65 derste - sadiktvsadiktv.com/wp-content/uploads/2018/11/65derstekulturlu... · 2020. 12. 10. ·...

65 DERSTE

DĐNĐMĐZĐ

ÖĞRENELĐM

KKKKERERERERĐM ĐM ĐM ĐM UUUUÇARÇARÇARÇAR

Katkıda Bulunan: Ummu Muhsin

Alulbait Kulturverein e.V

Alulbait Kulturverein e.V: 16

Kitabın Adı: 65 Derste Dinimizi Öğrenelim

Yazarı:

Kerim Uçar

Tashih: Latif Yılmaztekin

Kapak &Mizanpaj:

nevanevanevaneva

Baskı: Eylül 2009

Đsteme Adresi: Đmam Cafer Sadık Camii

Koloniestr. 106 13359 Berlin

Tel: +49 30 492 73 21 Fax: +49 30 499 978 38

Web: www.imam-sadik.de

ĐÇĐNDEKĐLER

ÖNSÖZ ........................................................................................... 21

DERS: 1 DĐNĐN TANIMI

KURÂN'DA DĐNĐN TANIMI.................................................................. 25 BĐLGĐNLER NEZDĐNDE DĐNĐN TANIMI ................................................ 26 DĐNĐN ÇEŞĐTLERĐ............................................................................... 26 BATIL DĐNLER ................................................................................... 27 HAK DĐNLER ..................................................................................... 27 Yahudilik........................................................................................... 28 Hıristiyanlık ..................................................................................... 28 EHL-Đ KĐTAP KĐMLERDĐR? ................................................................. 29 DĐNĐN ÖĞRETĐLERĐ............................................................................ 29 1-Akait.............................................................................................. 29 2-Ahlâk............................................................................................. 29 3-Ahkâm........................................................................................... 30 1. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 30

DERS: 2 DĐNÎ HÜKÜMLERĐN TEMEL KAYNAKLARI

ĐNSANIN DĐNDEN BEKLENTĐSĐ NEDĐR? .............................................. 32 DĐNĐN ĐNSANDAN BEKLENTĐSĐ NEDĐR?.............................................. 33 DĐN NEDEN GEREKLĐDĐR?................................................................. 33 2. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 34

DERS: 3 BÜTÜN DĐNLER DOĞRU MUDUR?

NĐÇĐN ĐSLAM DĐNĐNE TABĐ OLMAMIZ GEREKĐR? ............................... 35 ĐSLAM DĐNĐNĐN TEMEL ÖZELLĐKLERĐ NELERDĐR? ............................. 36 ĐSLAM DĐNĐ SADECE AHĐRET ĐÇĐN MĐDĐR?......................................... 37 BATIDA NĐÇĐN DĐNDEN KORKULUYOR? ............................................ 37 3. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 39

DERS: 4 USUL-U DĐN

1-TEVHĐD.......................................................................................... 41 Tevhid Kaç Kısımdır?....................................................................... 42 YÜCE ALLAH'IN SIFATLARI ............................................................... 42 ZATÎ SIFATLARLA FĐĐLÎ SIFATLAR ARASINDAKĐ FARK ........................ 43 SUBUTÎ VE SELBÎ SIFATLAR............................................................... 43 4. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 44

DERS: 5 ALLAH CĐSĐM MĐDĐR, GÖZLE GÖRÜLEBĐLĐR MĐ?

ĐSLAM'DA ALLAH .............................................................................. 45 ALLAH'I TANIMANIN ÖNEMĐ ............................................................. 47 5. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 48

DERS: 6 2-ADL (ADALET)

ALLAH'IN ADALETĐNĐN ANLAMI NEDĐR?........................................... 50 6. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 51

DERS: 7 3-NÜBÜVVET

PEYGAMBERLERĐN SAYISI ................................................................. 54 KURÂN'DA ĐSMĐ GEÇEN PEYGAMBERLER .......................................... 54 KURAN'DA ĐSMĐ GEÇMEYEN BAZI PEYGAMBERLER .......................... 55 ULU'L-AZM PEYGAMBERLER ............................................................ 56

7. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 56

DERS: 8 NEBĐ, RESUL VE VAHĐY

NEBĐ ................................................................................................. 57 RESUL............................................................................................... 57 VAHĐY NEDĐR? .................................................................................. 58 KURÂN-I KERĐM'DE VAHĐY................................................................ 58 1-Gizli Đşaret: ................................................................................... 58 2-Garizî Hidayet: ............................................................................. 59 3-Đlham: ........................................................................................... 59 4-Peygamberlere Gelen Vahiy: ........................................................ 59 8. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 60

DERS: 9 PEYGAMBERLERDEKĐ ĐSMET

PEYGAMBERLER HAYATLARI BOYUNCA MASUMLAR MI?................. 61 PEYGAMBERLER NĐÇĐN MASUM OLMALIDIRLAR? ............................ 61 HZ. MUHAMMED'ĐN (S.A.A) MASUMĐYETĐ ......................................... 62 ALLAH NĐÇĐN PEYGAMBERLER GÖNDERMĐŞTĐR? .............................. 62 9. DERSĐN SORULARI ........................................................................ 64

DERS: 10 4-ĐMAMET

EHLĐSÜNNET'ĐN ĐMAMET ANLAYIŞI ................................................... 66 ŞĐA VE SÜNNÎ'NĐN ĐMAM KONUSUNDAKĐ FARKLILIKLARI.................. 67 10. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 68

DERS: 11 ON ĐKĐ ĐMAMIN ĐSĐMLERĐ

12 ĐMAMLARIN SIFATLARI................................................................. 70 ĐMAM HATA VE GÜNAH ĐŞLER MĐ? .................................................... 71 ĐMAM NASIL BELĐRLENĐR? ................................................................ 72 ĐMAMIN GÖREVĐ NEDĐR?................................................................... 72 11. DERSĐN SORULARI....................................................................... 72

DERS: 12 5-MEAD

MEAD NASIL GERÇEKLEŞECEK? ....................................................... 74 AMEL DEFTERĐ.................................................................................. 74 SIRAT KÖPRÜSÜ ................................................................................ 75 12. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 76

DERS: 13 BERZAH ÂLEMĐ

KURÂN-I KERĐM'DE BERZAH............................................................. 77 HADĐSLERDE BERZAH ....................................................................... 78 RUHLANIN TOPLANDIĞI YERLER ...................................................... 79 13. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 79

DERS: 14 KABĐRDE KĐMLER SORULARI SORUYOR?

KABĐR SORULARI.............................................................................. 82 KABĐR SIKMASI................................................................................. 82 KABĐR SIKMASINA NEDEN OLAN AMELLER...................................... 83 KABĐR AZABINI KALDIRAN AMELLER............................................... 84 14. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 84

DERS: 15 SUR'A ÜFÜRÜLÜŞ

KIYAMETĐN KOPUŞU ......................................................................... 85 KIYAMET ŞAHĐTLERĐ ......................................................................... 86 RUHUN DÜNYAYLA OLAN ĐRTĐBATI................................................... 89 15. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 90

DERS: 16 CENNET

CENNETĐ KAZANMANIN YOLLARI ..................................................... 91 CENNET NĐMETLERĐ .......................................................................... 93 CĐSMĐ NĐMETLER............................................................................... 93

RUHÎ NĐMETLER................................................................................ 93 16. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 93

DERS: 17 CEHENNEM

CEHENNEM AZAPLARI ...................................................................... 95 Cismî Azaplar: ................................................................................. 95 Ruhî Azaplar: ................................................................................... 96 CEHENNEMDE EBEDÎ KALINACAK MI? ............................................. 96 TÖVBE .............................................................................................. 97 Tövbenin Aşamaları ......................................................................... 97 Tövbenin Kabulünü Engelleyen Faktörler ....................................... 98 Günahların Bağışlanmasının Yolları................................................ 98 17. DERSĐN SORULARI ...................................................................... 99

DERS: 18 MUHTAZAR HÜKÜMLERĐ

MUHTAZARA AĐT MÜSTAHAP AMELLER.......................................... 101 ÖLÜM SONRASI VACĐP AMELLER .................................................... 102 18. DERSĐN SORULARI .................................................................... 103

DERS: 19 MEYYĐT (ÖLÜ) GUSLÜ

MEYYĐTE GUSÜL VEREN ŞAHISTA ARANAN ŞARTLAR .................... 105 GUSÜL VERĐLMESĐ VACĐP OLAN ÖLÜLER ........................................ 105 HUNUT............................................................................................ 106 KEFEN............................................................................................. 106 ÖLÜMDEN KORKMANIN NEDENLERĐ............................................... 106 19. DERSĐN SORULARI .................................................................... 109

DERS: 20 FÜRU-U DĐN

1-NAMAZ ........................................................................................ 112 Vacip Namazlar:..............................................................................112 Günlük Namazlar:...........................................................................113

GÜNLÜK NAMAZLARIN VAKĐTLERĐ ................................................. 113 20. DERSĐN SORULARI .................................................................... 114

DERS: 21 NAMAZ KILANIN ELBĐSESĐNDE ARANAN ŞARTLAR

NAMAZ KILANIN ELBĐSESĐYLE ĐLGĐLĐ MÜSTEHAPLAR .................... 115 NAMAZ KILANIN ELBĐSESĐYLE ĐLGĐLĐ MEKRUHLAR........................ 116 NAMAZ KILINAN MEKÂNDAKĐ ŞARTLAR ........................................ 116 NAMAZ KILINMASI MEKRUH OLAN YERLER .................................. 117 21. DERSĐN SORULARI .................................................................... 118

DERS: 22 NAMAZIN FARZLARI

NAMAZLA ĐLGĐLĐ ŞÜPHELER ........................................................... 120 Namazı Bozan Şüpheler: ................................................................ 120 Đtina Edilmemesi Gereken Şüpheler:.............................................. 121 22. DERSĐN SORULARI .................................................................... 121

DERS: 23 ĐHTĐYAT NAMAZI NASIL KILINIR?

SEHĐV (YANILMA) SECDESĐ ............................................................. 123 SEHĐV SECDESĐNĐN YAPILIŞ ŞEKLĐ................................................... 124 23. DERSĐN SORULARI .................................................................... 124

DERS: 24 NAMAZI BOZAN ŞEYLER

CEMAAT NAMAZI..................................................................... 126 CEMAAT NAMAZININ ŞARTLARI...................................................... 127 CEMAAT ĐMAMINDA ARANAN ŞARTLAR .......................................... 127 24. DERSĐN SORULARI .................................................................... 127

DERS: 25 MÜSTEHAB NAMAZLAR

GÜNLÜK NAMAZLARIN NAFĐLELERĐ ............................................... 129

TEHECCÜD NAMAZI NASIL VE NE ZAMAN KILINIR? ...................... 129 GUFEYLE NAMAZI .......................................................................... 130 Gufeyle Namazı'nın Kılınış Şekli: .................................................. 130 CUMA NAMAZI.......................................................................... 132 CUMA NAMAZININ ŞARTLARI ......................................................... 132 25. DERSĐN SORULARI .................................................................... 133

DERS: 26 AYET NAMAZI NEDĐR?

AYET NAMAZININ KILINIŞ ŞEKLĐ .................................................... 135 YOLCU NAMAZI........................................................................ 136 YOLCULUĞU BOZAN ŞEYLER.......................................................... 137 VATAN ............................................................................................. 137 26. DERSĐN SORULARI .................................................................... 138

DERS: 27 2-ORUÇ

ORUÇ ÇEŞĐTLERĐ............................................................................. 139 VACĐP ORUÇLAR ............................................................................. 140 ORUCUN VACĐP OLMA ŞARTLARI .................................................... 140 ORUCUN SAHĐHLĐK ŞARTLARI......................................................... 141 27. DERSĐN SORULARI .................................................................... 141

DERS: 28 ORUCUN NĐYETĐ

NĐYET ZAMANI ............................................................................... 143 ORUCU BOZAN ŞEYLER .................................................................. 144 ORUÇLU ĐÇĐN MEKRUH OLAN ŞEYLER............................................ 144 28. DERSĐN SORULARI .................................................................... 145

DERS: 29 RAMAZAN ORUCUNUN KEFARETĐ

KĐMLER FĐDYE VERMELĐDĐR? ......................................................... 147 FĐDYENĐN MĐKTARI ......................................................................... 148 RAMAZAN AYININ ĐLK GÜNÜ NASIL BELĐRLENĐR........ 148

29. DERSĐN SORULARI .................................................................... 148

DERS: 30 3-ZEKÂT

NELERDEN ZEKÂT VERĐLĐR?........................................................... 149 ZEKÂTIN VERĐLDĐĞĐ YERLER .......................................................... 150 30. DERSĐN SORULARI .................................................................... 150

DERS: 31 4-HUMUS

HUMUS NELERDE FARZDIR? ........................................................... 152 Seyit Hakkı Verilebilecek Kimseler: ............................................... 152 HUMUS YILININ GEREKLĐLĐĞĐ......................................................... 153 Humus Yılının Belirlenmesi: .......................................................... 153 ENFAL NEDĐR? ................................................................................ 153 31. DERSĐN SORULARI .................................................................... 154

DERS: 32 5-HAC

HACCIN FARZ OLMA ŞARTLARI ...................................................... 155 HACCIN KISIMLARI ......................................................................... 156 TEMETTÜ UMRESĐ........................................................................... 156 TEMETTÜ HACCI............................................................................. 157 ĐHRAM GĐYĐLEN YERLER (MĐKATLAR) ............................................ 157 ĐHRAMLIYA HARAM OLAN ŞEYLER ................................................. 158 32. DERSĐN SORULARI .................................................................... 159

DERS: 33 6-CĐHAT

CĐHAT ÇEŞĐTLERĐ ............................................................................ 162 33. DERSĐN SORULARI .................................................................... 162

DERS: 34 EMR-Đ MARUF VE NEHY-Đ MÜNKER

7-EMR-Đ MARUF (ĐYĐLĐĞE EMRETMEK) ........................................... 163

8-NEHY-Đ MÜNKER (KÖTÜLÜKTEN SAKINDIRMAK) ........................ 164 ĐYĐLĐĞE EMRETME VE KÖTÜLÜKTEN SAKINDIRMANIN ŞARTLARI ... 164 MARUFU EMREDĐP MÜNKERDEN SAKINDIRMANIN AŞAMALARI ..... 165 34. DERSĐN SORULARI .................................................................... 165

DERS: 35 TEVELLA VE TEBERRA

9-TEVELLA ..................................................................................... 167 10-TEBERRA ................................................................................... 168 35. DERSĐN SORULARI .................................................................... 168

DERS: 36 GUSÜL (BOY ABDESTĐ)

GUSÜL NASIL ALINIR ...................................................................... 169 FARZ GUSÜLLER ............................................................................. 170 CÜNÜPLÜ KĐMSEYE HARAM OLAN ŞEYLER .................................... 170 CÜNÜPLÜYE MEKRUH OLAN ŞEYLER ............................................. 171 36. DERSĐN SORULARI .................................................................... 171

DERS: 37 KURÂN'IN FARZ SECDESĐ OLAN SURELER

TĐLAVET SECDESĐNĐN MÜSTEHAP OLDUĞU AYETLER...................... 173 SECDE DUASI.................................................................................. 174 37. DERSĐN SORULARI .................................................................... 175

DERS: 38 TEYEMMÜM

TEYEMMÜM NASIL YAPILIR? .......................................................... 177 NERELERDE TEYEMMÜM EDĐLMELĐDĐR?......................................... 178 NELERE TEYEMMÜM EDĐLĐR? ......................................................... 178 TEYEMMÜM ALINIRKEN UYULMASI GEREKEN ŞARTLAR ................ 178 38. DERSĐN SORULARI .................................................................... 179

DERS: 39 ABDEST NEDĐR?

ABDEST NASIL ALINIR? .................................................................. 181

ABDESTĐ GERKTĐREN ĐBADETLER ................................................... 182 ABDESTĐ BOZAN ŞEYLER ................................................................ 182 ABDESTĐN ŞARTLARI....................................................................... 183 CEBĐRE ABDEST NEDĐR VE NASIL ALINIR?...................................... 184 39. DERSĐN SORULARI .................................................................... 184

DERS: 40 SAHABELER

KURÂN AÇISINDAN SAHABE ........................................................... 185 PEYGAMBER AÇISINDAN SAHABE................................................... 187 ŞĐA AÇISINDAN SAHABE ................................................................. 188 40. DERSĐN SORULARI .................................................................... 188

DERS: 41 MELEKLER

KURÂN-I KERĐM'DE MELEKLERĐN ÖZELLĐKLERĐ ............................. 190 HADĐSLERDE MELEKLERĐN SIFATLARI ............................................ 191 MELEKLERĐN GÖREVLERĐ ............................................................... 193 41. DERSĐN SORULARI .................................................................... 195

DERS: 42 MELEKLERĐN SAYISI

DÖRT BÜYÜK MELEK ..................................................................... 197 1-Azrail (Ölüm Meleği) .................................................................. 198 2-Cebrail (Vahiy Meleği) ............................................................... 198 3-Mikail (Rızk Meleği) ................................................................... 199 4-Đsrafil (Sur'a Üfleyecek Melek) ................................................... 199 42. DERSĐN SORULARI .................................................................... 200

DERS: 43 MUCĐZE

MUCĐZE ĐLE SĐHĐR ARASINDAKĐ FARK NEDĐR? ................................ 201 43. DERSĐN SORULARI .................................................................... 202

DERS: 44 ĐLAHÎ KĐTAPLAR

ĐLAHÎ KĐTAPLARIN ÖZELLĐKLERĐ .................................................... 204

1-Suhuf (Sahifeler):........................................................................ 204 2-Büyük Kitaplar: .......................................................................... 204 a) Tevrat (Ahd-i Atik).................................................................................204 b) Zebur (Mezmurlar).................................................................................205 c) Đncil (Ahd-i Cedid/ Yeni Ahit)................................................................206 d) Kurân-ı Kerim:.......................................................................................206 44. DERSĐN SORULARI .................................................................... 206

DERS: 45 KURÂN-I KERĐM

KURÂN'IN ANLAMI.......................................................................... 207 KURÂN TAHRĐF OLMUŞ MUDUR?.................................................... 207 ŞĐA'NIN KURÂN HAKKINDAKĐ BEYANI ............................................ 208 KURÂN-I KERĐM KĐM TARAFINDAN TOPLANDI?.............................. 209 45. DERSĐN SORULARI .................................................................... 210

DERS 46 KURÂNÎ KAVRAMLAR (1)

MÜHKEM VE MÜTAŞABĐH ............................................................... 211 NESH NEDĐR?.................................................................................. 213 TEFSĐR ............................................................................................ 213 TEVĐL.............................................................................................. 213 ZAHĐR VE BATIN.............................................................................. 214 46. DERSĐN SORULARI .................................................................... 214

DERS: 47 KURÂNÎ KAVRAMLAR (2)

SURE NEDĐR? .................................................................................. 215 AYET NEDĐR? .................................................................................. 215 TECVĐD NEDĐR? .............................................................................. 216 MEAL NEDĐR? ................................................................................. 217 KIRAAT, TĐLAVET VE TERTĐL NEDĐR?............................................... 217 47. DERSĐN SORULARI .................................................................... 218

DERS: 48 KURÂNÎ KAVRAMLAR (3)

MEKKÎ VE MEDENÎ SURELER .......................................................... 219

KURÂN'DA AYET KAVRAMI ............................................................. 220 HZ. FATIMA'NIN MUSHAFI NEDĐR? .................................... 222 48. DERSĐN SORULARI .................................................................... 223

DERS: 49 MÜÇTEHĐT

MÜÇTEHĐT OLMANIN ŞARTLARI ..................................................... 225 MÜÇTEHĐDĐ TANIMANIN YOLLARI .................................................. 226 MÜÇTEHĐDĐN FETVASINA ULAŞMA YOLLARI .................................. 226 MÜÇTEHĐDĐN VAZĐFESĐ NEDĐR?....................................................... 227 TAKLĐT NEDĐR? ............................................................................... 227 MUKALLĐDĐN (TAKLĐT EDENĐN) VAZĐFELERĐ ................................... 227 49. DERSĐN SORULARI .................................................................... 228

DERS: 50 EZAN VE KAMET

EZAN .............................................................................................. 229 KAMET............................................................................................ 230 EZAN VE KAMETĐN ANLAMI............................................................ 231 NĐÇĐN EZANDA HZ. ALĐ'NĐN ĐSMĐ ZĐKREDĐLMEKTEDĐR?................... 232 50. DERSĐN SORULARI .................................................................... 233

DERS: 51 HADĐS NEDĐR?

HADĐS KAÇ BÖLÜMDEN OLUŞUR?.................................................. 236 HADĐS YAZIMI NE ZAMAN BAŞLAMIŞTIR? ...................................... 236 HADĐS ÇEŞĐTLERĐ ............................................................................ 237 51. DERSĐN SORULARI .................................................................... 238

DERS: 52 HADĐS TÜRLERĐ

KUTSÎ HADĐS NEDĐR?...................................................................... 239 KUTSÎ HADĐSLE NEBEVÎ HADĐS ARASINDAKĐ FARK ........................ 239 CA'LĐ (UYDURMA) HADĐS NEDĐR? .................................................. 240 MÜTEVATĐR HADĐS VE VAHĐD HABERĐ............................................. 241

FĐKHU'L-HADĐS'TEN MAKSAT NEDĐR?............................................. 241 GARĐBUL HADĐS'TEN MAKSAT NEDĐR?............................................ 241 52. DERSĐN SORULARI .................................................................... 242

DERS: 53 BAZI KAVRAMLAR

ĐLACĐYE HABERLER NE TÜR HABERLERDĐR?.................................. 243 MÜSNED NEDĐR? ............................................................................ 244 NEVADĐR NEDĐR? ............................................................................ 244 EMALĐ NEDĐR? ................................................................................ 245 MELAHĐM NEDĐR?........................................................................... 245 ULUMU'L HADĐS NEDĐR?................................................................. 245 53. DERSĐN SORULARI .................................................................... 246

DERS: 54 ĐLMÎ KAVRAMLAR

DĐRAYE ĐLMĐ ................................................................................... 247 RĐCAL ĐLMĐ...................................................................................... 248 HADĐS VE ĐRFAN ĐLĐŞKĐSĐ................................................................. 249 HADĐS KAYNAKLARININ MUCEMLERĐ............................................. 250 ERBEAMĐE (DÖRT YÜZ) USULÜ NEDĐR?.......................................... 251 RAVĐLERDE ARANAN ŞARTLAR ....................................................... 251 54. DERSĐN SORULARI .................................................................... 252

DERS: 55 HADĐS ĐLMĐNE YÖNELĐK KAVRAMLAR

ĐCMA ASHABI KĐMLERDĐR? ............................................................. 253 KUTUB-U ERBAA'DAN MAKSAT NEDĐR? ......................................... 254 CEVAMĐ-Đ SANEVĐYE NEDĐR? .......................................................... 255 ŞĐA'NIN EN ÖNEMLĐ HADĐS KAYNAĞI HANGĐ KĐTAPTIR? ................ 256 USUL-U KÂFĐ'NĐN BAZI ÖZELLĐKLERĐ ............................................. 256 BĐHARU'L-ENVAR............................................................................ 257 Biharu'l-Envar'ın Bazı Özellikleri.................................................. 257 NEHCÜ'L-BELAGA .......................................................................... 258 SAHĐFE-Đ SECCADĐYE ...................................................................... 259 55. DERSĐN SORULARI .................................................................... 260

DERS: 56 BAZI DĐNÎ KAVRAMLAR

TAKĐYYE NEDĐR? ............................................................................ 261 KURÂN AÇISINDAN TAKĐYYE .......................................................... 261 RĐCAT NEDĐR? ................................................................................. 262 RĐCATIN HĐKMETĐ NEDĐR?............................................................... 262 RĐCAT OLAYININ REENKARNASYON ĐLE FARKI NEDĐR? .................. 263 FITRAT NEDĐR? ............................................................................... 264 56. DERSĐN SORULARI .................................................................... 264

DERS: 57 ŞEFAAT, BEDA, KAZA-KADER VE TEVESSÜL

ŞEFAAT............................................................................................ 265 BEDA .............................................................................................. 265 KAZA VE KADER ............................................................................. 266 TEVESSÜL ....................................................................................... 267 PEYGAMBERE TEVESSÜL ................................................................ 267 57. DERSĐN SORULARI .................................................................... 268

DERS: 58 BAZI DĐNÎ VE FIKHÎ KAVRAMLAR

KIBLE ............................................................................................. 269 ERGENLĐK ÇAĞI .............................................................................. 269 VELAYET NEDĐR?............................................................................ 270 ZIMMÎ KĐMLERE DENĐR?................................................................. 270 ZĐYARETNAME NEDĐR? ................................................................... 271 SALÂVAT GÖNDERĐNCE NĐÇĐN EHLĐBEYT'Đ DE ZĐKREDĐYORUZ?...... 272 HIRZ NEDĐR?................................................................................... 272 58. DERSĐN SORULARI .................................................................... 273

DERS: 59 MEZHEP NEDĐR?

EHLĐSÜNNET ĐMAM VE MEZHEPLERĐ ............................................... 275 1-Malikî Mezhebi ........................................................................... 275 2-Hanefî Mezhebi........................................................................... 276

3-Şafiî Mezhebi .............................................................................. 276 4-Hanbelî Mezhebi......................................................................... 277 EHLĐSÜNNET MEZHEPLERĐNĐN ORTAK NOKTALARI......................... 277 59. DERSĐN SORULARI .................................................................... 278

DERS: 60 BAZI TARĐKAT VE FIRKALAR

TARĐKAT NE DEMEKTĐR?................................................................. 279 NAKŞĐBENDÎ TARĐKATI .................................................................... 279 SÜLEYMANCILAR KĐMLERDĐR? ....................................................... 280 NURCULUK NEDĐR? ........................................................................ 280 ZEYDĐYE KĐMLERE DENĐR?............................................................. 280 ZEYDĐYE ĐLE ĐMAMĐYE'YĐ AYIRAN NOKTALAR ................................ 281 ĐSMAĐLĐYYE FIRKASI ....................................................................... 281 ALEVĐLĐK NEDĐR? ........................................................................... 281 60. DERSĐN SORULARI .................................................................... 282

DERS: 61 ŞĐA

ŞĐA'DAN MAKSAT NEDĐR? ............................................................... 283 ŞĐA'NIN DOĞUŞU ............................................................................. 284 ĐLK ŞĐĐLER KĐMLERDĐR? .................................................................. 286 ŞĐĐLĐK ÖĞRETĐLERĐ.......................................................................... 286 CAFERĐLĐK NEDĐR? ......................................................................... 287 ŞĐÎLĐK VE SÜNNÎLĐK......................................................................... 287 61. DERSĐN SORULARI .................................................................... 288

DERS: 62 ŞEYTAN

ŞEYTAN NEDĐR VE KĐMLERDĐR?...................................................... 289 ĐBLĐS KĐMDĐR? ................................................................................ 289 ĐBLĐS'ĐN SONU ................................................................................. 290 62. DERSĐN SORULARI .................................................................... 290

DERS: 63 CĐN

CĐNLER ATEŞTEN YARATILMIŞTIR ................................................... 291

CĐNLER ĐNSANDAN ÖNCE YARATILMIŞTIR....................................... 292 CĐNLER NEREDE VE NASIL YAŞARLAR? .......................................... 292 MÜSLÜMAN VE KÂFĐR CĐNLER........................................................ 292 CĐNLER NASIL MÜSLÜMAN OLDULAR? .......................................... 293 CĐNLER ERKEK-DĐŞĐ GĐBĐ CĐNSĐYETE SAHĐPTĐRLER ........................ 294 63. DERSĐN SORULARI .................................................................... 294

DERS: 64 NAMAZDAN SONRA OKUNAN DUALAR

1-Arapca Okunuşu: ........................................................................ 295 2-Arapça Okunuşu: ........................................................................ 296 3-Arapça Okunuşu ......................................................................... 296 4-Arapça Okunuşu: ........................................................................ 297 5-Arapça Okunuşu: ........................................................................ 297 6-Hz. Đmam Mehdi (aleyhisselam) Duası ....................................... 298 7-Ferec Duası ................................................................................ 299 8-Hz. Zehra Tesbihatı..................................................................... 300

DERS: 65 NECASETLER VE TEMĐZLEYĐCĐLER

NECASETLER................................................................................... 301 MUTAHHĐRAT (TEMĐZLEYĐCĐLER) .................................................... 302 GÜNAHLAR ..................................................................................... 304 BAZI FIKHÎ TERĐMLER..................................................................... 306

ÖNSÖZ

Hamd Allah'a mahsustur ki övenler onu hakkıyla ö-vemez, sayanlar nimetlerini sayamaz, çalışıp çabalayanlar hakkını eda edemezler. Salât ve selam âlemlere rahmet ve ümmete nimet olarak gönderilen Muhammed b. Abdul-lah'a (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) olsun. Yine Allah'ın salât ve selamı ümmetin imamı ve mürşidi, Mustafa'nın (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) vasisi Ali b. Ebu Talib (aleyhisselam) ve onun on bir hak halife-si ve özellikle âlemin kurtarıcısı, Kaim-i Âl-i Muhammed Đmam Mehdi'ye (aleyhisselam) olsun!

Đslam dini, bütün insanlığı hidayete ve hakka çağıran, ilahî bir düzendir. Bu dinin gayesi, insanı dünya ve ahiret saadetine ulaştırmaktır. Bu sebepledir ki Đslam, insanın Allah'a kul, Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ümmet ve insanlığa hizmet edecek şekilde yetiş-mesini bu gayeye ulaşmanın esası sayar.

Akait ve temel düşünceler, her değer sisteminin ve her düzenli ideolojinin temelini oluşturmakta, bilinçli veya bilinçsiz olarak insanların davranışlarının şekillenmesin-de etkili olmaktadır. Đşte bu nedenle, insanlık âleminde Đslam dininin değer ve davranış sisteminin oluşması, sağ-

22 � 65 Derste Dinimizi Öğrenelim

lamlaşması ve böylece tatlı meyveleriyle, insanların dün-ya ve ahiret saadetini temin edebilmeleri için bu büyük ve bereketli ağacın kökleri sayılan inanç temelleri, her kalbe yerleştirilmelidir.

Her inancın varlığının sürekliliği, onun bilimsel olarak açıklanmasını zorunlu kıldığı gibi, belli bir inanca sahip olan insanların, o inancı doğru bir şekilde öğrenmeleri onların en doğal en tabii hakkıdır.

Bu ise o inancın içeriğini ortaya koyan, bizzat o inanç sahibi olan kimseler tarafından kaleme alınan yazılı eser-ler olmadan imkânsız olduğuna göre, bu tür eserlerin ya-zılmasının ne kadar elzem olduğu ortaya çıkmaktadır.

Bu nedenle, Đslam uleması, Đslam dininin doğuşunu ilk gününden itibaren çeşitli şekillerde ve farklı metotlarla Đslam akaidini açıklamışlardır, örneğin kelamcılar değişik düzeylerde olanlar için yani muhatabın idrak seviyesine göre birçok kelam kitapları yazmışlardır.

Şüphesiz, yüce Đslami değerlere ulaşmak için Đslam'ın itikatlarını açık bir şekilde topluma özellikle de genç nes-le doğru bir biçimde sunmaktan daha iyi bir yol yoktur. Bize göre toplumun ilgisini özellikle de genç neslin dik-katini bu temiz dine çekmenin en iyi ve en etkin yolu onlara inançları orijinal şekliyle aktarmaktır.

Bir malın kabul görmesi için onu iyi bir şekilde su-nulması gerekiyorsa, Đslami temel inançlarının da asıl etkisini bırakması için bunları açık ve anlaşılır bir şekilde sunmak gerekir. Đslam öğretileri öylesine güçlü bir çekim gücüne sahiptir ki onu asıl kaynağından olduğu gibi sun-mak temiz fıtratları kendisine çekmekte yeterli olacaktır.

Bugün bir kısım tahsilli gençlerimiz Đslam'dan ürkmüş bulunmaktadırlar. Bizce bunun asıl sebebi, bu mukaddes

Önsöz � 23

dinin itikatlarının doğru bir şekilde yani gerçek şekliyle onlara sunulmamış olmasından kaynaklanmaktadır.

Bizce geçmiş asırlarda Đslam'ın hızla yayılması ve çok kısa bir zamanda eski dünyayı yıkıp yerine ruh, hayat, ilim, takva ve faziletle dolu yeni bir dünya inşa etmeyi başarmasının sebebini, Đslam'ın gerçek şekliyle o günün insanlarına tanıtılmış olmasında aramak gerekir.

Bugün de fesat, ihtilaf, anlaşmazlık, sıcak ve soğuk savaşlar, silahlanma yarışması ve sömürü ateşinde yan-makta olan dünyayı; dürüstlük ve samimiyetin olduğu bir dünyaya dönüştürebilecek olan tek din yüce Đslam dini ve onun mukaddes itikatlarıdır.

Dolayısıyla bir daha itiraf etmeliyiz ki, Đslam'ı yay-manın, onu doğru bir şekilde tanıtmanın en iyi yolu, onun inançlarını ve öğretilerini aynen olduğu şekilde halka sunmaktır. Şunu da belirtmek gerekir ki; bu kitapta sun-ulan bilgiler, Đslâm'ın itikadi içerikli geniş emirlerini özet ve ana hatlarıyla aktarmaktır. Umarız herkes, "özellikle genç nesil" bu kitap sayesinde Đslâm'ın orjin itikatları konusunda doğru ideolojiyi öğrenerek yaşamlarına yan-sıtır ve yanlışlardan uzak bir birey haline gelir.

Çalışmamızda dinimizin inanç ve itikad esaslarını an-laşılır bir üslupla ve doğru bir şekilde hazırlamaya gayret ettik. Amacımız, gençlerimizin ve çocuklarımızın inançta sadık, amelde salih, ahlakta kamil olmalarına yardımcı olmak; onların ilim, adalet, hak, ahlak ve fazilet sahibi olarak yetişmelerini sağlamaktır. Özenle hazırlanan bu eserde genç neslin akıllarına takılan ve onlar için merak konusu olan sorulara Ehlibeyt (aleyhimüsselam) mektebi esasına göre kısaca cevap vermeye çalışılmıştır.


Kitabın daha iyi anlaşılması ve dikkatli okunması için dersler halinde hazırladık ve her dersin sonunda da dersle ilgili olarak sorular sorduk. Böylece her dersten sonra itikadımızı nasıl öğrendiğimizi sorgulayabilir ve eksikle-rimizi daha dikkatli bir şekilde okuyarak giderebiliriz.

Bu değerli çalışmada her türlü desteklerini bizden esir-gemeyen değerli hocam Latif Yılmaztekin'e teşekkür eder, yüce Allah'tan başarılarının devamını niyaz ederim.

Kerim Uçar

4 Eylül 2009

15 Ramazan 1430

DERS: 1

DĐNĐN TANIMI

Din, Arapça da itaat ve ceza anlamına gelir.

Lügatte teslimiyet ve uyumluluk anlamındadır.

Rağib Đsfahanî, Müfredat kitabında şöyle der:

"Din itaat ve ceza anlamına gelir. Şeriata, itaat edilmesi gerektiği için din denilmiştir".1

KurKurKurKurâââânnnn''''da Dinin da Dinin da Dinin da Dinin TanımıTanımıTanımıTanımı

Kurân-ı Kerim'de din çeşitli manalarda kullanılmıştır. Bazen ceza ve hesap2, bazen kanun ve şeriat3, bazen de itaat ve kulluk4 manasında kullanılmıştır.

"Allah nezdinde hak din islam'dır".5

1-Gençler Đçin Đtikat Dersleri, Üstat Şirvanî, s.15.

2-Fatiha, 4; Vakia, 97.

3-Tevbe, 33.

4-Yunus, 22.

5-Âl-i Đmran, 19.


Bilginler Nezdinde Dinin TanımıBilginler Nezdinde Dinin TanımıBilginler Nezdinde Dinin TanımıBilginler Nezdinde Dinin Tanımı

Dinin kelamdaki istilahı anlamını, bir kısım müslüman düşünürleri şöyle yapmışlardır:

Allah'ın vahy yoluyla, beşerin hidayet ve saadeti için peygamber tarafından gönderdiği emir ve yasaklar toplu-luğuna din denir.

Batılı din araştırmacıları da dinin tanımı hakkında çe-şitli fikirler sunmuşlardır. Onlardan bazılarının görüşleri:

1-William James: Fertlerin, yalnız oldukları bir za-manda Uluhiyyet karşısında ki duygu, amel ve manevi durumlarına din denir.

2-Parsonez: Din, insanları çeşitli topluluklarda kur-dukları akait, amel, gelenek ve dini kuruluşlar topluluğu-dur.6

Dinin ÇeşitlerDinin ÇeşitlerDinin ÇeşitlerDinin Çeşitleriiii

Dinler iki kısma ayrılır:

1-Batıl dinler

2-Hak dinler

1-Batıl dinler:

a) Hinduizm

b) Budizm

c) Şamanizm

6-Gençler Đçin Đtikat Dersleri, Üstat Şirvanî, s.16.

Ders: 1 / Dinin Tanımı � 27

2-Hak dinler

a) Tahrif olmuş dinler:

b)Tahrif olmamış ilahî din

a) Tahrif olmuş dinler:

-Yahudilik

-Hıristiyanlık

b)Tahrif olmamış ilahî din:

-Mukaddes Đslam dini

Batıl DinlerBatıl DinlerBatıl DinlerBatıl Dinler

Allah'ın birlik inancına dayanmayan ve insanların uy-durduğu dinlerdir. Đlahi olmayan batıl dinlerin ortak özel-likleri ise şunlardır:

1-Bu dinlerde tevhid inancı yoktur. Allah'tan başka şeylere inanılır.

2-Peygamberlik inancı yoktur.

3-Bu dinlerin kanunu insanlar tarafından konulmuştur.

Hak DinlerHak DinlerHak DinlerHak Dinler

Tevhid esasına dayanan ve Allah tarafından peygam-berler aracılığı ile gönderilen dinlerdir. Bu dinlere ilahi dinler veya semavi dinler de denilir.

Bu dinleri bütün peygamberler tebliğ etmiş ve yaymış-lardır.


Yahudilik

Hz. Musa (aleyhisselam) tarafından Đsrailoğullarına getirilen dindir. Yahudiliğe "Musevilik" de denir.

Yahudilerin kutsal kitabı Tevrat'tır. Yahudiler, Đncil ve Kuran'a inanmazlar. Peygamberlerden Hz. Đsa (aleyhisse-lam) ve Hz. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) hariç hepsine inanırlar. Yahudilerin ibadet yerle-rine "Havra" veya "Sinagog" adı verilir.

Yahudiler, ibadet yerlerinde "Haham" denilen din adamları gözetiminde Tevrat'tan bölümler okuyarak dua ederler.

Yahudilerin kutsal günü Cumartesi'dir. Dolayısıyla o gün çalışmaz ve tüm işlerini tatil ederler.

Hıristiyanlık

Hz. Đsa (aleyhisselam) tarafından getirilen ilahi dindir. Hıristiyanlık Hz. Đsa'dan (aleyhisselam) sonra tahrif ol-muş ve hak din olma özelliğini kaybetmiştir. Hıristiyanla-rın kutsal kitabı Đncil'dir.

Hıristiyanlıkta üç ilaha inanma prensibi vardır:

1-Baba: Kâinatın yaratıcısı her şeyin sahibidir.

2-Oğul: Hz. Đsa'dır (aleyhisselam). Hıristiyanlara göre Hz. Đsa (aleyhisselam) Allah'ın oğludur.

3-Ruhü'l-Kudüs (Kutsal Ruh): Varlıkları idare eden tanrının nefesidir.

Hıristiyanlar, Hz. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ve Kurân-ı Kerim hariç tüm peygamber-lere ve kitaplara inanırlar.

Ders: 1 / Dinin Tanımı � 29

Hıristiyanların ibadet yerlerine "Kilise" denir. Đbadet-leri kiliselerde Pazar günü toplu halde "Papaz ve Rahip" gözetiminde yapılır. Hıristiyanlar, doğan çocuklarını kili-seye götürerek "Vaftiz" ettirirler.

Vaftiz, kutsal olarak kabul edilen su ile çocukların pa-paz tarafından yıkanmasıdır.

EhlEhlEhlEhl----iiii Kitap Kimlerdir? Kitap Kimlerdir? Kitap Kimlerdir? Kitap Kimlerdir?

Kitap ehli dinlerin mensupları; Yahudi ve Hıristiyanlar gibi kendilerini kitabı olan peygamberlerden birine tabi kılan kimselere denir.

Dinin ÖğretileriDinin ÖğretileriDinin ÖğretileriDinin Öğretileri

Đslam düşünürleri, Đslam dininin öğretilerini üç kısım-da toplamışlardır:

1-Akait (inançlar) 2-Ahlâk 3-Ahkâm (hükümler)

1-Akait

Bu bölüm, ister onu bilmek ve inanmak Müslümanlı-ğın şartı olsun ister olmasın dinin; varlık âlemini, onu yaratanı, başlangıç ve sonunu doğru şekliyle sunan, öğre-tilerini kapsar. Kelam ilmi dinin bu kısmına ilişkindir.

2-Ahlâk

Bu kısım, insanın iyi ve kötü ahlakını, huylarını, beğe-nilen insani sıfatları ve bu sıfatları kazanarak onunla ah-


lakını süsleme yollarını beyan eden Đslami öğretileri kap-samaktadır. Takva, adalet, sadakat, doğru sözlülük, ema-nettarlık vs. gibi.

Üstat Şehid Murtaza Mutahharî şöyle der:

"Ahlâkî bölüm; Đnsanın ruhsal sıfatlar ve manevî özellikler bakımından nasıl olması gereğini göste-ren emir ve konuları kapsar".7

Ahlak ilmi de dinin bu kısmını açıklar.

3-Ahkâm

Bu bölüm iş ve amellerle ilgilidir. Yani insana neler yapması gerektiğini, (vacip) neler yapmaması gerektiğini (yasak- haram), neleri yapması daha iyidir (müstehap), neleri yapmaması daha iyidir (mekruh), neleri yapıp yapmaması aynı değeri taşır (mubah) gibi öğretileri insa-na tanıtan kısımdır. Dinin bu kısmı açıklama vazifesi "Fı-kıh Đlmi"ne aittir.8

1. Dersin Soruları1. Dersin Soruları1. Dersin Soruları1. Dersin Soruları

1-Kurân-ı Kerim'de din nasıl açıklanmıştır?

2-Kaç çeşit din vardır?

3-Hıristiyanlık inancını açıklayınız?

4-Ehl-i Kitap kimlere denir?

5-Dinin öğtretileri nelerdir?

7-Aşinai Ba Ulum-i Đslam, c.2, s.2. 8-Gençler Đçin Đtikat Dersleri, Üstat Şirvanî, s.19.

DERS: 2

DĐNÎ HÜKÜMLERĐN TEMEL KAYNAKLARI

Şia fıkhı dört temel kaynağa dayanmaktadır:

1-Kitabullah (Kurân)

2-Sünnet

3-Akıl

4-Đcma

1)Kurân: Şüphesiz bütün ümmetin birlik sebebi de sayılan Kurân-ı Kerim, Đslam'ı tanımak için ümmet ve mezheblerin en önemli kaynağı olmuştur. Bu ilahi kitabı yol gösteren bir kılavuz olarak görmüşlerdi. Fakih Kur'an delil bulduğu sürece Sünnet, Akıl ve Đcma'ya müracaat etmez.

2)Sünnet: Kurân-ı Kerim'den sonra, Đslamı tanımakta en önemli kaynak, Hz. Peygamber'in söz ve davranışla-rından ibaret olan sünnettir.

Sünnete bu özelliği veren, Kurân-ı Kerim'dir.

Çünkü peygamber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sel-lem) Kur'an'ın şehadetiyle hiçbir zaman heva ve hevese göre konuşmaz.


(Muhammed) sapmadı ve batıla inanmadı; o, arzusu-na göre de konuşmadı.9

3)Akıl: Akıl tamamen vahyla uyumlu ve Đslam'ı öğ-renmekte güvenilir kaynaklardan sayılmakatdır.

Bazı hadislere göre, Allah'ın insanlar üzerinde iki delil ve hücceti vardır ki, onların vesilesiyle Allah'ın isteği ve iradesi anlaşılabilir.

Batinî delil; akıl Zahirî delil; Peygamberler

4)Đcma: Geneleksel olarak Đslamî hükümleri öğren-medeki kaynaklardan birisi de icmadır.

Şia'ya göre icma, yani bütün Müslümanların veya âlimler gibi Müslümanların bir grubun, bir görüşte bir-leşmeleri, hemfikir olmaları, başlı başına delil ve kanıt olarak kabul edilmemektedir.

Fakat Müslümanlar veya Đslam âlimleri arasındaki gö-rüş birliği Hz Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sünnetini keşfedip ortaya çıkarıyorsa, delil olarak kabul edilebilir ve ondan da Allah'ın hükmünün ne oldu-ğu anlaşılabilir.10

Đnsanın Dinden Beklentisi Nedir?Đnsanın Dinden Beklentisi Nedir?Đnsanın Dinden Beklentisi Nedir?Đnsanın Dinden Beklentisi Nedir?

Bu sorunun kısaca cevabı şöyle verebilitiz: Đnsanın dinden beklentisi, kendisini dünya ve ahirette, en yüce kemal ve saadete ulaştırmasıdır. Bu büyük beklentiye de dinin dışında hiçbir şey yanıt veremez. Dinin dışında ve-rilen her cevap geçici olup insanların susuzluğunu gider-

9-Necm, 3. 10-Şiiliğe Bakış, Dr. Muhammed Ali Şimalî, s.84.

Ders: 2 / Dinî Hükümlerin Temel Kaynakları � 33

memektedir. Sadece din, insanların yaşamlarına anlam katıp, onlara zorluklara tahmmül etme gücü ve huzuru verebilmektedir.11

Dinin Đnsandan Beklentisi Nedir?Dinin Đnsandan Beklentisi Nedir?Dinin Đnsandan Beklentisi Nedir?Dinin Đnsandan Beklentisi Nedir?

Dinin insandan beklentisinden kasıt, dini var edenin, yani yüce Allah'ın insandan olan beklentisidir. Kısaca dini var edenin insandan beklentisi; insanın dini inançları kabul ederek onlara kalpten inanması, onun emir ve hü-kümlerini yerine getirmesi, dinin istediği şekilde ahlak ve hareketlerini süslemesi, kötü sıfatları ve alışkanlıkları kendisinden uzaklaştırarak, yerine faziletleri ve güzel ah-lâkları kazanmasıdır.

Dinin insandan şu beklentisi var denildiğinde insan kendisinden dinde olmayan bir şeyleri vermesi anlamına gelmez. Belki bu beklenti insanın kendi yararına olan bir beklentidir.

Bir başka deyimle; dinin insandan isteği insanın ken-disini kemale ulaştırarak, en üstün ve yüce ilahi bağışlar-dan faydalanmasıdır.12

Din Neden Gereklidir?Din Neden Gereklidir?Din Neden Gereklidir?Din Neden Gereklidir?

Đnsanı en üstün varlık olarak yaratan Allah, gönderdiği dinler ile insanlara doğu yolu göstermiştir. Dinin gerekli-liği konusunda şunları sıralayabiliriz:

1-Din, güzel ahlakı ve insanın insanlık yönünü korur, destekler ve güçlendirir.

11-Gençler Đçin Đtikat Dersleri, Üstat Şirvanî, s.27. 12-Gençler Đçin Đtikat Dersleri, Üstat Şirvanî, s.31.


2-Din, ahlaksızlıkların azalmasına ve yerine adaletin yerleşmesine yardımcı olur.

3-Din, insanların nereden geldik, neredeyiz ve nereye gideceğiz gibi büyük ve önemli sorulara yanıt verir.

4-Din, insanların iç dünyalarında daha huzurlu ve mut-lu olmalarını sağlar.

5-Din, insanları bencillikten uzaklaştırır.

6-Din, insanlara yaratıcıyı tanıyıp varlık âleminin kay-nağına yönelmek için kılavuzluk eder.

7-Din, insanlara dünya hayatından sonraki ahiret haya-tını tanıtır. Böylece her insan daha sorumlu ve bilinçli davranır, yaptığı her işin kendi geleceğini etkileyeceğini bilir.

8-Din, insanlara akrabalığın, ırkcılığın ve çıkarların ötesinde bir kardeşlikte birleşmeyi öğretir.

9-Din, bütün hayatı yemek, içmek, şehvet gibi şeylerle sınırlandırmayı engeller; insanların yüce insani ve manevi yaşamdan mahrum kalmalarına izin vermez.

10-Din, kişiye çevresindeki diğer insanlar, hayvanlar ve bütün varlıklar karşısındaki vazifelerini öğretir.


1-Dinî hükümlerin temel kaynağı nelerdir?

2-Dinî hükümlerin temel kaynağından olan sünnet nedir?

3-Dinin insandan beklentisi nedir?

4-Hayatımızda din neden gereklidir?

DERS: 3

BÜTÜN DĐNLER DOĞRU MUDUR?

Hayır, bütün dinler doğru değildir ama bu, bütün din-lerin tamamen yanlış ve zararlı olduğu anlamına da gel-mez. Dinler çoğunlukla insanlara doğruluğu, güzelliği ve yüce yaratıcıya ibadet etmeyi öğretirler. Çoğu dinler yan-lışları olsa dahi doğruları yanlışlarından daha fazladır. Kısaca söylemek gerekirse, en kötü din dahi dinsizlikten iyidir. Tam anlamıyla hak olan ve insanları sadece doğru-luğa yönlendiren tek din ise Đslam dinidir. Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi Allah katından geldiğinden emin oldu-ğumuz dinler, zamanla tahrife uğramışlardır. Diğer birkaç din de korunmuş bir ilahî kaynaktan beslenmediği için sayısız yanlışlar ve hurafelerle dolmuştur.

Örneğin bütün dinler son din olan Đslam dini gelince geçerliliklerini kaybetmişlerdir. Çünkü Đslam dini en mü-kemmel bir dindir. Đslam dini geldikten sonra bütün in-sanlığın vazifesi bu dine uymak ve geçmiş dinlerden vaz-geçmektir.

Niçin Đslam Dinine Tabi Olmamız Gerekir?Niçin Đslam Dinine Tabi Olmamız Gerekir?Niçin Đslam Dinine Tabi Olmamız Gerekir?Niçin Đslam Dinine Tabi Olmamız Gerekir?

Çünkü:

1-Allah tarafından insanlara gönderilen son din Đslam dinidir.


2-Hz. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) Đs-lam dinini insanlara ulaştırmakla yükümlü bir elçi olarak, davetinin haklılığını çeşitli delillerle ispat etmiştir.

3-Đslam dininin en temel kaynağı olan Kuran-ı Kerim tarih sürecinde değiştirilmediği kesin olan tek dini kay-naktır.

4-Đslam dini, akıla, bilime ve insanlığın fıtratındaki özelliklere uygunluğu ile her zaman hakkaniyetini gözler önüne sermiştir.

Đslam Dininin Temel Özellikleri Nelerdir?Đslam Dininin Temel Özellikleri Nelerdir?Đslam Dininin Temel Özellikleri Nelerdir?Đslam Dininin Temel Özellikleri Nelerdir?

Đslam dininin bazı temel özelliklerini şöyle sıralayabi-liriz:

1-Đnsana insanın yaratıcısı tarafından gönderilen son ve eksiksiz yaşam programıdır.

2-Đnsanın yaratılışı ile yüzde yüz uyum içindedir. Çünkü din, insanı yaratan Allah tarafından gönderilmiştir.

3-Đslam dini akıl ve mantık dinidir.

4-Đslam dini, bilgi, düşünce ve öğrenmeye önem verir ve bununla yücelir.

5-Đslam dini bütün insanlığa gönderilmiştir. Bütün mil-letler, bütün ırklar, kadın erkek herkes bu dinin muhata-bıdır.

