno slina kui Sir Williams Wynna, tlocrt izduen, ista logika organizacije

prostora- ulaz s lijeve strane, 1 prozor lijevo od ulaza, 3 desno- rimska palaa s vestibulom -> u tlocrtu se dosta ita utjecaj Dioklecijanove

palae?- Derby House ima slijed od 3 sobe za crtanje i predsoblje, prelazi se iz jedne u

drugu kao kod francuskih apartmana, da bi se postigla bolja cirkulacija

prilikom zabava- zbog nedostatka prostora morao je sobe suprunika smjestiti na razliitimkatovima

Adelphi, obala Temze (biljenica)- projektirala braa Adam (gr.adelphoi = braa) 4njih- blok sa 24 unificirane zgrade, definiraju ga ulica Strand i rijeka Temza- asocijacija na Dioklecijanovu palau- gore terasa i kue, dolje pristanite za brodove

5

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

6/118

Kua u Kedlestonu, Derbyshire, 1760-te- povezana kolonadama u obliku etvrtine kruga sa 4 paviljona po uzoru na

Palladijevu vilu Mocenigo- zapoeo ju je Matthew Brettingham, zatim poslije njega James Paine, onda

Robert Adam, a kasnije je konzultiran i Adamov rival James Athenian Stuart(koji je publicirao Erehteion 1751.)

- dovrena tijekom 1760-ih s tim da su dva krila ostala nedovrena- jedno od krila sastoji se od privatnih odaja za obitelj- Adamova glavna preinaka bilo je juno proelje koje je dobilo formu

romantine evokacije Konstantinova slavoluka u Rimu- ulazna vrata vode u veliki hal iji su zidovi flankirani korintskim stupovima i

imaju nie sa odljevima antikih skulptura- prostorni kontrast se poveava kad se krene dalje u rotondu ili salon, prostor

nadsvoen kupolom, inspiriran Panteonom, visok 19m i 6.5 m vii od prostorahala

- osnovni oblik hala i rotonde je izveden iz Painovih preinaka Brettinghamovezamisli, ali dok je Paine razdvojio hall i rotondu stubitem, Adam ih je staviojedno kraj drugog u odnos kakav je bio kod atrija i vestibula u rimskojarhitekturi

stranji dio Konstantinov slavoluk u Rimu

6

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

7/118

Syon house, Middlesex, 1762- 69.- preureenje srednjovjekovne zgrade kraj Londona, jedan od najboljih ranih

interijera- investitor Smithson je traio da se sve uredi u antikom stilu, ali se Adam

istovremeno drao i francuskih suvremenih tendencija te engleske slikovitosti- nezgodnu nivelaciju u prizemlju, u junom dijelu halla elio je naglasitizaobljenim stubitem iza stupova koje bi dodalo pokret i slikovitost, rae negoda ju pokua prikriti

- njegov pristup projektiranju je vie slikovit nego se dri teoretskiharhitektonskih ideala o proporcijama antikih detalja, o interijerima pie kao daje pejsani arhitekt

- sa istom brigom za slikovitost pristupa ureenju pokrajnjeg predsoblja-12slobodnostojeih stupova od plavog mramora oblikuju sobu

- stupovi su autentini antiki rimski, izvaeni iz rijeke Tiber, Adam na njimadizajnira nove zlatno-bijele kapitele u grko jonskom redu po uzoru na one s

Erehteiona- na njih je stavio elegantne muke statue, kombinacija koja se javljala u rimskojjavnoj arhitekturi, ali ne u stambenim interijerima

- ulaz u predsoblje je flankiran sa 2 niska reljefa u tuku- polikromija, antiko bogatstvo- nakon predsoblja slijedi blagavaonica pa soba za crtanje

7

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

8/118

- imao je i nekoliko uspjenih eksterijera: juno proelje Stowe house, The OldQuaid of Edinburg University i Gosford House, Lothian

SIR JOHN SOANE (1752.- 1837.) (biljenica)- Danceov sljedbenik

Bank of England (Narodna banka) (biljenica)- Stock, Consols, Colonial and Dividend office- klasian jezik reduciran je na urezane linije koje definiraju nadsvoen odozgo

osvijetljen prostor (kasnije poruena)- proelje: ulazni dio izbaen i naglaen dvoetanim stupovima, u prizemlju

lukovi (ulaz+slijepi), 2. etaa kvadratini prozori- iznad ulaza postoji 3. etaa: mali pravokutni prozori odijeljeni skulpturama, na

vrhu balustrada

8

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

9/118

Stock office Consols office Colonial office

Vlastita kua (ili Soane muzej), London (biljenica)

- sve su njegove zgrade poruene osim njegove vlastite kue, koja je sainjenaod 3 pregraene, stranji dio je pretvoren u muzej (primarno koristi nadsvjetloza osvijetljenje)

- igra s nivelacijama, osvjetljenje odozgo, scenska slojevitost, stalne aluzije naantiku

- zgrada je vrhunac Picturesque pokreta u klasicistikoj Engleskoj- soba za doruak ima plitku kupolu na pandantivima odvojenu od zida na

svakom kraju i izgleda kao baldahin

9

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

10/118

Westminster - sudovi

JOHN NASH (1752.- 1835.) (biljenica)- iznosi plan za gradnju individualnih vila i kua u nizu u i okolo Regent's parka,

koji bi sauvao ruralni karakter- dalje je predlagao spajanje tog podruja s West Endom i Princ Regent'sPalace novom ulicom Regent's street u smjeru sjever-jug

- pristup oblikovan s Humphry Reptonom koji je naslijedio Capability Browna uoblikovanju parkovne arhitekture

- stvorio je model za razvoj predgraa

Regent's park, London, 1811.

Regent's street, London, dovreno 1825.- plan napravljen 1811. zajedno s Regent's parkom

- za Princa Regenta (kasnije kralja Georgea IV), htio je povezati novi park saPrinevom palaom pomou nove ulice u smjeru sjever-jug

Cumberland Terrace, dovreno 1826.- nalazi se na istonoj strani Regent's parka- niz kua irine 3 prozora- sastoji se od 3 bloka meusobno povezana dekorativnim neoklasinim

lukovima- svaka kua trebala je stvoriti dojam da posjeduje cijeli park- 4 etae, gornja najmanja sa kvadratinim prozorima- na rizalitima kolonade dvoetanih jonskih stupova, inae - dvoetani pilastri

10

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

11/118

ENGLESKA KUA U 18. ST. (biljenica)- gregorian architecture (1714.-1830.) usporedno s paladijanizmom- preuzeta srednjovjekovna kua (slino na Opatovini, Nova Ves)

- obino kue u nizu (npr. eka), na izduenoj parceli sa vrtom, uska kua,gusta izgradnja, vertikalno graenje

- propisi definiraju 4 kategorije, podjela 1-4 po drutvenim slojevima- strehe zabranjene (posebno drvene), nema balkona, prozori iza pristupaka

(zbog zatite od poara), prozori se diu i sputaju- opeka manje kvalitetna unutra- 1 etaa poluukopana (sputanje u podrum / penjanje na povieno prizemlje)- podjela po etaama (od priz. navie): kuhinja, boravak, spavanje, sluinad

11

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

12/118

FRANCUSKA - RANI KLASICIZAMANGE- JACQUES GABRIEL (1698- 1782.)

1742. je naslijedio oca i postao Prvi arhitekt - bio je zaduen za kraljevske

projekte u Versaillesu, Campiegni i Fontaunebleau i u Parizu na Trgu Luja XV,danas Place de la Concorde.

12

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

13/118

Place de la Concorde, 1763. (biljenica)- oblik osmerokuta, u sredini obelisk, u osi sjeverno i juno od njega fontane- u kutevima osmerokuta statue koje predstavljaju francuske gradove- na jugu u osovini most preko Seine (Pont de la Concorde)

- zapadno parkovi i Avenue de Champs-Elysees koja vodi do Slavolukapobjede na Etoileu [Etualu] (zvijezdi)- istono Jardin des Tuileries- sjeverno 2 simetrine zgrade, palae, zapadna kasnije postala Hotel de

Crillon, razdvaja ih ulica Rue Royale koja vodi do crkve St.Medeleine [Medl]- na sjeveroistoku trga poinje ulica Rue de Rivoli- za vrijeme revolucije tu su giljotinirani Luj XV, Marija Antoaneta, Robespierre...

Crillon: dolje arkade(rustika), gore kolosalni stupovi, 2 rizalita sa trokutastim zabatom (vidi Louvre istonokrilo,arch.Perrault)

Mali Trianon, Versailles, 1761- 64. (biljenica)- na fasadi ravne linije, diskrecija i suzdranosti- u funkcionalnom smislu takoer predstavlja odmak jer je zamiljena kao

mjesto za odmor za kralja Luja XV i Madame de Pompadour

13

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

14/118

- osi ulazne strane i vrta nalaze se pod pravim kutom; vrt je na zapadnoj strani ina vioj razini i ve je prije postojao

- podijela fasade na 5 polja, srednja 3 istaknuta, na rizalitu prozori omeenipilastrima odnosno stupovima (ovisno o proelju), iznad svega balustrada

- sve etiri fasade su pomalo razliite: juna ulazna i sjeverna strana naglaene

su jednostavno s pilastrima, istona strana koja gleda na botaniki vrt nijenaglaena redovima, a zapadna ili glavna strana koja gleda na kraljev vrt imakorintske stupove

- vanjska stubita na sjevernoj i zapadnoj strani omoguuju direktan pristup vrtu- 3 etae, dobar raspored soba za poslugu- nakon smrti Luja XV i Madame de Pompadour, dola Marie-Antoinette i

preoblikovala vrt u engleski pejsani koji kulminira slavnim Hameauom[L'Ham], normandijskim selom sa farmom i mljekarom - zahtjev zajednostavnou i prirodnou

- organizacija prostora unutra (wikipedia):A house of intimacy and pleasure,the building was designed to require as little interaction between guests and

servants as possible. To that end, the table in the Sales Manger wasconcieved to be mobile, mechanically lowered and raised through thefloorboards so that the servants below could set places sight unseen. Thetables were never built, but the delineation for the mechanical apparatus canstil be seen from the foundation.

zapadna strana koja gleda na kraljev vrt juna ulazna strana

- 1750-ih i 60-ih je napravio dosta manjih zgrada koje odlino spajaju elegancijus funkcionalnou - Francuski paviljon kod Malog Trianona za Madame dePompadour, Ermitage kod Fontaunebleaua i niz lovakih kuica i paviljona uumama oko Versaillesa

tlocrt Malog Trianona francuski paviljon-Gabriel

JACQUES- GERMAIN SOUFFLOT [Sufl] (1713.- 80.)Studirao u Rimu, vratio se nakon 7 godina, dobio zadatak da projektira bolnicu uLyonu 1740, privukao panju Madame de Pompadour, te s njenim bratom

putovao u Rim da ovaj zavri arh. kolovanje.

