σα

Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία

Διεθνείς Καλές Πρακτικές και Ευρωπαϊκές προτάσεις εφαρμογής της στην εκπαίδευση. Αρχές και πρακτικές ένταξης και ανάπτυξης

της διαδικασίας της συμπερίληψης (inclusion) και του σχολείου για όλους

Παναγιώτης Χηνάς31/3/2014

1. Πρόλογος. Ερωτήματα 2. Άτομα με Αναπηρία, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Σύστημα του ΟΗΕ 3. Γιατί Διεθνής Σύμβαση για τα άτομα με αναπηρία;4. Πρότυπα Εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία5. Προτάσεις για καλές πρακτικές εφαρμογής στην Εκπαίδευση6. Σχετική Βιβλιογραφία

1. Πρόλογος. Ερωτήματα

Στόχος εισήγησης: Κατανόηση των αναγκών και των πρακτικών εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία από τη σκοπιά των Δικαιωμάτων και με βάση διεθνή βιβλιογραφία και τις εμπειρίες στις χώρες της ΕΕ.Να δώσει πληροφορίες που απαντούν σε ερωτήματα: πχ

1. Πρόλογος. Ερωτήματα

• Σε ποιο σχολείο εκπαιδεύουν σε άλλες χώρες μαθητή με βαριά σωματική αναπηρία, σπαστικότητα και χωρίς λόγο;

• Η «ένταξη» σημαίνει κατάργηση της ειδικής αγωγής; • Στην βιβλιογραφία και διεθνώς στις νομοθεσίες γιατί υπάρχει

αλλαγή ορολογίας; Πχ – Inclusive Education, Integration / Inclusion. – Department of Special Education 1975 Department

of Inclusive Education 2004 στις ΗΠΑ– -2013 European Agency for Development in Special Needs

Education 2014 European Agency for Special Needs and Inclusive Education

Τίτλοι άρθρων:– Inclusion / Integration Is There a Difference?– integration_vs_inclusion– «INCLUSION ou INTEGRATION» στα γαλλικά

Πρόλογος. Ερωτήματα συν.• Η Συμπερίληψη αφορά στην ειδική αγωγή ή τη

γενική τυπική εκπαίδευση; • Σε χώρες πχ Αίγυπτο, Μπαγκλαντές , Καζαχστάν,

Πορτογαλία γιατί έχουν νέες πολιτικές και πρακτικές απέναντι στα άτομα με αναπηρία με αναφορά στη Διεθνή Σύμβαση και τα ανθρώπινα δικαιώματα;

• Γιατί τα στελέχη της εκπαίδευσης, οι ειδικοί και οι μαθητές πρωτοστατούν και έχουν προσδοκίες από τέτοιες προσπάθειες;

• Ποια η σχέση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με την ανάπτυξη υποστηρικτικών δομών στην εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία;

• Γιατί ιστορικά η σημερινή προσπάθεια στην Ελλάδα εντάσσεται σε μια υποχρέωση που ανέλαβε η χώρα με την κύρωση της Σύμβασης και αποτελεί μέρος της διεθνούς προσπάθειας ανάπτυξης του σχολείου για όλους και με σκοπό να βελτιωθούν οι συνθήκες εκπαίδευσης, η αποτελεσματικότητα και η συνεισφορά της στην αντιμετώπιση των διακρίσεων και της ανισότητας;

• Γιατί όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την κοινωνική θέση τους, το φύλο ή οποιαδήποτε αναπηρία, πρέπει να έχουν χωρίς εμπόδια και διακρίσεις πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση;

Λέξεις κλειδιά:• Ανθρώπινα Δικαιώματα και αναπηρία• Σύμβαση του ΟΗΕ. Σύστημα ΟΗΕ • Πρακτικές Ένταξης (integration) και Συμπερίληψης (Inclusion)

Πρόλογος. Ερωτήματα συν.

2. Άτομα με Αναπηρία, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Σύστημα του ΟΗΕ

• Τι είναι ανθρώπινα δικαιώματα;• Σύστημα του ΟΗΕ. Τι είναι Σύμβαση;• Τι σημαίνει κύρωση από την Ελλάδα;

(ν. 4074/2012, άρθρο 28 του Συντάγματος)

• Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (ν. 4074/2012

2.1 Τι είναι ανθρώπινα δικαιώματα;….

• Είναι δικαιώματα που έχει κάθε άτομο επειδή είναι ανθρώπινο ον. Επίσης αναφέρονται στις βασικές ανάγκες χωρίς τις οποίες κάθε άτομο δεν μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια.

• Τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι – Οικουμενικά και αναφαίρετα, – Αδιαίρετα. – Αλληλεξαρτώμενα και αλληλένδετα. – Διέπονται από τις αρχές της Ισότητας και μη

διάκρισης οποιασδήποτε μορφής και αιτίας. (http://www.ohchr.org/EN/Issues/Pages/WhatareHumanRights.aspx)

2.1 Τι είναι ανθρώπινα δικαιώματα;….

• Η έννοια Δικαιώματος από την αρχαιότητα• Σύγχρονη ιστορία: Διαφωτισμός και Επαναστάσεις. Σύγχρονα

Κράτη. Συντάγματα και νόμοι• Στην Ελλάδα τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρωμένα από το

σύνταγμα (άρθρα 4 έως 25) και στο Αστικό Δίκαιο (άρθρα 281-286).

• Διεθνώς:• Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ΟΗΕ

(1948) περιγράφει την διεθνή άποψη για τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. – Δεν είναι νομικά δεσμευτικό έγγραφο. Διακήρυξη προθέσεων

και σύνολο αρχών.– Βάση για διεθνές εθιμικό δίκαιο σε συνταγματικά δικαστήρια – Ο ΟΗΕ αναπτύσσει συμφωνίες ή συμβάσεις που

μεταφράζουν τις αρχές σε δεσμευτικά νομικά κείμενα και υποχρεώσεις για τα κράτη που τα κυρώνουν.

Ανθρώπινα Δικαιώματα 2.2 Σύστημα του ΟΗΕ

• «Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Όργανο της Γενικής Συνέλευσης για προαγωγή και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

• ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ για την Διεθνή Σύμβαση Aνθρωπίνων Δικαιωμάτων

• Επιτροπή για τα ανθρώπινα Δικαιώματα • WHO /ΠΟΥ : καθοδηγητικό και συντονιστικό όργανο

του ΟΗΕ για την υγεία • ΟΥΝΕΣΚΟ : United Nations Educational, Scientific

and Cultural Organization : – Πρόγραμμα Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης (inclusive

education). – Διδασκαλία παιδιών με αναπηρίες σε σχολείο για

όλους

Η Εκπαίδευση ως Ανθρώπινο Δικαίωμα • 1948 *Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,

άρθρο 26, ΟΗΕ (A/RES/217, 10 Δεκεμβρίου 1948):«Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση».

• Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του παιδιού ΟΗΕ 1956• Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των πνευματικά καθυστερημένων

ατόμων ΟΗΕ 1971• Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των αναπήρων ατόμων ΟΗΕ 1975• 1989 *Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού ΟΗΕ (art. 23,

28, 29)• 1990 World Declaration on Education For All, Thailand• 1993 ΟΗΕ Πρότυποι κανόνες για την Εξίσωση των Ευκαιριών για

τα Άτομα με Αναπηρίες (Rule 6)• 1994 Η διακήρυξη της Σαλαμάνκα και το πλαίσιο δράσης για την

ειδική εκπαίδευση (Unesco, Access and Quality).• 2000 World Declaration on Education For All, Dakar• 2000 Millennium Development Goal 2 Universal Primary Education

by 2015• 2006 *Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

(Article 24)

Διεθνείς Συμβάσεις • Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ΟΗΕ

1989. Η Ελλάδα την επικύρωσε στις 2 Δεκεμβρίου του 1992 (ν.2101/92).

• Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, ΟΗΕ 2006 (Επικύρωση ν. 4074/2012).

Επικύρωση: «οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου» (Σύνταγμα Ελλάδας: Οργάνωση και λειτουργίες της Πολιτείας, Άρθρο 28).

Παρακολούθηση της Σύμβασης • Κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος υποβάλει στην Επιτροπή για τα δικαιώματα

των Ατόμων με Αναπηρίες, μέσω του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, μια συνολική έκθεση σχετικά με τα μέτρα που λήφθηκαν, προκειμένου να εφαρμοστούν οι υποχρεώσεις του σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση, και σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε ως προς τούτο (άρθρο 35).

• Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη στο παρόν Πρωτόκολλο συμφώνησαν τα εξής: Άρθρο 1.- 1. Ένα Συμβαλλόμενο Κράτος στο παρόν Πρωτόκολλο («Συμβαλλόμενο Κράτος») αναγνωρίζει την αρμοδιότητα της Επιτροπής για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες («η Επιτροπή») να δέχεται και να εξετάζει αναφορές από ή για λογαριασμό ατόμων ή ομάδων ατόμων που υπόκεινται στη δικαιοδοσία του, τα οποία ισχυρίζονται ότι είναι θύματα μιας παραβίασης των διατάξεων της Σύμβασης από αυτό το Συμβαλλόμενο Κράτος. (Επικύρωση ν. 4074/2012).

Επικύρωση της μετάφρασης στην ελληνική και του πρωτότυπου στην αγγλική γλώσσα.

3. Γιατί Διεθνής Σύμβαση για τα άτομα με αναπηρία;

• Τα άτομα με αναπηρία διεθνώς και το πρόβλημα .• Αντιλήψεις και έρευνες για την αναπηρία και τα δικαιώματα

των ατόμων με αναπηρία. • Ορισμός αναπηρίας και τα πρότυπα παρέμβασης.

– Ιατρικό και Κοινωνικό Πρότυπο: αποκλεισμός ή Συμμετοχή; – Πορεία προς την Συμπερίληψη

• Η Σύμβαση και ορισμός της αναπηρίας. • Αλλαγή των αντιλήψεων και των πρακτικών με την Σύμβαση

Τα άτομα με αναπηρία διεθνώς και το πρόβλημα

• Ιστορικό. Αλλαγή στάσεων και αντιλήψεων για το Παιδί και τις ανάγκες του. Ο 18ος αιώνας: Διαφωτισμός . J.J. Rousseau . Οι νέες αντιλήψεις: βάση της ανάπτυξης και θεμέλιο της παιδαγωγικής/ οργάνωσης του σχολείου. Παιδοκεντρική Εκπαίδευση.

• Το Κίνημα Κοινωνικών Δικαιωμάτων κατά των διακρίσεων 1960 • Η πραγματικότητα στη ζωή και την Εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία:

– Ανάλογα με τη χώρα, μέχρι 90% δεν έχουν πρόσβαση σε σχολείο, 81% δεν έχουν εργασία. Περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει με κάποια μορφή αναπηρίας ( http://www.ilo.org/

– Συνήθως θεωρείται ότι δεν είναι ικανά να ασκήσουν τα δικαιώματα τους και δεν περιλαμβάνονται σε αυτά που επηρεάζονται από τις διακρίσεις (με βάση καταγωγή, φύλο, κλπ).

– Συνήθως οι πρακτικές και οι δομές- σχολεία, ιδρύματα, υπηρεσίες για τα άτομα με αναπηρία- στηρίζονται στον αποκλεισμό και το διαχωρισμό με βάση την αναπηρία.

• Νομοθεσία κατά των διακρίσεων με βάση την αναπηρία • Διεθνές κίνημα για τη αναπηρία με σύνθημα «τίποτα για εμάς χωρίς εμάς»

σε κάθε τομέα της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής.

Αντιλήψεις και έρευνες για την αναπηρία και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία

Οι ανάγκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα:Έντονες συζητήσεις, ερωτήματα και έρευνες τεκμηρίωσης :• Τα παιδιά – τα άτομα με δυσκολίες/αναπηρία έχουν δικαίωμα

εκπαίδευσης ή μόνο κοινωνικής συμμετοχής όπως όλοι οι συνομήλικοι; • Στις ίδιες υπηρεσίες – πχ ίδιο σχολείο, μαζί ή ξεχωριστά; Υπάρχουν

προϋποθέσεις; – ωρίμανση, σχολική ετοιμότητα, ικανότητα μάθησης -εκπαιδεύσιμο,

κοινωνικές δεξιότητες– όχι συμπεριφορά που ενοχλεί τους άλλους.

• Οι ανάγκες και τα δικαιώματα διαφέρουν ανάλογα με τα χαρακτηριστικά- την κατηγορία (διάγνωση);

Οι απαντήσεις και πρακτικές ανάλογα με επικρατούσες αντιλήψεις για την αναπηρία και τον ορισμό της αναπηρίας

Ορισμός και Πρότυπα της αναπηρίας• Φιλανθρωπικό Πρότυπο– Αναπηρία = ανημποριά, ανικανότητα– Παρέμβαση= φιλανθρωπία και οικονομική

βοήθεια• Ιατρικό Πρότυπο– Αναπηρία= Πρόβλημα του ατόμου– Ιατρική παρέμβαση= Η Λύση

• Κοινωνικό Πρότυπο– Αναπηρία= σχέση με περιβάλλον. πρόβλημα

ισότητας– Συμπερίληψη και θετικές στάσεις = Η Λύση– Η αναπηρία ως ζήτημα ανθρωπίνων

δικαιωμάτων

Ιατρικό και Κοινωνικό Πρότυπο: αποκλεισμός ή Συμμετοχή; Το Ιατρικό Πρότυπο της Αναπηρίας

