Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

KINH DOANH TON CU NGY NAY

Phn 1: Gii thiu v tng quan Mc tiu bi hc:

Hiu thi k ton cu ha l g? Lm quen vi cc i tng chnh iu khin ton cu ha Nhn thc s thay i bn cht ca nn kinh t ton cu Hiu c nhng l l chnh trong cuc tranh lun v tc ng ca ton cu ha. Nhn thc qu trnh ton cu ha ang to ra c hi v thch thc cho cc nh qun l kinh doanh nh th no?

-1-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Chng

1

Ton cu ha

I

Case M: IKEA- nh bn l ton cu

KEA c l l nh bn l ton cu thnh cng nht. c thnh lp bi Ingvar Kamprad Thy in vo nm 1943 khi ng ch mi 17 tui, siu th ni tht gia nh pht trin thnh mt thng hiu ton cu c ngng m vi 230 ca hng trn 33 quc gia thu ht 410 triu khch hng mi nm v to ra doanh s 14.8 t (17.7 t $) trong nm 2005. Chnh Kamprad, ngi cn s hu cng ty t nhn c n i l ngi giu nht th gii. Th trng mc tiu ca IKEA l tng lp trung lu ton cu nhng ngi tm kim nhng ni tht gi r, c thit k hp dn v gia dng. Cng ty p dng cng mt-2-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

cng thc c bn trn ton th gii: m cc ca hng ln c trang tr bng mu xanh v mu vng ca l c Thy in cung cp 8.000 n 10.000 mt hng, t t nh bp n nn. Cng ty s dng khuyn mi wacky thc hin vic bun bn trong ca hng. Kt cu bn trong ca ca hng buc khch hng phi i qua tng b phn kim tra. Cc ca hng cn c thm nh hng v cc c s chm sc tr em khch hng c th li cng lu cng tt. Gi c cc mt hng y thp nht c th. Sn phm c thit k vi nhng ng nt n gin, mang m cht Thy in tr thnh thng hiu ca IKEA. Kt qu nhng khch hng h vo ca hng vi d nh mua mt ci bn ung caf gi 40$ v cui cng h chi 500$ cho tt c mi th t cc d tr n dng nh bp. Mc ch ca IKEA l gim gi cc dch v ca n 2% - 3% mi nm, iu yu cu khng ngng ch ct gim chi ph. Vi mt mng li 1.300 nh cung cp 53 quc gia, IKEA dnh s quan tm ng k cho vic tm kim cc nh sn xut cho mi mt hng. Xem xt sn phm bn chy nht ca cng ty, gh ngi Klippan. Klippan c thit k vo nm 1980, vi ng nt p, mu sc ti sng, chn n gin, v kch thc nh gn, bn c khong 1,5 triu chic k t khi c gii thiu. IKEA ban u sn xut cc sn phm Thy in nhng nhanh chng chuyn giao vic sn xut cho cc nh cung cp Ba Lan vi chi ph thp hn. Khi nhu cu cho Klippan ln, IKEA quyt nh lm vic vi cc nh cung cp trong mi th trng ln ca cng ty trnh chi ph lin quan n vic vn chuyn cc sn phm trn ton cu. Ngy nay c nm nh cung cp chu u, cng vi ba nh cung cp Hoa K v hai Trung Quc. gim chi ph bng che ph, IKEA tp trung sn xut trong bn nh cung cp chnh ti Trung Quc v chu u. Hiu qu t nhng quyt nh tm ngun cung ng ton cu cho php IKEA gim gi Klippan 40% vo gia nm 1999 v nm 2005. Mc d c cng thc tiu chun, nhng t c thnh cng trn ton cu IKEA phi iu chnh sn phm ca mnh vi th hiu v s thch ca ngi tiu dng cc quc gia khc nhau. IKEA pht hin ra iu ny trc tin vo u nhng nm 1990 khi n xm nhp Hoa K. Cng ty nhanh chng nhn ra rng cc sn phm theo phong cch chu u khng lun lun gy c ting vang vi ngi tiu dng M. Ging c o bng cm, khng phi l King, Queen, v ngi M quen thuc vi ging i. Gh sofa khng ln, ngn ko t qun o khng su, knh qu nh, rm ca qu ngn, v nh bp khng ph hp vi kch thc thit b ca ngi M. K t , IKEA thit k li cc sn phm ca h ph hp cho khch hng M, lm cho doanh s bn hng tng. Qu trnh tng t hin ang din ra Trung Quc, ni cng ty c k hoch thnh lp 10 ca hng vo nm 2010. Cch b tr ca hng Trung Quc tng t b cc ca nhiu cn h Trung Quc, v k t khi nhiu cn h ca ngi Trung Quc c ban cng, ca hng IKEA Trung Quc cng c mt phn ban cng. IKEA cng c s thch nghi vi v tr ca n Trung Quc, ni cn t ngi s hu xe hi. phng Ty, cc ca hng IKEA thng nm khu vc ngoi thnh v c rt nhiu ch u xe. Trung Quc, cc ca hng c t gn cc phng tin giao thng cng cng, v IKEA cung cp dch v chuyn pht cc khch hng Trung Quc c th nhn hng ngay ti nh.

GII THIU-3-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Mt s thay i c bn xy ra trong nn kinh t th gii. Chng ta ang di chuyn t mt th gii trong nn kinh t quc gia tng i khp kn, b c lp t cc nc khc bi ro cn thng mi v u t xuyn bin gii, bi khong cch, gi gic, v ngn ng, v bi s khc bit quc gia trong quy nh ca chnh ph, vn ha v cc h thng kinh doanh. V chng ta ang hng ti mt th gii m trong ro cn i vi thng mi v u t xuyn bin gii suy gim, khong cch nhn thc thu hp li do nhng tin b trong vn chuyn v cng ngh vin thng; vn ha vt cht bt u ging nhau trn ton th gii v cc nn kinh t quc gia c kt hp thnh mt h thng kinh t ton cu ph thuc, tch hp ln nhau. Qu trnh ny xy ra c gi l ton cu ha. Trong nn kinh t ton cu ph thuc ln nhau, mt ngi M c th li xe i lm trong mt chic xe c thit k ti c, c lp rp ti Mexico bi DaimlerChrysler t cc linh kin c sn xut ti Hoa K v Nht Bn, c ch to t thp Hn Quc v cao su Malaysia. Con ngi c th xe y xng ti mt trm xng BP thuc s hu bi mt cng ty a quc gia Anh. Xng c th c c t du bm ra khi mt ging bn ngoi khi b bin chu Phi bi mt cng ty du Php, vn chuyn n Hoa K trong mt con tu thuc s hu ca mt hng tu Hy Lp. Trong khi li xe i lm, ngi M c th ni chuyn vi ngi mi gii chng khon ca mnh bng TD Nokia, c thit k Phn Lan v lp rp ti Texas bng cch s dng b con chip c sn xut i Loan c thit k bi cc k s n lm vic cho Texas Instruments. Ngi ta c th ni chuyn vi ngi mi gii chng khon mua c phiu ca Deutsche Telekom, mt cng ty vin thng ca c c chuyn i t mt cu cng ty c quyn thuc s hu nh nc thnh mt cng ty ton cu di s qun l ca mt Gim c iu hnh Israel c nng lc. Ngi ta c th bt i pht thanh xe hi, c sn xut ti Malaysia bi mt cng ty Nht Bn, nghe mt bn hiphop ni ting c sng tc bi mt ngi Thy in v c ht bi mt nhm nhc an Mch bng ting Anh, h k mt hp ng thu m vi mt cng ty m nhc Php qung b bn thu m ca h M. Ngi li xe c th ko vo ca hng c ph c qun l bi mt ngi nhp c Hn Quc v gi mn biscotti ph s-c-la khng bo. Cc ht c ph n t Brazil v s c la t Peru, trong khi biscotti c sn xut ti a phng bng cch s dng mt cng thc c ca . Sau khi bi ht kt thc, mt pht thanh vin c th thng bo cho thnh gi M cuc biu tnh chng ton cu ha ti mt cuc hp ca Din n Kinh t Th gii Davos, Thy S, tr thnh bo lc. Mt ngi biu tnh b git. Sau pht thanh vin chuyn n mc k tip, mt cu chuyn v ni lo s tng li sut M lm ch s th trng chng khon Nikkei ca Nht Bn gim mnh. y l th gii m chng ta ang sng. l mt th gii m khi lng hng ho, dch v, v u t xuyn quc gia gia tng nhanh hn so vi sn lng th gii sn xut ra trong hn na th k. N l mt th gii ni c hn 1,2 t USD trong cc giao dch ngoi hi c thc hin mi ngy, trong $ 10,41 nghn t hng ha v 2,41 nghn t USD dch v c bn xuyn quc gia vo nm 2005. l mt th gii m trong cc t chc quc t nh T chc thng mi th gii v tp hp cc nh lnh o t cc nn kinh t mnh nht th gii ku gi cc ro cn thm ch thp hn u t v thng mi xuyn quc gia. l mt th gii m nhng biu tng ca vt cht v vn ha ph bin ang ngy cng ton cu: t Coca-Cola v Starbucks ti Sony PlayStations, in thoi di-4-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ng Nokia, chng trnh MTV, b phim Disney, v cc ca hng IKEA. l mt th gii trong sn phm c lm t u vo n t khp ni trn th gii. N l mt th gii m trong cuc khng hong kinh t chu c th gy ra mt cuc suy thoi Hoa K, v mi e da ca t l li sut cao hn Hoa K thc s gip ch s Nikkei ca Nht Bn gim vo ma xun nm 2006. y cng l mt th gii, trong c nhng nhm truyn b v mnh lit phn i chng li ton cu ha, h li cho mt lot cc cn bnh, t tht nghip cc nc pht trin ti suy thoi mi trng v M ho vn ha. V cc cuc biu tnh c dp tr thnh bo lc. i vi cc doanh nghip, qu trnh ny to ra nhiu c hi. Cc cng ty c th tng doanh thu ca h bng cch bn hng trn ton th gii v gim chi ph ca h bng cch sn xut cc nc, ni nhng u vo quan trng, bao gm c lao ng, c gi r. Nh chng ta thy trong trng hp m u, chnh xc l cc nh bn l Thy in, IKEA, lm. IKEA to ra ch c 8% doanh thu t nc nh ca mnh, Thy in, v by gi c ca hng 32 quc gia khc. Cng ty s dng cng mt cng thc bn l c bn trn ton thgii bn hng ha, cc ca hng ln cung cp nhiu la chn vi cc sn phm c thit k tt v gi bn thp. Li nhun vi mt mc gi thp i hi IKEA tm ngun hng ha t a im c chi ph thp trn ton cu. Vic m rng ca doanh nghip nh IKEA c to iu kin bi xu hng chnh tr v kinh t thun li. K t khi ch ngha cng sn sp vo cui nhng nm 1980, chnh sch cng cng trong cc quc gia thay i sau khi cc quc gia thay i hng ti th trng t do kt thc nn kinh t khp kn. Ro cn qun l v hnh chnh kinh doanh ti nc ngoi gim xung, trong khi cc nc chuyn i nn kinh t ca h, t nhn ha doanh nghip nh nc, bi b th trng, tng cnh tranh, v cho n u t ca cc doanh nghip nc ngoi. iu ny cho php c doanh nghip ln v nh, t c cc quc gia pht trin v cc quc gia ang pht trin, m rng ra ton cu. Do , hin nay IKEA c su ca hng Nga, bn Trung Quc, v by ti Ba Lan, tt c cc nc khng gii hn cc doanh nghip phng Ty vo na cui ca th k hai mi. ng thi, ton cu ha to ra mi e da mi cho cc doanh nghip quen vi vic thng tr th trng trong nc ca h. Cc cng ty nc ngoi vo, mt thi gian di trc y bo v cc ngnh cng nghip cc nc ang pht trin, tng cnh tranh v lm gim gi. Trong ba thp k qua, cc cng ty t M chin u vi cc doanh nghip nc ngoi, nh Nht Bn, chu u, v by gi cng ty Hn Quc cng thc hin kinh doanh. General Motors nhn thy s suy gim th phn ca mnh t hn 50% xung khong 28%, trong khi Toyota ca Nht Bn vt qua Chrysler, by gi l DaimlerChrysler, tr thnh cng ty t ln th hai M sau GM v trc Ford. Khi ton cu ha din ra, n ang thay i ngnh cng nghip v to ra s lo lng trong nhng ngi tin rng cng vic ca h c bo v khi cnh tranh nc ngoi. Trong lch s, trong khi nhiu ngi lao ng trong cc ngnh cng nghip sn xut lo lng v nh hng ca s cnh tranh nc ngoi c th tc ng ln cng vic ca h, ngi lao ng trong cc ngnh cng nghip dch v cm thy an ton hn. By gi iu ny cng ang thay i. Nhng tin b trong cng ngh, chi ph vn chuyn thp hn,v s gia tng cng nhn lnh ngh cc nc ang pht trin c ngha-5-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

l nhiu dch v khng cn cn phi c thc hin ni chng c a ra. Xu hng gia cng phn mm thm ch cn ln sang c dch v y t. Mt bn qut MRI, truyn qua Internet, by gi c th c gii thch bi mt bc s chn on hnh nh sng Bangalore. Xu hng tng t c th c nhn thy trong cc ngnh cng nghip dch v khc. Cng vic k ton ang c thu ngoi t M ti n . Nm 2005, khong 400.000 t khai thu c nhn c bin son n . Nhn vin k ton n , c o to lut thu Hoa K, thc hin cng vic cho cc cng ty k ton M. H truy cp vo cc t khai thu c nhn c lu tr trn cc my tnh Hoa K, thc hin cc tnh ton thng xuyn, v lu cng vic ca h c th c kim tra bi mt nhn vin k ton M, nhng ngi sau s thng bo cho khch hng. Nh tc gi ca nhng cun sch c bn chy nht, Thomas Friedman gn y lp lun, th gii ang tr nn phng. con ngi sng cc nc pht trin khng cn c sn chi c li nghing v pha h. cng ngy, nhng c nhn dm lm n , Trung Quc hay Brazil c c hi nh nhng ngi sng Ty u, M hay Canada. Trong cun sch ny, chng ta s c mt ci nhn cht ch v cc vn c gii thiu y, v nhiu vn bn ngoi. Chng ta s tm hiu cc quy nh qun l thng mi v u t quc t thay i nh th no, khi kt hp vi nhng thay i trong h thng chnh tr v cng ngh, thay i ng k sn chi cnh tranh i ph vi nhiu doanh nghip. Chng ta s tho lun v cc c hi v cc mi e da v xem xt cc chin lc khc nhau m cc nh qun l c th theo ui khai thc cc c hi v i ph vi cc mi e da. Chng ti s xem xt liu ton cu ha lm li hay lm tn hi n kinh t quc gia. Chng ta s xem xt l thuyt kinh t ni v gia cng phn mm ca sn xut v dch v n nhng ni nh n v Trung Quc, v nhng li ch v chi ph ca gia cng phn mm, khng ch cho cc cng ty kinh doanh v nhn vin ca h, m cn cho ton b nn kinh t. u tin, chng ta cn phi c c mt ci nhn tng quan hn v bn cht v tin trnh ton cu ha, v l chc nng ca chng ny.

