ÜNİTE-4ZAMAN İÇİNDE BİLİM

Konu Başlığı:BULUŞLARIN SERÜVENİ ( İnsanlığı etkileyen önemli buluşlar )KAZANIM1-İlk uygarlıkların bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkılarına örnekler verir.Verilen bilgiler Hayatımızı etkileyen birçok buluş binlerce yıllık geçmişe sahiptir.Zaman içinde teknoloji ve bilimin gelişmesine katkıda bulunmuş uygarlıklar; Mezopotamya, Mısır, Çin ve Hindistan’da kurulmuştur.Sümerler: MÖ 3500’lü yıllarda ilk kez yazıyı bulmuşlardır.MÖ 3200’lü yıllarda ilk kez tekerlek bu dönemde kullanıldı.Babiller: MÖ 3000’li yıllarda ilk tarımsal ürün toplama makinasını kullandılar.Fenikeliler: MÖ 1300’lü yıllarda ilk alfabe kullanıldı.Lidyalılar: MÖ 700’lü yıllarda ilk madeni parayı kullandılar.Ayrıca: Tales; MÖ 540 ta ilk geometri okulunu kurdu. Herodot; MÖ 450 de dünya haritasını çizdi. Arşimet ;MÖ 200 de kaldıraç kanunların keşfetti.

TEKERLEK*Tekerlek bütün çağların en önemli mekanik icadıdır. *Kesilen ağaç kütüklerinin yuvarlanmasının görülmesi tekerleğin atası sayılır. En eski tekerlek yaklaşık 5000 yıl önce Mezopotamya'da yapılmıştır. Çömlekçilerin toprağı şekillendirmede yardımca bir araç olarak kullandıkları tekerleğin arabalara takılması ulaşımda köklü bir dönüşüme neden oldu. İlk tekerlek kalın kalasların, yan yana getirilip tutturulduktan sonra yuvarlak biçimde kesilmesiyle elde edilen disklerdi. BARUT*Çinliler tarafından bulunmuştur. Daha sonra Türkler vasıtasıyla Çinlilerden Müslüman Araplara geçmiştir. *Haçlı Seferleri sırasında Avrupalılar barut yapmayı Müslümanlardan öğrendiler Barut sayesinde top, tüfek gibi ateşli silahlar yapıldı. *Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul surlarını yıkabilecek toplar yaptırması, Avrupa krallarının işine yaradı. Krallar büyük toplar sayesinde söz geçiremedikleri derebeylerin şatolarını yıktılar, böylece Avrupa’da derebeylerin egemenliklerine son veren krallar siyasi güçlerini artırdılar

MÜREKKEP *MÖ 1300'e doğru Çinliler ve Mısırlılar kandillerde aydınlatmadan olu şan isi su ve bitki zamklarıyla karıştırarak ha zırlanan mürekkebi buldular.*İlk çağlarda kullanılan mürekkep, parşömen üzerine yazmak için deriye iyice sinen ve silinmesi ko lay olmayan, özel dayanıklı bir mürekkepti. Eski mürekkebin önemli bir özelliği, yazının renginin yazarken çok soluk olması ve daha sonra kendi kendine kararmasıydı. MUM* Günümüzden yaklaşık 2000 yıl önce ortaya çıktı. Mum çevresi balmumuyla ya da don yağıyla sarılmış bir fitilden oluşur, yakılan fitilin alevi balmumunun ya da don yağının bir bölümünü eritir; böylece fitil sürekli yanarak ışık saçar. Bu bakımdan mum, kullanılması daha kolay bir yağ lambasıdır.Yağ lambaları ve mumlar gazyağıyla aydınlatmanın yaygınlaştığı 19. yüzyıla kadar başlıca yapay ışık kaynakları olmayı sürdürdüler.

CAM*Camın hammaddesi kumdur. Kumun yapısında bulunan silisyum dioksit, yüksek sıcaklıkta erir.* Camın hafif olması ve aydınlığı sağlaması ya nında estetik olması da kullanım alanını genişletmiştir.*Mezopotamya'da bulunan ilk cam örneklerinin tarihi MÖ 3. yüzyıla dayanır. MÖ 1000 yıllarında Mısırlılar cam elde etmeyi başardılar. Suriyeli cam ustaları "Cam Üfleme Tekniği'ni kullandılar.*Türklerde cam sanatı Selçuklularla beraber başladı ve İstanbul'un alınışından sonra Osmanlı döneminde gelişti. Türkiye'de ilk cam fabrikası 1934 yılında Paşabahçe'de kuruldu.  