Το άτομο έχει ελαττώματα /προβλήματα

Διάγνωση

Η προσοχή εστιάζεται στην Αδυναμία/Βλάβη/Διαταραχή

Αξιολόγηση για διαφοροδιάγνωση

Επιβάλλονται προγράμματα θεραπείας/υποστήριξης

Διαχωρισμός και εναλλακτικές υπηρεσίες

Οι «Συνήθεις» ανάγκες αναβάλλονται

Επαν-ένταξη αν γίνει «κανονικό» αρκετά Μόνιμος αποκλεισμός

Ιατρικό και Κοινωνικό Πρότυπο: αποκλεισμός ή Συμμετοχή; Το Κοινωνικό πρότυπο της Αναπηρίας

Στοργή και Σεβασμός για το Παιδί

Οι δυνάμεις και οι ανάγκες του προσδιορίζονται από το ίδιο και από τους άλλους

Σχεδιασμός προγράμματος με βάση στόχους και επιθυμητά ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Οι Πόροι διατίθενται στις «συνήθεις κοινές υπηρεσίες»

Εκπαίδευση γονιών και επαγγελματιών σε νέους ρόλους

Καλλιεργούνται οι Σχέσεις συνεργασίας

ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΕΣ οι Διαφορές και η ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ

Πολιτιστική Κοινωνική Αλλαγή

Πορεία προς την Συμπερίληψη• Κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη

δεκαετία του 1960. • Αλλαγή των αντιλήψεων για τα άτομα με

αναπηρία στην ευρύτερη κοινωνία. • Έλλειψη ερευνητικών δεδομένων που

τεκμηριώνουν την αξία της εκπαίδευσης σε ειδικά σχολεία.

• Εστίαση στις ομοιότητες μεταξύ των παιδιών με αναπηρίες με τα άλλα παιδιά παρά στις διαφορές.

(Frederickson & Cline, 2002)

Γιατί Διεθνής Σύμβαση για τα άτομα με αναπηρία;

• Υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά στα άτομα με αναπηρία που απαιτεί διεθνή προσπάθεια.

• Το πρόβλημα προκαλείται από εμπόδια και διακρίσεις με βάση την αναπηρία.

• Οι πολιτικές, οι δομές και οι πρακτικές δεν ανταποκρίνονται στις βασικές ανάγκες των ατόμων με αναπηρία & παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.

• Ανάγκη αλλαγής των αντιλήψεων και των πρακτικών.

Η Σύμβαση και ορισμός της αναπηρίας: αλλαγή των αντιλήψεων και των πρακτικών με την Σύμβαση

Προοίμιο της Σύμβασης. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη στην παρούσα Σύμβαση,• α. Υπενθυμίζοντας τις αρχές που εξαγγέλλονται στον Καταστατικό

Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίες αναγνωρίζουν την εγγενή αξιοπρέπεια και αξία και τα ίσα και αναφαίρετα δικαιώματα όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας, ως θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο,

• β. Αναγνωρίζοντας ότι τα Ηνωμένα Έθνη, στην Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και στα Διεθνή Σύμφωνα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, έχουν εξαγγείλει και συμφωνήσει ότι καθένας δικαιούται να απολαμβάνει όλων των δικαιωμάτων και ελευθεριών που περιλαμβάνονται σε αυτά, χωρίς καμία διάκριση.

• ε. Αναγνωρίζοντας ότι η αναπηρία είναι μια εξελισσόμενη έννοια και ότι η αναπηρία προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ των εμποδιζόμενων προσώπων και των περιβαλλοντικών εμποδίων και των εμποδίων συμπεριφοράς που παρεμποδίζει την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε ίση βάση με τους άλλους,

Η Σύμβαση και Ορισμός της Αναπηρίας• Άρθρο 1. «Τα άτομα με αναπηρίες περιλαμβάνουν

εκείνα που έχουν μακροχρόνια σωματικά, ψυχικά, διανοητικά ή αισθητήρια εμπόδια, που, σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια, μπορούν να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε ίση βάση με τους άλλους.»

• Persons with disabilities include those who have long-term physical, mental, intellectual or sensory impairments which in interaction with various barriers may hinder their full and effective participation in society on an equal basis with others.

• Γενικές αρχές της Σύμβασης ……

Γενικές αρχές της Σύμβασης

• Άρθρο 3.- Οι αρχές της παρούσας Σύμβασης είναι:• α. ο σεβασμός της εγγενούς αξιοπρέπειας, της ατομικής

αυτονομίας, συμπεριλαμβανομένης και της ελευθερίας ατομικών επιλογών και της ανεξαρτησίας των ατόμων,

• β. η μη διάκριση,• γ. η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην

κοινωνία, (inclusion in society)• δ. Ο σεβασμός της διαφοράς και η αποδοχή των ατόμων με

αναπηρίες, ως μέρους της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και της ανθρωπότητας,

• ε. η ισότητα ευκαιριών• στ. η προσβασιμότητα• ζ. η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών• η. ο σεβασμός των εξελισσόμενων ικανοτήτων των παιδιών

με αναπηρίες και ο σεβασμός του δικαιώματος των παιδιών με αναπηρίες να διατηρήσουν την ταυτότητα τους.