14

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

15/118

1750. putovao u Paestum, Napulj i do iskopina Herkunaleuma - prve mjere grkihhramova u Paestumu

Crkva Ste Genevieve [enevje], Pariz, 1843- 50. (biljenica)- od franc. revolucije Panteon_grobnica

- od kralja dobio zadatak da napravi novu crkvu posveenu zatitnici Pariza,Sta-Genevieve, koja bi se mogla mjeriti s crkvom sv. Petra u Rimu i sv. Pavlau Londonu

- svoj efekt duguje kombinaciji golemih slobodnostojeih stupova i horizontalnihnadvoja (gornjih greda) neprekinutih stubovima ili pilastrima

- ulaz u crkvu je kroz masivan portik hrama od 24 stupa, viih od onih uPanteonu u Rimu

- ispod je bila golema kripta sa kamenim stropom na grkim dorskim stupovima- zidovi bonih brodova bili su perforirani sa prozorima da bi svjetlost preko

kolonada ula u glavni brod, dok je kupola poduprta stubovima, svaki omotansa 3 stupa

- prozori kasnije zazidani zbog statike- longitudinalna crkva s dominantnom kupolom- kupola je trostruka i izvana je varijacija na Tempietto (tambur sa kolonadom)- unutra korintski stupovi, napust kroz cijelu crkvu, arhitrav ne arhivolt- optereenje lukova prebaeno na pilastar i na stup = prodor svijetla- gotiki prijenos optereenja - s kupole dijagonalno- lukovi visoki zbog vie svijetla- tlocrtno grki kri, longitudinalnost naglaena ulaznim portikom- plie kupole na krakovima kria- Soufflot je htio spojiti lakou konstrukcije gotike sa istoom i

monumentalnou grke arhitekture

15

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

16/118

JACQUES GONDOIN (1737.- 1818.)

Kirurka kola, Paris, 1769- 75. (biljenica)

16

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

17/118

- mnogi suvremenici proglasili su je remek djelom klasicizma, prema Peyreuzgrada koja slii hramu vie od bilo koje crkve

- kolonada jonskih stupova du uline fasade, neprekinut arhitrav- slavna sala za kirurgiju stoji iza glavnog portika koji je u dvoritu- kombinira polukruni plan antikog teatra i kasetiranu odozgo osvijetljenu

kupolu Panteona (otvor je kasnije zazidan)

VICTOR LOUIS (1731.- 1807.)

Grand Theatre, Bordeaux, 1772- 80. (biljenica)- drugi slobodnostojei teater u Francuskoj, teatri u takvom mjerilu bili su

inovacija 18. st.- kolonada od 12 korintskih stupova du cijele ulazne fronte, na postamentu od

nekoliko stuba, iznad stupova napust i balustrada sa 12 skulptura, 3. etaamalo uvuena

- volumen 3. etae sa balustradom i kvadratinim prozorima- iza 12 korintskih stupova zid raslanjen korintskim pilastrima, u prizemlju veliki

polukruni prozori/vrata, na katu pravokutni s balustradom kao parapetom- na bonim proeljima u prizemlju trijem- unutra: hal je kvadratni od kamena sa otvorenim prvim katom, kolonadom i

zidanim svodom u klasicistikoj varijaciji, rustika na stubitu- gledalite: oko partera rustika kao i na stubitu, preko 3 etae balkona

korintski stupovi sa zlatnim kapitelima, nose napust -> najvii balkon na koji seonda oslanja kupola

- vaan je naglasak na stubitu i prostorima za kretanje, tako da se stvaradramatian spektakl prije ulaska u gledalite - promenada kao na kraljevskomdvoru (predstava prije predstave)

- stubite je utjecalo na ono Charles Garniera u Parikoj operi

17

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

18/118

18

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

19/118

stubite ulaz, dvoetana kolonada, kasetirani strop bono, krini svod, nie

Gledalite Grand theatre, Bordeaux

PEYRE & DE WAILLY (nepotrebno?)

Theatre de l'Odeon (danas Theatre de France), Pariz, 1779- 82.- samostojee kazalite, sline ideje stubita i foyeura sa kolonadama kao

Victor Louis u Bordeauxu

FRANCUSKA - KASNI KLASICIZAM

CLAUDE- NICOLAS LEDOUX [Led] (1735.- 1806.)Razlikovao od drugih arhitekata po tome to nije roen u Parizu i nije pohaaoFrancusku akademiju u Rimu. Arhitektonska originalnost ovisila mu je o njegovimevokacijama antikog Rima kroz Piranesijeve crtee.

Hotel de Montmorency, 1769 (nepotrebno?)

- uglovnica- danas sruen, rokoko kompleksnost u tlocrtu, mirne klasicistike fasade

19

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

20/118

- dvije glavne fasade s jonskim stupovima su jednakeKua za plesaicu Guimard, 1773- 76. (nepotrebno?)

- tlocrtno: dio uz ulicu sadrava mali teatar, a glavni dio kue, preko putadvorita, je poznat kao hram Terpsihore, muze plesa

- ulaz glavnog dijela: neoantiki ulaz sa jonskim stupovima ispred apsidalne

kasetirane nie (kombinacija elemenata iz rimskih termi)

Teatar u Besanconu (nepotrebno?)- originalan interijer, polukruni redovi sjedala kao u klasinom amfiteatru, iznad

je gledalite okrueno kolonadom grkih dorskih stupova - najvee koritenjetog reda u svim francuskim graevinama

Kraljevske solane u Arc-et-Senansu ili solane u Chauxu [-u], 1779.(biljenica)

- blizu Besancona, istona granica Fr, bogati nalazi kamene soli- tlocrt u obliku slova D, ukupno 10 graevina na polukrugu i ravnom dijelu

- ulaz u kompleks kroz dorski portik- kua upravitelja na sreditu ravnog dijela na suprotnoj strani (stupovi kao dasu sastavljeni rezani)

- ekspresivna arhitektura

20

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

21/118

50 kula (barrierres, mitnica) kao dio zida oko Pariza (biljenica)- izmeu 1784. i 1791. sagraen je zid duine 24km oko Pariza, ija zadaa nije

bila obrana grada nego prikupljanje poreza pri ulasku u grad- samo su 4 danas ostale: Villette, Orleans, Trone, Monceau- nedostatak ornamenta, veliko mjerilo

21

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

22/118

Barrierre (ili Rotonda) de la Villette (1784-87.)- rotonda smjetena na kvadratnu osnovu, ima dorske stupove u paru, izgleda

kao da e zdrobiti ovo ispod sebe- ulaz kroz grki trijem poduprt kvadratnim stubovima- sva 4 proelja jednaka

Projekt idealnog grada Cheauxa [-a] (biljenica)

22

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

23/118

- duplicira polukruni plan iz solane i formira okrugli centar okruen saboulevarom iza ega se pruaju nizovi javnih zgrada, originalne forme i dotadneviene funkcije

- kua upravitelja rijeke (otvoreni cilindar kao velika pipa za vodu kroz koju teerijeka Loue), Mirilite (idealizirani sud), Oikema (hram ljubavi), Cenobium (azil

sree, komuna za 16 obiteji), Panaretheon (hram vrlina), Temple of Memory,groblje (katakombe u obliku ogromne kugle), crkva (bez prozora), House ofEducation

- u tlocrtu apsolutna simetrija

kua za upravitelja rijeke groblje u obliku sfere

Oikema (hram ljubavi)

ETIENNE- LOUIS BOULLEE (1728.- 99.)- ekspresivne forme, megalomanske dimenzije njegovih grobnica, muzeja,

piramida i knjinica okupane udnim svijetlom i sjenama- vjera u mo elementarnih geometrijskih elemenata- glavna mu djela nisu realizirana, ali je njegovo pouavanje na Kraljevskoj

akademiji pomoglo stvoriti tradiciju vizionarske arhitekture

23

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

24/118

Kraljevska biblioteka (biljenica)- veliki bavasti svod, sa strane stupovi, veliki otvor na vrhu, nije ba izvedivo

Newtonov cenotaf (biljenica)- memorijalni spomenik ili grobnica, za Isaaca Newtona- kugla promjera 150m lei u dvostrukoj krunoj bazi- unutranjost gola, samo prazan sarkofag koji predstavlja Newtonove posmrtne

ostatke- povrina gornje polukugle proupljena brojnim rupicama, toke svjetlosti koje

predstavljaju zvjezdano nebo- slavio kuglu kao savreni oblik jer ju nikakva varka perspektive nemoe

izobliiti

Hram razuma (biljenica)- kruni tlocrt, visok postament, kolonada stupova, iznad svega ogromna kupola

24

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

25/118

FRANCUSKA ARHITEKTURA REPREZENTACIJE

Rue de Rivoli, arh. Percier i Fontaine (biljenica)- ulica u Parizu,Napoleon ju dao izgraditi nakon pobjede kod austerlitza 1805

nad Austrijancima i rusima

- ide od sjeveroistonog dijela Place de la Concorde pa sjeverno od Louvrea(znati sjeverno krilo Louvrea!)

- gotovo milju dugako proelje sa arkadama u prizemlju- 4 etae: dolje trijem (prodavaonice), 1. kat najluksuzniji, katovi prema gore nii- jednostavna arhitektura, postie se efekt ne kroz bogatstvo detalja nego veliku

duljinu

Sjeverno krilo LouvreaSlavoluk na Carrouselu, arh. Percier i Fontaine (biljenica)- izgraen kao vrata u danas poruenu palau Tuileries- napravljen po uzoru na slavoluk Septimusa Severa u Rimu- polikromatski i bogato izrezbaren- Napoleon ga dao izgraditi kako bi obiljeio francuske vojne pobjede 1805.

25

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

26/118

Slavoluk na Carrouselu Slavoluk Septimusa Severa u Rimu

Slavoluk na Etoileu [Etualu], arh. Jean Chalgrin (biljenica)

- fr. etoile [etual] = zvijezda- zapoeto 1806., Napoleon ga dao izgraditi na vrhuncu svoje moi- nema stupova u dekorativne svrhe, sa skulpturama, a iznad reljefi- snaan slavoluk s jednim lukom naprijed i manjima na boku, iznad atika

(moderna varijacija)- po uzoru na Titov slavoluk (na Via Sacra)? (wiki!)

Titov slavoluk na Via Sacra

Crkva St. Madeleine [Medl], arh. Vignon (biljenica)- arh. u vrijeme Napoleona je Pierre-Alexandre Vignon- nalazi se na kraju Rue Royale- graena od 1806. kao Napoleonov Hram slave, tu je prije bila crkva

26

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

27/118

- vulgarni rimski hram, kopija kolosalnog rim.hrama, sa stupovima po cijelomobodu tlocrta; jednobrodna crkva sa 3 kupole vidljive iznutra

- danas ponovno ima funkciju crkve- uzor Maison Carree u Nimesu? (wiki!)

S. Madeleine S. Madeleine Maison Carre

Stup Vendome, arh. Pierre-Nolasque Bergeret (biljenica)

- na Place Vendome, po uzoru na Trajanov stup- stup dao napraviti Napoleon u ast pobjede u Austerlitzu (na vrhu stupaNapoleonov kip), napravljen od topovakombiniranih vojski Europe (133 topa)

- stup se spiralno uzdie, a na bronanim ploama reljefe je napravio Bergeret

Stup Vendome Trajanov stup

27

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

28/118

RUSIJA (nepotrebno?) (biljenica!)

Zapadni utjecaj uvodi i potie car Petar Veliki. 1703. osniva Sankt Peterburg kaoulaznu luku za zapadni utjecaj. Javne zgrade su esto kolosalne ihiperdimenzionirane.

Admiralitet, Sankt Peterburg, 1806.- arhitekt Zakharov- Empire stil- monumentalna graevina, glavno je proelje dugo preko 400m- u sredini zgrade veliki toranj u obliku koplja, postao simbolom grada- na mjestu stare zgrade, Zakharov sauvao to koplje i bono uz njega napravio

2 nova klasicistika krila

- tlocrt u obliku slova U, kompozicija sa 2 identina krila, sa glatkim zidovima isnano izbaenim porticima stvara se ritam jednostavnih i istih volumena

28

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

29/118

Glavni tab, Sankt Peterburg- radio ga neki Talijan

- nalazi se na Palace square-u- dominira luni prolaz kroz sve 4 etae- najnia etaa u tamnoj boji, djeluje kao postament zgrade- preko 3. i 4. etae kolosalni red stupova koji nose napust- nad centralnim dijelom atika sa skulpturama

29

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

30/118

Kazalite i kazalina ulica, Sankt Peterburg- arh. Carlo Rossi- Aleksandrinsky theater- polukruni trg i ulica kao cjelina ine neku vrstu javnog atrija pred kazalitem- ulica vodi do kazalita, sa obje strane su identine zgrade (naglaene

kolonade stupova)

- na proelju kazalita 6 bijelih stupova, na vrhu Apolonova kola; na proeljuprema kazalinoj ulici su pilastri

30

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

31/118

Slavoluk na Tverskoj cesti, Moskva- u sredini luk i prolaz, 2 stupa na svakoj strani i skulptura izmeu, napust, atika- atika sa dvije skulpture ispred i ploom izmeu njih te skulpturom na vrhu- stupovi su i na bonim stranama slavoluka- granit + lijevano eljezo stupovi, kipovi

- historicizam moderni materijali

Slavoluk na Moskovskoj cesti, St. Peterburg, 1838.- arh. Vasily Stasov

- model Propileji, nema zabat- dorski stupovi, 6 komada, srednja 2 na veem razmaku- dvostruki red (stupovi duplirani)- triglifi i metope (kae Bedenko) (gdje su na slici??)

31

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

32/118

NJEMAKA

KARL GOTTHARD LANGHANSPrvotno nije kolovan za arhitekta; prvo studirao pravo, pa matematiku i jezike,tek na kraju arhitekturu (primarno je izuavao Vitruvijeve tekstove). U 30-ima je

proputovao Italiju, Englesku, Nizozemsku, Belgiju i Francusku.

Brandenburka vrata, Berlin, 1788- 91. (biljenica)- 50-ak godina prije Slavoluka na Moskovskoj cesti- na zapadnom ulazu u grad, inspiriran Propilejima na Atenskoj akropoli- stupovi, napust, atika, quadriga (iznad sredinjeg prolaza)- grki dorski red- izmeu parova stupova nekakav zid?- boni paviljoni sa dvostrenim krovom dodani u 2. pol. 19.st.

Atenski Propileji

FRIEDRICH GILLYZnan kao dijete-genij, i kao uitelj mladom Friedrichu Schinkelu. Umro je sa 28godina.

Spomenik Friedrichu Velikom (biljenica)- natjeajni projekt, nije realiziran

32

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

33/118

- dorski hram na povienom podiju u ograenom prostoru u koji se pristupa krozulaz sa slavolukom - podsjea na Ledouxove mitnice

- graevina s ulazima na svim stranama, po 4 obeliska s obje strane- osjea se utjecaj Boulleea (monumentalnost)

FRIEDRICH SCHINKELUitelj mu je bio Friedrich Gilly, i njegov otac David Gilly. Nakon povratka iz Italije

htio biti slikar slika Grad na rijeci; radi scenografiju za arobnu frulu.

Mauzolej kraljice Louise, 1810. (biljenica)- njegovo prvo znaajnije djelo- u vrtu dvorca Charlottenburg blIzu Berlina- Schinkelov 1.prijedlog bio je neogotiki,sa iljastim lukovima i gotikim

svodom- stil koji je odabrao kralj - jednostavan grki dorski hram

izvedeno Schinkelov prijedlog

Berlinsko kazalite, 1818-21. (biljenica)

- strogi klasini jezik- kompozicija klasinih kubinih volumena- zgrada na postamentu, gruba rustika, stubama penjanje do ulaza- na ulazu jonski portik sa trokutnim zabatom i reljefima- napust oko cijele zgrade- osnovni volumen nad rustikom(!) je dvoetaan,sa prozorima kao kontinuiranim

nizom, na taj osnovni volumen dodan je jo jedan jednoetani sa trokutnimzabatom i figurama na vrhu (kubini volumen umjesto kupole Panteona)

- bono smjetene plesna dvorana i pomoni prostori (i te fasade imaju zabate)

33

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

34/118

Berlinsko kazalite Kreuzberg

Spomenik osloboenju (Kreuzberg) (biljenica)- raen u potpunosti od lijevanog eljeza, na postamentu od nekoliko stuba

- neogotiki

Werderska crkva, Berlin, 1824- 31. (biljenica)- neogotika- jasne horizontale i vertikale, iljasti luk- Schinkel imao 4 varijante: korintski red, dorski red (1 od njih imala niz kupola

na lukovima) i dvije gotike varijante (s 1 ili 2 tornja)- kvadratini tornjevi

34

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

35/118

Muzej u Berlinu (Altes museum), 1825-28. (biljenica)- na rijenom otoku, izmeu 2 kanala- paljiva postava muzeja na sjevernom kraju javnoga trga, uzimajui u obzir

poglede iz zgrade i na zgradu - karakteristina za Schinkelovu stalnu brigu dapovee zgradu s njenim okruenjem

- proelje: model grke stoe, jonska kolonada sa antama

- postavljanje zgrade na postament (snaniji dojam ali i zatita od poplave?)- unutar glavnog volumena dodan je jo jedan, neto vii od osnovnog, i unjemu je smjetena kupola

- genijalan ulazni prostor sa stubitem, skriven iza kolonade stupova (vidljiv naSchinkelovom crteu, koji prikazuje ljude kako sa poluotvorene platforme navrhu stuba gledaju na grad inteligentno uokviren jonskim stupovima)

- sredinji prostor je nadsvoen kasetiranom kupolom i dvoetaan - dolje(korintski?) stupovi izmeu kojih su skulpture na postamentima, gore galerijasa skulpturama u pravokutnim niama

35

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

36/118

Kaufhaus, Berlin (biljenica)- radi se o dizajnu Potsdamer platza i Leipziger platza u Berlinu?- plan o trgu kojem se prilazi kroz vrata kraj 2 identina hrama- trg je kruni sa 4 ulice koje se na njemu sastaju- vrata i hramovi izgraeni?

Vrtlareva kua, Charlottenhof , Potsdam, 1829- 40. (biljenica)

- kod dvorca Charlottenhof- kua kao mediteranska vila

36

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

37/118

- ulaz naglaen sa 4 dorska stupa i trokutnim zabatom- dvostreni krov povezuje ulazni i vrtni rizalit- jedno bono proelje ravno, drugo ima tlocrtno izbaeni poluvaljak- 2 etae (na ulazu se vidi samo gornja, reprezentativna)- engleski vrt i jezero kraj kue, arhitektura je nastavak prirode

- kompleks vrtnih zgrada (?): - vrtlareva kua -paviljon za aj- rimska kua za kupanje

Palaa za princa Albrechta, Berlin (biljenica)

- stubite i stupovi od lijevanog eljeza- uvodi industrijske materijale u obiteljsko okruje

Opa graevinska kola (Bauakademie), Berlin, 1832- 36. (biljenica)- slobodnostojei kubus sa 4 etae, svaka ima po 8 polja- polja su razdvojena plitkim istacima, to odgovara unutarnjoj vertikalnoj podjeli

gdje segmentni lukovi od opeke nose svodove od opeke i povezani sueljeznim horizontalnim gredama

- vrlo veliki prozori, najvei na 1. katu (zgrada sadri i arhitektonsku kolu)- fasada od nijansi crvene opeke, sa ukomponiranim panelima u koje jeugravirana povijest arhitekture od antike do renesanse

LEO VON KLENZE

37

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

38/118

Poslije Schinkela najvei njemaki arhitekt. Bio je uenik Duranda i Perciera. Izniotransformaciju Munchena iz baroknog dvorskog grada u moderni glavni gradBavarske.

Gliptoteka, Munchen, 1816- 30. (biljenica)

- na inicijativu Ludwiga I. za zbirku njegovih antikih skulptura- prvi javni muzej skulptura u svijetu- ulaz sa jonskim stupovima - za napust i trokutni zabat vii od tijela zgrade- sa strane po 3 nie sa skulpturama i trokutnim zabatima iznad- po 6 nia je na svakom zidu osim na stranjem- ima suzdran mramorni eksterijer koji kontrastira bogato polikromatski

ukraenim interijerima - unutra jednoetane nadsvoene galerije- u sredini tlocrta je dvorite- oteeno u bombardiranju

Pinakoteka, Munchen, 1826- 36.

38

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

39/118

- galerija talijanskih slika- fasada je inspirirana Cancellerijom i dvoritem Belvederea u Vatikanu- tlocrt je novost, 7 odozgo osvijetljenih galerija koje su s jedne strane flankirane

intimnijim sobama za male slike koje se otvaraju jedna u drugu i u glavne galerije

Walhalla, Bavarska (biljenica)- blizu Regensburga, na padini brda malo iznad Dunava- nacionalni spomenik, mjesto za komemoraciju vanih osoba i dogaaja iz

njemake povijesti (na inicijativu Ludwiga I.)- kopija Partenona- interpretacija spomenika Friedrichu Velikom- sveani monumentalni put i stubite- izvana je od zelenog mramora?- interijer raznobojan: mramor, biste velikih Nijemaca, figuralni friz koji prikazuje

njemaku povijest

- biste postavljene uza zid, sredinji dio slobodan

39

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

40/118

tlocrtPartenona

Propileji, Munchen, 1862. (biljenica)- napravljena kao memorijalni ulaz za Otta od Grke, sina Ludwiga I. Bavarskog- dorski portik, 6 stupova nose napust i trokutasti zabat

- sa strane 2 kvadratina paviljona, sa vratima u visini stupova centralnog dijela,te prozorima na sve 4 strane (na visini vioj nego to je centralni dio)

40

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

41/118

Dvorana osloboenja (Befreiungshalle), Bavarska, 1842.- 63.- njemaki spomenik oslobodilakim ratovima protiv Napoleona- cilindar bez prozora, sa prstenom od 18 enskih figura koje predstavljaju

njemake provincije (nalaze se na izrazito visokim postamentima)

- iznad je dorski ophod, pa balustrada sa stupovima- bogat polikromatski interijer sa 34 anela u mramoru- projektirao prvo Gartner, nakon njegove smrti preprojektirao Klenze

Ludwigstrasse, Munchen

- potpuno nova ulica dodana u povijesni centar grada- duga, iroka ulica koja vodi van zidina grada koje je postavio Klenze- moe se poistovjetiti s Regent's street u Londonu- na junom kraju Feldherrnhalle, a na sjevernom kraju Siegestor (oboje u ast

bavarskoj vojsci) (arhitekt je Gartner)

41

http://www.pbase.com/thh/2004_08_11_glyptothek

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

42/118

Feldherrnhalle Siegestor

austrougarska

MATTEO PERTSCH [Per]

Palaa Carciotti [Karoti], Trst (biljenica)

42

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

43/118

- u Trstu se mijeaju Mediteran i Srednja Europa- u prizemlju kamen, gore bukano, izmeu 2. i 3. etae horizontala od kamena- sredinji dio istaknut, u prizemlju ulaz i jednostavni pravokutni prozori, iznad je

6 dvoetanih jonskih stupova, napust i balustrada sa skulpturama- na vrhu: kubusni volumen s prozorima -> tambur s prozorima -> kupola

Rotonda Pancera, Trst (biljenica)- uglovnica, na iljatom uglu- monumentalan ugao- u prizemlju rustika, iznad jonski stupovi, reprezentativni prozori, friz

43

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

44/118

PIETRO NOBILE

Tezeion u Beu (biljenica)- dorski stupovi- unutra skulptura Tezeja

Savudrijski svjetionik (biljenica)

- tada najmoderniji u Europi- kameni krov

44

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

45/118

San Antonio, Trst (biljenica)- njegovo remek djelo- kanal ide do same crkve - vizura- ispred crkve je trg sa fontanom - voda- osnovni volumen kubus, ispred njega je trijem sa 6 jonskih stupova(heksastil)

koji nose napust i trokutasti zabat; bastrada na osnovnom volumenu

- zid iza stupa nije ralanjen- 3 kupole, srednja via i doivljava se na fasadi- na stranjoj strani 2 zvonika, dolje 4 pilastra i trokutasti zabat- krini svod u 1. i 3. polju

Snimio Augustov hram u Puli (biljenica)- hram je dio sklopa koji sainjavaju Dijanin hram, Kapitolij i Bazilika

45

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

46/118

HISTORICIZAM

Razdoblje od 1830-ih do kraja 19.st. Prvi primjeri neogotike i neorenesanse uklasicizmu (npr. Schinkel sa gotikom kapelom).

FRANCUSKA

JACQUES IGNACIE HITTORFF- rasprava o polikromiji (otkriveno je da su grki hramovi bili obojani u ive boje)- Hittorffovo svrgavanje Winckelmanove koncepcije grke umjetnosti kao iste i

bez boja izazvalo je velike kontroverze

Rekonstrukcija boje na hramu u Selinusu, Pariz, 1827. (1851?)- Selinus je antika grka kolonija na jugu Sicilije- triglifi plavi, metope crvene, stupovi tonirani (?)- jonski hram sa 4 stupa na proelju

Rotonde des Panoramas i Cirque Nationale- najraniji pokuaj da revitalizira obojenu grku umjetnost

- portike svojih dvaju centralno projektiranih zgrada (u Champs-Elysees) odeljeza i stakla obojio u arku boju

46

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

47/118

Cirque Nationale

Crkva st. Vincent de Paul, Pariz- iznad Place Lafayette- iza snane fasade kojom dominiraju dva tornja nalazi se bogat bazilikalni

interijer sa dvoetanim kolonadama i otvorenim drvenim krovitem- kasnije su Ingreovi sljedbenici Flandrin i Picot dodali freske procesije kao na

panteonskom frizu u glavnom brodu i apsidi, dok je obojano staklo u utom icrvenom dizajnirao Hittorff

- stupovi su od mramora, konstrukcija krovita i kasetirani strop bili su obojani uplavo i crveno sa zlatnim mrljama- bogatstvo interijera trebala je nadmaiti dekoracija fasade - Jollivet je oslikao

panele kojima je fasada trebala biti obloena, ali su ih sveenici skinuli zboggolotinje Adama i Eve

47

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Saint-Vincent-de-Paul-Paris.jpg

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

48/118

Gare du Nord, Pariz, 1861- 64.- eljeznika stanica, njegovo zadnje veliko djelo, znaajno za polovicu 19. st.- postigao je pokret i energiju koju je cijenio kod klasine arhitekture, ali ne

polikromijom nego skulpturalnim tretmanom arhitektonskih dijelova- na proelju 3 rizalita- centralni se sastoji od 3 luka, 1 vei i 2 manja (odijeljeni dvostrukim pilastrima)

- ispod luka velika ostakljena povrina, skulpture, ispod njih kolosalni stupovi- izmeu rizalita: na najvioj etai izmjenjuju se stupovi i prozori s polukrunimzavretkom

- unutra dvostreni krov s metalnom konstrukcijom -> nadsvjetlo

48

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

49/118

HENRI LABROUSTE

- najistaknutiji od skupine arhitekata- okirao je akademiju izjavom da jedan od 3 hrama u Paestumu - Herin hram I

nije bio hram nego dvorana za skuptine- prikazao ju je u upotrebi - arhitektura kao odraz ljudi koji ju rabe- rekao je i da Bazilika u Paestumu, arhitektonski najprimitivnija od 3 hrama nije

najstarija nego najnovija od 3 hrama- Akademija je to shvatila kao snaan napad na njihove ideale tako da

Labrouste skoro 10 godina nije dobio niti jedan zadatak i ni jedan od njegovihuenika nikad nije osvojio Grand Prix

Biblioteka Ste-Genevieve, Pariz- u blizini Panteona (St. Genevieve), sjeverno odmah preko ceste- remek djelo arhitekture 19 st., radikalna novost- jednostavan kvadar, gotovo utilitarnog karaktera, bez stupova i portika- reljef na fasadi je dobiven urezivanjem imena 810 autora, kronoloki od

Mojsija do vedskog kemiara Berzeliusa - fasada je usporeivana sanovinskom stranicom

- neobina konstrukcija fasade izraava Labrusteovo vjerovanje da je zgrada

okvir ljudskog djelovanja, a ne demonstracija savrene ljepote klasinihredova

- lukovi na fasadi, iako skromni i jednostavni podsjeaju na zgrade iz razdobljarane renesanse do danas kao to su Alberijev Tempio Malatestiano uRiminiju, Sansovinova biblioteka u Veneciji i 2 biblioteke u Cambridgeu

- iznutra je cijeli gornji dio zgrade jedna golema itaonica nadsvoenabavastim svodom podijeljena centralnim redom stupova

- osobito je to to vitki stupovi i lukovi formiraju neovisan nosivi kostur odlijevanog eljeza - jedna od najranijih upotreba tog materijala u javnimzgradama

- fasada: prizemlje - mali prozori sa polukrunim zavretkom; razdijelni vijenac;

kat - glatki pilastri nose lukove izmeu kojih su dolje ploe s natpisima a goreprozori (iri nego oni u prizemlju)

49

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

50/118

50

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

51/118

Glavna itaonica u Nacionalnoj biblioteci, Pariz- iznimno tanki eljezni stupovi s kapitelima s liem

- podupiru skup od 9 staklenih i porculanskih kupola- stupovi su tanki, ali sa jaom bazom na kamenom postamentu- okrueno vanjskom arkadom bogato dekoriranom u pompejanskom stilu koja

sadri lunete- nema uspjean eksterijer

51

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

52/118

LOUIS- JOSEPH DUC

Palaa pravde, Pariz- nalazi se na Ille de la Cite (rijeni otok), tamo je i crkva Notre Dame- impozantan ulazni dio koji sadri ulazni hall, Salle de Harlay

- Duc je to projektirao da bi odao poast, ali i korigirao biblioteku Ste-Genevieve- snana skulpturalna fasada uz ulicu Harlay je podijeljena u polja koja suzaglaena u gornjem dijelu, a dolje imaju inskripcije, kao biblioteka Ste-Genevieve

- Duc je polja odijelio dorskim stupovima koja imaju samo skulpturalnu, a nenosivu ulogu

- elio je odvojiti ekspresivne od funkcionalnih dijelova u arhitekturi, dajuidorskim stupovima epitet najvie forme arhitektonske ekspresije

- kontrastno: masivna kamena rebra u ulaznom halu naglaavaju nosivedijelove zgrade na dramatian nain

slike fasade tone?

52

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

53/118

LEON VAUDOYER

Katedrala u Marseillesu

53

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

54/118

- ta vritava i nekako nespretno kupolom nadsvoena zgrada je udesnapolikromatska mjeavina bizantskih i firentinskih formi na tlocrtu sa francuskimromanikim istonim krajem

- sagraena u lokalnim materijalima, ta kombinacija mediteranskih isjevernoeuropskih znaajki simbolizira ulogu luke Marseillesa kao veze

izmeu te dvije kulture, tako da u to vrijeme nije smatrana eklektinom

VIOLLETE- LE- DUC (nepotrebno?)

