7-р ангиа амжилттай төгсөцгөөе!

НАЙРУУЛАН

БИЧИХ

Эхийг үсэглэн цээжлэлгүйгээр гол

агуулгыг бичих эсвэл тэр эхийг хураах,

дэлгэрүүлэх зэргээр бичихийг найруулан

бичих гэнэ.

Эхийг бичиж найруулах нь дөрвөн зүйл бий.

1. Цээжлэн тогтоох2. Найруулан бичих (ярих)3. Дуурайн зохиох4. Зохион бичих (ярих)

Дасгал №1

Үгийг зөв байрлуулж өгүүлбэр найруулах

дадлага ажил

Өгүүлбэр дэх үгийг зөв байрлуулахдаа:

- тухайн үгийн утга юу болох- утгын хувьд ямар үгтэй холбогдож,

ямар үүрэг гүйцэтгэж болох- өгүүлбэрийн эзэн болон үйл нь чухам юу байж болохоор байгаа зэргийг үгийн цуваанаас ажиглан

мэдэрч өгүүлбэр найруулан бүтээгээрэй.

♣ хүүхдийн хорголжин шулганана хонх бойтгонд.♣ ойчно алга гуйлгачны нулимс дээр.♣ гардаг вэ үйлсийн тэнхээ үндэс болох их сэтгэлийн хаанаас.♣ бүтээ их зүйлийг ч бага сэтгэлээр. ♣ борхон борви хөөрхий хэвтэргүй туулай нугалах.♣ аажуухан өдрийн наран улаан говьд зуны урт том жаргалаа.♣ ухаарсан өөртөө итгэл хүргэнэ төвөггүй буюу үйл л эзнээ итгэх амжилтад.♣ юмыг хурдан хүн сурах ёсоор нь алив бас уг хийж сайхан шалмаг.

♣ Хүүхдийн бойтгонд хорголжин хонх шулганана.♣ Гуйлгачны алга дээр нулимс ойчно.♣ Их үйлсийн үндэс болох сэтгэлийн тэнхээ хаанаас гардаг вэ?♣ Бага зүйлийг ч их сэтгэлээр бүтээ.♣ борхон борви хөөрхий хэвтэргүй туулай нугалах♣ Говьд зуны урт өдрийн том улаан наран аажуухан жаргалаа.♣ ухаарсан өөртөө итгэл хүргэнэ төвөггүй буюу үйл л эзнээ итгэх амжилтад♣ юмыг хурдан хүн сурах ёсоор нь алив бас уг хийж сайхан шалмаг

Дасгал №2

Өгүүлбэрийн эхлэл хэсгийг уншаад ямар санаа байж

болохыг эргэцүүлэн бодож өгүүлбэрийг гүйцээн

бичээрэй.

♣ Уулаа түш... амьдар... ан амьтан тун олон.♣ Зарим ... өндөр уул... сэрүүн царам... амьдар... дуртай бол нөгөөдүүл ... бэл... амьдрахдаа жаргал... байдаг.♣ Уул нь хичнээн өндөр сүрлэг байх тусам амьтан... төдий чинээ догшин, сэргэлэн бай... жамтай.♣ Анирхан толгод... дүнсгэр байдал... сэргэ... царцаа үе үе дуугаа аван шаагина.♣ Залуу Толстойн дэвтэр... үзэв... тэрээр өөрт... дүрэм боловсруулж, түүнийгээ дагаж чадаагүйгээ нуулгүй илчилж, шинээр зохио..., өөрийгөө боловсруул... байжээ.♣ Оньсого... зохио... оньсого... гэсэн юм үзэгдэл... нууцлах нь хамгийн гол зүйл юм.♣ Намар... цагаан хяруу газар дэлхий... мөнгөлөн гялтгана... нуур... ус зах... мөхөөлтжээ.♣ Ном... сайхан... унш... төдий биш ухаар... мэдэрнэ.

Дасгал №3

Цэгийн оронд үг бүрийн утгыг, олон утгыг сайн

тунгаан бодоод яг тохирох үгийг олж

бичээрэй.

♣ Монголчууд хэзээнээс өвөг дээдэс, ачит багшаа...............♣ Ургахын улаан нарнаар...........................................................♣ Номын өглөг нь.........................................................................♣ Төрсөн нутгаа санасан хүний сэтгэл ямархан байдгийг төсөөлж бодоод үз дээ. Унасан газар......................................♣ Хүмүүсийн амьдрах хэв маяг адилгүй. Зарим нь...............♣ Шатар тоглоход хождог хүнтэйгээ бус харин хожигддог хүнтэйгээ тоглож байвал............................................................♣ Санаж явбал бүтнэ гэгчээр.....................................................♣ Нар бид хоёр..............................................................................♣ Инээсэн бүхэн...........................................................................♣ Хүн бүрд л бэрхшээл................................................................♣ Та өөрийнхөө авьяас чадварыг таньж..................................♣ Бороо гэнэт ширүүн эхэлсэн шигээ......................................♣ Хүмүүсийн олонх нь юу хийснээ бодож байдаг. Харин.....♣ Ухаантай хүн нэг л заалгаад................................................... Усан тэнэг насаараа заалгаад.................................................

Дасгал №4

Үгийг нөхцөлөөр зөв хэлбэржүүлж өгүүлбэр

бүтээх

♣ Бид ... дуусгаад л ... тавина. Зөв бичгийн ... тэгж заасан нь бий. Тэр дүрмээс ... ёсгүй. Харин аав минь уншиж ... нэгэн ... өгүүлбэр (эх) байжээ. Бас ... эс дуусах нэгэн нууц байж.Сонгож нөхөх үг нь: таслал, цэг, үл дуусах, үл барагдах, утга төгөлдөр, зөрчих, гажих, тайлж, тааж, дүрэмд, өгүүлбэр, ном

♣ Энэрэнгүй ... үгс богино, хэлэхэд ... байж болох ч харин түүний ... хязгааргүй ... юм.Сонгож нөхөх үг нь: цуурай нь, чимээ нь, амархан, бэрх, хатуу, зөөлөн, их, олон, хэцүү

♣ Хатан төмрийг ... цавчин чадах, хад чулууг ... ниргэн чадах, хамгийг ялагч, ... тэр сэлмийг эх орон нь бэлэглэн барив.Сонгож нөхөх үг нь: тас, няс, хэмх, бут, агуу, том, гайхамшигт

♣ ... бутны дээгүүр ... харайж, ... өвсний дундуур ... үзэгдэхэд, урьхан хөөрхөн ... хөдөлж, ... номхон нүд нь ... анивхийлна. Сонгож нөхөх үг нь: гашуун, хагд, ногоон, том том, дээр дээр, урсгал, ургамал, ой, дэрс, хальт мөлт, хошуу нь, толгой нь хамар нь, бүлтэс бүлтэс

♣ Байгалийн дуу чимээ ... яруу эгшгийг санагдуулна. Бяцхан хумбагар навчтай улаан бургасны ... нахилзан найгаж, ... ишинд цомирлог юугаа ... цээний цэцэг ганхах, тэр бүхэн чихэнд ... боловч ямар нэг уянгат сайхан эгшиг дууг ... мэт санагдана.Сонгож нөхөх үг нь: үл сонсдох, сонсогдохгүй, найлзуур, өндөр, том, аялж байх, дуулж байх, турьхан, эмзэгхэн, хөгжмийн, дууны, хэлхсэн

Дасгал №5

Өгүүлбэрүүдийг зөв дарааллаар байрлуулж

утга санааг оновчтой гаргаарай.

Нүсэр гал унтрах нь бэрхЯдуу цагт садан орхиноБэсрэг гал унтрах нь хялбарЧадуу цагт садан салахгүй

Харахад улаан өнгөт галаасХар амиа ямагт бодсоорХарь бусдыг үл хайхрах ньХар утаа багсран гарах мэт

Одод унаж байгаа биш харин буцан ирж байгаа

юм шиг санагдана. Орчлон амьсгалж, одод

унаж байна. Намрын шөнийн тэнгэр бүрэн

чимгээ зүүжээ.

Өвлөөс өөр улирал байдаггүй ажЧулуу хөлөрсөн зунӨндөр уулын оргилдЦастай хэвээрээ өнждөг аж

Сарны тухай бодож явахуй яаХөрс шороо зөөлхөн санагдавХолын мөнгөнХөлийн доорх

Сайхан захидлын үг бүр нь сувд эрдэнэ. Дэлхийн соёл

иргэншилд хүн хүндээ захидал бичиж, илгээлт явуулах ёсон бүр эртний Грекийн үеэс уламжлан тогтсоныг өгүүлэх юун. Саар захидлын үг бүр нь цэнэгтэй сум. Захидал бол жаргах цагт

сэтгэлийн жигүүр, баярын идээ, зовох цагт итгэлийн жолоо,

тайтгарлын эм тан.

Дасгал №6

Өгөгдөхүүнийг ашиглан нэмэн

дэлгэрүүлж эх зохион найруулан бичээрэй.

Өгөгдсөн хэсгийн гол санаа юу болохыг эргэцүүлэн бодоорой. Энэ өгөгдсөн өгүүлбэр болон тулгуур санаа нь өөрийн тань зохиох эхийн эхлэл, төгсгөл, үндсэн хэсгийн аль нь болох вэ гэдэг нь уг өгөгдөхүүний гол санаатай холбоотойг анхаараарай. Санааг зөв тодорхойлж чадсан бол одоо уг өгөгдөхүүнийг эхийн бүтцийн эхэн, төгсгөл эсвэл гол хэсгийн хаана нь ашиглахаа шийдээрэй. Гэхдээ... яаж зохиох вэ гэдэг нь дараах асуудлуудаас үүднэ шүү!

Хэрвээ эхлэл болгон ашиглаж байгаа бол ............................. Гол буюу үндсэн хэсэг болгон ашиглаж байгаа бол ...................... Төгсгөл хэсэг болгон ашиглаж байгаа бол .................................Тус тус яаж төлөвлөх вэ гэдгээ бодоорой. Тэр хэсгийн утгаас хамаарч хүүрнэмж, тайлбарламж, тоочимж, эргэцүүлэмж зэргийн аль нэг төрлийг сонгон бичиж болно.

Идээ ундаа элбэгтэй айлд хүү

төө өсдөгЭрдэм ажил

жигдрээстэй айлд хүү дэлэм өсдөг

Ээжийгээ баярлуулахсан

гэж мөн ч их хүснэ.

Модод навчистайгаа шивнэлдэж,

одод тэнгэртэй хүүрнэнэ.

Айсуй цагтай өрсөн хийж бүтээхийн

тулд...