6-Akıl, Kurân-ı Kerim, Peygamberimiz (Sallallahu aleyhi

ve âlihi ve sellem) ve Ehlibeyt'in (aleyhimüsselam) sünneti, Đslam dininin temel kaynaklarıdır.

7-Đslam dini tek üstünlük kaynağının takva olduğunu kabul eder. Takva, insanın yaşamında günahtan kaçınıp kendi vazifelerini yerine getirmesine denir.

Ders: 3 / Bütün Dinler Doğru Mudur? � 37

Đslam Dini Sadece Ahiret Đçin Midir?Đslam Dini Sadece Ahiret Đçin Midir?Đslam Dini Sadece Ahiret Đçin Midir?Đslam Dini Sadece Ahiret Đçin Midir?

Hayır, Đslam, insana dünya ve ahiret mutluluğunu ka-zanmanın yollarını öğretmek için gelmiştir. Dünyası gü-zel olmayanın ahreti de güzel olmaz. Yani dünya haya-tında davranışları iyi olmayanın ahiret yaşantısı da güzel olmaz. Çünkü dünya ve ahiret birbirinden ayrı değildir.

Dinimiz cehennemden korunup cennete girebilmenin yolunu öğretmekle beraber bu dünyayı da temiz, güzel, uyumlu, adaletle, sevgi ve kardeşlikle cennete çevirmeyi öğretmektedir. Dolayısıyla Đslam dini ibadet kanunlarının dışında temizlik, sağlıklı yaşam, toplumsal adalet, doğru ticaret, çocuk eğitimi, aile mutluluğu, giyim kuşam, ye-mek içmek ve benzeri birçok konularda binlerce hayat ve mutluluk veren hüküm ve tavsiyeler içermektedir.

Gerçek bir Müslüman ahiretini kazandığı gibi dünya-sını da temiz, mutlu, sevgi, sağlıklı ve huzur dolu bir ya-şam haline getirmek için gayret gösterir.

Đslam bize dünyadaki helal nimetlerden ve zevklerden faydalanmayı yasaklamaz. Bunun aksine güzel dinimiz bize helal zevklerden faydalanmayı, mutlu ve güler yüzlü olmayı, insanlarla kaynaşmayı, sevmeyi ve sevilmeyi tavsiye etmektedir.

Batıda Niçin Dinden Korkuluyor?Batıda Niçin Dinden Korkuluyor?Batıda Niçin Dinden Korkuluyor?Batıda Niçin Dinden Korkuluyor?

Bildiğimiz gibi Avrup'da özellikle 18. Asırdan bu ya-na, halkın büyük bir kısmı dinsizliğe yönelmiş ve çok az bir kısım dini kabulenmeye yanaşmışdır. Bu kaçış ve korkuda bir takım etkenlerin sonucudur.

Biz sadece burada dinden kaçış ve korkunun nedenle-rini kısaca başlıklar altında zikretmekle yetineceğiz.


1-Ahlakî ve amelî fesatlar: Dini kabul etmek ve ona tabi olmak insanın hareketlerine kayıt ve sınırlar getir-mektedir. Bu yüzden, maddi ve şehvetlere batmış, dini kendi hür hareketleri karşısında bir engel gören kimseler, dini inkâr ederek yolunu ve önünü açmak istemişlerdir.

Kurân-ı Kerim de kıyamet ve Mead'ı inkâr edenlerin şehvet ve arzularından dolayı olduklarını buyurmaktadır.

"Fakat insan önündekini (kıyameti) yalanlamak is-ter".13

Diğer yandanda günahlar ahlaki ve ameli fesatlar, hakkı ve hakikatı tanımayı engelledi.

2-Dinle dünya saadetinin birbiriyle çeliştiğini gös-termek: Batıda insanlar, ahiret saadetini isteyen birinin dünya nimetlerinden uzaklaşması, ruhbanlığa, kuru mu-kaddesliğe yönelerek kudret ve serveti terk etmesi gerek-tiğine, kısacası dünyada bedbaht olmak gerktiğine inandı-rıldı. Oysa gerçek din, hem dünya hem ahiret saadetini birlikte kazanmayı istemiştir.

Rusell şöyle der:

"Kilisenin öğrettikleri insanları iki bedbahtlık ve ümitsizliğin arasında bırakıyor; ya dünya bedbaht-lığını ve onun nimetlerinden ümidini kesmek ya da ahiret badbahtlığı ve ümitsizliği…"

Kiliseye göre insan, bu iki şeyden birini seçmelidir. Ya dünya bedbahtlığını seçip ahretin lezzetini tatmamalı, ya da dünya nimetlerinden faydalanıp ahiret nimetlerinden mahrum olmayı kabul etmelidir.

13-Kıyamet, 5.

Ders: 3 / Bütün Dinler Doğru Mudur? � 39

3-Din konusunda ihtisası olmayanların görüş belir-lemeleri: Halkın genelinin bilip inanmaları gereken Al-lah'ı tanıma esası çok sade ve fıtri olsa da ilahiyat kav-ramlarını dakiki çok zor ve zahmet isteyen bir iştir. Đmam Ali'nin buyurduğu gibi Allah'ın sıfatları, kaza-kader, ce-bir, ihtiyar vs. gibi konular çok derin bir denizdir; her-kes ona girip görüş belirtemez.

Maalesef hem batıda hem doğuda, herkes kendisine bu konuda görüş belirtme hakkı tanımıştır, bu konuları yan-lış bir şekilde halka aktarılmaya neden olmuş ve halkı dinin hâkimiyeti konusunda şüpheye düşürmüştür.14


1-Günümüzdeki bütün dinler doğrumudur?

2-Đslam dininin temel özellikleri nelerdir?

3-Din sadece ahiret için mi gelmiştir?

4-Günümüz dünyasında dinden kaçışın nedenleri ne-lerdir?

14-Daha geniş bilgi için bkz: Gençler Đçin Đtikat Dersleri, Üstat

Şirvanî, s.39.

DERS: 4

USUL-U DĐN

Temel dinî inançlarımız beştir:

1-Tevhid

2-Adl

3-Nübüvvet

4-Đmamet

5-Mead

1111----TevhidTevhidTevhidTevhid

Allah'ın varlığına ve tekliğine inanmaya tevhid denir. Yani, Allah'ın tek ve var olduğuna inanmaktır. Tevhid inancının başlıca esaslarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Her şeyi var eden yegâne ilah Allah'tır. Allah'ın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur ve her şey O'na muhtaçtır. O doğ-mamış ve doğurmamıştır. Eşi ve benzeri yoktur. Allah bütün güzel sıfatlara sahiptir. Her şeyi bilendir. Her şeye güç yetirendir. En şefkatli ve merhametli olandır. Bütün güzelliklerin ve iyiliklerin kaynağıdır. Allah bütün eksik-liklerden ve noksanlardan uzaktır.

Asla yanılmaz, unutmaz, aciz kalmaz. Hiçbir şeye ih-tiyaç duymaz. Đbadet ve itaate layık yalnızca Allah'tır.


Sadece tevhide inanmak yetmez, bu inanç aynı zamanda Müslümanların yaşamına da yansımalıdır. Tevhide ger-çekten inanan bir Müslüman Allah'ın hükmü karşısında hiçbir hükmü kabul etmemelidir.

Tevhid Kaç Kısımdır?

Tevhid dört ana esasa ayrılır:

1-Tevhid-i Zatî: Yani Allah'ın zatı her şeyden münez-zehtir, yücedir. Birdir; ortağı, benzeri, konuşacağı, görü-şeceği biri yoktur. Varlığı kendisindendir; cismi, şekli ve mekânı yoktur. Kudreti ve bilgisi her şeyi kaplamıştır.

2-Tevhid-i Sıfatî: Allah daimi olarak diridir; evveline bir evvel tasavvur edilmeyeceği için kadim, sonuna bir son düşünülemeyeceği için de bakidir. Her şeye gücü yeter ve irade sahibidir.

3-Tevhid-i Halikî: Her şeyi o yaratmıştır. Yaratışında bir ortağı ve yardımcısı yoktur.

4-Tevhid-i Đbadî: Yani ibadet, ancak ona mahsustur. Allah'tan başka hiçbir şeye ibadet edilmez ve yalnızca ona kulluk edilir.

Yüce AllahYüce AllahYüce AllahYüce Allah''''ın Sıfatlarıın Sıfatlarıın Sıfatlarıın Sıfatları

Yüce Allah'ın sıfatları için çeşitli taksimler yapılmıştır. Bu taksimlerin en önemlisi, Allah'ın sıfatlarının zati ve fiili sıfatlar olmak üzere ikiye ayrılmasıdır.

1-Zatî Sıfatlar: Allah'ı, zatı dışında bir şeyi göz önüne almadan nitelendirdiğimiz sıfatlarıdır. Bir başka deyimle Allah'ı onlarla nitelemek için Allah'ın kendi zatının dışın-da bir şeyi, nazarda tutup sonrada zatla ölçmeye gerek yoktur.

Ders: 4 / Usul-u Din � 43

2-Fiilî Sıfatlar: Zatî sıfatlarının karşısında fiilî sıfatla-rıdır. Yani Allah'ı onlarla nitelendirmek için, sadece Al-lah'ın zatını göz önünde bulundurmak yeterli olmayıp, O'nun zatının dışında bir şeyin de olması ve onun zatla (Allah'ın zatıyla) olan ilişkisi de göz önünde bulundurul-malıdır. Örneğin, eğer hiçbir şey yaratılmamış olsaydı Allah (Yaratan-Yaratıcı) sıfatıyla nitelendirilmezdi.15

ZatZatZatZatîîîî Sıfatlarla Fiil Sıfatlarla Fiil Sıfatlarla Fiil Sıfatlarla Fiilîîîî Sıfatlar Sıfatlar Sıfatlar Sıfatlar

Arasındaki FarkArasındaki FarkArasındaki FarkArasındaki Fark

1-Fiilî sıfatlar, zatın kendi fiili açısından ve onunla mukayese edilmekle nitelenen sıfatlardır. Yani bu sıfatlar Allah'ın fiil makamından alınır. Oysa zatî sıfatlar zatın makamından alınır.

2-Fiilî sıfatlar ispat ve reddedilebilir. Yani belir du-rumda Allah için ispat edilip, diğer bir durumda men edi-lir. Örneğin, yüce Allah yeryüzünü yaratmadan önce "ye-rin yaratıcısı değildi" ama yarattıktan sonra "yeryüzünün yaratıcısıdır" diyebiliriz.16

SubutSubutSubutSubutîîîî vvvve Selbe Selbe Selbe Selbîîîî Sıfatlar Sıfatlar Sıfatlar Sıfatlar

Başka bir taksimle Yüce Allah'ın sıfatları Subutî ve Selbî diye ikiye ayrılır: Subutî sıfatlar, Allah'ın zatının mükemmelliğini beyan eden sıfatlardır. Allah'ın subutî sıfatlarında hiçbir eksiklik söz konusu değildir. Selbî Sı-fatlar, her hangi bir eksikliği Allah hakkında reddedilen sıfatlardır. Bu sıfatlar, Allah'ın diğer varlıklardan farklı

15-Temel Kavramlarıyla Din, Ali Şirvani, s.81. 16-Temel Kavramlarıyla Din, Ali Şirvani, s.82.


olduğunu ve onun münezzeh olduğu eksiklikleri açıklar. Subutî sıfatlara Cemalî sıfatlar, Selbî sıfatlara ise Celalî sıfatlar da denir.17


1-Usul-u Din kaç tanedir?

2-Tevhid kaç kısma ayrılır?

3-Tevhid-i Đbadî nedir?

4-Yüce Allah'ın zatî sıfatıyla fiilî sıfatı arasındaki fark nedir?

17-Temel Kavramlarıyla Din, Ali Şirvani, s.83.

DERS: 5

ALLAH CĐSĐM MĐDĐR, GÖZLE

GÖRÜLEBĐLĐR MĐ?

Allah Teâlâ hiçbir zaman gözle görülmez, zira bir şe-yin gözle görülebilmesi demek onun cisim, mekân, yer, renk, şekli ve yönü olması demektir ki bütün bunlar yara-tıklara özgü olgulardır. Allah ise yaratıklara mahsus sıfat-lara sahip olmaktan uzak ve münezzehtir.

"Gözler O'nu görmez, ama O, bütün gözleri görür; O latif ve her şeyden haberdardır."18

ĐslamĐslamĐslamĐslam''''da Allahda Allahda Allahda Allah

Kurân'da Allah'ın niteliklerine genel bir bakış.

Đslam dininin doğuşu ve yayılmasındaki asıl hedefin, zat-ı mukaddes olan Allah'ı layık olduğu şekilde tanıtmak olduğunu biliyoruz. Yüce Allah hiçbir mektep ve inançta Kurân-ı Kerim'de nitelendiği gibi, tanıtılmamıştır. Hatta önceki ilahi dinlerde bile bu nitelendirmeler gerçek kemal ve aslına ulaşmamıştı. Kurân-ı Kerim beşerin dilinin gücü miktarı, Allah'ı en kâmil şekilde insana tanıtma gayretin-dedir.

18-Enam, 103.


Kurân-ı Kerim'in haberine göre Allah:

-Rahmet ve nimeti geniştir, her şeyi bilendir.19

-Hesap görenlerin en çabuğudur.20

-Diri ve her şeye hâkimdir.21

-Çok yüce ve uludur.22

-Azamet ve ikram sahibidir.23

-En güzel isimler Allah'ındır. O halde O'na güzel isim-lerle dua edin.24

-Nereye dönersek, Allah oradadır.25

-O birdir.26

-En yüce sıfatlar Allah'a aittir.27

Kurân-ı Kerim gerçekten Allah'ı tanıma ve marifet ki-tabıdır. Kurân Allah'ı en dakik, en güzel ve en yüce şek-liyle tanımlamıştır.

Đmam Humeynî, bu konu hakkında şöyle buyuruyor:

"Eğer Kurân olmasaydı Allah'ı tanıma kapısı sonsuza dek kapanmış olurdu. O'nu Kurân'da oldu-ğu kadarıyla hiçbir kitapta, hatta Đslamî irfan kitap-larında bile bulamazsınız. Onların tabirleri gibi Ku-

19-Bakara, 115. 20-Enam, 62. 21-Tâhâ, 111. 22-Lokman, 30. 23-Rahman, 27. 24-Âraf, 180. 25-Bakara, 115. 26-Tevhid, 1. 27-Nahl, 60.

Ders: 5 / Allah Cisim Midir, Gözle Görülebilir Mi? � 47

rân tabirleri bir anlık değil, Kurân'da daha başka bir şekilde bir letafetle mevcuttur".28

AllahAllahAllahAllah''''ı Tanımanın Önemiı Tanımanın Önemiı Tanımanın Önemiı Tanımanın Önemi

Allah'ı O'nun yüce isim ve niteliklerini tanıma, ilimsel, bireysel ve toplumsal etkilerinin ötesinde insanın saadeti için çok değerli ve etkili bir şeydir. Đnsanın tekâmülü Yü-ce Allah'ı doğru bir şekilde tanımasına bağlıdır. Allah'ı layık olduğu şekilde tanımayan, güzel işler yapmaya özen gösterse de asla iman-i kemalin son derecesine ulaşmaya-caktır.

Allah'ı doğru bir şekilde tanımaki kemalin en yüce de-recesi olup insani hakikate ve Allah'ın tarafına doğru yü-celtir.

"O'na ancak güzel sözler yükselir, onları da Allah'a amel-i salih ulaştırır".29

Şehid Mutahharrî bu konuda şöyle diyor:

"Đnsanın insanlığı, Allah'ı tanımasına bağılıdır. Zira Allah'ı tanımak, insandan ayrı olmayıp vücudunun en temel ve değerli bölümüdür. Đnsan ne kadar varlığı, varlık düzenini, onun başlangıcı ve aslını tanırsa, bu, ilim ve marifetin oluşturduğu insanlık cevherinin, on-da oluşması demektir. Đslamî açıdan özellikle Şia mezhebine göre, ilahî marifeti anlama, o marifete bağ-lı olan ilim, toplumsal etkilerden öteye bunun kendisi insanlığın hedef ve son noktasıdır".30

28-Kurân Marifetullah Bâbı, s.32 29-Fatır, 10. 30-Mecmua-i Âsar, c.2, s.105.



1-Allah gözle görülür mü?

2-Allah'ı tanımanın önemi nelerdir?

DERS: 6

2-ADL (ADALET)

Adalet, ''Adl'' kökünden gelir ve Arapça bir kelime olup aşağıda zikredilen anlamlarda kullanılmıştır.

1-Varlıkların ölçülü ve düzenli olması anlamında. Eğer, belli bir amaca yönelik olan, çeşitli parçalardan oluşan bir bileşin veya mecmuayı nazara alırsak, kendisinden güdü-len amacın sağlanması ve varlığının devam edebilmesi için, onun parçaları arasında nicelik ve nitelik açısından teadül ölçüsüne riayet edilmesi şarttır. Aksi takdirde, ne varlığını devam ettirebilir, ne de kendinden güdülen amaç elde edilebilir.

Allah'ın ''Göğü yükseltti ve mizanı (dengeyi) koydu ki, dengeyi aşmayasınız''31 ayetiyle Resulullah'ın "Gökler ve yer adalet üzere ayakta durmuştur" hadisi bu anlama işaret etmektedir.

2-Adaletin ikinci anlamı, hak sahibinin hakkına riayet edip her şahısın hakkını kendi-sine vermektir.

Bu anlama göre adalet: "Her hak sahibinin hakkını kendine vermek" olarak tanımlanmıştır.

31-Rahman, 7-9.


3-Bazende adalete daha geniş bir anlam yüklenir. Ada-let, her şeyi kendi yer ve mevkisine koymaktır.

Đmam Ali (aleyhisselam) şöyle buyuruyor: "Adalet işleri kendi yerlerine koyar.'' 32

Yani iyiye, iyiliğinin karşılığı olarak mükâfatlandır-ması; kötüye, kötülüğünün karşılığı olarak cezalandırması adaletinin gereğidir.

Allah her hak sahibine hakkını verir: "Her fazilet sahi-bine (dünya ve ahirette) faziletinin karşılığını verir."33 O kimseye haksızlık etmez. Đnsanlar eğer haksızlık yapar-larsa bundan kendileri sorumlu tutulurlar.

Kimse kaza kader adı altında kendi yaptığı kötülüğü Allah'a mal edemez.

Allah kullarına adil olmayı ve herkesin hakkını gö-zetmeyi buyurmuştur.

Şüphe yok ki Allah zerre kadar haksızlık etmez. (Kulun yaptığı iş, eğer bir kötülük ise onun cezasını adaletle ve-rir.) Đyilik olursa onu katlar (kat kat arttırır), katından ona büyük mükâfat verir.34

AllahAllahAllahAllah''''ın Adaletinin Anlamı Nedir?ın Adaletinin Anlamı Nedir?ın Adaletinin Anlamı Nedir?ın Adaletinin Anlamı Nedir?

Yüce Allah adildir ve kimseye zulmetmez şeklinde bi-linen yaygın cümlenin geniş kapsamlı bir anlamı vardır.

1-Yüce Allah'ın adil olması demek, O'nun maslahat ve hikmete aykırı hiçbir şey yapmaması demektir.

32-Nehcü'l-Belaga, Hikmet: 427. Daha geniş bilgi için bkz: Ehli

Beyt Mektebinde Temel Đnançlar, Abdullah Turan, c.1, s.223. 33-Hud, 3. 34-Nisa, 40.

Ders: 6 / Adl (Adalet) � 51

2-Adalet, yüce Allah'ın katında bütün insanların her bakımdan eşit ve bir olması ve iyi ameller işleyerek ken-disini kötülüklerden uzak tutabilenler dışında kimsenin diğerinden üstün sayılmamasıdır: "Allah katında en üstün ve en değerli olanınız en takvalılarınızdır."35

3-Hak üzere ödüllendirme ve yargılama: "Kim zerre kadar iyilik ederse onun karşılığını görecektir, kim bir zerre kadar kötülük ederse onun karşılığını görecektir"36

4-Her şeyi yerine koymak; adil kişide her şeyi kendi yerine koyandır.37


1-Adalet nedir?

2-Allah'ın adaletinin anlamı nedir?

35-Hucurat, 14. 36-Zilzal, 7. 37-40 Derste Ehli Beyt Đnançları, Üstat Asgar Kaimî, s.80.

DERS: 7

3-NÜBÜVVET

Nübüvvet, Allah'ın görevlendirdiği peygamberlerin hak olduğuna inanmaktır. Allah biz inananlara 124 bin peygamber göndermiştir. Đlk peygamber insanların ilki ve atası Hz. Âdem (aleyhisselam), son peygamber ise Hz. Mu-hammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) efendimizdir.

Yüce Allah peygamberleri insanlara doğru yolu gös-termek, Allah'ı tanıtmak, adaleti sağlamak ve güzel ahlakı topluma kazandırmak için göndermiştir. Peygamberler tarihin örnek insanlarıdır. Biz onlara bakarak Allah'a nasıl kulluk edeceğimizi, nasıl bir insan olacağımızı öğreniyo-ruz.

Yüz yirmi dört bin peygamber arasından beş peygam-ber Ulu'l-Azm peygamberler olarak adlandırılmaktadır.

Deyiniz ki: Biz, Allah'a iman ettik ve bize ne indirildiy-se Đbrahim'e, Đsmail'e, Đshak'a, Yakup'a ve torunlarına ne indirildiyse, Musa'ya ve Đsa'ya ne indirildiyse ve bütün peygamberlere Rablerinden ne verildiyse hepsine iman ettik. Biz onların arasında fark gözetmeyiz ve biz ancak O'na boyun eğen müslümanlarız.38

38-Bakara, 136.


Peygamberlerin Peygamberlerin Peygamberlerin Peygamberlerin SayısıSayısıSayısıSayısı

Peygamberlerin sayısı halk arasında da yaygın olan inanışa göre 124 bindir. Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle buyuruyor: "Peygamberlerin sayısı 124 bindir ve bunların arasından beş tanesi Ulu'l-Azm peygamberlerdir."

KurKurKurKurâââânnnn''''da da da da Đsmi Geçen PeygamberlerĐsmi Geçen PeygamberlerĐsmi Geçen PeygamberlerĐsmi Geçen Peygamberler

Đlk insan ve ilk peygamber Hz. Âdem (aleyhisselam) ile son peygamber Hz. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) arasında 124 bin peygamber gönderildiği rivayet edilmiştir.

"Her Ümmetin bir peygamberi vardır."39

Bu peygamberlerden bazılarının isim Kurân'da geç-mektedir Kurân da ismi geçen peygamberler:

1-Hz. Âdem (aleyhisselam)

2-Hz. Đdris (aleyhisselam)

3-Hz. Nuh (aleyhisselam)

4-Hz. Hud (aleyhisselam)

5-Hz. Salih (aleyhisselam)

6-Hz. Lut (aleyhisselam)

7-Hz. Đbrahim (aleyhisselam)

8-Hz. Đsmail (aleyhisselam)

9-Hz. Đshak (aleyhisselam)

10-Hz. Yakup (aleyhisselam)

39-Yunus, 47.

Ders: 7 / Nübüvvet � 55

11-Hz. Yusuf (aleyhisselam)

12-Hz. Şuayb (aleyhisselam)

13-Hz. Harun (aleyhisselam)

14-Hz. Musa (aleyhisselam)

15-Hz. Davud (aleyhisselam)

16-Hz. Süleyman (aleyhisselam)

17-Hz. Eyyub (aleyhisselam)

18-Hz. Zülkifl (aleyhisselam)

19-Hz. Yunus (aleyhisselam)

20-Hz. Đlyas (aleyhisselam)

21-Hz. Elyasa (aleyhisselam)

22-Hz. Lokman (aleyhisselam)

23-Hz. Üzeyr (aleyhisselam)

24-Hz. Zekeriyya (aleyhisselam)

25- Hz. Yahya (aleyhisselam)

26-Hz. Đsa (aleyhisselam)

27-Hz. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem)40

KuranKuranKuranKuran''''da Đsmi Geçmeyen Bazı da Đsmi Geçmeyen Bazı da Đsmi Geçmeyen Bazı da Đsmi Geçmeyen Bazı

PeygamberlerPeygamberlerPeygamberlerPeygamberler

1-Hz. Hizkil (aleyhisselam)

2-Hz. Danyal (aleyhisselam)

3-Hz. Hızır (aleyhisselam)

4-Hz. Đşmuil (aleyhisselam)

40-Ehlibeyt Mektebinde Temel Đnançlar, Abdullah Turan, c.1,

s.425.


5-Hz. Sadiku'l-Vaad41(aleyhisselam)

UluUluUluUlu''''llll----Azm PeygamberlerAzm PeygamberlerAzm PeygamberlerAzm Peygamberler

1-Hz. Nuh (aleyhisselam)

2-Hz. Musa (aleyhisselam)

3-Hz. Đbrahim (aleyhisselam)

4-Hz. Đsa (aleyhisselam)

5-Hz. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem)


1-Usul-u Din'de nübüvvetten maksat nedir?

2-Yüce Allah kaç peygamner göndermiştir?

3-Kurân'da ismi zikirolunan Peygamberler kimlerdir?

4-Kaç Ulu'l-Azm peygamber vardır, isimleri nelerdir?

41-Ehlibeyt Mektebinde Temel Đnançlar, Abdullah Turan, c.1,

s.425.

DERS: 8

NEBĐ, RESUL VE VAHĐY

NebiNebiNebiNebi

Nebi kelimesinin lügatte iki anlamı vardır:

1-Önemli haber sahibi

2-Büyük ve üstün makama sahip olan kimse

Kelam ilminde nebi: Allah tarafından kendisine vahiy gelen ve halkı nihai saadete hidayet etmek için görevlen-dirilen kimsedir.42

Bir başka tabirle nebi, bir insanın aracılığı olmaksızın Allah'tan vahiy alıp, onu insanlara bildiren kimsedir.43 Peygamberler, vahyin algılayıcıları ve taşıyıcıları olmala-rı hasebiyle nebidirler.

ResulResulResulResul

Resul kelimesi, vahiy dilinde Allah'tan vahiy alma ve haber vermenin yanında, Allah'ın mesajını insanlara ulaş-tırmakla görevlendirilen kimse anlamındadır.44 Peygam-

42-el-Đlahiyyat, Üstat Cafer Suphanî, c.2, s.20. 43-er-Resailu'l-Aşr, Şeyh Tusî, s,111. 44-Cevaplıyoruz, Rıza Hüseynî Neseb, s.92.


berler, vahyin algılayıcıları ve taşıyıcıları olmaları ve bu vahyi insanlara ulaştırmakla yükümlü olmaları hasebiyle resuldürler.

"Eğer yüz çevirecek olursanız bilin ki, resulümüze düşen, sadece açıkça tebliğ etmektir."45

Vahiy NVahiy NVahiy NVahiy Nedir?edir?edir?edir?

Allah'ı Teâlâ'nın peygamberliğe seçtiği kişilerle kur-duğu iletişim şeklini ifade etmekte olup, hakikat ve nite-liği ise bizlerin his ve idrakini aşmaktadır. Yüce Allah kendi buyruklarını, bu kelimeyle ifade edilen yöntemle seçtiği peygamberlerine iletmektedir.46

"Biz, Nuh'a ve ondan sonra gelen peygamberlere vah-yettiğimiz gibi, sana da vahyettik."47

Vahiy lügatte çeşitli manalarda kullanılmıştır. ''Đşaret, yazmak, yazı, mektup, haber, örtülü söz, gizlide ilan'' bunlardan bazılarıdır.

KurKurKurKurâââânnnn----ıııı Kerim Kerim Kerim Kerim''''de Vade Vade Vade Vahiyhiyhiyhiy

Kurân-ı Kerim'de vahiy dört anlamda kullanılmıştır:

1-Gizli Đşaret:

"Bunun üzerine Zekeriya, mabetten kavminin karşısına çıkarak: 'Sabah akşam tespihte bulunun' diye işaret et-ti".48

45-Maide, 92. 46-Ehlibeyt Mektebinde Temel Đnançlar, Abdullah Turan, c.1, s.379. 47-Nisa, 163. 48-Meryem, 11.

Ders: 8 / Nebi, Resul ve Vahiy � 59

2-Garizî Hidayet:

Her türlü varlığın, yani bitki, hayvan, insan hatta bir manada cansız varlıkları bile sahip oldukları, onun vesile-siyle kendi devam ve kalıcılıklarını, devam ettirdikleri, tabii ve garizi bir şekilde sahip oldukları hidayet.

"Rabbin bal arısına: Dağlarda, ağaçlarda ve insanla-rın yaptıkları çardaklardan kendilerine evler (kovanlar) edin. Sonra meyvelerin her birinden ye ve Rabbinin sana kolaylaştırdığı yayılım yollarına gir, diye vahyetti."49

3-Đlham:

Temiz insanlar yaşamları boyunca bazen tabiat ötesi ve gaipten, bazı haberler algılarlar. Bu gaipten gelen ha-berler gerektiğinde, özellikle insanın çıkmaza girdiği za-manlarda, bir nur gibi, kalbinde parlayarak yolunu aydın-latır.

"Musa'nın anasına: Onu emzir, kendisine zarar gele-ceğinden endişelendiğin de onu denize bırakıver, hiç kor-kup kaygılanma, çünkü biz onu sana geri vereceğiz ve onu peygamberlerden biri yapacağız diye vahy ettik."50

4-Peygamberlere Gelen Vahiy:

Bu manada vahiy sadece, peygamberlere has olup nü-büvvet makamına aittir. Bu anlamda vahiy, Kurân'da yetmişten fazla yerde kullanılmıştır.

49-Nahl, 68-69. 50-Kasas, 7.


"Şehirlerin anası (Mekke) ve onun çevresindekileri uyarman ve asla şüphe olmayan toplanma günüyle onları korkutman için, sana böyle Arapça bir Kurân vah-yettik."51


1-Nebi ve Resul ne demektir?

2-Vahiy nedir, Kurân-ı Kerim'de vahiy nasıl gelmiştir?

51-Şura, 7.

DERS: 9

PEYGAMBERLERDEKĐ ĐSMET

Đsmet, lügatte men ve korunma anlamına gelir. Pey-gamberlerin ismete sahip olmalarının manası şudur:

1-Vahiy alma, koruma ve halka ulaştırma makamında her türlü yanlışlıktan korunmuşlardır.

2-Her türlü günah ve pisliğe hatta en küçük hatalara dahi bulaşmaktan korunmuşlardır.

Peygamberler Hayatları Boyunca Peygamberler Hayatları Boyunca Peygamberler Hayatları Boyunca Peygamberler Hayatları Boyunca

Masumlar Mı?Masumlar Mı?Masumlar Mı?Masumlar Mı?

Bütün peygamberler masum olup her türlü günahlar-dan arındırılmışlardır. Yani ister peygamberlikle görev-lendirilmeden önce, ister peygamberlikleri sırasında ol-sun, hayatları boyunca her çeşit hata, yanlış ve günahtan uzaktırlar ve Allah'u Teâlâ'nın özel koruması altındadır-lar.

Peygamberler Niçin Masum Peygamberler Niçin Masum Peygamberler Niçin Masum Peygamberler Niçin Masum

Olmalıdırlar?Olmalıdırlar?Olmalıdırlar?Olmalıdırlar?

Peygamberlerde olan iki özellik onları her türlü günah ve hatalardan uzaklaştırmaktadır.


1-Günahların kötü sonucuna olan tam bir inanç ve on-ları her türlü günah ve hatalardan uzaklaştıracak ölçüde derin bir ilim.

2-Şehvet ve benzeri isteklerine karşı olan güçlü hâki-miyet ve iradeleri peygamberleri büyük ve seçkin insanlar kılmıştır. Onların iradelerinde asla zaaf ve acizlik söz konusu değildir.

HzHzHzHz.... Muhammed Muhammed Muhammed Muhammed''''in in in in (s.a.a) (s.a.a) (s.a.a) (s.a.a) MasumiyetiMasumiyetiMasumiyetiMasumiyeti

Müslümanlar genel olarak peygamberlerin Allah'ın ayetlerini diğer insanlara tebliğ etme konusunda masum olduklarına inanırlar. Fakat bu masumiyetin kapsamı ve zamanı konusunda farklı grup ve mezhepler arasında gö-rüş ayrımı vardır.

-Şia'ya göre Peygamberimiz gerek elçilik döneminden önce olsun, gerekse sonra, kasıtlı veya kasıtsız tebliğe bağlı işlerde veya özel konularda masumdur.

-Ehlisünnet genel olarak peygamberin yalnızca elçilik zamanında masum olduğuna inanır.

Allah Niçin Peygamberler Allah Niçin Peygamberler Allah Niçin Peygamberler Allah Niçin Peygamberler

Göndermiştir?Göndermiştir?Göndermiştir?Göndermiştir?

Allah Teâlâ insanoğlunun hidayet ve kemale ulaştırıp, sonsuz saadete kavuşmasını sağlamak amacıyla peygam-berler ve elçiler göndermiştir. Peygamberlerin gönderiliş felsefesini kısaca şöyle sıralayabiliriz:

1-Öğretim: Peygamberlerin ilk işi halkı eğitmek ve öğretimdir. Yani bilmedikleri veya öğrenmeye güçleri olmadığı şeyleri onlara öğretmişlerdir.

Ders: 9 / Peygamberlerdeki Đsmet � 63

"Ey Rabbimiz! Onlara içlerinden senin ayetlerini ken-dilerine okuyacak, onlara kitap ve hikmeti öğretecek, onları temizleyecek bir peygamber gönder."52

2-Tezkiye (Temizlenme-Arınma): Peygamberler temiz, pak ve her türlü kötü sıfatlardan uzak oldukları için halkı da güzel ahlakı kazanmaya, her türlü rezillik ve kötülükten kurtulmaya davet etmişlerdir. Kuran'ın tabiriyle peygamber-ler halkı kötü sıfatlardan arındırıp temizliyorlar.

3-Tezekkür (Hatırlatma): Đnsanlar yaratılışta tek Al-lah'ı kabul etme fıtratı üzere yaratılmışlardır. Tekâmül ve saadete ulaşma, yaratıcıyı tanıma, ibadet etme isteği ve iyi işlere yönelme duygusu fıtrat yaratılışında mevcuttur. Fakat insanın kendisinden gafil olması, maddiyat ve etra-fındaki geçici lezzetlere dalması bu fıtratın üzerini kapa-tır. Bu yüzden ilahi peygamberler devamlı olarak değişik mesajlarla insanın bu unutulmuş ama mukaddes olan fıt-ratın üzerindeki tozları temizlerler.

"O halde (Resulüm) sen öğüt ver. Çünkü sen ancak öğüt vericisin."53

4-Esaretten Kurtuluş: Peygamberler, insanların esa-ret zincirlerinden kurtulabilmeleri yolunda önemli rollere sahiptirler. Peygamberler Allah tarafından donatılmış maneviyatlarıyla insanları maddi sömürgecilerin esare-tinden ve şehvetlerinin tutkusundan kurtarmışlardır.

"Đşte o peygamber onlara iyiliği emreder, onları kötü-lükten men eder, onlara temiz şeyleri helal, pis şeyleri haram kılar. Ağırlıklarını ve üzerlerindeki zincirleri indi-rir."54

52-Bakara, 129. 53-Gaşiye, 21. 54-Âraf, 157.


5-Sosyal Adaletin Sağlanması: Peygamberlerin en büyük ve önemli hedeflerinden biri de toplumda sosyal düzeni ve adaleti sağlamaktır. Kurân-ı Kerim, toplumda sosyal adaletin uygulanması ve korunmasının peygamber-lerin görevi olduğunu açıkça beyan etmiştir.

"Andolsun biz peygamberimizi açık delillerle gönder-dik ve insanların adaleti yerine getirmeleri için beraber-lerinde kitabı ve nizamı indirdik."55

6-Örnek Olmak: Toplumun eğitiminde örnek olma-nın birinci derecede esas ve önemli olduğu bütün psiko-loglar arasında kabul edilen bir gerçektir. Örnek olma, eğitim ve tekâmülde çok büyük ve önemli bir yere sahip-tir. Toplumda toplum fertleriyle iç içe yaşayan peygam-berlerin, en verimli özellikleri onların insanlara birer ör-nek ve olgu olmaları idi.

"Andolsun ki Resulullah, sizin için Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir." 56


1-Peygamberlerdeki ismetten maksat nedir?

2-Peygamberler niçin masum olmalıdır?

3-Peygamberlerin gönderiliş felsefelerinden bir kaçını zikrediniz?

55-Hadid, 25. 56-Ahzab, 21.

DERS: 10

4-ĐMAMET

Đmamet, peygamber efendimizden sonra Allah tara-fından seçilmiş olan on iki Ehlibeyt imamının (aleyhimüs-

selam) velayetine (önderliğine) inanmaktır. On iki imam Hz. Ali (aleyhisselam) ve onun on bir pak evlatlarıdır. On iki imam dinin koruyucuları ve Allah'ın seçkin kullarıdır.

Biz peygamber efendimizden sonra Đmam Ali'nin (aley-

hisselam) Müslümanların gerçek halifesi ve önderi olduğu-na ve Allah tarafından bu makama seçildiğine inanıyoruz. Peygamber efendimiz (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) bunu bir-kaç defa ve özellikle de Veda Haccı'nda, Gadir-i Hum deni-len yerde apaçık bir şekilde Müslümanlara bildirmiştir.

Đmam Ali (aleyhisselam), küçük yaştan itibaren Peygam-berimizin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) terbiyesi altında yetişmiştir. Đmam Ali (aleyhisselam), Peygamber efendimiz-den (aleyhisselam) sonra insanların en bilgilisi, en takvalısı ve en üstünüdür.

Peygamberimiz (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sevgili kı-zını yani Allah'ın masum ve tertemiz kıldığı, gelmiş geç-miş en üstün kadın olan Hz. Fatıma'yı (aleyhesselam) Đmam Ali (aleyhisselam) ile evlendirmiş ve ondan başka kimsenin Hz. Fatıma (aleyhesselam) ile evlenmeye layık olmadığını


buyurmuştur. Bu kutlu evlilikten 11 pak ve masum imam dünyaya gelmiştir.

12 imamların hepsi masumdur, onlar dünyevi olarak hâkimiyet ve hilafet makamına oturmamış olsalar dahi bütün Müslümanların gerçek imamları ve halifeleridir. Đmamlarımızın bütün sözleri bizim için ölçüdür. Onlar Kuran ve Peygamber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sünne-tini en güzel şekilde açıklayıp yorumlayanlardır.

12 imamların on biri düşmanlar tarafından şehit edil-miş, on ikinci imam olan Hz. Mehdi (aleyhisselam) ise küçük yaşta gayba çekilmiş yani Allah'ın takdiri ve korumasıyla insanların gözlerinden saklı olarak yaşamaya devam et-mektedir.

Đmam Mehdi (aleyhisselam) halen yaşamakta olup zama-nımızın da imamıdır. Bu yüzden Đmam Mehdi'ye (aleyhis-

selam) zamanın imamın anlamına gelen "Đmam-ı Zaman" denilmektedir.

Ey iman edenler! Allah'a itaat edin; Peygambere ve sizden olan ulul emre (emir sahiplerine) de itaat edin.57

EhlisünnetEhlisünnetEhlisünnetEhlisünnet''''in Đmamet Anlayışıin Đmamet Anlayışıin Đmamet Anlayışıin Đmamet Anlayışı

Ehlisünnet, imamet konusnu Đslam'ın inanç esasından saymayıp, onun Đslamın fer'î hükümlerinden biri olduğu-nu, imamlarda masumluk, ilahî ilim ve ilahî tayin gibi şartların gerekmediğini, Hz. Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi

ve âlihi ve sellem) sonra imamet işinin halkın kendi seçimine bırakıldığını ve imametin, toplumun tümünün veya toplumun ileri gelenlerinin seçimi ile ve hatta silah zoruy-

57-Nisa, 59.

Ders: 10 / Đmamet � 67

la yönetimin ele geçirilmesiyle bile tahakkuk bulduğunu savunmaktadır.58

Ehlisünnet'in önde gelen alimlerinden olan Teftazanî, şöyle yazıyor:

Eğer imam ölür ve şartına haiz olan biri, biat ve istihlaf olmaksızın, imamet makamını ele geçirir, gücü ile insanları kendine itaat ettirir ve onları kon-trol altına alırsa, onun hilafeti sabit olur. Bu kişi, fasık ve cahil biri olsa da, en güçlü görüşe göre hü-küm aynıdır. Bu durum eğer zor kullanarak üstün-lük sağlama yoluyla birinin imameti sabit olur, son-ra da başka biri gelip ona galip olursa, birincisinin imameti düşer ve sulta bulan ikincisi imam olur. Ayrıca imam, fasık olmak vb şeylerle imametten düşmez.59

Şia Şia Şia Şia vvvve Sünne Sünne Sünne Sünnî'niî'niî'niî'nin Đmam Konusundaki n Đmam Konusundaki n Đmam Konusundaki n Đmam Konusundaki

FarklFarklFarklFarklılıklarıılıklarıılıklarıılıkları

Şiîler imamet konusunda Ehlisünnet'ten şu üç konuda ayrılmaktadır:

1-Đmam, insanlar tarafından değil, Allah tarafından se-çilmeli.

2-Đmamın ilmî, ilahî ilimden kaynaklanıp hatasız ol-malı.

3-Đmam, günahtan masum olmalı.

58-Ehli Beyt Mektebinde Temel Đnançlar, Abdullah Turan, c.2, s.11. 59-el-Ahkâmü's-Sultaniye, Ebu Ya'la, s.40.



1-Đmmetten maksat nedir?

2-Ehlisünnet'in imamete bakışı nasıldır?

3-Şia ve Ehlisünnet'in imamet konusundaki görüş ayrı-lıkları nelerdir?

DERS: 11

ON ĐKĐ ĐMAMIN ĐSĐMLERĐ

Cabir b. Semure şöyle diyor: Allah Resulü'nün (Sallalla-

hu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle buyurduğunu duydum: "Đs-lam on iki halife sayesinde izzetini sürdürecek". Daha sonra bir şey söyledi ama ben işitmedim. "Babama, Pey-gamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ne buyurduğunu sordum. Babam bana, Peygamberin imamların hepsinin Kureyş'ten olduğunu söyledi".60

Peygamberimiz (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) başka ha-dislerinde halifelerinin isimlerini teker teker saymıştır:

1-Đmam Ali (aleyhisselam)

2-Đmam Hasan (aleyhisselam)

3-Đmam Hüseyin (aleyhisselam)

4-Đmam Zeynel Abidin (aleyhisselam)

5-Đmam Muhammed Bakır (aleyhisselam)

6-Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam)

7-Đmam Musa Kazım (aleyhisselam)

8-Đmam Ali Rıza (aleyhisselam)

60-Sahih-i Müslim, Mısır Baskısı, c.6 s.2.


9-Đmam Muhammed Taki (aleyhisselam)

10-Đmam Ali Naki (aleyhisselam)

11-Đmam Hasan Askerî (aleyhisselam)

12-Đmam Mehdi (aleyhisselam)

12 Đmamların Sıfatları12 Đmamların Sıfatları12 Đmamların Sıfatları12 Đmamların Sıfatları

Peygamber-i Ekrem'in (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) vasi ve halifesi olmak halkın zahiri ve batini hi-dayetini üzerinde taşımak ve Kur'an Kerim'in gerçek mü-fessiri olmak çok önemli ve ağır vazifelerdendir.

Dolayısıyla halkın tefrikadan korunmasında ve ilahi hükümlerin uygulanmasında merci olacak makamın (imamın) her yönde zamanının fazilette en üstün olması gerekir. Her hususta üstün olmayanın, üstün olana imam-lık yapması kabul edilemeyecek bir gerçektir.

Kurân-ı Kerim'de şöyle buyuruluyor: "Hakka ileten mi uyulmaya daha layıktır, yoksa kendisi hidayet olmadıkca doğru yolu bulamayan mı? Öyley ise ne oluyor size? Na-sıl hükmediyorsunuz"?61

Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) imamların sıfatları-nı şöyle sıralamaktadır:

1-Masum olmalıdır.

2-Nas sahibi olmalıdır (Allah'ın emri, Peygamberin açıklamasıyla tayin edilmelidir).

3-Zamanın halkının ilimde en üstünü olmalıdır.

4-Đnsanlarının en takvalısı olmalıdır.

61-Yunus, 35.

Ders: 11 / On Đki Đmamın Đsimleri � 71

5-Allah'ın kitabına herkesten çok âlim ve arif olmalıdır.

6-Açık vasiyet sahibi olmalıdır.

7-Mucize ve delil sahibi olmalıdır.

8-Onun gözü yatsa da kalbi yatmamalıdır.

9-Gölgesi olmamalıdır.

10-Önünü gördüğü gibi arkasını da görmelidir.62

Đmam Hata Đmam Hata Đmam Hata Đmam Hata vvvve Günah Đşler Mi?e Günah Đşler Mi?e Günah Đşler Mi?e Günah Đşler Mi?

Đmamlarda peygamberler gibi masumdurlar ve ismet sıfatına sahiplerdir.

Masum olmayan biri kesinlikle güvenilir olmaz. Bu durumda böyle birinden yani masum olmayan bir kimse-den dinin değişmez usulleri ve teferruatı tam bir güvenle yüzde yüz doğru bir şekilde elde edilemez.63

Kurân-ı Kerim, Ahzab suresi 33 ayetinin de şan-ı nüzülüyla imamlar da peygamberler gibi masumdurlar:

"Ey Ehl-i Beyt! Allah ancak sizden her çeşit pislik ve kirliliği gidermek ve sizi tertemiz kılmak istiyor".64

Đbn-i Abbas şöyle rivayet ediyor: Hz. Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) duydum şöyle buyu-ruyordu: "Ben, Ali, Hasan, Hüseyin ve Hüseyin'in so-yundan gelecek olan dokuz imam tertemiz ve masu-muz."65

62-Biharu'l-Envar, c.25, s.140. 63-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.84. 64-Ahzab, 33. 65-Yenabiü'l-Meveddet, s.445.


Đmam Nasıl Belirlenir?Đmam Nasıl Belirlenir?Đmam Nasıl Belirlenir?Đmam Nasıl Belirlenir?

Peygamberin vasisi olan zatın (Đmam) belirlenmesi, Peygamberin açık bildirisiyle ve kendisinden önceki imamın da bunu tayin etmesiyle belirlenir. Bir başka ta-birle imam da peygamber gibi (ve bizzat peygamber vası-tasıyla) Allah tarafından tayin edilir ve imamet makamına atanır.66 Hz. Đbrahim'in (aleyhisselam) imametiyle ilgili ayette de belirtildiği üzere imamı bizzat Allah Teâlâ tayin etmektedir: "Şüphesiz, seni insanlara imam kılacağım."67

Đmamın Görevi Nedir?Đmamın Görevi Nedir?Đmamın Görevi Nedir?Đmamın Görevi Nedir?

Đmam asla yeni bir hüküm ve Đslam'da olmayan yeni bir kural getirmez, bilakis onun vazifesi Đslam dinini ve Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sünne-tini korumak ve bu mukaddes dinin tebliğ ve talimiyle uğraşarak insanları bu dine hidayet etmektir.68


1-On iki imamların isimlerini zikrediniz?

2-Bir imamın sahip olması zorunlu olan sifatlar nelerdir?

3-Đmamlar da peygamberler gibi masum mudur?

4-Đmam kim tarafından belirlenir ve vazifesi nedir?

66-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.85. 67-Bakara, 124. 68-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.84.

DERS: 12

5-MEAD

Mead, öldükten sonra dirilmenin, kıyamet gününün, cennet ve cehennem'in hak olduğuna inanmaktır. Dünya hayatı insanların yaşamının sadece bir bölümüdür. Đnsan ölmekle yok olmaz. Sadece bir âlemden başka bir âleme göçer. Dünyadaki yaşam sürecini tamamladıktan sonra yeni bir hayat sürecine başlar. Öldükten sonra göçtüğü-müz âleme ahiret âlemi diyoruz.

Đnsan öldüğünde ruhu bedeninden ayrılır ve ahiret âlemine geçer. Kıyamet günü, ölümden hemen sonra baş-lamaz. Ölenler Berzah âlemi denilen bir âlemde kıyamet gününü beklerler. Bu bekleme sırasında iyi insanlar ödül-lendirilirken, kötüler de cezalandırılır.

Kıyamet günü her insan dünyada yaptığı iyilik ve kö-tülüklere göre cennet ve cehennem ehli olacaklardır.

"Yoksa, bizim sizi boş yere yarattığımızı ve bize dön-dürülmeyeceğinizi mi sandınız?"69

69-Müminun, 115.


Mead Nasıl Gerçekleşecek?Mead Nasıl Gerçekleşecek?Mead Nasıl Gerçekleşecek?Mead Nasıl Gerçekleşecek?

Đnsan sadece ruhtan ibaret bir varlık değildir, ruhuyla birlikte maddi vücudu da dirilecek ve o dünyada yeni bir hayata başlayacaktır. Zira dünya hayatında insanoğlu yaptığı her şeyi, maddi vücudu ve ruhuyla birlikte yap-maktadır, bu nedenle de ödüllendirme veya cezalandır-maya da elbette ki her ikisinin birlikte katılması gerekir. Kurân-ı Kerim'de bu görüşü desteklemektedir.70

"Đnsan kemiklerini bizim kesin olarak bir araya geti-remeyeceğimizi mi sanıyor? Evet, onun parmak uçlarını bile derleyip düzenleyerek (tekrar eski haline) getirmeye kadiriz biz".71

Amel Defteri Amel Defteri Amel Defteri Amel Defteri

Amel defteri dünyaya geldikten sonra buluğ çağından başlayarak ölene kadar işlediğimiz tüm hayır ve günahla-rın yazıldığı dosyadır. Hesap gününde, işlediğimiz amel-lerin yazılı olduğu defter elimize verilecektir. Đyilerin amel defteri sağ ellerine, kötülerinki de sol ellerine veri-lecektir. 72

"Artık kitabı sağ eline verilen kişi (sevinçle mahşer eh-line) alın kitabımı okuyun der, ben amellerimin sonucuna kavuşacağımdan emindim…"73

Amel defterleri dağıtıldığı zaman…74

70-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.68. 71-Kıyamet, 3-4. 72-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.70. 73-Hakka, 19-25.

Ders: 12 / Mead � 75

Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) şöyle buyuruyor:

Kıyamet koptuğu zaman insanın amel defteri ken-dine verilecek ve okuması için emir olunacaktır.

Ravi diyor: "Đmam'a, acaba o insan amel defterinde bulunanları (dünyada yaptıklarını) tanıyabilecek midir?" dedim.

Đmam: Allah, ona sanki şimdi yapmış gibi her an konuştuğunu, attığı adımı, yaptığı her şeyi hatırlata-caktır. Dolayısıyla amel defterini alanlar "Vah bize, eyvah bize! Bu defter nasıl deftermiş?! Küçük-büyük her şey bırakmadan hepsini sayıp dökmüş!" diyecek-tir.75

Sırat Köprüsü Sırat Köprüsü Sırat Köprüsü Sırat Köprüsü

Kur'an ve özellikle de hadislerden, kıyamet günü in-sanların hesaplarının görüldükten sonra, cehennem üze-rinde kurulu olan bir köprü geçecekleri anlaşılmaktadır.

Sırat, herkesin üzerinden geçmesi gereken ve cehen-nemin üzerine kurulmuş bulunan bir köprüdür. 76

"Đçinizde cehenneme girmeyecek olan hiç kimse yok-tur, Rabbinin kesin olarak bildirdiği bir şeydir bu. Sonra, takva sahiplerini kurtarırız, zalimleri ise diz çökmüş ve dize gelmiş bir halde orada bırakıveririz."77

Hadislerde ise sırat köprüsü şöyle açıklanmıştır.

74-Tekvir, 10. 75-Nuru's-Sakaleyn Tefsiri, c.3, s.267. 76-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.71. 77-Meryem, 71-72.


Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) şöyle buyuruyor: Đn-sanlar sırattan tabakalar halinde geçeceklerdir. Sırat ise kıldan ince ve kılıçtan keskindir. Bazısı şimşek gibi hızlı geçecek, bazısı at koştururcasına geçecek, bazısı sürünerek geçecek, bazısı yürüryerek geçecek, bazısı ise ona asılı olarak geçecek ve ateş onun bazı yerlerini yakacak bazı yerlerini de yakmayacaktır.78

Sonuçta dünyada Kurân ve Ehl-i Beyt'e tabi olanlar sı-rattan rahatlıkla geçercek, onlardan yüz çevirip isyan edenler ise sıratı geçemeden vaad edilmiş elemli azaba düşeceklerdir.

12. Dersi12. Dersi12. Dersi12. Dersin Soruların Soruların Soruların Soruları

1-Mead nedir ve nasıl gerçekleşecektir?

2-Amel defterinden maksat nedir?

3-Sırat köpsüsü nedir?

78-Biharu'l-Envar, c.8, s.64.

DERS: 13

BERZAH ÂLEMĐ

Đnsanın öldükten sonra ilk ayak bastığı âlem, berzah âlemidir. Berzah kelmesi, Arapça bir kelime olup sözlük-te, iki şeyin arasında vaki olarak, onların birbirine ka-vuşmalarına mani olan perde gibi engele denir.

Berzah, bu dünyayla ahiret hayatı arasında, kıyamete değin bütün insanların ruhlarının orada bulunacağı ''Ber-zah'' adlı üçüncü bir ''ölüm ve haşir'' arası ara dönemdir.79

"Onların önünde (öldükten sonra) diriltilip kaldırıla-cakları (kıyamet) gününe kadar bir berzah (ara dönem) vardır."80

KurKurKurKurâââânnnn----ıııı Kerim Kerim Kerim Kerim''''de Berzahde Berzahde Berzahde Berzah

Kurân-ı Kerim'in bir kısım ayetlerinde açıkca ve bir kısmında ise ima yoluyla, insanın ölümüyle başlayıp kı-yamette mahşere getirilinceye kadar sürecek olan berzah hayatına değinilmiştir.

79-On Đki Đmam Đnançları, Ayetullah Mekarim Şirazî, s.74. 80-Müminun, 100.


Onlardan birine ölüm gelip çattığında: Rabbim' Beni geri çevir, belki, geride bıraktığımda iyi iş işlerim der. Hayır; bu, onun söylediği bir (boş) laftır. Onların geri-sinde tekrar diriltilecekleri güne kadar (sürece olan) ber-zah vardır.81

Hadislerde BerzahHadislerde BerzahHadislerde BerzahHadislerde Berzah

Berzah hayatıyla ilgili olarak, ister Ehl-i Beyt kaynak-larından, ister Ehl-i Sünnet kaynaklarından birçok hadis nakledilmiştir. Bizler konuya aydınlık kazandırmak için onlardan sadece birkaç tane zikretmekle yetineceğiz.

Đmam Cafer Sadık'a (aleyhisselam) Berzah nedir diye orulduğunda Đmam: "Berzah ölümden kıyamete kadar devam eden bildiğiniz kabir âlemidir" cevabını ver-mişlerdir.82

Đshak el-Cevzî der ki; Đmam Cafer Sadık'a "Müminle-rin ruhları nerededir?" diye sordum. Şöyle buyurdu: "Müminlerin ruhları cennet evlerindedir. Cennetin yemeklerinden yer, içeceklerinden de içerler. Birbirle-rini ziyaret eder ve Rabbimiz! Kıyameti getirip de bize vaat ettiğini gerçekleştir derler."

Ben: Peki kâfirlerin ruhları nerededir?" dedim. Đmam: "Onların ruhları da cehennem odalarındadır. Onlar-da onun yemeklerinden yer ve içeceklerinden içerler, birbirlerini ziyaret edip: Rabbimiz! Kıyameti getire-rek bize vaat ettiklerini gerçekleştirme diye yalvarır-lar" buyurdu.83

81-Müminun, 99-100. 82-Biharu'l-Envar, c.6, s.267. 83-Usul-u Kâfi, c.3, s.246.

Ders: 13 / Berzah Âlemi � 79

Ruhlanın Toplandığı YerlerRuhlanın Toplandığı YerlerRuhlanın Toplandığı YerlerRuhlanın Toplandığı Yerler

Hadislerin buyruğuyla dünyanın her yerinde ölen mü-minlerin ruhları Necef'te Vadius-Selam84 denen yerde toplanır. Bir başka tabirle Đmam Ali'ye (aleyhisselam) misafir olurlar. Müminlerin ruhları dünyadaki amellerinin karşılığı olarak orada nimetler içerisinde olurlar. Günah-kâr ve kâfirlerin ruhları da Yemen'de Berahut denen ıssız, kurak, hiçbir otun bitmediği bir çölde toplanır. Günahkâr ve kâfirler orada amellerinin karşılığında azap ve işkence görürler.

"Onlar sabah akşam o ateşe sokulurlar. Kıyametin ko-pacağı günde de: Firavun ailesini azabın en çetinine so-kun denilecek."85


1-Berzah âlemi nedir?

2-Kurân ve hadisler berzah âlemini nasıl tanıtmıştır?

3-Ölenlerin ruhu nerede toplanır?

84-Vadiu's-Selam: Irak'ın Necef şehinde Hz Ali'nin (aleyhis-

selam) mübarek türbesinin yakınlarında buluna düyanın en büyük mezarlığıdır. O mukaddes mekân peygamberler ve masum imamlar tarafından ziyaret edilmiş ve birçok saygın şahsiyetler buraya defne-dilmiştir.

85-Gafir, 46.

DERS: 14

KABĐRDE KĐMLER SORULARI SORUYOR?

Ayet ve rivayetlerden şöyle istifade ediliyor: Đnsan mezara konduktan sonra Nekir ve Münker'den önce ''Ru-man'' adında bir melek ölmüş kimsenin yanına gelip onun hayır ve şer amellerini yazdırır. Daha sonra Nekir ve Münker'e haber verir.

Abdullah Selam şöyle diyor: Peygambere şöyle sor-dum: "Mezarda ölünün yanına giden ilk melek kimdir?"

Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle bu-yurdu: "Mezarda ölünün yanına ilk olarak Ruman isimli nuranî bir melek gider ve ölüye der ki: Tüm kötü ve iyi amellerini yaz. Ruman, ölünün tüm amel-lerini yazdırdıktan sonra altını mühürleterek ölünün boynuna kolye gibi takar. Daha sonra Nekir ve Mün-ker'e havale eder."86

Kurân-ı Kerim de bu konu hakkında şöyle buyuruyor:

"Her insanın amelini boynuna astık. Đnsan için kıya-met gününde, açılmış olarak önüne konacak bir kitap çıkarırız".87

86-Đlmu'l-Yakin, Feyz-i Kâşanî, c.2, s.885. Envaru'n-Numaniyye,

c.4, s.220. Kifayetu'l-Muvahhidin, Tabersî, c.3, s.231. 87-Đsra, 13.


Kabir Soruları Kabir Soruları Kabir Soruları Kabir Soruları

Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ve masum Ehlibeyt Đmamları'ndan (aleyhisselam) nakledilen rivayetlere göre insana kabirde ilk olarak Usul-u Din ve Für-u Din'den sorular sorulacaktır. Biz burada kısaca o sorulardan bir kaçını zikretmekle yetiniyoruz:

1-Allah 2-Peygamber 3-Din 4-Kitap 5-Đmam 6-Ömrün sarf edildiği yerler88 7-Kazançtan; nerede kazanıldığından ve nerede har-

candığından 8-Arkadaşlardan89 9-Namaz 10-Hac 11-Zekât 12-Oruç... 90

Kabir Sıkması Kabir Sıkması Kabir Sıkması Kabir Sıkması

Bu konuda nakledilen hadislerden anlaşıldığı gibi kab-rin ölüyü sıkması hiç şüphesiz inkâr edilemeyecek konu-lardan biridir.

88-Biharu'l-Envar, c.6, s.223-264. 89-Biharu'l-Envar, c.6, s.175. 90-Envaru'n-Numaniyye, c.4, s.229.

Ders: 14 / Kabirde Kimler Soruları Soruyor? � 83

Fakat bizler için kabir sıkmasının şekli ve nasıl olacağı meçhuldür. Yani elimizde kesin bir bilgi yoktur. Hadis-lerden anlaşılan ölü mezara konulduğunda kendisini bü-yük bir sıkıntı, karanlık ve vahşet içinde görür.

Ebu Besir diyor: Đmam Cafer Sadık'a (aleyhisselam): Hiç kabir sıkmasından kurtulan olur mu? diye sordum. Đmam (aleyhisselam): "Ondan Allah'a sığınırım, çok az kimse ondan kurtulur" buyurdu.91

Yine rivayetlerden anlaşıldığı gibi kabir sıkması (kabir azabı) şahısların amellerine göre hafif, şiddet bulur ve normalde bir çeşit günahların kefareti sayılmaktadır.

Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) Allah Resulünden naklen şöyle buyuruyor: Kabir sıkması, imanlı kişiler için, israf ettikleri ilahi nimetlere karşılıktır.92

Kabir Sıkmasına Neden Olan AmellerKabir Sıkmasına Neden Olan AmellerKabir Sıkmasına Neden Olan AmellerKabir Sıkmasına Neden Olan Ameller

Ehl-i Beyt buyruklarından anlaşılıyor ki kabir sıkması, en çok şu amellerden dolayıdır.

1-Söz gezdirme 2-Đdrar necasetinden kaçınmamak 3-Ailesine karşı kötü ahlaklı olmak 4-Đlahi nimetleri israf etmek 5-Kocasına karşı kötü ahlaklı olma 6-Abdestsiz namaz kılmak ve namazı hafife almak 7-Zalimler karşısında mazlum ve düşkünlere yardım

etmemek

91-Biharu'l-Envar, c.6, s.261. 92-Biharu'l-Envar, c.6, s.221.


8-Dedikodu yapmak (gıybet)93

Kabir Azabını Kaldıran AmellerKabir Azabını Kaldıran AmellerKabir Azabını Kaldıran AmellerKabir Azabını Kaldıran Ameller

Tüm hayır ameller, Allah için yapılan işler kabir aza-bını insandan kaldırır. Ölüleri sıkan o mezar güllük gülüstanlık cennet bahçelerinden bir bahçeye dönüşür.

Hadislerde kabir azabını gideren bazı hayır ameller şunlardır:

1-Teheccüd namazı (Gece namazı) 2-Namazın rükûunu eksiksiz yerine getirmek 3-Sadaka vermek 4-Vahşet namazı kılmak 5-Hac etmek 6-Allah yolunda şehit olmak 7-Muhammed ve Âl-i Muhammed'e salâvat gönder-

mek ["Allahumme salli alâ Muhammed ve Âl-i Muham-med" demek]

8-Ehlibeyt sevgisi 9-Fakir ve kötü ahlaklı bir kocaya katlanmak 10-Đmam Hüseyin'in (aleyhisselam) ziyaretine gitmek


1-Kabirde kimler ne gibi sorular soruyor?

2-Kabir sıkması nasıl gerçekleşiyor?

3-Kabir sıkmasına neden olan ameller nelerdir?

4-Kabir sıkmasını kaldıran amelleri nelerdir?

93-Biharu'l-Envar, c.6, s.221-222.

DERS: 15

SUR'A ÜFÜRÜLÜŞ

Kurân-ı Kerim'deki birçok ayette Sur'a üfürülmekten söz edilir. Konuyla ilgili ayetleri incelediğimizde iki defa Sur'a üfleneceğini görürüz:

1-Ölüm Sur'u: Kâinatın sonu geldiğinde Sur'a üfürüle-cek, bütün mahlûkat ölecek ve kıyamet kopacaktır.

2-Hayat Sur'u: Sur'a ikinci kez üfürülmesi ise kıyamet gününün başlangıcı ve mahşerin kurulma zamanıdır.

"Sur'a üfürülür, Allah'ın diledikleri dışında göklerle yeryüzündeki bütün canlılar ölür. Sonra Sur'a bir defa daha üfürülür ve ölenlerin hepsi birdenbire dirilip hesaba çekilmeyi beklemeye başlarlar."94

Kıyametin KopuşuKıyametin KopuşuKıyametin KopuşuKıyametin Kopuşu

Đlgili ayetler ve Ehl-i Beyt'ten (aleyhimüsselam) gelen hadislere bakılacak olduğunda, kıyamet koptuğu zaman, mevcut düzenin büsbütün yıkılacağı, onun yerine yeni bir düzenin oluşacağı, özellikle insanlar ve cinlerin tekrar

94-40 Derste Ehlibeyt Đnançları, Üstat Asgar Kaimî, s.222.


hayata dündürüleceği, ince bir hesap ve kitaptan sonra herkesin hak ettiği karşılığa kavuşacağı anlaşılmaktadır.

Bizler o yeni âlem hakkında hiçbir bilgiye sahip deği-liz, fakat Kurân-ı Kerim kıyamet koptuğu zaman meyda-na gelecek bazı olaylara şöyle değinmiştir.

1-Yerkürenin hali:

Yeryüzü ve dağlar yerlerinden oynatılıp kaldırılacağı, ardından da tek bir çarpma ile birbirlerine çarpılıp pa-ramparça edildiği zaman…95

Denizler fışkırtılıp taşırıldığı zaman…96

2-Göklerin ve yıldızların durumu:

Güneş dürüldüğü zaman, yıldızlar bulanıklaşıp dökül-düğü zaman…97

Ay karardığı, güneş ve ay birleştiği zaman, o gün in-san: Kaçacak yer nerede? der.98

3-Sur'a üflenme ânı:

Sur'a üflendiği zaman Allah'ın dilediği bir yana, gök-lerde ve yerde olanlar hepsi düşüp ölür. Sonra Sur'a bir daha üflenince hemen ayağa kalkıp bakışır dururlar.99

Kıyamet ŞahitleriKıyamet ŞahitleriKıyamet ŞahitleriKıyamet Şahitleri

Yüce Allah, insanların gizli ve açık işledikleri bütün amelleri bilir. Ancak, Allah hikmeti gereği insanların

95-Hakka, 14. 96-Đnfitar, 3. 97-Tekvir, 1-2. 98-Kıyamet, 8 ve 10. 99-Zümer, 68.

Ders: 15 / Sur'a Üfürülüş � 87

yaptıklarının hesabını kıyamette amel defteri ve şahitlerin şahadeti esasınca görülmesini takdir etmiştir.

1-Yüce Allah: Đlk şahit yüce Allah'ın kendisidir:

"Şüp-hesiz, Allah sizi gözetici ve gözetleyicidir."100

"Herkesin dönüşü bizedir. O halde Allah, onların bü-tün yaptıklarına şahittir."101

2-Peygamberler ve Ehlibeyt Đmamları: "Seni onlara şahit ve tanık olarak getiririz."102

"Her ümmete kendilerinden şahit ve tanık getireceği-miz gün…"103

3-Melekler: "Her insan, kendisini götüren bir melekle gelir ve bir melek de onun şahididir. Bir gözetleyici hazır bulunmaksızın söylenen bir tek kelime yoktur."104

4-Yeryüzü: "Kıyamet günü yeryüzü haberlerini açıp söyleyecektir."105

Resulullah (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) bu ayeti okuduğunda "Yeryüzünün haberlerinin ne oldu-ğunu biliyor musunuz?" diye sordu ve ardından şöyle buyurdu: "Cebrail bana, kıyamet günü, yeryüzünün kendi üzerinde vuku bulan her şeyi haber vereceğini söyledi.106

100-Nisa, 1. 101-Yunus, 46. 102-Nisa, 43. 103-Nahl, 86. 104-Kaf, 18-21. 105-Zilal, 4. 106-ed-Dürrü'l-Mensur Tefsiri, c.2, s.334.


5-Zaman (Gece Gündüz): Đmam Cafer Sadık (aleyhis-

selam) şöyle buyuruyor: "Her gün başlarken insana şöyle der: Ey Âdemoğlu! Ben yeni bir günüm ve sana şahi-dim. Bunu bil ve bu gün hayırlı sözler söyle, zira ben kıyamet günü senin için şahitlik edeceğim! Bundan sonra beni asla göremeyeceksin."

6-Đnsanın bedenin uzuvları: "Đnsanların dilleri, elleri ve ayakları kendilerine şahitlikte bulunacağı gün…107

"Kıyamet günü kulaklar, gözler ve deriler onların yap-tıklarına şahitlikte bulunacaktır."108

7-Đşlenen amelin kendisi: "O gün insanlar, amelleri-nin kendilerine gösterilmesi için çeşitli gruplar halinde kabirlerden çıkarlar. Biliniz ki kim zerre iyilik yapmışsa onu görecektir ve kim zerre kötülük yapmışsa onu göre-cektir."109

8-Kurân-ı Kerim: Kıyamet şahitlerinden bir diğeride Kuran-ı Kerim'dir. Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) şöy-le buyuruyor:

"Đnsanoğlu hesaba çekilirken Kurân-ı Kerim en güzel bir şekilde onun önünde gelecek ve Ey Rabbim! Ben Kurân'ım; bu ise senin kulundur. O beni tilavet etmekte kendini yorar, geceleyin uzun uzadıya beni tilavet eder ve ağlardı. Rabbim! O beni razı ettiği gibi sen de onu razı et" diyecektir.

Bunun üzerine Allah o kula sağ elini uzat diyecek ve onun sağını kendi rızası, solunu ise kendi rahmetiy-

107-Nur, 24. 108-Yasin, 56. 109-Zilzal, 6. ayetten itibaren.

Ders: 15 / Sur'a Üfürülüş � 89

le dolduracak, sonra da ona: Đşte bu cennet sana mu-bah kılınmıştır, oku ve yüksel denilecektir. O ise oku-duğu her ayette bir derece yukarı çıkacaktır.110

Ruhun Dünyayla Olan ĐrtibatıRuhun Dünyayla Olan ĐrtibatıRuhun Dünyayla Olan ĐrtibatıRuhun Dünyayla Olan Đrtibatı

Peygamber ve Ehl-i Beyt imamlarından ulaşan haber-lere göre, ölen kimsenin ruhu, tamamen bu dünyadan alakasını kesmiyor ve bazen yaşadığı eve dönerek aile fertlerini izliyor.

Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) şöyle buyuruyor: Her mümin ve kâfirin ruhu öğle üzeri kendi dünyadaki ailesinin yanına geliverir. Mümin olan ruh kendi ev halkının iyi amellerle baş başa olduğunu görünce Al-lah'a şükreder.

Kâfir ise kendi ev halkının iyi amele yönlendikleri-ni gördüğünde hasret duyar.111

Đshak b. Ammar nakl eder; Đmam Musa Kazım'a: Ölen insan ailesini ziyaret eder mi? diye sordum.

Đmam: "Evet, ziyaret eder" buyurdu.

Ben: Ne kadar sürede ziyaret eder, dedim.

Đmam: "Derecelerine göre, Cuma günleri, ayda bir veya senede bir ziyaret eden olur. Ölen insan bu ziya-retinde eğer ailesinin hayır amel yaptıklarını ve ferah içinde olduklarını görürse sevinir, ama eğer onları kötü amel üzere bulur veya zorluklar içinde oldukla-rını görürse üzülür" buyurdu112

110-Biharu'l-Envar, c.7, s.268. 111-Usul-u Kâfi, c.3, s.23. 112-Biharu'l-Envar, c.6, s.257.



1-Sur'a üfürülüş nedir?

2-Kıyamet koptuğunda ne gibi olaylar gerçekleşecek?

3-Kıyamet şahitlerinden bir kaçını zikrediniz?

4-Ruhların dünya ile irtibatı var mıdır?

DERS: 16

CENNET

Cennet, Allah'ın iyi insanlara mükâfat olarak vereceği ve insanların ebedi olarak yaşayacakları bir makamdır. Orada her çeşit nimet vardır, rahatlık, refah ve ferahlık vesileleri hazırdır. Cennetliklerin arzulayıp da bulamaya-cakları hiçbir şey yoktur, diledikleri şeyi anında yanların-da hazır olarak bulurlar. Cennette kin, intikam duygusu ve kıskançlıktan bir eser yoktur. Herkes bir birleriyle kardeşce geçinecek, herkes ebedi olarak orada kalacak, kimse hiçbir zahmete düşmeyecektir.113 Nitekim Kuran-ı Kerim bunu şöyle dile getirmiştir:

"Orada canlarının istediği, gözlerinin hoşlandığı her şey vardır. Ve kendilerine: Siz, Orada ebedi kalacaksınız, işte yapıklarınıza karşılık size miras verilen cennet bu-dur."114

Cenneti Kazanmanın YollarıCenneti Kazanmanın YollarıCenneti Kazanmanın YollarıCenneti Kazanmanın Yolları

Kurân ve hadislerde cenneti kazanmanın yolları zikro-lunmuştur onlardan bazılarını zikir etmekle yetineceğiz.

113-Hicr süresinin 45-48 ayetlerinden alıntıdır. Bkz: Ehlibeyt

Mektebine Göre Usul-u Din, s.306. 114-Zuhruf, 71.


1-Đman ve salih amel: Kurân-ı Kerim şöyle buyuru-yor:

"Đman edip salih amellerde bulunanlar ise cennet ehli-dirler, onlar orada ebedi olarak kalıcıdırlar."

2- Takva (haramlardan sakınmak): Đnsanı haram-lardan sakındıran nefsanî bir haldir.

"Kullarımızdan takva sahibi olanları mirasçı kılacağız cennet işte budur".115

3-Güzel ahlak: Hz. Resul-i Ekrem şöyle buyuruyor: "Kim Rabbine üç sıfatla kavuşursa, istediği kapıdan cennete girebilecektir: Güzel ahlak sahibi olmak, giz-lide ve aşikârda günah işlememek, haklı olsa da man-tıksız tartışmalardan kaçınmak.116

4-Cihat ve şehadet: Bu konu hakkında Kurân-ı Kerim şöyle buyuruyor:

"Allah şüphesiz, Allah yolunda savaşıp, öldüren ve öl-dürülen müminlerin canlarını ve mallarını Tevrat, Đncil ve Kurân'da söz vermiş bir hak olarak cennete karşılık satın almıştır…"117

5-Heve ve hevese uymamak:

"Kim rabbinin makamından korkar ve nefsi de heva (istek ve tutkular'dan) sakındırırsa, şüphesiz onun barı-nağı cennettir.118

115-Meryem, 63. 116-Mizanu'l-Hikme, c.2, s.95. 117-Tevbe, 111. 118-Naziat, 40-41.

Ders: 16 / Cennet � 93

Cennet NimetleriCennet NimetleriCennet NimetleriCennet Nimetleri

Ayet ve rivayetlerden de anlaşıldığı gibi cennet ehline verilen nimetler ve mükâfatların bazılar cismi, bazıları da ruhidir.

Cismi NimetlerCismi NimetlerCismi NimetlerCismi Nimetler

1-Cennet Bahçeleri

2-Cennet sarayları

3-Cennet halıları ve tahtları

4-Cennet yiyecekleri

5-Cennet içecekleri

6-Cennet elbiseleri ve ziynetleri

7-Cennet eşleri

RuhRuhRuhRuhîîîî Nimetler Nimetler Nimetler Nimetler

1-Özel saygı ihtiram

2-Sakin ve huzur verici yerler

3-Sefalı dostlar

4-Muhabbet dolu davranışlar

5-Ebedî ve daimî nimetler


1-Cennet nedir? Nasıl kazanılır?

2-Cennet mükâfatları nelerdir?

3-Cennetteki ruhi nimetlerden maksat nedir?

DERS: 17

CEHENNEM

Cehennem, kâfirlerin ve suçluların kalacakları yerdir. Onun azap ve işkencesi bu dünyanın azaplarıyla kıyas-lanmayacak kadar zordur. Yüce Allah Kuranı Kerimde cehennemi şöyle tasvir ediyor:

"Şüphe yok ki, ayetlerimizi inkâr edenleri, yakında ateşe atarız. Derileri yanıp eridikçe de azabı tatsınlar diye ye-rine, yeniden yeni deri bitiririz. Şüphe yok ki, Allah üs-tündür, hüküm ve hikmet sahibidir."119

CeheCeheCeheCehennem Azaplarınnem Azaplarınnem Azaplarınnem Azapları

Ayet ve rivayetlerden anlaşıldığı üzere cehennem azapları da tıpkı cennet nimetleri gibi ruhi ve cismi ol-maktadır.

Cismî Azaplar:

1-Şiddetli azaplar

2-Cehennem yiyecek ve içecekleri

119-Nisa, 56.


3-Cehennem elbiseleri

4-Çeşitli azaplar.

Ruhî Azaplar:

1-Hüzün ve hasret

2-Zillet ve alçaklık

3-Küçümsemeler

4-Ebedî ve daimî azaplar

Cehennemde EbedCehennemde EbedCehennemde EbedCehennemde Ebedîîîî Kalınacak Mı? Kalınacak Mı? Kalınacak Mı? Kalınacak Mı?

Dünya hayatının aksine, ahiret hayatının ebedi hayat, ahiret yurdunun da beka yurdu olduğunu bilmekteyiz. Dolayısıyla iman ehlinin mükafatlandıralacağı, ilahi rah-met mazharı cennet ile isyan ehlinin cezalandıralacağı, ilahi gazap mazharı cehennem de ebedilik yurdudurlar.

Cennet ehlinin cennette ebedi kalmasında hiçbir mah-zur yoktur. Hatta Allah'ın sonsuz rahmeti bunu iktiza et-mektedir.

Cehennem ehlinin cehennemde ebedî kalıp cezalandı-rılması ise bazıları, bunun Allah'ın adalet ve sonsuz rah-metiyle bağdaşmadığını düşünerek cehennem ehlinin cehennemde ebedî olarak kalmayacağını savunmuşlardır.

Şia ulemasının önde gelenlerinden Allame Hillî Şerh-i Tecrid adlı kitabında şöyle yazıyor:

Müslümanların tamamı, kâfirin azabının ebedî olup kesilmeyeceği hususunda ittifak etmekle bir-likte, Müslüman olup da büyük günah ehli olanların

Ders: 17 / Cehennem � 97

hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bize göre hak görüş, Müslümanlardan büyük günah ehlinin azabının bir süreden sonra kesileceğidir.

TövbeTövbeTövbeTövbe

Tövbe, insanın tüm yaptıkları kötülük ve isyandan pişman olup Allah'a yönelmesidir. Tövbe, hakikatte Al-lah'ın kullarına açtığı rahmet kapısıdır. Tövbe sadece dille söylenen sözden ibaret değildir. Aslında tövbe amel ve harekettir. Đnsan, günah ve amelinin kötülüğünü anlayıp, geçmiş hata ve günahlarından pişmanlık duyarak, geç-mişin siyah lekelerini telafi ettiğinde ve bir daha o günah-lara dönmediğinde gerçek anlamda tövbe etmiş sayılır. Durum böylede olduğunda Allah günahkâr kulumum tüm günahlarını ve hatalarını örter.

"De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aşan kulla-rım! Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin! Çünkü Allah bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O, çok bağışlayan, çok esirgeyendir."120

Tövbenin Aşamaları

Nehcü'l-Belaga'da hakiki "Tövbe" için altı merhale zikredilmiştir. Adamın biri Đmam Ali'nin (aleyhisselam) yanında "Estağfirullah" deyince Hazret ona kızarak şöyle buyurdu: "Anan yasında ağlasın. Đstiğfarın ne demek ol-duğunu biliyor musun? Đstiğfar yüce makam sahiplerinin derecesidir. Đstiğfar altı şartı olan bir isimdir:

1-Geçmiş günahlar hakkında pişman olmak.

120-Zümer, 53.


2-O suçları ebediyen terk etmeye azmetmek.

3-Mahlûkatın haklarını eda ederek üzerinde bir kul hakkı olmadan pürüzsüz olarak Allah'a kavuşmak,

4-Üzerine farz kılındığı halde zayi ettiği her farizanın hakkını eda etmeyi kast etmek,

5-Haram kazançla bedeninde oluşan eti gamla ve hü-zünle, deri kemiğe yapışıncaya kadar eritmek ve o ikisi-nin arasında yeni et oluşmasını sağlamak.

6-Vücuduna isyan lezzetini tattırdığı gibi, itaat elemini de tattırmak. Đşte bunları gerçekleştirdikten sonra "Estağ-firullah" diyebilirsin."121

Tövbenin Kabulünü Engelleyen Faktörler

1-Uzun arzular

2-Günahın lezzeti

3-Günahın kötülüğünden gafil olmak

4-Günahı küçük görmek

5-Đlahî rahmetten ümidi kesmek

6-Gurur ve kibir

Günahların Bağışlanmasının Yolları

1-Namaza önem vermek

2-Günahı terk etmek

3-Hayır işler yapmak

4-Hastalıklara tahammül etmek

121-Nehcü'l-Belaga, Hikmet: 418.

Ders: 17 / Cehennem � 99


1-Cehennem nedir? Nasıl azab olunacak?

2-Cismî azaplar nelerdir?

3-Cehennem de cennet gibi ebedî midir?

4-Tövbe Nedir? Aşamaları nelerdir?

5-Tövbenin kabulünü neler engellemektedir?

DERS: 18

MUHTAZAR HÜKÜMLERĐ

Muhtazar, ölmek üzere olan kimseye denir. Ölmek ü-zere olan bir Müslüman'ı, erkek olsun veya kadın, büyük olsun veya küçük, ayaklarının altı kıbleye doğru olacak şekilde sırtüstü yatırmak ihtiyaten farzdır.122

Muhtazara Ait Müstahap AmellerMuhtazara Ait Müstahap AmellerMuhtazara Ait Müstahap AmellerMuhtazara Ait Müstahap Ameller

-Kelime-i şahadeti [Tevhit ve Resulullah'a şahadet kelimelerini],

-On iki Ehlibeyt imamlarını ve diğer hak inançları ik-rar etmeyi, ölmek üzere olan kimseye anlayacağı şekilde telkin etmek.

- Şu duayı anlayacağı şekilde telkin etmek:

نم سيرى الينل ماقبو يكاصعم نم يرالكث ىل راغف مالله نم سيرى الينل ماقبو يكاصعم نم يرالكث ىل راغف مالله نم سيرى الينل ماقبو يكاصعم نم يرالكث ىل راغف مالله نم سيرى الينل ماقبو يكاصعم نم يرالكث ىل راغف مالله اليسير اليسير اليسير اليسير الكثير اقبل منىالكثير اقبل منىالكثير اقبل منىالكثير اقبل منىطاعتك يا من يقبل اليسير و يعفو عن طاعتك يا من يقبل اليسير و يعفو عن طاعتك يا من يقبل اليسير و يعفو عن طاعتك يا من يقبل اليسير و يعفو عن

122-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.105, Mesele: 522.


الكثير انك انت العفو الغفور اللهم ارحمنى فانك الكثير انك انت العفو الغفور اللهم ارحمنى فانك الكثير انك انت العفو الغفور اللهم ارحمنى فانك الكثير انك انت العفو الغفور اللهم ارحمنى فانك واعف عنىواعف عنىواعف عنىواعف عنىيمحريمحريمحريمحر. . . .

Okunuşu: Allahummeğfir liye'l-kesîre min ma'âsîke vakbel minni'l-yesîra min Ńa'atike ya men yekbel'ul-yesîra ve ya'fû ani'l-kesîr, ikbel minni'l-yesîra ve''fu Anni'l-kesîr. Đnneke entel afuvvu'l-ğafûr. Allahummerhemnî, feinneke rahîm.123

-Can vermesi zor olan bir kimseyi, rahatsız olmadığı takdirde, namaz kıldığı yere götürmek.

-Başı ucunda Yasin, Saffât ve Ahzâb surelerini, Aye-te'l-Kürsî'yi, Ârâf Suresi'nin 54. ayetini, Bakara Suresi'-nin son üç ayetini ve Kurân'dan mümkün olduğu mik-tarda okumak.

-Yalnız bırakmak, karnı üstüne ağır bir şey koymak, yanında cünüp ve hayız hâllerinde olanların bulunması mekruhtur. Ayrıca fazla konuşmak, ağlamak ve kadınları yalnız onun yanında bırakmak mekruhtur.

Ölüm Sonrası Vacip AmellerÖlüm Sonrası Vacip AmellerÖlüm Sonrası Vacip AmellerÖlüm Sonrası Vacip Ameller

Müslüman birisi öldükten sonra bir takım yapılması gereken farz ameller vardır.

1-Gusül

2-Hunut

123-[Anlamı: Allah'ım! Sana karşı işlediğim çok günahları bağış-

la ve benim az itaatimi kabul eyle. Ey azı kabul edip çoğu (çok gü-nahı) bağışlayan! Benden azı kabul eyle ve çok günahımı affet; şüphesiz sen affeden ve bağışlayansın. Allah'ım! Bana acı; hiç şüphe-siz sen esirgeyensin.]

Ders: 18 / Muhtazar Hükümleri � 103

3-Kefen

4-Cenaze namazı

5-Defin


1-Muhtazar ne demektir?

2-Ölmek üzere olan birisine nelerin yapılması iyidir?

3-Ölüm sonrası hangi amellerin yapılması vaciptir?

DERS: 19

MEYYĐT (ÖLÜ) GUSLÜ

Ölmüş bir müslümana normal cenabet gusulu gibi şu üç gusül verilmesi vaciptir:

1-Sidir karıştırlımış suyla.

2-Kafur karıştırlımış suyla.

3-Saf suyla.

Meyyite Gusül Veren Şahısta Meyyite Gusül Veren Şahısta Meyyite Gusül Veren Şahısta Meyyite Gusül Veren Şahısta

Aranan ŞartlarAranan ŞartlarAranan ŞartlarAranan Şartlar

1-On iki imamları kabul eden müslümanlardan olmalı.

2-Baliğ olmalı.

3-Akıllı olmalı.

4-Gusül hükümlerini bilmelidir.

5-Ölü erkekse erkek kadınsa kadın gusül vermelidir.

Gusül Verilmesi Vacip Olan ÖlülerGusül Verilmesi Vacip Olan ÖlülerGusül Verilmesi Vacip Olan ÖlülerGusül Verilmesi Vacip Olan Ölüler

1-Müslüman kadın ve erkek ölüsü.

2-Müslüman çocuğun ölüsü.

3-Dört ayı tamamladıktan sonra düşük olarak dünyaya gelen müslümanın çocuğu.


HunutHunutHunutHunut

Meyite gusül verildikten sonra hunut yapılması farzdır. Yani ölünün anlına, avuç içlerine, dizlerine, ve ayak baş-parmaklarının ucuna kalacak bir şekilde kafur sürülmeli-dir.

KefenKefenKefenKefen

Müslüman ölüsünün bedeni üç parca kefenle sarılma-lıdır.

1-Đzar: Ölünün belinden bacaklarına kadar olan bölü-müne sarılır.

2-Gömlek: Ölüye, omuzlarından dizlerine kadar arkalı önlü sarılır.

3-Lifafe: Ölünün baştan ayağa sarıldığı, uç kısımlar-dan bağlanabilecek uzunluktan olan ve genişliği ölünün üzerini tamamen kapatan parçadır.124

Ölümden Korkmanın NedenleriÖlümden Korkmanın NedenleriÖlümden Korkmanın NedenleriÖlümden Korkmanın Nedenleri

Hadis ve rivayetlerde ölümden korkmanın birçok ne-denleri açıklanmıştır. Bizlerde burada hadislerden zikr olunan o nedenlerden bir kaçını zikretmekle yetineceğiz.

1-Ölümü, yokluk ve her şeyin fani olup son bulması olarak görmek.

Đmam Hüseyin (aleyhisselam) Aşura günü ashabına yaptığı konuşmada şöyle buyuruyor:

124-Fıkıh Dersleri, Ayetullah Hameneî, c.1, s.110.

Ders: 19 / Meyyit (Ölü) Guslü � 107

"Ey büyük insanların oğulları! Sabırlı olunuz. Ölüm, sadece sizleri dünya zorluklarından ve ke-derlerinden, ebedi nimetler ve cennet bağlarının et-rafına geçişinizi sağlayan bir köprüdür. Öyleyse, sizden her hangi biriniz hapisten kurtulup saraya girmekten rahatsız olabilir mi?! Ama ölüm, düş-manlarınz için (Yezitler) sarayadan zindan ve azap tarafına intikal etmektir. Babam, Allah Resulü'nün şöyle buyurduğunu nakletti: Dünya mümine zinda-nı, kâfire cennettir. Ölüm, müminler için cennet bağlarına, kâfirler için ise cehenneme geçiş köprü-südür.125

2-Ölümün hakikatini bilmemek.

Đmam Muhammed Bakır'a (aleyhisselam) "Neden şu müslümanlar ölümden nefret edip korkuyorlar? denildi.

Đmam (aleyhisselam) şöyle cevap verdi: Onlar, onun hakikatini bilmediklerinden ondan nefret ediyorlar. Eğer onlar, onun hakikatini iyice bilselerdi ve doğru-dan Allah'ın dostlarında olsalardı, onu sever ve ahire-tin onlar için dünya hayatından daha hayırlı olduğunu anlarlardı.

Sonra imam (aleyhisselam) yanında bulunan bir has-taya: Ey Allah'ın kulu! Acaba çocuk ve deli bir insan, niçin onun acı ve hastalığını gideren ilacı kullanmak-tan nefret ediyor, dedi.

Hasta: Onlar ilacın faydasını bilmediklerinden ondan korkuyorlar, dedi.

125-Maâni'l-Ahbar, s.289.


Bunun üzerine imam şöyle buyurdu: Muhammed'i hak peygamber kılan Allah'a yemin ederim ki, kim doğru olarak ölüme hazırlanırsa, ölümün hastayı te-davi etmek için kulanılan ilaçtan faydalı olduğunu anlar…126

3-Dünya ve nimetlerine olan aşırı düşkünlük.

Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) şöyle buyuruyor: Adamın biri, Resulullah'ın huzuruna gelerek şöyle dedi: Ey Resulullah, ben neden ölümden korkuyorum?

Allah Resulü, o şâhısa: Malî durumun iyi midir, diye sordu.

Adam: Ey Resulullah! Evet, malî durumun yerindedir, dedi.

Allah Resulü: Ahiretini kazanmak için bir şey gönde-rebildin mi, dedi.

Adam: Hayır, dedi.

Allah Resulü: "Đşte bundan dolayı ölümü sevmiyor-sun" buyurdu.127

4-Amel dosyasının günahlarla dolu olması ve ahreti vi-ran etmek.

Adamın biri, Đmam Hasan'a (aleyhisselam): Bizler neden ölümü sevmiyoruz ve ondan çekiniyoruz? diye sorduğun-da, Đmam (aleyhisselam) şu cevabı vermişlerdir:

"Sizler ahretinizi viran ettiniz, dünyanızı ise süsle-diniz, dolayısıyla süslediğiniz yerden harebeye gitmeyi

126-Đlmü'l-Yakin, c.2, s.1057. 127-Numune Tefsiri, c.18, s.152.

Ders: 19 / Meyyit (Ölü) Guslü � 109

istemiyorsunuz".128


1-Ölmüş birisine kaç gusul ve nasıl verilmelidir?

2-Ölüye herkes gusül verebilir mi?

3-Hunut ve kefen nedir?

4-Niçin insanlar ölümden korkarlar?

128-Biharu'l-Envar, c.6, s.129.

DERS: 20

FÜRU-U DĐN

Füru-u din, dinimizin bize farz kıldığı temel vazifelerdir. Usul-u din inançla alakalıyken, füru-u din yaşamımız içerisinde yerine getirmemiz gereken uygulamalı görev-lerdir.

Füru-u din on tanedir:

1-Namaz

2-Oruç

3-Humus

4-Cihat

5-Hac

6-Zekât

7-Emr-i Maruf (iyiliğe emretmek)

8-Nehy-i Münker (kötülükten sakındırmak)

9-Tevella (Allah'ın sevdiği ve dost saydığı kimseleri sevmek)

10-Teberra (Allah'ın düşman saydığı kimseleri düşman bilmek)


1111----NamazNamazNamazNamaz

Đslam dininde en önemli ibadet namazdır. Gerçek bir Müslüman kesinlikle namaz kılmak zorundadır. Namaz dinin direğidir. Kur'an-ı Kerim bize defalarca ve apaçık olarak namaz kılmayı emrediyor: "Namaz müminlere belirli vakitlerde yazılı bir farzdır."129

Peygamber efendimiz ve bütün Ehlibeyt imamları (aleyhimüsselam )ömürleri boyunca namaz kılmış ve bize de bunu emretmişlerdir.

Namazlar iki çeşittir:

1-Kılınması vacip (farz) olan namazlar.

2-Kılınması müstehab olan namazlar.

Vacip olan namazları terk etmek büyük günahtır. Ama müstehab namazları kılmayan kişi sadece sevap kazanmak-tan yoksun kalır ve günah işlemiş sayılmaz: "Namazı kıl! Muhakkak ki namaz hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah'ı anmak elbette en büyük ibadettir. Allah yaptıklarınızı bilir."130

Vacip Namazlar:

1-Günlük namazlar

2-Ayet namazı

3-Cenaze namazı

4-Tavaf namazı

129-Nisa, 103. 130-Ankebut, 45.

Ders: 20 / Füru-u Din � 113

5-Büyük oğula farz olan babanın kaza namazı

6-Adak, yemin veya başka bir sebepten dolayı vacip olan namazlar131

Günlük Namazlar:

1-Sabah namazı: Đki rekât 2-Öğlen namazı: Dört rekât 3-Đkindi namazı: Dört rekât 4-Akşam namazı: Üç rekât 5-Yatsı namazı: Dört rekât

Günlük Namazların VakitleriGünlük Namazların VakitleriGünlük Namazların VakitleriGünlük Namazların Vakitleri

Sabah namazı: Fecrin doğuşundan güneşin doğuşuna kadardır.

Öğlen namazı: Öğlenin ilk vaktinden başlar, güneşin batışına ikindi namazını kılacak kadar vakit kalıncaya kadar devam eder.

Đkindi namazı: Öğle vaktinden öğle namazını kılacak kadar vakti geçtikten sonra başlar ve güneş batana kadar devam eder.

Akşam namazı: Güneşin batışından sonra doğuda gö-rülen kızıllığın kaybolmasıyla başlar ve gece yarısına akşam namazını kılacak kadar vakit kalıncaya dek devam eder.

Yatsı namazı: Akşam namazının ilk vaktinden akşam namazı kılınacak kadar vakit geçtikten sonra başlar ve gece yarısına kadar devam eder.

131-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.150.



1-Füru-u Din'in konusu nedir?

2-Farz namazlar nelerdir ve gülük namazların rekâtla-rını zikrediniz?

3-Günlük namazların vakitlerini zikrediniz?

DERS: 21

NAMAZ KILANIN ELBĐSESĐNDE

ARANAN ŞARTLAR

Namaz kılanın elbisesinin altı şartı vardır:

1-Temiz olmalıdır.

2-Farz ihtiyata göre mubah yani gasp edilmemiş olma-lıdır.

3-Leşle beslenen hayvanın uzuvlarından yapılmama-lıdır.

4-Yırtıcı hayvanın parçasından olmamalıdır. Vacip ih-tiyata göre eti yenmeyen hayvanların derisinden de ol-mamalıdır.

5-6-Namaz kılan, erkek ise elbisesi halis ipek ve altın işlemeli olmamalıdır.132

Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili

MüstehaplarMüstehaplarMüstehaplarMüstehaplar

Fakihler birkaç şeyi namaz kılanın elbisesinde müste-hap bilmişlerdir. Namaz kılan kimsenin elbisesinde müste-hab olan şartlar:



1-Başa sarık takıp bir ucunu çene altından geçirmek

2-Aba giymek 3-Beyaz elbise giymek 4-En temiz elbiseler giymek 5-Güzel koku sürmek 6-Akik yüzük takmak.133

Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili Namaz Kılanın Elbisesiyle Đlgili

MekruhlarMekruhlarMekruhlarMekruhlar

Fakihler birkaç şeyi namaz kılanın elbisesinde mekruh bilmişlerdir. Onlardan bazıları şunlardır:

1-Siyah, kirli veyahut dar elbiseler giymek.

2-Đçki içen ve necasetten kaçınmayan insanın elbise-sini giymek

3-Üzerinde resim bulunan elbiselerin giyilmesi

4-Elbiselerin düğmesinin açık olması

5-Üzerinde resim bulunan yüzüğün takılması.134

Namaz Kılınan Mekândaki ŞartlarNamaz Kılınan Mekândaki ŞartlarNamaz Kılınan Mekândaki ŞartlarNamaz Kılınan Mekândaki Şartlar

1-Namaz kılınan yer mubah olmalı yani gasplı yer ol-mamalıdır.

2-Namaz kılınan yer hareketsiz olmalı

3-Namaz kılan kimse namazı tamamlayabileceğine ih-timal verdiği bir yerde namaz kılmalıdır. Rüzgâr, yağmur, kalabalık topluluk ve benzeri sebeplerden dolayı namazı

133-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.178, Mesele: 852. 134-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.179, Mesele: 853.

Ders: 21 / Namaz Kılanın Elbisesinde Aranan Şartlar � 117

tamamlayamayacağına ihtimal verdiği bir yerde namaz kılamaz.

4-Namaz kılınan yerin tavanı tam olarak ayakta durup namaz kılamayacak şekilde alçak olmamalıdır.

5-Namaz kılınan yerde namazı bozan necis bir şey olursa beden veya elbiseye bulaşacak kadar ıslak olma-malıdır.

6-Kadının erkekten arkada namaz kılması ihtiyaten farzdır. En azından kadının secde yeri, erkeğin secde anında dizinin hizasından önde olmamalıdır.

7-Namazda alnın koyulduğu yer, dizlerin ve ayak baş-parmakların koyulduğu yerden dört kapalı parmak mikta-rı aşağıda veya yüksekte olmamalıdır.135

Namaz Kılınması Mekruh Olan YeNamaz Kılınması Mekruh Olan YeNamaz Kılınması Mekruh Olan YeNamaz Kılınması Mekruh Olan Yerrrrlerlerlerler

Şu yerlerde namaz kılmak mekruhtur:

1-Hamamda

2-Tuzlada

3-Đnsan karşısında

4-Açık kapı karşısında

5-Geçen insanlara zahmet vermediği takdirde yol, cad-de ve sokakta; eğer zahmet verirse haramdır.

6-Ateş ve lamba karşısında

7-Mutfakta.

8-Ateşlik olan her yerde.

9-Đdrar edilen kuyu ve çukur karşısında



10-Ruhu olan şeylere ait resim ve heykellerin karşı-sında; ancak bunların üstü perdeyle örtülürse mekruh ol-maz.

11-Cünüp olan kimsenin bulunduğu odada

12-Namaz kılanın yüzüne karşı olmasa bile resim bu-lunan yerde

13-Mezar karşısında

14-Mezar üzerinde

15-Đki kabir arasında

16-Mezarlıkta136

21. Dersin Sorula21. Dersin Sorula21. Dersin Sorula21. Dersin Sorularırırırı

1-Namaz kılan bir şahısın elbisesi nasıl olmalıdır?

2-Namazda nelerin yapılması güzeldir?

3-Namaz kılınan yerde aranan şartlar nelerdir?


DERS: 22

NAMAZIN FARZLARI

Namazın farzlarından bazıları rükün ve esastır. Şöyle ki namaz kılan onları yapmadığı veya herhangi birini fazladan yaptığı takdirde -ister bilerek olsun, ister yanılarak olsun- na-mazı batıl olur. Namazın farzlarından bazıları ise rükün değil-dir, yani bilmeyerek fazla veya eksik yapılırsa, namaz batıl olmaz.

Namazın farzları on bir tanedir:

1-Niyet

2-Kıyam (ayakta durmak)

3-Đftitah tekbiri (namaza başlarken "Allah-u Ekber" demek.)

4-Rükû

5-Secde

6-Kıraat

7-Zikir

8-Teşehhüt

9-Selâm

10-Tertip (sırayı gözetmek)

11-Muvalat (namazın cüzlerini aralıksız ve peş peşe yapmak)


Namazın rüknü ise beştir:

1-Niyet

2-Đftitah tekbiri

3-Rükûa bitişik kıyam, yani rükûdan önce ayakta dur-mak.

4-Rükû

5-Bir rekâtın iki secdesi137

NamazlaNamazlaNamazlaNamazla Đlgili Şüpheler Đlgili Şüpheler Đlgili Şüpheler Đlgili Şüpheler

Namazla ilgili olarak 22 kısım şüphe söz konusudur: Bu şüphelerin yedisi namazı bozar, altısına itina edil-memelidir, dokuz kısmı ise sahihtir ve namazı bozmaz.

Namazı Bozan Şüpheler:

1)Sabah namazı ve seferî olarak kılınan namaz gibi iki rekâtlı namazların rekâtlarının sayısında şüpheye düşmek.

2)Üç rekâtlı namazların rekât sayısında şüpheye düş-mek.

3)Dört rekâtlı namazlarda bir rekât mı, yoksa daha faz-la mı kılındığı hakkında şüpheye düşmek.

4)Dört rekâtlı namazda ikinci secdeye gidilmeden önce, iki rekât mı yoksa daha çok mu kılındığında şüpheye düşmek.

5)Đki ile beş veya iki ile beşten çok rekât arasında şüp-heye düşmek.


Ders: 22 / Namazın Şartları � 121

6)Üç ile altı veya üç ile altıdan çok rekât arasında şüp-heye düşmek.

7)Dört ile altı veya dört ile altıdan fazla rekât arasında şüpheye düşmek.

Đtina Edilmemesi Gereken Şüpheler:

1)Yapılma yeri geçen bir şeyde şüpheye düşmek; ör-neğin rükûda Fatiha'nın okunup okunmadığından şüp-heye düşülmesi gibi.

2)Namazın selâmı verildikten sonra şüpheye düşmek.

3)Namazın vakti geçtikten sonra şüpheye düşmek.

4)Çok şüpheye düşen kimsenin şüphesi. (Kesiru'ş-Şek)

5)Cemaat namazında imama uyanların rekâtların sayısını bildikleri takdirde imamın şüphesi yahut imamın rekâtla-rın sayısını bildiği takdirde imama uyanların rekâtların sayısı hakkında şüpheye düşmeleri.

6)Müstehap ve ihtiyat namazlarda şüpheye düşmek.138


1-Namazın farzından kasıt nedir?

2-Namazın farzı ve rüknü kaç tanedir?

3-Namazı bozan şüpheler nelerdir?

4-Namazda itina edilmememsi gereken şüpheler neler-dir?

138-Namazla ilgili şüpheler konusunda geniş bilgi için müçtehit-

lerimizin Tam Đlmihal kitaplarına bakınız.

DERS: 23

ĐHTĐYAT NAMAZI NASIL KILINIR?

Üzerine ihtiyat namazı farz olan bir kimse, namazın selâmından sonra hemen ihtiyat namazına niyet etmeli; tekbir almalı; Fâtiha'yı okuyup rükûya gitmeli ve iki sec-de yapmalıdır. Eğer üzerine bir rekât ihtiyat namazı farz ise, iki secdeden sonra, teşehhüdü okuyup selâm vermelidir. Eğer üzerine iki rekât ihtiyat namazı farz ise, iki secdeden sonra, önceki rekât gibi bir rekât daha kılmalı ve teşeh-hütten sonra selâm vermelidir.

Đhtiyat namazında sure ve kunut yoktur. Niyeti de dille söylenilmemelidir. Farz ihtiyat gereği, Fatiha sessiz okun-malıdır. Müstehap ihtiyat gereği Fatiha'nın "Bismillah"ı da sessiz okunmalıdır.139

Sehiv (Sehiv (Sehiv (Sehiv (YanılmaYanılmaYanılmaYanılma) Secdesi) Secdesi) Secdesi) Secdesi

Namazın selâmı okunduktan sonra iki şey için sehiv secdesi yapılmalıdır:

1)Teşehhüdü unutmak.

2)Dört rekâtlı namazda ikinci secdeden sonra dört rekât mı, beş rekât mı veya dört rekât mı altı rekât mı kılındı-ğında şüpheye düşmek.

139-Namazla ilgili şüpheler konusunda geniş bilgi için müçtehit-

lerimizin Tam Đlmihal kitaplarına bakınız.


Farz ihtiyat gereği şu üç yerde de sehiv secdesi yapıl-malıdır:

Birincisi: Đcmali olarak namazda bir şeyi yanlışlıkla azalttığını veya çoğalttığını bilir, namazda sahih sayılırsa.

Đkincisi: Namaz esnasında yanlışlıkla konuşmak.

Üçüncüsü: Selâm verilmemesi gereken bir yerde (me-selâ birinci rekâtta) yanılarak selâm vermek.140

Sehiv Secdesinin Yapılış ŞekliSehiv Secdesinin Yapılış ŞekliSehiv Secdesinin Yapılış ŞekliSehiv Secdesinin Yapılış Şekli

Sehiv secdesi şu şekilde yapılır: Namazın selâmından sonra hemen sehiv secdesine niyet edilip, farz ihtiyat ge-reği üzerine secde edilmesi sahih olan bir şeye alın konu-larak müstehap ihtiyat gereği zikir söylenmelidir. Şöyle söylenmesi daha iyidir:

و ة اللهمحر و بىا النهاي ليكع لامالس بالله و م اللهبس و ة اللهمحر و بىا النهاي ليكع لامالس بالله و م اللهبس و ة اللهمحر و بىا النهاي ليكع لامالس بالله و م اللهبس و ة اللهمحر و بىا النهاي ليكع لامالس بالله و م اللهبس هكاترب هكاترب هكاترب هكاترب ....

"Bismillahi ve billahi esselâmu aleyke eyyuhen-nebiyyu ve rehme-tullahi ve berekâtuh.141


1-Đhtiyat namazı nedir ve nasıl kılınır? 2-Neler için sehiv secdesi yapılır? 3-Yanılma secdesi nasıl yapılır?

140-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.254, Mesele: 1223. 141-[Allah'ın adıyla ve Allah'ın yardımıyla. Ey Allah'ın Nebisi,

selâm olsun sana, Allah'ın rahmet ve bereketi senin üzerine olsun.]

DERS: 24

NAMAZI BOZAN ŞEYLER

On iki şey namazı bozar:

1-Namazda, namazın şartlarından birinin yok olması. Örneğin namazdayken elbisenin necis olduğunun anlaşıl-ması gibi.

2-Namazdayken bilerek veya bilmeyerek veya çaresiz-lik yüzünden abdest veya guslü batıl eden bir şeyin mey-dana gelmesi. Örneğin, idrar gelmesi gibi

3-Elleri üst üste koymak (bağlamak)

4-Fatiha süresi okuduktan sonra âmin denilmesi.

5-Yönü kıbleden çevirmek

6-Namazı batıl eden şeylerden biri de bir harften olu-şan bir kelime dahi olsa bilerek konuşmaktır.

7-Bilerek sesli bir şekilde gülmek

8-Farz ihtiyat gereği namazı bozan şeylerden biri de bi-lerek dünya meselesi için sesli veya sessiz ağlamaktır. Al-lah korkusundan veya Allah'a yönelmeye olan aşktan dolayı veyahut ahiret için sesli ve sessiz ağlamanın sakın-cası yoktur.


9- Namazı batıl eden şeylerden biri de namazın şeklini bozan hareketlerdir. Meselâ, havaya zıplamak ve benzeri hareketler.

10- Bilerek yemek ve içmek

11-Namazı bozan şeylerden biri de iki veya üç rekâtlı namazların rekâtlarında ya da dört rekâtlı namazların ilk iki rekâtında şüpheye düşmek ve şüphede baki kalmaktır.

12-Namazı bozan şeylerden bir diğeri, namazın rüknünü bilerek veya bilmeyerek azaltmak, rükün olmayan bir şeyi de bilerek azaltmak veya namazın bir cüzünü bilerek çoğaltmaktır. Aynı şekilde bir rekâtta, rükû veya iki secde gibi rükünleri bilmeyerek çoğalatırsa namazı farz ihtiyat gereği batıldır.142

CEMAAT NAMAZI

Đslam'ın en büyük şiarlarından birisi cemaat namazıdır. Dolayısıyla hadislerde cemaat namazına büyük önem ve ehmiyet verilmiştir.

Cemaat namazı bir imam ve bir de ona uyan kimse ile kılınabilmektedir.

Đmam Rıza (aleyhisselam) şöyle buyuruyor: Cemaat namazının yalnız kılınan namazdan üstünlüğü her rekâta karşılık (sevabın) iki bin rekât oluşudur.

Peygamberimiz (s) ise şöyle buyurmaktadır: Đnsanın cemaat ile kıldığı bir namazı, kırk yıl evinde kıldığı namazdan daha hayırlıdır.


Ders: 24 / Namazı Bozan Şeyler � 127

Cemaat Namazının Şartları Cemaat Namazının Şartları Cemaat Namazının Şartları Cemaat Namazının Şartları

1-Đmam ile cemaat arasında bir engel bulunmaması.

2-Đmamın durduğu yerin, cemaatin durduğu yerden daha yüksek olmaması.

3-Đmam ile cemaat arasında mesafe olmaması.

4-Cemaatın imamdan önde durmaması.

Cemaat Đmamında Aranan ŞartlCemaat Đmamında Aranan ŞartlCemaat Đmamında Aranan ŞartlCemaat Đmamında Aranan Şartlaaaarrrr

1-Baliğ olmak.

2-Akıllı olmak.

3-Adil olmak.

4-Helalzade olmak.

5-On iki Đmam şiası olmak.

6-Namazı sahih kılmak.

7-Erkek olmak.143


1-Namazı neler bozar?

2-Cemaat namazının şartları nelerdir?

3-Cemaat imamında aranan şartlar nelerdir?

143-Kadın imam, kadın cemaate namaz kıldırabilir.

DERS: 25

MÜSTEHAB NAMAZLAR

Sayısı oldukça fazla olan müstehab namazlara nafile namazı da denir.

Bu müstehab namazların içerisinde en çok günlük na-mazların nafilelerinin kılınması tavsiye edilmiştir.

GGGGünlük Namazların Nafileleriünlük Namazların Nafileleriünlük Namazların Nafileleriünlük Namazların Nafileleri

-Sabah namazının nafilesi: Đki rekâttır ve sabah na-mazından önce kılınır.

-Öğlen namazının nafilesi: Sekiz rekâttır ve öğlen namazından önce kılınır.

-Đkindi namazının nafilesi: Sekiz rekâttır ve ikindi namazından önce kılınır.

-Akşam namazının nafilesi: Dört rekâttır ve akşam namazından sonra kılınır.

-Yatısı namazının nafilesi: Đki rekâttır ve yatsı nama-zından sonra oturarak kılınır.

Teheccüd Namazı Nasıl Ve Ne Teheccüd Namazı Nasıl Ve Ne Teheccüd Namazı Nasıl Ve Ne Teheccüd Namazı Nasıl Ve Ne

Zaman Kılınır?Zaman Kılınır?Zaman Kılınır?Zaman Kılınır?

Gecenin nafile namazına "Teheccüd" veya "Gece Na-mazı" denir. Teheccüd namazının en faziletli vakti sabah ezanına yakın bir zamanda kılınan zamandır.


Teheccüd namazı, on bir rekâttır. Đlk sekiz rekâtı gece-nin nafilesi niyetiyle kılınır. Đki rekâtı, Şef namazı niyeti ve bir rekâtı da vitir namazı niyetiyle kılınır. Vitir namazı ayakta ve oturularak iki şekilde de kılınabilir, yalnız eğer ayakta kılınacak olursa bir rekât ama oturularak kılınacak olursa iki rekât olarak kılınmalıdır.

"Gecenin bir kısmında uyanarak, sana mahsus bir na-file olmak üzere namaz kıl".144

Gufeyle NamazıGufeyle NamazıGufeyle NamazıGufeyle Namazı

Kılınması tavsiye edilen müstehab namazlardan biri de akşam ve yatısı namazları arasında kılınan "Gufeyle" namazıdır.

Gufeyle Namazı'nın Kılınış Şekli:

Birinci rekâtta Fatiha'dan sonra sure yerine şu ayet oku-nur:

بذ ذها ونذالن وبذ ذها ونذالن وبذ ذها ونذالن وبذ ذها ونذالن ىوادفن هليع رقدن ان لن با فظناضغى مادفن هليع رقدن ان لن با فظناضغى مادفن هليع رقدن ان لن با فظناضغى مادفن هليع رقدن ان لن با فظناضغى مى فى فى فف كنت من الظالمين كنت من الظالمين كنت من الظالمين كنت من الظالمين الظلمات ان لا اله الا انت سبحانك انىالظلمات ان لا اله الا انت سبحانك انىالظلمات ان لا اله الا انت سبحانك انىالظلمات ان لا اله الا انت سبحانك انى

المؤمنين المؤمنين المؤمنين المؤمنين فاستجبنا له و نجيناه من الغم و كذلك ننجىفاستجبنا له و نجيناه من الغم و كذلك ننجىفاستجبنا له و نجيناه من الغم و كذلك ننجىفاستجبنا له و نجيناه من الغم و كذلك ننجىOkunuşu: "Ve zennûni iz zehebe muğâŜiben fezenne en len

negdira aleyhi fenâdâ fi'z-zulumâti en la ilâhe illâ ente subhaneke innî kuntu mine'z-zalimîn. Festecebna lehu ve necceynahu mine'l-ğemmi ve kezalike nunci'l-mu'minîn.145

144-Đsra, 79. 145-[Anlamı: Zünnun'u (balık karnına girmiş olan Yunus Đbn-i

Ders: 25 / Müstehab Namazlar � 131

Đkinci rekâtta Fatiha'dan sonra sure yerine şu ayet oku-nur:

IIII ام لمعي و ولا ها اهلمعب لا ييالغ ـحفاتم هدنع ا وم لمعي و ولا ها اهلمعب لا ييالغ ـحفاتم هدنع ا وم لمعي و ولا ها اهلمعب لا ييالغ ـحفاتم هدنع ا وم لمعي و ولا ها اهلمعب لا ييالغ ـحفاتم هدنع و البر والبحر و ما تسقط من ورقة الا يعلمها و لا حبة البر والبحر و ما تسقط من ورقة الا يعلمها و لا حبة البر والبحر و ما تسقط من ورقة الا يعلمها و لا حبة البر والبحر و ما تسقط من ورقة الا يعلمها و لا حبة فىفىفىفى كتاب كتاب كتاب كتاب الا فىالا فىالا فىالا فى ظلمات الارض و لا رطب و لا يابس ظلمات الارض و لا رطب و لا يابس ظلمات الارض و لا رطب و لا يابس ظلمات الارض و لا رطب و لا يابس فىفىفىفى HHHHينينينينمبمبمبمب

Okunuşu: "Ve indehu mefatihul ğeybi la ya'lemuha illa huve ve ya'lemu ma fi'l-berri ve'l-behri ve ma tesguŃu min veragatin illa ya'lemuha vela habbetin fî zulumat'il-erzi vela ratbin vela yâbisin illa fî kitabin mubîn."146

Kunutta da şu dua okunur:

لا يعلمها الا انت ان لا يعلمها الا انت ان لا يعلمها الا انت ان لا يعلمها الا انت ان اسألك بمفاتـح الغيب التى اسألك بمفاتـح الغيب التى اسألك بمفاتـح الغيب التى اسألك بمفاتـح الغيب التى لهم انىلهم انىلهم انىلهم انىالالالال كذا و كذا كذا و كذا كذا و كذا كذا و كذا محمد و آل محمد و ان تفعل بى محمد و آل محمد و ان تفعل بى محمد و آل محمد و ان تفعل بى محمد و آل محمد و ان تفعل بى تصلى علىتصلى علىتصلى علىتصلى على

Matta'yı) da an; zira (o kavmine) kızarak gitmişti, bizim kendisine güç yetiremeyeceğimizi, (kavminin arasından çıkmakla kendisini kurtaracağını) sanmıştı. Nihayet karanlıklar içinde (kalıp): "Senden başka ilâh yoktur. Sen her türlü eksiklikten münezzehsin. Ben zalim-lerden oldum." diye yalvardı. Biz de onun duasını kabul ettik ve onu tasadan kurtardık. Đşte biz inananları böyle kurtarırız. (Enbiyâ, 87)]

146-[Anlamı: Gayb'ın (görünmez bilginin) anahtarları O'nun ya-nındadır, onları O'ndan başkası bilmez. (O) karada ve denizde olan her şeyi bilir. Düşen bir yaprak,-ki mutlaka onu bilir- yerin ka-ranlıkları içinde gömülen tane, yaş ve kuru hiçbir şey yoktur ki, apaçık bir Kitap'ta olmasın. (Enâm, 59)]


Okunuşu: "Allahumme innî es'eluke bimefatih'il-ğaybilletî la ya'lemuha illa ente, en tusalliye ala Muhammedin ve âl-i Muham-medin ve en tef'ale bî keza ve keza."147

(Keza ve keza yerine hacetler istenir.)

CUMA NAMAZI

Cuma namazı masum imamın kendisinin veya özel na-ibinin (temsilcisinin) bulunması durumunda vaciptir. Aksi takdirde vacip değildir. Günümüzde ise Cuma namazı ihtiyari bir vaciptir yani mükellef öğle ile Cuma namazını kılma arasında tercih hakkına sahiptir. Bir başka tabirle mükellef, Cuma namazı için ilmihallerde açıklanan şartlar oluştuktan sonra isterse Cuma namazını kılar isterse de öğlen namazını kılabilir. Şu halde Cuma namazını kıldık-tan sonra öğlen namazını kılmasına gerek kalmaz.

Ey iman edenler! Cuma günü namaza çağırıldığı (ezan okunduğu) zaman, hemen Allah'ı anmaya koşun ve alış verişi bırakın. Eğer bilmiş olsanız, elbette bu, sizin için daha hayırlıdır.148

Cuma Namazının ŞartlarıCuma Namazının ŞartlarıCuma Namazının ŞartlarıCuma Namazının Şartları

1-Cemaatle kılınmalı

2-Đmamın namazdan önce iki hutbe okuması

147-[Anlamı: Allah'ım! Ben gayb'ın anahtarları -ki onları senden

başkası bilmez- hakkına senden Hz. Muhammed'e ve Ehlibeyti'ne rah-met etmeni ve benim şu şu… hacetlerimi yerine getirmeni dilerim.]

148-Cuma, 9.

Ders: 25 / Müstehab Namazlar � 133

3-Cuma namazı kılınan iki yer arasındaki uzaklık bir fersahtan daha az olmamalıdır

4-Vaktin girmesi

5-Namazda imamla birlikte en az beş kişinin bulunması

6-Cuma namazı kıldıracak imamda ilmihallerde belir-tilen şartların bulunması


1-Sünnet namazlar kaç rekâttır?

2-Teheccüd namazı ne zaman kılınır ve kaç rekâttır?

3-Gufeyle namazının vakti ne zamandır?

4-Cuma namazının şartları nelerdir?

DERS: 26

AYET NAMAZI NEDĐR?

Aşağıdaki olaylar gerçekleştiğinde Ayet Namazı vacip olur:

1-Güneş tutulması

2-Ay tutulması

3-Deprem

4-Đnsanların genelinin korktuğu doğa üstü olaylar:

Normal karşılanmayan kara ve sarı yeller, aşırı karanlık, yer çökmesi, dağ devrilmesi, gökyüzünde dehşetli bir ses duyulması vb.

Ayet Namazının Kılınış ŞekliAyet Namazının Kılınış ŞekliAyet Namazının Kılınış ŞekliAyet Namazının Kılınış Şekli

Âyat namazı iki rekâttır ve her rekâtında beş rükû var-dır. Ayet namazı iki şekilde kılınabilir:

1-Niyet edildikten sonra tekbir alınır ve bir Fatiha ve bir sure tam olarak okunur. Rükûa gidilir ve rükûdan kal-kılır. Yine bir Fatiha ve bir sure okunarak tekrar rükûa gidilir, bu iş beş defa tekrarlanır, beşinci rükûdan doğ-rulduktan sonra iki secde yapılır, ayağa kalkılıp ikinci rekât da birinci rekât gibi kılınır; teşehhüt okunup selâm verilir.


2-Âyat namazında niyet, tekbir ve Fatiha'dan sonra bir surenin ayetleri beşe bölünüp, bir ayet veya daha fazlası hatta daha azı okunabilir. Elbette farz ihtiyat gereği tam bir ayet olmalıdır. Surenin başından başlamalı "Bismil-lah'a" da yetinilmemelidir. Sonra rükûa gidilir. Rükûdan kalktıktan sonra, Fatiha okunmadan o surenin sonraki ayeti okunup rükûya gidilir. Beşinci rükûya kadar bu şe-kilde devem edilerek beşinci rükûdan önce okunan sure bitirilir.

Meselâ, Felak Suresi'nin okunması kastıyla "Bismilla-hirrahmanirrehim, Gul Euzu Birabbi'l-Felak" denir ve rükûa gidilir; sonra kalkılır ve "Min Şerri Ma Halak" de-nir ikinci kez rükûa gidilir; rükûdan kalkılır ve "Ve Min Şerri Ğasigin Đza Vekab" denir. Yine rükûa gidilip kal-kılır ve "Ve Min Şerri'n Neffessati Fi'l Ukad" denir ve rükûa gidilir, tekrar kalkılır ve "Ve Min Şerri Hasidin Đza Hased." denilip beşinci rükûa gidilir ve ondan sonra kalkılır ve iki secde yapılır. Đkinci rekât da birinci rekât gibi yerine getirildikten sonra, iki secde yapılır ve teşeh-hüt okunup namazın selâmı verilir.149

YOLCU NAMAZI

Yolcunun, öğlen, ikindi ve yatsı namazlarını, sekiz şart altında kısaltarak ikişer rekât kılması gerekir:

1-Yol, sekiz şer'î fersahtan az olmamalıdır (Takriben 44 km.)

2-Yolculuğun ilk başından, sekiz fersahın gidilmesi kastedilmelidir. Yani sekiz fersah gidileceği bilinmelidir.


Ders: 26 / Ayet Namazı ve Yolcu Namazı � 137

3-Mesafe katedilinceye kadar yolculuk kastından dö-nülmemelidir.

4-Sekiz fersaha ulaşılmadan vatandan geçmek ve ora-da duraklamak ya da bir yerde on gün veya daha fazla ikamet etmek istenilmemelidir.

5-Yolculuk, haram amaçlı olmamalıdır.

6-Yolcu, sahrada sefer edip kendileri ve hayvanları için nerede yiyecek ve su bulurlarsa oraya yerleşen, bir müddet sonra başka bir yere giden ve evleri kendileriyle birlikte olan göçebelerden olmamalıdır.

7-Mesleği yolculuk olmamalıdır. Örneğin şoför, gemici, postacı, çoban vb.

8-Vatanından hareket ediyorsa ruhsat150 haddine ulaş-malıdır.151

Yolculuğu Bozan ŞeylerYolculuğu Bozan ŞeylerYolculuğu Bozan ŞeylerYolculuğu Bozan Şeyler

1-Vatana varmak.

2-Bir yerde on gün kalmaya niyet etmek.

3-Niyet etmeksizin bir yerde otuz gün kalmak.

Vatan Vatan Vatan Vatan

1-Vatan Çeşitleri: Vatan bir açıdan ikiye ayrılır:

a)Asıl vatan: Đnsanın doğduğu, büyüdüğü ve bir süre kaldığı yerdir.

150-Ruhsat miktarı şehir halkının hatta şehrin dışında ve etrafında

yaşayanların göremeyecekleri yerdir. Bunun alameti de yolcunun şehir halkını görememesidir.



b)Seçili vatan Đkinci vatan: Her yıl birkaç aylığına da olsa, mükellefin daimi olarak kalmayı seçtiği yerdir.

2-Seçili vatan: Đnsanın bir yeri ikinci vatan olarak se-çebilmesi için şu üç şartın olması gerekir:

a)Mükellef orayı vatan edinmeyi kesin olarak kast et-melidir. Ancak kasıtsız olarak uzun süre bir yerde kalır da halk tarafından burası onun vatanıdır denirse orası onun vatanı sayılır.

b)Mükellef belirli bir şehri (mesela Berlin) vatan edin-meyi kast edinmeli. Bir ülkeyi (mesela) Almanya'yı bütü-nünü vatan edinemez.

c)Halkın nezdinde oralı denilecek kadar seçtiği yerde kalmış olmalı.152


1-Ayet namazı nedir ve nasıl kılnır?

2-Yolculukta olan birisi hangi şartlar altında namaz-larını seferi kılar?

3-Yolculuklarda namazlar nasıl kılınır?

4-Yolculukta vatan nedir?


DERS: 27

2-ORUÇ

Oruç, insanın sabah şafağından akşam oluncaya kadar yemek, içmek ve orucu bozan başka birtakım işlerden sakınması demektir. Kurân-ı Kerim'in emrine göre mazereti olmayan her Müslüman Ramazan ayı boyunca oruç tut-malıdır.

Yüce Allah şöyle buyuruyor: "Ey iman edenler! Size oruç tutmak farz kılındı, nasıl ki sizden öncekilere de farz kılınmıştı. Umulur ki takva elde edersiniz." 153

Yine başka bir ayette şöyle buyuruyor: "Sizlerden kim Ramazan ayına ulaşırsa o ayı oruç tutsun."154

Oruç ÇeşitleriOruç ÇeşitleriOruç ÇeşitleriOruç Çeşitleri

Bir açıdan oruçu dört kısıma ayrılır:

1-Vacip oruç (Ramazan ayı gibi)

2-Müstahap oruç (Reçep ve Şaban ayı orucu gibi)

3-Mekruh oruç (Aşura günü orucu)

4-Haram oruç (Ramazan ve Kurban bayramı orucu)

153-Bakara, 183. 154-Bakara, 185.


Vacip OruçlarVacip OruçlarVacip OruçlarVacip Oruçlar

1-Ramazan ayı orucu.

2-Kaza orucu.

3-Kefaret orucu.

4-Anne-babanın kaza orucu (büyük oğula)

5-Adak, ahit ve yemin yoluyla vacip olan oruç.

6-Đtikafın üçüncü gününün orucu.

7-Temettü haccında kurban yerine tutulan oruç155

Orucun VaciOrucun VaciOrucun VaciOrucun Vacipppp Olma Şartlar Olma Şartlar Olma Şartlar Olma Şartlarıııı

Oruç aşağıda zikir olunan şartlara haiz olan herkese farzdır.

1-Buluğ.

2-Akıl.

3-Kudret.

4-Baygın olmama.

5-Yolcu olmama.

6-Hayız ve nifaslı olmama.

7-Orucun zararı olmamalı.

8-Orucun çok meşakkatli olmaması.

155-Hacı adayı, hac mevsiminde kurban kesme imkânına sahip

olmaz, kurban yerine üç gününü hac yolculuğunda yedi gününü de vatanında olmak üzere on gün oruç tutmalıdır.

Ders: 27 / Oruç ve Hükümleri � 141

Orucun Sahihlik ŞartlarıOrucun Sahihlik ŞartlarıOrucun Sahihlik ŞartlarıOrucun Sahihlik Şartları

1-Đslam.

2-Đman.

3-Akıl.

4- Baygın olmama.

5-Yolcu olmam.

6-Hayız ve nifaslı olmama.

7-Herhangi bir zararın söz konusu olmaması.

8-Niyetli olma.

9-Orucu bozan şeylerden kaçınmak.

10-Üzerine tutmakla yükümlü olduğu bir başka vacip orucun olmaması. (müstahap orucu tutmak isteyenler için geçerlidir.)156

11-Niyette devamlılık akşama kadar niyetinde sabit kalmalı.

27. Dersin Sorul27. Dersin Sorul27. Dersin Sorul27. Dersin Sorularıarıarıarı

1-Oruç nedir ve kaç çeşit oruç vardır?

2-Kimlere oruç tutumak farzdır?

3-Orucun sahihlik şartlarından birkaçını zikrediniz?


DERS: 28

ORUCUN NĐYETĐ

Bütün ibadetler gibi oruç da niyetle birlikte olmalıdır. Şöyle ki yemek, içmek ve orucu bozan diğer şeylerden çekinmek, Allah'ın emri olduğu için olmalıdır. Mükellef için böyle bir niyetin olması yeterlidir; dille söylemesi gerekmez.

Niyet ZamanıNiyet ZamanıNiyet ZamanıNiyet Zamanı

Müstahap oruçlarda: Akşamın ilk vaktinden akşam ezanına bir niyet edecek kadar vakit kalıncaya dek müstahap oruca niyet edilebilir.

Vacip oruçlarda: Ramazan ayı orucu gibi muayyen157 vaciplerde: Sabah ezanına kadar niyet edilirse oruç sahih-tir.

Ramazan ayının kazası gibi muayyen olmayan vacip oruçlarda: Öğleye kadar niyet edebilir, öğleden sonra ni-yet edemez.

157-Muayyenden maksat, vaciplik süresinin baçlangıç ve bitiş ta-

rihlerinin belli olmasıdır.


OrOrOrOrucu Bozan Şeylerucu Bozan Şeylerucu Bozan Şeylerucu Bozan Şeyler

Sekiz şey orucu bozar:

1-Yemek ve içmek.

2-Cimâ (Cinsel ilişkide bulunmak).

3-Đstimnâ (Mastürbasyon).

4-Farz ihtiyat gereği Allah'a, Hz. Muhammed'e ve Resulullah'ın halifeleri olan on iki Ehlibeyt Đmamlarına yalan isnadında bulunmak.

5-Farz ihtiyat gereği boğaza yoğun (katı) toz kaçırmak.

6-Sabah ezanına kadar cünüp, hayız ve nifas hâlinde kalmak.

7-Sıvı şeylerle tenkıye yapmak.

8-Kusmak.158

Oruçlu Đçin Mekruh Olan ŞeylerOruçlu Đçin Mekruh Olan ŞeylerOruçlu Đçin Mekruh Olan ŞeylerOruçlu Đçin Mekruh Olan Şeyler

Oruçluya bazı şeyler mekruhtur. Onlardan bir kısmı şöyledir:

1-Göze ilâç damlatmak.

2-Kan aldırmak ve hamama girmek gibi oruçluyu zaa-fa uğratan (güçsüz duruma düşüren) bir iş yapmak.

3-Enfiye çekmek, eğer tesirinin boğaza ulaşacağı bi-linmezse, [mekruhtur;] ama boğaza ulaşacağı bilinirse, caiz değildir.

4-Güzel kokulu bitkileri koklamak.


Ders: 28 / Oruç ve Hükümleri � 145

5-Kadının suyun içinde oturması.

6-Fitil kullanmak.

7-Üzerindeki elbiseyi ıslatmak.

8-Diş çektirmek ve ağzın kanamasına sebep olan her-hangi bir iş yapmak.

9-Islak olan bir misvakı kullanmak.

10-Sebepsiz yere su veya akıcı bir şeyi ağıza almak.159


1-Orucun niyeti nasıl edileri?

2-Günün her saatinde oruç niyeti edilebilir mi?

3-Orucu bozan şeyler nelerdir?

4-Oruçlunun yapmaması güzel olan şeylerden bir ka-çını zikrediniz?


DERS: 29

RAMAZAN ORUCUNUN KEFARETĐ

Kefaret ramazan ayında şeri bir özrü olmaksızın bile-rek veya isteyerek orucu bozacak herhangi bir şey yapan kimse, bu orucun kazasına ilave olarak kefaret vermelidir.

Kefaretin miktarı ise:

1-Bir köle azad etmek.

2-Atmış gün oruç tutmak.

3-Atmış fakire kişi başıan 750 gr buğday, un, pirinç vb. yemek vermek.160

Kimler Fidye VermelidirKimler Fidye VermelidirKimler Fidye VermelidirKimler Fidye Vermelidir????

1-Oruç tutmanın kendileri için meşakkatli olduğu yaşlı kadın ve erkekler.

2-Susama hastalığı nedeniyle sık sık su içmeleri gere-ken ve bu nedenle oruç tutmakta zorlanan hastalar.

3-Doğumları yaklaştığından dolayı orucun gebeliklerine zararlı olduğu hamile kadınlar.



4-Sütü az olan ve oruç tuttuğu halde süt emen çocuğu-na orucun zararı olan süt veren anneler.

5-Hasta olduğundan dolayı orucun kendisine zararlı olduğu ve bir sonraki Ramazan'a kadar hastalığı devam eden kimseler.

Fidyenin MiktarFidyenin MiktarFidyenin MiktarFidyenin Miktarıııı

Fidyenin miktarı, geçiktirme kefaretinin miktarı ka-dardır; yani her gün için bir fakire 750 gr. yiyecek verme-lidir.

RAMAZAN AYININ ĐLK GÜNÜ NASIL BELĐRLENĐR

Ayın ilk günü şu yollarla belirlenir.

1-Mükellefin bizzat ayı görmesiyle.

2-Đki adil şahidin şahitlik etmesiyle.

3-Sözlerine yakin ve itminan sağlayacak bir grubun haber vermesiyle.

4-Şaban ayından 30 gün geçmesi ile.

5-Şeri hâkimin hükmetmesiyle161


1-Ramazan orucu kefareti ne demektir?

2-Kimlere ve ne kadar fidye verilir?

3-Ramazan ayının ilk günü nasıl belirlenir?

161-Beşinci madde fakihler arasında ihtilaflıdır. Bazı Tam Đlmi-

hal'lerde beşinci madde yer almamıştır.

DERS: 30

3-ZEKÂT

Zekât, malların belirli miktarının fakirlere verilmesidir. Müslüman kişi zekât vermekle Allah'ın kendisine verdiği nimetlerden bir kısmını muhtaç kardeşine vererek malını temizler. Yani Allah'tan aldığı bolca nimetin az bir kıs-mını Allah yolunda harcamış olur.

"Zekâtlar, Allah'tan bir farz olarak yoksullara, düşkünle-re, onu toplayan memurlara, kalpleri müslümanlığa ısın-dırılacaklara verilir; kölelerin, borçluların, Allah yolunda olanların ve yolda kalanların uğrunda sarf edilir. Allah bilendir, hakimdir."162

Nelerden Zekât Verilir?Nelerden Zekât Verilir?Nelerden Zekât Verilir?Nelerden Zekât Verilir?

1-Buğday

2-Arpa

3-Hurma

4-Kuru üzüm

5-Altın

6-Gümüş

162-Tevbe, 60.


7-Deve

8-Sığır

9-Koyun163

Zekâtın Verildiği YerlerZekâtın Verildiği YerlerZekâtın Verildiği YerlerZekâtın Verildiği Yerler

1-Fakire

2-Miskine

3-Zekât görevlilerine

4-Kalbini Đslam'a ısındırma etkisi olmak şartıyla kâfire veya zayıf imanlı Müslüman'a

5-Borçlulara

6-Allah yolunda yapılacak harcamalara

7-Vatanından uzakta muhtaç düşen yolculara

30.30.30.30. Dersin SorularıDersin SorularıDersin SorularıDersin Soruları

1-Zekât nedir?

2-Zekât nelere farz olur?

3-Zekât kimlere verilir?


DERS: 31

4-HUMUS

Şia, zekâtla birlikte farz sadakalarını bir başka çeşidi olan "Humus'a" inanmaktadır.

Arapçada "Humus" beşte bir anlamına gelmektedir.

Humustan maksat bir yıllık kazançtan geriye kalan malın beşte birine eşit olan bir çeşit vergidir. Yani her-kesin mali yılının sonunda, çalışarak kazandığı maldan harcadığı ve kullandığı miktarı çıkardıktan sonra, geriye kalanın beşte birini vermesidir.

"Ve iyice bilin ki ganimet olarak elde ettiğiniz şeyin mut-lak beşte biri Allah'ın ve peygamberin ve yakınlarının ve yetimlerin ve yoksulların ve yolda kalmışlarındır. Allah'a inanmışsanızsa ve hak ile batılın ayrıldığı, yani iki ordunun bir biriyle buluştuğu gün kulumuza indirdiğimize iman et-mişseniz ve Allah'ın her şeye gücü yeter."164

Genellikle Ehlisünnet âlimleri bu ayeti ve humusun farz olduğu, savaş ganimetleri ile sınırlandırmakta ve zekâtın içinde zikretmektedirler.

164-Enfal, 41.


Humus Nelerde Farzdır?Humus Nelerde Farzdır?Humus Nelerde Farzdır?Humus Nelerde Farzdır?

1-Kazanç (kar)

2-Maden

3-Define

4-Haramla karışmış helal mal

5-Denize dalarak elde edilen mücevherler

6-Savaş ganimetleri

7-Zimmî kâfirin Müslüman'dan satın aldığı yer.165

Humus iki kısma ayrılır:

a) Masum Đmam'ın hissesi

b) Seyyitlerin hissesi

Đmamdan maksat her dönemde yaşayam masum imamdır günümüzde ise o Đmam Đmam Mehdi'dir.166

Seyitlerden maksat ise, baba tarafından peygamberi-mizin atası Hz. Haşim'in soyundan gelen kimselerdir.

Seyit Hakkı Verilebilecek Kimseler:

Seyit hakkı alabilecek ve ihtiyaçları için kullanabile-cek kimselerin sahip olası gereken şartlar:

1-Seyid olmalı

2-On iki imam şiası olmalı.

165-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.341, Mesele: 1721. 166-Günümüzde masum imam aramızda olmadığından humus

onun vekilleri olan müçtehitlere verilir.

Ders: 31 / Humus � 153

3-Fakir olmalı.167

4-Nafakası vacip olan birisi olmamalı.

5-Haram yolda harcamamalı.

6-Alanın günah işleyen biri olmamalı.

Humus Yılının GerekliliğiHumus Yılının GerekliliğiHumus Yılının GerekliliğiHumus Yılının Gerekliliği

Evli veya bekâr, az da olsa şahsi geliri olan herkesin kendine humus yılı belirlemesi, bu süre içinde yıllık hu-mus muhasebesini yapması ve yılsonunda artış sağladığı takdirde humusunu vermesi vaciptir.

Humus Yılının Belirlenmesi:

Humus yılının başlangıç tarihinin mükellef tarafından belirlenmesi gerekmez. Bu tarih, herkesin gelir durumuna göre kendiliğinden belli olur. Mesela işçi ve memurun humus yılı, ilk gelirlerini elde ettikleri günden; tüccar-ların humus yılı alışverişe başladıkları günden; çiftçilerin humus yılı ise ilk mahsulü elde ettikleri günden itibaren bir sonraki yıla kadardır.

Enfal Enfal Enfal Enfal Nedir?Nedir?Nedir?Nedir?

Kullanım yetkisi Peygamberi'in, onun vasilerinin ve masum imamın gaybet döneminde müslümanların velisi-nin (müçtehitlerin) yetkisinde olan ve toplumun genel maslahatı için kulanılması gereken umumi mallara enfal denir.

167-Fakir, yıllık geçimini sağlayamayan kimseye denir.



1-Humus ve enfali tarif ediniz?

2-Humus nelerde farzdır?

3-Humus kimlere verilir?

4-Humus yılı nedir ve nasıl belirlenir?

DERS: 32

5-HAC

Hac, imkânı olan Müslümanların, ömürlerinde bir de-faya mahsus olmak üzere Hac mevsiminde Mekke'de olan Beytullah'ı ziyarete gidip birtakım özel amelleri yerine getirmeleridir. Hac ibadeti yılın belirli ay ve günlerinde yapılmaktadır. Dünya Müslümanları o günlerde Đslam'ın merkezi Mekke'de bir araya gelerek uluslararası kongre gerçekleştirirler.

"Yoluna gücü yetenlerin o evi hac etmesi, Allah'ın in-sanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse bilmelidir ki, Allah bütün âlemlerden müstağnidir."168

Haccın Farz Olma ŞartlarıHaccın Farz Olma ŞartlarıHaccın Farz Olma ŞartlarıHaccın Farz Olma Şartları

1-Ergenlik çağına ermek

2-Akıllı olmak

3-Özgür olmak

4-Mali yeterliliğe sahip olmak

5-Vaktin yeterli olması

168-Âl-i Đmran, 97.


6-Sağlıklı ve yeterli güce sahip olmak

7-Yolun açık ve emniyetli olması

8-Nafaka

9-Döndükten sonra yeterli ölçüde nafakanın olması.169

Haccın KısımlarıHaccın KısımlarıHaccın KısımlarıHaccın Kısımları

Hac üç kısma ayrılmaktadır:

1-Hacı Kîran: Mekke halkının ve Mekke ile vatanları arasında 16 fersahtan (88 km) daha az uzaklıkta olanların vazifesi olan hac.

2-Hacı Đfrad: Mekke halkının ve Mekke ile vatanları arasında 16 fersahtan (88 km) daha az uzaklıkta olanların vazifesi olan hac.

3-Temettü Haccı: Mekke ile vatanı arasında 16 fersah (88 km) uzaklıkta olanların yapması gereken hacdır.170

Temettü UmresiTemettü UmresiTemettü UmresiTemettü Umresi

Hacca giden bir kişi, önce temettü umresini yerine getirme-lidir. Temettü umresi beş amelden oluşmaktadır:

1-Mikatta ihram giymek

2-Kâbe'yi tavaf etmek

3-Đki rekât tavaf namazı kılmak

4-Safa ve Merve arasında sa'y yapmak

169-Menasik-i Hac, Ayetullah Sistanî, s.14. 170-Menasik-i Hac, Ayetullah Sistanî, s.70.

Ders: 32 / Hac � 157

5-Taksir (saç, sakal veya bıyıktan bir miktar kesmek) Meşhur görüşe göre tırnaktan bir miktar almak.

Temettü HaccıTemettü HaccıTemettü HaccıTemettü Haccı

Temettü haccında yapılması gereken ameller 13 şey-dir:

1-Mekke'de ihram giymek

2-Arafat'ta vakfe yapmak

3-Meş'aru'l Haram'da vakfe yapmak

4-Mina'da büyük şeytanı taşlamak

5-Kurban kesmek

6-Saçı kısaltmak veya tıraş etmek

7-Kâbe'yi tavaf etmek

8-Đki rekât tavaf namazı kılmak.

9-Safa ile Merve arasında sa'y yapmak

10-Nisa (kadınlar) tavafını yapmak

11-Đki rekât Nisa tavafı namazı kılmak

12-Zilhicce ayının 11. ve 12. gecelerini (bazı durum-larda 13. gecelerini) Mina'da geçirmek

13-Cemereleri (üç şeytanı) taşlamak.171

Đhram Giyilen Yerler (Mikatlar)Đhram Giyilen Yerler (Mikatlar)Đhram Giyilen Yerler (Mikatlar)Đhram Giyilen Yerler (Mikatlar)

1-Zulhuleyfe: Medine şehrinin yakınlarındadır. Medine halkının ve Medine yoluyla hacca gitmek isteyenlerin ihrama girecekleri yerdir. Bu mikatın, Mescid-i Şecere diye meşhur olan mescidinde ihram bağlamak en iyisidir.

171-Menasik-i Hac, Ayetullah Sistanî, s.73-74.


2-Akik Vadisi: Bu mikat Irak, Necd ve oradan geçen herkesin ihram bağladığı mikattır.

3-Cuhfe: Bu mikat Şam, Mısır, Fas ve bu yoldan ge-çenlerin mikatıdır.

4-Yelemlem: Bir dağın adıdır. Yemen ahalisi ve o gü-zergâhı kullananların mikatıdır.

5-Karnu'l-Menazil: Taif halkının ve bu güzergâhtan yolu geçenlerin mikatıdır.

6-Zikredilen mikatlardan birinin hizası

7-Mekke.

8-Mükellefin sakin olduğu ev.

9-Edne'l-Hill.172

ĐhramlıyaĐhramlıyaĐhramlıyaĐhramlıya Haram Olan Şeyler Haram Olan Şeyler Haram Olan Şeyler Haram Olan Şeyler

Đhramlıya aşağıda zikredilecek 25 şey haram olur:

1-Çöl hayvanı avlamak

2-Kadınla ilişkide bulunmak

3-Kadın öpmek

4-Kadına şehvet amacıyla dokunmak

5-Kadına bakmak ve şehvet getiren oynaşma

6-Đstimna (mastürbasyon)

7-Nikâh akdi

8-Güzel koku kullanmak


Ders: 32 / Hac � 159

9-Erkeğin dikili ve dikili hükmünde elbise giymesi

10-Sürme çekmek

11-Aynaya bakmak

12-Erkeğin çorap ve çizme giymesi

13-Yalan söylemek, küfretmek ve bir mümine hakaret olacak şekilde övünmek

14-Tartışmak

15-Đnsan bedenine eziyet eden bit ve benzerlerini öl-dürmek

16-Süslenmek

17-Vücuda yağ sürmek

18-Bedenden tüy ve kıl koparmak

19-Erkeğin başını örtmesi ve suya dalmak.

20-Kadının yüzünü örtmesi

21-Erkeğin gölgede durması

22-Bedenden kan çıkarmak

23-Tırnak almak

24-Bir görüşe göre; diş çekmek ve çektirmek

25-Silah taşımak.173


1-Hac kimlere farzdır?

2-Kaç çeşit hac vardır?



3-Temettü Ümresinin farz amelleri nelerdir?

4-Temettü Haccında yapılması gereken ameller neler-dir?

5-Hacılar nerlerden ihram giyerler?

6-Đhram giymiş bir hacıya neler haram olur?

DERS: 33

6-CĐHAT

Fıkıhta, Đslam'ı yaymak ve genişletmek için çaba sarf etmek, mücadele etmek veya düşmana karşı savunma amaçlı savaşmak anlamına gelir.

Cihadın birçok anlam ve tanımı vardır. Yukarıdaki ta-nımda cihadın bir kısmıdır.

Elbette cihat kişisel de olabilir. Đslami rivayetlere göre, kim canı, malı, ailesi veya ailesinin geçimini sağlamak için çaba sarf eder ve bu yolda ölürse savaş meydanında şehit olmuş bir asker gibidir.

Hatta rivayetlerimiz kişinin nefsiyle mücadelesini Ci-had-ı Ekber büyük cihat olduğunu buyurmuştur.

Cihat her şekilde yapılırsa (kalemle, dille veya silahla) yapılsın ibadettir.

Fakihler tarafından cihad ilan edildiğinde boşluk ol-masına rağmen cihattan kaçmak büyük günahlardan biri-dir.

"(Ey Müminler) Gerek hafif, gerek ağır olarak savaşa çıkın, mallarınızla canlarınızla Allah yolunda cihat edin."174

174-Tevbe, 41.


Cihat ÇeşitleriCihat ÇeşitleriCihat ÇeşitleriCihat Çeşitleri

1- Đptidaî Cihat: Đslam'a davetin önündeki engelleri ortadan kaldırmak için yapılan bir cihat şeklidir.

Đslam ordusunun düşman tarafından her hangi bir sal-dırıya uğramadığı halde Đslam'ın yayılması için var olan engelleri ortadan kaldırmak, diğer toprakların insanlarını islam ile tanıştırmak, hak olan kelamı yüceltmek, kâfir ve müşrükleri hidayete kavuşturmak, şirk ve putperestliği ortadan kaldırmak amacıyla savaşmaktır.

Cihat, ülkeyi genişletmek ve toprak elde etmek için yapılmaz. Hedef; küfür, şirk ve emperyalist güçler tara-fından Allah'a tapmak, tevhid ve adalet gibi fıtri haklar-dan mahrum kalan ulusların haklarını savunmakatır.

2-Savunma Amaçlı Cihat: Düşman saldırıları karşı-sında yapılan savunma amaçlı savaştır. Siyasî, askerî, iktisadî ve kültürel yönde Đslam topraklarına hâkim olmak amacıyla saldırıya geçen Đslam düşmanlarına karşı bu cihada başvurulur.175


1-Cihat nedir? Kaç çeşit cihat vardır?

2-Đptidai cihat nedir?

175-Fıkıh Dersleri, Ayetullah Hamaneî, c.1, s.373-374.

DERS: 34

EMR-Đ MARUF VE NEHY-Đ MÜNKER

7777----EmrEmrEmrEmr----i Maruf i Maruf i Maruf i Maruf ((((Đyiliğe Emretmek)Đyiliğe Emretmek)Đyiliğe Emretmek)Đyiliğe Emretmek)

Emr-i Maruf, insanlara güzel şeyleri yani Allah'ın em-rettiği güzel davranışları emretmektir. Örneğin namaz kılmayan Müslüman'a namaz kılmasını emretmeye emr-i maruf denir.

Emr-i maruf farizası namaz ve oruç gibi bütün Müs-lümanlara farzdır. Emr-i maruf vazifesi hakkıyla yerine getirilirse diğer dini görevler de unutulmaz ve ayakta kalır.

Đyiliğe emretme, etki etmeyeceği bilinen durumlarda farz değildir. Aynı şekilde iyiliği emretmek insan için bir tehlike doğuracaksa farz olmaktan çıkar. Ama dinin esası tehlike içindeyse Müslümanların can pahasına da olsa emr-i maruf vazifesi için harekete geçmeleri gerekir. Bu-nun en açık örneği Kerbela'da dini hükümlerin uygulan-ması uğruna canını feda eden Đmam Hüseyin'dir.

"Sizden; hayra çağıran, marufu (iyiliği) emreden ve münkerden (kötülükten) sakındıran bir topluluk bulunsun, kurtuluşa eren işte bunlardır."176

176-Âl-i Đmran.


8888----NehyNehyNehyNehy----iiii Münker Münker Münker Münker (Kötülükten (Kötülükten (Kötülükten (Kötülükten

Sakındırmak)Sakındırmak)Sakındırmak)Sakındırmak)

Nehy-i Münker, insanları Allah'ın yasakladığı kötü iş-lerden sakındırmaktır. Sözgelimi içki içen bir kişiyi bu kötü günahtan sakındırmak nehy-i münkere bir örnektir. Emr-i maruf Müslüman toplumunda Allah'ın emirlerini ayakta tuttuğu gibi Nehy-i Münker de Müslüman toplumu kötülüklerden uzaklaştırır.

Nehy-i Münker etki etmeyeceği bilindiği durumlarda ve insan için bir tehlike yaratacaksa farz olmaz.

Đyiliğe Emretme Đyiliğe Emretme Đyiliğe Emretme Đyiliğe Emretme vvvve Kötülükten e Kötülükten e Kötülükten e Kötülükten

Sakındırmanın ŞartlarıSakındırmanın ŞartlarıSakındırmanın ŞartlarıSakındırmanın Şartları

1-Đyiliğe emreden ve kötülükten sakındıran kimse ge-nel anlamda marufu ve münkeri tanıması gerekir.

2-Yapılan emir ve sakındırmanın etkili olacağına ihti-mal verilmelidir.

3-Günah işleyen kimsenin yapmış olduğu günahı tek-rarlayacağı bilinmelidir.

4-Günah işleyenin yaptığı kötü ve çirkin işlerinde mazereti olmamalıdır.

5-Đyiliğe emredip kötülükten sakındıranın canına, şahsiyetine ve kayda değer miktarda malına zarar gel-memeli, tahammül edilemeyecek bir zorluğa düşmeme-lidir.177


Ders: 34 / Emr-i Maruf ve Nehy-i Münker � 165

Marufu Emredip Münkerden Marufu Emredip Münkerden Marufu Emredip Münkerden Marufu Emredip Münkerden

Sakındırmanın AşamalarıSakındırmanın AşamalarıSakındırmanın AşamalarıSakındırmanın Aşamaları

Birinci Aşama: Đçten ve kalben rahatsız olduğunu iz-har etmek. Örneğin, günah işleyenden yüz çevirmek ve konuşmamak.

Đkinci Aşama: Vaaz ve nasihat ederek engellemek.

Üçüncü Aşama: Vurmak ve hapsetmek gibi bir dav-ranış sergilemek

Đlk önce birinci ve ikinci aşamadan başlamak gerekir. Karşıdakini en az incitecek ve etkisi daha fazla olacak olanı seçmelidir. Eğer sonuç alamazsa, daha sert olan bir sonraki aşamaya geçmelidir.178

34343434. Dersin Soruları. Dersin Soruları. Dersin Soruları. Dersin Soruları

1-Emr-i maruf ve nehy-i münker nedir?

2-Đyiliği emredip kötülükten sakındırman şartlarını sı-ralayınız?

3-Marufu emredip münkerden sakındırmanın aşamaları nelerdir?


DERS: 35

TEVELLA VE TEBERRA

9999----TevellaTevellaTevellaTevella

Allah ve Allah'ın sevdiklerini ve özellikle de Allah'ın seçkin kulları olan bütün peygamberleri, Hz. Muham-med'i ve Ehlibeyt'ini (aleyhimüsselam) sevmeye tevella denir. Biz Allah'ın kullarıyız. Her şeyi yaratan Allah'tır. Allah iyileri sever ve kötülerden nefret eder. Öyleyse bizler de O'nun yarattığı kullar olarak O'nun sevdiklerini sevmeliyiz.

Müslümanlar, kendilerine düşmanlık eden güçler kar-şısında birbirlerine kalpten gelen ilahi bir sevgi ile kenet-lenmelidirler. Böylece dinlerini daha iyi korur, daha güç-lü ve huzurlu yaşayabilirler.

Bir kişi Allah'ı sevdiğini söyleyip Allah'ın sevdiklerini sevmezse, bu onun sevgisinin gerçek olmadığını gösterir. Örneğin Allah'ı seven bir insanın Đmam Ali'yi (aleyhisselam) sevmemesi mümkün değildir.

"Sizin dostunuz ancak Allah, O'nun Peygamberi, na-maz kılan ve ruku haliydenken zekât (sadaka) verenlerdir.


Kim Allah'ı, Resûlü'nü ve (rüku halinde sadaka veren) müminleri veli edinirse (bilsin ki) üstün gelecek olanlar şüphesiz Allah'ın partisidir."179

10101010----TeberraTeberraTeberraTeberra

Allah'ın sevmediği kimseleri sevmeyip onlardan uzak durmaya teberra denir. Eğer Allah'ı gerçekten seviyorsak nasıl olur da onun sevmediğini sevebiliriz? Gerçek bir Allah kulu Allah'ın sevmediğini sevmemelidir. Teberra inancı bizleri zalimlere karşı sessiz kalmamaya ve Müs-lümanların düşmanlarıyla dost olmamaya yöneltmektedir.

"Müminler, müminleri bırakıp kâfirleri dost edinme-sinler; kim böyle yapasa, artık onun Allah katında bir değeri yoktur."180

35353535. . . . Dersin SorularıDersin SorularıDersin SorularıDersin Soruları

1-Tevella ve Teberra nedir?

179-Maide, 55-56. 180-Âl-i Đmran, 28.

DERS: 36

GUSÜL (BOY ABDESTĐ)

Bedenin tümünün özel bir şekilde gurbet kastı (Allah'a yaklaşma) ile bedende hiçbir yerin kuru kalmayacak şe-kilde yıkanmasıdır. Bu işe boy abdesti ve Taharet-i Kübra (büyük temizlik) de denir. Guslü gerektiren durumlar tam ilmihal kitaplarında genişçe açıklanmıştır.

"Eğer cünüp oldunuz ise boy abdesti alın."181

Gusül Nasıl AlınırGusül Nasıl AlınırGusül Nasıl AlınırGusül Nasıl Alınır

Gusül, iki şekilde alınır:

1-Tertibî

2-Đrtimasî

Tertibî gusülde gusül niyetiyle farz ihtiyat gereği önce baş ve boyun, sonra sağ taraf ve sol taraf bedende hiç kuru yer kalmayacak şekilde yıkanır.

Đrtimasî gusülde gusül niyetiyle bedeni bir defada su her yeri kaplayacak şekilde suya daldırmaktır.182

181-Maide, 6. 182-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.69, Mesele: 359.


Tüm farz ve mustahap gusüllerin alınış şekli aynıdır yalnız niyetleri farklıdır. Her guslün kendi niyeti edilerek boy abdesti alınır.

Farz GusüllerFarz GusüllerFarz GusüllerFarz Gusüller

Farz gusüller yedi tanedir:

1-Cenabet guslü

2-Hayız guslü

3-Đstihaze guslü

4-Nifas guslü

5-Ölüye dokunma guslü

6-Ölü guslü

7-Nezir, yemin vb. şeyler nedeniyle farz olan gusül.183

Cünüplü Kimseye Haram Olan ŞeylerCünüplü Kimseye Haram Olan ŞeylerCünüplü Kimseye Haram Olan ŞeylerCünüplü Kimseye Haram Olan Şeyler

Beş şey cünüplü kimseye haramdır:

1-Bedeninden bir yeri Kurân yazısı veya herhangi bir dilde yazılan Allah'ın ismine sürmek.

2-Mescid-i Haram'a (Kâbe) ve Mescid-i Nebevi'ye gir-mek; bir kapıdan girip diğer kapıdan çıkmak dahi haram-dır.

3-Camilere ve Đmamların türbelerine girmek, bir kapı-da girip diğer kapıdan çıkmanın sakıncası yoktur.

4-Bir şey almak veya bir şey koymak için mescide gir-mek.


Ders: 36 / Gusül (Boy Abdesti) � 171

5-Farz secdesi olan sureleri okumak.184

Cünüplüye Mekruh Olan ŞeylerCünüplüye Mekruh Olan ŞeylerCünüplüye Mekruh Olan ŞeylerCünüplüye Mekruh Olan Şeyler

Dokuz şey cünüplüye mekruhtur. Yani cünüplü kim-senin yapmaması ve sakınması daha iyidir:

1-Yemek

2-Đçmek

3-Farz secdesi olmayan surelerden yedi ayetten fazla okumak.

4-Bedenin her hangi bir yerini Kur'an'ın cildine do-kundurmak.

5-Üzerinde Kuran taşımak.

6-Uyumak

7-Kına ve benzeri şeyler sürmek

8-Bedene yağ sürmek

9-Cünüp olduktan sonra ilişkide bulunmak.185


1-Boy abdesti (Gusul) nedir ve nasıl yapılır?

2-Đrtimasî boy abdestini tarif ediniz?

3-Farz gusüller kaç tanedir?

4-Cünüplüye haram olan şeyleri nelerdir?

5-Cünüplüye neler mekruhtur?

184-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.68, Mesele: 354. 185-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.69, Mesele: 355.

DERS: 37

KURÂN'IN FARZ SECDESĐ OLAN SURELER

Kurân-ı Kerim'de farz secdesi olan dört sure vardır. O sureleri duyan ve okuyan herkes secdeye gidip secde dua-sını okumalıdır.

1-Secde suresi (32. sure)

2-Fussilet suresi (41. sure)

3-Necm suresi (53. sure)

4-Alak suresi (96. sure)

Bu sürelerin dışındaki surelerde olan secde ayetleri müstehab secdelerdir.186

Tilavet Secdesinin Müstehap Tilavet Secdesinin Müstehap Tilavet Secdesinin Müstehap Tilavet Secdesinin Müstehap

Olduğu AyetlerOlduğu AyetlerOlduğu AyetlerOlduğu Ayetler

1)Ârâf Suresi, son ayet

2)Râd Suresi, 15. ayet

3)Nahl Suresi, 49. ayet

4)Đsrâ Suresi, 107. ayet



5)Meryem Suresi, 88. ayet

6)Hacc suresi, 18. ayet

7)Hacc Suresi, 77. ayet

8)Furkan Suresi, 60. ayet

9)Neml Suresi, 25. ayet

10)Sâd Suresi, 24. ayet

11)Đnşikak Suresi, 21. ayet

Secde Duası Secde Duası Secde Duası Secde Duası

Kurân'ın vacip secdesini yerine getirirken her hangi bir zikir söylenmese bile, alnın secde niyetiyle yere koyul-ması yeterlidir. Herhangi bir zikir söylemek, müstehaptır, ancak şu zikri okumak daha iyidir:

له حقا حقا لا اله الا الله ايمانا و تصديقا لا اله له حقا حقا لا اله الا الله ايمانا و تصديقا لا اله له حقا حقا لا اله الا الله ايمانا و تصديقا لا اله له حقا حقا لا اله الا الله ايمانا و تصديقا لا اله لا اله الا اللا اله الا اللا اله الا اللا اله الا الالا الله عبودية و رقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا لا الا الله عبودية و رقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا لا الا الله عبودية و رقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا لا الا الله عبودية و رقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا لا جيرتسم فائخ يفعيل ضذل دبا عل انكبرا بتسلا م فا وكنتسمجيرتسم فائخ يفعيل ضذل دبا عل انكبرا بتسلا م فا وكنتسمجيرتسم فائخ يفعيل ضذل دبا عل انكبرا بتسلا م فا وكنتسمجيرتسم فائخ يفعيل ضذل دبا عل انكبرا بتسلا م فا وكنتسم

Okunuşu: "La ilâhe illellahu hakkan hakka. La ilâhe illellahu îmanen ve tesdîka. La ilâhe illellahu ubûdiyyeten ve rikka. Secedtu leke ya rabbî ta'abbuden ve rikka, la mustenkifen ve la mustekbiren, bel ene Abdun zelîlun zaifunn hâifun mustecîr."187

187-[Anlamı: Allah'tan başka ilâh yoktur; bu şüphe götürmeyen

bir gerçektir. Allah'tan başka ilâh yoktur; buna inanıyor ve tasdik ediyorum. Allah'tan başka ilâh yoktur; ben O'na kulluk sunar ve emirlerine boyun eğerim. Ey Rabbim, kulluk ederek ve emirlerine

Ders: 37 / Kurân'ın Farz Secdesi Olan Sureler � 175

37373737. . . . DerDerDerDersin Sorularısin Sorularısin Sorularısin Soruları

1- Kurân-ı Kerim'de farz secdesi olan süreler hangile-ridir?

2-Secde duası nasıl yapılır?

boyun eğerek sana secde ettim. Ben kulluktan çekinen ve büyüklük taslayan değil de zelil, azabından korkan ve sana sığınan bir kulum.]

DERS: 38

TEYEMMÜM

Abdest ya da boy abdesti almak için su bulunmadığı veya bulunup da kullanma imkanı olmadığı durumlarda niyet edilerek temiz toprağa elleri sürüp yüzü ve kolları meshetmektir.

"Hasta yahut biriniz tuvaletten gelirse veyahut kadın-lara dokunmuşsanız (cinsi birleşme yapmışsanız) ve bu hallerde su bulamamışsanız temiz toprakla teyemmüm edin de yüzünüzü ellerinizi onunla meshedin."188

TeyemmüTeyemmüTeyemmüTeyemmüm Nasılm Nasılm Nasılm Nasıl Y Y Y Yapılır?apılır?apılır?apılır?

Teyemmüm şöyle yapılır:

Abdest ve gusül yerine teyemmüm niyeti edildikten sonra iki elin içi teyemmümün sahih olduğu şeyin üzerine vurulur. Sonra iki elin içi bütün alına ve iki tarafına, saçın çıktığı yerden kaşlar ve burnun üst kısmına kadar çekilir, daha sonra sol elin iç tarafıyla sağ elin üstünün tamamı ve sağ elin iç tarafıyla da sol elin üstünün tamamı meshe-dilir.189

188-Maide, 6. 189-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.142, Mesele: 690.


Nerelerde Teyemmüm Edilmelidir?Nerelerde Teyemmüm Edilmelidir?Nerelerde Teyemmüm Edilmelidir?Nerelerde Teyemmüm Edilmelidir?

Yedi yerde abdest ve gusül yerine teyemmüm edilir:

1-Abdest veya gusle yetecek kadar suyun temin edil-mesi mümkün olmayan yerlerde.

2-Su bulunmadığı yerde.

3-Suyu kullanmaktan korkmak.

4-Meşakkat ve zorda kalkmak.

5-Susuzluğu gidermek için suya ihtiyaç olması

6-Abdest veya gusül kendisinden daha önemli veya ayın derecede bir teklifi engellerse.

7-Vaktin dar olması190

Nelere TeyNelere TeyNelere TeyNelere Teyeeeemmüm Edilir?mmüm Edilir?mmüm Edilir?mmüm Edilir?

1-Toprak 2-Çakıl 3-Kesek 4-Taş 5-Kireç taşı 6-Alçı taşı191

Teyemmüm Alınırken Uyulması Teyemmüm Alınırken Uyulması Teyemmüm Alınırken Uyulması Teyemmüm Alınırken Uyulması

Gereken ŞartlarGereken ŞartlarGereken ŞartlarGereken Şartlar

1-Alın ve eller, yukarıdan aşağıya doğru mesh edilmeli.

2-Tertible yapılmalı.

190-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.134. 191-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.140, Mesele: 674-675.

Ders: 38 / Teyemmüm � 179

3-Teyemmüm amelleri ard arda yapılmalı.

4-Teyemmü amelleri bizzat şahısın kendisi isteyerek yapmalıdır.

5-Uzuvlar üzerinde herhangi bir engel bulunmamalı.


1-Teyemmüm nedir, nasıl yapılır?

2-Teyemmüm hangi hallerde farz olur?

3-Nelere teyemmüm edilir?

4-Teyemmümde uyulması gereken şartlar nelerdir?

DERS: 39

ABDEST NEDĐR?

Belli şartlara uyarak, yüz ve ellerin yıkanması, baş ve ayakların meshedilmesi suretiyle yapılan bir tür ibadettir. Mukaddes şeriatta manevi temizliğin vesilesi olan abdest, birtakım vacip ve sünnet amellerin ön hazırlığı konumun-dadır.

"Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman yüzlerinizi dirseklere kadar ellerinizi yıkayın, başlarınızı ve ayaklarınızı meshedin."192

Abdest Nasıl Alınır?Abdest Nasıl Alınır?Abdest Nasıl Alınır?Abdest Nasıl Alınır?

Abdestte yüzü ve elleri yıkamak, başın ön kısmını ve ayakların üzerini meshetmek farzdır.

Yüzü, uzunlamasına, alnın yukarısından yani saçların bittiği yerden çenenin sonuna, yüz enine ise orta parmak-la başparmağın arası kadar yıkanır.

Yüz yıkandıktan sonra sağ eli, daha sonra sol eli dir-seklerden parmakların ucuna kadar yıkanır.

192-Maide, 6.


Her iki kol yıkandıktan sonra elde kalan abdest suyu-nun ıslaklığı ile başın üstü mesh edilir yukarıdan saç bi-timine kadar.

Başı mesh ettikten sonra elde kalan elde kalan abdest suyunun ıslaklığı ile ayakların üzeri parmakların birinin ucundan ayak üzerindeki çıkıntıya kadar sağ elle sağ ayak sol elle sol ayak mesh edilir.193

Abdesti Gerktiren ĐbadetlerAbdesti Gerktiren ĐbadetlerAbdesti Gerktiren ĐbadetlerAbdesti Gerktiren Đbadetler

Altı şey için abdest almak farzdır:

1-Unutulmuş secde ve teşehhüt için.

3-Kâbe'nin farz tavafı için.

4-Abdest almaya nezir ve ahdeden.

5-Kurân'ın yazılarına dokunmak için.

6-Necis olmuş Kurân'ı yıkamak için.194

Abdesti Bozan ŞeylerAbdesti Bozan ŞeylerAbdesti Bozan ŞeylerAbdesti Bozan Şeyler

Yedi şey abdesti bozar:

1-Đdrar

2-Gaita (büyük hacet).

3-Yellenmek (gaz çıkarmak)

4-Gözün görmeyeceği ve kulağın duymayacağı kadar derin uykuya dalmak.

193-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.46. 194-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.61, Mesele: 315.

Ders: 39 / Abdest ve Hükümleri � 183

5-Delilik, sarhoşluk ve baygınlık gibi aklın fonksiyo-nunu yitirdiği anlar.

6-Kadınların istihaze halleri

7-Cünüp olmak.195

Abdestin ŞartlarıAbdestin ŞartlarıAbdestin ŞartlarıAbdestin Şartları

Abdestin sahih olmasının birkaç şartı vardır:

1-Abdestin suyu pak olmalıdır.

2-Su, mutlak olmalıdır. (necis veya meyve suyu gibi karışımlarla karıştırılmamalıdır)

3-Abdest suyu mubah (gasp edilmemiş) olmalıdır.

4-Abdest uzuvları, yıkandığında ve mesh edilirken te-miz olmalıdır.

5-Abdest ve namaz için yeterli vakit olmalı.

6-Abdest, gurbet (yakınlaşma) kastıyla yani âlemlerin Rabbinin emrini yerine getirmek için alınmalıdır.

7-Abdest söylenen tertip üzerine alınmalı.

8-Abdest amelleri aralıksız ve peş peşe yapılmalıdır.

9-Yüz ile kolların yıkanması ve baş ile ayakların mes-hini insanın kendisi yapmalıdır.

10-Su kullanmanın abdest alan için bir sakıncası ol-mamalıdır.

11-Abdest uzuvlarında suyun ulaşmasına her hangi bir engel olmamalıdır.196



Cebire Abdest Nedir Cebire Abdest Nedir Cebire Abdest Nedir Cebire Abdest Nedir vvvve Nasıl Alınır?e Nasıl Alınır?e Nasıl Alınır?e Nasıl Alınır?

Cebire, kırık ve yaralara sarılan şeylere, yara ve benze-ri şeylerin üzerine konulan ilaçlara denir.

Eğer yaranın üzeri bağlıysa, yıkanması mümkün olan yerler yıkanır, yaranın üzerindeki sargının üstüne ıslak el (mesheder gibi) çekilir. Bu abdeste cebri abdest denir.197


1-Abdest nedir ve nasıl alınır?

2-Abdesti gerektiren halar nelerdir?

3-Abdesti bozan maddelerden beş tanesini zikrediniz?

4-Sahih bir abdeste ararnan şartlar nelerdir?

5-Cebri abdest nedir ve nasıl alınır?

196-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.52. 197-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.63.

DERS: 40

SAHABELER

Peygamber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) gör-me ve onunla birlikte olma, şerefine nail olan kimseler, birkaç kısma ayrılmaktadır. O tanımlardan bazıları:

1-Said b. Müseyyib şöyle diyor: Sahabî, bir veya iki yıl Peygamber ile birlikte olan ve onunla birlikte bir veya iki savaşa katılan kimseye denir.198

2-Ahmed b. Hanbel şöyle der: Her kim bir ay veya bir gün veya bir saat Peygamber ile birlikte olmuş veya Pey-gamberi görmüş ise ashaptan sayılır.199

3-Müslümanlardan Peygamber ile birlikte olan veya onu gören herkes, peygamberin ashabından sayılır.200

KurKurKurKurâââân Açısından Sahaben Açısından Sahaben Açısından Sahaben Açısından Sahabe

Kurân'a göre Resul-i Ekrem'in (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) huzuruna varma şerefini elde eden ve O hazret ile birlikte bulunan kimseler iki kısımdır:

198-Usdu'l-Gabe, c.1, s.11-12, Mısır baskısı. 199-Usdu'l-Gabe, c.1, s.11-12, Mısır baskısı. 200-Usdu'l-Gabe, c.1, s.11-12, Mısır baskısı.


Birinci Grup: Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sel-

lem) ile birlikte olan bu grup, Kurân ayetlerinde övülen ve Đslam'ın azamet ve devletinin temelini atan kimseler ola-rak anılan kimselerden oluşur.

Bu grubu yüce Allah Kurân'da birçok ayette övmüştür.

"Muhammed, Allah'ın elçisidir. Onunla beraber olan-lar, kâfirlere karşı sert, kendi aralarında merhametlidir-ler. Onları rükûa varır, secde eder ve Allah'ın fazlını ve hoşnutluğunu arar görürsün. Onlar yüzlerindeki secde izi ile tanınırlar.201

Muhacirler ve ensardan Đslam'a ilkin iman edip başka-larından öne geçenler ile güzellikle onlara uyanlardan Allah hoşnut olmuştur, onlar da Allah'tan hoşnut olmuş-lardır. Allah onlara, içinde temelli ve ebedi kalacakları, altlarından ırmaklar akan cennetler hazırlanmıştır. Đşte büyük kurtuluş budur."202

Đkinci Grup: Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sel-

lem) ile birlikte olan diğer grup ise ikiyüzlü ve hasta kalpli kimselerden oluşur.

Kurân-ı Kerim, bu tür sahabelerin gerçek yüzlerini or-taya koyarak Peygamberi (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) onlara karşı uyarmıştır.

"Đkiyüzlüler sana gelince, 'Şehadet ederiz ki sen, Al-lah'ın elçisisin' derler. Allah biliyor ki sen, O'nun elçisi-sin. Fakat Allah görüyor ki, ikiyüzlüler yalan söylüyor-lar.203

201-Fetih, 29.

202-Tevbe, 100.

203-Münafikun, 2.

Ders: 40 / Sahabeler � 187

Đkiyüzlüler ve kalplerinde hastalık olanlar, Allah ve Peygamberi bize sadece kuru vaatlerde bulundular, di-yorlardı."204

Peygamber Açısından SahabePeygamber Açısından SahabePeygamber Açısından SahabePeygamber Açısından Sahabe

Peygamberimizden (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sel-lem) de sahabeler hakkında çok sayıda hadisler nakledil-miştir. Burada örnek olarak onlardan bir tanesini zikret-mekle yetiniyoruz.

Ebu Hazim, Sehl b. Sâd'dan, Resul-i Ekrem'in (Sallal-lahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle buyurduğunu nak-letmiştir:

"Ben, Kevser Havuzu'nun başında sizleri bekleye-ceğim. Oraya gelen, ondan içer. Ondan içen, bir daha asla susamaz. Bazıları da orada bana gelirler ki ben onları tanırım, onlar da beni tanırlar. Fakat sonra onlarla benim arama engel girer, bana ulaşamazlar."

Ebu Hazim diyor ki:

Ben bu hadisi okurken, Numan b. Ebu Ayyaş onu işitti ve şöyle dedi: "Sehl'den böyle mi duydun"? Ben, evet dedim. Numan dedi ki: Ben Ebu Said-i Hudrî'nin bu hadi-si şu ilave ile naklettiğine tanığım: Ben derim ki: onlar bendendir. Bana denir ki: Bunların senden sonra ne-ler yaptığını biliyor musun? Bunun üzerine ben derim ki: Benden sonra (Allah'ın dinini) değiştiren kimseler Allah'ın rahmetinden uzak olsun, uzak olsun!205

204-Ahzab, 12. 205-Đbn-i Esir, Cami'ul-Usul, c.11, s.120.


Şia Açısından SahabeŞia Açısından SahabeŞia Açısından SahabeŞia Açısından Sahabe

Yukarıda zikredilen konulara dikkat ettiğimizde Şia'-nın Resul-i Ekrem'in (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ashabı hakkındaki görüşünün, Allah'ın Kitabı ve Pey-gamber'in (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sünnetine mutabık bir görüş olduğu anlaşılmaktadır.

Şialar Hz. Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) samimi olarak islam'ı kabul etmiş, hiçbir karşılık beklemeksizin can ve mallarıyla Resul'ü korumuş, tüm hayatları boyunca, hatta Resulün vefatından sonraki buh-ranlı dönemlerde bile ona vefalı kalmış ashabını kabul etmiş ve onları sevip saymışladır.


1-Sahabe kimlere denir?

2-Kurân açısından sahabe kimlerdir?

3-Peygamber buyruklarında sahabe kimlerdir?

4-Şia açısından sahabe kimlerdir?

DERS: 41

MELEKLER

Melek sözlükte güçlü, kuvvetli, elçi, haberci anlamla-rına gelir. Melek kelimesi Kurân-ı Kerim'de ortalama seksen yerde geçmektedir. Allah, insanı topraktan, cinleri ateşten, melekleri ise nurdan yaratmıştır.

Melekler normal gözle görülmeyen nuranî varlıklardır.

Kurân'da melekler ve sıfatları, görevleri ve özellikle-rinden birçok ayette bahsedilmiştir. Hatta Kurân-ı Kerim meleklere imanı Allah'a, kitaba ve peygamberlere imanın bir parçası olarak tanımlamıştır.

"Peygamber, Rabbi tarafından kendisine indirilene iman etti, müminler de. Her biri Allah'a meleklerine, kitapları-na, peygamberlerine iman ettiler."206

Şüphesiz, meleklerin varlığı gaybi haberlerdendir. Onların varlığının ispatına da nakli delillerden başka deli-limiz yoktur. Gaybe iman hükmüyle onlara da iman etmiş oluyoruz.

206-Bakara, 285.


KKKKururururâââânnnn----ıııı Kerim Kerim Kerim Kerim''''de Meleklerin Özede Meleklerin Özede Meleklerin Özede Meleklerin Özellllliklerilikleriliklerilikleri

Kurân-ı Kerim meleklerin özelliklerini şöyle tanımlar:

1-Melekler, akıl sahibi şurlu ve Allah'ın aziz ve saygın kullarındandırlar.

"(Melekler) lütuf ve ihsana mazhar olmuş kullar-dır."207

2-Onlar Allah'ın emrini icra etmede asla günaha mür-tekip olmazlar.

"O'ndan (emir almadan) önce konuşmazlar; onlar, sa-dece O'nun emri ile hareket ederler."208

3-Onlar daima Allah'ı anıp tespihle meşguldürler.

"Meleklerde, Rablerini hamd ile tespih ederler ve yer-yüzündekilere istiğfar ederler."209

4-Onlar insan şeklinde peygamberlere ve bazen de di-ğer insanlara gözükürler.

"Bizde ona ruhumuzu gönderdik ve ona düzgün bir in-san şeklinde göründü."210

5-Onlar çeşitli makamlardadırlar; bazıları devamlı rü-kûda bazıları ise devamlı secde halindedirler.

"(Melekler şöyle derler:) Bizden her birimiz için belirli bir makam vardır. Bizler saf tutanlarız. Bizler tespih edenleriz."211

207-Enbiya, 26. 208-Enbiya, 27. 209-Şura, 5. 210-Meryem, 17. 211-Saffat, 164-166.

Ders: 41 / Melekler � 191

6-Melekler yapı olarak iri yapılı, cüsseli ve güçlü var-lıklardır. Kurân-ı Kerim şöyle açıklıyor: "Kuvvetleri çok çetin"212 ve "Kuvvetli melekler ona memurdur." 213

7-Meleklerin hem elleri hem de kanatları vardır: "Me-leklerin ellerini uzattıkları…"214

"Hamd Allah'a ki gökleri ve yeryüzünü yaratandır, me-lekleri ikişer, üçer, dörder kanatlı yaratandır."215

Hadislerde Meleklerin SıfatlarıHadislerde Meleklerin SıfatlarıHadislerde Meleklerin SıfatlarıHadislerde Meleklerin Sıfatları

Rivayetlerimizde ise melekler hakkında birtakım sıfat ve özellikler nakledilmiştir ki onlardan bazılarını kısaca şöyle sıralayabiliriz:

1-Onlar, yemez, içmez ve evlenmezler.

Đmam Cafer Sadık'tan nakledilen bir hadiste şöyle oku-yoruz:

"Melekler yemek yemez, su içmez ve evlenmezler, on-lar arşın nesimiyle yaşarlar."216

2-Onlar, uyumaz, gaflet etmez, gevşeklik ve tembellik etmezler.

Đmam Ali (aleyhisselam) şöyle buyuruyor: "Melekler, tembellik, gaflet ve unutkanlığa düşmezler, uyku on-lara musallat olmaz, akılları unutkanlık ve yanlışlığa

212-Necm, 5. 213-Tahrim, 6. 214-Enam, 93. 215-Fatır, 1. 216-Biharu'l-Envar, c.59, s.174.


düşmez, babaların sulbünde ve anneler rahminde de yer edinmediler."217

3-Kıyamete kadar ömürlerini rükû ve secdede geçiren melekler vardır.

Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) buyuruyor: "Allah-'ın kıyamete kadar rükûda ve secdede olan melekleri vardır."218

4-Meleklerin cinsiyeti yoktur. Onların erkeği ve dişisi olmaz. Đslam'dan önceki Araplar meleklerin cinsiyeti ol-duğunu zannederek onları Allah'ın kızları sanıyorlardı.

Kurân-ı Kerim, melekleri kast ederek, Arapların bu gö-rüşlerinin yanlışlığını bu cümlelerle ortaya koyuyor:

"Kızlar rabbinin de oğullar onların mı? Yoksa melek-leri kız olarak yarattığımızı mı gördüler?"219

5-Melekler sadece Peygamberlere değil normal insan-lara da görülebilirler.

Bazen melekler insan şekline girerek insanlara bir şey-ler öğretmek için yeryüzüne gelirler. Meleklerin yeryüzü-ne gelip insanlara bir şeyler öğretmeleri olayı Kur'ân'da bizlere anlatılmıştır.

Allah-u Teâlâ şöyle buyuruyor:

"O iki melek (insanlardan) birisine bir şey öğretmeden önce şöyle derdiler biz Allah tarafından bir imtihan ara-cısıyız sakın kâfir olma."220

217-Biharu'l-Envar, c.59, s.175. 218-Biharu'l-Envar, c.59, s.174. 219-Saffat, 149-150. 220-Bakara, 102.


Meleklerin GörevleriMeleklerin GörevleriMeleklerin GörevleriMeleklerin Görevleri

Melekler yüce Allah tarafından çeşitli görevlere veril-miştir. Onlar insanlar gibi görevlerinde hiçbir kusur ve yanlışlığa düşmezler. Meleklerin görevlerinden bazıları:

1-Đçlerinden bir grup arşın taşıyıcılardır.

"Melekler onun (göğün) etrafındadır. O gün Rabbinin arşını, bunların da üstünde sekiz (melek) yüklenir."221

2-Bir grubu işleri yönetenlerdir.

"Đşleri yöneten (melek)lere."222

3-Bir grubu ruhları almakla görevlidir.

"Allah'a karşı iftirada bulunan veya O'nun ayetlerini yalanlayanlardan daha zalim kimdir? Onlara kitapta ya-zılı olan payları erişecektir. Canlarını almak için elçile-rimiz onlara geldiklerinde: Allah'tan başka taptıklarınız nerede? diyeceler."223

4-Đçlerinden bazıları insanların işlediklerini yazıp kay-dederler.

"Şüphesiz sizin üzerinizde bekçiler vardır. Değerli ya-zıcı (melekler) vardır. Yaptıklarınızı bilirler."224

5-Bir grubu insanları tehlikelerden korurlar.

"Kulların üzerinde Hâkim O'dur. Size koruyucular gönderir."225

221-Hakka, 17. 222-Naziat, 5. 223-Âraf, 37. 224-Đnfitar, 10-12.


6-Bir grubu savaşlarda müminlere yardımcı olanlardır.

"Ey iman edenler Allah'ın size olan nimetini hatırla-yın. Hani size ordular gelmişti de, biz onların üzerine rüzgârı ve sizin görmediğiniz orduları göndermiştik."226

7-Bir grup peygamberlere vahyi ulaştıran görevlilerdir.

"Kullarından dilediğine kendi emrinden bir ruh (vah-yi) ile melekleri indirir."227

8-Bir kısmı Cehennemde görevlisidir zebani adlı me-lekler, Allah'ın emri üzerine günahkârların cezasını verir-ler. Kurân-ı Kerim'de cehennemdeki Sakar adında bir kuyudan bahsedilmektedir. O kuyunun görevlilerinin sa-yısının 19 olduğu belirtilmiştir:

"Ve biz cehennem memurlarını meleklerden tayin ettik on dokuz memuru vardır."228

9-Bir kısmı Cennet görevlisidir. Rıdvan ismindeki me-lekler cennete giren insanlara selam verirler.

10-Đnsanların amelini yazan melekler her insanın sa-ğında ve solunda ki melekler. Bu melekler insanın iyi ve kötü amellerini kaydederler. Kurân-ı Kerim'de bu melek-lerden şöyle söz edilmektedir:

"(Đnsan) ne söyler ne yaparsa yazan iki melek var, biri sağda oturmuş biri de solda."229

11-Đnsanlara mezarda soru soran melekler.

225-Enam, 61. 226-Ahzab, 9. 227-Nahl, 2. 228-Müddessir, 30-31. 229-Kaf,17.


Bazı kitaplarda iyi insana gelecek meleklerin isimleri-nin Beşir ve Mübeşşir kötü insanlara gelecek meleklerin ise Nekir ve Münker olduğu açıklanmıştır.230


1-Melek ne demektir?

2-Kurân-ı Kerim'de melekler nasıl tarif edilmiştir?

3-Hadislerde melekler nasıl tanıtılmıştır?

4-Meleklerin görevleri nelerdir?

230-Allame Meclisî, Hakku'l-Yakin, s.477.

DERS: 42

MELEKLERĐN SAYISI

Meleklerin sayıları hakkında ne Kur'ân'da ne de hadis kitaplarında bir bilgi yoktur. Onların sayısını sadece Allah bilir. Kurân-ı Kerim'de bu konu şöyle açıklanmıştır; "Rabbinin ordusu ne kadardır, ancak Allah bilir."231 Bu-rada ordudan maksat Allah'ın yarattığı meleklerdir.

Meleklerin sayısı insanlardan kıyaslanamayacak kadar çoktur.

Đmam Cafer Sadık'a "Melekler mi sayıca çoktur, in-sanlar mı?" diye sorduklarında "Canım elinde olan Al-lah'a yeminler olsun ki, gökyüzündeki Allah'ın melek-lerinin sayısı yeryüzündeki zerrelerin sayısından daha çoktur. Gökyüzünde adım attığın her yer Allah'ı hamd ve tespih eden meleklerle doludur" buyurdu232

Dört Büyük MelekDört Büyük MelekDört Büyük MelekDört Büyük Melek

Melekler arasında dört tane melek vardır ki bu melek-ler diğer meleklerden makam ve derece olarak büyüktür-ler. Onların büyüklükleri görev açısındandır.

231-Müddessir, 31. 232-Biharu'l-Envar, c,59, s.176.


1-Azrail (Ölüm Meleği)

Bu büyük meleklerden biri de Azrail adlı melektir.

Đnsan bu dünyadaki yaşama müddetini tamamladıktan sonra, onun ruhunu bedeninden çıkarmak için bir melek gelir. Bu meleğin ismi, ölüm meleğidir.

Azrail ismi Kurân'da geçmeyip, doğru hadislerde in-sanların canlarını alan meleğin ismi Azrail olarak geçmiş-tir. Kurân-ı Kerim'in bazı yerlerinde ölüm melekleri, bazı yerlerinde ise ölüm meleği kelimesi geçmektedir. Yani insanların canını alan ölüm meleği bazen tekil olarak ölüm meleği, bazen de çoğul olarak ölüm melekleri diye geçer. Azrail büyük bir melektir. O ancak peygamber, Ehlibeyt imamları, mümin kişiler gibi büyük insanların canını almaya gelir. Sıradan insanların canlarını Azrail'in emrinde olan diğer melekler almaya gelir. Kurân-ı Ke-rim'de ölüm meleği kelimesi tekil kullanıldı mı maksat Azrail, kelime ölüm melekleri olarak çoğul kullanıldı mı maksat Azrail'in emrindeki diğer meleklerdir.

2-Cebrail (Vahiy Meleği)

Allah ile kulları arasındaki irtibatı sağlayan meleğin ismidir. Allah'tan aldığı emirleri kullarına ulaştırır. Ceb-rail, peygamberlere vahiy getiren melektir. Cebrail, sadece peygamberlere gelmemiş, peygamber olmayan insanlara da Allah'ın emirlerini götürmüştür.

Hz. Meryem'in yanına gelmiş ve ona Allah'ın ona emirlerini iletmiştir.

Cebrail peygamberimizin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) yanına geldiği zaman ondan izin alırdı. Eğer Peygamber

Ders: 42 / Meleklerin Sayısı � 199

(Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) izin verirse onunla görüşürdü. Cebrail, peygamberimizin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) yanında edepli bir köle gibi otururdu. Bir köle efendisinin yanında nasıl duruyorsa Cebrail de Peygamberin yanında aynı idi.

Kurân-ı Kerim'de Cebrail'in birkaç ismi zikir olunmuş-tur: Ruhu'l-Kudüs, Ruhu'l-Emin, Cibril gibi adlar örnek olarak verilebilir. Cebrail, Peygamberimize vahiy getirir-ken ya görünmemiş veya bir insan şeklinde görünmüştür.

Peygamberimiz (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) Cebrail'i kendi gerçek şekliyle iki defa görmüştür. Đlki Peygambe-rimize Hira Mağarası'nda ilk vahiy geldiği zaman, ikinci-si ise miraca gittiği zamandır.

3-Mikail (Rızk Meleği)

Mikail'in görevi tabiatın düzenini sağlamaktır. Hangi ağacın meyvesi olacak ve kaç tane olacak, nereye yağmur yağacak, ne miktarda yağacak, hangi hayvanın kaç tane yavrusu olacak, erkek mi yoksa dişimi olacak, kime ne kadar rızk verilecek, nerede ve ne ölçüde deprem olacak, bunların hepsinin durumu Mikail'in elindedir.

O melek Allah'tan aldığı emirle bunları düzenli bir şe-kilde idare eder.

Dünyanın ve âlemin düzenini Mikail meleği ayarlıyor ve Allah o meleğin emrine sayısızca melek vermiştir Mi-kail o meleklere emirler vererek dünyanın düzenini sağ-lıyor.

4-Đsrafil (Sur'a Üfleyecek Melek)

Đsrafil adlı meleğin görevi, kıyamet günü Sur adlı bir alete üfleyerek kıyametin oluşumunu başlatmaktır.


Kurân'da geçen "Sur", Kıyamet günü geldiğinde Allah Đsrafil'e Sur'u üflemesini söyleyecek. Đsrafil üflediğinde dünyadaki bütün canlılar ölecektir. Hatta melekler ve Đsrafil bile ölecektir.

Özetle; Đsrafil Sur'a iki defa üfleyecek, ilk üfleyiş ölüm getirerek, tüm canlıları öldürecek; ikinci üfleyiş ise hayat getirerek, ölen tüm canlılar dirilerek hesap verecekler.


1-Meleklerin sayısı hakkında kesin bir bilgi var mıdır?

2-Melekler arasın dört büyük melek hangileridir?

3-Đsrafil ve Cebrail'in görevi nedir?

DERS: 43

MUCĐZE

Sözlükte mucize "Îcaz" mastarından olup çaresiz et-mek, güçsüz kılmak anlamında kullanılır.

Istılahta ise Allah'ın peygamberlik iddiasında bulunan kimsenin aracılığıyla birtakım olağanüstü (adet dışı-tabiat ötesi) işleri insanlara göstermesidir.

Mucize, peygamberliğin kanıtıdır, başkalarının kesin-likle yapamayacağı ve peygamberlerin de ancak Allah'ın irade ve izniyle gerçekleştirebilecekleri birtakım hariku-lade işlerdir. Mucize, sadece peygamberliğin kanıtlanma-sı alanında kullanılan bir araçtır. Sürekli bahaneler peşin-de koşan ve peygamberlerden mucize isteyenlere Kurân-ı Kerim şöyle cevap vermektedir: "De ki: Mucizeler ancak Allah katındadır. Ben ise sadece apaçık bir uyarıcı-yım."233 Yine bir başka ayette şöyle buyrulmuştur: "Hiç-bir peygamber, Allah'ın izni olmaksızın her hangi bir ayeti (mucize) kendiliğinden getiremez."234

Mucize Mucize Mucize Mucize iiiile Sihir Arasındaki Fark Nedir? le Sihir Arasındaki Fark Nedir? le Sihir Arasındaki Fark Nedir? le Sihir Arasındaki Fark Nedir?

Mucizenin diğer işlerden ve olaylardan çok belirgin bazı farkları vardır. Biz onlardan bir kaçını zikretmekle

233-Ankebut, 50. 234-Mümin, 78.


yetineceğiz:

1-Sihirbazların yaptıkları büyüler, eğitim ve alıştırma gerektiren işlerdir, bir büyücüye mutlaka birisi öğretmen-lik etmelidir. Oysa peygamberlerin hiçbir öğretmen ve eğitmeni yoktur. Onlar her şeyde de muktedir insanlardır.

2-Sihirbazların yaptıkları belli bir zaman, mekân ve şartlarla sınırlı olup yine belli gerçeklerle gerçekleşebil-mektedir. Ama peygamberlerin gösterdiği mucizeler yüce Allah'ın sonsuz kudretinden kaynaklandığı için onlarda hiçbir sınır ve kısıtlama yoktur. Đstediklerinde şartlar ne olursa olsun mucize gösterebilirler.

3-Sihirbazların yaptıkları genelde maddiyata dayalı ve dikkat çekmeğe yöneliktir. Oysa peygamberlerin amacı liyakatli insanlar yetiştirip ideal toplumlar kurmaktır.

"Biz yaptıklarımıza karşılık sizden her hangi bir ücret istemiyoruz, ücretimiz yalnızca âlemlerin rabbinin katın-dadır."235

4-Sihirbazların yaptıklarını başkaları da yapabilir, an-cak peygamberlerin gösterdiği mucizeleri onlardan başka kimse yapamaz.236


1-Mucize nedir ne için getirilir?

2-Mucize ile sihir arasında birkaç farkı söyleyiniz?

235-Şuara, 109, 127, 145, 164 ve 180. ayetler. 236-40 Derste Ehlibeyt Đnançları, Üstat Asgar Kaimî, s.109.

DERS: 44

ĐLAHÎ KĐTAPLAR

Resul-i Ekrem'den (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) gelen bir hadiste ilahi kitapların sayısı, yüz dört olarak açık-lanmıştır. Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem), Ebu-zer'in peygamberlerin sayıları ve kitaplarıyla ilgili soru-suna cevaben şöyle buyurmuşlardır:

"Allah Teâlâ yüz yirmi dört bin peygamber gön-dermiştir. Onlardan resul olanların sayısı üç yüz on üçtür ve Allah katından yüz dört kitap gönderilmiştir. Zebur Hz. Davud'a (aleyhisselam), Tevrat Hz. Musa'ya (aleyhisselam), Đncil Hz. Đsa'ya (aleyhisselam) ve Kurân Hz. Muhammed'e (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) verilmiştir. On sayfa Hz. Âdem'e (aleyhisselam), elli sayfa Hz. Şit'e (aleyhisselam), otuz sayfa Hz. Đdris'e (aleyhisselam) ve on say-fa Hz. Đbrahim'e (aleyhisselam) verilmiştir ki, toplamı yüz dört kitap eder.237

Kitap, kelimesi Arapça yazı manasına "Ketebe" kö-künden gelir. Bu anlama göre herhangi bir yazıya kitap denildiği gibi, bir mektuba da kitap denir.

Terim olarak "Kitap" Allah'ın insanlar arasından seçti-

237-Mecmau'l-Beyan, c.10, s.476.


ği peygamberine kendi halkını ve ümmetini hidayet et-mek için gönderdiği kitaplardır.

Bu kitaplara "ilahî kitaplar" veya "semavî kitaplar" denir.

ĐlahĐlahĐlahĐlahîîîî Kitapların Özellikleri Kitapların Özellikleri Kitapların Özellikleri Kitapların Özellikleri

Đlahi kitaplar iki kısma ayrılır:

1-Suhuf (Sahifeler):

"Suhuf", sahife kelimesinin çoğuludur. Küçük toplu-luklara indirilen ve birkaç sayfadan oluşan ilahi kitaplara "Suhuf" denir.

Kurân-ı Kerim şöyle buyuruyor: "Şüphesiz ki bunlar, evvelki sahifelerde, Đbrahim ve Musa'nın sahifelerinde de vardır."238

2-Büyük Kitaplar:

a) Tevrat (Ahd-i Atik)

Tevrat kelimesi, Đbranice olup "Öğretmek ve Şeriat" anlamına gelir. Hz. Musa'ya (aleyhisselam) verilen kutsal bir kitaptır. Bugün Hıristiyanlarca "Ahd-i Atik (Eski Ahid)" adı verilen kitapların tümüne "Tevrat" denmekte-dir.

Bugün elde mevcut olan Tevrat, beş kitaptan oluşmak-tadır:

238-Bakara, 213.

Ders: 44 / Đlahî Kitaplar � 205

1-Tevkin

Tamamı 50 babdan oluşan Tekvin, dünyanın başlangı-cından, insanın yaratılışından, Hz. Đbrahim (aleyhisselam) ve oğullarından bahseder.

2- Çıkış

Tamamı 40 babdan oluşan Çıkış, Hz. Musa (aleyhisselam) ve Đsrail oğullarının Mısırdan çıkışından, Hz Musa'nın (aleyhisselam) Tur dağında bazı ilahi emirler alışından bah-seder.

3-Levililer

27 babdan oluşur, Đsrail şeriat kanunları, ibadet ve me-rasimlerine ait usuller ve temizlik şekillerini anlatır.

4-Sayılar

Nüfus sayımından, Đsrail oğullarının Sina Dağı çevre-sinden başlayan ilerleyişlerinden ve ölüm olaylarından bahseder. Tamamı 36 babdır.

5-Tesniye

Hz. Musa'nın (aleyhisselam) ölümünden, defnedilmesinden, onun için tutulan yastan bahseder. Tamamı 34 babadır.

b) Zebur (Mezmurlar)

Zebur kelimesi, "Zebara" kelimesinden alınmıştır. Zebara, "O yazdı" veya "Kesinlikle yazdı" manalarına gelir. Zebur, Hz. Davud'a (aleyhisselam) gönderilen ilahî kitaptır. Kurân-ı Kerim'de şöyle buyruluyor: "Andolsun ki, biz peygamberlerin kimini kiminden üstün kılmışızdır. Davud'a da Zebur'u verdik."239

239-Đsra, 55.


c) Đncil (Ahd-i Cedid/ Yeni Ahit)

Đncil, kelimesi Yunancadan gelir. Ancak Arapçada çok sık kullanıldığın için Arapçalaşmış bir kelime olmuştur. Đncil, "müjde ve talim" manalarına gelir. Đncil Hz. Đsa'ya (aleyhisselam) gönderilen ve Hıristiyanların tabi olduğu se-mavi kitaptır. Şimdiye kadar yazılan binlerce Đncil'den sadece dört tanesi orjinaline yakın ve uygun seçilmiştir ki şunlardır:

1-Matta: Hz. Đsa'nın (aleyhisselam) Mesih oluşundan, so-yundan bahseder. Tamamı 28 babdır.

2-Markos: Tamamı 16 bab olan bu Đncil Hz. Đsa'nın (aleyhisselam) hayatından ve Yahudi ananelerinden ve töre-lerinden bahseder.

3-Luka: Tamamı 24 babdan oluşan bu Đncil'de Hz. Đsa'nın (aleyhisselam) hayatından ve öğretilerinden söz edilir.

4-Yuhanna: 24 babdan oluşan bu Đncil'de daha ziyade Hz. Đsa'nın (aleyhisselam) Allah'ın oğlu olduğundan ve bu-nun doğru olduğundan bahsedilir.

d) Kurân-ı Kerim:

Bu konu, bir sonraki derste geniş olarak ele alınmıştır.

44444444. . . . Dersin SDersin SDersin SDersin Sorularıorularıorularıoruları

1-Peygamberimiz ilahî kitapların sayısı hakkında ne buyurmuştur?

2-Đlahî kitaplar kaç kısma ayrılır?

3-Büyük kitaplar hangileridir?

4-Günümüzde kaç tane Đncil vardır?

DERS: 45

KURÂN-I KERĐM

KurKurKurKurâââânnnn''''ın Anlamıın Anlamıın Anlamıın Anlamı

Kurân, sözcük olarak "toplamak, bir araya getirmek, okumak, çok okunan şey" anlamlarına gelmektedir. "Ace-leyle dilini oynatıp durma; şüphesiz onu toplamak da okumak da bize düşer."240

Kavram olarak ise Yüce Allah'ın insanları en güzel yo-la hidayet etmek için Peygamberimize (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) indirdiği 114 sureden oluşan ilahi kita-bın ismidir. Bu yüce kitabın ilk ayetlerinin "oku" anlamı-na gelen "ikra" emriyle (Alak, 1) başlamış olması ve "okumak" anlamındaki "Kurân" ismini alması Yüce Al-lah'ın okumaya verdiği önemi ortaya koymaktadır. Đlk emri "oku" ve ismi "okumak" olan bu ilahi mesajı dikkat-le ve düşünerek okumalıyız.

KurKurKurKurâââân Tahrif Olmuş Mudur?n Tahrif Olmuş Mudur?n Tahrif Olmuş Mudur?n Tahrif Olmuş Mudur?

Kurân'ın her tahrif ve noksanlıklardan uzak ve münez-zeh olduğu Şia ve Sünnî âlimleri arasında ittifak edilen

240-Kıyamet, 17-18.


bir konudur. Elimizdeki Kurân, Peygamberimize (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) inen orijinal Kurân'dır. Onun hiçbir harfi ne eksilmiş, ne de çoğaltılmıştır. Yüce Allah Kurân-ı Kerim'de şöyle buyuruyor: "Kuran'ı kesinlikle biz indir-dik, elbette onu yine biz koruyacağız."241

Allame Seyid Muhammed Hüseyin Tabatabaî, değerli el-Mizan tefsirinde bu ayet hakkında şöyle yazıyor:

"Kurân hiçbir zaman yok olmayacak veya unu-tulmayacak canlı ve ebedî bir zikirdir. Kurân her türlü fazlalık ve eksiklikten korunmuştur. Kurân-ı Kerim ilahî marifet ve hakikatleri beyan eden bir zikir olduğunu söyleyen bir kitap unvanıyla, ona tefsir edebilecek her türlü değişiklikten, rolünü ve görüntüsünü etkileyebilecek bütün tahriflerden uzaktır."

Allah'ın korumasında olan bir kitap asla tahrif olmaz ve onda azalma ve çoğalma kesinlikle söz konusu ola-maz.

Şia'nın Kurân Hakkındaki BeyanıŞia'nın Kurân Hakkındaki BeyanıŞia'nın Kurân Hakkındaki BeyanıŞia'nın Kurân Hakkındaki Beyanı

Şia'nın Kurân hakkındaki görüşünü anlamanın en iyi yolu; büyük Şia âlimlerinin bu konu hakkındaki beyanla-rına müracaat etmektir.

Şeyh Saduk, Đtikadu'l-Đmamiye'de, Şeyh Tusî kendi tefsirinde, Şeyh Tebersî Mecmau'l-Beyan tefsirinde, Sey-yid Hoi Beyan kitabında "Kurân her türülü tahriften uzak-tır ve Peygambere indirildiği şekliyle kıyamete kadar baki kalacaktır" demişlerdir.

241-Hicr, 9.

Ders: 45 / Kurân-ı Kerim � 209

KurKurKurKurâââânnnn----ıııı Kerim Kim Tarafından Kerim Kim Tarafından Kerim Kim Tarafından Kerim Kim Tarafından

Toplandı?Toplandı?Toplandı?Toplandı?

"Kurân, Ebubekir ya Ömer veya özellikle Osman dö-neminde toparlanıp kitap haline geldi" diye bilinen bu meşhur görüşün aksine, Kurân, Peygamberimizin (Sallalla-

hu aleyhi ve âlihi ve sellem) hayatı döneminde bir araya getiril-miş, onun döneminde toplanmıştı. Peygamber (s.a.a) su-releri sıralarına göre dizmiştir. Zira Fatiha Suresi o gün de Kurân'ın ilk suresi olduğu için Fatihatu'l-Kitab ismi-ni almıştır.

Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) dinin cüzî ve küçük detayına bile çok titizlik göstermiştir, kaldı ki Kurân'ın toplatılıp kitap haline getirilmesi gibi önemli bir konuyu terk etmesi asla düşünülemez.

Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) Kurân'ı top-ladığına dair birçok delil mevcuttur.242

1-Ali b. Đbrahim, Đmam Sadık'tan (a.s) şöyle naklediyor: Allah Resulü (s.a.a) Đmam Ali'ye (a.s) buyurdu: Kurân, kâ-ğıt ve ipek gibi benzeri şeyler üzerine yazılmış dağınık bir haldedir, onları bir araya toplayın!" Daha sonra şöyle naklediyor: Đmam Ali (a.s) onları sarı bir parçanın arasına toplayıp ağzını kapatarak mühürledi.243.

2-Ehlisünnet'in meşhur âlimlerinden Harezmî el-Menakıb kitabında Ali b. Riyah'tan şöyle nakleder: Ali b. Ebu Talip ve Ubey b. Kâb, Allah Resulü'nün (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) hayatı döneminde Kurân-ı Kerim'i bir araya topladılar

242-180 Soru ve Cevap, s.243, Soru: 71. 243-Tarihu'l-Kuran, Ebu Abdullah Zencanî, s.24.


3-Taberanî ve Đbn-i Asakir, Şabi'den şöyle naklediyor-lar:

Ensardan altı kişi Kurân'ı Peygamber (Sallallahu aleyhi ve

âlihi ve sellem) zamanında topladı.244

Kutade şöyle naklediyor: Enes'e, Peygamber (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) döneminde Kurân'ı kimlerin toparla-dığını sorduklarında "Ensardan olan şu dört kişi topladı, diye cevap verdi: Ubey b. Kâb, Muaz, Zeyd b. Sabit ve Ebuzer."245

45454545. . . . Dersin SorularDersin SorularDersin SorularDersin Sorularıııı

1-Kurân ne demektir?

2-Kurân tahrif olmuş mudur?

3-Kurân-ı Kerim kim tarafından toplanıp kitap haline getirildi?

244-Kenzu'l-Ummal, c.2, s.52. 245-Sahih'i Buharî, c.6, s.102.

DERS 46

KURÂNÎ KAVRAMLAR (1)

MMMMüüüühkem hkem hkem hkem vvvve Me Me Me Müüüütaşabihtaşabihtaşabihtaşabih

Kurân-ı Kerim'in ayetlerinin bir kısmı Muhkem, bir kısmı da Müteşabih ayetlerden oluşmaktadır.

IIIIوهوهوهوه يالذيالذيالذيل الذلأنزلأنزلأنزأنز كليعكليعكليعكليع ابتالكابتالكابتالكابتالك هنمهنمهنمهنم اتآياتآياتآياتآي اتكمحماتكمحماتكمحماتكمحم نهنهنهنه أمأمأمأم HHHHابهاتابهاتابهاتابهاتمتشمتشمتشمتش وأخروأخروأخروأخر الكتابالكتابالكتابالكتاب

Sana Kitab'ı indiren O'dur. Onda (Kurân) bazı ayetleri muhkemdir ki, bunlar kitab'ın esasıdır. Diğerleri de mü-teşabihtir."246

Muhkem: Sözlükte sağlam, sımsıkı, manası açık ayet anlamına gelmiştir.

Muhkem ayetlerin mana ve anlamları o kadar açık ve nettir ki hiçbir tartışma ve görüş yürütmeye izin vermiy-or.

Örneğin:

246-Âl-i Đmran, 7.


IIIIللللققققه ه ه ه وووا ا ا ا االله االله االله االلهو ححححددددHHHH De ki O Allah birdir.247

IIII سليسليسليسلي هثلكمهثلكمهثلكمهثلء كميءشيءشيءشيشHHHH

Onun benzeri bir şey yoktur.248 Bu örnekler gibi ahkam ve akait hakkında yüzlerce ay-

et verilebilir.

Müteşabih: Sözlükte benzer, benzerlik anlamına gel-miştir.

Müteşabih ayetlerden maksat, ayetlerin mana ve an-lamlarında çeşitli anlam ihtimallerinin olması ve görüşleri kapsamasıdır. Bir diğer ifadeyle yoruma ve açıklamaya ihtyacı olan ve manası herkes tarafından anlaşılmayan ayetlere denir. Müteşabih ayetlerin tefsiri Muhkem ayet-ler veya sahih hadislerle yapılır.249

Örneğin:

IIIIييييدددف ف ف ف االله االله االله االلهد ووووقققا ا ا اق يييههههييييدددديممممHHHH

Allah'ın eli onların elinin üstündedir.250

IIIIوووااللهااللهااللهااللهوس س س ييييمممم سععععع ع ع ييييلللل عممممHHHH

247-Đhlâs, 1. 248-Şura, 11. 249-180 Soru ve Cevap, s.246, Soru: 72. 250-Fetih, 10.