4. Πρότυπα Εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρία

Σήμερα στις χώρες ΕΕ επικρατεί το ιατρικό πρότυπο ξεχωριστής ειδικής αγωγής. Όμως συνυπάρχουν και αντιπαρατίθενται διάφορες τάσεις πρακτικής: Μορφές Εκπαίδευσης: Ποιο είναι το πρόβλημα- η

αναπηρία ή το περιβάλλον; Μορφές Εκπαίδευσης: Τύποι σκέψης για τα άτομα με

αναπηρία. Πού η παρέμβαση: Ενταξιακή (integrated) και

Συμπεριληπτική (inclusive) Εκπαίδευση; Σχολείο για όλους και ΣυμπερίληψηΤα πιο πάνω επηρεάζουν τις προτάσεις και τις διεκδικήσεις για αλλαγή. Η Σύμβαση ρυθμίζει την επιλογή παρέμβασης, το όραμα και τα πρότυπα εφαρμογής της.

Αλλαγή των αντιλήψεων και των πρακτικών με την Σύμβαση

• Η αναπηρία ορίζεται, στο προοίμιο και στο πρώτο άρθρο, ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης μεταξύ των προσώπων και περιβαλλοντικών και ψυχολογικών (στάσεων, συμπεριφοράς) εμποδίων.

• Τονίζεται ο «καθολικός σχεδιασμός» που «σημαίνει το σχεδιασμό προϊόντων, περιβαλλόντων, προγραμμάτων και υπηρεσιών που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλους τους ανθρώπους, στη μεγαλύτερη δυνατή έκταση, χωρίς ανάγκη προσαρμογής ή εξειδικευμένου σχεδιασμού» άρθρο 2

• Το δικαίωμα της Εκπαίδευσης (άρθρο 24) είναι αναφαίρετο δικαίωμα ισότιμο με το δικαίωμα της υγείας (άρθρο 25)

• Για την εκπαίδευση τα κράτη υποχρεώνονται να διασφαλίσουν ένα inclusive education system και Persons with disabilities are not excluded from the general education system on the basis of disability (2α). Persons with disabilities can access an inclusive, quality and free primary education and secondary education on an equal basis with others in the communities in which they live; (2β, άρθρο 24)

Μορφές Εκπαίδευσης: Ποιο είναι το πρόβλημα;Implementing Inclusive Education: A Commonwealth Guide to Implementing ..Richard Rieser (2008)

• Αναπηρία το πρόβλημα. Τα άτομα με αναπηρία παθητικοί αποδέκτες υπηρεσιών με στόχο την θεραπεία ή τη διαχείριση:

• Παιδίατροι ιατροπαιδαγωγικά: ειδικοί της ανάπτυξης του παιδιού• Γιατροί/ Χειρούργοι….• Λογοθεραπευτές• Λογοθεραπευτές• Ψυχολόγος σχολείου• Ειδικά σχολεία• Κοινων Λειτουργοί• Προστατευμένα εργαστήρια/ Κέντρα Κατάρτισης• Ειδική μεταφορά• Επιδόματα

• Η οργάνωση του κοινωνικού περιβάλλοντος είναι το πρόβλημα: Τα άτομα με αναπηρία και το αναπηρικό κίνημα ενεργά με συμμάχους αντιμετωπίζουν τα εμπόδια: α) Εμπόδια μέσα στο σχολείο β) Εμπόδια έξω από το σχολείο στο περιβάλλον του:

• Πίστη στο ιατρικό πρότυπο και χρήση του για μη ιατρικές ανάγκες• Μη προσβάσιμο περιβάλλον• Μη προσβάσιμα μεταφορικά μέσα • Έλλειψη και μη πρόσβαση πληροφοριών • Διαχωριστικές υπηρεσίες• Διάκριση στην απασχόληση• Φτώχεια• Προκατάληψη• Υποτίμηση των δυνατοτήτων του ατόμου με αναπηρία • Έλλειψη χρήσιμης εκπαίδευσης

Τύποι σκέψης για τα άτομα με αναπηρία και μορφές εκπαίδευσης

Πρότυπο Σκέψης Χαρακτηριστικά Μορφή Εκπαίδευσης

Παραδοσιακό Άτομο ντροπή στην οικογένεια. Ενοχή και άγνοια. Tο αμεα χωρίς αξία.

Αποκλεισμός από την εκπαίδευση

Ιατρικό 1 Εστίαση στο τι δεν μπορεί να κάνει. Προσπάθεια αποκατάστασης. Διαφορετικά το άτομο διαχωρίσιμο.

Διαχωρισμός Ιδρύματα/νοσοκομείαΕιδικά Σχολεία με «ειδικούς», Ειδικούς εκπαιδευτικούς

Ιατρικό 2 Το άτομο μπορεί να ενισχύεται με μικρές προσαρμογές υποστήριξης με στόχο την ομαλή λειτουργικότητα και την μείωση της αναπηρίας. Συνεχές υπηρεσιών με βάση τη σοβαρότητα και τον τύπο της αναπηρίας.

Ένταξη στο τυπικό σχολείο: α) ίδιο χώρο- ξεχωριστές τάξεις /μονάδεςβ) κοινωνικά σε μερικές δραστηριότητες πχ φαγητό, συνελεύσεις ή τέχνη γ) στην τάξη με υποστήριξη, αλλά χωρίς αλλαγές στη διδασκαλία και την μάθηση Τι δεν μπορούν να κάνουν προσδιορίζει τη μορφή εκπαίδευσής τους.

Κοινωνικό

…Πρότυπο Σκέψης Χαρακτηριστικά Μορφή Εκπαίδευσης

Κοινωνικό πρότυπο

Εντοπίζονται τα εμπόδια- εξευρίσκονται λύσεις για τη μείωση τους. Η πηγή της αναπηρίας θεωρείται ότι βρίσκεται στα εμπόδια λόγω στάσεων, περιβάλλοντος, και οργάνωσης, και αντιμετωπίζονται για να μεγιστοποιηθεί το δυναμικό όλων. Τα άτομα με αναπηρία είναι ευπρόσδεκτα. Οι σχέσεις αναπτύσσονται σκόπιμα. Τα άτομα με αναπηρία επιτυγχάνουν το δυναμικό τους . Προσωποκεντρική προσέγγιση.

Συμπεριληπτική εκπαίδευση- σχολείο όπου όλοι είναι ευπρόσδεκτοι και το προσωπικό, γονείς και οι μαθητές σέβονται τη διαφορετικότητα και δίνεται υποστήριξη ώστε όλοι να μπορούν να επιτύχουν σχολικά και κοινωνικά.. Απαιτείται αναδιοργάνωση διδασκαλίας, μάθησης και αξιολόγησης. Υποστήριξη από συνομηλίκους ενθαρρύνεται. Εστίαση στο τι μπορείς να κάνεις.

Ενταξιακή και Συμπεριληπτική Εκπαίδευση• Implementing Inclusive Education: A Commonwealth Guide to Implementing ...

Richard Rieser 2008

Ενταξιακή πολιτική εκπαίδευσης(integration)Η πολιτική της Ένταξης στην εκπαίδευση «συνδέεται

γενικά με την προετοιμασία μαθητών για την τοποθέτηση στα τυπικά σχολεία.

Στηρίζεται εννοιολογικά στην υπόθεση ότι οι μαθητές πρέπει να είναι εκπαιδευτικά ή/και κοινωνικά «έτοιμοι» για τη μετεγγραφή από το ειδικό στο τυπικό σχολείο.

Η προσδοκία είναι με αυτή οι μαθητές να προσαρμοστούν στο σχολείο και όχι να εξυπηρετηθεί ο μαθητής αλλάζοντας το σχολείο ώστε να ανταποκρίνεται σε ένα ευρύτερο φάσμα των διαφορετικών αναγκών.» http://www.inclusive-education-in-action.org/iea/index.php?menuid=36

Είναι η πηγή του διπλού παράλληλου συστήματος εκπαίδευσης: τυπικό και ειδική αγωγή.

Ορισμός της Συμπερίληψης • Salamanca World Statement: «Η συμπερίληψη και η συμμετοχή είναι απαραίτητες στην ανθρώπινη

αξιοπρέπεια και για την απόλαυση και την άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στον τομέα της εκπαίδευσης, αυτό αντικατοπτρίζεται με την ανάπτυξη στρατηγικών που επιδιώκουν μια πραγματική εξίσωση των ευκαιριών» (United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation (UNESCO), 1994:11).

Συμπεριληπτική εκπαίδευση (Inclusive education)• «Μια διαδικασία αντιμετώπισης και ανταπόκρισης στην ποικιλομορφία των αναγκών όλων των

εκπαιδευοµένων αυξάνοντας τη συμμετοχή στην μάθηση, την πολιτιστική ζωή και τις κοινωνικές συνθήκες στην κοινότητα και μειώνοντας τον αποκλεισμό εντός και από την εκπαίδευση. Πρόκειται για αλλαγές και τροποποιήσεις στο περιεχόμενο, τις προσεγγίσεις, δομές και στρατηγικές...» (UNESCO Guidelines)

• «Η Συμπεριληπτική εκπαίδευση είναι όπως μια ολιστική διαδικασία αντιμετώπισης και ανταπόκρισης στην ποικιλομορφία των αναγκών όλων των εκπαιδευοµένων μέσα από τη δημιουργία συνθηκών για την επιτυχή μάθηση και την κοινωνική συμπερίληψη, καταργώντας κάθε μορφή διαχωρισμού των παιδιών». (Workshop B)

• «Η συμπεριληπτική εκπαίδευση είναι μια εξελισσόμενη έννοια και μια διαδικασία. Αυτή δεν συμβαίνει μόνο, αλλά την κάνουμε μέσα από τις επιλογές μας» (UNESCO 2008) .

• «Η Συμπερίληψη στην εκπαίδευση είναι μια διαδικασία που ενδυναμώνει όλα τα παιδιά να μάθουν και να συμμετέχουν αποτελεσματικά μέσα σε τυπικά σχολικά συστήματα, χωρίς διαχωρισμό. Πρόκειται για τη μετατόπιση της εστίασης από την τροποποίηση των ατόμων με αναπηρία για να προσαρμοστούν στην κοινωνία στην τροποποίηση της κοινωνίας και του κόσμου, με την αλλαγή στάσεων, την εξάλειψη των εμποδίων και παροχή της κατάλληλης υποστήριξης» Richard Rieser (2008).

Σχολείο για όλους και Συμπερίληψη• Το σχολείο για όλους είναι στόχος της χιλιετίας από το 2000 (Unesco

EFA Education For All Agenda) για αύξηση της πρόσβασης στην εκπαίδευση. Όμως χωρίς την αρχή της συμπερίληψης ορισμένες ομάδες μαθητών κινδυνεύουν να αποκλειστούν.

• Η Συμπερίληψη επίσης στοχεύει στη διασφάλιση της πρόσβασης αλλά αναφέρεται σε πρόσβαση με αλλαγή του σχολείου για να μπορούν όλοι να «μάθουν μαζί» και για μια μεγάλου βαθμού ποιοτική εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις, είτε αυτές εκδηλώνονται μέσα στο σύστημα του σχολείου είτε έξω από αυτό.

• Η συμπεριληπτική εκπαίδευση αυξάνει τη συμμετοχή και μειώνει τον αποκλεισμό διασφαλίζοντας τη φοίτηση, τη συμμετοχή και την επιτυχία όλων των μαθητών, ιδίως αυτών που αποκλείονται ή κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν (unesco).

• Συνέργεια των δυο Συμβάσεων: – Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού ΟΗΕ 1989– Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2006

5. Προτάσεις για καλές πρακτικές εφαρμογής στην Εκπαίδευση

Μοχλοί της Αλλαγής & βελτίωσης του σχολείου Ρόλοι και Διαδικασία Συμπερίληψης Αύξηση της ικανότητας και όχι του φόρτου του

σχολείου;

Μοχλοί της Αλλαγής & βελτίωσης του σχολείου

• Αρχές και διαδικασία της Συμπερίληψης• Μορφή αξιολόγησης αναγκών και προόδου• Το κοινωνικό κοινοτικό περιβάλλον του σχολείου• Η διεύθυνση Εκπαίδευσης (περιοχής του σχολείου)

Παρεμβάσεις Ρόλοι και Διαδικασία Συμπερίληψης

Επίπεδα : • Μαθητές• Εκπαιδευτικοί• Σχολείο Διευθυντές• Κοινωνικό & οικογ. περιβάλλον• ΣΔΕΥ: Υποστήριξη: διευθυντές, καθηγητές, μαθητές, γονείς• Επιτροπής Παιδείας Δήμου• Εκπαιδευτικής Περιφέρειας

• Επίπεδο Περιφέρειας• Εθνικό Επίπεδο Όλοι θα πρέπει να προσεγγίζουν τις επιλογές και τις πρακτικές τους από τη

σκοπιά : των Δικαιωμάτων – Συμβάσεων και της εννοιολογικής σαφήνειας- εκπαίδευσης για όλους.