Konu Başlığı:SÖZ UÇAR YAZI KALIR( Yazı ve matbaanın tarihsel gelişimi) KAZANIM2. İlk yazı örneklerinden yola çıkarak yazının kullanım alanlarını ve bilgi aktarımındaki önemini fark eder.

Yazı-Alfabe-Matbaaİlk adım; Günümüzden yirmi bin yıl önce mağara duvarlarına çizilen hayvan resimleriyle başlayan insanın iz bırakma tutkusu, altı bin yıllık bir geçmişi olan yazının ortaya çıkarılmasında atılan ilk adımlardır.Önemi: Tarih, insanın yazıyı bulmasıyla başlar.(MÖ 3200) *İlk yazı nesneleri gösteren resimler şeklindeydi. İlk Yazıyı bulan Sümerler, konuşma dilini yazı diline çevirmek suretiyle düşünceyi ve tarihi gelecek kuşaklara bırakma yöntemini de bulmuş oldular. İlk Yazı Çeşitleri Sümerlerin kil tablet üzerine yazdıkları harflerin biçimi çiviye benze diği için bu yazıya çivi yazısı adı verildi. Çivi yazısını Babil ve Hitit gibi uygarlıklarda kullanmışlardır. Eski Mısırlıların kullandığı resimli yazıya "hiyeroglif” denir. Bu yazıda harfler resimlerle ifade edilir. Hiyeroglif yazılar yalnızca duvara ve anıtlara yazılırdı.

*İlk Alfabe; Fenikeliler yazıyı çeşitli harflerle anlatarak ilk alfabeyi icat ettiler. Bu alfabe Yunanlılar ve Romalılar tarafından da geliştirilerek Latin Alfabesi oluşturulmuştur.*İlk Matbaa; Dünya'da bilinen ilk matbaa Budizm'in Japonya'da yayılması için Çinliler tarafından kul lanılmıştır. Asya'da yer alan Uygurların da matbaacı lık faaliyetine başlamalarında komşuları olan Çin etkili olmuştur.Matbaanın başlangıcının tam olarak bilin memesine rağmen modern matbaayı 15. yüzyılın ortalarında Alman matbaacı Johanne Gutenberg yapmıştır.

Osmanlı Devleti'nde Kâğıt ve Matbaa Matbaanın Osmanlı Devleti'nde kullanılma sı 18. yüzyılda gerçekleşmiştir. Ancak Osmanlı Dev leti'nde yaşayan Musevi ve Ermeni azınlıklar daha önce matba ayı kullanarak kendi dillerinde kitaplar basmışlardır. Osmanlı Devleti, Lale Devri'nde Batı'nın ilerleyişini takip etmek için Avrupa ülkelerine elçi likler açmış ve konsoloslar atamıştır. Bunlardan biri olan ve Fransa'ya elçi olarak atanan 28 Meh met Çelebi'den, Fransa'nın uygarlık, eğitim, as kerî alandaki gelişmeleri takip ederek rapor etme si istenmiştir. 28 Mehmet Çelebi'nin oğlu olan Said Mehmet Efendi, gelişmenin eğitimden kay naklandığına ve bunun için matbaanın gerekli olduğuna inanmıştır.

Osmanlı Devleti'nde Türk matbaacılığının ortaya çıkmasında önemli şahsiyetlerden biri İbrahim Müteferrika'dır. 1719 yılından itibaren matbaacılıkla il gilenen İbrahim Müteferrika, 1726 yılında Matba­anın­Gerekleri­adlı bir dilekçeyle dönemin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ile şeyhülis lama başvurdu. Ancak sadece din dışı kitapların basımı için izin alabildi. 1727 yılında da Sait Efen di ile birlikte ilk Osmanlı matbaasını kurdu.Matbaanın­Osmanlı­Devleti'ne­geç­gel­mesinin­nedenleri;1.­Kitap­Okumaya talebin az olması2. Teknik nedenler,3. Toplumun hazır olmaması,4. Hattatlık mesleğinin yaygın ve geleneksel bir uğraş olarak etkin olmasıdır.

Konu Başlığı:BİLİM MİRASI ( Türk İslam bilginlerinin bilimsel gelişmelere katkıları )KAZANIM3. Türk ve İslam devletlerinde yetişen bilginlerin bilimsel gelişme sürecine katkılarını değerlendirir.

TÜRK­İSLAM­DEVLETLERİNDE­BİLİM­VE­BİLİM­ADAMLARI­Matematik­alanındaHarezmî,­Matematik alanındaki çalışmaları cebirin­temelini oluşturmuştur.Nasiruddin-i­Tusi,­"Kesenler Teoremi" adlı eseriyle Trigono metrik çalışmalara yer vermiştir. Kenar açı bağıntısını bulmuştur.Ömer­Hayyam,­cebir konusunda üçüncü derece denklemlerin çözümüne katkıda bulunmuştur. Celali takvim adıyla bilinen tak vimi hazırlamıştır.Cahit­Arf:­(1910-1997),Kendi adıyla bilinen matematik kuramları ile dünya çapında tanınır.Arf değişmezi,­Arf­halkaları­ve­Arf­kapanışları­gibi kendi adıyla bilinen matematiksel terimleri bilim dünyasına kazandırdı

Tıp­alanındaİbn-i­Sina,­tıp alanının yanında felsefe, astronomi, matematik, fizik, kimya gibi alanlarda da ça lışmalar yapmıştır. "Kanun" adlı eserinde hekimlik, ilaçlar, cerrahi yöntemler hakkında bilgi verir Onun bu eseri Avrupa'da ders kitabı olarak okutulmakta dır.Fizik­alanında Farabi, İbn-i Sina ve İbn'ül Heysem gibi bi lim adamlarının çalışmaları görülür.Farabi,­"Boşluk Üzerine" adlı yazmış olduğu eserinde doğa da boşluğu kabul etmez. Aristo fiziğinin yetersiz olduğunu orta ya koymuştur. İslam devletlerindeki bilimsel gelişmeler, Selçuklular zamanında devam etmiştir. Türk-İslam devletlerinde bilgin, filozof ve sanatkârlar yetişmiştir. Bu dönemde Bağdat'ta kurulan Ni zamiye Medreseleri, bilim ve kültür hayatının canlanmasında etkili olmuştur.

İstikbal GöklerdedirAstronomi­alanındaUluğ­Bey,­Semerkant'ta med rese ve gözlemevi, bilimsel ça lışmaların gelişmesinde etkili ol muştur. Bu medrese ve gözlem evinde Ali Kuşçu ve Kadızâde-i Rumi gibi devrin önemli bilim adamları çalışma lar yapmıştır. "Uluğ Bey Zici" adlı eseri astronomi konusunda önemli bilgiler vermektedir.­Biruni,­973'te Harezm'de doğan Birûnî, Harezm sarayında astronomi ve matematik öğrendi. Sultan Memun bin el-Memun'un sarayında İbni Sina, gibi bilginlerle birlikte çalıştı.Gazneli sarayında büyük saygı gördü.."Mesud'un Kanunu" adlı eserinde önemli astronomik bil giler vermiştir. Biruni 1973 yılında doğumunun 1000.yıl dönümü nedeniyle UNESCO öncülüğünde bütün dünyada anılmıştır.

Ali Kuşcu; Semerkant'ta doğdu. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey'in kuşçusu olduğu için, ailesi "Kuşçu" lakabıyla meşhur oldu. Küçük yaştan itibaren matematik ve astronomiye ilgi duyan Ali Kuşçu, Semerkant'da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey'e yardımcı ve rasathanesine müdür oldu.Tebriz'de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı gösterdi ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmelerinde yardımını istedi. Ali Kuşçu, Uzun Hasan'ın sözcülüğünü yaptıktan sonra II. Mehmed'in davetiyle İstanbul'a geldi. Osmanlı - Akkoyunlu sınırında II. Mehmed'in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya medresesine müderris oldu.

TakiyyüddinŞam da dünyaya gelen Takiyyüddin ilk çalışmalarına Galata Kulesinde III.Murat’ın himayesinde başladı.Padişahın izniyle Tophane üzerinde Frenk Sarayı diye bilinen boş alan gözlemevi için ayrıldı.İstanbul Rasathanesi 1575-1580 yılları arasında faaliyet göstermiştir.

Kepler,­Galileo,Newton,­Einstein­astronomi­alanında­Avrupa­da­katkıda­bulunmuş­bilim­adamlarındandır.

Konu­Başlığı:DEĞİŞİM­VE­GELİŞİM­( Avrupa’da 15-19 yüzyıllarda meydana gelen değişimler )­KAZANIM4. 15–19.yüzyıllar arasında Avrupa’da yaşanan gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına etkisini fark eder.5. Tarihsel süreçte düşünceyi ifade etme ve bilim özgürlüklerini bilimsel gelişmelerle ilişkilendirir.

ORTA­ÇAĞ­AVRUPASI’NIN­ÖZELLİĞİ * Kavimler göçü ile birlikte Avrupa'da Hıristiyanlık geniş alanlara yayılmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan kiliseler ekonomik, siyasi ve dini güçleri ellerinde toplamışlardır. Bilimsel ve akıl cı düşünceyi reddederek kişisel düşünceyi ya saklamışlardır. Kutsal kitapları olan İncil'i kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak halkı yanlış bilgilendirmişlerdir. *Çe şitli bilim adamlarını idam ettirmişler Aforoz (dinden atma) Endülüjans (Günahların atfedile bileceği belge) gibi yetkileri kullanarak siyasi bir güç sağlamışlardır.Bu yüzden Ortaçağ Avrupası bilim alanında hiçbir ilerleme kaydedememiştir.

*Haçlı­Seferleri­ile­birlikte­kâğıt­,matbaa­barut­ve­pusula­­Avru­pa'ya­geçmesi­yeniçağda­Avrupada­birçok­yeniliğin­yaşanmasında­etkili­olmuştur.­

BarutBarutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla birlikte Orta Çağ Avrupa’sındaki Feodalite (De rebeylik) sistemi zayıflarken, merkezi krallıklar güç kazanmıştır. Bu durum Avrupa'nın siyasi yapısını değiştirmiştir.KâğıtKâğıdın kullanılması ile birlikte Avrupa'da ve dünyada kültür aktarımı sağlanmıştır. Avru pa'da bilimsel çalışmaların yapıldığı "Aydınlan ma Dönemi" başlamıştır.MatbaaMatbaa sayesinde yazıl mış olan eserler çoğaltılarak geniş kitlelere hitap etmiştir. Matbaa uluslararası kültürel etkileşimin yaşanmasında önemli bir yere sahiptir.PusulaPusula, insanların yön bulma aracıdır. İlk olarak Çin’ de görülen bu icat, mıknatıslı taşlardan yapılmıştı. İnsanlar pusula ile birlikte denizlere ra hatlıkla açılabilme imkanı bulmuşlardır. Bu da Coğrafi Keşifler'e neden olmuştur.

 

YENİÇAĞ’DA AVRUPA 1-COĞRAFİ KEŞİFLER Coğrafi Keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları keşiflere denir.Sebepleria. Geleneksel ticaret yollarının-İpek ve Baharat yolu- müslümanların eline geçmesib. Coğrafya bilgisinin ilerlemesic.Pusulanın geliştirilmesid. Gemicilik sanatındaki ilerlemeler e. Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi

Keşifler* Portekizli Bartelmi Dias Afrika'nın güney ucuna ulaşarak Ümit Burnu'nu buldu (1487).* İspanyol asıllı Kristof Kolomb,Amerika Kıtası'nı buldu (1492). Ancak yeni bir kıta keşfettiğini anlayamadan öldü.* Portekizli Vasko do Gama Ümit Burnu'nu dolaşarak Hindistan'a vardı (1498).*Kristof Kolomb'un ölümünden kısa bir süre sonra İtalyan gemici Ameriko Vespuçi, Amerika'nın Hindistan değil yeni bir kıta olduğunu dünyaya ilân etti ve kıtaya onun adı verildi Amerika (1507).*1519'da Portekiz asıllı Macellan tarafından başlatılan batıya seyahat Del Kano tarafından tamamlanarak (1522) dünyanın yuvarlak olduğu ilk kez ispatlanmıştır.**Başlangıçta Portekizliler ve İspanyollar tarafından başlatılan Coğrafî Keşifler, özellikle İngilizler, Fransızlar ve Hollandalılar tarafından tamamlanmıştır. 

Coğrafi­Keşifler'in­sonuçları• Hristiyanlık yayıldı. Buna karşılık dünyanın düz olduğu gibi pek çok yanlış bilgi aktaran din adamlarına olan güven azaldı.• Keşfedilen yerlerde yetişen domates, vanilya, patates, tütün, kakao gibi bitki türleri ile Avrupalılar ilk kez tanıştı.• Avrupalıların, keşfettikleri yerleri sömürgeleştirmesiyle Sömürgecilik Dönemi başladı.• Keşifler, ticaret yollarının değişmesine neden oldu.Akdeniz limanları ile Baharat ve İpek Yolu eski önemini kaybederken Hint Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı.• Yeni keşfedilen ülkelerde bol miktarda bulunan altın ve gümüş gibi değerli madenler Avrupa'ya getirildi. Avrupa'da ticaretle uğraşan kişiler (Burjuva sınıfı) zenginleşti. Tüccarların, soyluların ellerinde bulunan toprakları satın almalarıyla soylular eski güçlerini kaybettiler.• Zenginleşen Avrupalılar, kültür ve sanat hareketlerini desteklediler. Böylece, Avrupa'da Rönesans'ın doğmasına ortam hazırlamış oldu.

2-RÖNESANS Kelime anlamı "yeniden doğuş"tur. 15. ve 16. yy'da Sanat, edebiyat ve bilim alanlarındaki gelişmelere verilen addır.Nedenleri:- Coğrafi Keşiflerle birlikte ekonomik refaha ka vuşan halkın bilim ve sanata önem vermeye başlaması.- Eski Helen ve Roma dönemine ait eserlerin incelenmesi.- Kağıt ve Matbaanın öğrenilmesiyle birlikte okuma-yazma oranının artması, düşüncelerin geniş alanlara yayılması.- İstanbul'un fethinden sonra İtalya'ya kaçan bilginlerin orada yapmış oldukları çalışmalar.- Avrupa'nın İslami bilimsel eserleri kendi dil lerine çevirmeleri.- Bilim adamlarını destekleyen "mesen" sınıfı nın varlığı.

UYARI:­Rönesans’ın­İtalya'da­başlama­nedeni,­coğrafi­konumu,­ekonomik­refahı­ve­eski­Ro­ma­antik­eserlerinin­burada­bulunmasıdır.

Gelişimiİtalya'da başlayan Rönesans hareketleri, bütün Avrupa'ya yayılmıştır. Rönesans hare ketleri Fransa ve Polonya'da bilim, Hollanda'da resim, İngiltere'de edebiyat alanında gelişme sağlanmasında etkili olmuştur. Bu dönemde; Giovanni Boccaccio, Nikola Makyevel, Francesko Petiark, Ciyovanni Bellini, Albert Dürer, Francis Bacon, Misel Monteyn, Leonardo Da Vinci, VVilliam Shakespeare gibi bilim adamları yetişmiştir.

Sonuçları:*Orta Çağ'ın skolastik kilise düşüncesi yıkılırken yerine serbest ve bilimsel düşünce doğdu.*Hristiyanlığın sanat ve düşünce üzerindeki baskısı sona erdi.*Bilim sanat ve edebiyatta pek çok yeni eserler verildi.*Reform hareketine zemin hazırlandı.*Avrupa'da bilimsel gelişmelerin önü açıldı.

3-REFORM Kelime anlamı düzeltme, yenileme anla mındadır. 16. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir.Nedenleri:- Kağıt ve matbaayla birlikte okur yazar oranı nın artması.- İncil'in farklı dillere çevrilmesi sonucu İncil'in asıl içeriğinin öğrenilmesi ve din adamlarına olan güvenin azalması.- Kilisenin Endülüjans yetkisini kullanarak zen ginleşmesi ve halkın bu gelişmelere tepkisi.- Rönesans hareketleriyle birlikte düşünce öz gürlüğünün oluşması.UYARI: Reform hareketleri, Martin Luther öncülü ğünde Almanya'da ortaya çıkmıştır.

GelişimiMartin Luther kilisenin uygulamalarına karşı çıkmıştır. Buna karşılık kilise, Martin Luther'i dinden çıkarmış ve ölüme mahkum etmiş tir. Martin Luther, Katolik kilisesine karşı, Protestanlık mezhebini kurmuştur.Sonuçları:- Avrupa'da yeni mezhepler ortaya çıkarak mezhep birliği bozulmuştur.- Katolik kilisesine ve din adamlarına olan gü ven azalmıştır.- Kilisenin elinde bulunan eğitim sistemi laik bir şekle dönüştürülmüştür.- Kilisenin elinde bulunan topraklar, mallar halk tarafından paylaşılmıştır.- Bilimsel çalışmalar önündeki en büyük engel olan kiliseler, eski önemini kaybetmiştir.

UYARI:­Osmanlı­Devleti­Reform­hareketlerinden­etkilenmemiştir.­­Bunun­yanında­Reformla­birlikte,­Avrupa'nın­mezhep­birliği­nin­bozulması­ve­mezhep­çatışmalarının­baş­laması­Osmanlı'nın­Balkanlarda­ilerleyişini­kolaylaştırmıştır.