Ders: 46 / Kurânî Kavramlar (1) � 213

Allah işitendir, bilendir.251

Nesh Nedir?Nesh Nedir?Nesh Nedir?Nesh Nedir?

Nesh, sözlükte çeşitli manalara gelmiştir:

-Yazılmış bir şeyin üzerinden yazmak.

-Nakil ve değiştirmek

-Yok etmek

Nesh, Đslam âlimlerinin tarifinde ise şöyledir: Vakti ve zamanı dolmuş veya geçmiş sabit bir din hükümlerinden hükmün kaldırılması, yani zamanı dolmuş ve geçerlilik süreci sona ermiş bir hükmün başka bir hükümle değiş-mesidir.252

TefsirTefsirTefsirTefsir

Tefsir, zor ve anlaşılması güç olan kelimelerin üzerin-den perde ve düğümü kaldırmaktır. Yani Kur'an'ı yorum-layan kimsenin anlaşılmayan ve anlaşılması zor kelimele-ri çeşitli vesilelerle anlaşılır bir hale getirerek şüpheyi gidermesidir.253

TevilTevilTevilTevil

Tevil sözlükte havale, havale etme anlamına gelmiştir.

Söz ve fiil şüphe içerdiği veya çıkmaza girdiği zaman tevil yapılır.

251-Bakara, 224. 252-Beyan, Ayetullah Hoî, c.2, s.470. 253-Ulum-u Kurânî, Ayetullah Marifet, s.273.


Tevilci, yani havale ve havale etmenin doğru yolunu bilendir. Yani şüpheyi gideren, insanları çıkmazdan kur-taran ve asıl doğruyu gösteren kimsedir.254

Zahir Zahir Zahir Zahir vvvve Bate Bate Bate Batıııınnnn

Bu terimleri defalarca duymuşuzdur; Kurân ayetlerinin zahirî ve batinî manaları vardır.

Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle buyu-ruyor: "Kurân-ı Kerim'de zahir ve batin olmayan hiç-bir ayet yoktur."

Đmam Bakır'a (aleyhisselam) "Zahir ve batından maksat nedir?" diye sorduklarında şöyle buyurmuştur: "Kurân-'ın zahiri, ayetlerin yüzünden, iniş sebebi ve ayet akı-şından anlaşılan manadır ve özel bir yönü vardır.

Kurân'ın batını ise, ayetlerin metninden anlaşılma-yan ve kesin bir anlam taşımayan çeşitli zaman ve mekânlara tatbik edilebilen ayetlerdir; yani bu ayetle-ri herkes kendi zamanında kendi dönemine tatbik edebilmektedir."255

46464646. . . . Dersin SorularDersin SorularDersin SorularDersin Sorularıııı

1-Muhkem ve Mütaşabih ne demektir?

2-Nesh nedir?

3-Tefsir ve tevil nedir?

4-Ayetlerdeki zahir ve batından maksat nedir?

254-Ulum-u Kurânî, Ayetullah Marifet, s.274. 255-Ulum-u Kurânî, Ayetullah Marifet, s.275.

DERS: 47


Sure Nedir?Sure Nedir?Sure Nedir?Sure Nedir?

Sure kelimesinin birçok anlamı vardır, biz genel an-lamda meşhur olan tarifleri kısaca açıklayacağız:

-Sure, hisar, duvar anlamına gelen "Sur" kelimesinden alınmıştır. Her bir sure birtakım ayetleri sarıp içine aldığı için bu isimle adlandırılmıştır. Evleri saran ve çevreleyen şehir surları gibi.

-Sure, şeref ve makam manasında kullanılmıştır.

-Đbn-i Faris, surenin bir anlamının da "yükseklik" ol-duğunu yazmıştır.256

Ayet Nedir?Ayet Nedir?Ayet Nedir?Ayet Nedir?

Âyet, sözlükte, açık alamet (belirti) demektir; bir şeyin varlığını gösteren alamettir.

Açıkca ortada görülmeyen şey âyetiyle bilinir ve tanınır. Bir yolu bilmeyen, o yola ait alametleri bilirse, yolu bulur. Her şey kendi alametiyle bilinir. Bu açıdan âyet, duyuların, düşüncelerin veya akılla bilinen şeylerin dışa vurmuş şeklidir denilebilir.

256-Ulum-u Kurânî, Ayetullah Marifet, s.110.


Yüzü kızaran bir kimsenin kızdığını anlarız. Yüzü kızarmak kızgınlığın âyetidir Bir şeyin, bir nesnenin ayır-dedici özelliklerine eskiden 'alamet-i farika', yani 'ayırde-dici belirti' denirdi. Bu belirtiler o nesneyi bize tanıtan, o şeyin ne oldugunu bilmemize yardım eden özelliklerdir.

Âyet, bu şekilde açık alamet, nişan, belirti, iz, eser ve işaret anlamlarına gelmektedir. Kurân ilimlerinde âyet; sûrelerin içinde, başı ve sonu belli bir veya bir kaç cümle-den meydana gelmiş ilâhî sözlerdir. Bir başka ifadeyle Kurân cümlelerinin genel ismidir.

Kurân 114 sûreden meydana gelmektedir. Sûreler ise ayetlerden oluşurlar. Sûrelerin içerisindeki âyetler kendi-lerine mahsus bir biçimdedirler. Belli kuralları yoktur. Birkaç harften oluşan âyetler olduğu gibi, bir sayfa uzun-luğunda da âyet vardır.

Kurân âyetlerinin her biri Allah'a ait alametler, işaret-lerdir. Bununla beraber Allah'a mahsus bir yüceliğe de işaret ederler. Bu yücelik onların bağlı oldukları Kudreti hatırlatır, O'nun büyüklüğünü tanıtır.

Kurân, âyetlerden meydana geldiği gibi kâinat da âyet-lerden meydana gelir. Çevremizde gördüğümüz her şey, Allah'ın birer âyetidir. Bütün varlıklar, bütün olaylar Al-lah'ın "ol" emriyle meydana çıkmış kelimeleridir. Bunlar, insana Allah'ı tanıtmaları açısından ise birer âyettirler.

Tecvid Nedir?Tecvid Nedir?Tecvid Nedir?Tecvid Nedir?

Kelime manası olarak tecvid, "cevde" kökünden gelip, bir şeyi güzel yapmak, süslemek, hoşça yapmak manasına gelir. Cevde, Arapça'da kalite-nitelik demektir ve bir şey çok güzel olduğu zaman kullanılır. Kıraat ilmi içinde yer


alan tecvid, Kurân okuma usulü ve ilmidir. Harflerin çıkış yeri, sıfatı, uzun veya kısalığı, genişlik veya darlığı, bir-leştirme ve ayırma, kalın ve ince vurguları konuları bu ilmin konularıdır.

Meal Nedir?Meal Nedir?Meal Nedir?Meal Nedir?

Her yönüyle aynen aktarılması mümkün olmayan bir sözün başka bir dile yaklaşık olarak çevirisidir. Kur'ân tercümeleri için kullanılmaktadır. Kurân'ı başka dile çevi-rireken onun meramını hakkıyla ve tam olarak yansıtmak mümkün olmadığı için çok sayıda Kurân meali ortaya çıkmıştır. Bu, aslında daha sonraları yazılan her mealin, öncekinin yazdığını yetersiz görmesi ve Kurân'ı ifade etmede çaresizliğin bir nişanesidir.

Kıraat, Tilavet Kıraat, Tilavet Kıraat, Tilavet Kıraat, Tilavet vvvve Tertil Nedir?e Tertil Nedir?e Tertil Nedir?e Tertil Nedir?

Kurân'ın okunmasıyla ilgili olarak Türkçe'de kul-landığımız "okumak" işleminin Arapça karşılığı olarak farklı kelimeler kullanılmaktadır. Bu kullanımlardan biri kırâat, biri tilâvet, bir diğeri ise tertildir.

Kırâat, "anlamını düşünerek, anlayarak, hissederek okumak" demektir. Alak suresinin ilk ayetindeki ilk emir böyle bir okumayı ifade eder; yani kâinatı okumak, keş-fetmek, düşünmek, anlamaya çalışmak.

Kırâat, sadece bir metne bakarak okumak anlamına gelmez. En azından vahyin ilk geldiği ortamı düşürsek onun yazılı gelmediği gerçeği bizi bu anlama rahatça ile-tir. Kıraat, bir farkına varış eylemidir; düşünmek, muha-keme etmek, var edilene bakarak var edeni bulmak işle-midir.


Tilâvet, "lafızları arka arkaya dizmek, aktarmak, ge-reğini yapmak, takip etmek" anlamlarına gelmektedir. Tilavetin "takip etmek" anlamı Şems suresinin 2. ayetin-deki "telâ" fiilinin kullanımından da anlaşılmaktadır. Bu durumda kıraat, tilavetten farklıdır ve ondan önceliğe sahiptir; yani tilavet, okunup anlaşıldıktan ve gereği yapıldıktan sonra gerçekleştirilen aktarmaya denmektedir. Kıraat, bir şeyin yapılması emridir; tilavet ise uygulama sonrası söyleme ve aktarma eylemidir.

Kurân okumayla ilgili bir diğer ifade de Müzzemmil suresinin 4. ve Furkân suresinin 32. âyetlerinde geçen tertîl kelimesidir.

Tertil, "sindire sindire, yavaş yavaş, özümseyerek, his-sederek okumak" demektir. Tilavet, kıraat gibi entellek-tüel faaliyet değildir. Bu yüzden Kurân okunurken Al-lah'a sığınmayı emreden Nahl suresinin 98. âyetinde tila-vet değil, kıraat ifadesi kullanılmıştır. Çünkü Şeytan, Kurân'ı anlama çabasına yönelik kıraatı saptırır; onu an-lamaya çalışanlarla uğraşır; Kurân'ın mesajının kavran-maması için çaba sarf eder. Buradan anlaşılıyor ki Kurân'ı okumak, onu önce anlamayı (kıraat), sindire sindire oku-mayı (tertîl) ve ardından, gerekeni yapıp aktarmayı (tila-vet) zorunlu kılmaktadır. Bu üçü de okumanın içinde ol-malıdır; bunlardan herhangi biri yoksa okuma eksiktir.


1-Kurân'da yer alan "sure" ve "ayet"ten maksat nedir?

2-Tecvit ve meal nedir?

3-Kıraat, tilavet ve tertil nedir?

DERS: 48


MekkMekkMekkMekkîîîî vvvve Medene Medene Medene Medenîîîî Sureler Sureler Sureler Sureler

Kurân'daki 114 sureden 86'sı Mekkî, 28'i de Medenî'-dir. Bir surenin Mekkî veya Medenî olmasının kriteri konusunda üç farklı görüş vardır.

1-Đniş zamanına göre: Tefsir âlimlerinin çoğunun gö-rüşüne göre Peygamberimizin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) hicretinden önce nazil olan surelere Mekkî, hicretten son-ra nazil olan surelere ise Medenî sureler denilmektedir. Dolayısıyla bir surenin Mekkî veya Medenî olması iniş yeriyle değil iniş zamanıyla alakalıdır. Öyleyse bir ayet Mekke'de nazil olduğu halde Medenî veya Medine'de nazil olduğu halde Mekkî sayılabilir.

2-Đniş mekânına göre: Mekke'de nazil olan Mekkî, Medine'de nazil olan ise Medenî'dir. Đster hicretten önce inmiş olsun, ister hicretten sonra fark etmez.

3-Hitap tarzına göre: Müşriklere yönelik hitap içeren sureler Mekke'de, müminlere hitap eden ayetler ise Me-dine'de nazil olmuştur. "Ey insanlar!" şeklinde hitap içe-ren ayetlerin bulunduğu sureler Mekkî, "Ey iman eden-


ler!" şeklinde başlayan ayetleri ihtiva eden sureler ise Medenî'dir.

KurKurKurKurâââânnnn''''da Ayet Kavramda Ayet Kavramda Ayet Kavramda Ayet Kavramıııı

Âyet kavramı Kurân'da birkaç anlamda kullanılmak-tadır:

a)Delil: Allah'ın varlığına ve yüceliğine işaret eden deliller, âyet ismiyle anılmaktadır. Buna göre, göklerin ve yerin yaratılması, gece ile gündüzün peş peşe gelişi, in-sanların faydası için denizde yüzen gemiler, ölümünden sonra toprağı diriltmek üzere yağmurun indirilişi, canlı-ların var edilmesi, bulutların boyun eğmiş bir şekilde ha-vada yüzmeleri birer âyettir. (Bakara, 164)

Güneşin bir aydınlık, Ay'ın bir nur (ışık) kılınması yıl-ların sayısı bilinsin diye Güneş'e ve Ay'a durakların tesbit edilmesi birer âyettir. (Yunus, 5)

Tanenin ve çekirdeğin yaratılması, sabahın gecenin içinden çıkıp gelmesi, gecenin dinlenme zamanı yapıl-ması, karanlığın derinliklerinde yol bulmak için yıldız-ların bir lamba gibi var edilmesi, insanların tek bir ne-fisten yaratılması, gökten inen su ile bitkilerin büyütül-mesi, her türlü meyvanın var edilmesi birer âyettir. (En-lam, 95-99)

Arının çeşitli çiçeklerden topladığı özlerle insanlar için şifa olan bal yapması, hayvanların çeşit çeşit yaratılması, hayvanlar tarafından insanlara süt hazırlanması birer ây-ettir. (Nahl, 65-69)

"Ve O, yeri yayıp uzatan, onda sarsılmaz dağlar ve ırmakları var edendir. Orada ürünlerin her birinden ikişer çift yaratmıştır. Geceyi gündüze bürümektedir.


Şüphesiz bunlarda düşünen bir topluluk için gerçekten âyetler vardır."257

b)Mucize: Kurân, peygamberlerin Allah tarafından gönderilmiş elçiler olduklarını isbat etmek için göster-dikleri olağanüstü olaylara da 'âyet' demektedir. Đnsanlar, peygamber olduğunu iddia eden kimselerden bilinen tabi-at olaylarını aşan ve ancak ilâhí kuvvet tarafından yapıla-bilecek mucizeler istemişlerdir. Peygamberlerin göster-diği bütün mucizeler "âyet" olarak ifade edilmiştir. Çünkü mucizeler, peygamberlerin kendi işi değil, Allah'ın gücü-nün alametleridir.

Hz. Đsa'nın (aleyhisselam) çamurdan kuş yapması, körün gözünü açması, alaca hastalığını iyileştirmesi, ölüyü di-riltmesi, saklanılan şeylerin yerini haber vermesi birer (mucizedir) ayetttir. (Âli Đmran, 49) Hz. Đsa'ya (aleyhisselam) gökten sofra indirilmesi (Maide, 114), Semud kavmine de-ve verilmesi (Đsra, 59), Hz. Đsa'nın (aleyhisselam) babasız dünyaya gelmesi (Meryem, 21), Hz. Musa'nın (aleyhisselam) elinin ay gibi parlaması (Tâhâ, 22) hep birer âyettir.

c)Alâmet: Đsrailoğullarına başkan (hükümdar) olarak gönderilen Talût'un bu görevinin âyeti (alameti), Tabût'un onlara getirilmesiydi. Burada âyet; alamet, belirti, nişan anlamında kullanılmıştır. (Bakara, 248)

d)Kurân'ın tümü veya belli bölümleri: Kurân'ın tü-mü âyet olduğu gibi, her sûrenin belli bölümleri de âyet-tir. Gerek Kurân'ın tümü, gerekse her bir âyeti, insanların hepsi bir araya gelseler bile bir benzerini yazamaya-cakları bir mucize (âyet)dir. Kurân'ın âyeti mucize an-lamında da kullandığını tekrar hatırlayalım. Öyleyse

257 -Râd, 3.


Kurân, peygamberimizin en büyük mucizesi olmakla bir-likte Allah'ın kudretine alâmet olan bir âyetidir. Hz Mu-hammed'in (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) hak peygamber olduğuna delildir. Her bir âyet bir ifadeyi diğerinden ayırdığı, her bir Kurân bölümü onun tümünü ve vahyin mucize oluşunu hatırlattığı için âyet denmiştir.

Kurân, Hz. Muhammed'e (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) indirilen kitabın insanüstü olduğunu bildirdikten sonra, bundan şüphe edenleri, "haydi bakalım, bunun gibi bir kitap, ya da bunun sûrelerine benzer sûreler yazıp getirin" diye meydan okumaktadır. (Bakara, 23-24; Ankebût, 50-51;

Đsra, 88 ve Hûd, 13) Öyleyse O'nun kendisi, sûreleri, âyetleri hem birer mucizedir, hem de onları gönderen Rabbimizin Rabliğinin, büyüklüğünün, kudretinin alâmetleri (âyetle-ri)dir.

HZ. FATIMA'NIN MUSHAFI NEDĐR?

Tarihte yanlış anlaşılan konulardan birisi de, Peygam-berin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) kızı Hz. Fatıma'nın (se-

lamullahi aleyha) yazdığı Mushaf'tır.

Bazı Şia rivayetlerine göre bu isimde bir kitap Ehli-beyt Đmamlarının yanında bulunmaktadır.

Bazıları Hz. Fatıma'nın (selamullahi aleyha) mushafı denil-diğinde Şiîlerin Kurân dışında bir başka Kurân'a inandıklarını bilinçli veya bilinçsiz olarak zannetmişler-dir.

Hz. Fatıma'nın (selamullahi aleyha) mushafı, Kurân derece-sinde veya Kurân'a rakip bir kitap değildir.

Đmam Sadık'tan (aleyhisselam) nakledilen bir hadise göre Hz. Fatıma'nın (selamullahu aleyha) mushafında gelecekte


vuku bulacak olaylar, Emevî ve Abbasî hakimlerinin isimleri hakkında bilgiler bulunmaktadır. Bu mushafta Kurân ve şer'î hükümler hakkında hiçbir şey bulunma-maktadır.

Bazı rivayetler göre Resul-i Ekrem'in (Sallallahu aleyhi ve

âlihi ve sellem) vefatından sonra Hz. Fatıma (selamullahi aleyha) çok üzgündü. O sırada Cebrail onun yanına gidip geliyor ve gelecekten haber vererek O'nu teselli ediyordu. Bu zaman zarfında Cebrail'in Hz. Fatıma'ya (selamullahi aleyha) anlattığı şeyler Mushaf adı altında toplanıp korunmuş-tur.258


1-Mekkî ve Medenî süreler nasıl belirlenir?

2-Kurân'da ayet hangi kavramlarda kulanılmıştır?

3-Hz. Fatıma'nın mushafı nedir?

258-Şiiliğe Bakış, Dr. Muhammed Ali Şimalî, s.46-47.

DERS: 49

MÜÇTEHĐT

Müçtehit Kurân'ı, Peygamberimizi (Sallallahu aleyhi ve âlihi

ve sellem) ve imamlarımızın sünnetini bazı ilimlerle birlikte en iyi şekilde öğrenip araştırmış ve bu uğurda yıllarca emek sarf etmiş, yüksek seviyede uzmanlaşmış büyük âlimlere denir. Kısacası dinimizin hükümlerini en iyi şe-kilde anlayıp fetva verebilecek kabiliyete sahip olan âli-me müçtehit denir. Zamanımızda yaşamakta olan birçok müçtehidimiz vardır. Normal bir Müslüman dinini nasıl yaşayacağını detaylarıyla kendi başına araştırmayacağı için müçtehide uymak zorundadır. Yani müçtehit normal halkın dini hükümleri öğrenip ona göre davranması için aynı zamanda bir başvuru kaynağıdır.

MüçtehitMüçtehitMüçtehitMüçtehit Olmanın Şartları Olmanın Şartları Olmanın Şartları Olmanın Şartları

Taklit mercii (müçtehit), birtakım şartlara sahip olma-lıdır. Sahip olması gereken başlıca özellikler şunlardır:

1-Erkek olmalı

2-Buluğ çağına ermiş olmalı

3-Akıllı olmalı

4-On iki imamı tanımalı, Şiî olmalı


5-Helalzade olmalı

6-Hayatta olmalı

7-Adil olmalı.259

Müçtehidi Tanımanın YollarMüçtehidi Tanımanın YollarMüçtehidi Tanımanın YollarMüçtehidi Tanımanın Yollarıııı

Müçtehit ve müçtehitler arasında en bilgili olanını üç yolla tanımak mümkündür:

a)Đnsanın kendisinin bu hususta kesin bilgi edinmesi; me-selâ, kendisi ilim ehlinden olup müçtehidi ve müçtehitler arasında en bilgili olanı tanıma gücüne sahip birisi olması gibi.

b)Müçtehidi ve müçtehitler arasında en bilgili olanını tanıma gücüne sahip iki adil ve âlim şahıs, bir kimsenin müçtehit veya müçtehitler arasında en bilgili olduğunu tasdik etmeleri ki, bu da diğer iki adil âlimin onların söz-lerine karşı çıkmaması şartıyla olur.

c)Müçtehit ve müçtehitler arasında en bilgili olanını tanıyabilecek güçte olan ve sözleri insana güven veren bir grup ilim ehlinin söylemesi.260

Müçtehidin Fetvasına Ulaşma YollMüçtehidin Fetvasına Ulaşma YollMüçtehidin Fetvasına Ulaşma YollMüçtehidin Fetvasına Ulaşma Yollaaaarırırırı

Müçtehidin fetvasını elde etmenin dört yolu vardır:

1-Müçtehidin kendisinden işitmek.

2-Müçtehidin fetvasını nakleden iki adil kişiden işitmek.

259-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.6. 260-Tam Đlmihal, Ayetullah Sistanî, s.6.

Ders: 49 / Müçtehit � 227

3-Güvenilir bir kimseden işitmek.

4-Müçtehidin doğruluğuna güvenilen ilmihâl kitabında görmek.261

Müçtehidin Vazifesi Nedir?Müçtehidin Vazifesi Nedir?Müçtehidin Vazifesi Nedir?Müçtehidin Vazifesi Nedir?

Müçtehidin vazifelerini kısaca şöyle sıralayabiliriz:

1-Đlahî hükümleri çıkarıp fetva vermek.

2-Ümmetin yönetilmesi, barış, savaş, sulh vb.

3-Kadılık yapmak halk arasında ilahî hükümlerin icrası.

4-Umuru Hisbiye idaresi, yani yetim malının korun-ması, vakıflar, humus ve zekât gibi şeyleri asıl yerlerinde harcamak.

Taklit Nedir?Taklit Nedir?Taklit Nedir?Taklit Nedir?

Kişinin dini vazifelerini bir müçtehidin fetvalarına uy-gun olarak yerine getirmesine taklit denir.

Mukallidin (Taklit Edenin) Mukallidin (Taklit Edenin) Mukallidin (Taklit Edenin) Mukallidin (Taklit Edenin)

VazifeleriVazifeleriVazifeleriVazifeleri

Taklit eden bir şâhısında bir takim vazifeleri vardır. Onlardan bazıları şunlardır:

1-Zikredilen şartlara sahip bir müçtehide taklit etmek.

2-A'lem (en bilgin) müçtehide taklit etmek.

3-Đhtiyacı olan meseleleri öğrenmek.




1-Müçtehit kimlere denir?

2-Müçtehit olmanın temel şartları nelerdir?

3-Müçtehitler arasında en bilgini nasıl belirlenir?

4-Müçtehidin görevi nedir?

5-Taklit nedir ve mukallidin vazifesi nedir?

DERS: 50

EZAN VE KAMET

EzanEzanEzanEzan

Dört defa: Allahu Ekber

راكب اللهراكب اللهراكب اللهراكب الله Đki defa: Eşhedu en la ilâhe illellah

لا اللها لهان لا ا دهاشلا اللها لهان لا ا دهاشلا اللها لهان لا ا دهاشلا اللها لهان لا ا دهاش Đki defa: Eşhedu enne Muhemmeden Resûlullah

ول اللهسدا رمحان م دهاشول اللهسدا رمحان م دهاشول اللهسدا رمحان م دهاشول اللهسدا رمحان م دهاش Đki defa: Eşhedu enne Aliyyen veliyullah

الله ىلا ويلان ع دهاشالله ىلا ويلان ع دهاشالله ىلا ويلان ع دهاشالله ىلا ويلان ع دهاش Đki defa: Hayye ale's-salâh

الصلوة الصلوة الصلوة الصلوة حى علىحى علىحى علىحى على


Đki defa: Hayye ale'l-felâh

الفلاح الفلاح الفلاح الفلاح حى علىحى علىحى علىحى على

Đki defa: Hayye alâ hayril-amel

حى على خير العملحى على خير العملحى على خير العملحى على خير العمل

Đki defa: Allahu Ekber

راكب اللهراكب اللهراكب اللهراكب الله Đki defa: La ilâhe illellah

لا اللها لهلا الا اللها لهلا الا اللها لهلا الا اللها لهلا ا

KametKametKametKamet

Đki defa: Allahu Ekber

راكب اللهراكب اللهراكب اللهراكب الله Đki defa: Eşhedu en la ilâhe illellah

اله الا الله اله الا الله اله الا الله اله الا اللهاشهد ان لااشهد ان لااشهد ان لااشهد ان لاĐki defa: Eşhedu enne Muhemmeden resûlullah

ول اللهسدا رمحان م دهاشول اللهسدا رمحان م دهاشول اللهسدا رمحان م دهاشول اللهسدا رمحان م دهاش Đki defa: Eşhedu enne Aliyyen veliyullah

Ders: 50 / Ezan ve Kamet � 231

الله ىلا ويلان ع دهاشالله ىلا ويلان ع دهاشالله ىلا ويلان ع دهاشالله ىلا ويلان ع دهاش Đki defa: Hayye ale's-salâh

الصلوة الصلوة الصلوة الصلوة حى علىحى علىحى علىحى على

Đki defa: Hayye Ale'l-felâh

الفلاح الفلاح الفلاح الفلاح حى علىحى علىحى علىحى على

Đki defa: Hayye alâ hayril-amel

حى على خير العملحى على خير العملحى على خير العملحى على خير العمل

Đki defa: Kad kâmet'is-saleh

قد قامت الصلوةقد قامت الصلوةقد قامت الصلوةقد قامت الصلوةĐki defa: Allahu Ekber

راكب اللهراكب اللهراكب اللهراكب الله Bir defa: La ilâhe illallah

لا اللها لهلا الا اللها لهلا الا اللها لهلا الا اللها لهلا ا

Ezan Ezan Ezan Ezan vvvveeee Kametin Anlamı Kametin Anlamı Kametin Anlamı Kametin Anlamı

Allahu Ekber: Yüce Allah nitelendirilemeyecek dere-cede büyüktür.

Eşhedu en la ilâhe illellah: Şahadet ederim ki tek ve


eşsiz olan Allah'tan başka tapılmaya layık bir ilâh yoktur.

Eşhedu enne Muhemmeden Resûlullah: Şahadet ederim ki Hz.Muhammed (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) Allah tarafından gönderilmiş peygamber ve elçidir.

Eşhedu enne Aliyyen Emîr'ul-Mu'minîne veliyyul-lah: Şahadet ederim ki Hz. Ali (aleyhisselam), müminlerin emiri ve bütün yaratılmışlar üzerine Allah'ın velisidir.

Hayye Ale's-saleh: Koşun namaza!

Hayye Ale'l-felâh: Koşun kurtuluşa!

Hayye Ala Hayril-Amel: Bütün işlerin en hayırlısı olan (namaz)a koşun!

Kad kâmet'is-saleh: Namaz başlamak üzeredir.

La ilâhe illallah: Tek ve eşsiz olan Allah'tan başka ibadete layık bir ilâh yoktur.

Niçin Ezanda Hz. AliNiçin Ezanda Hz. AliNiçin Ezanda Hz. AliNiçin Ezanda Hz. Ali''''nin Đsmi nin Đsmi nin Đsmi nin Đsmi

Zikredilmektedir?Zikredilmektedir?Zikredilmektedir?Zikredilmektedir?

Bu sorunun cevabı aşağıdaki hususlara dikkat edilirse anlaşılacaktır:

1-Şia fakihlerinin tümü, geniş veya özet fıkıh kitapla-rında, Hz. Ali'nin (aleyhisselam) velayetine şahadette bulunmanın ezan ve ikamenin bir parçası olmadığını açık bir şekilde beyan etmiş ve hiç kimsenin bu şahadeti ezan veya ikametin bir parçası olarak okuma hakkına sahip olmadığını dile getirmişlerdir.

2-Hz. Ali (aleyhisselam) Kurân açısından Allah'ın ve-lilerinden biri sayılır ve şu ayette müminler üzerindeki

Ders: 50 / Ezan ve Kamet � 233

velayeti açıkça beyan edilmiştir: "Sizin veliniz ancak Al-lah, O'nun Resulü ve namaz kılıp rükû halinde, zekât ve-ren müminlerdir."262

Ehlisünnet'in Sahih ve Müsned kitaplarında yer alan rivayetler, bu ayetin rükû halinde yüzüğü fakire bağışla-yan Ali (aleyhisselam) hakkında nazil olduğunu açıkça beyan etmektedir.263

3-Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle bu-yurmuştur: "Ameller niyet iledir. (Yani amellerin hakikat ve mahiyetini insanın niyeti belirler). Buna göre Đmam Ali'nin (aleyhisselam) velayeti, Kurân'ın açıkça beyan buyur-duğu hakikatlerden biri olduktan, öte yandan söz konusu cümle, ezanın bir parçası olduğu niyetiyle söylenmedik-ten sonra bu hakikati Resul-i Ekrem'in (Sallallahu aleyhi ve

âlihi ve sellem) risaletine tanıklığın yanı sıra dile getirilmesi-nin ne sakıncası olabilir?264


1-Ezanla kamet arasındaki fark nedir?

2-Ezanda neden Hz. Ali'nin ismi zikredilmektedir?

262-Maide, 55. 263-Bu ayet bu hususta nazil olduğu hakkında yüzlerce kaynak

vardır. Onlardan bazıları: Tefsir-i Taberi, c,6, s,186. ed-Dürru'l-Mensur, c.2, s.293.

264-Cevaplıyoruz, s.127-135, Soru: 24.

DERS: 51

HADĐS NEDĐR?

Hadis, bilginlerin tarifinde şöyledir: Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ve masum imamların (a.s) fiil ve takririni ifade eden söze denir. Hadis, bazen "Haber" bazen de "rivayet" olarak tabir edilir. Hadis, masuma nis-pet verildiği ve içeriğinin de vahye dayanması bakımın-dan hüccettir ve mükellefin görevini belirlemede de ölçü-dür.

Kurân-ı Kerim Đslam'ın anayasası konumunda olması hasebiyle genel olarak ilahî yasaları ana hatlarıyla açık-lamıştır, bu yasaların ayrıntılarını ve teferruatını açıkla-mayı ise hadiselere bırakmıştır. Dolayısıyla hadis, Kurân-ı Kerim'den sonra dinin en önemli kaynağı olarak kabul edilmiştir.

Bu ilim çok yüce bir değere sahip olduğu için Müslü-manlar bu ilim dalına çok önem vermiş, hadis ilmini öğ-renme gayreti içinde olmuş ve kitaplar yazmışlardır. Bü-yük Đslam âlimleri Müslümanların yoluna ışık tutan ha-disleri konulara ayırmış ve bir mecmua halinde hizmete sunmuşlardır. Yalnız bu ilim göründüğü kadar kolay bir ilim dalı değildir. Uzun uğraşlar ve çabalar isteyen dikkat gerektiren hassas bir daldır. Hadis ilminden sonra bu ilim-


le alakalı olarak rical ilmi, hadis tarihi, hadis kavramları, hadis fıkhı vb. birçok ilimler çıkmış ve hadisin daha da iyi anlaşılması için yol gösterici ilimler olmuşlardır.

Çeşitli konularda yazılan binlerce hadis şunu gösteri-yor ki Müslümanlar başlangıçtan günümüze Kurân-ı Ke-rim'den sonra en çok bu ilim dalına önem vermişlerdir. Günümüz dünyasında da düşünürler ve hadis uzmanları bu kültür mirasına yeni bir bakışla yaklaşmış ve bu büyük kültür kaynağından daha geniş faydalanmak için ciddi çalışmalar yapmışlardır. Birçok kültür evi, hadis merkezi ve ilmi kuruluşlar tesis edilerek bu ilim dalında çok önemli adımlar atılmıştır.

Hadis Kaç Bölümden Oluşur?Hadis Kaç Bölümden Oluşur?Hadis Kaç Bölümden Oluşur?Hadis Kaç Bölümden Oluşur?

Hadis, iki bölümden oluşur:

a)Hadisin metni; masumların (aleyhimüsselam) sözleridir.

b)Hadisin senedi; maksat, hadisi masumdan nakleden rivayetler zinciridir. Muhatabın hadisin metnine olan gü-venini sağladığından "Senet" diye tabir edilir.

Hadis Yazımı Ne Zaman Başlamıştır?Hadis Yazımı Ne Zaman Başlamıştır?Hadis Yazımı Ne Zaman Başlamıştır?Hadis Yazımı Ne Zaman Başlamıştır?

Đslam'ın başlangıcından itibaren Müslümanlar Hz. Pey-gamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) yanına gelip hadis-lerini duymayan kimseler için hadisleri yazıp nakletmeye başladılar.

Abdullah b. Amr, Semure b. Cundeb, Sâd b. Ubade, Cabir b. Abdullah Ensarî gibi sahabeler hadisleri ''Sahife'' adı altında bir araya toplamışlardır.

Ders: 51 / Hadis ve Hadis Çeşitleri � 237

Meşhur bir hadise göre Abdullah b. Amr Peygamber-den duyduğu her şeyi yazıyordu. Kureyşliler onu pey-gamberinden diğer insanlar gibi sevgi ve kızgın olduğunu ileri surerek bu işten alıkoydular, günlerinden birinde Abdullah b. Amr olayı Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve

sellem) açtı, Peygamber kendi ağzını işaret ederek şöyle buyurdu:

Yaz! Canım elinde olan Allah'a yemin olsun ki, hakkın dışında bir şey buradan çıkmamıştır.265

Ahmed b. Hanbel Ebu Hureyre'den şöyle naklediyor: Peygamber Ebu Şah isminde biri için ashabına şöyledik-lerini yazmasını istedi.266

Hadis ÇeşitleriHadis ÇeşitleriHadis ÇeşitleriHadis Çeşitleri

1-Sahih hadis: Hadisin tüm senedi zincirleme olarak masuma dayanan hadise sahih hadis denir. Đkinci olarak isimleri hadis metninde geçen bütün raviler güvenilir ve 12 imama inanan Şia olmalıdırlar.

Hadisler arasında en muteber dereceye sahiptir, belirti-len iki şarttan biri azaldığı takdirde itibarı da o ölçüde azalır. Bu yüzden bütün Đslam âlimleri sahih hadisin hüc-cet ve kesin kanıt olmasını ittifakla kabul etmişlerdir.

2-Hasen hadis: Sahih hadiste bulunması gereken iki önemli şartta sahip olan hadislere hasen hadis denir. Yal-nız şu farkı vardır ki raviler zincirlemesinde bir ya da daha fazla ravilerin güvenilir oldukları açıkça belirtilme-miş ve sadece onların methi ve övüldükleri bizlere ulaş-

265-Sünen-i Daremî, Mukaddime, s.484-486. 266-Sahih-i Buharî, Đlim babı, h.109.


mıştır. Bu bakımdan itibarlık ve hüccet olma sıralamasın-da sahih hadisten sonra yer alır.

3-Muvassak hadis: On iki imamlı olmayan ancak ravileri güvenilir ve hadis metni de masuma dayanan ha-dislere denir. On iki imama inanma şartının haricinde yukarıda hadis için belirtilen iki esasi şart bu hadis türü içinde geçerlidir. Muvassak Hadis itibar ve derece bakı-mından Sahih ve Hasen hadislerinden sonra gelir.

4-Zayıf hadis: Zayıf hadis, yukarıda üç hadis türünün yani Sahih, Hasen ve Muvassak hadislerin taşıdığı özel-liklere sahip olmayan hadislere denir. Bir başka deyimle senet zinciri masuma dayanmayan veya ravilerin durumu belirsiz, fasık ve yalancı olan hadislere Zayıf Hadis denir.

Bütün muhaddisler (hadis uzmanları) Zayıf Hadis'i ge-çersiz saymış ve içeriğine uyulmayacak nitelikte olduğu-nu belirtmişlerdir. Zayıf Hadis kendi arasında Maktu, Merfu, Mürsel ve Mec'ul vs. olarak birçok kısımlara ay-rılmıştır. Bu sınıflandırmaların geneli Hadis ilminde Zayıf Hadis'e ait olup Zayıf Hadis başlığı altında incelenir.

51. Dersin Sorular51. Dersin Sorular51. Dersin Sorular51. Dersin Sorularıııı

1-Hadis nedir ne zaman hadis yazıma başlamıştır?

2-Hadis çeşitlerini zikrediniz?

3-Sahih ve Muvassak hadisler nasıl hadislerdir?

DERS: 52

HADĐS TÜRLERĐ

KuKuKuKuttttsî Hadis Nedir?sî Hadis Nedir?sî Hadis Nedir?sî Hadis Nedir?

Kutsî Hadis, anlamı ya rüyada ya da ilham aracılığıyla Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) telkin edilen ancak sözleri ve lafzı Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve

sellem) dilinden beyan edilen hadislere denir. Kutsî Hadis-'in Kurân-ı Kerim'le hiçbir farkı yoktur ancak sadece an-lamı Allah'a nispet verilir, mucizevî özellik taşımaz ve namazlarda da kıraat edilmez. Bunun dışında aynı Kurân ayetleri gibidir.

KuKuKuKuttttssssîîîî Hadisle Nebev Hadisle Nebev Hadisle Nebev Hadisle Nebevîîîî Hadis Hadis Hadis Hadis

Arasındaki FarkArasındaki FarkArasındaki FarkArasındaki Fark

Kutsî Hadis ile Nebevî Hadis arasında da fark vardır; Nebevî Hadis, Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve

sellem) rivayet edilen hadistir ama Kutsî Hadis, Allah'ın sözle-rini ifade eder. Nebevî Hadisler, Şia ve Sünni mezheplerinin rivayetlerinin genel ve kayda değer bölümünü oluşturmak-tadır. Bu hadisleri ya Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve

sellem) Ehlibeyt'i (aleyhimüsselam) ya da Peygamberin (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) sahabeleri nakletmişlerdir.


CaCaCaCa''''li (Uydurma) Hadis Nedir?li (Uydurma) Hadis Nedir?li (Uydurma) Hadis Nedir?li (Uydurma) Hadis Nedir?

Hadis uydurma ve masuma yalan bir söz isnat etme, inatçı düşmanlar ve hasta kalpli insanlar tarafından Pey-gamberin (s.a.a) hayatı döneminden itibaren hadisleri teh-dit eden büyük bir musibetti. Emirülmüminin Ali (a.s) bir hadiste şöyle buyurmuştur: "Peygamberin (s.a.a) hayatı döneminde Allah Resulü'ne (s.a.a) o kadar yalan sözler isnat ettiler ki bunun üzerine Allah Resulü (s.a.a) şöyle buyurdu: Ey insanlar! Bana yalan söz isnat edenlerin sayısı çoğalmıştır, kim kasıtlı olarak bana yalan isna-dından bulunursa cehennem ateşinde yerini hazırla-malıdır."267

Hadis uydurma alışkanlığı Allah Resulü'nden (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) sonra da çeşitli amaçlarla devam etti. O amaçlardan iki önemli unsura şöyle işaret edebiliriz:

1-Emevî ve Abbasî hükümetlerinin nübüvvet haneda-nına karşı takındıkları düşmanlıktan dolayı bazı halifele-rin faziletleri hakkında uydurulan sahte hadislerle son buldu.

2-Kendi akidelerini ispat edip diğer fırkaların inançlarını inkâr eden fıkhî ve itikadî bazı fırkaların doğması; bu fırka-lar kendi inançlarını yaygınlaştırmak amacıyla bazen hadis-ler uydururlardı.

Bu sapkın inancın devamı ve sahte hadislerin yaygınlaş-ması hadis için birtakım kuralların konulmasını kaçınılmaz kıldı ki buna müteakip olarak Rical ve Dirayetu'l-Hadis ilimlerinin ortaya çıkmasını sağladı.

267-Hisalu Saduk, s225.

Ders: 52 / Hadis ve Hadis Çeşitleri � 241

Mütevatir Hadis Mütevatir Hadis Mütevatir Hadis Mütevatir Hadis vvvve Vahid Haberi e Vahid Haberi e Vahid Haberi e Vahid Haberi

Mütevatir Hadis, ravi sayısı her hadis tabakasında o kadar fazla olmalı ki normalde bu ravilerin herhangi bir haberi (hadisi) uydurmaları konusunda ittifak etmeleri imkânsız ve naklettikleri hadisin gerçekten sadır olmasını ispatlayacak nitelikteki habere Mütevatir Hadis denir. Bu tür hadislerin sayısı oldukça azdır ancak hadisin doğrulu-ğunu ve hüccet olduğunu kesin olarak ispat eder.

Vahid Haber, ravi sayısı her hadis tabakasında veya tabakanın herhangi birinde tevatür haddinden az olan hadislere denir. Vahid haber yakini doğurmaz ve sadece hadisin senedi muteber olursa hüccet sayılır.

FikhuFikhuFikhuFikhu''''llll----HadisHadisHadisHadis''''ten Maksat Nedir?ten Maksat Nedir?ten Maksat Nedir?ten Maksat Nedir?

Hadis ilminin en önemli görevi rivayetin medlulünü (işaret ettiği manayı) incelemektir ki buna "Fıkhul Hadis" denir. Fıkhu'l-Hadis'i bu bakımdan Kurân-ı Kerim'in tef-siri olarak niteleyebiliriz; Ulumu'l-Kurân (Kurân Đlimleri) ayetlerin medlulünü (manasını) anlayabilmek için bir mukaddime ve ön giriş ise hadisin tarihi, ıstılahları vb. hadis ilimleri de rivayetlerin içeriklerini daha derin ve iyi kavramak için bir mukaddimedir. Rivayetler Allah'ı, varlıkları, insanları, önderleri vb. mevzuları tanımada en derin bilgileri içerdiğinden bu maariflere nasıl ulaşılabi-leceği konusunda Fıkhu'l-Hadis ilminde incelenen bir-takım kaidelere riayet etmeye ihtiyaç vardır.

Garibul HadisGaribul HadisGaribul HadisGaribul Hadis''''tentententen Maksat Nedir? Maksat Nedir? Maksat Nedir? Maksat Nedir?

Kurân-ı Kerim ve aynı şekilde Peygamberin (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) ve Ehlibeyt Đmamlarının (aleyhimüsselam)


hadislerinde birtakım kelimeler vardır ki o kelimelerin anlamı o zamandaki insanlar için belliydi. Ancak sonraki dönemlerde dil ve kültürlerin ciddi anlamda değişiklikle-re uğradığı da kesindir. Dillerin uğradığı değişimden son-ra o kelimelerin manalarını idrak etmek sonraki nesiller için zorlaşmaya başladı hatta bazı kelimeler tamamen yabancı bir kelimeye dönüştü. Garibul Đlmin amacı, kökleri ve geçmişi çok eskilere dayanan ve idraki muha-taplar için oldukça zor olan bu kelimelerin manalarını aydınlatmaktır. Garibul Hadis yazılarıyla sözlük ve lügat kitapları arasında büyük benzerlikler vardır; yalnız Gari-bul Đlmin kapsama alanı sözlüklere göre dardır. Çünkü bu ilim sadece hadislerde geçen lügatleri inceleyip kelime-lerdeki düğümü gidermeye çalışmaktadır.

Đbn-i Esir'in (ö.606) yazdığı en-Nihaye adlı kitap bu alanda Ehlisünnet'in en kapsamlı eseridir. Fahruddin Tu-reyhî'nin (ö.1085) kaleme aldığı Mecmau'l-Bahreyn ise Şiilerin en kapsamlı Garibu'l-Hadis kitaplarındandır ki bu eserde Kurân-ı Kerim'deki garip kelimeler hakkında da bilgiler sunulmuştur. Bu yüzden de yazar kitabına "iki denizin birleştiği yer" anlamına gelen Mecmau'l-Bahreyn adını vermiştir.


1-Kutsî ve Câlî Hadis nedir?

2-Kutsî hadisle Nebevî hadis arasındaki farkı nedir?

3-Mütavatir ve Vahid haberi tarif ediniz?

4-Fıkhu'l-Hadis'ten maksat nedir?

5-Garibu'l-Hadis'ten maksat nedir?

DERS: 53

BAZI KAVRAMLAR

Đlaciye Haberler Ne Tür HabeĐlaciye Haberler Ne Tür HabeĐlaciye Haberler Ne Tür HabeĐlaciye Haberler Ne Tür Haberrrrlerdir?lerdir?lerdir?lerdir?

Masum Ehlibeyt Đmamlarının (aleyhimüsselam) ta-mamı hakikat olarak bir nurdur. Bu kaideye göre de söz-lerinde herhangi bir çelişki ve zıtlık olmamalıdır. Görü-nüşte birbirleriyle çelişen birtakım hadislerin varlığı mu-haddisleri bu ihtilafların kaynağını araştırmaya ve çelişki-liymiş gibi görünen bu hadislerin arasını birleştirmeye ve zıtlıklarını gidermeye sevk etmiştir. Bu yüzden hadis ilmi araştırmasında en önemli meselelerden biri de bu ihti-lafların ve çelişkilerin nereden kaynaklandığını araştırıp bulmak ve bunu çözüme kavuşturmak olmuştur.

Hadislerin uyuşmazlığı ve bazı hadislerin birtakım ay-etlerin içeriğiyle çelişme konusu daha hadis ilminin ted-vin edildiği ilk zamanlara dönmektedir. Bu yüzden Ehli-beyt Đmamlarının (aleyhimüsselam) ashabı ve öğrencileri hadislerin zahirindeki çelişkileri ve ihtilafları gidermenin çözümünü öğrenmek için Đmamlara (aleyhimüsselam) sorular soruyorlardı. Đmamlar (aleyhimüsselam) da ce-vabın yanı sıra bu sorunun giderilmesi için onlara bir-takım ölçüler ve kurallar da öğretiyordu. Zahirleri birbir-leriyle çelişkiliymiş gibi görünen engelleri çözümlemek için Ehlibeyt Đmamlarından (aleyhimüsselam) nakledilen


öğretileri ve ölçüleri kapsayan rivayetler mecmuasına "Đlaciye Haberleri" denir.

MMMMüsned Nedir?üsned Nedir?üsned Nedir?üsned Nedir?

Müsned, hadisleri raviler esasına göre yazılan hadis ki-taplarına denir. Örnek olarak; Cabir b. Abdullah Ensarî'-nin Resul-i Ekrem'den naklettiği rivayetlerin tamamı müstakil bir bölümde yer almıştır. Bazı müsned kitapları sahabenin alfabetik isim sırasına göre düzenlenmiş bazı-ları ise sahabenin sadrı Đslam'daki geçmişi göz önüne alınarak yazılmıştır. Nitekim bazı müsnedlerde sadece bir ravinin naklettiği hadisler gelmiştir, örneğin Ali b. Ebu Talib'in (aleyhisselam) Müsned'i. Bu alanda yazılan en meşhur kitap Ahmed b. Hanbel'in kaleme aldığı Müs-ned'dir.

Nevadir Nedir?Nevadir Nedir?Nevadir Nedir?Nevadir Nedir?

Nevadir, muhteva bakımından dağınık olması hasebiy-le hadis kitaplarında biçbir babın kapsama alanına girme-yen hadislere denir. Bu hadisler genelde hadis kitaplarının bablarının sonunda Nevadir ismiyle yer alırlar. Bazen Nevadir'den maksat bir hadisin muteber ravisi meşhur rivayetlerin aksine hadisi başka ravilerden nakleder ve bazen de Nevadir'den maksat az nakledilen ve içeriğine az amel edilen hadislerdir.

Bazı muhaddisler bu tür rivayetleri toplayarak Neva-dir adı altında kitaplar telif etmişlerdir. Fazl b. Ali Ra-vendi'nin kaleme aldığı en-Nevadir ve Muhammed Muh-sin Feyz-i Kaşanî'nin yazdığı Nevadiru'l-Ahbar bunun örnekleridir.

Ders: 53 / Bazı Kavramlar � 245

Emali Nedir?Emali Nedir?Emali Nedir?Emali Nedir?

Emali, içeriği üstatlar tarafından ders toplantılarında sözlü olarak beyan edilip öğrenciler tarafından kaleme alınan kitaplara verilen isimdir. Emali kitaplarının konusu hadis veya hadise ait ilimler olduğundan ders toplantı düzenine göre tanzim edilirdir. Onlara "Mecalis" adı da verilmiştir. Bu yolla büyük bir hadis mecmuası hazırlan-mıştır ki hadis kültür mirasının önemli bir bölümünü oluş-turmaktadır. Şeyh Saduk, Şeyh Müfid ve Şeyh Tusî'nin Emali'leri hazırlanıp okuyucuların hizmetine sunulan bir-kaç örnektir.

Melahim Nedir?Melahim Nedir?Melahim Nedir?Melahim Nedir?

Melahim, Arapçada "Melheme" kelimesinin çoğulu olup tarihi olaylar ve büyük hadiseler anlamına gelir. Sa-vaşlar, ahir zaman fitneleri, hâkimlerin doğuşu, devletle-rin değişimi ve Hz. Mehdi'nin (aleyhisselam) zuhur belir-tileri hakkında gerçekleşecek olayları bildiren hadislere "Melahim Haberleri" denir. Bazı âlimler bu tür hadisleri ve haberleri müstakil teliflerinde toplamışlardır, örnek olarak Đbni Hammad'ın (ö.228) yazdığı "Fiten" ve Seyyid b. Tavus'un kaleme aldığı el-Melahimu Vel Fiten adlı eserleri gösterebiliriz.

UlumuUlumuUlumuUlumu''''l l l l Hadis Nedir?Hadis Nedir?Hadis Nedir?Hadis Nedir?

Hadisin iki esasi parçasını (senet ve metin) inceleyen ve bu iki ana unsur hakkındaki bilgileri içeren ilim mec-muasına Ulumu'l-Hadis denir. Şia âlimler arasında dört asıl ilim, hadis ilminin dairesinde tanınmıştır ki onlardan bazılarının dalları da vardır. Bu dört ilim şunlardır:


1-Hadis Tarihi: Ulumu'l-Hadis'in bu dalı genel an-lamda çok eski bir geçmişe sahip değildir. Bu konuyla ilgili telifler yaşadığımız asırda yazılmaya başlamıştır. Bu ilimde, hadisin sudur asrından (Peygamberin dönemin-den) tedvin, hadis nakli, hadis mecmualarının telif edil-diği ve hadis okullarının çeşitli dönemlerdeki geçmişi incelenir.

2-Diraye ve Istılahlar: Bu ilim dalında ravilerin şart-ları, senet ve metin-ki Ulumu'l-Hadis'de bu şartlar ge-reklidir- bakımından hadis türleri ve aynı şekilde hadisi doğru öğrenmek (hadisi taşıma) ve hadisi nakletme gibi konular incelenir.

3-Rical: Hadisin senedinde isimleri geçen ravilerin tanınması demektir. Bunların toplamı ise rivayetin sene-dini oluşturur. Rical ilminde sunulan bilgilere göre hadi-sin çeşidi Diraye ilmi kurallarına göre tanıtılır ve o hadi-sin itibar derecesi belirlenir.

4-Fıkhu'l-Hadis: Bu ilim dalının konusu hadisin met-nidir. Doğru algılama kuralları ve hadisten çıkarılan ve istifade edilen sonuç Fıkhu'l-Hadis ilminde incelenir. Ba-zen bu ilim dalı Diraye ilminde bir hadisin itibar tuta-naklarına göre o hadisin ünvanını belirler ve hadisin me-tin açısından itibarını ifade eder.


1-Đlaciye haber ne tür bir haberdir?

2-Müsnet ve Nevadir nedir?

3-Emali ve Melahim den maksat nedir?

4-Ulumu'l-Hadis nedir?

DERS: 54

ĐLMÎ KAVRAMLAR

Diraye ĐlmiDiraye ĐlmiDiraye ĐlmiDiraye Đlmi

Bu ilim için çok sayıda tanımlar yapılmıştır ancak mu-haddislerin büyük çoğunluğu en kapsayıcı ve kısa olarak şu tarifi kabul etmişlerdir: "Hadisin metnini ve senedi-ni, nasıl öğrenileceğini, hadisin intikalini (taşınması ve sunulması) ve hadisin nakil adabının konu edildiği ilim dalına denir."

Bu ilmin asıl gayesi sahih hadisleri yanlış hadislerden ayırt etmektedir. Bu ilmin geçmişi âlimlerin, fakihlerin ve muhaddislerin doğduğu ilk asırlara dayanmaktadır. Onlar çeşitli yerlerde usul, fıkıh ve hadis bahislerinde yer yer hadis tutanaklarından ve kavramlarından yararlanmış-lardır. Ancak bu konu hakkında ilk müstakil telif ve çalış-ma dördüncü asırda Ehlisünnet âlimleri tarafından ger-çekleştirilmiş ve Kadı Hasan Ramhormuzi (ö.360) el-Muhaddisu'l-Fasil Beyne'r-Ravi Ve'd-Dai adlı eseri yazdı.

Şia yazarlarından ise ilk olarak Şehid-i Sani (ö.965) ed-Diraye ve onun şerhi olan er-Riayetu Fi Đlmi'd-Diraye adlı eseri kaleme aldı.

Bu konuda Şia âlimlerinin Ehlisünnet âlimlerinden sonra telifler kaleme almalarının nedeni sekizinci asra


kadar hadisler hakkındaki mevcut karine ve emarelerin olmasından dolayı hadislerin itibar kazanması gerçeğiydi; Nitekim eski muhaddisler hicri dördüncü asrın yarısına kadar Masum Ehlibeyt Đmamları (aleyhimüsselam) ve onların sahabeleri ile olan irtibatlarından dolayı hadisin sudur sebebinin değerlendirmesine çeşitli yollarla ulaşa-bilme imkânına sahiptiler. Birkaç asır sonra da Ehlibeyt Đmalarının (aleyhimüsselam) sahabelerinin teyit edilen teliflerine ulaşabilmekteydiler. Bu yüzden sonraki asırlara kadar bu ilme çok ihtiyaç duymadıklarından konuyla ilgi-li telifler de kaleme almamışlardır.

Elbette Şiiler arasında kullanılan birtakım hadis kav-ramlarının çok eskiye dayanan bir geçmişi vardır. Belirt-mekte fayda vardır; son dönemlerde bu ilim âlimlerin dilinde "Mustalahat" olarak tabir edildi. Bu tabir ihti-lafının sebebi ise bu tabirin bu ilim dalının içeriğiyle olan tenasübü ve Diraye kavramının Fıkhu'l-Hadis ilmi ile olan tenasübünden kaynaklanmıştır. Yine hatırlatmakta fayda var ki "Diraye" kavramı Ehlisünnet âlimlerine göre daha geniş bir daireye sahiptir. Onlara göre Rical, Cerh ve Ta'dil, Fıkhu'l-Hadis ve Mustalahat ilimleri de Hadis ilminin parçalarından sayılmaktadır.

Rical ĐlmiRical ĐlmiRical ĐlmiRical Đlmi

Rical ilmi, ravilerin durumlarını, biyografilerini on-ların hadislerine olan güven ölçüsüne göre inceleyen ilim dalıdır. Ravilerin kimliklerinin tanınması ve yine onlara olan güven ölçüsünün belirlenmesi bu ilim dalının asıl hedefidir.

Ravileri tanımada baba adı, nesep, künye, lakap, mez-hep ve ravi tabakası, aynı ismi taşıyan ravilerin birbirle-

Ders: 54 / Đlmî Kavramlar � 249

rinden ayırt edilecek derecede tanınmaları ve yine ravile-rin tanındıkları belirgin diğer isimlerinin bilinmesi bu ilim dalında Rical âlimlerinin teveccüh ettikleri esasi ko-nulardandır. Rical ilminin Diraye ilmi ile olan irtibatı şöyledir; şahsın belirlenmesi ve ravinin itibarlık derecesi-nin rivayet senedinde net olarak bilinmesi hadis türünün belirlenmesine de yardımcı olacaktır ve ona göre de ri-vayetin hükmü de aydınlanacaktır.

Şiilere göre bu ilmin geçmişi Đmam Ali'nin (aleyhisse-lam) öğretilerine dönmektedir ki o hazret şeraitin ravile-rin yalan ve hatalarından güvende olması ve korunması için insanları hadisin metnine dikkat etmeye ve ravilerin durumlarına teveccüh etmeye teşvik ediyordu. Ama Ehli-sünnet, hicri birinci asrın ikinci yarısında fitneler baş gösterdikten sonra ravilerin biyografilerini ve geçmişleri-ni incelemeye başladı.

Hadis Hadis Hadis Hadis vvvve Đrfan Đlişkisie Đrfan Đlişkisie Đrfan Đlişkisie Đrfan Đlişkisi

Đrfan ve Tasavvuf ehli de diğer Müslüman bilginler gi-bi hadise önem vermekteydiler ve onların yazıları hadis-lerle doludur. Elbette onlardan bazılarının hadisin yorum ve kabulü hakkındaki görüşleri ve hadisleri değerlendir-medeki kriterleri muhaddislerle farklıdır.

Gerçek şudur ki keşf ve şuhud irfan ve tasavvufun en önemli araçları olsa da ancak onların eserleri ve yazıları Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) hadis-leriyle doludur. Bu hadisler genel olarak iki kısma ayrılmıştır: Birinci kısım Şia ve Ehlisünnet'in muteber hadis kaynaklarında da yer alan rivayetlerdir. Đkinci kısım ise belirli hadis kaynağı olmayan rivayetlerdir. Đrfan ve tasavvuf ehlinin kayda değer hadislerinin büyük bölümü


ikinci kısımdaki türden yani belirli dayanağı ve kaynağı olmayan hadislerdir.

Bazı mutasavvıf yazarların da hadis dalında müstakil kitapları ve risaleleri vardır ki onlardan en önemlisi üçün-cü asır ariflerinden Hekim Tirmizi'nin kaleme aldığı Ne-vadiru'l-Usul kitabıdır. Ehlisünnet ariflerinin metinlerin-de el-Milelu Fit-Tasavvuf, Siraci Tusî; Kuvvetu'l-Kulub, Ebu Talib Mekkî; Đhyau'l-Ulum, Gazali; Menazilu's-Satirin, Hace Abdullah Ensarî; Muhyiddin Arabî'nin ki-tapları vs.

Şia ariflerinden ise Seyyid Haydar Amulî ve özellikle de son üç dört asırda Mirza Cevad Melikî Tebrizî'nin eserlerinde kayda değer ölçüde hadisler vardır.

Bir önemli husus da şudur ki; tasavvuf ve irfan ehlinin rivayetlerde en çok üzerinde durdukları konu ahlaki ko-nulardır ve bunun sebebi ise irfan ve ahlakın birbirlerine yakın olmasından kaynaklanmaktadır.

Hadis Kaynaklarının MucemlerHadis Kaynaklarının MucemlerHadis Kaynaklarının MucemlerHadis Kaynaklarının Mucemleriiii

Alfabetik sıraya göre hadislerin müfredatını ve kelime-lerini içeren kitaplara "Mucem" denir. Şimdiye kadar ha-dis kitapları için çok sayıda kelime mu'cemi tedvin edil-miştir ki onlardan bazıları şunlardır:

1-el-Mu'cemu'l Müfehres Lielfazi Ahadisi'l Kutubi'l-Erbea, Biharu'l-Envar, Vesailu'ş-Şia, Müstedreku'l-Vesail; Ali Rıza Beraziş denetimi altında.

2-el-Mu'cemu'l Müfehres Lielfazi Ahadisi Bihari'l-En-var; Đslamî Araştırmalar Merkezi; Đslamî Tebligat Bürosu denetiminde.

Ders: 54 / Đlmî Kavramlar � 251

Erbeamie (Dört Yüz) Usulü Nedir?Erbeamie (Dört Yüz) Usulü Nedir?Erbeamie (Dört Yüz) Usulü Nedir?Erbeamie (Dört Yüz) Usulü Nedir?

Ehlibeyt'in (aleyhimüsselam) bir grup ashabı Hz. Emi-rülmüminin Ali (aleyhisselam) döneminden Đmam Hasan Askeri (aleyhisselam) dönemine kadar özellikle de Đmam Bakır (aleyhisselam) ve Đmam Sadık (aleyhisselam) dö-nemlerinde Ehlibeyt'ten (aleyhimüsselam) nakledilen hadisleri toplayarak bir mecmua haline getirdiler. Sonra-ları toplanan bu hadis mecmuasına "Asl" adı verildi. Bu aslın sayısı dört yüze ulaşmaktadır, işte bu yüzden o usule ıstılahta "Usul-u Erbeamie (Dört yüz asıl) denmektedir. Daha sonraları bu hadis mecmuası Şia'nın Kutub-u Er-bea'sının (Dört büyük kaynak) tedvin edilmesinde ana kaynak olarak seçildi. Ehlibeyt Đmamlarının (aleyhimüs-selam) sözlerini nakletmek ve başka hadis kaynakların-dan alıntı yapmamak, rivayetlerin muhaddislere göre azami ölçüde muteber olması vs. gibi özellikler Usul-u Erbeamie'nin özelliklerinden sadece birkaçıdır.

Ravilerde Aranan ŞartlarRavilerde Aranan ŞartlarRavilerde Aranan ŞartlarRavilerde Aranan Şartlar

Âlimler ve muhaddisler ravi için birtakım şartları ge-rekli görmüşlerdir ki onlardan bazıları şunlardır:

1-Đslam

2-Đman

3-Buluğ

4-Akıl

5-Adalet

6-Güvenilirlik

7-Hadis tutanağında ve kaydında dikkat



1-Diraye ilmi nedir?

2-Rical ilmi nedir?

3-Hadis ile Đrfan ilişkisini açıklayınız?

4-Hadis kaynaklarının mu'cemlerini açıklayınız?

5-Erbeamie (dört yüz) usulü nedir?

6-Ravilerde hangi şartlar olmalıdır?

DERS: 55

HADĐS ĐLMĐNE YÖNELĐK KAVRAMLAR

Đcma Ashabı Kimlerdir?Đcma Ashabı Kimlerdir?Đcma Ashabı Kimlerdir?Đcma Ashabı Kimlerdir?

Ehlibeyt imamlarının (aleyhimüsselam) sahabelerinden bazıları Ehlibeyt (aleyhimüsselam) ile sık sık görüşüp huzurlarından istifade etmelerinden, o hazretlerden (aley-himüsselam) çok sayıda hadis nakletmelerinden, sahip oldukları adaletten, Ehlibeyt'in (aleyhimüsselam) övgüle-rini kazandıklarından ve daha birçok sebepten dolayı öy-lesine yüce makamlar kazandılar ki Şia âlimleri ve mu-haddisleri ittifakla onlarından ağızlarından nakledilen hadisleri muteber saymış ve kabul etmişlerdir. Bu güveni-lir ve Ehlibeyt'in övgüsünü kazanmış yüce ashaba "Đcma Ashabı" denildi. O yüce zatlar şunlardır:

1-Zürare b. A'yan

2-Maruf b. Harbuz

3-Yezid b. Muaviye Aceli

4-Ebu Basir Esedi (veya Ebu Basir Muradi)

5-Fudayl b. Yesar

6-Muhammed b. Müslim Tai

7-Cemil b. Derrac

8-Abdullah b. Muskan


9-Abdullah b. Bukeyr

10-Hammad b. Osman

11-Hammad b. Đsa

12-Eban b. Osman

13-Yunus b. Abdurrahman

14-Safvan b. Yahya Saberi

15-Muhammed b. Ebi Umeyr

16-Abdullah b. Muğayre

17-Hasan b. Mahbub

18-Ahmed b. Muhammed b. Ebi Nasr Bezenti

Bunlardan ilk altısı Đmam Muhammed Bakır (aleyhis-selam) ve Đmam Cafer Sadık'ın (aleyhisselam) ashabı, ikinci altı kişi Đmam Sadık'ın (aleyhisselam) ashabı ve son altı kişi Đmam Musa kazım (aleyhisselam) ve Đmam Rıza'nın (aleyhisselam) ashabındandırlar.

KutubKutubKutubKutub----uuuu Erb Erb Erb Erbaaaaaaaa''''dan Maksat Nedir?dan Maksat Nedir?dan Maksat Nedir?dan Maksat Nedir?

Kutub-u Erbea veya "Usul-u Erbea" Şia'nın dört önem-li hadis kitaplarına verilen isimdir. Bu kitaplar sonradan gelen âlimlerin dilinde "Önceki Âlimlerin Hadis Camia-ları" adıyla anılmıştır. Şia'nın dört önemli hadis kay-nakları şunlardır:

1-el-Kâfi, Muhammed b. Yakub Kuleynî (ö. 329)

2-Men La Yehzaruhu'l-Fakih, Şeyh Saduk Muhammed b. Ali b. Babiveyh (ö. 381)

3-Tehzibu'l-Ahkâm, Şeyhu't-Taife Muhammed b. Ha-san Tusi (ö. 460)

Ders: 55 / Hadis Đlmine Yönelik Kavramlar � 255

4-el-Đstibsaru Fima Uhtulife Min-el Ahbar, Şeyhu't-Taife Muhammed b. Hasan Tusî (ö. 460)

Bu kaynakların yazarlarının yaşadıkları dönemin Ehli-beyt imamlarının (aleyhimüsselam) dönemine yakın ol-ması, ilmî kariyerlerinin ve hadis ilmine olan hâkimiyet-lerinin itibarı, yazılan eserlerin sınıflandırılma metotları bu kitapları diğer hadis kaynaklarından daha mümtaz ve muteber kılmıştır.

CevamiCevamiCevamiCevami----iiii Saneviye Nedir? Saneviye Nedir? Saneviye Nedir? Saneviye Nedir?

Cevami-i Saneviye veya Müteahhir Hadis Cevamii aşa-ğıda zikredeceğimiz üç hadis kaynağına verilen isimdir.

1-el-Vafi, Muhammed Muhsin Feyz-i Kaşanî (D.1091)

2-Vesailu'ş-Şia, Muhammed b. Hasan Hürr Amulî (D.1104)

3-Biharu'l-Envar, Muhammed Bakır b. Muhammed Taki Meclisî (D.1111)

Bu üç hadis kitabı da birkaç hadis kitabı mecmuasın-dan derlenmiştir ve dolayısıyla da bu özellikte ortaktırlar.

el-Vafi; el-Kutub-u Erbea'nın (Dört kaynak kitabı) ha-dislerini içerir. Yazar, tekrar edilmiş hadisleri çıkarmış ve açıklamaya ihtiyaç duyulan hadisleri sade ancak faydalı bir beyanla ifade etmiştir. Şimdiye kadar bu eserin 28 cildi basılmıştır.

Vesailu'ş-Şia; Fıkha yönelik hadisleri içermiştir. Bu ese-re Kutub-u Erbea kaynaklarında gelen hadislerin yanı sıra diğer hadis kitaplarından alınan rivayetlerde eklenmiştir. Yazar, uygun gördüğü bazı hadisleri açıklamıştır. Bu değerli eser son düzeltilmiş haliyle 30 ciltte basılmıştır.


Biharu'l-Envar; Şia'nın en kapsamlı ve en büyük ha-dis kaynağı olarak sayılan bu değerli eser onlarca hadis kitaplarından derlenmiş bir şaheserdir. Yazar, kitabın ge-nelinde "Beyan" başlığı altında birçok hadisi aydınlatıcı yorumuyla aydınlatmıştır. Bu ansiklopedi özelliği taşıyan dev eserde itikadi, ahlaki, edepler ve sünnetler, tarih vb. birçok konulardan bahsedilmiştir. Bu değerli eser 110 cilt basılmış ve okuyucuların hizmetine sunulmuştur.

ŞiaŞiaŞiaŞia''''nın En Önemli Hadis Kaynağı nın En Önemli Hadis Kaynağı nın En Önemli Hadis Kaynağı nın En Önemli Hadis Kaynağı

Hangi KHangi KHangi KHangi Kiiiitaptır? taptır? taptır? taptır?

Şia'nın en önemli hadis kitabı Muhammed b. Yakub Kuleyni'nin (D.329) kaleme aldığı el-Kâfi eseridir. Bu kitap Usul, Füru ve Ravza bölümlerinden oluşmaktadır.

Usul bölümü itikadî ve ahlakî konular hakkındaki ha-disleri içerir.

Füru bölümü, fıkhî hadisleri.

Ravza bölümü ise tarihî, tefsirî hadisleri, münazaraları, hutbeleri ve mektupları içermektedir.

Usul-u Kâfi'de 18543 hadis yer almaktadır. Yazar, ri-vayetleri 20 yıl zarfında kendi zamanındaki meşhur kay-naklardan toplamıştır.

UsulUsulUsulUsul----uuuu Kâfi Kâfi Kâfi Kâfi''''nin Bazı Özelliklerinin Bazı Özelliklerinin Bazı Özelliklerinin Bazı Özellikleri

1-Telifinin "Gaybeti Suğra" ile aynı zamanda olması.

2-Đtikadî, ahlakî ve fıkhî hadisleri içermesi.

3-Yazarın, her babdaki hadisleri düzenleme ve sınıf-landırmadaki uyguladığı kendine has yenilikçi metodu.


Bu kalıcı tarih mirası ve dev eser kaleme alındığı za-mandan günümüze kadar âlimlerin ilgi odağı olmuştur. Bu değerli esere yazılan şerh, haşiye ve tercümeler kırkı geçmiştir.

BiharuBiharuBiharuBiharu''''llll----EnvarEnvarEnvarEnvar

Alanından bir şaheser olan ve 110 ciltten oluşan Biha-rul-Envar el-Camiatu Lidureri Ahbaril Eimmetil Athar, Şia'nın en büyük hadis kitabı konumunda ve adeta Şia mektebinin büyük bir kütüphanesi özelliğini taşımaktadır. Bu değerli eser büyük âlim ve muhaddis Muhammed Bakır Meclisi'nin en önemli kitabıdır, yazar bu hadis ki-tabını 40 yıl gibi bir zamanda öğrencilerinin yardımıyla tamamlamıştır.

Merhum Meclisî'nin bu dev hadis mecmuasını yaz-maktaki gayesi Şia'nın hadis eserlerini ihya etmek, onu yok olup gitme tehlikesinden muhafaza etmek ve hadis maarifine yeni bir yaklaşım zemini oluşturmaktı.

Biharu'l-Envar'ın Bazı Özellikleri

1-Kapsayıcı Olması: bu eser akaid, tarih, ideoloji, ah-lak ve fıkıh ilim havzaları alanında geniş ve doyurucu hadisleri içermektedir.

2-Her babın başlangıcında konuya ait ayetler zikredil-miştir.

3-"Beyan" başlığında bazı hadisler hakkında faydalı izahlar sunulmuştur.

4-Yazar, hadisleri dünyanın birçok Müslüman ülkesin-deki kütüphanelerde mevcut olan sahih nüshalardan çı-


kardığı hadisleri nakletmiştir.

5-Kitap, sağlam kanallardan nakledilen usul ve hadis-leri bizlere ulaştırmaya özen göstermiştir.

6-Yazar, 18 müstakil risaleyi bu değerli esere sığdır-mıştır.

Merhum Meclisî, bu kitabın telifinde yüzlerce hadis, tefsir, edebiyat, tarih vs. eserlerinden yararlanmıştır. Ya-rarlandığı eser sayısının altı binden fazla olduğu tahmin edilmektedir.

NehcüNehcüNehcüNehcü''''llll----BelaBelaBelaBelagagagaga

Nehcü'l-Belaga, (açık yol ve pürüzsüz konuşma veya yerinde ve açık söz söyleme anlamına gelir) Seyyid Razi'nin (ö.496) muttakilerin mevlası Hz. Emirülmüminin Ali'nin (aleyhisselam) sözlerinden derlediği sözleri içeren esere verdiği isimdir. Nehcü'l-Belaga, yüce hikmetler, nurani öğütler, eğitim, terbiye, yöneticilik metodu, tarihi sünnetler ve hakiki irfan konularını içeren muhteşem bir eserdir. Bu değerli kitap, gerek bireyin gerekse toplumun eğitimine yönelik içerdiği vahye dayalı harikulade sözler ve derin dini bilgilerle eşsiz bir yapıttır. Bu değerli eser üç bölümden oluşmaktadır:

1-Hutbeler ve Kelimatu'l-Kısar (Vecizeler, özlü söz-ler): Hz. Ali'nin 241 hutbesini ve özlü sözünü içermekte-dir. Bu bölümün en uzun hutbesi 192 hutbe olan "Kasia" hutbesidir.

2-Mektuplar: bu bölüm, mektup, vasiyet, öğüt, emir, dua ve ahit konularında yazılan 79 mektuptan oluşmakta-dır. Hz. Ali'nin (aleyhisselam) Malik Eşter'e yazdığı emirname bu bölümün en uzun ve ayrıntılı kesitidir.


3-Hikmetler: Bu bölüm Emirülmüminin Ali'nin (a.s) 480 hikmetli ve özlü kısa sözlerini içermektedir. Đki say-fadan oluşan 147. Hikmet bu bölümün en uzun hikmeti-dir.

Şia ve Ehlisünnet düşünürleri çok eskiden beri Nehc-ü'l-Belaga'ya son derece özen ve önem göstermişlerdir. Bu değerli eseri yazdıkları şerhler, tashih, belgelendirme çalışmalarında ana kaynak olarak görmüş ve yararlanmış-lardır.

Şimdiye kadar bu değerli eser üzerine çok sayıda bir-birinden değerli eserler kaleme alınmıştır. Yazılan şerh-lerden Đbni Ebil Hadid, Đbni Meysem Behranî ve Allame Hoî'nin kaleme aldığı şerhleri; Nehcü'l-Belaga'nın Türk-çe'ye kazandırılan çevirilerine ise Merhum Abdulbaki Gölpınarlı'nın ve Kadri Çelik'in tercümelerini örnek gös-terebiliriz.

SahifeSahifeSahifeSahife----iiii Seccadiye Seccadiye Seccadiye Seccadiye

"Âl-i Muhammed'in Zebur'u" ve "Ehlibeyt'in Đncili" isimleriyle anılan Sahife-i Seccadiye Đmam Zeynelabidin-'in (aleyhisselam) dualarını içeren muhteşem bir eserdir. Bu eseri Đmam Zeynelabidin (aleyhisselam) inşa etmiş ve Đmam Muhammed Bakır (aleyhisselam) ile Zeyd b. Ali yazmışlar-dır. Bu eşsiz eserde okuyucu kendisini dualar arasında derin dini maarif okyanusunda hissediyor, siyasi konular-da ayrı bir ihtişam ve toplumsal konularda da bir başka güzellikle karşılaşıyor. Sahife-i Seccadiye, aslında 75 dua içermesine rağmen ne yazık ki o yüce dualardan sadece 54 tanesi eserde gelmiş ve geri kalan dualar elimize ulaşmamıştır.


Bazı muhaddisler Đmam Zeynelabidin'in (aleyhisselam)

bazı dualarını da toplayarak esere ilave etmiş ve duanın sayısını yetmiş beşe çıkarmış ve yeni bir dua mecmuası oluşturmuşlardır ki onlardan bazıları şunlardır:

1-Sahife-i Seccadiye-i Saniye (2. Sahife-i Seccadiye); Muhammed b. Hasan Hürr Amuli (ö.1104 h.k)

2-Sahife-i Seccadiye-i Salise (3. Sahife-i Seccadiye); Mirza Abdullah Efendi (ö. 1130 h.k)

3-Sahife-i Seccadiye-i Rabia (4. Sahife-i Seccadiye); Mirza Hüseyin Nuri (ö. 1320 h.k)

4-Sahife-i Seccadiye-i Hamise (5. Sahife-i Seccadiye); Seyyid Muhsin Emin (ö. 1372 h.k)

5-Sahife-i Seccadiye-i Sadise (6. Sahife-i Seccadiye); Muhammed Salih Mazenderani (ö. 1350 hicri şemsi)

Yazılan sahifeler arasında en kapsamlısı Seyyid Mu-hammed Ali Ebtehi tarafından kaleme alına Sahife-i Seccadiye-i Kamile sahifesidir ki yukarıda yazılan sahife-lerin tümünü içeren tam bir sahifedir. Hatırlatmak gerekir ki şimdiye kadar Sahife-i Seccadiye'ye çok sayıda talika-lar ve şerhler yazılmış ve çeşitli tercümeler kitapları ha-zırlanmıştır.


1-Đcma ashabı kimlerdir?

2-Kutub-u Erbea'dan maksat nedir?

3-Cevami-i Saneviye nedir?

DERS: 56

BAZI DĐNÎ KAVRAMLAR

Takiyye Nedir?Takiyye Nedir?Takiyye Nedir?Takiyye Nedir?

Takiyye, dini, manevi veya dünyevi zararları önlemek için kişinin muhalifler karşısında imanını veya inancını gizlemesidir. Bu anlamda Takkiye her Müslüman'ın şer'î görevlerinden biridir ve bunun kökü Kurân'a dayanmak-tadır.268

"Firavun ailesinden olup imanını gizlemekte olan mü-min bir adam (Musa'yı savunmak için) dedi ki: Siz, Rab-bim Allah'tır diye bir adam mı öldürüyorsun?! Oysa o, size Rabbinizden apaçık belgelerle gelmiş bulunmakta-dır."269

KurKurKurKurâââân Açısından Takiyyen Açısından Takiyyen Açısından Takiyyen Açısından Takiyye

Kurân-ı Kerim'in birçok ayetinde Takiyye konusuna değinilmiştir ki biz burada onlardan bir kaçını zikredece-ğiz:

1-"Müminler, müminleri bırakıp kâfirleri dost edinme-sinler. Kim böyle yaparsa, Allah ile hiçbir ilişkisi kalmaz.

268-Cevaplıyoruz, Rıza Hüseynî Neseb, s.211, Soru: 34. 269-Mümin, 28.


Ancak Takiyye ederek onlardan korunmanız icap ediyor-sa, o başka."270

2-"Kim iman ettikten sonra Allah'ı inkâr ederse (kalbi iman ile dolu oluğu halde inkâra zorlanan başka) Fakat kim kalbini kâfirliğe açarsa, Allah katında gazap olan-lardır ve onlar için büyük bir azap vardır."271

Ricat Nedir?Ricat Nedir?Ricat Nedir?Ricat Nedir?

Ricat, Arap dilinde geri dönme anlamındadır. Kavram olarak da bir grup insanın ölümden sonra ve kıyametten önce geri dönüşünü ifade etmektedir. Bu olay, vaad edil-miş Mehdi'nin (aleyhisselam) evrensel hareketiyle aynı zamanda meydana gelecektir. Bu olayın vahiy ve aklen mümkün oluşu ispatlanmıştır. Vahiy mantığı esasınca önceki ümmetler arasında da, ricatın bazı örneklerini bu-labilmek mümkündür.272

"Hani; Ey Musa! Biz Allah'ı apaçık görmedikçe sana iman etmeyiz. Demiştiniz de bakıp durur olduğunuz hal-de, sizi yıldırım çarpmıştı. Sonra ölümünüzün ardından, belki şükredersiniz diye sizi tekrar diriltmiştik."273

RicatRicatRicatRicatıııın Hikmeti Nedir?n Hikmeti Nedir?n Hikmeti Nedir?n Hikmeti Nedir?

Ricatın amaçları üzerinde düşündüğümüz zaman, bu olayın amaçları arasında iki yüce amacı anlamamız müm-kündür:

270-Âl-i Đmran, 28. 271-Nahl, 106. 272-Cevaplıyoruz, s.127, Soru: 127. 273-Bakara, 55-56.

Ders: 56 / Bazı Dinî Kavramlar � 263

1-Đslam'ın gerçek azamet ve yüceliği ile küfrün alçak-lığını ortaya koymak.

2-Đmanlı ve iyi insanların ödüllendirip kâfirleri ve za-limleri cezalandırmak. 274

Ricat Olayının Reenkarnasyon Đle Ricat Olayının Reenkarnasyon Đle Ricat Olayının Reenkarnasyon Đle Ricat Olayının Reenkarnasyon Đle

Farkı Nedir?Farkı Nedir?Farkı Nedir?Farkı Nedir?

Şia inancındaki ''Ricat'' meselesinin ''Reenkarnasyon'' inancıyla hiçbir ilgisi yoktur. Çünkü Reenkarnasyon gö-rüşü, kıyameti inkâra dayalı, evrenin sürekli bir dönüşüm halinde olduğunu savunan ve her dönemi bir önceki dö-nemin tekrarı olduğuna inanan bir görüştür. Bu görüşe göre, her insanın ruhu ölümden sonra yeniden dünyaya geri döner ve başka bir bedene intikal eder. Eğer ruh geçmiş dönemde iyilerdenmişse, sonraki dönemde zevk ve sefa içinde yaşayacak bir bedende zorluklar içinde yaşayacak bir bedende yer alır. Eğer kötülerdenmişse, sonraki dönemde zorluklar içinde yaşayacak bir bedende yer alır. Bu geri dönüş onun kıyameti hükmündedir. Oysa ricata inananlar, Đslam'daki kıyamet ve ahiret inancına iman etmekte ve bir bedenden ayrılmış bir ruhun başka bir bedene intikalinin muhal ve imkânsız olduğuna inan-maktadırlar.275

Sadece bir grup insanın kıyametten önce bu dünyaya geri döneceğine, hikmetlerinin ve maslahatlarının temin edilmesinden sonra da yeniden ebedi yurda intikal edece-ğine, daha sonra da kıyamet günü diğer insanlarla birlikte dirileceğine inanmaktadırlar. Bunda da asla bir ruhun bir

274-Cevaplıyoruz, s.127, Soru: 130. 275-Sadru'l-Müteellihin, el-Esfar, c.9, bab.8.


bedenden ayrıldıktan sonra başka bir bedene intikal etme-si söz konusu değildir.276

Fıtrat Nedir?Fıtrat Nedir?Fıtrat Nedir?Fıtrat Nedir?

Fıtrat, Arapçada "Fetr" kökünden olup bir şeyi uzunu-na bölmeye denir.

Fıtrat, sözlükte yaratılışın özel bir şeklidir. Istılahta ise "Özel bir yaratılış şekli'' anlamındadır. Kısacası insan fıtratı; yani insanın özel yaratılış ve (seciyesi, tiyneti, özyapısı, karakteri) anlamındadır.


1-Takiye ve Ricat nedir?

2-Takiye konusu Kurân da var mıdır?

3-Ricatın hikmeti nedir?

4- Ricat olayının reenkarnasyon ile farkı nedir?

276-Cevaplıyoruz, s.130, Soru: 23.

DERS: 57

ŞEFAAT, BEDA, KAZA-KADER VE TEVESSÜL

Şefaat Şefaat Şefaat Şefaat

Allah'ın yanında değerli ve saygınlığı olan bir insanın yüce Allah'tan bir başka insanın günahlarını bağışlaması-nı veya makamının yükseltmesini istemesidir.

"Rahmanın katında bir ahit almış olanlardan başka-ları, şefaat yetkisine sahip değildirler."277

Beda Beda Beda Beda

Beda'nın Arapçadaki kelime anlamı, ortaya çıkmak ve aşikâr olmaktır. Şia âlimlerinin terminolojisinde ise bir insanın beğenilen iyi davranışları neticesinde kaderinin doğal akışının değişikliği anlamını ifade eder.

Kurân-ı Kerim'e göre insan, kendi kaderi karşısında eli kolu bağlı değildir. Aksine, kendisi için saadet kapısı her zaman açıktır ve hak yola dönüp salih ameller işleyerek kendi hayatının akışını değiştirebilme gücüne sahiptir.278

277-Meryem, 87. 278-Cevaplıyoruz, Rıza Hüseynî Neseb, s.45.


"Onların kazandıkları kötülükler (o gün) açığa çıkmış, alaya aldıkları şey, kendilerini sarmıştır.279

Bir millet kendini değiştirmedikçe, Allah onların du-rumunu değiştirmez."280

Kaza Kaza Kaza Kaza vvvve Kadere Kadere Kadere Kader

Kaza ve Kader kelimeleri, bazen birlikte kullanılırlar. Bu takdirde her şeyin alın yazısı anlamını ifade dereler. Ama bazen de, ayrı olarak kullanılır ve her birinde ayrı bir anlam kastedilir.

Kaza, sözlükte bir şeye kesinlik kazandırmak veya bir konuda kesin hüküm vermek anlamını ifade ediyor.

Kader ise ölçülü olmak manasını verirken, takdir et-mek, bir şeye zat ve sıfatları açısından ölçü biçmek anla-mını da ifade eder.

"Allah bir işe hükmedince (kaza) ona sadece ol der, oda oluverir."281

"Biz her şeyi ölçüyle (kader) yarattık."282

Ayetlerde geçen Kaza ve Kader kelimeleri bunun ör-neğidir. Buna göre, ilahi kader ve takdirden maksat, her şeyin zat, sıfat, mekân, zaman ve benzeri açısından ölçü-sünün Allah tarafından tayin edilmesi, ilahi kazadan mak-sat ise varlıkların var olmalarında kesinlik kazanmaları-nın varlıklarına hükmedilmelerinin Allah tarafından sağ-lanmasıdır.283

279-Zümer, 48. 280-Râd, 11. 281-Âl-i Đmran, 47. 282-Kamer, 49. 283-Ehl-i Beyt Mektebinde Temel Đnançlar, c.1, s.316.

Ders: 57 / Şefaat, Beda, Kaza-Kader ve Tevessül � 267

Tevessül Tevessül Tevessül Tevessül

Tevessül konusu da şefaat konusu gibidir; maddi ve manevi bir sorunu olanlar Allah'ın izniyle bu sorunlarının hallini Allah Teâlâ'dan istemeleri için Allah'ın velilerini vasıta kılmalarıdır. Bir başka tabirle kişinin Allah'a ya-kınlık makamına ermek için kendisiyle Allah arasında değerli bir varlığı aracı kılmasıdır. Đbn-i Menzur, Lisan'ul Arab'da şöyle diyor: "Tevessele ileyhi bi keza; birine kı-ramayacağı bir saygınlık vesilesiyle yakın olmayı ifade eder. 284

Kurân-ı Kerim şöyle buyurmaktadır: "Ey imam eden-ler, Allah'tan sakının, sizi O'na götürecek vesile arayın ve Allah yolunda cihat edin ki kurtulasınız."285

Peygambere TevessülPeygambere TevessülPeygambere TevessülPeygambere Tevessül

Müslümanlar arasında tevessül özellikle Hz. Peygam-ber'e (s.a.a) Hz. Peygamberin hayatında başlamıştır Müs-lümanlar ve ashab Allah'a yaklaşmak ve sorunlarının hal-linde Peygamberi (s.a.a) Allah'la aralarında vesile kılarak o büyük zata mütevessil olmuşlardır. Peygamber'e tevessül onun vefatından sonrada devam etmiş ve günümüzedede ümmet ona mütevessil olarak Allah'a yaklaşmış ve istek-lerine kavuşmuşlardır.

Ahmed b. Hanbel, Tirmizi ve Đbni Mace şöyle nakle-diyorlar:

"Kör bir adam Peygamber'in (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sel-

lem) yanına geldi ve ondan Allah'ın kendisine şifa vermesi

284-Lisanu'l-Arab, c.11. s.724. 285-Maide, 34.


için dua etmesini istedi". Bunun üzerine Peygamber (Sal-

lallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle buyurdu:

"Eğer sen istersen dua ederim; ama sabır edebilirsen bu, senin için daha hayırlıdır.

Adam ricasını tekrarladı. Hz Peygamber (s.a.a) ondan eksiksiz bir abdest alıp ve şöyle söylemesini istedi: Allah-'ım, senden istiyorum ve senin Resulünü rahmet Peygam-berini çağırıyorum. Ey Muhammed! Duamın kabul olma-sı için Allah'ı senin vasıtan ile çağırıyorum. Allah'ım! Hz Muhammed'i benim şefaatçim kıl.286

Medine halkı, kuraklığa duçar oldu. Ayşe'nin yanına gelip, bulundukları durumdan şikâyet ettiler. Ayşe şöyle dedi: Hz. Peygamber'in mezarına dönün; mezarın baş kısmının tabanında, gökyüzü ile kabir arasında hiçbir en-gel olmayacak şekilde yukarıdan bir delik açın.

Daremî şöyle devam ediyor: Medine haklı onun dediği gibi yaptı ve o kadar yağmur yağdı ki otlar yeşerdi ve develer semiz oldu.287


1-Şefaat nedir?

2-Beda nedir?

3-Kaza ve Kader olayını açıklayınız?

4-Tevessül nedir kimlere tevessül edilir?

286-Müsned-i Ahmed b. Hanbel, Hadis: 16604 ve 16605; et-

Tirmizî, Kitabu'l-Davet, Hadis: 3502. 287-Sünen-i Daremî, Kitabu'l-Mükaddime, Hadis: 92.

DERS: 58

BAZI DĐNÎ VE FIKHÎ KAVRAMLAR

KıbleKıbleKıbleKıble

Mekke-i Muazzama'da bulunan kâbe, müslümanların namazlarında yönlerini çevirdikleri kutsal yerdir ve orası müslümanların kıblesidir. Namaz tam olarak ona doğru kılınmalıdır. Ama uzakta bulunan kimse, "kıbleye doğru namaz kılıyor" denecek şekilde olması yeterlidir.

Yine hayvanın başının kesilmesi gibi kıbleye doğru yapılması gereken işlerde de "kıbleye doğru yapılıyor" denilmesi yeterlidir.

Ergenlik ÇağıErgenlik ÇağıErgenlik ÇağıErgenlik Çağı

Ergenlik, belli bir çağa yetişmek ve belli bir takım va-sıflara sahip olmak demektir. Belli bir yaşta bulunan ve belli vasıflara sahip olan kimseye ''baliğ'' denir.

Ergenlik çağına giren kimse, artık dini hükümlerden yükümlü tutulur. Konuyla ilgili hükme tam ilmihal kitap-larından bakabilirsiniz. Erkekler 15 yaşında, kızlar ise 9 yaşında erginlik çağına ulaşırlar.


VelVelVelVelayet Nedir?ayet Nedir?ayet Nedir?ayet Nedir?

Velayet, Allah, Peygamber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ve Ehlibeyt Đmamlarının (Aleyhimusselam) Müslümanlar üzerinde erk ve yetki sahibi olmaları anla-mına gelir. Bu erk ve yetki aynı zamanda sevgi bağı ile birliktedir. Kur'an şöyle buyuruyor:

"Sizin veliniz, ancak Allah'tır, Peygamberdir ve ina-nanlar, namaz kılanlar ve rükû halinde zekât verenler-dir."288

Bu ayette rükû halinde zekât verenlerden maksat Đmam Ali (aleyhisselam)'dir. Velayet, hakiki anlamıyla sadece Allah'a aittir. Peygamber efendimiz (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ve onun vasilerinin velayeti ise Allah tarafından verilmiş olan göreceli velayettir. Yani onların velayeti de aslında Allah'ın velayetine dayanmaktadır.

Zamanımızda masum imam aramızda bulunmadığı için Đmam Mehdi'nin (aleyhisselam) genel anlamda tem-silcisi olma salahiyetine sahip olan müçtehitler de velayet hakkına sahiptirler. Buna ''Velayet-i Fakih'' yani müçtehi-din velayet hakkı adı verilmektedir.

ZZZZıııımmî Kimlere Denir?mmî Kimlere Denir?mmî Kimlere Denir?mmî Kimlere Denir?

Đslam topraklarında, Đslam'ın sosyal kanunlarına bağlı kalmaları karşılığında Đslam devletinin himayesi altında yaşayan malı, ırzı vb. değerleri güvence altına alınan Hı-ristiyanlar ve Yahudiler gibi Ehlikitap olarak bilinen kâ-firlere denir.

288-Maide, 55.

Ders: 58 / Bazı Dinî ve Fıkhî Kavramlar � 271

Ziyaretname Nedir?Ziyaretname Nedir?Ziyaretname Nedir?Ziyaretname Nedir?

Ziyaretname, Ehlibeyt Đmamlarının (aleyhimüsselam) veya imam zadelerin türbelerini ziyaret ederken okunan duadır. Bu ziyaretlerin geneli Ehlibeyt Đmamlarından (aleyhimüsselam) nakledilmiştir. Ziyaretnamelerden bazı-ları özeldir yani sadece belirli ve özel imamın ziyaretinde okunur. Bazıları ise bütün Đmamlar (aleyhimüsselam) için ortaktır. Örnek; Eminullah Ziyareti, Camia-i Kebire Du-ası ve… Bazı ziyaretler de belirli günlere özeldir ve o günlerde okunur. Örnek olarak Recep ve Şaban aylarının 15. günlerinde okunan ziyaretnameler vs.

Ziyaretnamelerin içeriği Allah'a hamd ve tevhid ile başlar, Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ve Ehlibeyt Đmamlarına (aleyhimüsselam) salât ve selam ile devam eder. Sonunda ise ziyaret edilen türbe sahibine övgü ve selam gönderilir. Ziyaretnameler genel olarak birkaç bölümden oluşur:

Bir bölümü ziyaretçi türbeye yaklaştığında okunur, diğer bölümü giriş izni istenirken okunur ve diğer bölümü ise türbenin yanın başında mezarı çevreleyen demir par-maklıkların yanında okunur. Bazen son bölüm, türbenin baş ve ayakucunda okunan dualar gibi bölümleri de içerir. Yani ziyarette nakledildiği üzere masumun baş ve ayaku-cunda özel dualar okunur.

Ziyaret alanında Đbn-i Tavus'un yazdığı Misbahu'z-Zair ve Allame Meclisî'nin kaleme aldığı Tuhfetu'z-Zair adlı eserler alanlarının en meşhur kaynaklarındandır. Kef'emî'nin Misbah, Allame Meclisî'nin Zadu'l-Mead ve Şeyh Abbas Kummî'nin Mefatihu'l-Cinan adlı eserlerinin genel konuları ziyaretler hakkındadır.


Salâvat Gönderince Niçin Salâvat Gönderince Niçin Salâvat Gönderince Niçin Salâvat Gönderince Niçin

EhlibeytEhlibeytEhlibeytEhlibeyt''''i De Zikrediyi De Zikrediyi De Zikrediyi De Zikrediyooooruz?ruz?ruz?ruz?

Kesin bir şekilde bilindiği gibi Peygamberimizin (Sal-lallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) bizzat kendisi, kendisine salât ve selam gönderme şeklini Müslümanlara öğretmiş-tir.

Allah ve melekleri Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) salât ederler: "Ey iman edenler, siz de ona salât ve selam getirin!289 Ayeti nazil olunca Müslüman-lar, Resul-i Ekrem'e (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) nasıl salât ve selam göndereceklerini sorduklarında Haz-ret şöyle buyurdu: "Bana kesik salâvat göndermeyin!"

Yine sordular: "Peki nasıl salâvat gönderelim?" Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle buyur-du: "Şöyle deyiniz: Allahumme salli alâ Muhammed ve alâ Âl-i Muhammed."290

HHHHıııırz Nedrz Nedrz Nedrz Nediiiir?r?r?r?

"Hırz" sözlükte sığınak ve korunmaya vesile olan, in-sanı muhafaza eden şey anlamına gelir. Istılahtta ise şey-tanlardan, cinlerden, zalimlerin zulmünden, zarar veren hayvanlardan ve… korunmak için yazılan dualara denir. Bazı hırzlar olası zararların ve belaların vuku bulmasın-dan önce okunur, bazı hırzlar ise bütün zararlardan, şer-lerden ve kötülüklerden güvende kalmak için yazılır; boyuna asılır veya cepte taşınır.

289-Ahzab, 56. 290-es-Savaiku'l-Muhrika, c.11, bab,1, s.146.

Ders: 58 / Bazı Dinî ve Fıkhî Kavramlar � 273

Bu dualardan bazıları birtakım özel lafızlar ve hatları içermektedir ki onların manası sadece Ehlibeyt Đmamları (aleyhimüsselam) tarafından bilinmektedir. Şia'nın Ma-sum Đmalarının çoğunluğundan hırzlar (koruyucu dualar) nakledilmiştir. Sözgelimi Đmam Ali (aleyhisselam) Đmam Seccad (aleyhisselam), Đmam Rıza'nın (aleyhisselam) hırzlarına işaret edebiliriz. Seyyid b Tavus nakledilen bu hırzların büyük çoğunluğunu Muhecu'd-Deavat adlı ese-rinde nakletmiştir ve Mefatihu'l-Cinan adlı eserin haşiye-sinin beşinci babında da bu eserden naklen bu hırzlar ve dualar nakledilmiştir.


1-Erkekler ve kızlar kaç yaşında erginlik çağına erişir-ler?

2-Velayet nedir?

3-Đslamda kimlere Zımmî denir?

4- Salâvat getirince niçin Ehlibeyt'i de zikrediyoruz?

5-Hırz'dan maksat nedir?

DERS: 59

MEZHEP NEDĐR?

Mezhep, Arapça bir kelime olup gidilen yol anlamına gelir. Mezhep, itikatta yani inançta, amelde, yani ibadet-lerde, muamelatta, din emirlerine uyulmadığı takdirde mükellefin uğrayacağı cezalarda, başta kitap, Kurân, sün-net, hadis olmak üzere rey (görüş) yahut akli konularda bunları esas alarak tutulan yoldur.

Ehlisünnet Ehlisünnet Ehlisünnet Ehlisünnet Đmam ve Đmam ve Đmam ve Đmam ve MezhepleriMezhepleriMezhepleriMezhepleri

Ehlisünnet ve Cemaat, adından da anlaşıldığı gibi Peygamberin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sünne-tine, sahabe ve Tabiîn'in topluluğuna uymayı ilke edinen, sahabenin hepsini tam adalet sahibi, adaletin ta kendisi tanıyan, aralarındaki dövüş, sövüş ve ihtilafı içtihattan doğmuş kabul eden bir mezheptir.291

1-Malikî Mezhebi

Malik b. Enes, 94 hicride Medine'de doğmuştur. Ma-lik, hadis ilmine önem vermiş, Tabiîn'den birçok kimse-

291-Türkiye'de Mezhepler ve Tarikatler, Abdulbaki Gölpınarlı, s.90.


den ve Đmam Cafer Sadık'tan (aleyhisselam) da dersler almıştır. Malik b. Enes, Emevilerin son dönemleriyle Abbasilerin ilk çağlarında yaşamıştır. Zulüm eden yöneti-cilere karşı "kılıçla değil, halkı doğru yola götürmeye çalışmak gerekir" sözüyle muhalefet etme görüşünü sa-vunmaktadır. Hicrî 179 yılında vefat etmiş ve Medine'de Baki Kabristanlığı'na defnedilmiştir.

2-Hanefî Mezhebi

Numan b. Sabit, hicri 80 veya 82'de Kufe'de dünyaya gelmiştir. Daha sonraları Đmam-ı A'zam Ebu Hanife ola-rak meşhur oldu. Ebu Hanife ilim tahsili yanı sıra ticaret-le de uğraşmaktaydı. Dönemin âlimleri ve özellikle Đmam Cafer Sadık'tan (aleyhisselam) dersler almıştır. Ebu Hani-fe, kendi tabiriyle Đmam Cafer Sadık'tan aldığın dersler hakkında şöyle demiştir: "Onun huzurunda okuduğum şu iki yıl olmasaydı Numan helak olurdu."

Daha sonraları ticareti başkasına devrederek kendisini tamamen ilme veren Ebu Hanife, Emevilerin güçlü dö-nemiyle Abbasilerin ilk çağlarında yaşamıştır. Ebu Hani-fe, Emeviler aleyhine başlatılan hareketlere katılmamakla beraber, bu tür hareketleri de doğru bulmuştur.

3-Şafiî Mezhebi

Muhammed b. Đdris-i Şafii, hicri 150 yılında yani Ebu Hanife'nin vefat ettiği gecenin sabahında Gazze yahut Askaalan'da doğmuştur. Mekke ve Medine'de tahsil gör-müştür. Fıkıh ve hadise ait yüzden fazla kitap yazmıştır. O, hilafetin Kureyşin hakkı olduğunu savunur ve ilk dört halifenin en üstünü olarak Ebu Bekir'i kabul eder. Bunun-la birlikte Đmam Ali'ye (aleyhisselam) özel bir sevgi bes-

Ders: 59 / Mezhep Nedir? � 277

ler, şiirlerinde Ehlibeyt'e (aleyhimüsselam) bağlılığını bildirir.

4-Hanbelî Mezhebi

Ahmed b. Hanbel, hicri 164 yılında Bağdat' ta dünyaya gelmiştir. Ahmed b. Hanbel,

Hadis ilmine büyük önem vermiştir, hatta Ebu Yusuf'-tan dersler almıştır. Onun yaşadığı çağ Kur'an'ın mahlûk olup olmadığı tartışmasının gündemde olduğu dönemdi. Ahmet b. Hanbel, kitabında Ehlibeyt'in (aleyhimüsselam) faziletleri hakkındaki hadisleri nakletmesin yanı sıra ese-rinde Muaviye ve Yezid'e de özel sevgiler ifade eden ha-disler zikretmiştir. Hanbelîler, kabir ziyaretini yasaklıyor ve her yeniliğe bidat damgasını vuruyorlar.292

Ehlisünnet MezheEhlisünnet MezheEhlisünnet MezheEhlisünnet Mezheplerplerplerplerinin inin inin inin

Ortak NoktOrtak NoktOrtak NoktOrtak Noktaaaalarılarılarıları

Ehlisünnet mezheplerinin inanç ve fıkha dayalı konu-larda birçok ortak noktaları vardır, onlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

1-Sahabelerin hepsi adalet sahibidir.

2-Sahabe arasındaki ihtilaflar içtihattır. Kimsenin on-lara dil uzatma hakkı yoktur.

3-Hilafet ümmetin kararıyladır.

4-Sahabe ve Tabiin'in sözleri ve fiilleri hüccettir.

5-Ayağa giyilen mestin üzerine mesh edilebilir.

292-Türkiye'de Mezhepler ve Tarikatler, Abdulbaki Gölpınarlı,

s.91-100.


6-Zalim ve adil her imamın arkasında namaz kılınabi-lir.293


1-Mezhep nedir?

2-Ehlisünnet'in mezhep imamaları kimlerdir?

3-Ehlisünnet mezheplerinin ortak noktaları nelerdir?


DERS: 60

BAZI TARĐKAT VE FIRKALAR

Tarikat Ne DeTarikat Ne DeTarikat Ne DeTarikat Ne Demektir?mektir?mektir?mektir?

Tarikat, Arapça bir kelime olup yol anlamına gelir. Ta-rikat, usul yani dini inanç, füru, yani amel ve muamelat hakkında ayrı bir sisteme sahip değildir. Tarikat, kulu tanrıya ulaştıran, zevk, neşe, irfan, aşk ve cezbe yoludur. Bu yolu tutan kişi, sofilere göre varlığını tanrıya verir; her şeyde onun kudret ve hikmetini görür, bütün fani var-lıkları, gerçek var olan Tanrı'da yok eder.294

Nakşibendî TarikaNakşibendî TarikaNakşibendî TarikaNakşibendî Tarikatıtıtıtı

Bu tarikat Buharalı Muhammed Bahauddin tarafından kurulmuştur. Tarikat zinciri, beş vasıtayla Yusuf Heme-dani'ye ulaşan Seyyid Emir Külal'e intisap eder. Nakşi-bendî tarikatında sema ve cehri (yüksek sesli) zikir yok-tur. Bu bakımdan bu tarikat, hafi, gizli, sessiz zikir erba-bındandır ve tarikat zincirlerinin, bir yandan Hz. Ali'ye (aleyhisselam) ve bir yandan da Resul-i Ekrem (Sallallahu aleyhi

ve âlihi ve sellem) tarafından kendisine gizli zikir telkin edilen



Ebu Bekir'e ulaştığına inanılır.295

SüleymancılSüleymancılSüleymancılSüleymancılar Kimlerdir?ar Kimlerdir?ar Kimlerdir?ar Kimlerdir?

Nakşibendî şeyhlerinden Süleyman adlı bir zata men-sup olanlara Süleymancılar denmiştir. Süleyman Efendi, hicri 1280 yılında dünyaya gelmiştir. Şapka devriminden önce bu zat ve buna uyanlar, beyaz takke üstüne beyaz sarık sararlar, namaz kılarken ucunu çözüp arkalarına sarkarlar, Allah'a karşı gönül alçaklığı göstermek için, başlarını ve vücutlarını aşağıya doğru eğerler. Bunlara halk "Ak Takkeliler" adını vermiştir.296

Nurculuk Nedir?Nurculuk Nedir?Nurculuk Nedir?Nurculuk Nedir?

Said Nursi, 1873 yılında Bitlis'in Nurs köyünde dün-yaya geldi. Đlk önce Bediuzzaman Said-i Kürdi adıyla biliniyordu. Mahalle mektebinde biraz tahsil etmiştir. Gençliği medreseler arasında geçen Nursi'nin düzenli ve disiplinli bir tahsili yoktur. 1952 yılından sonra gelişen Nurculuk akımını kurdu ve geliştirdi. 1960 yılında Urfa gezisinde ölmüştür.297

Zeydiye Kimlere Denir?Zeydiye Kimlere Denir?Zeydiye Kimlere Denir?Zeydiye Kimlere Denir?

Zeydilik veya Zeydiye, on iki imamın dördüncüsü Đmam Zeynelabidin'in (aleyhisselam) oğlu Zeyd'e uyanla-ra denir. Zeyd, Emevi halifelerinden Hişam döneminde




Ders: 60 / Bazı Tarikat ve Fırkalar � 281

Haşim oğullarına (Ehlibeyt'e) yapılan zülüm ve baskıdan dolayı kıyam etmiş ve 121 hicride şehit edildi.

Zeydiye Zeydiye Zeydiye Zeydiye iiiile Đmamiyele Đmamiyele Đmamiyele Đmamiye''''yi Ayıran Noktyi Ayıran Noktyi Ayıran Noktyi Ayıran Noktaaaalarlarlarlar

Zeydiye'nin Đmamiyye'den ayrılış noktası, Ebu Bekir ile Ömer'in halifeliğini ve Hz. Fatıma (Saleyhasselam) evlatlarından kılıçla kıyam edenin imametini kabul etme-sidir.

Đsmailiyye FırkasıĐsmailiyye FırkasıĐsmailiyye FırkasıĐsmailiyye Fırkası

Đsmail, Đmam Cafer Sadık'ın (aleyhisselam) büyük oğ-ludur. O Medine'de dünyaya gelmiş ve babası daha hayat-tayken vefat etti. Đmam Sadık (aleyhisselam), oğlu Đsmail-'i çok severdi oğlu öldüğünde tabutu birkaç kez omuzlar-dan yere indirterek Đsmail'in kefenini açıp oğlunun öldü-ğünü cemaate gösterdi. Đsmail'in vefatından sonra bir grup onun imam olduğunu iddia ettiler. Onun ölmediğini zamanın imamı olduğunu ve bir gün ortaya çıkacağını savundular. Bu gruba Đsmailiye veya Seb'iyye (Yedi Đmam-cılar) denildi.298

Alevilik Nedir?Alevilik Nedir?Alevilik Nedir?Alevilik Nedir?

Aleviliğin inanç olarak Şiilikle bir farkı yoktur. Yani hem Şialar ve hem de Aleviler Allah'a, Peygambere, Ku-rân'a ve on iki masuma inanırlar.

Dolayısıyla temel mezhep esasları aynıdır. Bu iki mez-hep arasındaki farklar daha çok kültür, gelenek ve pratik

298-Türkiye'de Mezhepler ve Tarikatler, s.60.


uygulamalarla alakalıdır. Başka bir tabirle Usul-u dinde bu ikisi arasında bir fark yoktur; pratik uygulamalarda, yorumlamalarda birtakım farklılıklar vardır.


1-Tarikat ne demektir?

2-Nakşibendî tarikatının kurucusu kimdir?

3-Zeydiye kimlere denir?

4-Zeydiye ile Đmamiye'yi ayıran noktalar nelerdir?

5-Đsmailiye fırkası kimlerdir ve ne zaman kuruldu?

6-Alevilik nedir?

DERS: 61

ŞĐA

Şia'Şia'Şia'Şia'dan Maksat Nedir?dan Maksat Nedir?dan Maksat Nedir?dan Maksat Nedir?

Şia, Arapçada takipçi anlamındadır. Nitekim Kurân-ı Kerim, "Nuh'un takipçilerinden biri de Đbrahim'dir"299 buyururken "Şia" tabirini kullanmıştır. Ama Müslümanla-rın terminolojisinde Şia, Resul-i Ekrem'in (s.a.a) vefatın-dan önce kendi vasisini ve Müslümanların halifesini çe-şitli münasebetlerde açıkladığına inanır. Şia, Allah Resu-lü'nün (s.a.a) Gadir-i Hum günü diye meşhur olan Hicretin 10. yılında Zilhicce ayının 18. gününde büyük bir toplu-luk arasında kendi vasisini belirlediğine ve onu kendisin-den sonraki dinî, ilmî ve siyasî makam olarak tayin etti-ğine inanan grup için kullanılmaktadır. Ümmet, Peygam-berden (s.a.a) sonra iki gruba ayrıldı.

Bir grup; Allah Resulü'nün (s.a.a) kendi halifesini tayin ettiğine ve bu halifenin aynı zamanda kendisine ilk iman eden Ali b. Ebi Talib olduğuna inananlardır. Bu grup Ali Şia'sı olarak tanındılar. Gerçi Şia tabiri ilk olarak Allah Resulü'nün (s.a.a) hayatı döneminde Hz. Ali (a.s) taraftarla-rı hakkında kullanmıştır. Resul-i Ekrem (s.a.a) Hz. Ali'yi (a.s) göstererek şöyle buyurmuştur: "Canım elinde olan

299-Saffat, 83.


Allah'a andolsun ki kıyamet günü kurtuluşa erecek olanlar, bu (Ali) ve Şia'sıdır."300

Diğer bir grup ise; hilafet makamının seçime dayalı bir makam olduğunu savunmuş ve bu yüzden de Ebu-bekir'e biat etmişlerdir. Bu grup daha sonraları ''Ehlisün-net'' adıyla tanındı.

ŞiaŞiaŞiaŞia''''nnnnın Doğuşuın Doğuşuın Doğuşuın Doğuşu

Şia kavramı açıklandıktan sonra doğal olarak Şia'nın ne zaman başladığı sorusu akıllara gelmektedir. Bu soru iki bölüme ayrılmaktadır.

1-Đlk olarak ne zaman bir grup Müslüman, Hz. Pey-gamberden (s.a.a) sonra Hz. Ali'nin (a.s) Allah tarafından peygamber efendimizin yerine geçecek halife olduğuna ve onu takip etmenin gerekliliğine inanmışlardır?

2-Đkinci olarak, Şia kelimesi günümüzdeki terim anla-mını ne zaman kazandı?

Kısacası, Hz. Ali'nin (aleyhisselam) takipcileri ve onun imametine inananlar için ilk olarak ne zaman kullanıldı?

Şialığın doğuşu Đslam'ın yeni şekillenmeye başladığı yani Peygamberin hayatta olduğu bir dönemde ortaya çıkmış ve Şia kelimesi bizzat efendimiz tarafından kulanılmıştır.

Şialığın ve Şia kelmesinin Peygamberden sonra bazıla-rı tarafından ortaya çıkarıldığını söyleyenler Ehli Sünnet kaynaklarından naklolunan yüzelerce hadisten bir kaçını sunmakla yetineceğiz.

300-ed-Dürru'l-Mensur, c.6, Beyyine suresinin 7. ayetinin tefsiri.

Ders: 61 / Şia � 285

a)Đbn-i Asakir (hk.571) Cabir b. Abdullah el-Ensarî'den şöyle naklediyor:

"Bir gün biz peygamberin yanında iken Ali geldi. Bu sırada peygamber şöylr buyurdu: Canımı elinde bulundu-ran Allah'a yemin olsun ki mutlak bu ve bunun Şiileri, kıyamet günü kurtuluşa ereceklerdir".

Sonra ''Beyyine'' süresinin yedinci ayeti nazil oldu.

"Đman edip salih amel işleyenlere gelince, halkın en hayırlısıda onlardır."

Bu olaydan sonra peygamberin ashabı Ali'yi ne zaman görseler ''Đnsanalrın en hayırlısı geldi'' diyorlardı.301

b)Suyutî (hk.911) Đbn-i Abbas'tan şöyle naklediyor:

"Đman edip salih amel işleyenlere gelince, halkın en hayırlısıda onlardır" ayeti nazil olduğunda Hz. Peygam-ber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) Ali'ye şöyle buyurdu:

"Onlar sen ve Şiilerindir. Kıyamet günü sizler razı olacaksınız ve Allah da sizden razı olacaktır".302

c)Đbn-i Hacer (hk.974) Ümmü Seleme'den şöyle nakledi-yor: Peygamber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) Ümmü Selem'nin evinde bulunduğu bir gece kızı Fatıma (Aleyhasselam) ve arkasından da Ali (aleyhisselam) eve geldi. Sonra Peygamber (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) şöyle bu-yurdu:

"Ey Ali! Sen ve senin ashabın ve Şiilerin cennet eh-lidir".303

301-Şiiliğe Bakış, Dr. Muhammed Ali Şimalî, s.18. 302-Beyyine, 7. 303-Şiiliğe Bakış, Dr. Muhammed Ali Şimalî, s.21.


Đlk Şiiler KimlerdirĐlk Şiiler KimlerdirĐlk Şiiler KimlerdirĐlk Şiiler Kimlerdir????

Şiîlik ilk olarak Hicaz'da Hz. Peygamberin (Sallallahu

aleyhi ve âlihi ve sellem) ashabı arasında ortaya çıkmıştır. Đslam tarihini anlatan eserlere ve din alimlerinin biyografilerini inceleyen kitaplara baktığımızda, Hz. Peygamberin (Sallal-

lahu aleyhi ve âlihi ve sellem) ashabı arasında ve Haşim oğulları ailesinden Abdullah b. Abbas, Fazl b. Abbas, Akil b. Ab-bas, Cafer b. Ebu Talip gibi şahıslar şianin tanınmış çeh-relerinden olduğu anlaşılmaktadır.

Ashab içerisinde Haşim hanedanından olmayan Şiiler-de şunlardır:

Salman, Mikdad, Ebuzer, Ammar b. Yasir, Huzeyfe b. Yeman vb.304

ŞiiliŞiiliŞiiliŞiilikkkk Öğretileri Öğretileri Öğretileri Öğretileri

Şia'nın bazı öğretilerini kısaca şöyle açıklayabiliriz. Elbette bu öğretilerin bazılarının genel olarak Şia olma-yanlar tarafından da kabul edilmesi mümkündür. Kim bu öğretilerin tümünü kabul ederse, Şia mezhebindendir de-nilebilir.

1-Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sevgi

a)Peygambere (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) tevessül

b)Peygamber'in (s.a.a) Ehlibeyt'ine sevgi

c)Peygamberin (s.a.a) seçkin sahabelerine sevgi

2-Adalet

3-Masumiyet

304-Şiiliğe Bakış, Dr. Muhammed Ali Şimalî, s.29.

Ders: 61 / Şia � 287

a)Nübüvvetten sonra elçilik görevini yerine getirmede masumiyet

b)Nübüvvetten sonra özel hayatında masumiyet

c)Peygamberlikten önceki masumiyet

4-Đmamet

5-Mehdilik305

Caferilik Nedir?Caferilik Nedir?Caferilik Nedir?Caferilik Nedir?

Caferilikle Şiilik veya Alevilik kelimeleri arasında önemli bir anlam farkı yoktur. Çünkü Caferî demek Đmam Sadık'a (aleyhisselam) uymak demektir. Aynı şekilde Alevî demek de Đmam Ali'ye (aleyhisselam) bağlı olmak manasını taşır. Đmam Ali (aleyhisselam) ile Đmam Cafer Sadık (aleyhisselam) aynı hak çizginin liderleri olduğuna göre bu iki yolun birbirinden farklı olması düşünülmez.

Mezheplerin belirginleştiği dönemlerde Ehlibeyt imam-larının takipçilerine Caferî denilmiştir. Çünkü Đmam Ca-fer Sadık (aleyhisselam), yaşadığı zamanın şartları gereği Ehlibeyt Mektebi'nin hükümlerini açıklamada daha çok fırsat olanağa sahip olmuştur.

ŞiŞiŞiŞiîîîîlik lik lik lik vvvve Sünne Sünne Sünne Sünnîîîîlik lik lik lik

Şiîlik ve Sünnîlik Đslam dininde doğmuş iki mezheptir.

1-Şialar Peygamberimizden (s.a.a sonra Đslam'ı Pey-gamberimizin (s.a.a) kendi evlatları olan Ehlibeyt Đmamla-rından (aleyhimüsselam) öğrenmeyi prensip edinmişlerdir.

305-Geniş bilgi için bkz: Şiiliğe Bakış, Dr. Muhammed Ali Şima-

lî, s.99.


2-Sünnîler ise bu konuda daha çok Peygamber efen-dimizin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sahabelerini takip etmişlerdir.

Bu iki mezhep arasındaki esas fark on iki imam inan-cıdır. Biz Şialar on iki Ehlibeyt Đmamlarını (aleyhimüsselam) Peygamber efendimizin (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) yo-lunu devam ettiren masum imamlar olarak görmekteyiz. On iki imamın her sözünü ölçü olarak kabul eder ve onla-ra mutlak olarak itaat ederiz.

Sünnîlikte ise böyle bir inanç yoktur. Sünnîlikle Şiîlik arasında var olan birçok farklılıklar aslında Peygamber-den (Sallallahu aleyhi ve âlihi ve sellem) sonra imamet anlayışın-dan kaynaklanmaktadır.


1-Şia'dan maksat nedir?

2-Şianın doğuşu ne zaman başladı?

3-Đlk Şiîler kimlerdir?

4-Şia'nın öğretileri nelerdir?

5-Caferilik ile Şiîlik aynı mıdır?

DERS: 62

ŞEYTAN

Şeytan Nedir Şeytan Nedir Şeytan Nedir Şeytan Nedir vvvve Kimlerdire Kimlerdire Kimlerdire Kimlerdir????

Şeytan, uzaklaşmak anlamındaki "Şitn" kelimesinden türeyen bir kelimedir. Allah'ın rahmetinden uzaklaştığı için şeytan denilmiştir. Şeytanlar, her türlü kötülüğü yapmayı insana vesvese eden, insanı Allah yolundan uzaklaştıran varlıklardır. Şeytan bir tane değildir. Đnsan-lardan ve cinlerden olan şeytanlar da vardır. Đnsanı kötü-lüğe sürükleyen her türlü varlığa şeytan denilir.

Bütün şeytanların başı ve reisi Đblis adındaki bir cindir.

Đblis Kimdir?Đblis Kimdir?Đblis Kimdir?Đblis Kimdir?

Đblis bir cindir. O cinlerin içinde Allah'a çokça ibadet etmiş, bundan dolayı da meleklerin yaşadığı makama götürülmüş bir cindir.

Đblis meleklerle birlikte ibadet ederken Allah Hz. Âdem'i (aleyhisselam) yarattı ve bütün meleklere Hz. Âdem'in (aleyhisselam) üstünlüğünü kabul ederek ona hürmet maksadıyla secde etmelerini emir etti. Tüm me-lekler bu emre itaat etti Đblis ise yersiz kibir ve kıyasıyla


secde ve itaat etmeyince çıkarıldığı makam ve mevkiden kovuldu.

Đblisin, emirler vererek insanları yoldan saptıran bir ordusu vardır. Đblis'in bu ordusu cinler ve insanlardan oluşmaktadır. Đblis'in çocuklarının olup olmadığı husu-sunda Kur'ân-ı Kerim'de bir bilgi yer almamakla birlikte hadislerde onun çocuklarının olduğu ve onun bir eşleşme yapmadan çocuk yapabildiği bilgileri geçmektedir306

ĐblisĐblisĐblisĐblis''''in Sonuin Sonuin Sonuin Sonu

Đblis, Allah'ın emrine itiraz edip, Hz. Âdem'e (aleyhis-selam) secde etmeyince Allah onu dergâhından kovar. Bunun üzerine Đblis, yaptığı ibadetlerin karşılığı olarak kıyamete kadar yaşamak istediğini Allah'a söyler. Allah ise kıyamete kadar değil, belli güne 307 kadar izin verir. Belli günden maksadın hangi günün olduğu hususunda hadislerde değişik bilgiler vardır. Bazı hadislerde belli günden maksadın kıyamet günü, bazı hadislerde Hz. Mehdi'nin (aleyhisselam) geleceği gün, bazı hadislerde ise ric'at günü olduğu geçmektedir.


1-Şeytan nedir ve kimlere denir?

2-Đblisle şeytan farklı birileri midir?

306-el-Mizan, c.8, s.76, Farsça trc. 307-Hicr, 38.

DERS: 63

CĐN

Cin kelimesi sözlükte görülmeyen, örtülü şey anlam-larına gelir. Arapça "cinn" kelimesinden türemiştir. "Cennet" ve "cenin" kelimeleri de aynı kökten gelmiştir. Kurân-ı Kerim'de cin suresi adında bir sure inerek cinin varlığından bize haber vermiştir. Kurân bizlere cin deni-len bir varlık olduğunu açık bir dille söylemiştir. Yine birçok hadiste cinlerin hem varlığından hem de onların özelliklerinden geniş bir şekilde bahsedilmiştir.

CinCinCinCinler Ateşten Yaratler Ateşten Yaratler Ateşten Yaratler Ateşten Yaratıııılmlmlmlmııııştştştştıııırrrr

Kurân'a göre cinler ateşten yaratılmıştır. Nitekim Al-lah, şöyle buyurur: "(Allah) cinleri coşup kaynayan ateş-ten yarattı."308

Cinler cisimdirler fakat çok zarif bir cisim oldukları için tıpkı çok hızlı hareket ederler. Öyle ki dünyanın etrafını 10-15 dakika gibi kısa bir sürede dolaşabilirler. Normalde insanların ve diğer varlıkların giremediği yer-lere girebilir, geçemediği yerlerden geçebilirler.

Cinler istedikleri zaman görünebilirler. Bazen kendi şekillerinde bazen de bir hayvan şeklinde görünebilirler.

308-Rahman, 15.


Cinler Đnsandan Önce YaratCinler Đnsandan Önce YaratCinler Đnsandan Önce YaratCinler Đnsandan Önce Yaratıııılmlmlmlmııııştştştştıııırrrr

Cinler insanlardan ortalama 7000 yıl önce yaratılmıştır. Hz. Âdem (a.s) yaratıldığı zaman iblis, meleklerin arasın-da Allah'a ibadet ediyordu. Allah, meleklere ve Đblis'e Hz. Âdem'e (a.s) secde etmeleri için emir verdi. Bunun üzerine melekler secde etmesine rağmen bir cin olan Đblis Hz. Âdem'e (a.s) secde etmedi. Kurân-ı Kerim şöyle buyuruy-or: "Biz cin'i (insandan) önce yarattık"309

Cinler Nerede Cinler Nerede Cinler Nerede Cinler Nerede vvvve Nase Nase Nase Nasııııl Yaşarlar?l Yaşarlar?l Yaşarlar?l Yaşarlar?

Cinler dünyada yaşarlar. Cinler insanoğlundan önce dünyada yaşıyorlardı. Dünyada insan olmadığı için cinler rahat bir hayat sürüyorlardı. Ama Allah Hz. Âdem'le (aley-

hisselam) birlikte dünyada yeni bir nesil yaratmak istedi ve yeryüzüne insanları hâkim kıldı. Daha sonra Allah'ın emri üzerine cinler insanlardan uzak yerlerde yaşamaya baş-ladılar. Dolayısıyla cinler, genelde insanların uğramadığı ve terk edilmiş yerlerde yaşamayı tercih ederler. Cinler genelde harabelerde, mezarlıklarda, çöllerde, mağaralarda yaşarlar. Cinler normalde zararsız varlıklardır. Onlara zarar verilmediği takdirde onlar zarar vermezler.

Müslüman Müslüman Müslüman Müslüman vvvve e e e KâfirKâfirKâfirKâfir Cinler Cinler Cinler Cinler

Cinler de tıpkı insanlar gibi akıl sahibidirler insanlar gibi sorumluk duygusuyla yaşarlar. Böyle olunca da Al-lah onlara da din ve peygamber gönderir. Allah insanlara gönderdiği peygamberleri ve dinleri onlara da göndermiş-tir. Đnsanlar nasıl ki Allah tarafından gelen peygamberlere

309-Hic, 27.

Ders: 63 / Cin � 293

inanmak ve gönderilen kurallara uymak zorunda iseler, cinler de o peygamberlere inanmak ve o kanunları uygu-lamak zorundadırlar. Dolayısıyla cinlerin de Müslüman'ı, kâfiri, Hıristiyan'ı, Yahudi'si vardır. Aynı zamanda Müs-lüman cinlerin mümini ve münafık'ı vardır. Bazı cinler de tıpkı insanlar gibi hiç bir dine inanmayıp puta taparlar.

Cinler NasCinler NasCinler NasCinler Nasııııl Müslüman Oldular?l Müslüman Oldular?l Müslüman Oldular?l Müslüman Oldular?

Cinler çok uzun süre yaşarlar. Onlar ortalama 1000–1500 yıl kadar yaşayabilirler. Dolayısıyla da cinler birçok peygamberi görmüşlerdir. Peygamberimizin (s.a.a) za-manında yaşayan bir cin Hz. Đsa (a.s) ve Hz. Musa'yı (a.s)

görmüş olma ihtimali çok büyüktür.

Peygamberimiz (s.a.a) Taif'ten döndüklerinde Cin Dere-si denilen bir yerde sabah namazını kılıyordu ki oradan geçmekte olan bir cin grubu Peygamberin (s.a.a) namazda okuduğu Kurân ayetlerini duydular ve durup onu dinledi-ler. Peygamber efendimiz (s.a.a) namazını bitirdikten sonra cinler kendi aralarında konuşarak "Biz Hz. Musa'dan (a.s) sonra onun kitabını onaylayan bir şey duyduk; bu haktır, gelin ona iman edelim" dediler. Daha sonra Peygamberi-mize görünerek imanlarını açıkladılar. Peygamberimiz de cinlere Đslam dininin bazı temel konularını öğretti. Cinler Peygamberimizden müsaade isteyip, kendi kavimlerine Đslam dininin geldiğini ve son Peygamberin Allah ta-rafından gönderildiğini haber vermek için gittiler. O cin grubu kendi kabilelerine giderek beklenen son peygambe-rin geldiğini söylediler ve böylece hep birlikte Đslam di-nini kabul ettiler. Peygamberimiz (s.a.a) daha sonra Hz. Ali'yi (a.s) cinlere dinî hükümleri öğretmesi için görevlen-dirdi.


Müslüman cinler de bizim gibi namaz kılar, oruç tutar, hacca giderler. Allah'ın bizler için emrettiği helal ve ha-ramlar cinler için de geçerlidir. Dolayısıyla cinler de kıy-amet günü hesap verecek, cennet ve cehennem onlar için de geçerli olacaktır.

Cinler ErkekCinler ErkekCinler ErkekCinler Erkek----Dişi Gibi Cinsiyete Dişi Gibi Cinsiyete Dişi Gibi Cinsiyete Dişi Gibi Cinsiyete

SahiptiSahiptiSahiptiSahiptirrrrlerlerlerler

Cinlerin de insanlar gibi erkek ve dişileri vardır. Ku-rân-ı Kerim bu hususta şöyle der; "Đnsanlardan bazı er-kekler bazı erkek cinlere sığınıyorlar."310

Bu ayette görüldüğü gibi cinlerin bazılarının erkek ol-duğu ifade ediliyor. Bu ayette yola çıkarak dişi ve erkek cinler diye bir ayrım yapabiliriz.

Cinler uzun ömürlü oldukları için cinlerin sayısı insan-ların sayısından fazladır.

Kurân-ı Kerim'de "Ey cin topluluğu sizler insanlardan fazlasınız"311 diye geçer.


1-Cin nedir ve neden yaratılmıştır?

2-Cinler nerelerde yaşarlar?

3-Cinlere insanlar gibi müslüman ve gayri müslüman mıdırlar?

4-Cinlerin cinsiyeti var mıdır?

310-Cin, 6. 311-Enam, 128.

DERS: 64

NAMAZDAN SONRA OKUNAN DUALAR

1-Arapca Okunuşu:

La ilahe illellah, ilahen vahida ve nahnu lehu muslimun. La ilahe illellah ve la na'budu illa iyyah, muhlisine lehu'd-din, velev kerihe'l-muşrikun. La ilahe illellah rabbuna ve rabbu abaine'l-evvelin. La ilahe illellah, vahdehu, vahdehu, vahdeh, enceze va'deh ve nerara abdeh ve eazze cundeh ve hezeme'l-ahzabe vahdeh. Fe-lehu'l-mulku ve lehu'l-hamd. Yuhyi ve yumitu ve yumitu ve yuhyi ve huve hayyun la yemut. Bi-yedihi'l-hayr ve huve ala kulli şey'in kadir.312

Türkçe Tercümesi:

Allah'tan başka ilah yoktur. Yegâne ilahtır O. Biz o'na (hükümlerine) teslimiz. Allah'tan başka ilah yoktur; yal-nız ona ibadet ederiz; dini O'na halis ve mahsus kılarız, müşrikler istemese bile.

Allah'tan başka ilah yoktur. Bizim ve atalarımızın rab-bidir O. Allah'tan başka ilah yoktur. O tektir, O tektir, O tektir. Ahdine vefa etti; kuluna yardım etti; ordusuna izzet ve zafer verdi; tek başına muhalif güçleri bozguna uğrattı. Egemenlik sadece ona aittir. Övgüler sadece o'na mahsus-

312-Mefatihu'l-Cinan, s.47.


tur. Diriltir ve öldürür, öldürür ve diriltir. O hiçbir zaman ölmeyen diridir. Hayır tümüyle sadece O'nun elindedir. Onun her şeye gücü yeter.

2-Arapça Okunuşu:

Razitu billahi rabba ve bi'l-Đslami dina ve bi-Muhammedin sallal-lahu aleyhi ve alihi nebiyya ve bi-Aliyyin imama ve bi'l-Hasani ve'l Hüseyni ve Aliyyin ve Muhammedin ve Caferin ve Musa ve Aliyyin ve Muhammedin ve Aliyyin ve'l Hasani ve'l Halefi's-Salihi aleyhimu's-selamu eimmeten ve sadeten ve gadeh. Bi-him etevella ve min a'daihim eteberreu. Allahumme inni es'eluke'l-afve ve'l-afiyete ve'l muafate fi'd-dunya ve'l ahire.313

Türkçe Tercümesi

Razı oldum Rab olarak Allah'a, din olarak Đslam'a, peygamber olarak Muhammed'e (Allah'ın selamı onun ve ehlibey-

ti'nin üzerine olsun) imam olarak Aliye, imamlar efendiler ve önderler olarak Hasan'a, Hüseyin'e, Ali'ye, Muhammed'e, Cafer'e, Musa'ya, Ali'ye, Muhammed'e, Aliye, Hasan'a ve Salih Halefe (Allah'ın selam onların üzerine olsun) Onları seviyo-rum, onların düşmanlarından uzaklığımı ilan ediyorum. Allah'ım! Ben senden af, bağışlama, dünya ve ahrette afiyet ve sürçmelerden güvencede olmayı diliyorum.

3-Arapça Okunuşu

Đlahi hazihi salati selleytuha. La li-hacetin minke ileyha. Ve la rağ-betin minke fiha. Đlla ta'zimen ve taaten ve icap et en leke ila ma emerteni bih. Đlahi in kane fiha halelun ev naksun min rukiha ev sucudiha fela tuahizni ve tefezzel aleyye bi'l kabuli ve'l ğufran, bi-rahmetike ya erheme'r-rahimin.314

313-Mefatihu'l-Cinan, s.55. 314-Mefatihu'l-Cinan, s.52.

Ders: 64 / Namazdan Sonra Okunan Dualar � 297

Türkçe Tercümesi

Allah'ı işte bu benim namazındır, bunu senin bana ih-tiyacın ve rağbetin var diye kılmadım. Sadece sana tazim, itaat ve bana emrettiğin şeyde sana icabet etmiş olarak için kıldım. Allah'ım eğer kıldığım bu namazın rükû ve secdelerinde noksanlık ve halel varsa, ondan dolayı beni hesaba çekme, kabul ve mağfiretinle bana lütuf ve ihsan-da bulun. Rahmetinin hakkı için, ey merhametlilerin en merhametlisi.

4-Arapça Okunuşu:

Đnnellahe ve melaiketehu yusellune ale'n-Nebiyy, ya eyyuhellezine amenub sallu aleyhi ve sellimu teslima.315


Şüphesiz Allah ve melekleri peygamber' e salât eder-ler. Ey iman edenler, siz de ona salât edin ve tam bir tes-limiyetle ona teslim olun.

5-Arapça Okunuşu:

Allahu la ilahe illa huve'l-hayyu'l gayyum la te'huzuhu sinetun ve la nevm, leh uma fi's-semavati ve ma fi'l-arz, men zellezi yeşfeu indehu illa bi-iznih, ye'lenu ma beyne eydihim ve ma halfehum ve la yuhitune bi-şey'in min ilmihi illa bima şae, vesia kursiyyuh'us-semavati ve'l –arz ve la yeuduhu hifzuhuma ve huve'l-aliyyu'l-azim.

La ikrahe fi'd-dini gad tebeyyene'r-rüşdü mine'l ğayy. Fe-men yek-fur bi't-tağuti ve yu'minbillahi fegadi'stemseke bi'l-urveti'l vuska lenfi sama leha vellahusemiunn alim.

Allahu veliyy'ullezine amenu yuhricuhum mine'z-zulumati ile'n-nur,

315-Ahzab, 56.


vellezine keferu evliyauhum'ut-tağutu yuhricunehum min'en-nuri ile'z-zulumat, ulaike ashabu'n-nari hum fiha halidun.316


Allah'tan başka hiç bir tanrı yoktur. O, daima yaşayan, daima duran, bütün varlıkları ayakta tutandır. O'nu ne gaflet basar, ne de uyur. Göklerdeki ve yerdeki herşey o'nundur. O'nun izni olmadan huzurunda şefaat etmek kimin haddine! Onların önlerinde ve arkalarında ne varsa hepsini bilir. On-lar ise, O'nun dilediği kadarından başka ilminden hiçbir şey kavrayamazlar. O'nun hükümdarlığı, bütün gökleri ve yeri kucaklamıştır. Her ikisini görüp gözetmek, ona bir ağırlık da vermez. O, çok ulu ve çok büyüktür.

Dinde zorlama yoktur. Artık doğrulukla eğrilik birbi-rinden ayrılmıştır. O halde kim tâğutu reddedip Allah'a inanırsa, kopmayan sağlam kulpa yapışmıştır. Allah işitir ve bilir.

Allah, inananların dostudur, onları karanlıklardan ay-dınlığa çıkarır. Đnkâr edenlere gelince, onların dostları da tâğuttur, onları aydınlıktan alıp karanlığa götürür. Đşte bunlar cehennemliklerdir. Onlar orada devamlı kalırlar.

6-Hz. Đmam Mehdi (aleyhisselam) Duası

Arapça Okunuşu:

Allahumme kun li-Veliyyike'l Huccet'ibnil Hasan, salavatuke aleyhi ve ala abaih, fi hazih'is-saet ve fi kulli saeh, veliyyen ve hafiza ve gaiden ve nasira ve delilen ve ayna, hatta tuskinehu arzake tav'a ve tumettiahu fiha tavila.317

316-Bakara, 255-257. 317-Ehlibeyt'ten Dualar, s.88.

Ders: 64 / Namazdan Sonra Okunan Dualar � 299


Allah'ın! (insanlar için) senin hüccetin ve velin olan Hasan Askeri'nin oğlu Mehdi'ye şu anda ve bütün zaman-larda veli, koruyucu, yardımcı, kılavuz ve gözetleyici ol; ta ki onu yeryüzüne egemen kılasın ve uzun süre yeryü-zünde yaşatasın.

7-Ferec Duası

Đlahi, azume'l-belau ve berih'al-hefau ve'n keşefe'l-ğitau ve'nga-tae'r-recau ve zagati'l-arzu ve muniet'is-semau ve ente'l-musteanu ve ileyke'l-müşteka ve aleyke'l-muavvelu fi'ş-şiddeti ve'r-reha.

Allahumme salli ala Muhammedin ve Al-i Muhammedin uli'l-emril-lezine ferezte aleyna taetehum ve arreftena bi-zalike menziletehum feferric anna bi-haggihim feracen, acilen, gariben, ke-lemhi'l-basarî ev huve agrab. Ya Muhammedu, ya Aliyy, ya Aliyyu, ya Muhammed, ikfiyani fe-innekuma kafiyan. Vensurani fe-innekuma nasiran.

Ya Mevlana ya Sahibe'z-Zaman. El-ğevs, el ğavs, el ğavs, erdik-ni, edrikni, edrikni, es-saete es-saete es-saeh, el-acel, el-acel, el-acel, ya erhame'r-rahimin, bi-haggi Muhammedin ve Alih'it-tahirin.318

Türkçe Tercümesi

Allah'ım! Zulüm çoğalmıştır ve gizliler açılmıştır. Ka-palı işlerden perdeler kaldırılmıştır ve ümitle yok olmuş-tur; yer daralmış yeryüzü senin rahmetinden mahrum kalmıştır. Ey Allah'ım sen varsın ve ancak sen yardım edersin, yüce makamına şikâyet ediyoruz. Kolaylık ve zorlukta güvenimiz sensin.

Allah'ım peygamberimiz Hz. Muhammed ve onun pak evladına selam gönder.

318-Mefatihu'l-Cinan, s.1057.


O Đslamî hâkimler ki, onlara itaeti bizlere farz etmiştin ve onların yüksek makamlarını bizlere tanıtmıştın. Onla-rın yüzü suyu hürmetine bize ferahlık ver, acil ve yakın; tıpkı göz açıp kapama gibi ya da ondan daha yakın. Ey Muhammed, ye Ali; ey Ali, ey Ali, ey Muhammed bana kâfi geliniz ki, bana kâfi gelen sizlersiniz bizlere yardım edin, bizim yardımcımız sizsiniz. Ey saygı değer, ey za-manın sahibi ve imamı. Feryat, feryat, feryat; sesimi duy, sesimi duy, sesimi duy; hemen, hemen, hemen; acil, acil, acil; çabuk, çabuk, çabuk ey sevgililerin sevgilisi. Hz Muhammed'in ve onun pak evlatlarının yüzü suyu hürme-tine gelişini çabuklaştır.

8-Hz. Zehra Tesbihatı

Đlk önce 34 defa, "Allah-u ekber", sonra 33 defa "El-hemdulillah" ve daha sonra 33 defa "Subhanellah" denir.

DERS: 65

NECASETLER VE TEMĐZLEYĐCĐLER

NecasetlerNecasetlerNecasetlerNecasetler

Necasetler on tanedir:

1-Đdrar: Đnsanın, eti yenmeyen ve damarı kesildiğinde kanı akan (sıçrayan) her hayvanın gaita ve idrarı necistir.

2-Dışkı

3-Meni: Đnsanın ve akıcı kanı olup eti yenmeyen bütün hayvanların menisi necistir.

4-Leş: Đnsan ölüsü ve şer'i usullere göre kesilmemiş hayvanların ölüsü necistir.

5-Kan: Đnsan ve akıcı kanı olan yani damarı kesildi-ğinde kanı sıçrayan her hayvanın kanı necistir.

6-Köpek: Köpek ve domuz, onların kılı, kemiği, pen-çesi, tırnağı ve rutubetleri necistir.

7-Domuz

8-Kâfir: Yani Allah'a ve onun bir olduğuna inanma-yanlar. Gulat; masum imamlardan herhangi birinin Allah


olduğuna inananlar. Hariciler ve Nasibiler; masum imam-lara açıkça düşmanlık edenler.

Ehli Kitap olan Hıristiyanlar, Yahudiler ve Mecusiler temizdirler.

9-Şarap

10-Pislik yiyen devenin teri: Đnsan pisliği yemeği alış-kanlık eden devenin teri necistir. Necaset yiyen diğer hayvanların teri temizdir.319

Mutahhirat (Temizleyiciler)Mutahhirat (Temizleyiciler)Mutahhirat (Temizleyiciler)Mutahhirat (Temizleyiciler)

On iki şey necaseti temizler ve bunlara Mutahhirat (temizleyiciler) denir:

1-Su

2-Yer: Yer, ayağın ve necis ayakkabının altını ilmihal-lerde belirtilen şartlarla temizler.

3-Güneş: Güneş, necis olmuş yer, bina ve duvarı özel şartlarla temizler.

4-Đstihale (Öz niteliğini Kaybetme): Necis olan bir şe-yin cinsi, temiz bir şey sayılacak şekilde değişirse temiz olur ve buna başkalaşım anlamına gelen ''istihale" denir. Örneğin; necis bir ağacın yanıp kül olması.

5-Đnkılâp (değişim): Şarap, kendi kendine veya içine sirke ve tuz katmak suretiyle sirkeye dönüşürse temiz olur.

6-Đntikal: Đnsan kanı veya akıcı kana sahip olan (kesil-diğinde kanı sıçrayarak çıkan) hayvanın kanı, akıcı kanı


Ders: 65 / Necasetler ve Temizleyiciler � 303

olmayan bir hayvanın vücuduna nakledilir ve artık o hay-vanın kanı sayılırsa temiz olur. Bu işlemin adına intikal denir. Đnsanın bedenine konan sivrisineği öldürür ve em-diği kan çıkarsa temizdir.

7-Đslam: Eğer kâfir, şahadeteyni yani '' Eşhedu enla ilahe illallah ve eşhedu enne Muhammeden Resulullah''320 getirirse Müslüman olduğu gibi temiz de olur.

8-Tebeiyyet: Necis olan bir şeyin, temiz olan başka bir şey vesilesiyle, temiz olmasıdır.321

9-Necaset yiyen hayvanın istibrası: Đnsan pisliği ye-meyi alışkanlık edinmiş bir hayvanın idrarı ve dışkısı necistir. Temiz olması için istibra (özel temizlenme usu-lü) uygulanmalıdır. Yani ''pislik yiyendir'' denilmemesi için gerekli süre içinde pislik yememesi önlenmeli ve ona temiz yiyecekler verilmelidir.

-Deve: 40 gün

-Sığır: 20 gün

-Koyun: 10 gün

-Ördek: 7 veya 5 gün

-Tavuk: 3 gün pislik yemeden alıkonmalı ve temiz yi-yecekler yedirilmelidir.

10-Necisin özünün giderilmesi: Bir hayvanın bedeni, kan gibi necaset veya necis su gibi necasetleşmiş bir şeye bulaşırsa, onlar giderildikten sonra hayvanın bedeni temiz olur.

320-Şehadet ederim ki Allah'tan başka ilah yoktur. Şahadet ede-

rim ki Muhammed (s.a.a), Allah'ın elçisidir. 321-Geniş bilgi için bkz: Tam Đlmihal, Mesele: 208.


11-Müslüman'ın kayıp olması: Yani, buluğ çağına er-miş, necaset ve temizliği ayırt edebilen bir Müslüman'ın bedeni, elbisesi ya da ihtiyarında olan kap, halı vb. necis olduğunda o Müslüman kayıp olursa, insan onu yıkadığı-na ihtimal verirse, o şey temizdir.

12-Başı kesilen hayvandan bir miktar kan akması: Şer'î usullere göre başı kesilen hayvanın normal miktarda kanı aktıktan sonra, içinde kalan kan temizdir.322

GünahlarGünahlarGünahlarGünahlar

Yüce Allah'ın emir ve yasaklarını çiğnemeye günah denir. Allah kullarını sevdiği için, güzel ve faydalı şeyleri yapmalarını sever, kötü ve zararlı şeyleri yapmaktan da sakındırmıştır. Günah işleyen kişi en başta kedisine kötü-lük yapmış olur.

Günahlar ikiye ayrılır:

1-Büyük günahlar: Allah'ın Kurân-ı Kerim'de karşılığın-da tehdit ve azap vaat ettiği her davranışa büyük günah denir; ister bu günahlara açık ve net bir şekilde azap vaat edilsin isterse işaret ve şiddetli bir sakındırma yoluyla.

2-Küçük günahlar: Yukarıdaki tarifin aksidir.

Bütün günahlar kötü ve zararlıdır. Ancak günahların bir kısmı daha kötü ve zararı daha büyük olduğundan büyük günah olarak adlandırılmaktadır.

Büyük günahların bazıları şunlardır:

1-Allah'a ortak koşmak



2-Allah'ın rahmetinden ümit kesmek

3-Allah'ın gazabından kendini tamamen güvende gör-mek.

4-Haksız yere adam öldürmek

5-Anne babaya saygısızlık ve eziyet etmek.

6-Yetimlerin malını yemek

7-Đffetli ve namuslu bir kadın zina isnadı vermek (ifti-ra etmek)

8-Cihattan kaçmak

9-Akrabalardan ilişkiyi kesmek

10-Sihir ve büyü yapmak

11-Zina etmek

12-Livata323

13-Hırsızlık yapmak

14-Yalan yere yemin etmek

15-Farz olduğu yerde şahitlikten kaçınmak

16-Yalan yere şahitlik etmek

17-Sözünden durmamak

18-Vasiyeti yerine getirmemek

19-Đçki içmek

20-Faiz almak

21-Haram mal yemek

22-Kumar oynamak

23-Kan ve murdar hayvan eti yemek

24-Domuz eti yemek

323-Bir erkeğin başka bir erkekle cinsel temasta bulunmasıdır.


25-Đslamî kurallara göre kesilmeyen hayvanın etini yemek

26-Zalime yardım etmek

27-Zalim sultanın hükümetini meşru sayıp, ona yasla-narak yaşamak

28-Başkalarının hakkına tecavüz etmek

29-Yalan konuşmak

30-Kibir ve gururlanarak büyüklük taslamak

31-Đsraf etmek

32-Đhanet etmek

33-Dedi kodu etmek

34-Söz dolaştırmak

35-Abes ve boş şeylerle meşgul olmak

36-Hac farizasını terk etmek

37-Namazı terk etmek.

38-Zekât vermemek

39-Zalime yardım etmek.

40-Küçük günahlarda ısrar etmek

Bazı Bazı Bazı Bazı FıkhFıkhFıkhFıkhîîîî TerimlerTerimlerTerimlerTerimler

Haram: Đslâm açısından yapılması, kullanılması, yiyilip içilmesi yasak olan şey. Haramın yapılmamasından sevap kazanılır. Yapılması ise, azabı gerektirir.

Helal: Đslâm açısından yapılması, kullanılması, yiyilip içilmesi yasak olmayan şey.

Müstehap: Yapılması iyi ve sevabı olan, ama yapıl-maması azabı gerektirmeyen iş.


Mubah: Şer'î açıdan iyi veya kötü sayılmayan bir iş; farz, haram, müstehap ve mekruh işlerin dışında bir iş; helâl olan bir yemeyi veya meyveyi yiyip yememek gibi. Bazen de gasp edilmemiş yer anlamında kullanılır.

Mekruh: Yapılması şeren beğenilmeyen, hoş görül-meyen davranış.

Cahil-i Kasır (Suçsuz Cahil): Bilmemesi mazerete dayalı olan cahil; yani Allah'ın hükümlerini öğrenme im-kânı bulamayan veyahut kendisini bilir sanan ancak ger-çekte bilmeyen kimse.

Cahil-i Mukassır (Suçlu Cahil): Geçerli mazereti ol-madan öğrenmeyen ve cahil kalan kimse; yani öğrenme imkânı olduğu hâlde ihmal edip hükümleri öğrenmeyen kimse.

Taharet: Sözlükte temizlik anlamına gelir; din deyi-minde ise, abdest, gusül veya teyemmüm vesilesiyle in-sanda hâsıl olan manevi durum. Bir kısım ibadetlerin şar-tı, başlangıcı ve anahtarıdır. Temizlik bulunmadıkça bu ibadetler yerine getirilmez.

Şer'î Hâkim: Đslâm hükümlerini icra makamında olan müçtehit veya onun naibi; başka bir deyişle, Đslâmî ölçü-lere göre hükmü geçerli olan müçtehit veya naibi.

Mahrem: Evlenilmesi şer'î bakımdan kesinlikle caiz olmayan, bu yüzden kendisinden kaçınılması gerek bu-lunmayan.

Namahrem: Şer'î bakımdan mahrem olmayan; evlen-meleri şer'an mümkün olan; bir erkeğin veya kadının şer'an bakması yasak ve haram olan kimse.

Nafaka: Yiyecek parası, geçinmelik; yiyecek, giyecek, mesken gibi zarurî ihtiyaçları temine yetecek miktardaki


para veya eşya. Bazı kimselerin örneğin, eş ve çocukların geçimini sağlamak insanın üzerine farzdır ve insan bunla-rın nafakasını temin etmek zorundadır.

Müt'a: Sözlükte zevk anlamında olan bu kelime din deyiminde geçici akit manasında kullanılır. Belirli bir bedel ödeyerek belirli bir süre için belirli şartlar dâhilinde akit okumakla yapılan geçici nikâhtır.

Mümeyyiz: Đyi ve kötüyü anlayıp birbirinden ayırt edebilen çocuk.

Müçtehit: Allah'ın hükümlerini anlamakta içtihat de-recesine yetişen yani, Kitap (Kur'ân) ve sünnetten Đslâmî hükümleri çıkarmaya gücü olan kimse.

A'lem (en bilgili müçtehit): Allah'ın hükümlerini be-lirli kaynaklardan anlayıp çıkarmada kendi zamanında yaşayan müçtehitlerin hepsinden daha üstün olan kimse.

Miskal: Ağırlık ölçüsü; her bir mıskal, 4,6875 gram yani dört buçuk gramdan biraz fazla ağırlığa (4 kırata) eşittir.

Korku Namazı: Savaş ve benzeri hâllerde özel bir şe-kilde kılınan günlük namaz.

Kurbet Kastı: Bir işi Allah-u Teâlâ'nın emrettiği için yapmak ve böylece O'na yakın olmayı niyet etmek, yani bir işi sadece Allah için yapmak.

Kaza Etmek: Namaz ve oruç gibi vaktinde yerine ge-tirilmeyen bir ameli vakti dışında yerine getirmek.

Đstihale: Başkalaşım; bir şeyin, başka bir şeye dönüş-mesi; ağacın yanıp kül olması veya köpeğin tuzlada tuza dönüşmesi gibi.


Đstimnâ: Mastürbasyon; kendi kendine cinsî tatmin; meni çıkmasına sebep olacak bir işi yapmak, elle meni çıkmasına sebep olmak gibi.

Đstibrâ: Pisliği temizleme usûlüne denir. Đstibrâ keli-mesi üç yerde kullanılır:

1)Đdrar istibrâsı (temizliği usûlü); ki bu, idrar yapıldıktan sonra idrar sızıntısının kesilmesini önlemek amacıyla yapı-lır. Bunun niteliği 72. hükümde açıklanmıştır.

2)Meni istibrâsı; şöyle ki, meni çıktıktan sonra, mec-rada meni zerrelerinin kalmadığından emin olmak için idrar yapmak.

3)Necaset yiyen hayvanın istibrâsı; necaset yiyen hay-vanı, kendi tabiî yiyeceğine alışıncaya kadar necaset ye-mekten alıkoymak.

Humus Yılı: Đnsanın her yıl kazandığı malları hesap-layıp, humusunu çıkarması için belirlediği gün. Bir insan bulûğ çağına erdikten sonra namaz kılmalı, ilk ramazan ayını oruç tutmalı, zekâtı farz olan mallara sahip ise ze-kâtlarını ödemeli ve kazanç yoluyla eline geçen gelirin bir yıl sonra ihtiyaçlarından arta kalan miktarının beşte birini humus olarak vermelidir. Dolayısıyla humus yılının başlangıcında, insanın eline geçen ilk gelirin tarihi ölçü alınır. Bu nedenle çiftçinin humus yılı, ele geçirdiği ilk üründen; memur birinin yılı, ilk aldığı maaştan; işçinin humus yılı, ilk kazandığı paradan; esnaf birinin yılı, ilk yaptığı muameleden başlar.

Hayız: Kadının rahminden bir hastalık veya çocuk do-ğurma sebebi olmaksızın belirli günler içinde gelen kan-dır. Buna âdet hâli de denir. Görülen bu kana da hayız kanı denir. Hayız kanının belirtileri 435. hükümde açık-lanmıştır.


Đstihaze: Kadınların gördüğü üç çeşit kandan birinin ismidir. Bu rahimden değil de bir damardan gelip tenasül organı yolu ile akan kokusuz bir kandır. Bu durumda olan bir kadına müstehaze denir. Đstihaze kanının belirtileri ve kısımları 392. ve 393. hükümlerde açıklanmıştır.

Aybaşı Hâli: Kadının her ay belirli günlerde özel nite-likli kan görme durumu.

Mürtet: Đslâm dininden ayrılıp başka bir dine geçen; Đslâm dinini terk eden; önce Müslüman olup Müslüman-lıktan çıkarak Allah'ı ya da Peygamberi (s.a.a) veya Al-lah'ı ve Peygamberi inkâr etmek manasına gelen dinin zarurî (tartışma götürmez apaçık) hükümlerinden birini inkâr eden kimse. Mürtet ise şartlarına göre iki kısma ayrılır:

1)Millî Mürtet: Gayrimüslim anne-babadan doğan ve kâfir olduğunu bildirdikten sonra Müslüman olup, tekrar kâfir olan kimse.

2)Fıtrî Mürtet: Müslüman babadan veya Müslüman anneden veyahut Müslüman baba ve anneden doğan ve daha sonra kâfir olan kimse.

Kâfir: Lügatta üstünü örtmek ve gizlemek manasın-dadır

Istılahta ise:

1)Allah'ın varlığını inkâr eden kimse.

2)Allah'a ortak koşan kimse.

3)Hz. Muhammed'in (s.a.a) peygamberliğini kabul et-meyen kimse.

4)Bunların birinde şüphesi olan kimse.


5) Müslümanların zarurî yani, dinin bir parçası saydığı apaçık hükümleri inkâr eden kimse; elbette şu şartla ki, onu inkâr etmesi, Allah'ın varlığını, birliğini veya nübüv-veti inkâr etmeyi gerektirmelidir.

Mümin: Đslam dininin tüm emir ve yasaklarını kalp ile tasdik, dil ile kabul eden, Peygamberin 12 hak halifesine iman edip onları kabul eden kimseye mümin denir.

Kâfir: Đslam dininin itikat ve esaslarını kabul etmeyen kimseye denir.

Örneğin, Hz. Muhammed'i kabul etmeyen kâfirdir.

"Şüphe yok ki cehennem kâfirleri kuşatıcıdır."324

Münafık: Allah'ın birliği ve Hz. Muhammed'in nü-büvvetin dille kabul edip kalben inanmayanlara denir. Yani içi başka dişi başka olan kimsedir.

Müşrik: Allah'a inandıkları halde, ona ortak koşan, putları, Allah'a götüren bir aracı olarak kabul edenlere denir. Müşrikler, Allah'a ortak koşar, ahirete inanmaz ve helal ve haramı da kabul etmezler.

Mükellef: Erginlik çağına girmekle birlikte dinî vazi-feleri yerine getirmek ve dinî yasaklardan kaçınmakla yükümlü olan kimseye denir.

324-Tevbe, 49.

65 derste - sadiktvsadiktv.com/wp-content/uploads/2018/11/65derstekulturlu... · 2020. 12. 10. ·...

Documents