- arhitekt i teoretiar- zapoeo je obnovu romanike crkve u Vezelayu- s Lassusom restaurirao Notre-Dame i Sainte Chapelle u Parizu- po uvjerenjima socijalist i ateist gotiku je tumaio kao funkcionalno rjeenje

materijalnih problema, a ne kao manifestaciju katolicizma, slino kao i grku i

bizantsku arhitekturu- u svojoj knjizi Diskusije o arhitekturi je objavio skice nove arhitekture 19. st

GEORGES-EUGENE HAUSSMANN

Urbana obnova Pariza- dobio je od cara Napoleona III zadatak da modernizira Pariz- elio je Pariz pretvoriti u metropolu s prikladnim javnim zgradama, koje

istovremeno mogu udomiti rastuu populaciju- elio je poboljati uvjete ivota u slamovima, imajui na umu da su oni

izvorita revolucionarnih grupa

- velike ulice i bulevari sa pravilnim klasicistikim fasadama koje vode u krunetokove gdje je izgraena veina javnih zgrada i crkava

- nova kanalizacija koja nije vodila u Seinu, novi vodovod- novi mostovi preko Seine- osvjetljenje ulica, javne fontane i parkovi- nova kazalita i trnice

CHARLES GARNIER [Garni]

Opera u Parizu, 1874. (biljenica)- uredio je kretanje kroz zgradu za to veu udobnost posjetitelja koje je

podijelio u 4 kategorije - koji dolaze s koijom ili bez i sa ili bez ulaznica

54

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

55/118

- postoje razliiti ulazi sa vestibulima koji su manje ili vie raskoni, dok je carimao posebnu rampu na bonoj strani za koiju

- predstava poinje u foajeu, a ne u gledalitu - stubite inspirirano onim VictoraLouisa u Bordeauxu

- posjetitelji dolaze vidjeti i biti vieni

- polikromatski ornament nalazi se i u interijeru i eksterijeru koji je ukraenzlatnim mozaikom i obloen dekorativnim detaljima- monumentalna i umjerena ulazna strana namjerno izbjegava barokni eksces i

podsjea da je Garnier imao klasino francusko obrazovanje- visoka kupola zbog velikog lustera koji se podie i sputa

- proelje simetrino: lukovima nadsvoeni ulazi u prizemlju, a izmeu skulpture

na postamentu- na 2. etai proelje podijeljeno parovima stupova izmeu kojih su prozori sa

balustradom, nii od stupova u paru, a uokvireni manjim stupovima (koji nosezid nad prozorom)

- parovi stupova nose napust, a na uglovima gdje su istaknuti rizaliti nose ipolukruni zabat- nad time se vidi kupola i dio krova iznad nje

- u sreditu zgrade je gledalite potkovastog oblika (u talijanskom stilu?),

okrueno katovima bakona i loa; iza pozornice su upravne prostorije a ispredraskono stubite

- stubite: oblik slova T, okrueno ovalnim balkonima galerije i dvostrukim

stupovima koji nose velike lukove, pa (manja) galerija sa balustradom, pa opetlukovi i na kraju svod

55

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

56/118

Avenue de l'Opera- za operu probijena nova ulica- sve zgrade do visine vijenca Opere- u prizemlju trgovine- 1. kat reprezentativan

56

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

57/118

FERDINAND DUTERT

Hala strojeva, Pariz (biljenica)- ing. Contamin i arh. Ferdinand Dutert

- za Pariku izlobu 1889., sruena 1910.- jedna od dvije stalne zgrade te izlobe (druga je Eiffelov toranj)- velika pravokutna graevina, natkrivena u jednom rasponu pomou 20 elinih

(ne eljeznih!) okvira- staklene stijene nisu bile izmeu nosaa nego prema van

57

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

58/118

ENGLESKA

CHARLES BARRY

Parlament, London (biljenica)- u natjeaju je stajalo da nova graevina mora biti gotika tj. neogotika- proelje prema rijeci simetrino i istaknuto s dva rizalita- srednji dio istaknut po visini- 3 tornja: Viktorijin toranj (jugozap), toranj sa satom (Big Ben, sj-ist),

Sv.Stjepana (osmerokut, centralni, najmanji)- romaniki elementi Donji dom, Dom lordova, Westminister hall iz srednjeg

vijeka- Barry se zalagao za model talijanske renesanse i stoga je proelje prema rijeci

potpuno simetrino

58

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

59/118

PUGIN [PJUIN]

Knjinica doma lordova (biljenica)- dosta toga u drvetu- neogotiki stil

Knjinica Doma lordova St. Giles, Cheadle

St. Giles, Cheadle, 1839.- Cheadle u Staffordshireu- boja, dekoracija, keramika, drvo- trobrodna sa poligonalnim stupovima koji nose drveni krov

- istaknut toranj- prozori bifore i trifore

59

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

60/118

BUTTERFIELD

Visoki viktorijanski stil (?). Pod utjecajem Pugina.

Svi Sveti, London, 1859. (biljenica)- neogotika- crkva ugraena u niz- opeka zbog boje i izdrljivosti - isto crvena i tamnija opeka- ulaz u crkvu bono, kroz portal sa iljastim lukom- unutra: mramor i keramika, iljasti gotiki lukovi- trobrodna crkva, tri traveja + oltar- boni brodovi nii - bazilikalno osvjetljenje, prozori bifore sa rozetom- naglaen toranj - u sredini, uvuen tj. nije na ulici, po 2 kontrafora na svakom

rubu, po 2 prozora na svakoj strani- boni brodovi imaju kosi jednostreni krov, a glavni brod ima dvostreni krov

60

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

61/118

61

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

62/118

JOSEPH PAXTON

Kristalna palaa, London, 1851. (biljenica)- izgraena u Hyde parku za svjetsku izlobu 1851., izgorila 1936.- to vea povrina za to manje novca- fleksibilan tlocrt- sauvano drvee koje je bio u parku- 560x120m, visina 33m (3 etae + polukruni svod)- sve montano, eljezni stupovi, eljezni lukovi

62

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

63/118

PHILIP WEBB

Crvena kua, predgrae Londona, 1859. (biljenica)- cottage vila- za Williama Morrisa, umjetnika i pisca- sagraena u vrijeme kada prestaje oponaanje tuko vila u talijanskoj maniri- u eksterijeru crvena opeka (od tuda ime)- veliki drveni prozori, visoki kosi krovovi, izraeni dimnjaci- tlocrtno u obliku slova L- ulaz (izbaeni volumen) je na sjeveru kroz iljasti luk- predvorje je u samom zglobu, zapadno su gospodarski prostori sa gosp.

dvoritem (u veem krilu prizemno), boravak je u istonom krilu i na katu

- ima zahod ali nema kupaonicu- dvorite organizirano kao sobe: povrtnjak, vonjak, cvijetnjak...

63

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

64/118

- cottage kue u Zagrebu: Josipovac (Rokova, Gorana Kovaia, Nazorova,Tukanac)

NJEMAKA

FRIEDRICH VON GARTNER

64

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

65/118

- Klenzeov glavni rival- uenik Perciera, Duranda, Fischera i Weinbrennera- veinom radi u Munchenu, radi u Rundbogen stilu- zapoeo Dvoranu osloboenja (Befreiungshalle), Klence izmijenio- njegove graevine u Ludwigstrasse: Siegestor, Feldherrnhalle, Ludwigova

crkva i Dravna knjinica

Siegestor i Feldherrnhalle, Munchen- na junom kraju Ludwigstrasse Feldherrnhalle (u poast bavarske vojske, na

trgu Odeonsplatz), a na sjevernom kraju Siegestor (hrv.=slavoluk pobjede)(isto u poast bav.vojske)

Feldherrnhalle Siegestor

Feldherrnhalle na Odeonsplatzu

65

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

66/118

Ludwigova crkva (Ludwigskirche), Munchen- na Ludwigstrasse

Dravna knjinica, Munchen- na Ludwigstrasse

GOTTFRIED SEMPER- najvaniji teoretiar arhitekture u 19. st. (The four elements of architecture)

66

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

67/118

- radio u neo cinquecento i neobaroknom stilu- roen u Dresdenu, kolovao se i otiao na putovanje po Grkoj gdje je snimao

boju u arhitekturi, jer klasicizam zamilja sve bijelim- studira boje na hramu, svi su bojani, bijela boja barbarstvo- boja znak civilizacije

- on cijeli hram boji u plavo i crveno, triglifi dobri plavi, ali stupovi su bili samotonirani, a ne crveni

Opera u Dresdenu (Semperoper) (biljenica)- 1. kazalite, 1838. godine: oblikovana na vrlo klasian nain, oblik potkove,

oko toga ulazi, projektirana u renesansnom stilu (?)- 2 kazalite, 1871-79. godine: nakon poara obnovljena, gotovo isto, isti model,

razlika samo u detaljima, sada segmentni oblik, posebno naglaen ulaz (u

tjemenu luka) s apsidalnom niom i quadrigom na vrhu, visoki historicizam- bono isto ulazi?(kroz neto kao trijem s 3 luka i terasom s balustradom iznad)- prizemlje: rustika, 5 vrata sa svake strane glavnog ulaza, iznad vrata prozor sa

polukrunim zavretkom, izmeu dvostruki pilasti na postamentu (rustikalni)- 1. kat: prozori sa polukrunim zavretkom i balustradom, izmeu parovi

polustupova na postamentima- iznad balustrada- 2. kat: uvuen od osnovnog volumena, gledalite, mali kvadratini prozori- 3. kat: jo vie uvuen, iznad pozornice, mali kvadratini prozori, zavrava

trokutastim zabatom

prvo kazalite drugo kazalite

67

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

68/118

drugo kazalite gledalite

Sinagoga, Dresden, 1840. (biljenica)- sruena u 2.svj.ratu- neoromanika

- dva tornja na ulazu, nad sreditem sinagoge oktogon (moda unutra kupola?)- prozori sa polukrunim zavretkom, iznad okrugli

68

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

69/118

- vjernici na galerijama?

Zgrada muzeja, Dresden (biljenica)

- na Kazalinom trgu blizu Semperove opere- neorenesansa, dolje dorski, gore jonski stupovi- stradala u poaru u 19.st.

Carski dvor, (Neue) Hofburg, Be, 1913. (biljenica)- arh. Semper i Hasenauer- jugozapadno krilo dvorca, polukruno u tlocrtu- u tom planu i forum ispred dvora te Prirodoslovni i Umjetniki muzej- dolje: postament, rustika, kvadratini otvori- kat: prozori sa polukrunim zavretkom i balustradom, izmeu skulpture, iznad

vijenac- iznad dvoetani dvostruki stupovi, iza kojih su na donjoj etai pravokutni

prozori sa trokutastim zabatom, a na gornjoj kvadratini manji prozori- sredinji rizalit: polukruni ulaz flankiran sa 2 stupa koja nose balustradu, nagornjoj etai nia sa po 2 kolosalna stupa sa svake strane, vijenac i atika saskulpturama ispred

69

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

70/118

Prirodoslovni i Umjetniki muzej, Be, 1889. (biljenica)- arh. Semper i Hasenauer

- 2 muzeja blizanca, jedan nasuprot drugog- 3 istaknuta rizalita, sredinji najvei sa oktogonalnom kupolom i 4 mala

tornjia na rubovima (u fasadi istaknuti izbaenim stupovima na postamentu)- 4 etae, grupirane po dvije- prve dvije: rustika, mali kvadratini prozori -> prozori s polukr.zavretkom;

vertikalna ralamba rustikalnim pilastrima izmeu prozora- zadnje dvije: prozori s polukr. zavretkom ispod polukrunih lukova noenih

manjim stupovima -> mali kvadratini prozori; vertikalna raslambapolustupovima na postamentu

Teatar u Beu (Burgtheater) (biljenica)- naglaeno glavno proelje - kolosalni dvoetani pilastri- dva segmentna krila + 2 bona ravna (na ravnim nema kolosalnog reda)- izmeu dvoetanih pilastara prozori/vrata uokvireni manjim stupovima (dolje

rustikalnim, gore glatkim)- 2 bona ravna krila su samo stubita, na njima nema dvoetanih pilastara ve

duplirani jednoetani (dolje rustikalni pilastri, gore glatki polustupovi)- zapadno preko puta Rathausplatza je Gradska vijenica (Schmidt)

(njem.rathaus=vijenica), na jugu je Parlament (Hansen), a na sjeveruSveuilite (Ferstel)

70

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

71/118

Politehnika, Zurrich, oko 1850. (biljenica)