4- AYDINLANMA ÇAĞI 18. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkan her konuda akla öncülük tanıyan düşünce sistemine Aydınlanma'', bu düşünce sistemi ile gelen yeni döneme ise ''Aydınlanma Çağı'' adı verilir. Aydınlanma Çağı'nda ''aklın kullanılması ile doğru bilgiye ulaşabileceği'' fikri temel olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde deney ve gözlem önem kazanmış, doğa bilimlerinde büyük gelişmeler sağlanmıştır. Aydınlanma­Çağı'nın­oluşmasında­etkili­olan­bilim­adamlarından­bazıları­şunlardır.Newton: Fizik ve matematik alanında çalışmalar yapmıştır.Kopernik: Evrende Güneş merkezli bir sistem olduğunu ve Güneş'in Dünya etrafında değil, Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü ispatlamıştır.Galileo: Dünya'nın yuvarlak olduğunu ispatlayarak, kilise tarafından benimsenen, Dünya'nın düz olduğu görüşünü yıkmıştır. Ayrıca fizik alanında da çalışmalar yapmıştır.Dekart: Bilimsel bilgiye ancak matematikle ulaşılabileceğini öne sürmüş ve bu nedenle analitik ve geometriyi geliştirmiştir.Jan­Jak­Russo : Baskıcı düşüncelere karşı çıkarak demokrasinin doğmasına ve gelişmesine katkıda bulunmuşturAydınlanma­Çağı'nda­güzel­sanatlar­alanında­da­gelişmeler­olmuş,­özellikle­müzik­alanında­Mozart,­Bach­gibi­ünlü­besteciler­yetişmiştir.

5-SANAYİ İNKILABI XVIII. yüzyılda ilk olarak İngiltere’de başlayan, daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan, etkileri bakımından tüm dünyayı sarsan önemli bir olaydır. İngiltere’de James Watt tarafından buhar gücünün makinalarda kullanılmasıyla tekstil alanında 18. Yy. ortalarında başlamış, Yakınçağ’da büyük bir gelişme göstermiştir.Sonuçları:* Pazar ve hammadde ihtiyacı artmış, sömürgecilik yeni bir boyut kazanmıştır.* İşçi sınıfı ortaya çıkmıştır.* Köylerden şehirlere hızlı nüfus akını başlamıştır.* Sanayileşemeyen ülkeler sömürge durumuna düşmüştür.* Osmanlı ülkesi, kapitülasyonların da etkisiyle açık Pazar haline gelmiştir.* Osmanlı küçük esnafı ve Lonca teşkilatı çökmüştür.* Kapitalizm, Liberalizm, Sosyalizm gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.

Aşağıdaki cümlelerin doğru olanlarının başına (D), yanlış olanların başına (Y) yazınız.1. ( ) Buluşların ortaya çıkmasında ve bize ulaşmasında birçok uygarlığın katkısı olmuştur.2. ( ) Asurlular, kütüphanecilik ve arşivcilik faaliyetlerini başlattılar.3. ( ) Hititler, tarihte ilk kez parayı kullanan uygarlıktır.4. ( ) Tekerleğin arabalarda kullanılması ulaşım alanında kolaylık sağlamıştır.5. ( ) Barutun ateşli silahlarda kullanılması daha çok siyasal alanda gelişmelere nedenolmuştur.6. ( ) Tarih, tekerleğin icadı ve kullanılmasıyla başlar.7. ( ) Yazıyı ilk kez Mısırlılar kullanmıştır.8. ( ) Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur, Arap ve Latin alfabelerini kullanmışlardır.9. ( ) Uygurlar matbaayı Çinlilerden öğrenmişlerdir.10. ( ) Matbaanın icadından önce her kitap tek tek elle yazılıyor ve çoğaltılıyordu.11. ( ) Bugünkü modern matbaanın kurucusu Kristof Kolomp’tur.12. ( ) İbn-i Sina, Biruni, Farabi, Harezmi gibi bilginlerin eserleri Latince’ye çevrilmiş ve uzunzaman Avrupa’da okunmuştur.13. ( ) Ömer Hayyam, Celali Takvimi’ni hazırlayan bilgindir.14. ( ) Rönesans hareketleri ilk olarak Fransa’da başlamıştır.15. ( ) Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.1. ................................................................., Anadolu uygarlıkları içinde bilimsel çalışmalar konusunda en ileriuygarlıktır.2. ...................................................................., ilk kez alfabeyi kullanmışlardır.3. 1576 yılında .................................................................... ve .....................................................................................

İstanbul’da matbaa kurmuşlarve kendi dillerinde kitaplar basmışlardır.4. Lale Devri’nde Sait Efendi’nin girişimleriyle ......................................................................................................tarafından ilkkez Türk matbaası kurulmuştur.5. En eski astronomi çalışmaları ....................................................................................................

aittir.6. Rönesans hareketleri ilk olarak ..................................................................................................

başlamıştır.7. 16. yüzyılda .................................................................................................. Kilisesi Osmanlı Devleti’nin koruması altındaydı.8. Kelime anlamı düzeltme olan ..........................................................................................., 16. yüzyılda HristiyanlığınKatolik Kilisesi’nde yapılan değişiklik ve düzenlemelerdir.9. Fransa’da reform hareketlerini ................... Başlatmıştır.10. ............................................... reform hareketleri bizzat kral tarafından yapılmıştır.

1)­Lidyalılar,­Anadolu­uygarlığına­aşağıdakilerdenhangisini­kazandırmışlardır?

A) Madeni parayıB) Çivi yazısınıC) Hiyeroglif yazısınıD) Tarih yazıcılığını

TEST SORULARI

2) Barutun ilk defa Çinliler tarafındanbulunduğu, 12. yüzyıldabütün Asya kıtasında dahasonra da Avrupa’da tanındığıbilinir. Ateşli silahlarda kullanılanbarut aynı zamanda madençıkarılmasında ve yol yapımındada kullanılmaktadır.Barut ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisineulaşamayız?A) Kimlerin icat ettiğiB) Hangi alanlarda kullanıldığıC) Dünya’ya nereden yayıldığıD) Hangi maddelerden yapıldığı

3) İlk Çağda meydana gelen aşağıdaki gelişmelerdenhangisinin uluslararası bilgiaktarımını kolaylaştırdığı söylenebilir?

A) Barutun bulunmasıB) Yazının icadıC) Paranın icadıD) Takvimin kullanılması

4) Reform hareketleri sonucunda Avrupa’daProtestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm gibiyeni mezhepler ortaya çıktı. Bu dönemde Katolik Kilisesi ile diğer mezhep taraftarları arasında çıkan savaşlarda çok kan döküldü.Bu­bilgiye­göre­reform­hareketleri­ile­ilgiliolarak­aşağıdakilerden­hangisi­söylenemez?A) Avrupa’da mezhep birliğinin bozulduğuB) Mezhepler arasında silahlı mücadeleninyaşandığıC) Katolik mezhebi mensuplarının sayısınınazaldığıD) Reform hareketlerinin barışçı bir ortamdayapıldığı

5)Mezopotamya’da­tarih­devirlerinin­Anadolu’dandaha­önce­başlaması­aşağıdakilerdenhangisinin­sonucudur?A) İstilalara açık bir bölge olmasınınB) Siyasal birliğin daha önce kurulmasınınC) Önemli ticaret yollarına uzak olmasınınD) Yazının kullanımına daha önce başlanmasının

6)­Rönesans İtalya’da başlamış ve oradan İngiltere,Fransa ve diğer ülkelere yayılmıştır.Rönesans’ın doğuşunda, yayılmasında enbüyük pay bilginler, sanatçılar ve onlaraekonomik katkı sağlayan burjuva (tüccarlar)sınıfınındır.Yukarıdaki­bilgiye­bakarak­aşağıdakiyargılardan­hangisine­ulaşamayız?A) Rönesans’ın İtalya dışında da yayıldığıB) Burjuva sınıfının bilgin ve sanatçılarıdesteklediğiC) Ticari etkinliklerin sanat ve bilimsel çalışmaları engellediğiD) Rönesans’ın bilim ve sanatla ilgili birGelişme olduğu

7)Abbasi halifelerinden Memun 9. yüzyıldabir grup bilgini dünya haritası yapmak vecoğrafya kitabı yazmak üzere görevlendirdi.Bilginler daha önceden bilinen Marinos’unharitasından ve Batlamyus’un coğrafyakitabından yararlandılar ve yararlandıklarıbu kaynaklardaki bir çok yanlışı dadüzelttiler.Yukarıdaki­bilgiye­bakarak­aşağıdakilerdenhangisi­söylenemez?A) İslam dünyasında sosyal bilimler alanındaçalışmalar yapıldığıB) Halifenin bilimsel çalışmaları desteklediğiC) İslam bilginlerinin bilimsel çalışmalarındayabancı kaynaklardan yararlandıklarıD) Coğrafya bilgisinde Avrupalıların İslamdünyasından daha ileri oldukları

8)16. yüzyılda Avrupa’da yaşanan bilim, sanatve din ile ilgili hareketler her alandaönemli gelişmeler yaşanmasını sağlamıştır.Rönesans ve Reform hareketleri Avrupa’daOrta Çağ karanlığına son vermiş günümüzBatı uygarlığının temelini atmıştır.Bu bilgiye göre aşağıdaki yargılardanhangisine ulaşılamaz?A) Batı uygarlığının gelişmesinde Rönesansve reform hareketlerinin etkili olduğuB) Rönesans ve reform hareketlerinin din,bilim ve sanat ile ilgili gelişmelere yolaçtığıC) Avrupa’nın Orta Çağ’da bilimsel açıdangeri olduğuD) Rönesans ve reform hareketlerinin düşünceÖzgürlüğün kısıtladığı

9)Rönesans hareketleri sırasındaİbrani ve Latin dilleri bilginlertarafından öğrenilerek dinimetinler incelendi. Kutsal olduğu iddia edilen yazıların çoğunun sonradan meydana getirildiğianlaşılınca Hristiyan din adamlarına karşı şüphe veeleştiriler çoğaldı. Erasmus, Hristiyanlıkta düzenlemeler yapılmasını istedi. Bu bilgilere göre aşağıdakilerdenhangisine ulaşılamaz?A) Rönesans hareketlerinin halkın aydınlanmasınaKatkı sağladığıB) Din adamlarına olan güvenin arttığıC) Kilise ve din adamları arasında görüşAyrılığı olduğuD) Kiliseye olan güvenin azaldığı

10)I. Avrupa’da yeni mezheplerin ortaya çıkması II. Kilise dışında laik eğitimin kurulması III. Katolik Kilisesi’nin topraklarının yağmalanması­­­­Reform­hareketleri­sonucunda­meydana­­­­gelen­yukarıdaki­gelişmelerden­hangisi­­­­Avrupa’da­mezhep­birliğinin­bozulduğunu­­­­gösterir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III

11)Romalılar; Fenikeliler, İyonyalılar ve Yunanlılarıngeliştirdiği alfabeye son şeklinivererek “Latin alfabesini” oluşturmuşlardır.Bu­durum­aşağıdakilerden­hangisini­kanıtlar?A) Ortak mirasın sadece oluşturan milletlercekullanılabildiğiniB) Ortak mirasın oluşturulmasına birçokuygarlığın katkı sağladığınıC) Ortak mirası korumanın çok zor olduğunuD) Ortak mirasın nesilden nesile aktarılamadığını

12)Anadolu uygarlıklarından İyonyalılar bilimselve kültürel alanlarda diğer Anadolu uygarlıklarınagöre daha ileri gitmişlerdir.Bu­duruma­aşağıdakilerden­hangisininkatkı­sağladığı­söylenemez?A) Özgür düşüncenin gelişmesine uygunortam oluşturmuş olmalarınınB) Ticaret sayesinde iyi gelir elde etmelerininC) Bilim adamları ve sanatçılara değervermelerininD) Milattan önce 6. yüzyılda Pers egemenliğinegirmelerinin

13)Türk - İslam devletlerinde astronomi alanındaçalışmalar yapılmış, Sultan Melikşahtarafından İsfahan’da bir gözlemevi kurulmuşdönemin ünlü matematikçisi ÖmerHayyam’ın başkanlık ettiği kurul Melikşahadına yeni bir takvim düzenlemiş, bu takvimede “ Celali Takvimi” adı verilmiştir.Yukarıdaki­bilgilere­göre­aşağıdakilerdenhangisi­söylenemez?A) Sultan Melikşah’ın bilimsel çalışmalarıdesteklediğiB) Türklerin kendilerine özgü takvim düzenlediğiC) Türk bilginlerinin gök cisimlerini incelediğiD) Orta Asya’da deneysel bilimlerde gelişme görüldüğü

14)I. Rönesans II. Reform III. Kavimler Göçü­­­­­Yukarıdakilerden­hangilerinin­Avrupa’da­­­­­gelişmeyi­önleyen­engellerin­ortadan­­­­­kaldırılmasına­katkı­sağladığı­­­­­söylenebilir? A) I ve II B) I ve III

C) II ve III D) I, II ve III

15)Bir­ülkede,­insanlar­merak­ettikleri­konudaaraştırma­yapabiliyorlar,­elde­ettikleribilgileri­başkalarıyla­paylaşabiliyorlarsao­ülkede,­aşağıdaki­özgürlüklerdenhangisinin­var­olduğu­söylenebilir?A) Seyahat özgürlüğüB) Bilim özgürlüğüC) Yerleşme özgürlüğüD) Konut edinme özgürlüğü