Ton cu ha l g?Khi c s dng trong cun sch ny, ton cu ha cp n vic chuyn dch nn kinh t th gii theo hng tch hp nhiu hn v ph thuc ln nhau. Ton cu ha c nhiu mt, bao gm c ton cu ha ca th trng v ton cu ha ca sn xut. Ton cu ha ca th trng Ton cu ha ca th trng cp n s kt hp ca cc th trng cc quc gia khc bit v ring bit vo trong mt th trng ton cu khng l. Gim cc ro cn thng mi xuyn bin gii lm cho vic bn hng quc t d dng hn. Tng xy ra tranh ci trong mt thi gian rng th hiu v s thch ca ngi tiu dng cc quc gia khc nhau ang bt u hi t trn mt khun mu ton cu, qua gip to ra mt th trng ton cu. Cc sn phm tiu dng nh th tn dng Citigroup, nc gii kht Coca-Cola, tr chi video SonyPlayStation , bnh m kp tht McDonald, c ph Starbucks, v ni tht IKEA thng xuyn c a ra nh l v d in hnh ca xu hng ny. Cc cng ty ny nh l nhng ngi m ng hn l chy theo xu hng ny, h cng l ngi h tr n. Bng cch cung cp-6-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

sn phm c bn ging nhau trn ton th gii, h gip to ra mt th trng ton cu. Mt cng ty khng c c kch thc ca cc cng ty a quc gia khng l to iu kin thun li, v hng li t th trng ton cu ha. V d ti Hoa K, gn 90% cc cng ty xut khu l cc doanh nghip nh s dng t hn 100 cng nhn, th phn ca h trong tng xut khu ca M tng nhanh chng trong thp k qua, hin vt qu 20%. Cc cng ty c t hn 500 nhn vin chim 97% trong tng s cc nh xut khu M v gn 30% tng gi tr lng xut khu. Mc d th tn dng Citigroup, bnh m kp tht McDonald, C ph Starbucks v cc ca hng IKEA thnh hnh trn ton cu, iu quan trng l khng c i qu xa quan im rng cc th trng quc gia ang m ng cho th trng ton cu. Nh chng ta s thy trong chng sau, nhng s khc bit ng k vn cn tn ti gia cc th trng quc gia theo nhiu kha cnh lin quan, bao gm c th hiu v s thch ngi tiu dng, cc knh phn phi, vn ha gn vi h thng gi tr, h thng kinh doanh, v cc quy nh ca php lut. Nhng im khc bit ny yu cu cc cng ty thng xuyn iu chnh cc chin lc tip th, cc tnh nng ca sn phm, v thc tin iu hnh ph hp nht vi iu kin mt quc gia c th. V d trong trng hp m u, chng ta thy IKEA phi thay i hng ha v chin lc nh v tnh n nhng s khc nhau gia cc quc gia. Tng t nh vy, cc cng ty t s thc y cc mu xe hi khc nhau cc quc gia khc nhau, ty thuc vo mt lot cc yu t chng hn nh chi ph nhin liu a phng, mc thu nhp, n tc giao thng, v cc gi tr vn ha. Cc th trng ton cu nht hin nay khng phi l th trng cho sn phm tiu dng ni m s khc bit quc gia trong th hiu v s thch vn cn quan trng ng vai tr nh ci phanh hm li qu trnh ton cu ho, m l th trng hng ha cng nghip v vt liu phc v cho ton th gii. Chng bao gm cc th trng cho hng ha nh nhm, du, v la m; cc sn phm cng nghip nh b vi x l, DRAM (chip nh my tnh), v my bay phn lc thng mi, phn mm my tnh v ti sn ti chnh t tn phiu kho bc M ti eurobonds v tng lai ca ch s chng khon Neikkei hoc ng peso Mexico. Trong cc th trng ton cu, cc cng ty ging nhau thng i u ln nhau nh cc i th trong mt quc gia. Coca-Cola cnh tranh vi PepsiCo l mt th trng ton cu, cng nh s i u gia Ford v Toyota, Boeing v Airbus, Caterpillar v Komatsu trong thit b chuyn t, Sony, Nintendo, v Microsoft trong tr chi video. Nu mt cng ty di chuyn vo mt quc gia hin ti khng c phc v bi cc i th ca n, rt nhiu nhng i th chc chn lm theo ngn chn i th cnh tranh ca h t c mt li th. Nh cc cng ty theo mi khc trn th gii, h mang theo nhiu ti sn phc v tt trong th trng bao gm cc sn phm ca h, iu hnh chin lc, chin lc tip th v thng hiu to ra mt s ng nht trn th trng. Nh vy, tnh thng nht thay th ln hn s a dng. Trong mt s lng ngy cng tng cc ngnh cng nghip, n khng cn c ngha ni v "th trng c," "Th trng M "," th trng Brazil ", hay" th trng Nht Bn ", cho cc cng ty ch c-7-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

th trng ton cu.

Ton cu ha ca sn xut:Ton cu ha sn xut cp n vic tm ngun cung ng hng ho v dch v t cc a im trn ton cu tn dng li th ca s khc bit quc gia trong chi ph v cht lng ca cc yu t ca sn xut (nh lao ng, nng lng, t ai, v vn). Bng cch ny, cc cng ty hy vng cu trc chi ph tng th thp hn hoc ci thin cht lng hoc chc nng cung cp sn phm, do cho php h cnh tranh hiu qu hn. Hy xem xt Boeing 777, mt my bay ch khch ca my bay phn lc thng mi. Tm nh cung cp Nht Bn lm cho cc b phn cho thn my bay, ca ra vo, v i cnh, mt nh cung cp ti Singapore lm cho ca cho mi bnh p, ba nh cung cp ti sn xut cnh t cnh, v nh vy. Trong tng s gi tr, 30% ca 777 c xy dng bi cc cng ty nc ngoi. i vi my bay phn lc tip theo ca n my bay ch khch, 787, Boeing ang thc y xu hng ny hn na, vi s 65% tng gi tr ca chic my bay d kin s c thu ngoi cho cc cng ty nc ngoi, 35% trong s s i n ba cng ty ln ca Nht Bn. Mt phn ca l do Boeing sn xut nhiu gia cng phn mm cho cc nh cung cp nc ngoi l cc nh cung cp l tt nht trn th gii. Mt trang web ton cu cc nh cung cp sn lng mt sn phm cui cng tt hn, tng cng c hi ca Boeing ginh chin thng mt th phn ln hn tng s n t hng cho my bay hn so vi i th ton cu Airbus Industrie. Boeing cng thu ngoi mt s sn xut ra nc ngoi tng c hi ginh chin thng n t hng ng k t cc hng hng khng c tr s ti nc . Mt v d v mt trang web ton cu ca hot ng, hy xem xt v d v Lenovo ThinkPad my tnh xch tay my tnh. Lenovo, mt cng ty Trung Quc, mua li ca IBM hot ng my tnh c nhn trong nm 2005. ThinkPad c thit k ti trung Hoa bi v Lenovo tin rng t nc l v tr tt nht trn th gii lm cng vic thit k c s. Tuy nhin, bn phm, v a cng c thc hin Thi Lan, mn hnh hin th v b nh Hn Quc, c xy dng trong card khng dy ti Malaysia, v b vi x l ti Hoa K. Khi quyt nh v ni sn xut mi thnh phn, Lenovo nh gi c hai chi ph sn xut v vn chuyn lin quan n tng a im. Cc thnh phn ny sau c chuyn n mt nh my Mexico, ni sn phm c lp rp trc khi c vn chuyn n Trung Hoa cho bn cui cng. v tr lp rp Lenovo t ThinkPad Mexico v chi ph lao ng thp. Chin lc tip th v bn hng cho Bc M c pht trin ti Hoa K, ch yu l do Lenovo tin ngi M c kin thc tt hn v th trng a phng hn nhng ngi ni khc ( bit thm v Lenovo, xem tnh nng tp trung qun l sau ny trong chng ny). Sm n lc gia cng phn mm c gii hn ch yu cho cc doanh nghip sn xut, chng hn nh nhng cam kt ca Boeing v lenovo, tuy nhin, cc cng ty tn dng li th ca cng ngh truyn thng hin i, c bit l Internet, thu ngoi cc hot ng dch v sn xut chi ph thp cc quc gia khc. Internet cho php bnh vin thu ngoi mt s cng vic nh X quang ti n , ni hnh nh t MRI qut v cc loi tng t c c vo ban m trong khi ng cc bc s M v cc kt qu sn sng cho h vo bui sng. Tng t nh vy, trong thng 12 nm 2003, IBM thng bo s di chuyn cng vic ca khong 4.300 k s phn mm t Hoa K n n v Trung Quc (sn xut phn mm c tnh nh l mt hot ng dch v). Nhiu cng ty phn mm s dng cc k-8-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

s n thc hin cc chc nng bo tr phn mm thit k ti Hoa K. S khc bit thi gian cho php cc k s n chy g li th nghim trn phn mm bng vn bn ti Hoa K khi cc k s ca gic ng M, truyn m hiu chnh tr li Hoa K trn cc kt ni Internet an ton do , n l sn sng cho cc k s M lm vic vo ngy hm sau. Tu tn gi tr sng to hot ng theo cch ny c th nn thi gian v gim cc chi ph cn thit pht trin chng trnh phn mm mi. Cc cng ty khc, t cc nh sn xut my tnh cho cc ngn hng, gia cng phn mm chc nng dch v khch hng, chng hn nh trung tm cuc gi ca khch hng, pht trin cc quc gia ni c nhn cng r hn. Robert Reich, ngi tng l th k ca lao ng trong chnh quyn Clinton, c lp lun rng nh mt h qu ca xu hng c minh chng bi cc cng ty nh Boeing v IBM, trong nhiu trng hp ang tr nn khng thch hp ni v sn phm ca M, Nht Bn sn phm, cc sn phm ting c, hoc cc sn phm Hn Quc. Cng ngy, theo Reich, gia cng phn mm hot ng sn xut cho cc nh cung cp khc nhau kt qu trong to ra cc sn phm ton cu trong t nhin, c ngha l, "sn phm ton cu." Nhng khi ton cu ha ca th trng, cc cng ty phi cn thn khng y ton cu ha sn xut qu xa. Nh chng ta s thy trong cc chng sau , tr ngi ng k vn cn lm kh khn cho cc cng ty t c s phn tn ti u hot ng sn xut ca h n cc a im trn ton cu. Nhng tr ngi chnh thc v khng chnh thc, ro cn thng mi gia cc nc, cc ro cn trc tip nc ngoi u t, chi ph vn chuyn, v cc vn lin quan n kinh t v chnh tr ri ro. V d, cc quy nh ca chnh ph cui cng l hn ch kh nng ca bnh vin thu ngoi cc qu trnh gii thch qut MRI cc quc gia pht trin, ni bc s X-quang l r hn. Tuy nhin, ton cu ha ca th trng v sn xut s tip tc. cc cng ty hin i l din vin quan trng trong xu hng ny, hnh ng ca h, bi dng gia tng ton cu ha. Nhng cng ty, tuy nhin, ch n thun l p ng mt cch hiu qu thay i iu kin hot ng ca h vi mi trng v h nn.

S xut hin ca cc t chc ton cuKhi th trng ton cu ha v mt t l ngy cng tng ca hot ng kinh doanh vt bin gii quc gia, cc t chc cn thit gip qun l, iu tit, v gim st th trng ton cu, v thc y vic thnh lp cc iu c quc t a quc gia phi h thng kinh doanh ton cu. Trong na th k qua, mt s t chc ton cu quan trng c to ra gip thc hin cc chc nng, bao gm c Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT) v ngi k nhim ca n, T chc Thng mi th gii (WTO), Qu Tin t Quc t (IMF), Ngn hng Th gii v Lin hp quc (UN). Tt c cc t chc ny to ra bi cc tha thun t nguyn gia cc c nhn quc gia tiu bang, v chc nng ca mnh c ct gi trong cc iu c quc t. T chc Thng mi Th gii (nh GATT trc khi n) ch yu chu trch nhim cho chnh sch h thng thng mi th gii v chc chn quc gia tiu bang tun th cc quy tc t ra trong cc iu c thng mi c ch k ca cc quc gia thnh vin WTO. n nm 2006, 149 quc gia c chung chim 97% thng mi th gii c WTO thnh vin, do cho phm vi t chc v nh hng rt ln. WTO Tng Hip nh v Thu quan v Thng mi (GATT) iu c quc t m cam kt k h thp hng ro. min ph dng chy ca hng ha qua quc gia bin gii, dn n WTO.-9-

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Thng mi Th gii T chc T chc thnh cng ca Tng Hip nh v Thu quan v Thng mi v by gi hot ng cnh st thng mi th gii h thng, cng chu trch nhim to iu kin thun li cho vic thnh lp thm cng ty a quc gi, tha thun gia cc nc thnh vin WTO. Trong ton b lch s ca n, v ca Trc khi n GATT, WTO thc y h thp cc ro cn xuyn bin gii thng mi v u t. Khi lm nh vy, WTO c cc thnh vin tiu bang, tm cch to ra mt h thng kinh doanh ton cu ci m hn khng b cn tr bi cc ro cn thng mi v u t gia cc quc gia. Nu khng c mt t chc nh WTO, ton cu ha ca th trng v sn xut khng th tin hnh xa nh n hin c. Tuy nhin, nh chng ta s thy trong chng ny v trong Chng 6 khi chng ta nhn phi hp cht ch ti WTO, cc nh ph bnh ph trch t chc chim ot ch quyn quc gia ca cc c nhn quc gia bang. Qu Tin t Quc t (IMF) v Ngn hng Th gii c c hai c lp trong 1944 bi 44 quc gia gp nhau ti Bretton Woods, New Hampshire. IMF thnh lp duy tr trt t trong h thng tin t quc t, Ngn hng Th gii c thnh lp thc y pht trin kinh t. Trong 60 nm k t khi sng to ca h, c hai t chc ni ln nh l cu th quan trng trong nn kinh t ton cu. Ngn hng Th gii l t gy tranh ci ca cc t chc . N tp trung vo khon vay li sut thp cc chnh ph thiu tin mt ti cc quc gia ngho c nhu cu thc hin u t c s h tng quan trng (chng hn nh xy dng p, ng b). IMF thng c xem l cho vay cui cng nn kinh t quc gia-bang ang trong tnh trng hn lon v ng tin mt gi tr so vi cc quc gia khc. V d, trong thp k va qua, IMF cho vay tin cc chnh ph cc quc gia gp kh khn, trong c Argentina, Indonesia, Mexico, Nga, Hn Quc, Thi Lan, v Th Nh K. Cc khon vay IMF i km vi rng buc, tuy nhin, tr li cho cc khon vay, IMF yu cu cc quc gia tiu bang thng qua cc chnh sch c th kinh t nhm tr li ca h nn kinh t gp kh khn vi s n nh v tng trng. Nhng yu cu ny lm dy ln tranh ci. Mt s nh ph bnh co buc rng cc khuyn ngh chnh sch ca IMF thng khng ph hp, s khc cho rng bng cch ni vi chnh ph cc nc kinh t chnh sch m h phi chp nhn, IMF, WTO, l chim ot ch quyn nationstates. Chng ti s xem xt cuc tranh lun v vai tr ca Qu Tin t Quc t (IMF) trong Chng 10. Lin Hip Quc c thnh lp ngy 24 thng mi 1945, 51 quc gia cam kt bo v ho bnh thng qua hp tc quc t v an ninh tp th. Ngy nay gn nh mi quc gia trn th gii thuc Lin Hip Quc, thnh vin hin nay tng s 191 quc gia. Khi cc quc gia tr thnh thnh vin ca Lin Hp Quc, h ng chp nhn cc ngha v ca Hin chng Lin Hp Quc, mt hip c quc t thit lp c bn nguyn tc quan h quc t. Theo iu l, Lin Hp Quc c bn mc ch: duy tr ha bnh v an ninh quc t, pht trin quan h hu ngh gia cc quc gia, hp tc trong vic gii quyt cc vn quc t v trong vic thc y tn trng nhn quyn, v l mt trung tm hi ha ha cc hnh ng ca cc quc gia. Mc d Lin Hp Quc c l l tt nht c bit n vi vai tr gn gi ha bnh ca n, mt trong nhng nhim v trung tm ca t chc thc y cc tiu chun cao hn ca cuc sng, vic lm, v iu kin ca kinh t v x hi tin b v pht trin tt c cc vn l trung tm n vic to ra mt nn kinh t ton cu si ng. Hn 70% cng vic ca h thng LHQ c dnh hon thnh nhim v ny. lm nh vy, Lin Hip Quc lm vic cht ch vi cc- 10 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

t chc quc t khc chng hn nh Ngn hng Th gii. Hng dn cng vic l nim tin rng xa i ngho v ci thin hnh phc ca ngi dn khp mi ni l nhng bc i cn thit trong vic to iu kin cho ha bnh th gii lu di. Lin Hp Quc c mc tiu quan trng ca vic ci thin cc phc li cho ngi trn th gii. Mario Tama / Getty Images Lin Hp Quc Quc t t chc thc hin ln 191 quc gia chu trch nhim vi vic gi quc t ha bnh, pht trin hp tc gia cc quc gia, v thc y quyn con ngi. gn hng Th gii Quc t t chc thnh lp thc y kinh t pht trin, ch yu l bng cch cung cp lowinterest cc khon vay cashstrapped chnh ph ca cc quc gia ngho hn. Qu tin t Quc t t chc thit lp duy tr trt t quc t h thng tin t. Ngi iu khin ca ton cu ha: Hai yu t v m dng nh lm c s cho xu hng ton cu ha hn u tin l s suy gim trong cc ro cn i vi dng chy t do hng ha, dch v, v vn xy ra k t khi kt thc chin tranh th gii th II. Yu t th hai l thay i cng ngh, c bit l pht trin mnh m trong nhng nm gn y l thng tin, truyn thng cng ngh ch bin, v vn chuyn.

GIM RO CN THNG MI V U T:Trong nhng nm 1920 v nhng nm 30, nhiu quc gia dng ln cc ro cn ln i vi thng mi quc t v u t trc tip nc ngoi. Thng mi quc t xy ra khi mt cng ty xut khuhng ho, dch v cho ngi tiu dng trong mt quc gia khc. u t trc tip nc ngoi (FDI) xy ra khi mt cng ty u t ngun lc vo cc hot ng kinh doanh nc ngoi ca n. Trong s cc ro cn i vi thng mi quc t hnh thc thu quan cao i vi nhp khu, sn xut hng ha. Mc tiu tiu biu thu quan l bo v ngnh cng nghip trong nc t cnh tranh nc ngoi. Tuy nhin, mt hu qu, l "ngi n xin hng xm" chnh sch tr a thng mi vi cc nc ang dn dn nng cao cc ro cn thng mi. Cui cng, nhu cu th gii gim v ng gp cho i Suy thoi ca nhng nm 1930. C hc c t kinh nghim ny, cc quc gia cng nghip tin tin ca phng Ty cam kt sau khi chin tranh th gii th II loi b cc ro cn cho s t do hng ho, dch v, v vn gia cc quc gia. Mc tiu ny c th hin trong Hip nh chung v Thu quan v Thng mi. Di s bo tr ca GATT, tm vng m phn gia cc nc thnh vin (nay l s 149) lm vic thp hn ro cn dng chy t do ca hng ha v dch v. Vng gn y nht ca m phn, c gi l Vng m phn Uruguay, c hon thnh vo thng 12 nm 1993. Vng m phn Uruguay ro cn thng mi tip tc gim; m rng GATT trang tri dch v cng nh hng ha sn xut; cung cp bo v tng cng cho cc bng sng ch, thng hiu v bn quyn tc gi; v thnh lp T chc Thng mi Th gii Vo cui nm 2001, WTO pht ng mt vng m phn mi nhm tip tc t do ha khun kh thng mi ton cu v u t. i vi cuc hp ny, n chn t xa v tr ca Doha Vnh Ba T ca Qatar. Ti Doha, cc nc thnh vin ca Thng mi quc t Xy ra khi mtncng ty xut khu hng ho, dch v cho ngi tiu dng trong mt quc gia khc. Trc tip nc ngoi u t (FDI) Xy ra khi mt cng ty u t ngun lc trong hot ng kinh doanh bn- 11 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ngoi nh ca mnh t nc. Bng 1.11993 Php c Italia Nht bn H lan Thy in Vng quc anh Hoa k 44 21% 20 18 30 5 20 11 9 23 14 1950 18% 26 25 1990 5.9% 5.9 5.9 5.3 5.9 4.4 5.9 4.8 2005 3,9% 3.9 3.9 2.3 3.9 3.9 3.9 3.2

Thu sut trung bnh trn Nh sn xut Sn phm nh T l phn trm gi tr Ngun: 19131990 d liu t "Ai Mun tr thnh mt khng l?" The Economist: Mt kho st ca Cc cng ty a quc gia, ngy 24 thng 6 nm 1995, trang 3-4. Bn quyn nm 1995. Bo kinh t Ltd. . S liu nm 2005 t T chc Thng mi Th gii, 2005 Bo co Thng mi Th gii (Geneva: WTO, 2006). c cho php s dng.

WTO t mt chng trnh ngh s. Cc cuc m phn d kin ko di ba nm, mc d n trng nh th chng c th di hn ng k. Chng trnh ngh s bao gm ct gim thu quan i vi hng ha cng nghip, dch v, v cc sn phm nng nghip, gim dn tr cp cho sn xut nng nghip, gim cc ro cn i vi u t qua bin gii; hn ch vic s dng ca php lut chng bn ph gi. Vic t c ln nht c th n t cuc tho lun v sn phm nng nghip, mc thu nng nghip bnh qun khong 40%, v cc nc giu chi khong 300 t USD mi nm tr cp h tr cc ngnh nng nghip. th gii cc nc ngho nht t c t bt k gim trong nng nghip thu quan v tr cp, ci cch nh vy s cung cp cho h truy cp vo cc th trng th gii pht trin. Ngoi ra gim cc ro cn thng mi, nhiu nc cng c dn dn loi b hn ch u t trc tip nc ngoi. Theo Lin Hp Quc gia, mt s 93% ca 2156 thay i c thc hin trn ton th gii t nm 1991 n Nm 2004 ti php lut v u t trc tip nc ngoi to ra mt mi trng thun li hn cho FDI. 20 mong mun ca chnh ph to iu kin thun li cho FDI cng c phn nh trong mt gia tng ng k trong s cc iu c u t song phng c thit k bo v v thc y u t gia hai nc. n nm 2004, 2392 chng hn iu c quc t lin quan n hn 160 quc gia, tng 12 ln t 181 iu c quc t tn ti vo nm 1980. Xu hng nh vy c li xe ton cu ha ca th trng v ton cu ha sn xut. H thp cc ro cn thng mi quc t cho php cc cng ty nhn th gii, ch khng phi l mt quc gia, khi th trng ca h. Gim thng mi v cc ro cn u t cng cho php cc cng ty c s sn xut ti a im ti u cho rng hot ng. V vy, mt cng ty c th thit k mt sn phm trong mt nc, sn xut thnh phn cc b phn trong hai quc- 12 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

gia khc, lp rp cc sn phm trong nc khc, v sau xut khu cc sn phm hon thnh trn khp th gii. Cc d liu tm tt trong hnh 1.1 ng mt vi iu. u tin, cc cng ty lm nhng g Boeing vi 777 v 787 v Lenovo Tng s hng ha xut khu th gii sn xut con s 1,1 Khi lng thng mi th gii v sn xut th gii, 1950- 2 005 phn tn cc b phn ca qu trnh sn xut ca h n cc a im khc nhau trn ton th gii gim chi ph sn xut v nng cao cht lng sn phm. Th hai, cc nn kinh t quc gia trn th gii cc quc gia ang ngy cng tr nn gn b vi nhau. Khi thng mi m rng, quc gia ang tr nn ngy cng ph thuc vo nhau i vi hng ho quan trng v dch v. Th ba, th gii tr nn giu c ng k k t nm 1950, v ngha l thng mi gia tng l ng c gip ko ton cu kinh t theo. Theo s liu ca WTO, khi lng thng mi hng ha th gii pht trin nhanh hn so vi cc nn kinh t th gii k t nm 1950 (xem Hnh 1.1). T nm 1970 n nm 2005, khi lng thng mi hng ha th gii m rng 27 ln, vt xa vic m rng th gii sn xut, tng khong 7,5 ln v gi tr thc. (Th gii hng ha thng mi bao gm thng mi hng ho sn xut, hng ha nng nghip, v cc sn phm khai thc m, nhng khng phi dch v. Th gii sn xut v thng mi c o trong thc t, hoc nflationadjusted, USD) Theo ngh ca hnh 1.1, do gim ro cn i vi thng mi v u t qua bin gii, s tng trng thng mi th gii dng nh tng tc k t khi u thp nin 1980. Hnh 1.1 khng ch ra gia nhng nm 1980, gi tr ca quc t thng mi dch v pht trin mnh m. Thng mi dch v chim gn 20% gi tr ca tt c cc thng mi quc t. Cng ngy, thng mi dch v quc t c thc y bi nhng tin b trong truyn thng, cho php cc cng ty thu ngoi cc hot ng dch v n cc a im khc nhau trn ton cu (xem khai mc trng hp). V vy, nh ni trc , nhiu tp on cc nc pht trin thu ngoi dch v khch hng chc nng, t hot ng bo tr phn mm cho cc cuc gi ca khch hng cc trung tm, cc nc ang pht trin ni c chi ph lao ng thp. Bng chng cng cho thy rng u t trc tip nc ngoi ang chi ngy cng tng vai tr trong nn kinh t ton cu do cc doanh nghip tng u t qua bin gii ca h.Cc dng chy trung bnh hng nm ca FDI tng t $ 25 t vo nm 1975 ghi li 1,2 nghn t USD vo nm 2000, trc khi gim tr li khong 897 t USD vo nm 2005. Giai on ny, dng chy ca vn u t nc ngoi tng tc nhanh hn so vi tng trng thng mi th gii v th gii sn lng. V d, t nm 1992 v 2005, tng lu lng vn u t nc ngoi t tt c cc nc tng hn gp nm ln trong khi thng mi th gii bi gi tr tng mt s 140% v sn lng th gii khong 40%. 24 Nh mt kt qu ca vn u t nc ngoi mnh m dng chy, nm 2004, chng khon ton cu ca FDI vt qu $ 1000000000000. t nht 70.000 cng ty m c 690.000 chi nhnh ti cc th trng nc ngoi m s dng nhiu hn 50 triu ngi nc ngoi v k ton gi tr to ra cho khong mt phn mi GDP ton cu. Cc chi nhnh nc ngoi ca cc cng ty a quc gia c tnh khong 19 nghn t bn hng ton cu, cao hn nhiu so vi gi tr xut khu ton cu, m ng gn 11 nghn t USD. Ton cu ha ca th trng v sn xut v tng trng ca th giithng mi, u t trc tip nc ngoi v nhp khu tt c cc ng rng cc cng ty ang tm kim ca h th trng nh b tn cng t i th cnh tranh nc ngoi. iu ny ng Nht Bn, ni Cc cng ty M, chng hn nh- 13 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Kodak, Procter & Gamble, v Merrill Lynch ang m rng s hin din ca h. ng l Hoa K, ni m cc cng ty t Nht Bn c ly th phn t General Motors v Ford. V n l s tht chu u, thng tr mt cng ty H Lan Philips nhn thy th phn ca mnh trong ngi tiu dng cng nghip in t c thc hin bi JVC Nht Bn, Matsushita, v Sony, v Hn Quc Samsung v LG. Vic tch hp ngy cng tng ca nn kinh t th gii vo mt duy nht, ln th trng ang gia tng cng cnh tranh trong mt lot cc sn xut v cc ngnh dch v. Tuy nhin, cc ro cn t chi thng mi v u t xuyn bin gii khng th c thc hin cho c cp. Nh chng ta s thy trong cc chng tip theo, nhu cu "bo v" t nc ngoi i th cnh tranh vn thng nghe cc nc trn th gii, bao gm c Hoa 4 phn Gii thiu v Tng quan K. Mc d s quay tr li vi cc chnh sch hn ch thng mi ca nhng nm 1920 v 30 l khng, n khng phi l r rng cho d phn ln chnh tr trong th gii cng nghip tip tc ng h gim cc ro cn thng mi. Nu cc ro cn thng mi t chi khng c thm, t nht l trong thi gian c, iu ny s t mt phanh khi ton cu ha ca c th trng v sn xut.

VAI TR CA THAY I CNG NGH:H thp cc ro cn thng mi thc hin ton cu ha ca th trng v sn xut mt kh nng l thuyt. Cng ngh thay i lm cho n tr thnh hin ti. K t khi kt thc chin tranh th gii th II, th gii nhn thy tin b ln trong giao tip, x l thng tin v giao thng vn ti cng ngh, bao gm c s xut hin bng n ca Internet v World Wide Web. Vin thng ang to ra mt lng khn gi ton cu. Giao thng vn ti l to ra mt ton cu. T Buenos Aires n Boston, v t nbrmingham n Bc Kinh, thng thng mi ngi ang xem MTV, h ang mc qun jean mu xanh, v h ang nghe my nghe nhc iPod l h i li lm vic. B vi x l chnh, Vin thng: C l i mi n nht quan trng c pht trin ca b vi x l, m cho php tng trng bng n ca sc mnh tnh ton chi ph thp cao, bao la tng s lng thng tin c th c x l bi cc c nhn v cc cng ty. Cc b vi x l cng l nguyn nhn gn y tin b trong cng ngh vin thng. Trong 30 nm qua, thng tin lin lc ton cu c cch mng ha bi s pht trin trong cng ngh v tinh, si quang hc, v khng dy, v by gi Internet v World Wide Web (WWW). Nhng cng ngh ny da trn b vi x l m ha, truyn ti, v gii m s lng ln cc thng tin m chy dc cc ng cao tc in t. Chi ph ca b vi x l tip tc gim, trong khi h tng quyn lc (mt hin tng c gi l nh lut Moore, trong d on rng sc mnh ca cng ngh b vi x l tng gp i v chi ph sn xut ca mnh ri vo mt na mi 18 thng). 26 Khi iu ny xy ra, chi ph ca truyn thng ton cu plummets, lm gim chi ph iu phi v kim sot mt t chc ton cu. V vy, gia nm 1930 v 1990, chi ph ca mt cuc gi in thoi ba pht gia New York v London gim t $ 244,65 $ 3,32. 27 n nm 1998, n gim xung ch 36 cent cho ngi tiu dng, v t l thp hn nhiu cho cc doanh nghip. Thc t, s dng Internet, chi ph ca mt cuc gi in thoi quc t ang nhanh chng st gim i vi ch l mt vi xu mi pht. Internet v World Wide Web: pht trin nhanh chng ca World Wide Web l s- 14 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

biu hin mi nht ca s pht trin ny. Nm 1990, t hn 1 triu ngi s dng my tnh c kt ni vi Internet. n nm 1995, con s ny tng ln 50 triu. n nm 2007,Internet c th c hn 1,47 t ngi s dng, hoc khong 25% ca th gii dn s. WWW pht trin thnh xng sng thng tin ca ton cu nn kinh t. Web-da trn giao dch t 657 t USD vo nm 2000, tng t khng c g vo nm 1994, v t khong 6,8 nghn t USD vo nm 2004. Bao gm trong cc khi lng m rng lu lng truy cp da trn web l mt t l ngy cng tng ca thng mi qua bin gii. c xem trn ton cu, cc trang web ang ni ln nh mt b cn bng. Tm li mt s nhng hn ch ca khu vc a im, quy m, v thi gian. Web gip ngi mua v ngi bn tm nhau, bt c ni no h c th c t v bt k kch thc ca chng. N cho php cc doanh nghip, c ln v nh, m rng ton cu ca h s hin din ti mt chi ph thp hn hn bao gi ht. Cng ngh giao thng vn ti: Ngoi pht trin trong cng ngh giao tip, nhiu pht minh quan trng trong cng ngh giao thng vn ti xy ra k t khi Chin tranh th gii th II. Trong iu kin kinh t, quan trng nht c l l s pht trin ca my bay thng mi Cng ngh Giao thng vn ti : pht trin trong cng ngh truyn thng, nhiu pht minh quan trng trong cng ngh giao thng vn ti xy ra k t Th chin II.Trong iu kin kinh t, quan trng nht c l l s pht trin ca my bay phn lc thng mi v siu tu vn ti v gii thiu nhng containerization, n gin ha trung chuyn t mt phng thc vn ti khc. S ra i ca my bay phn lc thng mi du lch, bng cch gim thi gian cn thit c c t mt a im khc, c hiu qu b thu hp ni trn th gii.Trong iu kin thi gian i li, New York l "gn gi hn" Tokyo hn l Philadelphia trong nhng ngy thuc a. Containerization cch mng ha kinh doanh vn ti, lm gim ng k chi ph hng ha vn chuyn trn mt khong cch di.Trc khi s ra i ca containerization, di chuyn hng ho t mt phng thc vn ti khc c rt nhiu lao ng, ko di, v tn km.N c th mt nhiu ngy v hng trm longshoremen nhiu d b mt con tu v ti li hng ln xe ti v xe la.Vi s ra i ca containerization ph bin rng ri vo nhng nm 1970 v 1980, ton b qu trnh c th c thc hin bi mt s t cc longshoremen trong mt vi ngy.T nm 1980, hm i tu container ca th gii tng gp bn ln, phn nh mt phn khi lng ngy cng tng ca thng mi quc t v mt phn chuyn sang phng thc vn ti ny.Nh mt kt qu ca tng hiu qu lin quan vi containerization, chi ph vn chuyn gim mnh, lm cho n nhiu hn na kinh t vn chuyn hng ho trn ton cu, qua gip thc y ton cu ha ca th trng v sn xut. .Trong khong thi gian t nm 1920 v 1990, i dng trung bnh vn chuyn hng ha v cng ph cho mi tn ca M xut khu v hng ha nhp khu gim t $ 95 n $ 29 (nm 1990 la).32 Chi ph vn chuyn vn ti hng ha cho mi dm tn trn tuyn ng st Hoa K gim t 3,04 cent trong nm 1985 n 2,3 cent nm 2000, ch yu l kt qu ca hiu qu li nhun t vic s dng rng ri cc thng cha. 33 Mt c phiu tng ca hng ha bng ng hng khng. Gia nm 1955 v 1999, trung bnh khng kh giao thng vn ti doanh thu trn mi tn-km gim hn 80%. 34 Phn nh gim chi ph ca ng hng khng, cc l hng hng khng u nhng nm- 15 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

2000 chim 28% gi tr thng mi ca M, tng t 7% vo nm 1965. 35 Tc ng i vi ton cu ha sn xut Khi chi ph vn chuyn lin quan n ton cu ha ca sn xut gim, phn tn sn xut n cc a im a l ring bit tr thnh kinh t hn.Nh mt kt qu ca i mi cng ngh tho lun trn, chi ph thc t x l thng tin v truyn thng gim ng k trong hai thp k qua.Nhng pht trin ny lm cho n c th cho mt cng ty to ra v sau qun l mt h thng sn xut phn tn trn ton cu, tip tc to iu kin thun li cho vic ton cu ha ca sn xut.Mt mng li thng tin lin lc trn ton th gii tr thnh cn thit cho nhiu doanh nghip quc t.V d, Dell s dng Internet phi hp v kim sot mt h thng sn xut phn tn trn ton cu mt mc m n nm gi tr gi ch c ba ngy ca hng tn kho ti cc a im lp rp. Internet da trn h thng ca Dell h s cc n t hng thit b my tnh nh h ang trnh ca khch hng thng qua website ca cng ty, sau ngay lp tc truyn cc lnh kt qu cho cc thnh phn cho cc nh cung cp khc nhau trn khp th gii, m c mt ci nhn thi gian thc dng chy Dell v c thiu chnh k hoch sn xut ca h cho ph hp.Vi chi ph thp ca ng hng khng, Dell c th s dng vn ti hng khng tng tc giao hng ca cc thnh phn quan trng p ng nhu cu thay i bt ng m khng tr hon cc l hng ca sn phm cui cng cho ngi tiu dng.Dell cng s dng cng ngh truyn thng hin i thu ngoi cc hot ng dch v khch hng ca mnh cho n .Khi khch hng gi M Dell vi mt cuc iu tra dch v, h c chuyn n Bangalore n , ni m nhn vin phc v ni ting Anh x l cc cuc gi. Internet c mt lc lng chnh to iu kin thun li cho thng mi dch v quc t.y l Web cho php cc bnh vin Chicago qut MRI cho n phn tch, k ton vn phng ti San Francisco thu ngoi cng vic thng xuyn chun b thu k ton sng Philippines, v kim th phn mm n g li m c vit bi nh pht trin ti Redmond,Washington, tr s ca Microsoft.Chng ti c l vn cn trong giai on u ca s pht trin ny.nh lut Moore vn tip tc tm ng v vin thng bng thng tip tc tng, hu nh bt k quy trnh cng vic c th c s ha s c, v iu ny s cho php cng vic c thc hin bt c ni no trn th gii, l hiu qu nht v hiu qu lm nh vy. S pht trin ca my bay phn lc thng mi cng gip an li vi nhau cc hot ng trn ton th gii ca nhiu doanh nghip quc t.S dng my bay phn lc du lch, mt nh qun l M cn chi tiu mt ngy nht ca cng ty ca mnh hot ng ca chu u hay chu . iu ny cho php ngi qun l gim st mt h thng sn xut phn tn trn ton cu

Nhng gi cho Ton cu ha cc th trngNgoi ton cu ha ca sn xut, i mi cng ngh cng to iu kin ton cu ha ca th trng. Chi ph thp mng truyn thng ton cu c nh World Wide Web ang gip to ra th trng in t ton cu. Nh ni trn, chi ph vn chuyn thp lm cho kinh t hn vn chuyn sn phm trn khp th gii, qua gip to ra th trng ton cu. V d, do cc chi ph nho ln ca hng ha vn chuyn bng ng hng khng, hoa hng c trng Ecuador c th c ct v c bn New York hai- 16 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ngy sau trong khi h vn cn mi m. iu ny lm tng mt ngnh cng nghip Ecuador khng tn ti cch y 20 nm v by gi cung cp mt th trng ton cu cho hoa hng (xem Tp trung Quc gia km theo). Ngoi ra, chi ph thp my bay phn lc du lch dn n phong tro qun chng ca ngi dn gia cc quc gia.iu ny lm gim khong cch vn ha gia cc quc gia v mang li mt s hi t ca th hiu tiu dng v s thch. ng thi, mng li truyn thng ton cu v cc phng tin truyn thng ton cu ang to ra mt nn vn ha trn ton th gii. Mng li truyn hnh M nh CNN, MTV, HBO ang nhn c nhiu nc, v b phim Hollywood c hin th trn ton th gii. Trong bt c x hi no, cc phng tin truyn thng bng ti chnh ca vn ha, nh l phng tin truyn thng ton cu pht trin, chng ta phi mong i s tin ha ca mt ci g ging nh mt nn vn ha ton cu.Mt kt qu hp l ca s tin ha ny l s xut hin ca cc th trng ton cu cho cc sn phm tiu dng. Cc du hiu u tin trong s ny l r rng. By gi l d dng tm mt nh hng ca McDonald Tokyo nh l New York, mua mt chic iPod Rio Berlin, v mua qun jean Gap Paris cng nh San Francisco. Mc d xu hng ny, chng ta phi cn thn khng overemphasize tm quan trng ca h.Trong khi thng tin lin lc hin i v cng ngh giao thng vn ti c m ra trong "ngi lng ton cu", s khc bit c ngha quc gia vn cn trong cc hot ng vn ha, s thch ca ngi tiu dng, v kinh doanh.Mt cng ty m b qua s khc bit gia cc quc gia nh vy nguy him ca n.Chng ta s nhn mnh im ny lp i lp li trong sut cun sch ny v xy dng trong chng sau.

Thay i Nhn khu hc ca nn kinh t ton cuTay trong tay vi xu hng ton cu ha c mt s thay i kh ng k v nhn khu hc ca nn kinh t ton cu trong 30 nm qua.Mi n cui nhng nm 1960, bn s kin cch iu m t cc nhn khu hc ca nn kinh t ton cu.Vic u tin l s thng tr ca M trong nn kinh t th gii v hnh nh thng mi th gii.Th hai l s thng tr ca M trong th gii u t trc tip nc ngoi.Lin quan n iu ny, thc t th ba l s thng tr ca cc cng ty ln, a quc gia M trn trng kinh doanh quc t.Th t l gn mt na th gii cc nn kinh t k hoch tp trung ca cng sn th gii-hn cho cc doanh nghip quc t phng Ty.Nh s c gii thch di y, tt c bn ngi trong s nhng phm cht ny hoc c thay i hoc thay i nhanh chng.

Sn lng THAY I TH GII V HNH NH THNG MI TH GIITrong nhng nm 1960, Hoa K vn cn chi phi ca th gii cng nghip in. Nm 1963 Hoa K chim 40,3% sn lng th gii.n nm 2005, Hoa K chim 20,1% sn lng th gii, vn cn xa in cng nghip ln nht th gii nhng gim ng k trong kch thc tng i t nhng nm 1960 (xem Bng 1.2). Cng khng phi l Hoa K quc gia pht trin duy nht xem trt ng tng i ca n.iu ny cng xy ra vi c, Php, v Anh Quc, tt c cc quc gia c nhng ngi u tin cng nghip ha.S thay i trong quan im ca M khng phi l mt s suy gim tuyt i, k t khi nn kinh t M tng trng mnh m vi tc trung bnh hng nm hn 3%- 17 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

1963-2005 (cc nn kinh t ca c, Php, v Anh Quc cng tng trng trong thi gian ny).Thay vo , n l mt s suy gim tng i, phn nh s tng trng kinh t nhanh hn cc nn kinh t khc, c bit l chu . V d, c th c nhn thy t Bng 1.2, 1963-2005, Trung Quc chia s sn lng th gii tng t mt s lng nh n 15.4%.Cc quc gia khc tng ng k sn lng trn th gii bao gm Nht Bn, Thi Lan, Malaysia, i Loan, v Hn Quc. n cui nhng nm 1980, v tr ca Hoa K l nc xut khu hng u th gii b e da.Trong 30 nm qua, s thng tr ca M ti cc th trng xut khu suy yu nh Nht Bn, c, v mt s nc cng nghip mi nh Hn Quc v Trung Quc a mt phn ln hn ca xut khu th gii.Trong nhng nm 1960, Hoa K thng xuyn chim 20% xut khu th gii ca hng ha sn xut.Tuy nhin, nh Bng 1.2 cho thy, th phn xut khu th gii ca hng ha v dch v Hoa K tt xung 10,1% vo nm 2005. Mc d ma thu, Hoa K vn cn xut khu ln nht ca trn th gii, vt qua c, Nht Bn, Php, v sc mnh kinh t tng nhanh, Trung Quc. Khi nn kinh t mi ni nh Trung Quc, n v Brazil tip tc pht trin, tip tc suy gim tng i trong phn sn lng th gii v xut khu trn th gii ca Hoa K v cc nc pht trin lu i dng nh c kh nng. Bn thn, iu ny khng phi l xu. S suy gim tng i ca Hoa K phn nh s pht trin kinh t v cng nghip ha ca nn kinh t trn th gii gii, nh tri ngc vi bt k s suy gim tuyt i trong sc khe ca nn kinh t M, nhiu bin php mnh m hn bao gi ht. Hu ht cc d bo d on mt s gia tng nhanh chng trong phn sn lng trn th gii ca cc quc gia ang pht trin nh Trung Quc, n , Indonesia, Thi Lan, Hn Quc, Mexico, v Brazil, v mt s suy gim tng xng trong chia s ca cc nc giu cng nghip nh c hngAnh, c, Nht Bn, v Hoa K.Nu xu hng hin nay tip tc, nm 2020 nn kinh t Trung Quc c th ln hn ca Hoa K, trong khi nn kinh t ca n s tip cn ca c (xem hp gc nhn khc bn phi bit thm chi tit). Ngn hng Th gii c tnh rng hin nay cc quc gia ang pht trin c th ti khon cho hot ng trn th gii kinh t hn 60% vo nm 2020, trong khi ngy nay cc quc gia giu, m hin ti ti khon cho hot ng trn th gii kinh t hn 55%, c th ti khon ch c khong 38%. D bo khng phi lc no cng ng, nhng nhng gi rng mt s thay i trong a l kinh t ca th gii hin ang tin hnh, mc d tm quan trng ca s thay i khng phi l hon ton r rng. i vi cc doanh nghip quc t, cc tc ng ca a l kinh t thay i r rng: Nhiu c hi kinh t trong tng lai c th c tm thy trong cc nc ang pht trin trn th gii, v nhiu i th cnh tranh trong tng lai c kh nng nht s c th cng xut hin t nhng khu vc ny.

CC THAY I HNH NH U T TRC TIP NC NGOIPhn nh s thng tr ca Hoa K trong nn kinh t ton cu, cc cng ty M chim 66,3% dng vn u t trc tip nc ngoi trn ton th gii vo nhng nm 1960. Cc cng ty Anh ng th hai, chim 10,5%, trong khi cc cng ty Nht Bn l 1 / 8 xa, ch c 2%. S thng tr ca cc cng ty M c tuyt vi nh vy rng nhng cun sch c vit v mi e da kinh t ca cc tp on M t ra cho chu u. 3Several chnh- 18 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ph chu u, ng ch nht l Php, ni v hn ch u t hng ni cc cng ty M. Tuy nhin, khi cc ro cn i vi s t do ca hng ho, dch v, v vn gim, v nh cc nc khc tng c phn ca mnh ra trn th gii, ngoi nc M cc cng ty ngy cng bt u u t qua bin gii quc gia.ng lc cho nhiu u t trc tip nc ngoi ca cc cng ty khng phi l mong mun gii tn cc hot ng sn xut n cc a im ti u v xy dng mt s hin din trc tip ti cc th trng nc ngoi ln.V vy, bt u t nhng nm 1970, cc cng ty chu u v Nht Bn bt u chuyn hot ng sn xut thm dng lao ng t th trng nh ca h cho cc nc ang pht trin ni c chi ph lao ng thp. .Ngoi ra, nhiu cng ty Nht Bn u t ti Bc M v Chu u-thng nh mt hng ro chng li phong tro tin t khng thun li v c th p t cc ro cn thng mi.V d, Toyota, cng ty t Nht Bn, nhanh chng tng cng u t ti cc c s sn xut t ti Hoa K v Chu u trong cui nhng nm 1980 v u nhng nm 1990.Toyota tin rng mt ng yn Nht Bn s ngy cng mnh m gi xut khu t Nht Bn ra khi th trng nc ngoi, do , sn xut ti th trng nc ngoi quan trng nht, nh tri ngc vi xut khu t Nht Bn, c ngha.Toyota cng thc hin cc khon u t vo u ngy cng tng p lc chnh tr ti Hoa K v chu u hn ch xut khu t Nht Bn vo nhng th trng ny. Mt hu qu ca s pht trin thease l minh ha trong 1,2 hnh, trong cho thy lm th no c phn u t trc tip nc ngoi quan trng nht ca th gii su quc gia ngun, cc Hoa K, Vng quc Anh, c, H Lan, Php, v Nht Bn-thay i t nm 1980v nm 2003.(Cc c phiu u t trc tip nc ngoi cp n tng gi tr tch ly ca u t nc ngoi). Hnh 1.2 cng cho thy c phiu ca cc cng ty t cc nn kinh t pht trin.Chia s ca cc c phiu tng s chim bi cc cng ty M gim t khong 38% trong nm 1980 n 21% trong nm 2004.Trong khi , c phiu chim ca Php v cc nc ang pht trin trn th gii tng ln r rt. S gia tng c phn ca c phiu FDI ca cc nc ang pht trin phn nh mt xu hng pht trin cho cc cng ty t cc nc ny u t bn ngoi bin gii ca h.Nm 2004, cc cng ty c tr s ti cc nc ang pht trin chim 10,6% c phn ca u t trc tip nc ngoi, tng t 1,1% vo nm 1980.Cc cng ty c tr s ti Hng Kng, Hn Quc, Singapore, i Loan, v Trung Quc i lc chim phn ln khon u t ny. Hnh 1.3 minh ha hai xu hng quan trng khc tng trng bn vng trong dng chy u t trc tip nc ngoi xy ra trong nhng nm 1990 v tm quan trng ca cc quc gia pht trin nh l im n ca u t trc tip nc ngoi qua bin gii.Trong sut nhng nm 1990, s tin u t hng vo pht trin v nc ang pht trin tng ln ng k, mt xu hng phn nh s quc t ngy cng tng ca cc tp on kinh doanh.Tng u t trc tip nc ngoi t nm 1998 n 2000 c theo sau bi mt suy thoi 2001-2003 lin quan n mt s suy gim trong hot ng kinh t ton cu sau s sp ca bong bng ti chnh ca cui nhng nm 1990 v 2000.Tuy nhin, s tng trng ca u t trc tip nc ngoi tip tc trong nm 2004 v tip tc n nm 2005. Trong s cc nc ang pht trin, ngi nhn ln nht ca u t trc tip nc ngoi c Trung Quc, trong nm 2004 v 2005 nhn c $ 61 t mt nm trong dng.Nh chng ta s thy sau ny trong cun sch ny, duy tr dng chy u t nc ngoi vo cc nc ang pht trin l mt kch thch quan trng cho tng trng kinh t nhng nc ny, gip tng cng tt cho tng lai ca cc nc nh Trung Quc, Mexico, v Brazil, tt c cc ngi hng li- 19 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

hng u caxu hng ny.

THAY I BN CHT CA DOANH NGHIP a quc giaMt doanh nghip a quc gia (doanh nghip a quc) l bt k doanh nghip c hot ng sn xut ti hai hay nhiu quc gia.K t nhng nm 1960, hai xu hng ng ch trong nhn khu hc ca doanh nghip a quc gia c (1) s gia tng ca cc cng ty khng phi a quc gia v (2) s pht trin ca tiu-cng ty a quc gia. Cc cng ty khng phi a quc gia Trong nhng nm 1960, hot ng kinh doanh ton cu b thng tr bi cc tp on a quc gia ln ca M.Vi cc cng ty Hoa K chim khong hai phn ba s u t trc tip nc ngoi trong nhng nm 1960, ngi ta c hu ht cc cng ty a quc gia doanh nghip Hoa K. Theo cc d liu tm tt trong hnh 1.4 (xem trang 22), Nm 1973, 48,5% ca 260 cng ty a quc gia ln nht th gii c cc cng ty Hoa K. Cc nc c ngun secondlargest l Vng quc Anh, vi 18,8% ca cc cng ty a quc gia ln nht. Nht Bn chim 3,5% ca cc cng ty a quc gia ln nht th gii vo thi im . S lng ln cc cng ty a quc gia M phn nh s thng tr kinh t ca M trong ba thp k sau chin tranh th gii th II, trong khi s lng ln cc cng ty a quc gia Anh phn nh s thng tr cng nghip ca t nc trong nhng thp nin u ca th k XX. n nm 2004, mi th thay i ng k. Khong 25 100 ln nht th gii cc cng ty a quc gia phi ti chnh doanh nghip Hoa K, 14 Php, 14, c, 12, Anh, v 9, Nht Bn. Trong iu kin ca chng khon ton cu ca u t trc tip nc ngoi, 21% thuc v cc cng ty M, 14% ngi Anh, 8% cho cc cng ty Php, 8,5% cho cc cng ty c, 5,6%, H Lan cng ty, v 4% ca Nht Bn. Mc d s liu nm 1973 l khng ng so snh vi cc d liu sau , chng minh ha cho xu hng (nm 1973 con s ny da trn 260 cng ty ln nht, trong khi cc s liu sau c da trn 100 cng ty a quc gia ln nht). Ton cu ha ca nn kinh t trn th gii gii dn n mt s suy gim tng i trong s thng tr ca cc cng ty M trong th trng ton cu. Theo d liu ca Lin Hp Quc, cc cp bc ln nht th gii 100 cng ty a quc gia vn cn b chi phi bi cc cng ty t pht trin economies.38 Tuy nhin, bn cng ty t cc nn kinh t pht trin vo danh sch 100 cng ty a quc gia ln nht ca Lin Hp Quc. H l Hutchison Whampoa ca Hong Kong, Trung Quc, ng th 16 v ti sn nc ngoi; Singtel ca Singapore, c xp hng 66, Petronas ca Malaysia, v Samsung ca Korea.39 S tng trng v s lng ca cc cng ty a quc gia t cc nn kinh t ang pht trin l iu hin nhinkhi chng ta nhn vo cc cng ty nh hn.n nm 2004, 50 cng ty a quc gia ln nht t cc nn kinh t ang pht trin c doanh s bn hng nc ngoi l $ 202 t USD tng doanh s ca $ 512 t v s dng 1,08 triu ngi bn ngoi t nc ca h.Khong 60% cc cng ty ny n t Trung Quc hoc cc quc gia vi dn s ln dn tc Trung Quc (20% so vi Hng Kng, 18% t Singapore, 16% t i Loan, v 6% t Trung Quc i lc). Cc quc gia khc vi nhiu mc trong danh sch bao gm Hn Quc, Brazil, Mexico v Malaysia. Chng ti hp l c th mong i s tng trng mi doanh nghip a quc gia t cc quc gia pht trin- 20 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ca trn th gii. Cc cng ty t cc quc gia pht trin c th c d kin s ni ln nh l i th cnh tranh quan trng trong th trng ton cu, tip tc chuyn dch trc ca nn kinh t trn th gii gii i t Bc M v Ty u v e da s thng tr lu di ca cc cng ty phng Ty. Mt trong nhng gia tng i th cnh tranh, Lenovo ca Trung Quc, c profiled trong Tp trung qun l km theo. Cc tiu-cng ty a quc gia. Mt xu hng khc trong kinh doanh quc t c s pht trin ca kch thc trung bnh v cc cng ty a quc gia nh (mini-cc cng ty a quc gia).Khi mi ngi ngh v doanh nghip quc t, h c xu hng suy ngh ca cc cng ty nh Exxon, General Motors, Ford, Fuji, Kodak, Matsushita, Procter & Gamble, Sony, v Unilever ln, phc tp cc cng ty a quc gia vi cc hot ng m span ni trn th gii.Mc d thng mi v u t quc t nht l vn c tin hnh bi cc cng ty ln, nhiu doanh nghip c kch thc trung bnh v nh ngy cng tr nn tham gia vo thng mi quc t v u t. i vi mt v d khc, hy xem xt bi trn Systems, Inc, ca Kent, H thng bi trn Washington, m cc nh sn xut cht lng bi trn cho my cng c, cn b, cng nhn vin 25 ngi v to ra doanh s bn hng ca $ 6,5 triu.N hu nh khng ln, phc tp a quc gia, nhng nhiu hn $ 2 triu doanh s bn hng ca cng ty c to ra bng cch xut khu sang mt s im ca quc gia, bao gm c Nht Bn, Israel, v United Arab Emirates.H thng bi trn cng thnh lp mt lin doanh vi mt cng ty c phc v th trng chu u. Hy xem xt cng Lixi, Inc, mt nh sn xut nh ca thit b X-ray cng nghip, 70% Lixi ca $ 4,5 triu USD doanh thu t xut khu sang Nht Bn. Hoc c G.W. Barth, mt nh sn xut my mc rang u ca cao c tr s Ludwigsburg, c. S dng ch 65 ngi, cng ty nh ny chim 70% th trng ton cu cho my rang u ca cao. Xem hp Tp trung qun l trn cho mt ci nhn nh th no Lenovo ang bc vo th trng PC ton cu. Kinh doanh quc t c thc hin khng ch ca cc cng ty ln m cn bi kch thc trung bnh v cc doanh nghip nh Quc gia tp trung Ecuador Valentine Hoa hng 06:20 07 thng 2, ti th trn Ecuador ca Cayambe, v Maria Pacheco c b ra cho nghin cu ca cng ty xe but.C ko gng tay cao su dy, kt thc tt p mt tp d trn chic vy trng, thu truyn thng, v ly ct ca mnh, sn sng cho mt ngy di.Bt c lc no khc trong nm, Maria s lm vic cho n 2 gi chiu, nhng l mt tun trc ngy Valentine, v Maria cng vi 84 ng nghip ca c ti trang tri c th c bn rn cho n 5h ti. Sau , Maria s phi ct gim hn 1.000 cnh hoa hng. Mt vi ngy sau , sau khi h c lm lnh v vn chuyn qua my bay, ct gim hoa hng Maria s c bn vi gi cao trong cc ca hng t New York n London. Ecuador hoa hng ang nhanh chng tr thnh Rolls-Royce ca hoa hng. H c u ln v mu sc rc r khc thng, trong c 10 mu khc nhau, chy mu tri tim thm mt mt ngi yu mu hng. Hu ht 460 Ecuador hoc tng cc trang tri nm trong vng Cayambe v Cotopaxi 10.000 feet trong dy Andes khong mt gi li xe t th , Quito.Cc bi hoa hng c trng trong cc lnh vc ln bng phng di chn ni la snowcapped tng- 21 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ln hn 20.000 feet.Cc bi cy c bo v bi cc tn cao 20-foot-cc tm nha.S kt hp ca nh sng mt tri cng cao, t ni la mu m, v tr xch o, v cao lm cho iu kin l tng ngy cng tng, cho php hoa hng ra hoa quanh nm. Ngnh cng nghip tng Ecuador bt u cch y khong 20 nm v c m rng nhanh chng k t. Ecuador l nh sn xut ln th t trn th gii gii ca hoa hng. Hoa hng c xut khu ln th nm ca quc gia, vi tt c cc khch hng trn ton th gii. Rose trang tri to ra $ 240 triu doanh s bn hng v h tr hng chc nghn vic lm. Trong Cayambe, dn s tng ln trong 10 nm t 10.000 n 70.000, ch yu l kt qu ca ngnh cng nghip tng. Cc khon thu v thu t nhng ngi trng hoa hng gip m ng giao thng, xy dng trng hc, v xy dng h thng thy li phc tp. .Nm 2003, xy dng c bt u trn mt sn bay quc t gia Quito v Cayambe t Ecuador hoa hng s bt u cuc hnh trnh ca h n cc ca hng hoa trn ton th gii.Maria lm vic t th Hai n th By, v kim c $ 210 mt thng, m c ni l mt mc lng trung bnh Ecuador v ng k trn ca t nc $ 120 mt thng lng ti thiu.Trang tri cng cung cp ca mnh vi vic chm sc y t v tr cp.Bng cch s dng ph n nh Maria, ngnh cng nghip nui dng mt cuc cch mng x hi, trong b m v v kim sot nhiu hn i vi chi tiu gia nh ca h, c bit l v gio dc cho con ci ca h. i vi tt c nhng li ch m hoa hng mua Ecuador, ni m tng thu nhp quc dn bnh qun u ngi l $ 1.080 mt nm, ngnh cng nghip thuc la t mi trng.Ngi trng ln b co buc li dng mt hn hp c hi ca thuc tr su, thuc dit nm, v fumigants pht trin v xut khu hoa khng co tuy vt su bnh min ph.Bo co yu cu bi thng cng nhn thng xng khoi hoa hng trong b qun o trn ng ph m khng c thit b bo h.Mt s bc s v cc nh khoa hc cho rng nhiu ngi trong s 50.000 nhn vin ca ngnh cng nghip c vn sc khe nghim trng nh l mt kt qu ca vic tip xc vi ha cht c hi. Mt nghin cu ca quc t T chc Lao ng tuyn b rng ph n trong ngnh cng nghip sy thai nhiu hn mc trung bnh v mt s 60% ca tt c cc cng nhn b nhc u, bun nn, nhn m, v mt mi. Tuy nhin, cc nh ph bnh tha nhn rng h nghin cu c cn tr bi mt thiu truy cp vo cc trang tri, v h khng bit tnh hnh tht s l nhng g. T chc Lao ng quc t cng tuyn b rng mt s ngi trng tng s dng lao ng tr em Ecuador, mt tuyn b rng c bc b kch lit bi c hai ngi trng v cc c quan chnh ph Ecuador. Ti chu u, nhm ngi tiu dng ku gi Lin minh chu u (EU) cho bo ch cho cc bin php bo v mi trng c ci thin. Trong phn ng, mt s ngi trng Ecuador tham gia mt chng trnh t nguyn nhm gip khch hng xc nh ngi trng c trch nhim.Chng ch ny c ngha rng ngi trng phn phi thit b bo v, cc cng nhn c o to trong vic s dng ha cht, v cc bc s thu n thm ngi lao ng t nht hng tun.Nhm mi trng khc thc y cc bin php trng pht mnh m hn, bao gm c cc bin php trng pht thng mi, chng li Ecuador tng ngi trng m khng phi l mi trng c xc nhn ca c quan c uy tn.Ngy 14 thng hai, tuy nhin, hu ht ngi tiu dng khng bit g v nhng vn ny, h ch n gin l mun th hin s cm kch ca mnh vi v v bn gi ca mnh vi mt b hoa hng hon ho ca.Ngun: G. Thompson, "Pha sau Lm p Hoa Hng, ngi lao ng ngho, III," New - 22 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

York Times, 13 thng 2 nm 2003, trang A1, A27, J. Stuart, "Bn Hy cho b Long Way", The Independent, 14 Thng Hai, 2003, p. 1, V. Marino, "Bng Bt k tn khc, thng mt Rosa, "The New York Times, 11 Thng nm 2003, p. A9, A. DePalma, "Vn Thng mi, p lc l Hoa," New York Times, 24 thng mt nm 2002, p. 1; v "Tm kim Hoa hng khng c gai," The Economist, 18 thng 2 nm 2006, p. 38.

Kinh doanh xut khu cng ngh cao ca n dng v EMC Li phn mm my tnh v ngnh cng nghip dch v ca n bt u khong 20 nm trc y, thc hin cc chc nng vn phng thng xuyn thu ngoi cho cc cng ty c tr s ti Hoa K v Vng quc Anh, m rng phm vi hot ng v pht trin thnh mt doanh nghip xut khu 23,6 t USD. Ngnh cng nghip s dng 1,3 triu ngi trong nm 2006, theo Hip hi Quc gia cc cng ty Phn mm v Dch v (Nasscom), nhm vn ng hnh lang ca n . H c tnh 382.000 sinh vin tt nghip c trnh k thut trong nm 2006-2007. EMC Corp, hng sn xut my tnh lu tr v phn mm ln nht th gii, c k hoch tng hn gp i u t n 500 triu USD vo nm 2010 m rng bn hng, nghin cu, v th trng a phng. Nghin cu s ti khon cho hu ht cc chi tiu ca EMC v v chnh ca n l cht lng ca cc chuyn gia cng ngh ca t nc. Tin lng khong mt phn su ca nhng ngi Hoa thng nht. Tuy nhin, EMC cho bit c nc thp hn chi ph hn so vi n v rng cng ty s u t cht lng. Bn ngh g? (Ashok Bhattacharjee, Bloomberg News, 21 thng 6, 2006)

Qun l tp trung:Lenovo ca Trung quc mua li PC ca IBM. Cui nm 2004, nh sn xut my tnh c nhn Trung Quc Lenovo lm chong vng th gii kinh doanh khi c thng bo rng h s mua li hot ng my tnh ca IBM vi gi 1,25 t USD. Lenovo, c thnh lp vo nm 1984 bi mt nhm cc nh khoa hc tr ca Trung Quc vi ngun ti tr ca chnh ph. Cng ty bt u nh l mt nh phn phi my tnh v my in, bn IBM, ACT, v thng hiu Hewlett-Packard. Tuy nhin vo cui nhng nm 1980, cng ty chuyn sang sn xut v bt u thit k, thc hin, v bn my tnh c nhn ca ring ca n. Tn dng li th chi ph lao ng thp ca Trung Quc, Lenovo nhanh chng ni ln nh mt nh cung cp chi ph thp. n nm 2004, cng ty dn u th trng my tnh Trung Quc, ni m n chim c 26%. Nhng i vi ngi sng lp ca Lenovo, iu ny l khng . H lo lng v s xm nhp ca i th cnh tranh nc ngoi hiu qu, chng hn nh Dell, vo th trng Trung Quc. Lenovo c th c chi ph lao ng thp, nhng chim 2,3 % doanh s bn PC ton cu ,cn li n ng ng sau Dell v Hewlett-Packard, t chc 18,3% v 15,7% ca th trng ton cu, tng ng. Dell v HP c th nhn ra li th kinh t theo quy m t khi lng ton cu ca h. Kt qu l, ngy cng h c th bt kp vi Lenovo v chi ph.ng thi, cc nh qun l Lenovo t hi cho d l thi gian m rng quc t v bin Lenovo tr thnh mt thng hiu ton cu. i ph vi Dell trong nc, v m rng vo th trng ton cu, Lenovo ca nh qun l nhn ra rng h cn phi lm hai vic: (1) t c cc nn kinh t quy m ln hn tip tc thp hn chi ph, c ngha l nhiu khi lng bn hng, v (2) ph hp vi cng ty phng Ty vo i mi sn phm, s khc bit, v thng hiu.- 23 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Gii php ca h l c c kinh doanh PC ca IBM, chim 6% ca th trng ton cu vo nm 2004. Mua IBM khng ch cho Lenovo nn kinh t quy m tim nng v tip cn ton cu, nhng n cng mang li k nng k thut ni ting ca Lenovo ca IBM , c minh chng bi dng bn chy nht ca cng ty my tnh my tnh xch tay ThinkPad, v m rng ca IBM lc lng bn hng v khch hng lu i. iu hnh hng u ti Lenovo thng minh nhn ra rng vic mua li s c t gi tr nu qun l v k s ca IBM ri cng ty, v vy h a ra mt quyt nh khc, h ngc nhin khi di chuyn h di chuyn tr s ton cu ca Lenovo n New York! Hn na, cu gim c b phn PC ca IBM, Stephen Ward, c b nhim lm Gim c iu hnh ca Lenovo, trong khi Yang Yuanqing, cu CEO ca Lenovo, s tr thnh Ch tch, v Mary Ma ca Lenovo s c gim c ti chnh. 30 thnh vin i ng qun l c phn chia gia Trung Quc-mt na, mt na ngi M v t ho vi ph n nhiu hn nam gii. Ting Anh c tuyn b l ngn ng kinh doanh mi ca cng ty. Mc ch, theo Yang, l chuyn i Lenovo thnh mt cng ty ton cu thc s c kh nng i u-to-u vi Dell trong cuc chin cho s thng tr trong ngnh kinh doanh PC ton cu. 25 ngi v to ra doanh s bn hng ca $ 6,5 triu. N hu nh khng ln, phc tp a quc gia, nhng nhiu hn $ 2 triu doanh s bn hng ca cng ty c to ra bng cch xut khu sang mt s im ca quc gia, bao gm c Nht Bn, Israel, v United Arab Emirates. H thng bi trn cng thnh lp mt lin doanh vi mt cng ty c phc v th trng chu u. Hy xem xt cng Lixi, Inc, mt nh sn xut nh ca thit b X-ray cng nghip, 70% Lixi ca $ 4,5 triu USD doanh thu t xut khu sang Nht Bn. Hoc i GW Barth, mt nh sn xut my mc rang u ca cao c tr s Ludwigsburg, c. S dng ch 65 ngi, cng ty nh ny chim 70% th trng ton cu cho my rang u ca cao. Xem Tp trung qun l trn cho mt ci nhn nh th no Lenovo ang bc vo th trng PC ton cu. Kinh doanh quc t c thc hin khng ch ca cc cng ty ln m cn bi kch thc trung bnh v cc doanh nghip nh. Trnh t th gii ang thay i gia nm 1989 v 1991 mt lot cc cuc cch mng dn ch ng ch cn qut th gii Cng sn. Cc l do c khm ph chi tit hn trong Chng 2, trong nc sau khi quc gia trn khp ng u v cui cng trong bn thn Lin X, cc chnh ph ng Cng sn mt hiu lc nh v trng thi. Lin X rt xung vo lch s, c thay th bi 15 nc cng ha c lp. Tip Khc chia bn thn thnh hai tiu bang, trong khi Nam T gii th vo mt cuc chin tranh m mu, may mn hn, gia cc quc gia k nm ca n. Nhiu ngi trong s cc quc gia Cng sn c ca chu u v chu dng nh chia s mt cam kt chnh tr dn ch v kinh t th trng t do. Nu iu ny vn tip tc, c hi cho cc doanh nghip quc t c th l rt ln, na th k, nhng quc gia ny ch yu ng ca cho cc doanh nghip quc t phng Ty. By gi h th hin mt lot cc c hi xut khu v u t. Kh khn l cn lm th no iu ny s din ra trong 10 n 20 nm tip theo. Cc nn kinh t ca nhiu ca cc quc gia cng sn trc y vn cn tng i km pht trin, v tip tc cam kt dn ch v kinh t th trng t do khng c th c dng cho cc cp. Du hiu ng lo ngi tnh trng bt n ngy cng tng v xu hng c ti ton tr vn tip tc c nhn thy trong mt s nc ng u v Trung , bao gm Nga, di chnh quyn ca Vladimir Putin cho thy du hiu ca vic chuyn i i vi s tham- 24 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

gia ca nh nc ln hn trong hot ng kinh t. Nh vy, ri ro lin quan n vic lm kinh doanh ti cc nc ny cao. Ngoi nhng thay i ny, cuc cch mng yn tnh hn xy ra Trung Quc v M Latinh. ngha su sc ca h cho cc doanh nghip quc t c ch l s sp ca cng sn ng u. Trung Quc n p phong tro ng h dn ch ca mnh trong v thm st m mu ti qung trng Thin An Mn nm 1989. Mc d vy, Trung Quc tip tc di chuyn dn v pha ci cch th trng t do ln hn. Nu nhng g ang xy ra Trung Quc vn tip tc trong hai thp nin na, Trung Quc c th di chuyn t th gii th ba v th siu cng cng nghip thm ch cn nhanh hn so vi Nht Bn lm. Nu Trung Quc c sn phm trong nc tng (GDP) bnh qun u ngi tng trng trung bnh 6-7%, chm hn so vi cc t l 8 tng trng% t c trong thp k qua, sau vo nm 2020 ny nc 1,273 t ngi c th t ho mt thu nhp trung bnh mi u ngi khong $ 13.000, tng ng vi ngy nay ca Ty Ban Nha. Cc hu qu tim n kinh doanh quc t l rt ln. Mt mt, vi hn 1 t ngi, Trung Quc i din cho mt th trng khng l v phn ln cha c khai thc. Phn nh gia nm 1983 v 2005, hng nm u t trc tip nc ngoi ti Trung Quc tng t $ 2 t n $ 61 t. Mt khc, cc cng ty ca Trung Quc mi chng minh c cc i th cnh tranh rt c kh nng, v h c th mt th phn ton cu ca cc doanh nghip phng Ty v Nht Bn (v d, xem Tp trung qun l v Lenovo). V vy, nhng thay i Trung Quc ang to ra c c hi v mi e da i vi cc doanh nghip quc t thnh lp. i vi chu M La tinh, dn ch v ci cch th trng t do cng c v nh thc hin t chc. Trong nhiu thp k, cc nc Chu M Latin c cai tr bi nhng k c ti, nhiu ngi trong s h dng nh xem cc doanh nghip quc t nh dng c ca s thng tr ca quc phng Ty. Theo , h b hn ch u t trc tip ca cc cng ty nc ngoi.Ngoi ra, cc nn kinh t qun l km ca chu M La tinh c c trng bi tng trng thp, n cao, v siu lm pht tt c cc khuyn khch u t ca cc doanh nghip quc t. Trong hai thp k qua, nhiu ny thay i. Trong sut nht ca chu M La tinh, n nn v lm pht gim, chnh ph bn c doanh nghip nh nc cho cc nh u t t nhn, u t nc ngoi c hoan nghnh, v m rng nn kinh t ca khu vc. Brazil, Mexico v Chile l 1 v d. NHng thay i ny lm tng sc hp dn ca Chu M La Tinh, c hai nh l mt th trng xut khu v l mt trang web cho u t trc tip nc ngoi. ng thi, lch s lu di ca qun l yu km kinh t M Latinh, khng c m bo rng nhng xu hng thun li s tip tc. Tht vy, Bolivia v Venezuela c nhng thay i i vi s tham gia ca nh nc trong ngnh cng nghip trong nhng nm gn y, v u t nc ngoi c t c cho n hn n c trong nhng nm 1990. Trong c hai quc gia, chnh ph nm quyn kim sot v cc lnh vc du kh t cc nh u t nc ngoi v hn ch quyn ca cc cng ty nng lng nc ngoi trch xut du v kh t t cc quc gia ca h. V vy, trong trng hp ca ng u, c hi ng k c i km vi ri ro ng k. NN KINH T TON CU CA TH K XXI Nh tho lun, mt phn t th k qua c chuyn bin nhanh chng trong nn kinh t ton cu. Ro cn i vi s t- 25 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

do ca hng ho, dch v, v vn i xung. Khi lng thng mi v u t c tng trng nhanh hn so vi sn lng ton cu, cho thy cc nn kinh t quc gia ang ngy cng tr nn cht ch tch hp vo mt n, ph thuc ln nhau, h thng kinh t ton cu. Cng nhiu quc gia ang tham gia hng ng cc nc pht trin. Mt th h trc, Hn Quc v i Loan c xem l hng hai nc ang pht trin. By gi h t ho v nn kinh t ln, v cc cng ty ca h l nhng cu th quan trng trong nhiu ngnh cng nghip ton cu, t ng tu, thp in t v ha cht. Di chuyn hng ti mt nn kinh t ton cu c tng cng hn na bng cch p dng rng ri chnh sch kinh t t do ca cc nc kin quyt phn i cho hai th h hoc hn, Nh vy, ph hp vi cc quy nh quy chun ca h t tng kinh t t do trong nc sau khi t nc chng ta thy cc doanh nghip nh nc t nhn, bi b quy nh p dng rng ri, th trng m ca cho cnh tranh nhiu hn, v cam kt tng loi b cc ro cn vt qua thng mi bin gii v u t. iu ny cho thy rng trong vi thp k ti, cc nc nh Cng ha Sc, Mexico, Ba Lan, Brazil, Trung Quc, n , v Nam Phi c th xy dng nn kinh t nh hng th trng mnh m. Trong ngn hn, xu hng hin ti cho thy rng th gii ang chuyn ng nhanh chng hng ti mt h thng kinh t thun li hn cho kinh doanh quc t. Nhng tht s nguy him khi s dng cc xu hng thnh lp d on tng lai. Th gii c th c di chuyn hng ti mt h thng kinh t ton cu hn, nhng ton cu ha khng phi l khng th trnh khi. Cc nc c th ko tr li t cc cam kt gn y t tng kinh t t do nu kinh nghim ca h khng ph hp vi mong i ca h. Du hiu nh k, v d, cho bit rt lui khi h t tng kinh t t do Nga. Nga tri qua ni au kinh t ng k l n s c gng chuyn i t mt nn kinh t k hoch tp trung sang nn kinh t th trng. Nu Nga do d c tr thnh thng xuyn hn v ly lan rng, tm nhn t do ca mt nn kinh t th gii thnh vng hn da trn cc nguyn tc th trng t do khng c th xy ra nhanh chng nh hy vng nhiu. R rng, iu ny s lm mt th gii kh khn hn cho cc doanh nghip quc t. Ngoi ra, ton cu ha mang li ri ro ln hn. Starkly chng minh trong nm 1997 v 1998 khi mt cuc khng hong ti chnh Thi Lan lan truyn u tin cho cc quc gia ng khc v sau vo nm 1998 vi Nga v Brazil. Cui cng, cuc khng hong e da st gim nn kinh t ca cc nc pht trin, bao gm c Hoa K, vo suy thoi. Chng ti khm ph nhng nguyn nhn v hu qu ca iu ny v tng t nh cuc khng hong ton cu ti chnh khc trong Chng 10. Ngay c t gc thun ty kinh t, ton cu ho l khng phi tt c. Cc c hi kinh doanh trong nn kinh t ton cu c th c tng cng ng k, nhng nh chng ta thy trong nm 1997-98, cc ri ro lin quan vi s ly lan ti chnh ton cu cng ln hn. Tuy nhin, nh c gii thch sau ny trong cun sch ny, cc cng ty c th khai thc cc c hi lin kt vi ton cu ha, trong khi ng thi gim ri ro thng qua cc chin lc bo him ri ro ph hp. Cuc tranh lun ton cu ha s chuyn dch hng ti mt nn kinh t ton cu tch hp v ph thuc ln nhau l mt iu tt? Nhiu nh kinh t c nh hng, cc chnh tr gia, v cc nh lnh o kinh doanh dng nh ngh nh vy.H lp lun rng cc ro cn gim thng mi quc t v- 26 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

u t l hai cng c thc y nn kinh t ton cu thnh vng hn. H ni rng tng cng thng mi quc t v u t xuyn bin gii s cho kt qu mc gi thp hn i vi hng ho v dch v. H tin rng ton cu ha kch thch tng trng kinh t, lm tng thu nhp ca ngi tiu dng, v gip to ra cng n vic lm trong tt c cc nc tham gia trong h thng thng mi ton cu. Nhng lp lun ca nhng ngi h tr ton cu ha c trnh by chi tit trong Chng 5, 6, v 7. Nh chng ta s thy, c nhng l do tt l thuyt tin rng cc ro cn suy gim thng mi quc t v u t lm kch thch tng trng kinh t, to cng n vic lm, nng cao mc thu nhp. Nh c m t trong cc chng 6 v 7, bng chng thc nghim cho vay h tr cc d on ca l thuyt ny. Tuy nhin, mc d s tn ti hp dn ca l thuyt v bng chng, ton cu ha vn b nh ph bnh ch trch.Mt s cc nh ph bnh hot ng, tham gia vo cc ng ph chng minh phn i ton cu ha. y chng ta nhn vo ln sng ngy cng tng ca cuc biu tnh chng ton cu ha v mt thi gian ngn xem li cc ch chnh ca cuc tranh lun lin quan n gi tr ca ton cu ha. Trong chng sau, chng ti xy dng trn nhiu im c cp di y. ANTIGLOBALIZATION KHNG NGH Cc cuc biu tnh ng ph chng ton cu ha n nm 1999, khi hn 40.000 ngi biu tnh chn cc ng ph Seattle trong mt n lc ng ca mt cuc hp T chc Thng mi Th gii c t chc ti thnh ph. Nhng ngi biu tnh phn i chng li mt lot cc vn , bao gm mt vic lm trong ngnh cng nghip b tn cng t i th cnh tranh nc ngoi, n p lc ln mc lng ca lao ng ph thng, suy thoi mi trng, v ch ngha quc vn ha ca cc phng tin truyn thng ton cu v cc doanh nghip a quc gia, c xem nh l c thng tr bi mt s ngi biu tnh gi l "vn ha ngho kh" li ch v gi tr ca Hoa K. Tt c nhng kh au ny, nhng ngi biu tnh tuyn b, c th c t bn chn ca ton cu ha. T chc Thng mi Th gii l cuc hp c gng khi ng mt vng m phn mi ct gim cc ro cn i vi thng mi v u t xuyn bin gii. Nh vy, n c xem nh mt ngi qung b ton cu ha v mt mc tiu hp php cho nhng ngi biu tnh chng ton cu ho. Cc cuc biu tnh bin thnh bo lc, chuyn i cc ng ph bnh thng im tnh ca Seattle vo mt trn chin gia "v chnh ph" v b phn kinh ngc v cha c chun b cnh st Seattle. Hnh nh ca gch, nm ngi biu tnh v cnh st bc thp cm di cui ca h l hp l c ghi li bng cc phng tin truyn thng ton cu, sau lu hnh nh trn ton th gii. Trong khi , T chc Thng mi Th gii cuc hp khng t c tha thun, v mc d cc cuc biu tnh bn ngoi hi trng c rt t lm vi s tht bi , n tng cho rng nhng ngi biu tnh thnh cng trong vic ngn cn cc cuc hp. c khuyn khch bi nhng kinh nghim Seattle, ngi biu tnh chng ton cu ho bt ln hu ht cc cuc hp quan trng ca mt t chc ton cu. Cc cuc biu tnh quy m nh hn, c xy ra mt s nc, nh Php, ni cc nh hot ng chng ton cu ho b ph hy mt nh hng McDonald trong thng 8 nm 1999 phn i s bn cng ha ca vn ha Php ch ngha quc M (xem Tp trung Quc gia, "phn i ton cu ha trong Php, " bit thm chi tit). Trong khi cc cuc biu tnh bo lc c th cung cp cho cc n lc antiglobalization mt tn xu, r rng t quy m ca cc- 27 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

cuc biu tnh h tr cho cc nguyn nhn i vt ra ngoi mt ct li ca v chnh ph. Cc phn on ln ca dn s nhiu nc tin rng ton cu ha tc ng c hi trn cc tiu chun sng v mi trng, v cc phng tin truyn thng thng cho n trn s s hi ny. Trong nm 2004 v 2005, v d, CNN tin neo Lou Dobbs chy mt lot c nh gi cao quan trng ca xu hng ca cc cng ty M tn dng li th ca ton cu ha v "cng vic xut khu" ra nc ngoi. C l thuyt v bng chng cho thy rng nhiu ngi trong s nhng ni s ny c phng i, nhng iu ny c th khng c truyn t r rng v c hai chnh tr gia v doanh nhn cn phi lm nhiu hn truy cp nhng ni s ny. Nhiu cuc biu tnh chng ton cu ha c khai thc vo mt cm gic chung ca mt mt qua mt th gii m nhng ro cn ca thi gian v khong cch, v s khc bit ln trong cc t chc kinh t, cc t chc chnh tr, v mc pht trin ca cc quc gia khc nhau to ra mt th gii giu s a dng ca nn vn ha ca con ngi. Th gii ny ang i vo lch s. Tuy nhin, trong khi cc cng dn giu c ca cc nc pht trin c th c s sang trng tang vic rng h by gi c th nhn thy nh hng ca McDonald v Starbucks qun c ph ngh a im k l nh Thi Lan, khiu ni t c nghe t cc cng dn ca cc quc gia, ngi cho n cc tiu chun sng cao hn nhng tin b mang li. TON CU HO, VIC LM, THU NHP Mt mi quan tm thng xuyn ln ting bi i th ton cu ha l ro cn gim thng mi quc t ph hy sn xut cng n vic lm trong cc nn kinh t giu c tin tin nh Hoa K v Vng quc Anh. Cc nh ph bnh lp lun rng cc ro cn thng mi gim cho php cc cng ty di chuyn hot ng sn xut sang cc nc ni mc lng thp hn nhiu. D.L. Bartlett v JB Steele, hai nh bo cho cc Inquirer Philadelphia ngi t c danh ting cho cc cuc tn cng ca h v t do thng mi, trch dn trng hp ca Harwood Industries, mt qun o ca M sn xut m ng ca M ca n hot ng, ni m n tr cng nhn $ 9 mt gi, v chuyn sang sn xut Honduras, ni cc cng nhn dt may nhn c 48 cent mi gi. Bi v di chuyn nh th ny, tranh lun Bartlett v Steele, mc lng ca ngi M ngho gim ng k trong qu va qua ca mt th k. QUC GIA TP TRUNG Phn i ton cu ha ti Php Mt m trong thng 8 nm 1999, 10 ngi n ng di s lnh o ca ngi nng dn nui cu a phng v ngi cc hot ng nng thn Jose Bove thm nhp vo th trn Millau min Trung nc Php v ph hoi mt nh hng ca McDonald ang c xy dng, gy thit hi c tnh $ 150,000. y l nhng khng ph hoi thng thng, tuy nhin, t nht l theo nhng ngi ng h ca h i vi "biu tng tho d" ca ca hng ca McDonald . Tn cng ban u c trnh by nh l mt cuc biu tnh chng li chnh sch thng mi khng lnh mnh M. Lin minh chu u cm nhp khu tht b c iu tr ni tit t t Hoa K, ch yu l do lo ngi rng n c th dn n vn sc khe (mc d cc nh khoa hc EU kt lun khng c bng chng v iu ny). Sau khi xem xt cn thn, T chc Thng mi Th gii ni lnh cm ca EU l khng c php theo cc quy tc thng mi m EU v Hoa K l bn,- 28 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

v rng EU s phi nng n hoc tr a i mt. EU t chi thc hin theo quy nh, v vy chnh ph Hoa K p t mc thu 100% vo nhp khu cc sn phm nht nh ca EU, bao gm cc mt hng ch lc Php nh gan ngng, m tt, v pho mt Roquefort. Trn cc trang tri gn Millau, Bove v nhng ngi khc ln ln con cu c sa c s dng lm cho Roquefort. H cm thy tc gin bi thu quan ca M v quyt nh tun ra ni tht vng ca h trn McDonald ca. Bove v ng bo ca ng b bt gi v b buc ti. H nhanh chng tr thnh mt trng tm ca cc antiglobalization di chuyn thun ti Php phn i tt c mi th t mt mt mt ch quyn quc gia v chnh sch thng mi khng cng bng " c gng lc lng hc mn tht b c iu tr trn ngi tiu dng Php, cuc xm lc ca vn ha Php bi cc gi tr ngoi lai M, aptly biu tng ca McDonald. Lionel Jospin, Th tng Php, c gi l nguyn nhn ca Jose Bove "ch." Cho php duy tr min ph trong thi gian ch phin ta xt x, Bove i du lch n Seattle vo thng khng ngh cc T chc Thng mi Th gii, ni ng c tip n nh mt anh hng ca cc phong tro antiglobalization . Ti Php, Bove ca thng 7 nm 2000 th nghim thu ht khong 40.000 ngi ng h th trn nh ca Mil-lau, ni h cm tri bn ngoi ta n v ch i phn quyt. Bove c tm thy c ti v b kt n ba thng trong t, t hn so vi cu c th c ti a nm nm. Ngi ng h ng mc o thun tuyn b, "th gii khng phi l hng ha, v cng ti cng vy Trong cng thi gian trong vng Languedoc nc Php, California sn xut ru Robert Mondavi t c tha thun vi th trng v hi ng ca ngi lng ca cc c quan Aniane ln lt 125 mu t i rng thuc ngi lng thnh mt vn nho. Mondavi k hoch u t 7.000.000 $ trong d n v hy vng s sn xut ru vang cht lng hng u s bn chu u v Hoa K vi $ 60 mt chai. Tuy nhin, cc nh mi trng a phng phn i k hoch, m h tuyn b s ph hy di sn sinh thi c o ca khu vc. Jose Bove, trong s ni ting bt ng, cung cp h tr ca mnh cc i th, v cc cuc biu tnh bt u. Trong thng nm 2001, th trng x hi ph duyt d n b nh bi trong cuc bu c a phng, trong cc d n Mondavi tr thnh vn ln. ng c thay th bi mt Cng sn, Manuel Diaz, ngi b t co d n nh l mt m mu t bn ch ngha c thit k lm phong ph giu c c ng chi ph ca ngi dn v mi trng. Sau chin thng ca Diaz, Mondavi tuyn b ng s rt khi d n. Mt pht ngn vin ghi nhn: " l mt lng ph rt ln, nhng c nhng li ch r rng c nhn v chnh tr ti chi y m i cch xa hn chng ta." V vy, c ngi Php tri ngc vi u t nc ngoi? Kinh nghim ca McDonald v Mondavi dng nh ngh nh vy, cng nh cc tin tc lin quan, nhng xem xt k hn v mt thc t khc nhau dng nh xut hin. McDonald c hn 800 nh hng Php v tip tc lm rt tt. Trong thc t, Php l mt trong nhng th trng c li nht cho McDonald. Php t lu l mt trong nhng a im a thch nht u t trc tip nc ngoi vo bn trong, tip nhn hn 100 t $ u t nc ngoi t nm 2003 v 2005, nhiu hn bt k quc gia chu u khc vi cc trng hp ngoi l ca Anh. Cc cng ty M lun lun chim mt t l ng k ca khon u t ny. Hn na, cc doanh nghip Php cng c cc nh u t nc ngoi ng k, khong 1.100 cng ty a quc gia Php chim khong 8% ca chng khon ton cu ca u t trc tip nc ngoi.- 29 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Trong vi nm qua, nhng ni lo s tng t c p dng vi cc ngnh dch v, trong c ngy cng c thu ngoi cho cc quc gia c chi ph lao ng thp hn. Cm gic ph bin l khi cc cng ty nh Dell, IBM, hoc Citigroup thu ngoi cc hot ng dch v chi ph thp hn cc nh cung cp nc ngoi, c ba lm h l "cng vic xut khu quc gia c mc lng thp v gp phn vo t l tht nghip cao hn v sng thp hn tiu chun quc gia nh ca h (trong trng hp ny, Hoa K). Mt s nh lp php trong Hoa K phn ng bng cch gi cho php lut ro cn i vi gia cng phn mm cng vic. ng h ca ton cu ha tr li rng cc nh ph bnh nhng xu hng ny b l nhng im quan trng v thng mi t do li ch ln hn chi ph. 49 H cho rng min ph thng mi s cho kt qu cc nc chuyn sn xut cc loi hng ho v dch v m h c th sn xut hiu qu nht, trong khi nhp khu hng ho v dch v m h khng th sn xut mt cch c hiu qu. Khi mt quc gia bao trm thng mi t do, lun lun c mt s trt khp, b mt cng n vic lm dt may ti Harwood Industries, hoc b mt vic lm trung tm cuc gi ti Dell, nhng ton bnn kinh t l tt hn nh l mt kt qu. Theo quan im ny, n lm cho t ngha i vi Hoa K sn xut hng dt may ti Trang ch khi h c th c sn xut vi chi ph thp hn Honduras hoc Trung Quc (trong , khng ging nh Honduras,mt ln ngun nhp khu dt may ca Hoa K). Nhp khu hng dt may t Trung Quc dn n mc gi thp hn qun o ti Hoa K, cho php ngi tiu dng chi tiu nhiu hntin ca h vo cc mt hng khc. ng thi, tng thu nhp c to ra Trung Quc t dt may xut khu tng mc thu nhp ti nc ny, gip ngi Trung Quc mua nhiu sn phm c sn xut ti Hoa K, nh dc phm tAmgen, My bay phn lc Boeing, Intel da trn my tnh, phn mm Microsoft, v cc b nh tuyn Cisco.Lp lun tng t c th c thc hin h tr gia cng phn mm dch v cho nc c mc lng thp. Bng cch gia cng phn mm trung tm dch v khch hng gi n n , Dell c th gim c cu chi ph ca n, v do gi ca n cho my tnh.Ngi tiu dng M c hng li t pht trin ny. Khi gi my tnh gim, ngi M c th chi tiu nhiu hn tin ca h trn hng ha v dch v khc. Hn na, s gia tng mc thu nhp n cho php n mua nhiu hng ha v dch v, gip to ra cng n viclm Trong Hoa K. Theo cch ny, ng h ca ton cu ha cho rng cc lich thng mi min ph tt c cc nc tun th mt ch thng mi t do. Tuy nhin, mt s ngi ng h ton cu ha tha nhn rng mc lng c hng lao ng ph thng trong nhiu nn kinh t tin tin c th gimtrong nhng nm gn y. Tuy nhin, bng chng v iu ny l decidedly hn hp. 5nghin cu ca Cc D tr Lin bang Hoa K tm thy rng trong vng by nm trc 1996, thu nhp ca 10%tr lng cao nht ca ngi lao ng M tng trong thc t 0,6% mi nm trong khi thu nhp ca 10% di cng ca heap gim 8%. mt s vng, ma thu ln hn nhiu. 5 Mt nghin cu khc ca cc xu hng di hn trong phn phi thu nhp kt lun. Trn ton quc, t cui nhng nm 1970 n cui nhng nm 1990, thu nhp trung- 30 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

bnh ca gia nh c thu nhp thp nht gim hn 6% sau khi iu chnhlm pht, v thu nhp trung bnh th nm gia gia nh tng trng khong 5%. Ngc li, bnh qun thu nhp thc t thu nhp cao nht nm cagia nh tng trn 30%. Trong khi cc nh ph bnh ton cu ha cho rng s suy gim trong mc lng khng c tay ngh l do s di c ca cng vic sn xut ra nc ngoi c mc lng thpv gim tng ng nhu cu v lao ng ph thng, ng h ca ton cu ha nhn thy mt phc tp hn hnh nh. H cho rng s suy gim r rng trong mc lng thc t ca ngi lao ng khng c tay ngh n nhiu hn mt s thay i do cng ngh trong nn kinh t tin tin xa cng vic trnh ch l mt s sn sng cho cng vic mi ngy i vi cng vic i hi gio dc v k nng quan trng. H ch ra rng nhiu nn kinh t tin tin bo co tnh trng thiu cng nhn c tay ngh cao v cung cp d tha lao ng ph thng. V vy, tng thu nhp bt bnh ng l mt kt qu ca tin lngcho ngi lao ng c tay ngh cao c gi thu ca th trnglao ng v tin lng cho ngi lao ng khng c tay ngh c gim gi. Nu ngi ta ng vi logic ny, mt gii phpcho vn ca gim thu nhp l c tm thy khng phi trong vic hn ch thng mi t do v ton cu ha, nhng trong vic tng u t ca x hi trong gio dc lm gim vic cung cp lao ng ph thng. Mt s nghin cu cng cho thy rng cc bng chng ca s bt bnh ng thu nhp ngy cng tng c th c nghi ng. Robert Lerman ca cc th Vin nghin cu tin rng pht hin ca s bt bnh ng da trn cc tnh ton n gi tin lng khng thch hp. R sot li d liu bng cch s dng khc nhau phng php lun, Lerman tm thy rng, khng t thu nhp bt bnh ng ngy cng tng, mt ch s ca T l bt bnh ng tin lng cho tt c cc cng nhn thc s gim 5,5% gia nm 1987 v 1994. Mt nghin cu nm 2002 ca T chc Hp tc v Pht trin Kinh t, c thnh vin bao gm 20 nn kinh t giu nht trn th gii, cng cho thy mt phc tp hn hnh nh. Nghin cu lu rng trong khi khong cch gia cc nhm ngi ngho nht v giu nht ca x hi mt s nc OECD m rng, xu hng ny khng c ngha l ph qut. Ti Hoa K, v d, cc nghin cu ca OECD cho thy c s bt bnh ng trong khi thu nhp tng t gia nhng nm 1970 n gia nhng nm 1980, n khng m rng hn na trong k tip thp k. Bn bo co cng lu rng trong hu ht tt c cc nc, mc thu nhp thc t tng hn khong thi gian 20 nm nhn trong nghin cu, bao gm c thu nhp ca phn khc ngho nht ca hu ht cc x hi OECD. thm vo cc kt qu nghin cu hn hp, nm 2002 Hoa K nghin cu d liu bao gm 1990-2000 kt lun rng trong nhng nm , t l tht nghip gim t l mang li li ch cho cng nhn mc lng thp v tng trng tin lng tng i rng, c bit l trong na sau ca nhng nm 1990. Thu nhp ca ngi tr 10% dn s thc s tng nhanh gp hai ln ca ngi lao ng trung bnh trong thi gian 1998-2000. 57 Nu nh xu hng tip tc vo nhng nm 2000 v h c th khng c i s l ton cu ha dn n bt bnh ng v thu nhp ngy cng tng c th mt mt s c m ca n. TON CU, CHNH SCH LAO NG V MI TRNG- 31 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Mt ngun th hai quan tm l thng mi t do khuyn khch cc cng ty t cc quc gia tin tin di chuyn c s sn xut nc km pht trin thiu quy nh y bo v lao ng v mi trng t lm dng bi nhng k v lim s. Cc nh ph bnh ton cu ha thng tranh lun rng tn trng nhng quy nh v lao ng v mi trng ng k lm tng chi ph ca cc doanh nghip sn xut v t chng mt cnh tranh bt li trong th trng ton cu vis--vis cc cng ty c tr s ti cc nc ang pht trin khng phi thc hin theo quy nh nh vy. Cc cng ty i ph vi iu ny bt li chi ph, l thuyt i, bng cch di chuyn c s sn xut ca h cho cc quc gia khng c quy nh nng n hoc khng thi hnh cc quy nh m h c. Nu y l trng hp, ngi ta c th mong i thng mi t do dn n s gia tng nhim v kt qu trong cc cng ty t cc quc gia tin tin khai thc lao ng km pht trin cc quc gia. 59 Lp lun ny c s dng nhiu ln bi nhng ngi phn i s hnh thnh nm 1994 Hip nh Thng mi Bc M (NAFTA) gia Canada, Mexico, v Hoa K. H v mt bc tranh ca cc cng ty M sn xut di chuyn Mexico l lt h s c t do gy nhim mi trng, s dng tr em lao ng, v b qua an ton ni lm vic v cc vn y t, tt c trong tn ca li nhun cao hn. Nhng ngi ng h thng mi t do v ln hn ton cu ha th hin s nghi ng v kch bn ny.H lp lun rng cc tiu chun lao ng kh khn hn mi trng quy nh v cht ch hn tay trong tay vi tin b kinh t. 61 Ni chung, nh cc quc gia tr nn giu hn, h ban hnh mi trng kh khn hn v lao ng quy nh. 62 Bi v thng mi t do cho php pht trin nc tng tc tng trng kinh t ca h v tr nn phong ph hn, iu ny s dn php lut mi trng v lao ng kh khn hn. Theo quan im ny, cc nh ph bnh t do thng mi c ngc thng mi t do khng gy nhim nhiu hn v bc lt lao ng, n dn t hn. Bng cch to ra s giu c v u i cho cc doanh nghip sn xut cng ngh i mi, h thng th trng t do v thng mi t do c th lm cho n d dng hn cho th gii i ph vi nhim v s tng trng dn s. Tht vy, trong khi mc nhim ang tng ln cc ncngho hn ca th gii, h c gim cc nc pht trin.trong Hoa K, v d, nng ca kh carbon monoxide v lu hunh cht gy nhim dioxide trong kh quyn gim 60% t nm 1978 v 1997, trong khi nng ch gim 98% v nhng ct gim ny c xy ra vi mt nn tng ca pht trin kinh t bn vng. