662 revista infermierise qershor nr 1 2010

InfermieriaKOSOVARE

Infermieria Kosovare, Nr.1/2010 Qershor - Gratis

Kujdesi Efektiv Infermierorë I Ulcerave Venoze të këmbës

Kujdesi ekipor për pacientët me infarkt akut të miokardit

Kujdesi infermieror i pacientit me çrregullim të sheqerit në gjak

Titujt Kryesorë:

Vetkujdesi shëndetësor i personave me shtypje të lartë të gjakut

Roli i infermieres në edukimin e pacientëve të hemodializës rreth ushqyeshmërisë së rregullt dhe dietës

Roli i Infermierëve në Institutin Special në Shtime

Njohuritë, shkathtësitë dhe kompetencat e fituara infermierore

Foto: ICN

InfermieriaKOSOVARE

mëdha, duke përmendur këtu edhe kategorinë e sëmundjeve kronike që kemi përmbledhur në këtë numër të revistës. Vlerësoj dhe theksoj që infermierët në Kosovë në asnjë çast nuk e humbën shpresën, përderisa frikën e mposhtën me p u n ë n e ze l l s h m e d h e m e përkushtim. Shumë infermierë tani mbajnë pozita menaxheriale, shumica prej tyre janë me

Fetije Huruglica, kualifikim universitarë përderisa ka Kryeredaktore e Revistës edhe me nivel post universitarë.Infermieria Kosovare Përfundimisht në emër të këshillit

redaktues të revistës Infermieria Të nderuar Lexues, Kosovare, falënderoj të gjithë Në këtë numër të rev istës artikull shkruesit që kontribuan me Infermieria Kosovare, tani viti i 6-te artikujt e tyre profesional e me radhë, do të keni mundësinë të shkencor, dhe ju bëjë thirrje që të gjeni artikujt që kanë të bëjnë me vazhdoni me dërgimin e artikujve k u j d e s i n i n f e r m i e r o r ë t e k duke u bazuar në përvojën tuaj sëmundjet e brendshme që lidhet klinike.e d h e m e m o t o n e d i t ë s Sugjerimet dhe komentet e juaja do ndërkombëtare të infermierisë të jenë të mirëseardhura në sipas Këshillit Ndërkombëtarë të përmirësimin e ci lësisë dhe Infermierisë KNI (ICN - International përmbajtjes së revistës sonë.Council of Nursing). Pra motoja e KNI-së ishte: “Ofrimi i Cilësisë në Lexim të këndshëm për të gjithë.shërbim të bashkësisë-komunitetit, infermieria udhëheq në kujdesin kronik”.Pra infermieria është pjesë e sistemit shëndetësor, gjithashtu mbetet bërthama e organizmit për parandalimin e shumë sëmundjeve kronike, ofrimin e kujdesit dhe ngritjen e vetëdijesimit për të gjitha kategoritë e qytetarëve, me qëllim që shëndeti të jetë epiqendër e zhvillimeve të rejaNë ditët e sotme të gjithë jemi të vetëdijshëm se roli infermierisë gjithnjë e më tepër po fuqizohet, në veçanti duke ofruar shërbime infermierore shumë qytetarëve që ankohen nga shumë probleme apo s ë m u n d j e te n d r y s h m e q ë fatkeqësisht po marrin përmasa të

02 Nr.1/2010 Qershor

Kryeredaktore:

Bashkryredaktor:

Redaktor përgjegjës:

Këshilli redaktues:

Përfaqësuesit regjional të revistës:

Lektyrimi dhe redaktimi gjuhësorë:

Foto në ballinë:

Dizajni dhe Realizimi kompjuterik:

Përkrahja nga:

Adresa & tel:

U shtyp në shtypshkronjën:

Fetije Huruglica

Dr.Curr Gjocaj

Agron Bytyqi

Agron BytyqiBesnik StujaFekrije HasaniFetije HuruglicaFlorim MuratiIndira AziziXhavit Ramadani

Ali Shaqiri – FerizajDrita Abazi – PrishtinëFerdane Myftari – MitrovicëFllonza Binxhiu – GjakovëRamiz Bytyqi – PrizrenSabedin Sherifi – GjilanShkëlzen Seferi – Pejë

Xhavit Ramadani

ICN

Berat Ymeriemail: [email protected]

Ministria e Shëndetësisë Qeveria e LuksemburgutUNICEF

QEVI c/o QKUK,Ndërtesa B, etazhi i dytë, zyra3-610000, Prishtinë, KosovëTelefoni: +381 38 512 473;Celulari: +377 44 119 725.Email: [email protected]@ks-gov.net

"KR TEKNIKA" - Prishtinë

Tirazhi: 3000 kopje

Editoriali

InfermieriaKOSOVARE

Raporti i rastit Incidenca këmbës. Indet përreth prishen, duke Një 63 vjeçare tregimtare bankare Studimet ndërkombëtare tregojnë shkaktuar ulcerë në lëkurë. paraqitet me një ulcerë në kyçin e që ulcerat venoze të këmbës janë të Hemoglobinë nga qelizat e kuqe të mesëm të këmbës së majtë të saj. lidhura me rritjen e moshës. g jakut r r jedhin në indet e Kjo ka qenë e pranishme në 8 javët e pamjaftueshmëri/insuficiencë nënlëkurës, duke shkaktuar njollë kaluara dhe nuk është shëruar. Ajo kronike të rënd venoze shpesh iu ngjyrë kafe të parë në mënyrë tipike ka provuar disa tretmane në shtëpi largohen zhvillimit të ulcerës sepse në këtë gjendje.por kjo plagë ende vazhdon. Ajo ka ata janë më aktive. Faktorët e theksuar për kullim të qartë dhe rrezikut për pamjaftueshmëri Paraqitja e lëkurës"njolla kafe" në këmbët e saj. Këto venoze përfshijnë historinë e Ulcera venoze zakonisht shfaqet në ulcera ishin periodike. Ajo e ka familjes dhe faktorët e stilit të tensionin e lartë dhe peshon 180 kg. jetesës. Njerëzit me një mënyrë Para se të trajtojmë këtë gjendje, ne jetese të ulur ose të cilët punojnë duhet së pari të kuptojnë disa të punë që përfshinë qëndrimin e dhëna në lidhje ulcerat venoze të zgjatur në këmbë kanë një rrezik më këmbës. të lartë të zhvillimit të kësaj gjendje.

Pamjaftueshmëria venoze mund të Parathënie shkaktohet edhe nga një mpiksje Ulcerat venoze të këmbës nuk janë gjaku e mëparshme në venë. Këto njohur gjithmonë si një problem i ulcera janë gjithashtu të zakonshme rëndësishëm shëndetësor edhe pse tek pacientët të cilët kanë një histori ato janë të zakonshme, sfiduese dhe me ënjtje këmbësh apo varikoz të kushtueshme. Në Mbretërinë e venash. Bashkuar, ulcerat venoze të këmbës

pjesën e brendshme të këmbës në i kushtojnë Shërbimit Shëndetësorë Etiologjiames të kyçit dhe gjurit. Në këtë Nacionale rreth 600 milionë euro në Sistemi vaskular është një rrjet i gjendje, arteriet janë normale, por vit, me një krahasim të ngjashëm të gjerë i enëve të gjakut që shpie në venat nuk janë normale. Kufijtë e shënuar në Shtetet e Bashkuara. dhe nga zemra. Gjaku i oksigjenuar plagës janë të parregullta dhe Ato janë një sfidë për trajtim njësoj transportohet në të gjithë trupin lëkura përreth është e zbardhur dhe si për pacientët ashtu edhe për nga arteriet, dhe kthehet më pas e fryrë. Baza e plagës është ofruesit e kujdesit shëndetësor. përsëri në zemër nga venat. zakonisht e kuqe dhe mund të Shumë shpesh ato janë të Përderisa rrjedhja e gjakut nëpër mbulohet me inde të verdhë shoqëruara me sëmundje venoze, arterie ndihmohet nga pompimi i fibrinoz. Këto ulcera janë pa por shkaqet e tjera përfshijnë zemrës, kjo forcë e njëjtë është më e dhimbje deri sa ato infektohen. p a l ë v i z s h m ë r i n ë , t r a s h j e n , ulët në vena. Rrjedhja e gjakut në Nëse ulcera është e infektuar, traumat, sëmundjet arteriale, venat e këmbës duhet të lëvizë drenazhi i verdhë apo i gjelbër do të diabetin, apo dështimin kongjestiv kundër gravitetit. Venat normale jetë i pranishëm. Nyejt e këmbëve të të zemrës (Tabela 1). Kujdesi për kanë valvulet një-drejtimesh të cilat ënjtura janë shfaqje më të pacientët me ulcera të këmbës parandalojnë kthimin e rrjedhës së zakonshme të lëkurës. Ënjtja është përmirësuar gjatë disa viteve gjakut. Kur këto valvule bëhen të shkakton një ndjenjë rëndese në të fundit sikurse hulumtimet e p a a f t a , k j o s h k a k t o n këmbë që bëhet më e keqe pasi bazuara në evidencë që e kanë kongjestion/ngjeshje të venave dhe zgjatet qëndrimi në këmbë.ndihmuar definimin e trajtimit. ënjtje të pjesës së poshtme të

03Nr.1/2010 Qershor

Kujdesi Efektiv Infermierorë i Ulcerave

Venoze të këmbës

Lester J. Kiemele, PA-C, MPAS, Gonda Vascular Center, Mayo Clinic, Rochester, MN, USA

InfermieriaKOSOVARE


Menaxhimi aplikohen prej shputave deri në gju brishtë. Fashimi duhet të përdoret i Menaxhim fillon me një histori të dhe duhet të vendoset sa herë që lehtë përderisa kontrollojmë plotë dhe kontroll/ekzaminim për të pacienti ngrihet nga shtrati. Ngritja edemën. Mundësitë e fashimit identifikuar faktorët e rrezikut të e këmbës e ndihmon shërimin duke përfshi jnë sfungjer, kalcium t i l l ë s i m o s h a , s ë m u n d j e t ndihmuar kthimin e gjakut në zemër alginate apo garza. Pacienti duhet ka r d i o v a s ku l a r e , o b e z i t e t i , dhe duke ulur ënjtjen. Ushtrimi që të ngre këmbët e tij për 30 minuta 4 lëvizshmëria, artriti, diabeti, dhe stimulon muskujt e pulpit të këmbës herë në ditë sa është edhe e histori me lëndim të këmbës apo dhe rrit qarkullimin në këmbë është toleruar. Çorapet kompresive ose trombozë te venave të thella. gjithashtu i dobishëm (Tabela 2). shamitë nuk duhet të përdoren nëse Pacienti duhet të kontrollohet edhe i Fashimi më i mirë duhet të lejojë qarkullimi arterial është i dëmtuar, shtrirë edhe në këmbë për të absorbimin e mirë të eksudatit për pasi kjo mund të shkaktojë ulcerë zbuluar venat varikoze. Ultratingulli të parandaluar njomjen/macerac- i sk e m i k e q ë zhvillohet në këmbë dhe duplex është i sugjeruar për - ionin. Fashimet jo-ngjitëse ose shputë.pacientët me vena varikoze të adherente duhet përdorur për të Konkluzionpërsëritura apo të komplikuara ose parandaluar vrullin e lëkurës së Ulcerat venoze janë një gjendje të dyshuara me sëmundje të venave periodike kronike që kërkojnë të t h e l la . Për m ir ës im i d h e trajtim të kujdesshëm. Parandalimi shpenzimet e normave të shërimit i përsëritjes së ulcerave venoze janë të ulura kur përdoret një shpesh ndihet që të jetë hapi i parë i përpjekje e koordinuar duke trajt imit të këtyre plagëve. përdorur protokollet e bazuara në Parandalimi përfshin trajtimin hulumtime. agresiv për të kontrolluar edemën.

Kompresioni për edemë të pjesës së Trajtimi p o s h t m e t ë kë m b ë s ë s h t ë Objektivat e trajtimit janë lehtësimi thelbësore. Fashimet duhet të i dhimbjeve, mbajtja e plagës pa ndihmojnë për të kontrolluar infeksion, kontrollimi i drenimit, drenimin në plagë, për të mbajtur mbajtja e lagësht e hapësirës së plagën e pastër nga infeksioni dhe plagës dhe promovimi i shërimit. të sigurojë një ambient të njomur Shkaqet k r yesore duhet të për plagën për të nxitur shërimin. identifikohen. Edukimin e pacientit dhe të familjes Kompresioni/ndrydhja është për kujdesin e duhur ndaj këtyre shty l la e t ra j t imi t , s ikurse ulcerave të këmbës është e kompresioni inkurajon shërimin e domosdoshme për trajtimin e këtyre ulcerave. Kompresioni mund suksesshëm dhe parandalimin e të arrihet me çorape kompresive, ulcerave venoze. Udhëzuesit e shami shumë-shtresore, çorape ose veçantë për të bërë këtë kujdes i pajisje mekanike të pompimit. përmirësojnë rezultatet.Shamit kompresive duhet të

Referencat:1. Harrison MB, Graham ID, Lormier K et al. 2005. Leg-ulcer care in the community, be-fore and after implementation of an evidence-based service. Canadian Medical Association Journal. 2005 May 24; 172(11): 1447–1452. 2. Krasner DL, Rodeheaver GT, Sibbald RG. 2007. Chronic Wound Care: A Clinical Source Book for Healthcare Professionals; 4th edition. HMP Communications. Malvern, PA.3. New York-Presbyterian Vascular Care. 2003. Venous Insufficiency and Venous Ulcers. http://wo-pub2.med.cornell.edu/cgi. Accessed March 15, 2010.4. Simon DA, Dix FP, McCollum CN. 2004. Management of venous leg ulcers. British Medical Journal. 328:1358-1362. 5. Takahashi PY, Kiemele LJ, Jones, JP. Wound Care for Elderly Patients: Advances and Clinical Applications for Practicing Physicians. Mayo Clinic Proceedings. February 2004 79(2):260-267.The Cleveland Clinic. 2009. Lower Extremity Ulcers.http://my.clevelandclinic.org/disorders/pressure_ulcers/hic_lower_e xtremity_ulcers.aspx. Accessed March 15, 2010.

Tabela 1. Shkaqet e Ulcerave venozeVenat varikozePaaftësia e venave të thellaTromboza e parakohshme e venave të thellaLymphedemaPalëvizshmëriaParalizaTrashjaDështimet e lindura të zemrësSëmundjet inflamatore/nxitëse

Tabela 2. Trajtimi efektiv për ulcerat e venave të këmbësFashimet kompresive shumështresoreNgritja e këmbësRritja e lëvizshmërisëShmangia nga trashësiaPërmirësimi i të ushqyerit

Referencat

InfermieriaKOSOVARE

ëmundja iskemike e zemrës dhe e femrave mbi 55 vjet p a r a q e t p r o b l e m ko n s i d e r o h e t m o s h ë e Sm a d h o r t ë rrezikuar nga infarkti akut i

shëndetësisë publike. miokardit. Personat mbi Forma më e shpeshtë moshën 65 vjet janë më të klinike e sëmundjeve rrezikuar nga vdekja pas koronare është infarkti pësimit të sulmit në akut i miokardit (IAM) zemër, kurse femrat e apo sulmi në zemër i cili kësaj moshe janë gati dy shkaktohet si pasojë e herë më të rrezikuara se dëmtimit të një pjese të meshkujt.muskulit të zemrës për - Hipertensioni është një shkak se në arterie të nga faktorët e fuqishëm të zemrës bllokohet rrjedha r r ez i ku t p ë r s ë m u n d j e normale e gjakut. ko r o n a r e ( s i d o m o s k u r Është shqetësues fakti që gati kombinohet me faktorë tjerë gjysma e pacientëve me infarkt akut rreziku) sepse presioni i lartë i të miokardit presin së paku dy orë gjakut ngarkon punën e muskulit të para se të kërkojnë ndihmën e zemrës dhe me kohë e dobëson atë. mjekut. Kjo vonesë e trajtimit të - Pirja aktive dhe pasive e duhanit infarktit të miokardit dukshëm e rritë dukshëm rrezikun nga zhvillimi rritë rrezikun nga vdekja e papritur, i sëmundjes koronare. Duhanxhiu por edhe nëse sulmi në zemër ka gjasa më tepër të vdes në orën e

Faktorët e rrezikut:përballohet me sukses pasojat e tij parë pas infarktit akut të miokardit. Disa nga faktorët e rrezikut te mund të jenë të rënda dhe - Niveli i lartë i kolesterolit në gjak infarkti akut i miokardit mund të afatgjate. Nëse kjo vonesë është po ashtu e rrit rrezikun e paraqitjes modifikohen (pirja e duhanit, niveli i mbi 12 orë qelizat e muskulit të së infarktit akut të miokardit. LDL e lartë i kolesterolit në gjak, niveli i zemrës do të pësojnë dëmtime të lartë (low-density lipoprotein) rritë lartë i sheqerit në gjak, pesha e pakthyeshme. Prandaj, popullata rrezikun, kurse HDL e lartë (high-tepërt, presioni i lartë i gjakut etj). duhet edukuar që menjëherë të density lipoprotein) e zvogëlon Faktorë të tjerë të rrezikut nuk është kërkojë ndihmën mjekësore. rrezikun nga sëmundja koronare. e mundur të ndryshohen (mosha, Kjo sëmundje ka shkallë të lartë të Pra, HDL kolesteroli i lartë është gjinia, trashëgimi, historia familjare vdekshmërisë dhe humbjes së faktor mbrojtës. e sëmundjes etj.). aftësisë punuese. Brenda vitit - Jeta pasive dhe mos aktiviteti fizik Faktorët të cilët e rrisin rrezikun e vdesin 27% meshkuj dhe 44% të rrisin në masë të madhe mundësinë paraqitjes, zhvillimit por edhe femrave që kanë pësuar infarkt akut e zhvillimit të sëmundjes. vdekjes nga sëmundjet koronare të miokardit (13% të meshkujve dhe - Sëmundja e sheqerit (diabeti) po janë:6% të femrave do të kanë vdekje të ashtu e rritë rrezikun nga sëmundja - Personat që kanë prindër me papritur). Brenda 6 vjetëve, 23% të koronare, sidomos te femrat. Mbi sëmundje koronare (historia meshkujve dhe 31% të femrave do 80% të pacientëve me diabet vdesin familjare e sëmundjes etj.) janë më të pësojnë infarktin e dytë, 2/3 e nga ndonjë tip i sëmundjeve të të rrezikuar për zhvillimin e pacientëve nuk do të riaftësohen enëve të gjakut. sëmundjes. plotësisht. - Mosha e meshkujve mbi 45 vjet si

05Nr.1/2010 Qershor

Kujdesi ekipor për pacientët me

infarkt akut të miokardit

Minire Bekteshi- Infermiere në repartin e kardiologjisë QKUK-Prishtinë

InfermieriaKOSOVARE


- Obeziteti (majmëria) dukshëm vazhdueshme të funksioneve vitale, nëse institucioni ka programin e rritë rrezikun e zhvillimit të e l e k t r o k a r d i o g r a m i t d h e shërimit të infarktit akut të hipertensionit, nivelit të lartë të parametrave hemo-dinamik. miokardit përmes rikanalizimit kolesterolit, diabetit dhe sëmundjes Punëtorët shëndetësorë në njësinë mekanik – angioplastikës. Trajtimi koronare. koronare duhet të jenë të pajisur me medikamentoz përfshin edhe - Stresi dhe reaksioni fizik e mental njohuri teorike dhe shkathtësi marrjen e analgjetikëve në rend të në stres, rrisin frekuencën e zemrës, klinike për dhënien e ndihmës parë morfina 4-8 mg i.v. e cila tensionin arterial dhe dyfishojnë profesionale pacientëve që vuajnë përsëritet çdo 5-15 minuta derisa të rrezikun nga infarkti i miokardit. sëmundjet iskemike të zemrës. pushon dhimbja..Sipas nevojës Shenjat e sëmundjes: Infermierët dhe mjekët e edukuar epen sedativ, zakonisht diazepam. Simptoma më karakteristike e për trajtimin e pacientëve me Në rast të dhimbjeve (nëse nuk sëmundjes është dhembja e fortë në s ë m u n d j e a k u t e k o r o n a r e është prezent hipotensioni) epet gjoks që zakonisht zgjatë mbi 30 detyrimisht duhet të punojnë në nitroglicerina sublingual çdo pesë minuta por përpos dhembjes së ekip. Infermierja në njësi koronare minuta (deri në tri doza). Nëse nuk fortë në gjoks infarkti akut i duhet ti sigurojë pacientit të ka kundër- ind ikac ione beta miokardit në të shumtën e rasteve vendosur në shtrat qetësi të plotë bllokues. Për të mundësuar ri-përcillet edhe me aritmi, dobësi të duke i dhënë informata të shkurta kanalizimin e arteries së mbyllur përgjithshme, djersitje, vjellje dhe dhe qetësuese. A jo vendos nga trombi vazhdohet me terapi frikë nga vdekja. Dhimbja tipike në elektrodat e EKG-së dhe lidh antikoagulante (heparin). Nëse gjoks është udhërrëfyes i qartë për pacientin me monitor. Siguron janë të pranishme shenjat e profesionistët shëndetësorë por oksigjenimin shtesë, i cili në orët e insuficiencës së zemrës epen ACE -edhe për të tjerët që sa më shpejt para të infarktit akut të miokardit inhibuesit (inhibuesit e enzimës dhe sa më sigurt të transportojnë të zvogëlon dëmtimin e muskulit të a n g i o t e n z i n - k o n v e r t u s e ) , sëmurin në spitalin më të afërm. zemrës. Siguron vijën venoze duke Antiaritmikët, nitratet, diuretikët, Pozita më e përshtatshme e vendosur kanillën në venë sa më të kardiotonikët dhe medikamentet transportit të të sëmurit është përshtatshme. Merr mostrat e tjera nuk duhet të përdoren pa pozita e Fauwler-it (gjysmë ulur). g j a ku t s ip a s p ro to ko l l i t të indikacion të qartë dhe të ordinuar

institucionit dhe sigurohet që nga mjeku.Diagnostifikimi i sëmundjes: rezultatet e analizave të jenë sa më Qasje tjetër tejet efektive e shërimit Personeli shëndetësorë konfirmon shpejtë në dispozicion. Nëse nuk të infarktit akut të miokardit është diagnozën e infarktit akut të është realizuar më parë, bëhet intervenimi përmes kateterit (PCI miokardit në bazë të anamnezës, identifikimi dhe kontakti me P e r c u t a n e o u s c o r o n a r y e k z a m i n i m i t f i z i k , familjar. intervencion), apo angioplastikës e elektrokardiografisë (EKG) dhe Infermierja në vazhdimësi bënë cila do të thotë rihapje e arteries së vlerave të markerëve të nekrozës së observim të kujdesshëm të shenjave mbyllur përmes ballon-kateterit miokardit. Në praktikën klinike t ë s ë m u n d j e s , m o n i t o r o n dhe zakonisht vendosja e stendit në trajtimi i infarktit akut të miokardit funksionet vitale në monitor dhe arterien koronare. bazohet kryesisht në bazë të të për çdo ndryshim të vërejtur Në rast të trajtimit jo në kohë të dhënave të anamnezës dhe EKG-së, informon me kohë mjeku në mënyrë sëmundjes, në rast të trajtimit jo kurse mënyra e trajtimit të që të rea l i zohet mjek imi i adekuat medikamentoz apo sëmundjes varet nga koha e m e n j ë h e r s h ë m d h e t ë mungesës së formave tjera të përjetimit të sulmit në zemër. parandalohen komplikimet e t r a j t i m i t ( k a t e t e r i t ( P C I mundshme. Të gjitha të dhënat dhe P e r c u t a n e o u s c o r o n a r y Mjekimi i sëmundjes: procedurat dokumentohen në listat intervencion apo angioplastikës), Mjekimi i pacientëve me infarktit përkatëse infermierore. komplikimet e infarktit akut të akut të miokardit bëhet në njësinë Trajtimi medikamentoz: bëhet sipas miokardit mund të jenë të shumta. koronare. Është esenciale dhe protokollit dhe nën mbikëqyrjen e Aritmitë malinje, në rend të parë shumë e rëndësishme koha e mjekut. Trajtimi medikamentoz fibrilacioni i ventrikujve shkakton arritjes së pacientit në njësinë përfshin marrjen e tabletave më së shpeshti vdekjen (“vdekje koronare. Njësia koronare duhet të Aspirinë të cilën pacienti duhet ta elektrike”) nëse nuk intervenohet jetë e pajisur me aparate të p ë r t y p ë . P a c i e n t i t i e p e t menjëherë. nevojshme për përcjel l je të Clopidogrel, 300mg, posaçërisht

InfermieriaKOSOVARE

Insuficienca e zemrës, ruptura e duhet t'i përshtatet në tërësi sëmundja e tyre dhe të përshtatin septumit interventrikular, ruptura e nevojave të pacientëve dhe ka akt iv i tetet profes ionale me chordae tendinaee dhe si pasojë qëllim parësorë përmirësimin në gjendjen e tyre shëndetësore insuficienca akute e valvules vazhdimësi të kualitetit të jetës së (shqyrtimi i aktivitetit profesional mitrale, aneurizma e ventrikulit të tyre. Pacientët mësohen të duhet aktualizuar brenda 6 -8 majtë etj. janë komplikime që mund modifikojnë dhe kontrollojnë e javëve). Ata duhet të këshillohen të parandalohen. Këto komplikime faktorët e rrezikut, të njohin dhe të r r e t h d i e t ë s s p e c i f i ke d h e shpesh qojnë në vdekje të pacientit përshkruajnë s imptomat, të kontrollimit të peshës së tyre (“vdekja mekanike”). raportojnë për ndryshimet e trupore, rreth rëndësisë së marrjes Sot është tendenca që të shkurtohet kualitetit dhe intensitetit të së rregullt të barnave dhe vizitave të hospitalizimi i pacientëve me simptomave gjatë qëndrimit në rregullta mjekësore, duhet të infarkt akut të miokardit dhe sa më spital apo si duhet të kërkojnë informohen lidhur me aktivitetet e shpejt t'i kthehen jetës normale ndihmë në rast të rikthimit të tyre rehabilituese, pushimin, përmes formave të ndryshme të simptomave pas largimit nga aktivitetin seksual, udhëtimin, edukimit dhe rehabilitimit të tyre. spitali. vozitjen si dhe edukimi i familjarëve Edukimi shëndetësorë i pacientëve Pacientët duhet të kuptojnë të rreth procedurave të reanimimit pas infarktit akut të miokardit: gjitha kufizimet e kushtëzuara nga kardio-pulmonar etj.

07Nr.1/2010 Qershor

Referencat:1. Petrovski B, Bekteshi T.: Si të fitohet lufta me infarktin akut të zemrës. 2009, Prishtinë.2. Hand H. Myocardial infarction: Part 1. Nurs Stand. 2001 May 23-29;15(36):45-53.3. Kelly J. Evidence-based care of a patient with a myocardial infarction. Br J Nurs. 2004 Jan 8-21;13(1):12-8.4. Baldacchino DR. Nursing competencies for spiritual care. J Clin Nurs. 2006 Jul;15(7):885-96.5. Carpenter K, Girvin L, Kitner W, Ruth-Sahd LA.Spirituality: a dimension of holistic critical care nursing. Dimens Crit Care Nurs. 2008 Jan-Feb;27(1):16-20.

rregullimi i sheqerit në gjak mellitus janë për shkak të prodhimit dëmi të kontro l lohet dhe a p o D i a b e te s M e l l i t u s të pamjaftueshëm të insulinës (tek parandalohet. Diabeti t ip 1 Çzakonisht referohet thjesht si diabet tip 1), ose përgjigje të paraqitet shumë rrallë, zakonisht

diabet, është çrregullim kronik i pamjaftueshme nga organizmi në paraqitet deri në moshën 30 metabolizmit i cili karakterizohet insulinë (tek diabet tip 2 dhe v j e ç a r e , v e ç a n ë r i s h t n ë me nivel të lartë të sheqerit në gjak gestativ). Rritja e nivelit të glikemisë adoleshencë përfshin të dy gjinitë. (hiperglikemia). Niveli i glukozës në në gjak nëse nuk zbulohet me kohë Trajtimi përveç me ushqim dietal gjak kontrollohet nga hormoni dhe nuk mjekohet, atëherë i bën dhe aktivitet fizik është e nevojshme insulinë i prodhuar nga pankreasi. dëm të madh organizmit duke edhe insulina. Diabeti tip 2 Kur prodhimi i insulinës është i shkaktuar dëme në sy, veshka, zakonisht paraqitet rreth moshës pamjaftueshëm atëherë ndikon në nerva, arterie dhe tru. Nëse vërehen 40 vjeqare, nuk është i lindur po nivelin normal të glukozës.Dy tipe më herët shenjat e kësaj sëmundje është i fituar, trajtimi bëhet me më të zakonshme të diabetit atëher është mundësia e madhe që tableta antidiabetikë si dhe në raste

Kujdesi infermieror i pacientit me

çrregullim të sheqerit në gjak

Agron Bytyqi – Mësimdhënës i Infermierisë, S.R. Prizren

Drita Koqinaj – Kryeinfermiere në repartin e sëmundjeve të brendshme, S.R. Prizren

Esat Qovanaj – Infermier në ambulancën specialistike urologjike, S.R. Prizren

Referencat

InfermieriaKOSOVARE


më të rënda me insulinë. Diabeti tregojnë shenja të marrëmendjes Infermieri duhet të këshilloj dhe të Gestativ është diabet i fituar në ose lodhjes ekstreme. Infermierët udhëzoj pacientët për ushtrimet të shtatzëni, me lindjen e fëmijës duhet të jenë të vetëdijshëm për c i lat janë të dobishme për gruaja nuk vuan më nga diabeti. mundësinë e problemeve që diabetikët. Ushtrimet mund të Trajtohet vetëm gjatë shtatzënisë. pacienti me diabet mund të tregojnë përmirësime në shtypje të

ballafaqohet. gjakut, zvogëlojnë rrezikun nga A shërohet diabeti? sëmundjet kardiovaskulare dhe të Diabeti është një sëmundje kronike Komplikimet e diabetit përmirësojnë gjendjen mendore të e cila nuk mund të shërohet Nëse nuk arrijmë ta mbajmë nën pacientit. Kini kujdes për problemet (zhduket), por ka mundësi të kontroll nivelin e sheqerit në gjak ne si kontinenca dhe infeksionet e trajtohet dhe të mbahet në kontroll. vlerat normale atëherë vjen deri te traktit urinar (ITU) nuk janë në Nëse jemi të suksesshëm dhe komplikimet që mund të jenë akute gjendje të ndikojnë tek pacientët mbërrijmë ta kemi nën kontroll këtë apo kronike. Hypoglikemia është p ë r të r r i t u r ko m p l i k i m e t . sëmundje, jeta mund të bëhet ndër komplikimet akute e cila Gjithashtu kujdesi infermieror te normale, mund të punoj normal të paraqitet me këto shenja: uri, diabeti gestational duhet të merret me sport si dhe të lind fëmijë djersitje, lodhje, dridhje e trupit, t r a j t o h e t s i n j ë ç ë s h t j e e të shëndoshë. rrahje e shpejte e zemrës. Nëse rëndësishme, pasi ajo ndikon tek

është tejet i ulët niveli i sheqerit në nëna gjatë kohës së formimit të Shenjat e diabetit janë: urinim i gjak jep simptoma neurogjene si: embrionit. Pacienti i prekur nga shpeshtë, etje e madhe dhe tharje e dezorientim, konfuzitet, agresivitet diabeti gestational duhet të gojës, oreks i shtuar, humbje në si dhe komë. Infermieri këshillon që ndihmohet vazhdimisht. Kujdesi i peshë, plogështi, dëshirë për të në mënyrë urgjente në këtë rast të mirë kërkon planifikim dhe analizim ngrënë ëmbëlsira dhe pije të ftohta, përdoret diçka me përmbajtje të kujdesshëm të simptomave të pengesë në të pamur, fëmija me sheqeri (çokolladë, bonbone), si dhe pacientit. Qëndrimi i këndshëm dhe diabet është i shqetësuar, nervoz, jo rekomandohet që pacientët me miqësorë me pacientin është i i rehatshëm në shkollë etj. hypoglikemi patjetër të mbajnë afër nevojshëm, në mënyrë që pacienti

vetes bonbone të forta ose diç tjetër të merr mbështetje emocionale dhe Roli i infermierëve në menaxhimin e të ëmbëlsuar. Gjithashtu komplikim mund të përmirësohet nga barërave tek personat me diabet a k u t m u n d t ë j e t ë e d h e sëmundja sa më shpejt të jetë e Menaxhimi i barnave duhet të hiperglikemia e shkaktuar nga m u n d u r. P l a n e t e ku j d e s i t bëhet vetëm nga infermierët, nëse mungesa e aktivitetit, ushqimi jo infermieror për diabetin janë ato janë rekomanduar nga mjeku. dietal me sasi të tepërta të yndyrës, menduar për të arritur shëndetin Para se t'i epet bari pacientit, vetëm infeksionet virale dhe mosmarrja e holistik për pacientin. si masë parandaluese, infermieri rregullt e insulinës. Në këtë rast Personat me diabet është e duhet të kontrolloj që pacienti është infermieri administron insulinën për dobishme të kenë në shtëpi një duke marrë ilaçin e duhur. Dozimi i të stabilizuar gjendjen e pacientit. glukometër (aparat për kontroll të insulinës duhet të administrohet me glikemisë) dhe tensiometër (për kujdes nga infermieri. Bari i Dieta dhe diabeti matjen të shtypjes së gjakut).insulinës duhet të ruhet në frigorifer Dieta për pacientët diabetik duhet Pacienti këshillohet të bëj vizita të dhe duhet të hiqet nga aty 20 të planifikohet me kujdes. Infermieri rregullta tek specialisti i syve edhe minuta para se të aplikohet tek duhet të vëzhgoj, që pacienti është nëse të pamurit e ka të mirë, tek pacienti. Infermieri duhet të ketë duke ngrënë vetëm ushqime të cilat nefrologu për të kontrolluar më kujdes që vendet e injektimit të mos e ndihmojnë atë që të përmirësohet shpesh urinën dhe shtypjen e gjakut përsëriten për çdo ditë. Ndryshimi i sa më shpejt. Ushqimi sikurse ta mbajë në optimale, apo çdo vendit do të ndryshoj mundësinë e patatet, drithërat dhe orizi janë ankesë tjetër t'ia thotë mjekut thithjes, është e preferuar të pjesë e rëndësishme e dietës familjarë pa u ngurruar duke ia bërë ndryshohet vendi herë pas here. Për diabetike dhe duhet të inkurajohen. të ditur rëndësinë e çdo informate.pacientët të cilët kanë probleme me lodhje kronike të hypoglikemisë, Udhëzimet tjera për infermierëtinfermieri duhet të jetë i gatshëm të Infermieri duhet të jetë një burim i b a l l a f a q o h e t m e g j e n d j e mirë informativ për pacientët dhe emergjente, kur pacientët mund të gjithashtu është dhënësi i kujdesit.

InfermieriaKOSOVARE

Për të parandaluar sëmundjen e r e p a r t i n e s ë m u n d j e v e t ë komplikimeve, faktorëve të rrezikut, diabetit apo për të parandaluar brendshme në çdo takim me rëndësisë së dietës në ushqim, përkeqësimet nga diabeti duhet të pacientin, në mënyrë që pacientët rëndësisë së ushtrimeve, vetë mbahen sesionet edukuese në të kenë njohuri të mjaftueshme matjes së glikemisë dhe marrjen e mënyrë të vazhdueshme në rreth shenjave të sëmundjes, rregullt të barërave antidiabetikë.

09Nr.1/2010 Qershor

Tabela me këshilla rreth ushqimit

Ushqimi i

ndaluar

Ushqim i kufizuar

Ushqim i preferuar

sheqer, marmelad, çokolad, ëmbelsirë nga pastiçeria

kafe pa sheqer (me natren) mish i zier, peshk, mish i bardh i pulës një herë në ditë

fruta të zhelatinosura kujdes ushqimin për diabetikët

bukë e zezë, oriz, patate jo më shumë se një porcion

biskota , akullore jo me shum se dy porcione frute të freskëta

perime, sallat, speca, domate pa kufizim

pije të ëmbla qumësht, kos një herë në ditë

për shuarje të etjes pi ujë,qaj dhe kafe në sasi të kufizuar

yndyrën ,shurupet e përgatitur

kumbulla, rrush

Referencat:Mathur R. “Diabetes Mellitus” accessed on http://www.medicinenet.com/diabetes_mellitus/article.htmDiabetes, National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, accessed on http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/diabetes.htmlŽivjeti s dijabetesom, Šećerna bolest, accessed on http://www.dijabetes.com.hr/website/content/living-with-diabetes/living-with-diabetes-aidm.aspxUdhëzues për diabetikët “Çfarë është diabeti” accessed on http://www.giornatadeldiabete.it/pdf/Albanese.pdf Buletini i urdhrit te mjekeve te shqiperise, www.urdhrimjekeve.org/Materiale/Buletini1.doc

Referencat

InfermieriaKOSOVARE


ëmundjet e veshkave: janë - Gjatë ditës mund të merret 1 ve, funksionojnë fare nuk mund t'i sëmundje kur veshkat nuk ose 2 herë pemë por duke u kujdesur largojnë materiet e dëmshme Smund të kryejnë të gjitha për sasinë. prandaj fillon grumbullimi i atyre

proceset e parapara dhe si rezultat i - Nëse mirët sallata nuk duhet të materieve toksike në gjak. Personat asaj ato nuk mundë të pastrojnë mirën edhe pemë tjera. të cilët kanë hyrë në hemodializë e gjakun nga produktet e dëmshme, e - Për të parandaluar marrjen e që nuk kujdesen për marrjen e që me kalimin e kohës te pacienti sasisë së madhe të ujit, ushqimi ushqimit ashtu siç janë sugjeruar, mundë të paraqitet “Insuficiencë e duhet të përgatitet pa krip, nëse nuk gjë që gjatë ekzaminimit të gjakut veshkave”, si shkaqe për këtë mund është e mundur në vend të bukës së mund të shihen përfundimisht se sa të jenë: glomerulonefritisi, diabeti, bardhë përdorni bukë pa krip. Nga janë grumbulluar materiet e hipertensioni arterial, infeksioni i mielli i grurit, thekrës ose të misrit. dëmshme në organizëm mund të rrugëve të traktit urinarë, sëmundja -Nëse i sëmuri nuk lëngon nga kenë probleme ser ioze dhe p o l i c i s t i k e e v e s h k a v e , sëmundja e diabetit mund të përdor d o m o s d o t ' i n ë n s h t r o h e n nefroskleroza etj. Është konstatuar ëmbëlsira dhe akullore, por të procedurës së dializimit të gjakut.se më shumë se 20 mil ion njëjtën ditë nuk duhet ngrënë Pacientët apo të sëmurit në dializë amerikanë kanë sëmundje kronike jogurt/kos/. gjithsesi duhet të mësohen me dietë të veshkave, prej tyre përafërsisht -Në këtë program gjëja më e kripë të reduktuar apo edhe pa të. 400.000 amerikanë kanë veshka në rëndësishëm është vëmendja për Nëse i sëmuri nuk mund të gjendje jo të mirë (veshka me më ushqimet e pacientit, me cilat përshtatet dietës pa krip atëherë pak se 15% që funksionon) deri në perime janë përgatitur, sepse disa është e pashmangshme rritja e atë kufi që nevojitet dializa ose perime të ngrëna për shkak të ndjenjës së etjes, për këtë arsye vjen transplantimi i veshkave në mënyrë përmbajtjes ushqyese mund të deri te marrja e sasisë së madhe të që të vazhdohet jeta. sjellin në pyetje shëndetin. Perimet ujit. Marrja ditore e lëngjeve (së Marrja e drejtë e ushqimit,lëngjeve dhe pemët përmbajnë një sasi të bashku me ushqim) nuk duhet të dhe kripës për pacientët në madhe të kaliumit dhe pacientët në tejkaloj mbi 1000ml. hemodializë: nevoitet që këta dializë mund të kenë probleme pacientë t'i përmbahen programit shëndetësore me zemrën.praktik për ushqyerje të rregullt i cili Dihet se marrja e ushqimit dhe pirja program për secilin racion ditor e u j i t ë s h t ë n j ë n e v o j ë e preferon: mëngjesi- Çaj, djathi pa përgjithshme dhe e domosdoshme yndyrë ose vezë, një sasi të vogël për të gjithë organizmat. Për reçeli dhe gjalpi, bukë. Nëse nuk funksionim të mirë dhe të drejtë të mirët reçeli, mund të merret sallata organizmit, është i nevojshëm me disa copa të domates. përdorimi i ushqimit të llojllojshëm, Dreka dhe darka: mish ose- mish ushqimi i marrë gjatë ditës tretet e pule me perime (Perimet e më pas kalon në gjak, ndërsa përvëluara dhe të kulluara e më pas materiet e dëmshme ose ato të pjekën me perime), makarona ose tepërta largohen përmes rrugëve pilaf, një sasi të vogël jogurt dhe n a t y r o r e . Ve s h ka t të c i l a t bukë. f u n k s i o n o j n ë p a k o s e n u k

Roli i infermieres në edukimin e pacientëve

të hemodializës rreth ushqyeshmërisë së

rregullt dhe dietës

Baize Muçaj - Bachelor në Shkencat e Infermierisë, Planifikuese e Programeve për EVPI në QEVI

Marrja e sas isë se përdorimin e kripërave fosforit, vitaminave, të kalciumit, por vetëm mineraleve, yndyrave në situata të veçanta. d h e p o s a ç ë r i s h t Nën kontrollin e mjekut kolesterolit: Me qëllim të m u n d t ë p ë r d o r e n uljes së nivelit të fosforit kripërat e aluminiumit në gjak, përdorimi i për një kohë të shkurt. kripërave të aluminiumit Me qëllim të uljes së për një kohë të gjatë fosforit nga ushqimet ndikon në metabolizmin pacientët nuk duhet të e eshtrave, dhe në marrin ushqim të pasur përmbajtjen e gjakut ose me fosfor si: qumësht, mbi funksionet e trurit ku djathë, dhe prodhime të mund të paraqi ten qumështit, mushkri të pasoja të pa dëshiruara. zeza, lajthi, fëstëk /shih Prandaj qëllimi i uljes së tab. nr.2/.fosfor i t arr ihet me

InfermieriaKOSOVARE

Me qëllim që të ruhet shëndeti i çdo mënyrë të drejtë, është nevojë që të KaliumI gjithashtu është mineral i pacienti në këtë repart Parimet ushqyerit të jenë me intervale të cili është i domosdoshëm për rritjen b a z i k e t ë t ë u s h q y e r i t caktuara. Nëse të ushqyerit bëhet normale si dhe për të shndërruar rekomandojnë: në mënyrë të pa rregullt, oreksi nuk proteinat në aminoacide, gjë e cila ? Duhet të kenë kujdes që në mes të mund të kontrollohet dhe mund të gjendet në ushqimin e marrë. dy dializave të mos merret sasia e konsumohet ushqim që mund ta kaliumI po ashtu është i nevojshëm madhe të ujit, si dhe lëngjeve të sjellë shëndetin në rrezik. për metabolizmin e karbohidrateve. ndryshme, (sasia e madhe çajit, Marrja e proteinave,kalorive dhe Për të sëmurit në hemodializë me supave, ajranit-jogurti). kaliumit: Nje paciet në repartin e siguri është i nevojshëm përshtatja ? Duhet të kenë kujdes që mes dy dializes për të marre sasinë e e restrikcionit të ushqimit dietal. dializave të pengohet marrja e mjaftueshme të kalorive dhe Prandaj më e përshtatshme dhe më sasisë së madhe të ushqimit që proteinave gjate 24-oreve duhet të e nevojshme është zvogëlimi i përmban kalium. marrë 35 Kcal, në këtë mënyrë kaliumit. Kur në vlerat e gjakut ? Duhet të merret ushqimi i pasur bilanci energjetik mbetet normal, kaliumi është mbi 6-6.5mEq/1 me fosfor. prandaj pa problem vazhdojnë të mund të vjen deri te çrregullimi i ? Çdo ditë të përdoren ushqimet me jetojnë jetë normale këta pacientë. ritmit të zemrës dhe rreziku për proteina në sasi të mjaftueshme si: Në dietën e të sëmurëve në vdekje. Paraqitja e shenjave të mish,vezë ,mish i pulës, kos, hemodializë, një nga gabimet që pafuqisë së përnjëhershëm dhe pa qumësht, djathi, e për sasinë që mund të ndodhin, është që në kohën mundësia e lëvizjes së gjymtyrëve të m e r r e t d u h e t k o n t a k t u a r e para dializës preferohet dieta me poshtme te i sëmuri në hemodializë, dietologun. pak proteina, por ata vazhdojnë më janë shenja që duhet menduar në ? Të sigurohet sasia e mjaftueshme tutje edhe gjatë dializës. Zvogëlimi i ngritjen e lartë të kalium në gjak. Në e kalorive në ushqim. marrjes së proteinave në masë jo të këto raste i sëmuri shumë shpejtë ? Nuk duhet harruar se çdo ushqim duhur shkakton keq ushqyeshmëri duhet të transportohet në qendrën që është ngrënë dhe pirë së bashku te i sëmuri, si pasojë paraqitet e hemodializës me qëllim të ndikojnë dhe shëndet. mundësia e shfaqjes së ndonjë parandalimit të ngritjes së kaliumit ? Nuk duhet harruar se çdo gjë që infeksioni. Për arsye të keq në gjak. Te sëmuret duhet te dinë është ngrënë dhe pirë mblidhet në ushqyeshmërisë mund të vijë deri te mirë se cilat produkte përmbajnë trup dhe është tregues i shëndetit. rritja e përqindjes së vdekshmërisë sasi te konsiderueshme te kaliumit ? Për ushqimet që nuk jeni të sigurt së te sëmurëve në dializë. Për atë të me qëllim që t'i reduktojnë ato konsultoheni me dietologun para se sëmurit duhet të marrin një sasi të ushqime /shih tab. nr. 1 ku janë disa ta konsumoni. madhe të proteinave me vlera të ushqime dhe sasia e kaliumit qe Me qëllim të përshtatjes së të gjitha mëdha biologjike nga mishi pa përmbajnë/.parimeve të marrjes së ushqimit në yndyrë, si dhe vezët.

11Nr.1/2010 Qershor

Tab. nr. 1 Sasia e përmbajtjes së në këto produkte:Kaliumit

Kalium /mg/:

InfermieriaKOSOVARE


s e s a t e kuqtë e vesë edhe atë në masë të pacientët /të madhe, dhe nuk iu preferohet sëmurët/ tjerë, pacientëve të dial izës që të a n d a j k u r konsumojnë atë, ndërsa në të v l e r a t e bardhët e vesë gjenden proteina dhe ko l e s t e r o l i t mund të iu preferojmë atë këtyre kalojnë 200 pacientëve pa ndonjë rrezik. Është m g / d l mirë gjithashtu që këta pacientë në p r e f e r o h e t vend të gjalpit të përdorin vajin nga dietë me më misri apo atë nga luledielli. /shih tab. pak kolesterol. nr 3/D i m ë s e k o l e s t e r o l i gjendet shumë më tepër në yndyrnat me p r e j a r d h j e

Kolesteroli: është e ditur se tek të shtazore se sa sëmurët në hemodializë sëmundja e në ato me prejardhje bimore, p.sh. aterosklerozës është më e shprehur tek vezët kolesterol gjendet në të

Tab. nr.2 Sasia e fosforit/P/ në këto ushqime:

mineralet e pas dializës duhet të konpenzohen. ndryshme si Për shkak të dëmit që mund të magneziumi, shkaktojë vitamina A te i sëmuri në zinku, jodi, dializë pa u konsultuar me mjekun nuk flori etj. janë duhet të përdoret. Për caktimin e të nevojshëm dietës për secilin pacient do të ishte p ë r id eale që çdo qendër e hemodializës të funksionimin ketë profesionistin /dietologun/ për e m i r ë t ë dietë. organizmit . Për të sëmurët në hemodializë kemi Gjatë dializës për objektivë që ata të bëjnë një jetë këto vitamina pa ankesa dhe të bëjnë punë pa qenë shumica prej nevoja që të përdorin forcën trupore tyre largohen duke punuar dhe iu bashkangjitur n g a je tës shoqërore. Bashkëngjitja e o r g a n i z m i . pacientit në jetën shoqërore duke Për shkak të qenë aktiv mund të kontribuon në

Vitaminat dhe mineralet: Vitaminat, largimit të këtyre vitaminave dhe përballimin e disa problemeve acidi folik, B1, B2, B6, B12 si grupi i mineraleve , në krye me acidin folik, psikologjike.vitaminave B, vitamina C dhe grupi i vitaminave B dhe vitamina C

Tab. nr.3 Përmbajtja e kolesterolit në këto ushqime:

Burimet:-TÜRKMED® Diyaliz. Hemodiyalizde Beslenme.17.03.2010http://www.turkmeddiyaliz.com/default.asp?part=bilgilendirme&key=Hemodiyalizde-Beslenme-©2010 About .com: Nutrition, a part of The New York Times Company.19.03.2010http://nutrition.about.com/od/mineralglossary/g/potassiumglossary.htm-Health Guide 20.03.2010http://health.nytimes.com/health/guides/nutrition/kidney-diet-dialysis-patients/overview.html-Saglik ifo, Hemodiyaliz 22.03.2010http://www.saglik-info.com/index.php?t=2&p=304&l=279#a5 -Rački. S. Mr.sc.dr. Priručnik za bubrežne bolesnike. 19.03.2010http://www.svjetskidanbubrega.org/p3-bubrezna-bolest.htm19.03.2010Kamberi, H, Ç'është Hemodijaliza . Shtëpia Botuese, “Hipokrati”.2005

Referencat

htypja e gjakut është presioni një herë në vit me qëllim të zbulimit të rregullta për sallatë, mishin e (forca) që ushtron gjaku në muret sëmundjes në stadin fillestar të saj. yndyrshëm ose të kuq (kufizoni Se enëve të gjakut, kurse shtypja e Për origjinën e paraqitjes së sëmundjes, konsumimin e mishit të viçit, derrit,

lartë e gjakut nënkupton ngritjen e këtij shkaqet dhe simptomet e saj, ecurinë, pulës mundësisht një herë në javë), presioni në enët e gjakut. Shtypja e lartë dhe mënyrat e trajtimit si dhe kufizoni konsumimin e lëkurës së e gjakut (hipertensioni arterial-HTA) komplikimet e mundshme të saj është shpendëve, marrjen e shumtë të paraqet një problem global të diskutuar gjerësisht në të kaluarën në qumështit, djathit yndyror, ushqimet e shoqërisë njerëzore. Aktualisht në botë revistën infermierore. Andaj kësaj fërguara (skuqura). Ju duhet po ashtu 1 miliardë e 500 milion njerëz vuajnë radhe do fokusohemi kryesisht në for- të pakësoni marrjen e akulloreve, të nga kjo sëmundje. Ajo është një “vrasës mat e vetkujdesit shëndetësorë të kufizoni marrjen e shumë biskotave i heshtur” (7 milion njerëz në botë personave me shtypje të lartë të gjakut. (ëmbëlsirave), të pakësoni torte dhe vdesin nga kjo sëmundje apo Kujdesi ndaj ushqyeshmërisë- pastat.komplikmet e saj) (http://kosova modifikimi i dietës Preferoni të konsumoni pulë pa lëkurë info/2010/05/), te ne në Kosovë Hipertensioni arterial mund të dhe gjeldeti (pa lëkurë) të pjekur në fatkeqësisht nuk kemi të dhëna parandalohet nëse eliminohen të gjithë skarë, peshk (së paku dy herë në javë), statistikore sa i përket të sëmuarve me faktorët që shërbejnë si burim për qumësht me shkumë 1 % ose të zhdukur hipertension arterial. paraqitjen e tij. Është shumë me fare, djathi me pak yndyrë dhe pak Shumë faktorë të rrezikut luajnë rol të r ë n d ë s i m ë n y r a e d r e j t ë e kripë (sodium), pemë ose perime të r ë n d ë s i s h ë m n ë s h f a q j e n e ushqyeshmërisë varësisht nga natyra e ngrira, ose të konservuara (pa gjalpë, hipertensionit arterial qoftë llojit sëmundjes. Po ashtu, është shumë me pa kajmak, ose salcë djathi). Zgjidhni esencial (primar) të hipertensionit rëndësi zgjedhja me kujdes e llojit të ushqimin me niseshte dhe fibër të lartë, (hipertensioni arterial idiopatik) apo duhur të ushqimit, orari i rregullt i preferoni kifle (simitet) angleze, llojit sekondar të hipertensionit ushqyeshmërisë, sasia dhe cilësia e gjevrekët, bukë dhe petëzat e sandviçit, (hipertensioni arterial organik). duhur e ushqimit si dhe racionimi i pra drithërat në përgjithësi, (Emedicine Nuk ka ndonjë shenjë specifike që drejtë i tij. consumer health, High Blood Pressure, orienton drejtëpërdrejtë dhe sigurtë tek Andaj, me kujdes zgjidhni ushqimin me Self-care at home, 2005). Mbani hipertensioni arterial. Zakonisht sa më pak kalori dhe yndyrë. Zvogëlimi i peshën e shëndetshme: nëse jeni me hipertensioni arterial shoqërohet me përmbajtjes së yndyrës në dietë është mbipeshë (obez), humb peshën e tepërt dhimbje të kokës, marramendje, hapi i parë në zvogëlimin e nivelit të sepse edhe një humbje sado e vogël e çrregullim të gjumit, pagjumësi, kolesterolit. Konsumimi i një diete me peshës mund të bëj ndryshime probleme me shikim, pamje e turbullt, përmbajtje të ulët yndyrash por, dietë e m a d h o r e n ë z v o g ë l i m i n o s e skuqje në fytyrë, zhurmë në veshë, pasur me fruta dhe perime të freskëta, parandalimin e shtypjes së lartë të shpejtim i ritmit të pulsit, humbje drithëra në përgjithësi, pasta, oriz, gjakut, zvogëlimi i peshës trupore (për ekuilibri, dobësi e përgjithshme bizele e thatë mund të çojë në uljen e çdo 10 kg. të peshës së humbur presioni muskulare. presionit prej 8-14 mmHg. bie për 5 deri 20 mmHg.). Mund të Ndaj rrezikut të paraqitjes së shtypjes Reduktimi i përmbajtjes së kripës në thuhet se për çdo 1 kg. të peshës së së lartë të gjakut janë të ekspozuar dietën ditore në jo më shumë se humbur arrihet ulja e presionit të s i d o m o s i n d i v i d ë t q ë k a n ë 100mmol/die (= 6 g klorur natriumi) gjakut për 1 mmHg. Zvogëlimi i peshës p r e d i s p o z i c i o n t r a s h ë g u e s t ë mund të ulë vlerat e presionit prej 2-8 trupore paralelisht zvogëlon edhe sëmundjes, popullsia mbi moshën 35 mm/Hg. (Lueckenotte A.G., 2000). nivelin e kolesterolit në gjak si dhe vjeç, gratë shtatzëna, gratë të cilat janë Sipas Programit Edukues Kombëtar të ndihmon në rregullimin e nivelit të n ë m j e k i m h o r m o n a l ( m a r r i n Shtypjes së Lartë të Gjakut \National sheqerit në gjak.kontrceptiv), personat me mbipeshë, High Blood Pressure Education personat që kanë stil inaktiv të jetës, Program (NHBPEP)\pacientët duhet të duhanpirësit etj. Rekomandohet që këshillohen që marrja e tepërt e kripës këta persona t'i nënshtrohen matjes do të rritë shtypjen e gjakut. Ju duhet të rutinore të shtypjes së gjakut së paku pakësoni gjalpin, margarinën, salcat e

13Nr.1/2010 Qershor

Vetkujdesi shëndetësor i personave me

shtypje të lartë të gjakut

Florim Murati - Mësimdhënës klinik i infermierisë Spitali Rajonal ''Dr.Sami Haxhibeqiri'' Mitrovicë

InfermieriaKOSOVARE

Kujdesi ndaj konsumimit të duhanit shtëpinë, duke pastruar veturën, duke u Kujdesi ndaj barnavedhe alkoolit marrë me aktivitete të ndryshme sport- Tensioni i lartë i gjakut sidomos stadi Pirja e disa cigareve në ditë e rritë ive, duke ngarë biçikletën, duke pre-hipertenziv i tij mund të përballet shumë rrezikun kardiak (duhani e ulë vallëzuar etj. (Emedicine consumer me sukses pa trajtim me medikamente elasticitetin e enëvë të gjakut dhe health, High Blood Pressure, Self-care (me përjashtim të personave me shkakton çarjen e kapilarëve). at home, 2005). Ndalohen ushtrimet e hipertension e që njëkohësisht kanë Ndërprerja e pirjes së duhanit ngritjes së peshave të rënda sidomos pa edhe diabet apo sëmundje kronike të gjithashtu do të ndihmoj në mbajtjen e u këshilluar me mjekun. veshkave), kurse pacientët me shtypjes së gjakut në kufi j të Kujdesi ndaj stresit hipertension të stadit të I dhe të II duhet shëndetshëm, kurse marrja e moderuar Kontrolloni stresin, sepse stresi ka të kenë trajtim me medikamente.e alkoolit jo më shumë se dy gota në mekanizmin veprues të njëjtë sikurse Tek format e përparuara të sëmundjes ditë për burrat dhe jo më shumë se një edhe duhani. Janë të njohura disa (stadit I dhe II i sëmundjes) nevojitet gotë për gratë e ulë presionin per 2-4 metoda për të ulur stresin. Yoga, trajtimi i rregullt me medikamente . Ky mmHg. Andaj, ndërprerja e pirjes së barnat, mënyrat e re laks imit , trajtim përfshinë përdorimin e duhanit dhe alkoolit duhet të parashikimet dhe aktivitetet fizike janë diuretikëve, beta-bllokuesit, ACE inkurajohet në çdo takim. disa nga këto metoda të përdorshme. (enzima konvertuese e angiotenzinës), Kujdesi ndaj aktiviteteve fizike Infermierët duhet të identifikojnë dhe b l l o k u e s i t e r e c e p t o r ë v e t ë Aktivitetet fizike, shetitjet apo ecjet e zbatojnë me kujdes këto metoda si dhe angiotenzinës II, alfa 1 bllokuesit, alfa 2 rregullta të paktën 3 herë në javë nga të mbajnë nën kontroll faktorët bllokuesit, vazodilatatorët etj. si dhe 30 min. e ulin tensionin arterial sistolik stresues për pacientët. aktivitetet tjera përcjellëse.deri në 5-10 mmHg dhe tensionin arte- Kujdesi ndaj temperaturës së Pacientët me hipertension në qoftë se r ia l d iasto l ik për 10-15mmHg ambientit nuk i nënshtrohet mjekimit të rregullt (http://.mjeksia.net/ hipertensioni - Rregulloni temperaturën e shtëpisë mund të rrezikohen nga komplikime të arterial/). Pikërisht ecja është ushtrimi sepse të ftohtit është faktorë rëndues shumta shëndetësore si: infarktet në më i mirë për të rriturit e moshuar. Ata për hipertensionin (edhe pse shumë e zemër, infarkti kardiak i kongjestionuar, mund të caktojnë vet shpejtësinë e tyre, injorojnë këtë fakt), kurse nxehtësia ulë dëmtimi i veshkave, pika në tru, humbja të zgjedhin lokacionin, dhe të tensionin në enët e gjakut. Në raste të e shikimit ose dëmtimi i trurit.parandalojnë lëndimet. Në fillim të veçanta të hipertensionit ndihma më e Sfida më e madhe në trajtimin e programit të ushtrimeve është e mirë dhe më e shpejtë që mund t'i epet shtypjes së lartë të gjakut është rekomanduar që i rrituri i moshuar të pacientit (sidomos në kushte shtëpiake) këshillimi rreth përdorimit të barnave. filloj me 5 deri 10 minuta, dy deri tri është futja e këmbëve në një enë me ujë marrja korrekte e tyre duke përfshirë herë në javë dhe gradualisht ta rrisë të ngrohtë ( US National Heart.Lung intervalin kohor, ruajtjen e tyre në aktivitetin (ushtrime të intensitetit të and Blood Institue-NHLBI,Xagena vendin e posaçëm si dhe mos-moderuar) gjerë në rekomandimin 30 2003). ndërprerja e barërave pa u konsultuar minuta katër deri pesë herë në javë http://lajme.parajsa.com/Shendet/id_ me mjekun. Në dobi të pacientëve do të (Stone, Wyman, Salisbury, 1999; The ); (http://www.publiku. com/blog. ishte që ata të mësojnë edhe për efektet American Heart Association –AHA php?user =mjeksi &note). Temperatura e padëshiruara apo efekteve anësore të Shoqata Amerikane e Zemrës /). Ju të larta të ambientit zgjerojnë enët e barërave që i përdorin.mund t'i përshtatni aktivitetet fizike në gjakut si dhe rrisin eleminimin e Hipertensioni është “vrasës i heshtur”. rutinën tuaj ditore duke i përdorur lëngjeve nga organizmi (sidomos Andaj, të kujdesemi të gjithë së bashku shkallët në vend të ashensorit, duke djersitja) dhe mund të sjellin deri te ulja për ta parandaluar sa më parë që është zbritur nga autobusi një apo dy e shtypjes arteriale të gjakut qoftë për e mundur atë, të kujdesemi për ta vendndalime më herët dhe të ecni shkak të uljes së presionit në muret e trajtuar që në fazën fillestare të tij si rrugës në qetësi, duke parkuar më larg enëve të gjakut apo për shkak të dhe të angazhohemi maksimalisht për nga dyqani apo zyra, duke punuar në zvoglimit të volumit të lëngjeve në ta mjekuar me kohë. oborr apo kopsht, duke pastruar organizëm.

Referencat:Aleksi M.2005.Tiranë”Abetare e trajtimit klinik të hipertensionit arterial”Emedicine consumer health, High Blood Pressure, Self-care at home, last editorial National Heart.Lung and Blood Institue-NHLBI,Xagena 2003Lueckenotte A. G., 2000, Gerontologic Nursing, Second edition Pham D. Q., March 2005, Self-Care for patient with hypertension, Pharmacy Times US http://kosova info/2010/05/),http://lajme.parajsa.com/ Shendet/id_http://www.publiku. com/blog. php?user =mjeksi&note http://.mjeksia.net/ hipertensioni -arterial/review: http://www.emedicinehealth.com/high_blood_pressure/page7_em.htm, http://www.pharmacytimes.com/article.cfm?ID=2094

InfermieriaKOSOVARE


Referencat

nstituti Special në Shtime është Komunitetit. nevojitet edhe trajtim mjekësor më i themeluar pas përfundimit te Puna me persona me retardime specializuar i cili nuk ofrohet në Iluftës së dytë botërore, në fillim mendore kërkon përkushtim të Institucion pra ata janë në

si strehimore për persona të veçantë pasi që pjesa më e madhe e përkujdesje të vazhdueshme edhe moshuar dhe pa përkujdesje klientëve nuk munden të kujdesen kur dërgohen në Institucione tjera si familjare. për veten e tyre atëherë roli i në Qendrën Klinike Universitare dhe Sot ky institucion është ndarë në dy infermierëve në mës imin e pas trajtimit të tyre prapë kthehen pjesë ku njëra pjesë menaxhohet shkathtësive elementare është i n ë I n s t i t u c i o n ku v a z h d o n nga Ministria e Shëndetësisë ku vazhdueshëm sidomos kur kësaj i rehabilitimi i mëtutjeshëm i tyre.janë të vendosur personat me shtohet mosha e klientëve dhe koha Infermieria ka një rol mjaft te madh çrregullime psikiatrike dhe pjesa e gjatë e qëndrimit në Institucion edhe në risocializimin e këtyre tjetër e cila menaxhohet nga dhe paraqesin sfidë për infermierë. klientëve në bashkëpunimin me Ministria e Punës dhe Mirëqenies Infermierët bëjnë edukimin shërbimin social duke organizuar Sociale e cila ofron shërbime për shëndetësor rreth higj ienës shëtitje në qytet, vizitë të kinemave, personat me retardime mendore. personale, mirëmbajtjen e dhomës pishinave dhe restoranteve me Në kuadër të këtij institucioni dhe ambientit, të ushqyerit, qëllim të risocializimit të tyre. I funksionojnë pesë shtëpi të përdorimin e drejt dhe me kohë të bëjmë thirrje shoqërisë së gjerë që Komunitetit të ndërtuara në barërave si dhe rëndësinë e tyre për të nd ihmojnë personat me Shtime, Ferizaj, Kamenicë, Vushtrri, shëndetin pasi që një pjesë e madhe retardime mendore në risocializim Deçan dhe dy shtëpi për fëmijë me e tyre refuzojnë të marrin barnat. të tyre fillimisht duke zvogëluar aftësi të kufizuara në Shtime dhe Është e rëndësisë së veçantë të stigmën dhe duke ju dhënë rastin që Graçanicë. Secila nga këto Shtëpi theksojmë se infermierët mbajnë edhe ata të integrohen në shoqëri të strehojnë nga 10 klientë. Aktualisht kontakt të vazhdueshëm me cilës edhe i takojnë.në kuadër te këtij Institucioni janë të familjarë të klientëve.vendosur 130 klientë ku 70 prej tyre Infermierët ofrojnë kujdes për janë të vendosur në shtëpitë e klientë edhe në raste kur atyre ju

15Nr.1/2010 Qershor

Roli i Infermierëve në Institutin

Special në Shtime Xhemajl Dugolli:Infermier në Institutin Special në Shtime

InfermieriaKOSOVARE

InfermieriaKOSOVARE


uk thuhet kot se hapja e një infermierëve në institucione duhet të bazohen në tërësi në institucioni edukativo- vendim-marrëse, mungesa e njohuritë e fituara teorike si dhe në Narsimor do të thotë mbyllje asociacioneve infermierore, kushtet zbat imin me përp ikmër i të

e një institucioni ndëshkues, pra kjo jo të mira të punës, të ardhurat e njohurive dhe shkathtësive nënkupton se ndërt imi dhe dobëta si dhe shumë rrethana të profesionale në praktikë. Niveli i funksionimi i mirëfilltë i një shkolle tjera negative të cilat në përgjithësi kompetencave të fituara duhet të sjellë deri te mbyllja dhe rrënimi i e pasqyrojnë qartë gjendjen e jetë në ekuilibër të plotë me nivelin e një burgu. deritanishme të infermierisë edukimit profesional, eksperiencën Një logjikë e kaluar por edhe e kosovare si dhe shprehin nivelin e e nevojshme për specifikën e gabuar e të të menduarit personal, përgjegjësive dhe kompetencave caktuar si dhe performancën e por edhe logjikë e të vepruarit shumë të kufizuara infermierore. treguar profesionale. Në përgjithësi institucional krijonte ngecje të Pra, thjeshtë ishte një proces pa kompetencat profesionale duhet mëdha në zhvillimin dhe avansimin objektiva reale dhe pa synime të orientuar në cilësi, kualitet dhe e infermierisë kosovare. Logjika se qarta për një të ardhme më të vlera. me përfundimin e studimeve (niveli ndritur infermierore. N d a r j a e k o m p e t e n c a v e i mesëm i edukimit shkollor) në Por epoka e ndryshimeve të të profesionale do të thotë ndarje e drejtimin infermieror përfundonte menduarit dhe të vepruarit reflektoi p ë r g j e g j ë s i v e n ë m e s edhe i tërë procesi i ngritjes edhe në ndryshimin e këtij realiteti profesionistëve shëndetësor. Ky profesionale (arsyet; mungesë e të hidhur. Fillimi i edukimit s e l e kt i m d h e k j o n d a r j e e literaturës dhe kuadrove adekuate universitar infermieror i bazuar në kompetencave bëhet me qëllim të profesionale) ishte një logjikë e planprograme me përmbajtje përmbushjes sa më të lehtë dhe në kufizuar në procesin e të menduarit, infermierore, përkrahja dhe tërësi të të gjitha obligimeve duke logjikë që kufizonte të arriturat dhe m b ë s h t e t j a e m i r ë f i l l t ë mos e mbingarkuar askënd përtej kompetencat e infermierëve. Andaj institucionale për infermierinë, mase, por edhe për të siguruar punë çdo ngritje profesionale si dhe çdo përfaqsimi i infermierëve në dhe përgjegjësi ekipore. m a r r j e e k o m p e t e n c a v e institucione vendim-marrëse, Ngritja e nivelit të kompetencave të infermierore bazohej vetëm në o r g a n i z i m i i k u r s e v e t ë profesionistëve shëndetësorë e rritë eksperiencën e fituar. v a z h d u e s h m e t ë n g r i t j e s shkallën e vetëdijësimit profesional Unë këtë logjikë të të menduarit do profesionale, organizimi i kurseve të dhe motivon angazhimin e tyre për ta quaja si “vizion i kufizuar për shkurta, trajnimeve, krijuan një detyra dhe përgjegjësi shtesë, rritë zhvillim profesional” apo shprehur realitet të ri infermieror i cili kërkesat për realizimin e të drejtave më thjeshtë “qëndro dhe numëro në nënkupton rritjen e rolit, detyrave, të tyre, nxitë dëshirën për të qenë në një vend dhe mos lëviz fare,” Kur një përgjegjësive dhe kompetencave pozitën meritore si dhe rritë nivelin logjike të tillë të të menduarit i infermierore. e autonomisë profesionale. Por, shtohen edhe shumë faktorë të tjerë Të kërkosh kompetenca për një k ë r k e s a t p ë r k o m p e t e n c a me ndikim negativ siç ishin: qështje ose detyrë të caktuar do të profesionale kursesi nuk duhet mungesa e institucioneve edukative thotë të pranosh përgjegjësi dhe shtruar në aspektin e përfitmit mate-univers i tare për infermier i , angazhim maksimal për zbatimin e rial. Këto kërkesa duhet të bazohen programet edukative infermierore drejtë, të saktë dhe në kohë të duhur në cilësi dhe vlera të shërbimeve të në tërësi me përmbajtje mjekësore, të qështjes, rolit apo detyrës së ofruara shëndetësore.mungesa e përfaqësimit zyrtar të caktuar. Kompetencat profesionale

Njohuritë, shkathtësitë dhe kompetencat

e fituara infermierore

Florim Murati - Mësimdhënës Klinik i Infermierisë

Spitali Rajonal ”Dr.Sami Haxhibeqiri” Mitrovicë

Infermierja kompetente për punën e p r o g r a m e v e e d u k a t i v o - Referencat:caktuar është personi më adekuat shëndetësore si dhe kurseve të dhe më përgjegjës për atë specifikë. shkurtra . Pikërisht plan-programi Ministria e shëndetësisë, 2004, Ai/ajo është personi i cili e njeh në mësimor “Teoria infermierore dhe Prishtinë, “Strategjia shëndetësore detaje atë lëmi dhe përveç praktika klinike”është bazë e e Kosovës 2005-2015”njohurive të përgjithëshme janë të shkëlqyeshme dhe krijon mundësi pajisur edhe me njohuri specifike të mëdha për avancimin e njohurive Murataj E, Kiçaj E, Lalo R, Çerçizaj për specifikën e caktuar. Ai/ajo ka infermierore si dhe ngritjen e R, Gjylbegu A, Ramaj A, 2006, mundësi të depërtoj dhe të analizoj kompetencave të tyre në nivel Vlorë, “Bazat e teknikave thellë specifikën e atij problemi. adekuat. infermierore”Vlerësimi, analiza, evaluimi, Përfundimisht pra, kompetencat konkluzionet dhe rekomandimet infermierore duhet të ndërtohen në univlora.edu.al/nurs/index.php?p=rreth mënyrës së qasjes dhe themel të njohurive të merituara filozofia_dep - Cachedzgjidhjes së problemeve duhet të teorike, të krijohen në themel të bazohen në shkencë. shkathtësive të treguara praktike www.vetemlajme.com/js/Arsimi-i-Infermierja kompetente duhet të dhe vlerave profesionale. Ato shekullit-XXI---artikull-3115.p.w - shfrytëzoj kompetencat që ka në sigurojnë janë bazë për ofrimin e Cacheddispozicion për të krijuar një mjedis shërbimeve cilësore dhe kualitative, të sigurtë spitalor për të gjithë, me bazë për zhvillim personal dhe www.cdfmk.org/strat.KPSH · një përqëndrim të veçantë në institucional në vazhdimësi si dhe Cached pagep l o t ë s i m i n e n e v o j a v e t ë hapin rrugën e suksesit në të pacientëve, të siguroj trajtim ardhmen përmes një vizion të qartë www.nsnh-adekuat të tyre duke ofruar infermieror e që nënkupton ofrimin see.net/web/site/?CatId=9&PageIs h ë r b i m e i n f e r m i e r o r e t ë e kujdesit modern në përputhje me d=20...0 - Cached - Similarplanifikuara mirë, teknikisht të normat, rregullat dhe standardet e drejta, të orientuara në kosto- parapara shëndetësore nga ana e Shoqata e mamive të Kosovës nën efektivitet dhe bashkëpunim ekipor t ë g j i t h ë p r o f e s i o n i s t ë v e patronatin e Ministrisë së p.sh. infermierja përgjegjëse për shëndetësor. Shëndetësisë, 2007, Prishtinë, “Roli diabet duhet të jetë e pajisur me Pra mos harroni të jesh kompetent i mamisë, e kaluara, e tashmja dhe njohuri specifike të nevojshme për nuk do të thotë të jesh i veçantë, e ardhmja” (simpoziumi i pare i parandalimin, diagnostifikimin specifik dhe i dalluar nga të tjerët, mamive)infermieror, trajtimin e diabetit si përkundrazi duhet ta ndiesh veten i dhe minimizimin e pasojave të tij. barabartë me të gjithë. Por, të jesh Infermierja përgjegjëse për astmë kompetent do të thotë të jesh duhet të ketë po ashtu njohuri maksimalisht përgjegjës për një specifike për parandalimin, specifikë apo çështje të caktuar dhe diagnostif ikimin infermieror, ta zbatosh me përpikëri të plotë trajtimin e astmës dhe pasojave të përgjegjësinë e pranuar. Pra, duhet saj si dhe mundësive rehabilituese të jesh person i duhur dhe meritor pas sëmundjes . Infermier ja në vendin e duhur mu në kohën e menaxhere duhet të ketë njohuri duhur. Në të kundërtën nuk do të dhe aftësi të menaxhoj, të jeni personi kompetent në atë planifikoj, të organizoj dhe të pozitë dhe shumë shpesh do të udhëheqë në bashkëpunim edhe me gjendeni para situatave dhe profesionistë të tjerë shëndetësor e probleme të cilat vetëm për ju nuk fokusuar me theks të veçantë në kanë zgjidhje adekuate. Në situata organizimin e punës ekipore dhe të tilla pasojat mund të jenë të vendim-marrje ekipore . paparashikueshme për ju, për Mësimdhënësit klinik duhet të kenë institucionin dhe për shoqërinë në njohuri specifike për planifikimin, tërësi.hartimin, formulimin, organizimin, m b a j t j e n d h e e v a l u i m i n e

17Nr.1/2010 Qershor

InfermieriaKOSOVARE

tacnerefeR

InfermieriaKOSOVARE


Asociacioni i Infermierëve të përgjithshëm lidhur me profesionin Shëndetësisë, QEVI, QKUK, Spitalet Kosovës që nga viti 2001 e tutje fisnik që ushtrojnë infermierët dhe regjionale, QKMF dhe të gjitha është ideator dhe organizator i profesionistët e tjerë shëndetësorë. institucionet tjera Shëndetësore si shënimit dhe manifestimit të Ditës Ndër vite, për nderë të kësaj dite dhe me përkrahjen e OBSH, UNICEF, Ndërkombëtare të Infermierisë në anë e kënd Kosovës janë organizuar etj. Kosovë e cila çdo vit shënohet në manifestime të ndryshme në D u ke i u r e f e r u a r Kë s h i l l i t forma të ndryshme me qëllim të bashkëpunim me Divizionin e Ndërkombëtar të Infermierisë, sensibilizimit të opinionit të Infermierisë në Ministrinë e motoja e vitit 2010 ishte:

Shënimi i ditës ndërkombëtare të Infermierisë

Niman Bardhi: N/Kryetar i AiIK

19Nr.1/2010 Qershor

InfermieriaKOSOVARE

do vend në botë është prekur sëmundjet kronike e që paraqesin kryer, por mendoj se duke marrë n g a v a l a e r r i t j e s s ë problem madhor për shëndetin dhe përgjegjësi të reja do të arrijmë të Çsëmundjeve kronike, nga mirëqenien globale. s e n s i b i l i z o j m ë o p i n i o n i n e

nevoja për qasje të përshtatshme të Infermieria ka potencial teorik dhe përgjithshëm.kujdesit adekuat, si dhe nga nevoja shkathtësi klinike për të kontribuar Nisur nga ky fakt KNI (Këshilli për shërbime të përballueshme për në përmirësimin e shëndetit të Ndërkombëtar i Infermierisë) ka njerëzit me sëmundje kronike. popullsisë në të gjithë botën përmes lëshuar një thirrje për infermierët Diabeti, sëmundjet kardiovaskulare n g r i t j e s s ë v ë m e n d j e s p ë r d h e p r o f e s i o n i s t ë t t j e r ë , sëmundjet e frymëmarrjes dhe parandalimin dhe kujdesin adekuat shëndetësorë për të udhëhequr kanceri janë vrasësit më të për sëmundjet kronike. luftën kundër sëmundjeve kronike mëdhenjë në botë (35 milion të Njohuritë e duhura teorike dhe dhe për të krijuar një model të jetës vdekur çdo vit sipas statistikave të shkathtësitë adekuate klinike bëjnë së shëndetshme për pacientët, OBSH, 2008). Të dhënat statistikore që infermieria të menaxhojë drejtë familjet dhe komunitetin e tyre.tregojnë se 80% e këtyre vdekjeve kujdesin infermieror që në fazat e Me këtë rast të gjithë Infermierëve ndodhin në vendet me të ardhura të herëshme të sëmundjes, duke iu iu urojmë Ditën ndërkombëtare të ulëta dhe të mesme. mundësuar këtyre pacinetëve Infermierisë me shpresën më të Ekziston nevojë urgjente për mënyrë efektive në të jetuar si dhe madhe, por edhe me angazhimet

tona të përbashkëta për të fuqizuar rolin e infermierisë në ofrimin e shërbimeve sa më cilësore për p a c i e n t ë t d h e b a s h kë s i n ë , përmirësimin e kushteve të punës por edhe kushtet jetësore të profesionistëve shëndetësorë.Përfundimisht le të jetë ky edhe një mesazh në vazhden e mesazheve të shumta që vendim-marrësit të iu ofrojnë këtyre profesionistëve kompetenca në vendim-marrje dhe kushte më të mira të punës me të vetmin qëllim ngritjen e cilësisë së k u j d e s i t d h e m i r ë q e n i e s shëndetësore për popullin e Kosovës.

ko m u n i t e t i n d h e t ë g j i t h ë përmbushjen e rolit të tyre në profesionistët shëndetësorë të familje, punë, dhe shoqëri. marrin iniciativën dhe rolin Të gjithë jemi të vetëdijshëm për udhëheqës si dhe të angazhohen në rolin e infermierëve në shoqëri, bashkëpunim edhe me sektorë kushtet e punës në të cilat ata tjerë relevant në shoqëri për të ushtrojnë profesionin e tyre si dhe trajtuar këtë kërcënim në rritje nga shpërblimin që marrin për punën e

“Ofrimi i cilësisë, në shërbim të bashkësisë:

Infermieria udhëheq kujdesin kronik”

Urime Ditën Ndërkombëtare

të Infermierisë.

InfermieriaKOSOVARE


Me 19.05.2010 Qendra për Edukim Klinik të Infermierisë në QKUK dhe të Vazhdueshëm Infermierik (QEVI), në Spitalit Rajonale si dhe Qendrat e Është diskutuar dhe debatuar rreth ka organizuar Seminarin e radhës Trajnimit në KPSH. përgatitjeve që duhet bërë për me Mësimdhënësit Klinik të fillimin e rundit VIII, të Kursit të Infermierisë nga Qendrat e Mësimit Nevoja për përpilimin e Plan Ngritjes Profesionale në Qendrat të QKUK-së si dhe të Spitaleve Programit për Kurset e Shkurta Mësimore. Në këtë seminar janë Rajonale. Në këtë seminar kanë Specifike është bazuar në prezantuar edhe rezultate të marrë pjesë: Drejtori i DShSh-MSh, vlerësimet tona në QEVI, në takimet sondazhit me moton “Ndikimi i Shefja e Divizionit Infermierisë në me Drejtoreshën e Infermierisë të Teorisë në Praktikë” grupi i cakut të MSh, Stafi i QEVI-t, Drejtori Qendrës Klinike Universitare të sondazhit ishin MKI në Qendrat e Ekzekutiv i Spitalit Rajonal të Kosovës (QKUK), si dhe me Mësimit të KST.Gjilanit, Vushtrrisë dhe Ferizajit. Po kryeinfermieret e disa klinikave, ashtu edhe drejtori i infermierisë së janë identifikuar nevojat prioritare Q K U K - s ë d h e d r e j t o r ë t e për trajnimin e infermiereve në infermierisë nga Spitalet Rajonale. kurset e shkurta specifike me tema

të ndryshme me qëllim të ruajtjes së Në këtë seminar është prezantuar cilësisë së kujdesit shëndetësor dhe Plan Programi i Kurseve të Shkurta të përcjelljes së arritjeve të reja. Ky Specifike, me qëllim të ngritjes së Plan program për Edukim të Shkathtësive Klinike te infermierët si Vazhdueshëm Infermierik ofron në pjesën teorike ashtu edhe në atë njohuri të përgjithshme si dhe ato praktike. Kurset e Shkurta Specifike p r o f e s i o n a l e s p e c i f i k e t ë do të mbahen nga Mësimdhënësit avancuara.

Seminari periodik i organizuar nga QEVI, MSH

Baize Muçaj-Planifikuese e Programeve për EVPI në QEVI-MSh

InfermieriaKOSOVARE

Në vitin 2009 Fondacioni Kosovarë shkolla në Gjilan, parandalimin e drogave tek të rinjtë për Shëndetësi në bashkëpunim me - Trajnimi i mjekëve familjar në Kosovë. Aktualisht ekspertët e Institutin Trimbos nga Holanda në lidhje me llojet e drogave dhe projektit janë në fazën e hartimit të ka n ë f i l l u a r p r o j e k t i n p ë r ndërtimi i shkathtësive për t'u modulit të trajnimi i cili do të parandalimin e drogave tek të rinjtë marrë me këtë problematikë. përfshijë 15 mjekë familjar dhe 4 në Kosovë, projekti ndër të tjera ka infermierë të cilët fillimisht do dy komponentë kryesore e që janë: Si rrjedhojë e projektit në QZHMF ndjekin kursin e trajnimit të - zbatimi i pilot projektit në me 3 – 4 mars 2010 është trajnerëve.katër shkolla më Prishtinë dhe katër organizuar trajnimi dy ditorë për

Parandalimi i drogave tek të rinjtë në Kosovë

Senay Maksut, Hanife Hoxha dhe Sabedin Sherifi-mësimdhënës klinik të infermierisë

21Nr.1/2010 Qershor

Ju mundeni te me ndihmoni

InfermieriaKOSOVARE


Me 01 dhe 02 Qershor 2010 nga Prishtinë janë pajisur me material Infermieres Obstetrike, Komunikimi QEVI- janë organizuar ligjërata doracak për të gjitha ligjërata, në Relacionin Infermier & Pacient, virtuale në Qendrën e Telemjekësisë ndërsa në qendrat rajonale do t'iu Pikëllimi dhe Humbja, Stresi Post në Prishtinë, e të cilat janë përcillet materiali në formën Tr a u m a t i k . Pa s l i g j ë r a ta v e transmetuar edhe në Qendrat e elektronike. pjesëmarrësit kanë pasur mundësin tjera të Telemjekësisë të Spitaleve për të shtruar pyetje ligjërueseve, si Rajonale. Interesimi i Infermierëve Ligjëruese në ligjërata virtuale ishin dhe për të komentuar në lidhje me për të marr pjesë në ligjërata ishte Infermieret nga SHBA Znj. Nicole M. temat. s h u m ë i m a d h . N j ë h e r ë s h Mac Vay dhe Znj. Lynn Clutter, me Ky aktivitet është përkrahur nga pjesëmarrësit në ligjërata në titujt e ligjëratave: Komunikimi i Ministria e Shëndetësisë.qendrën e telemjekësisë në Infermierëve dhe modelet, Roli i

Takim profesional i Infermierisë Kosovare në

Qendrën e TelemjekësisëBaize Muçaj- Planifikuese e programeve për EVPI Qendra për Edukim të Vazhdueshëm Infermierik (QEVI),MSh

InfermieriaKOSOVARE

23Nr.1/2010 Qershor

Foto:Fetije Huruglica / 05.04.2010

Disa njoftime dhe udhëzime për artikull-shkruesit e revistës Infermieria Kosovare

ë gjithë artikujt duhet të dorëzohen në versionin elektronik. Ja disa udhëzime lehtësuese nga Këshilli Redaktues i revistës se si do të duhej të dukej një artikull i dorëzuar për redaktim:T

1. Teksti duhet të jetë i shkruar në Microsoft Word 97, Word 2000 ose tutje.2. Të gjitha tekstet shkruhen në stilin nga ana e majtë.3. Teksti duhet të jetë i shkruar në “Times New Roman”, madhësia e shkronjave 11. Mos përdorni “bold” ose efekte

(formatizime) tjera. Teksti duhet të jetë ndërmjet 500-1000 fjalë.4. Mos i futni diagramet brenda në dokumentin e Word-it, por nëse keni diagrame duhet t'i

vendosni në fund të tekstit.5. Përgatitni fotografitë me rezolucion cilësorë, duke përdorur vetëm tipin TIFF ose JPG.

Emërtoni fotografitë dhe numërimin sipas radhitjes.6. Dorëshkrimi duhet të ketë rendtijen si në vijim:

(a) titulli, autori dhe emri i plotë i institucionit dhe funksioni(b) hyrja(c) teksti kryesor(d) diskutimi(e) përmbledhja(f) referencat(g) tabelat (nëse keni në dispozicion)(h) ilustrimet (nëse keni në dispozicion)(i)të dhëna shtesë (nëse keni në dispozicion)

7. Shënoni me numër të gjitha faqet përfshirë edhe ilustrimet/fotot.8. Referencat për revistat dhe librat duhet të jenë në stilet si në vijim:

Libri: Sambrook, J., Fritsch, E.F., and Maniatis, T. 1989. Molecular Cloning: A laboratoryManual, 2nd Ed. Cold Spring HarborLaboratory, Cold Spring Harbor, NYArtikulli: Manley K. 1999. Developing a culture for empowerment. Nursing in Critical Care 4(2), 21-30.Artukulli në libër: Surrey T. 2000. Patient education. In:Erichsen E (edit.)Care of cancer patients. WSOY, Porvoo, 203-224.Internet: AORN Perioperative Data Set, www-document.www.nursingword.org/nidsec/calsslst.htm (24.4.2003).

Tema bosht e numrit të ardhshëm do të jetë “Roli infermieror në parandalimin dhe evitimin e veseve të këqija”

Pranohen edhe tema me permbajtje tjetër

662 revista infermierise qershor nr 1 2010

Documents