- 4 etae, jaa rustika na prve dvije- 3 rizalita, srednji vii i s ogradom na vrhu- centralni rizalit: 3 polukruna vrata sa po 2 rustikalna pilastra izmeu -> mali

pravokutni prozori -> polukruni prozori sa po 2 (polu)stupa izmeu- na bonim rizalitima i izmeu rizalita nema stupova ni pilastara - prozori:

kvadratni, polukruni, pravokutni, pravokutni- buka s plavkastom bojom, moda je to bila boja kamena- jako slina zgradi Gimnazije u Zagrebu, tj. Mimari (40-ak g.nakon politehnike)

71

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

72/118

Mimara

AUSTRIJA

LUDWIG FORSTER

Ringstrasse, Be- monumentalni bulevar sa slobodno grupiranim javnim zgradama

Sinagoga, Be, 1853. (biljenica)

72

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

73/118

- najvea u Beu (radio je i sinagogu u Budimpeti Dohany Street)- poligonalni stupovi (ukupno 4) dijele proelje na 3 dijela, a i na rubovima su- poligonalni stupovi imaju tornjie na vrhu?- vrata u polukrunom okviru, kao i prozori na bonim poljima- rozete iznad

- knjiga (zakonik) na vrhu

THEOPHILUS HANSEN

Vodei arhitekt u Beu, a Danac je.Vojni muzej (Arsenal), Be, 1856. (biljenica)- projektirao s Forsterom- gotika i varijacije na romaniku, unutra - jarke boje- dekorativna obrada zida: crveno+bijelo- zid vertikalno podijeljen bijelim istacima na polja koja u prizemlju imaju po 3

manje kvadrifore, a na katu po 1 veu, iznad je krunite- simetrian, istaknuti sredinji i rubni paviljoni- centralni paviljon: 3 ulaza, 3 kvadrifore, 3 rozete, krunite, iznad svega kupola- rubni paviljoni: ulaz u prizemlju, kvadrifora na katu, po 4 kvadratine kule sa

krunitem na rubovima

73

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

74/118

Parlament, Be, 1874- 83.- u grkom stilu- glavno proelje (istono): 3 istaknuta portika sa korintskim stupovima i

trokutastim zabatom, te rampom i fontanom ispred- na katu izmeu istaknutih portika ritam prozora sa trokutnim zabatima i

korintskih polustupova izmeu (odnosno pilastara na ostala 3 proelja)- cijela donja etaa kao postament - rustika, jednostavni pravokutni prozori- na bonim proeljima karijatide u paru nose balkon 2. etae- tlocrtno: 2 doma spojena hipostilnom dvoranom u sredini (nadsvijetlo)

Hipostilna dvorana

Grka pravoslavna crkva, Be

- uklopljena u niz, simetrina- osnovni volumen s 3 etae i naglaen sredinji toranj- toranj: ulaz kroz polukruni luk > po jedna trifora s rozetama na obje gornje

etae > polukruni luk > oktogonalni tambur sa biforama > kupola- sa strane: u prizemlju po 2 ulaza, na gornjim katovima po 2 bifore

74

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

75/118

Heinrichhoff, Be (biljenica)- u nazivu ima hof odnosno dvorac, velikih je dimenzija, zapravo se radi o

bloku od 8 zgrada- stradala u 2. svj. ratu- 5+1 etaa- 3 rizalita na svakoj od 4 strane bloka- prizemlje se iznajmljuje- balkoni

- postala je uzor zagrebakim kuama: vidi blok Hebrangova-Gajeva-Kovaieva-Preradovieva, cijeli blok izgleda kao cjelina (Kukovieva kua)

Heinrichhoff, Be

75

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

76/118

Blok Hebrangova-Gajeva-Kovaieva-Preradovieva

FRIEDRICH VON SCHMIDT

Vijenica, Be, 1872- 83.(biljenica)

- neogotika- prizemlje: arkade sa iljastim lukovima- 2. etaa: mali pravokutni prozori- 3. etaa: reprezentativna, bifore svaka sa 3 rozete- 4. etaa: balustrada, iza mali prozori sa iljastim zavretkom- krov: manja balustrada, 4 manja tornja izlaze nad krovom - nie na fasadi su

samo naznaeni vertikalnim istacima- glavni toranj: volumenom izlazi van du cijele fasade, do krova ima podjelu

slino kao na ostatku proelja, a iznad visoka bifora i sat, visok 105m

Schmidtova vijenica u Beu

76

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

77/118

Vijenica u Bruxellesu (arh. Van Ruysbroeck) - uzor

(biljenica)- remek djelo

- moe se ui samo u predvorje- crkva je zatvorena jer je okolica naseljena samo doseljenicima (ostala bez

vjernika)- kombinacija barokne kompozicije- kupola s dva tlocrtno zakoena tornja- smea s bijelim detaljima- crkva u gusto izgraenoj ulici, vire samo tornjevi- tlocrt: kupola, ophod, kapele- Hildebrandtov Sv. Petar u Beu slina (po tlocrtno zakoenim tornjevima)

77

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

78/118

Maria von Siege, Be Hildebrandtov Sv. Petar, Be

Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti (HAZU), Zagreb (biljenica)- projektirao je na Griu, ali ipak sagraena na dananjem mjestu- prizemlje Narodni muzej, 1. kat Akademija, 2. kat Strossmayerova galerija- danas tamo - Baanska ploa i krinja svetog imuna- krajem 70-ih ideja Lenucijeve potkove- otvara put gradnje prema jugu- ulaz na sjeveru, malo stubite i trijem (altana?) u sredinjem rizalitu, iznad

balkon

- bona proelja imaju istaknut sjeverni rizalit, jer je sjeverno proelje ire odjunog, i potpuno je simetrino, dok je na junom proelju iri sredinji rizalit

- unutra ostakljen atrij- naglaen krovni vijenac, manji vijenci izmeu etaa- 2. kat najnaglaeniji, sa visokim polukrunim prozorima izmeu pilastara- u niim etaama samo rustikalni uglovi (klesanci), bez pilastara- najskromniji je prvi kat sa pravokutnim prozorima; prizemlje opet polukruni- ispred junog proelja Metroviev spomenik Strossmayeru- kamena rustika ispod prizemlja- stil firentinske renesanse kombinacija opeke i kamena- unutra prema atriju arkade u prizemlju i 2. katu, arhitravni trijem na 1. katu

- dvokraka sveana stubita

78

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

79/118

79

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

80/118

HEINRICH FERSTELU Beu radio i Ferstelpassage (vidi poglavlje Pasai), te Banku i Burzu,

Votivkirche, Be, 1856- 79. (biljenica)- zavjetna crkva, dao ju sagraditi Franjo Josip II. kad je preivio atentat- neogotika- nema vjernika pa je problem obnove- 3 portala ispod iljastih lukova (srednji najvei) -> iznad njih galerija sa

statuama -> rozeta, bono 2 kvadrifore -> zabatni prozori, bono 2 tornja- kontrafori, kor sa apsidom i apsidiolama- glavni brod + 2 bone lae- transept visine glavnog broda, kapela transepta visine bonih laa

80

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

81/118

Zgrada Sveuilita, Be (ne treba spominjati)- na sjeveru Rathausplatza (njem.rathaus=grad.vijenica) - trga na kojem su i

Schmidtova Gradska vijenica, Semperov Beki teatar (Burgtheater) teHansenov Parlament

SICARDSBURG I VAN DER NLL

Beka opera (Vienna State opera), 1861- 69. (biljenica)- nije dobro odvojen promet, zgrada utonula, nema prizemlje, prije otvorenja

ubili se- na Ringstrasse jugoistono od Hofburga- glavno proelje kao istaknuti zastor od 2 etae, prizemlje znatno nie od kata- 5 polja sa polukrunim lukovima + 1 puno polje sa svake strane- kat isto sa 5 polukrunih lukova, balustrada izmeu, sa statuama na

postamentu usred svakog polja- iznad svega vijenac i balustrada, te dvije statue konjanika iznad punih polja

- u unutranjosti iroko stubite, ide ravno pa se grana lijevo i desno (T)- oko kata ograda s balustradom i statuama na postamentu (isto kao na

proelju), iznad polukruni lukovi- gledalite (polukruno?) natkriveno kupolom, iza gledalita pomoni prostori- zeleni mramor u interijeru

81

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

82/118

ITALIJA

CANOVA

Muzej Canova- u planinama- hram mauzolej za kipara Canovu- ujedinjeni elementi Panteona i Partenona- u planinama iznad Possagna

MENGONI

Galerija Victor Emanuel II, Milano- tlocrt u obliku kria

- ima bavasti ostakljeni krov i kupolu na krianju prolaza- vidi poglavlje Pasai

82

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

83/118

HRVATSKA- KLASICIZAM

Zborna crkva u Rijeci, proelje iz 1824. (biljenica)- danas crkva Uznesenja Blaene Djevice Marije

- dorski stupovi- jaki luk- klasicistiki friz

Podprag, kapela uz postaju na cesti preko Alana, 1832. (biljenica)- mini Panteon- hram u antama- memorijalna kapela

83

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

84/118

Vila Angiolina [Anolina], Opatija, 1884. (biljenica)- do izgradnje vile, Opatija je bila ribarsko mjesto- poetak turizma

park AngiolinaBARTOL FELBINGERSuvremenici Felbingera (po kronologiji dolaska): Juraj Either, Josip Horvat;Raimund, Dragutin Horbeld; Franjo Kappner, Aleksandar Brdari. Osim njih radilisu u Zagrebu i vanjski majstori: Stiedl, Cragnolini, Chicco i dr.

Dvorac Januevac, Zaprei, juno proelje (biljenica)- radio nacrte, ali ne odgovaraju sagraenom pa se ne zna da li je on autor- zapaljen krajem 2. svj. rata- paladijanska kombinacija- iz daleka dominira kolonada 1. kata (tj. priz. s druge strane - teren je u nagibu)

- istaknut sredinji dio - dvoetani korintski stupovi, etaa ispod njih - trijem- u sreditu velika dvorana

84

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

85/118

- unutranjost: pilastri, kasetirana kupola skrivena u krovu- 2 stubita sa strane trokrako reprezentativno, uz dvoranu polukruno privatno- Tlocrt dvorca je pravokutan, glavna os u smjeru sjever-jug naglaena je

porticima sa stupovima, a na zapadnoj se strani nalazi loa. Sredinja okrugladvorana ima kupolu promjera osam metara, a visoka je 11 metara. Neke su

prostorije dvorca Januevec bile ukraene zidnim slikama veduta razliitihgradova. Uz dvorac se nalazi park.