Αύξηση της ικανότητας και όχι του φόρτου του σχολείου; Επίπεδο Μαθητές Εκπαιδευτικοί Σχολείο ΔιευθυντέςΔικαιώματα του Παιδιού –

Συνέργεια των Συμβάσεων

Αισθάνονται & έχουν εμπειρία:» «ευπρόσδεκτο»«αναγνώριση» «κατανόηση» «σεβασμό» «συμμετοχή στη μάθηση & κοινωνική ζωή» απόκτηση γνώσεων» απόκτηση προσόντων

έργο να: «αναγνωρίζουν»«καταλαβαίνουν» «προσαρμόζουν τη διδασκαλία» «προσαρμόζουν την αξιολόγηση και τρόπο εξέτασης»

έργο να: καθοδηγούν και να οργανώνουν διαθέσιμους πόρους

Όλοι οι Μαθητές (ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΑΦΗΝΕΙΑ

Έργο Συναδέλφων Συλλόγου Διδασκόντων: «ανάλυση» «Σχεδιασμός προγραμματισμός» «δράση μαζί με τους μαθητές»«μάθηση από την εμπειρία και την πρακτική

Υποστήριξη ικανότητας διδασκαλίας

ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ/ ηγεσία

Ανταπόκριση στην ανάλυση των δεδομένων του σχολείου/ Ηγεσία/οργάνωση πόρων για εκπλήρωση στόχου (σχολείο για όλους)

Αύξηση της ικανότητας να βλέπουν/κατανοούν/προσαρμόζουν διδασκαλία (ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ & ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ) ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ & ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ

ç ΣΥΝΕΧEΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ è

ç ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ & ΒΕΛΤΙΩΣΗè

Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Προτάσεις εφαρμογής της στην εκπαίδευση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ• η Σύμβαση του ΟΗΕ αποτελεί μια ζωτική νέα συνθήκη και διακρατική

συμφωνία για λήψη μέτρων για προώθηση των δικαιωμάτων και των ευκαιριών για τα αμεα. Είναι το αποκορύφωμα μιας ιστορικής εξέλιξης και άνευ προηγουμένου ανταλλαγής ιδεών γύρω από τα παγκόσμια δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία .

• επιδιώκει να ενδυναμώσει τα άτομα με αναπηρία για να αποκτήσουν αυτονομία στη ζωή και ένταξη και συμπερίληψη σε όλες τις πτυχές και διαστάσεις της κοινωνίας. Η συνθήκη εξυπηρετεί την προαγωγή μιας πολιτικής και πρακτικής με βάση ένα όραμα για την αναπηρία και αποτελεί ένα φάρο έμπνευσης για όλους σε όλα τα κράτη και σ ε όλους παγκόσμια.

• η Σύμβαση απαιτεί την ανάπτυξη ενός συστήματος συμπεριληπτικής εκπαίδευσης για όλους

• η Συμπερίληψη είναι μια εξελισσόμενη διαδικασία και υπό διαμόρφωση προσέγγιση και το πρακτικό περιεχόμενο της εξαρτάται από τα ισχύοντα σε κάθε σχολείο και εκπαιδευτική περιοχή και την χώρα.

• «Μια ολιστική προσέγγιση στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι η μόνη βιώσιμη λύση προκειμένου να επιτευχθεί ένα σχολικό σύστημα με βάση τα δικαιώματα όπου όλοι έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση ποιότητας — δηλαδή, ένα σχολικό σύστημα, καθώς και μεμονωμένα σχολεία, με βάση τις αρχές της μη διάκρισης και της συμπερίληψης». (UNESCO (2008) 48th session of the ICE “INCLUSIVE EDUCATION: THE WAY OF THE FUTURE”, Conclusion)

ανήκειν

.

Σας ευχαριστώ ……………………..

Παναγιώτης Χηνάς

6. Σχετική Βιβλιογραφία

• Acedo, C., Amadio, M., Opertti, R. et al. (2008) (eds.) Defining an Inclusive Education Agenda: Reflections around the 48 th Session of the International Conference on Education. Geneva: UNESCO-IBE

• Ainscow, M., Booth, T., Dyson, A. (2006) Improving Schools, Developing Inclusion. London • European Agency for Development in Special Needs Education (2009) Key Principles for Promoting

Quality in Inclusive Education – Recommendations for Policy Makers. Odense • Frederickson, N. and Cline, T. (2002) Special Educational Needs, Inclusion and Diversity, Open

University Press • Richard Rieser (2008) Implementing Inclusive Education: A Commonwealth Guide to Implementing

Article 24 of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Commonwealth Secretariat, UK

• UNESCO (2004) Changing Teaching Practices: Using curriculum differentiation to respond to students’ diversity

• UNESCO (2009) 48th session of the ICE “Inclusive Education: the Way of the Future” 25-28 November 2008: Final report ED/MD/104 http://www.inclusive-education-in-action.org/iea/index.php

• http://www.unicef.org/publications/files/A_Human_Rights_Based_Approach_to_Education_for_All.pdf

• Convention on the Rights of Persons with Disabilities http://www.un.org/disabilities/convention/conventionfull.shtml

• http://www.ohchr.org/EN/Issues/Pages/WhatareHumanRights.aspx• Ν. 4074/2012 «Κύρωση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και του

Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες» (ΦΕΚ 88, τ. Α΄)