Kua Hatz, Jelaiev trg 16, 1827. (biljenica)

- danas Gradska kavana?- ugaona dvokatnica s lokalima u prizemlju (kavana)

85

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

86/118

- sredinji rizalit istaknut sa 4 dvoetana kanelirana korintska pilastra i kipomMerkura na stepeniastom postamentu

- u prizemlju rustika

Vlastita kua, Jelaiev trg 15, 1827.- dvokatnica, neto nia od Hatzove kue- na proelju ima pregledna uska dugaka polja u kojima se nalaze po jedan

prozor 1. kata i 2. kata- prozori su jednostavni pravokutni, malo vei oni prvoga kata- sredinja os naglaena balkonima, na 1. katu polukruni zavretak vrata- detalj podreen masi - do krajnosti smanjen broj elemenata

Kua Axmann, Osijek (biljenica)- 2 etae, nema atiku

86

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

87/118

- pilastri- odsjeen ugao - tu su bile trgovine- balkon s velikim konzolama i maarskim mramorom

Opinska vijenica, Samobor, 1824. (nepotrebno?)

Palaa Jelai, Matoeva ulica (biljenica)- danas Hidrometeoroloki zavod- 3 etae- prizemlje rustika, vijenac nad prvom etaom- portal je bio u sredini- izmeu 2. i 3. etae 3 medaljona- centralni dio naglaen trokutnim zabatom i dvoetanim polustupovima, bono

su dvoetani pilastri- izvorno ostakljenje - prozori u plohi

87

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

88/118

Palaa Domotorffy (biljenica)- dva ulaza - drugi samo zbog simetrije- u prizemlju rustika (duani)- korintski pilastri preko 2. i 3. etae, izmeu njih prozori- polukruni zabati nad prozorima 2. etae- krovni prozori u osi- sauvano izvorno ostakljenje

88

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

89/118

Opatika 18, Palaa Drakovi > Narodni dom > Ilirska dvorana (biljenica)- ne zna se autor, graditelj je Bartol Felbinger- koncipirana kao slobodnostojea zgrada koja se junom stranom vee uz

susjednu zgradu- ostala proelja oblikovana- ulazna strana:dvokatnica s naglaenim sredinjim rizalitom,naglasak na 1.katu- stranja strana: u prizemlju rizalit naglaen stupovima ispod ijeg se trijema (iz

podruma) silazi u park, koji se sputa sve do Radieve ulice- u zoni 2. kata (najmanjeg) rizalit naglaen trokutastim zabatom koji ne izlazi

iznad zavrnog vijenca zgrade

89

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

90/118

- prozori: prizemlje + rizalit 1.kata sa polukrunim zavretkom, boni prozori 1.kata su izdueni pravokutni

- drugi kat skroman, mali kvadratni prozori iznad jakog vijenca koji korespondiras istaknutim zabatom rizalita

- ulino proelje drugaije - bona krila jednokatna i uska, izlaze iz znatno

snanije dvokatne mase i oblikuju court d'honneur- u unutranjosti dominira zavojito stubite sa dorskim stupovima u prizemlju ikorintskim na katu

- najzananiji unutranji prostor je Preporodna dvorana koju je uredioAleksandar Brdari (unio kasetirani strop, na stupove postavio kapitele sIlirskim grbom...)

Demetrova 7 i 9, Palaa Magdaleni > Drakovi > Jelai (biljenica)- ne zna se autor- prigradnja klasicistikog trijema na starijoj baroknoj kui- otvoreni trijem u prizemlju, gore pravokutni prozori - stupovi kroz 2 etae- iza njega stubite kroz desni prolaz- uzor moda Paladijeva Kapetanova loa (Vicenza)- ugraena starija kula- ograda posjeda s ulaznim portalom dorski red

90

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

91/118

Kapetanova loa (Vicenza) - razlika: 3.etaa s balustradom i kvadratnim prozorimaALEKSANDAR BRDARI

Opatika 27, 1840.- ugao Opatike i Demetrove- ulazi se na uglu, iznad je balkon naglaen parovima pilastara- unutra vea i spiralno stubite- Brdari radio i u Opatikoj 18 (Preporodnu dvoranu), Opatikoj 10 (Palaa

Vojkffy-Paravi kasnije preuredio Bolle), Gajevoj 9 (biva pivara), Markovomtrgu (Palaa Zagrebake upanije, vie ne postoji), itd.

91

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

92/118

Osijek: zgrada upanije (biljenica)- tko je autor?- reprezentativna javna zgrada

- centralni paviljon istaknut, ima jednu etau vie - dvoetani polustupovi, uprizemlju trijem sa jakim stubovima

Crkva u Suhopolju (biljenica)- tko je autor?- kombinacija: sredite rotonda, sa strane 2 tornjia, ispred ulazni trijem- simetrina u 2 osovine- s prednje strane trijem a sa strane isto svetite- tornjevi simetrini- unutranjost slabo obnovljena

92

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

93/118

RANI HISTORICIZAM

FRANJO KLEIN- radio i sa Jankom Grahorom- beki graditelj, vojni arhitekt- studirao u Beu, doao u Zg- od kasnih 1850-ih promijenio lice Zagreba, definirao je glavne toke- Bolle dolazi tek 1979., nakon 1980. kasni historicizam

Pravoslavna crkva, Preradoviev trg (biljenica)- neoromanika- sredinji istaknuti rizalit: portal (polukruni lukovi), iznad bifora, polukruni

zabat na vrhu, toranj- prijelaz sa etverokuta na osmerokutni toranj po uzoru na Hansenovu grku

pravoslavnu crkvu u Beu

93

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

94/118

Realka, Strossmayerovo etalite, 1864. (biljenica)- centralni rizalit uokviren (kao i cijelo proelje) trokutnim pilastrima- 4 etae, prozori sa segmentnim nadvojima

94

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

95/118

Hotel caru Austrije (biljenica)- danas Nama, proelje promijenjeno- centralni dio proelja izdignut, s bogatim vijencem i satom u sredini (kao na

sinagogi)- na 1. i 2.katu ispod sata velike trifore a sa strana erkeri i bifore

- i ova zgrada je na uglovima i uz rub centralnog rizalita imala poligonalnepilastre s istakom na vrhu, ali ovdje su istake pridravali enski likovi- enski su likovi nosili i erkere

Zgrada Prve hrvatske tedionice, 1870. (biljenica)- u prvom projektu odrezani ugao, a onda ugaoni paviljon- visoki historicizam, kao glavni kolodvor, preuzet od Francuza preko Bea- pretpostavljao se dovretak susjednih zgrada u slinom obliku

Kua Rosenfeld, Mesnika 1, 1870. (biljenica)- tlocrt projektirao Janko Grahor- prizemlje+ mezanin+ 1. i 2. kat- zaobljeno ulino proelje prati Mesniku ulicu i njeno spajanje s Ilicom- proelje ima diskretno naglaen sredinji dio u kojem je svaka prozorska os

odijeljena od druge plitkim pilastrom koji izmeu 2. i 3. kata ima kapitelnukonzolu na kojoj je skulptura

- rubne prozorske osi lijevo i desno od sredinje zone imaju takav vertikalninaglasak tek prema susjednim zgradama

- sredinja horizontalna zona mezanina i prvog kata - nisu razdijeljeni vijencem ipovezani su dvoetanim pilastrima

- prozori mezanina su manji, kvadratini, obrubljeni ornamentiranim pilastrima,na 1. katu su vei, pravokutni prozori, obrubljeni polustupovima koji nose

trokutasti zabat- po cijelom zidnom platnu plitka rustika, zavrni vijenac jako izraen

95

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

96/118

- kua je prvi prodor bekog visokog historicizma u zagrebaku sredinu- utjecaj Hansenovog Heinrichshofa - povezivanje prozora po vertikali- Klein dosta esto rabi skulpturu, ak i ako ona nema veze s arhitektu

Kua Priester, Ilica 12 (biljenica)- 3 etae + mezanin ispod vijenca- sredinji rizalit: irine tri prozora, malo izbaen i naglaen s balkonima na 1. i

2. katu, uokviruju ga dvostruki pilastri koji su i izmeu prozora- slinost s venecijanskom palaom- polukruni lukovi- horizontalna podjela proelja rustika, pilastri, atika (mezanin)

96

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

97/118

Gospodarsko drutvo, Trg Marala Tita 3 (biljenica)- na vijenac dograena jo jedna etaa, inae 3 etae- istaknut sredinji rizalit: u prizemlju trijem, iznad je balkon sa 4 skulpture- 1. kat reprezentativan - prozori sa polukrunim zavretkom i trokutastim

zabatom- svi ostali prozori pravokutni

Sinagoga, Zagreb, 1867. (biljenica)- uzor Forsterova sinagoga u Beu, ali je 2 puta manja od nje- ulaz inspiriran Hansenovim Arsenalom, ali puno ui- uzdignuti luk, 2 etae prozora, sat; sa strane rozete- teza da je gore trebala stajati kupola, mogue je- tornjii koji se istiu na uglovima kao kod Forstera

- sruena 1941-42. godine

97

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

98/118

Kua Frankl, Praka 5, 1870. (nepotrebno?)

98

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

99/118

99

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

100/118

Palaa Buratti (zgrada Vrhovnog suda RH), Zrinjevac 3 (nepotrebno?)

KASNI HISTORICIZAM

HERMANN BOLLE- u Beu radi kod Schmidta- radi na Zagrebakoj katedrali - dobro poznavanje gotikog stila- u akovu preuzima gradnju katedrale- ne improvizira, krut, korektan

Obrtnika kola i MUO, Zagreb (biljenica)- stil sjevernjake (njemake) renesanse- zatvara trg sa zapadne strane- 3 etae- sredinji rizalit istaknut raskonim zabatom i drugaijim volumenom krovne

mase (zabat -> sjevernjaka renesansa)- boni rizaliti manje istaknuti, takoer drugaiji volumen krovne mase- razdijelni vijenac izmeu prizemlja i 1. kata, u prizemlju rustika- gore na rizalitima dvoetani pilastri rubno i meu prozorima- mansardni krov kao na franc. dvorcima- prozori u priz.sa segmentnim zavretkom,1.kat s polukrunim,2.kat kvadratini

- u unutranjosti veliki foaje koji vertikalno povezuje sve katove, imao jezenitalno osvjetljenje

100

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

101/118

Mirogojske arkade, Kapela Krista Kralja i mrtvanica (biljenica)- gradnja arkada u etapama traje od 1879. do 1917., grobna kapela zavrena

1927., nakon Bolleove smrti, po njegovim nacrtima- sinteza urbanizma, arhitekture, skulpture i pejzanog ureenja- s juga se dolazi do zgrade mrtvanice (mjesto okupljanja), mijenja se smijer

prema istoku naglaavajui sredinju simetriju - ulaz s kapelom Krista Kralja- 2 prolazna polukruna trijema s arkadama, u sredini klasini portal sa

stubitem, trijemom i trokutnim zabatom, iznad svega je kupola kapele- crkva s renesansnom organizacijom

- zatvorena struktura vanjskog zida, naglaena bakrenim kupolama, iznutra serasvara nizom renesansno oblikovanih arkada- arkade se na sjeveru lome i zatvaraju stari dio groblja- rimsko-dorski stup, ispod kapitela mali krugovi i pravoslavni krievi i ruska

kapela, idovsko groblje...wtf?? Bedenko zabrijao :)

101

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

102/118

ulaz

Kapela Krista Kralja sa stranje strane

102

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

103/118

arkade mrtvanica

Grobnica obitelji Jelai, Zapreiki Novi Dvori

Kemijski paviljon, Strossmayerov trg (nepotrebno?)

Palaa Pongratz, Jelaiev trg- 1884. za grofa Pongratza, sruena izmeu dva rata

- rastvoreno arkadno prizemlje- ugaoni erker na spoju Radieve ulice sa trgom- prizemlje i 1.kat rustika, 2. i 3.kat pilastri (?), snani vijenac, raslanjeni krov- 2. kat najnaglaeniji, prozori s trokutnim zabatima

103

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

104/118

Opatika 10, preureenje - ograda i Zlatna dvorana, 1891. (biljenica)- palaa koju je 1840. za plemiku obitelj Vojkffy-Paravi izgradio Aleksandar

Brdari- od 1882. godine sjedite je Odjela za bogotovlje i nastavu zemaljske vlade- 1891. preureuje ju Hermann Bolle (ograda i Zlatna dvorana)- sauvao je Brdarievu osnovu i glavne elemente njegova klasicistikog stila- stubite (galerija muza), Pompejanska soba, Zlatna dvorana, Renesansna

soba

104

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

105/118

Obnova Zagrebake katedrale- nakon potresa 1880.- prema nacrtima graditelja F. Schmidta, a gradnju je vodio Bolle- tada je dobila svoj dananji oblik s dva vitka tornja, visokim krovitem, novim

stupovima u svetitu i oltarima koji su zamijenili one barokne iz 18. stoljea

akovaka katedrala Sv. Petra- arh. Carl Roesner

- gradio Schmidt- dao ju je sagraditi biskup Josip Juraj Strossmayer

105

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

106/118

LUDWIG VON ZETTEL

Zgrada Ope bolnice > Tvornica duhana > Sveuilite, 1861. (biljenica)- nikad nije bila bolnica jer ju nisu mogli financirat- kasna gotika, romanika, sve pomijeano- ugaona zgrada ali se pojavljuje kao samostalna (simetrina prema trgu)- dvokatnica sa visokim prizemljem do kojeg se dolazi dvokrakim stubitem- 3 jednakovrijedna rizalita, slabo istaknuti prema van, ali naglaeni zabatima- rizaliti - prozori bifore s neogotikim mreitem, nadvijeni polukrunim lukom,

ugaoni visoki pilastri, zidno platno obraeno plitkom rustikom- izmeu rizalita zidno platno glatko, polukrune monofore- razizemna zona odijeljena jakim razdijelnim vijencem, snanija rustika- slijepe arkade romaniko-gotikog podrijetla - ispod zavrnog krovnog vijenca- ulaz portal polukruno nadvijen, neostilski timpan i niz slijepih arkada- svojim sadrajem (Sveuilite) otvorila put kulturnim ustanovama na trgu- 1976. Metroviev kip Povijest Hrvata

FELLNER I HELMER

Hrvatsko Narodno Kazalite, Zagreb- specijalisti za kazalita (60-ak njih)- sagraeno za 2 godine- Rijeko i jo neko kod nas- jako slino je kazalite u Krakowu- remek djelo kasnog historicizma- ujedinjuje znaajke renesanse i baroka- najzatvoreniji i najvii dio zgrade prema jugu (za glumce, pjevae)- sjeverni dio nii, rastvoreniji, ispred sebe ostavlja dio trga- plia izduena kupola nad gledalitem, etvrtasta via kupola nad binom

- rustika u prizemlju, ide i preko pilastara, gore stupovi i polustupovi napostamentu

106

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

107/118

- rizaliti, jak vijenac- sjeverno proelje: natkriveni ulaz s trijemom iznad kojega je balkon, bono sa

svake strane rizalit-tornji sa malom kupolom, a izmeu trijem i veliki prozorifoajea 1.kata, iznad geniji dre grb trojedne kraljevine

107

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

108/118

Umjetniki paviljon, Tomislavov trg (nepotrebno?)- arh. Fellner i Helmer- slikar Vlaho Bukovac dao ideju o gradnji

108

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

109/118

OTTO VON HOFFER

Moderna galerija (nekad Palaa Vranyczany), Hebrangova ulica- danas je tu Kabinet grafike HAZU- 1. kat reprezentativan, na uglu prolaz u dvorite- ugao tlocrtno i oblikovno istaknut altana s trijemom u prizemlju i terasom na

katu, ulaz centralno i dva prolaza sa strane; kroz dva kata nia sapolukrunim lukom i dvostruki polustupovi iznad trokutasti zabat

- altana uzurpira dio plonika, ali proputa prolaznike- rubni rizaliti prema krajevima - sa trokutnim zabatima i visokim redom

polustupova

- razdjelni vijenac odvaja prizemlje s jaom rustikom od katova s pliom- prozori: priz. polukruno nadvijeni, 1. kat pravokutni s trokutastim zabatom

109

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

110/118

LAV HONIGSBERG

Hrvatski uiteljski dom, Trg Marala Tita 4- glavno proelje krae, okrenuto prema trgu, naglaeno sa centralnom osi- sredinji rizalit portal s dvije nie, polukruni istaknuti balkon na 1.katu,

dvostruki dvoetani stupovi, trokutni zabat, iznad skulpture i kupola- bone rubove naglaavaju dvostruki dvoetani pilastri- iznad zavrnog vijenca je balustrada (glavno proelje i rizaliti na sporednom)- rustika u prizemnoj zoni, razdjelni vijenac izmeu priz. i 1.kata- prozori: u prizemlju pravokutni u okviru s polukrunim zavretkom, 1.kat sa

trokutnim zabatima (najnaglaeniji), 2.kat sa jednostavnim arhitravnim istakom

110

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

111/118

LUDWIG & HUBSSNER

Mimara (prije Zgrada Gimnazije)- istaknuta 3 rizalita, srednji vie- rustika: na zidnom platnu, na pilastrima centralnog rizalita i dvoetanim

polustupovima bono- centralni rizalit: najvia etaa najistaknutija - izmjena veih i manjih

polukrunih prozora te glatkih polustupova; u prizemlju 3 vrata, 2 nie i 2 malaprozora

- atika i vijenac, balustrada na krovu- slinost sa Politehnikom kolom u Zurrichu od Sempera

111

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

112/118

SVJETSKE IZLOBE

Paxton, Kristalna palaa, London, 1851. (biljenica)- izgraena u Hyde parku za svjetsku izlobu 1851., izgorila 1936.- to vea povrina za to manje novca- fleksibilan tlocrt- sauvano drvee koje je bio u parku- 560x120m, visina 33m (3 etae + polukruni svod)- sve montano, eljezni stupovi, eljezni lukovi-

112

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

113/118

Dutert, Hala strojeva, Pariz, 1889. (biljenica)- ing. Contamin i arh. Ferdinand Dutert- za Pariku izlobu 1889., sruena 1910.- jedna od dvije stalne zgrade te izlobe (druga je Eiffelov toranj)- velika pravokutna graevina, natkrivena u jednom rasponu pomou 20 elinih

(ne eljeznih!) okvira- staklene stijene nisu bile izmeu nosaa nego prema van

113

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

114/118

Eiffelov toranj, Pariz, 1889. (biljenica)- za Pariku izlobu 1889.- visok 300m- 4 pilona u odvojenim temeljima

- luk na dnu nema uope funkciju (samo ukras)

PASAINatkrivene ulice, nizovi duana s obje strane. Znaajnije se koristi od 18.st. (ali iprije kod Arapa).

Burlington arcade, London, 1819. (biljenica)- arh. Samuel Ware- na zahtjev Lord Cavendisha koji je naslijedio Burlinghton House na tom mjestu- vodi od Bond streeta (Piccadily) do Burlinghton gardens-a- pretea shipping galerija i centara- sagraena za bogate kupce nakita i prestinih proizvoda- natkriveni pjeaki prolaz sa 70ak prodajnih jedinica danas ih je manje zbog

udruivanja- fasada na Piccadilliju zamijenjena poetkom 20.st. prije: 3 polukruna luka

noena pilastrima, balustrada na vrhu- donja etaa izlozi, gore opeka i bijeli prozori- lukovi koji nose krov dolje polukruni, gore iljati

114

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

115/118

Galeries Saint Hubert, Bruxelles, oko 1840. (biljenica)- arh. Cluysenaer- ravna natkrivena ulica sa ostakljenim izlozima iznad kojih su polukruni lukovi

odijeljeni pilastrima- iznad izloga su jo 2 kata te polukruni (valjkasti) stakleni krov (kontrukcija

eljezna)- sastoji se od 3 dijela, dva vea su King's i Queen's Gallery, a manja Gallery of

the Princes- pravac ulice na jednoj je toki namjerno prekinut arkadom kako bi se prekinuo

pomalo muni niz arkada, izloga i pilastara (granica izmeu King's i Queen'sGallery)

King's/Queen's Gallery Gallery of the Princes - manja

115

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

116/118

Ferstelpassage, Be, 1856- 60. (biljenica)- arhitekt Heinrich von Ferstel- sloeni stupovi/pilastri na postamentu nose lukove krinog svoda/valjkasti

stakleni krov- slino Oktogon* u Zagrebu

- Oktogon* je izgraen na kraju 19. stoljea, arh. Josip Vanca. Kompleksnekadanje Prve hrvatske tedionice sa natkrivenom pjeakom ulicom,prolaz sa sredinjim osmerokutnim prostorom nadsvoen ustakljenimkrovitem.Arhitektonska plastika pripada razdoblju kasnog historizma, iako se iz tenjeza vertikalnou otvora te ponekog dekorativnog motiva oitava dolazaksecesije. Prema zapisima, Vancau je rjeenje s pjeakim prolazomsvojedobno sugerirao arhitekt Helmer, jedan od graditelja HNK.

116

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

117/118

Galerija Victor Emanuel II, Milano, 1865- 77. (biljenica)- arhitekt Giuseppe Mengoni- dva prolaza se sijeku u oktogonu, oktogon sa staklenom kupolom je najvii- galerija predstavlja pomak u mjerilu vea od svojih prethodnika- povezuje dva milanska simbola: katedralu i Teatro Alla Scala- ulaz je simetrian: sredinji luk u punoj visini galerije, bono zid podijeljen na

dva dijela dolje polukruni luk izmeu 2 stupa, iznad bifora s balustradomizmeu 2 stupa

- nad svime napust i atika?- unutra: prizemlje izlozi sa polukrunim lukovima >iznad visoki pravokutni

prozori >mali kvadratini prozori na zadnje 2 etae- 1. i 2. etaa dosta visoke, 3. i 4. puno nie, izmeu jaki vijenac- sve podijeljeno pilastrima, jedan za 1. i 2. etau, drugi za 3. i 4.- stakleni polukruni (valjkasti) krov + kupola nad sjecitem

117

7/22/2019 63561722-bedenko-iv

118/118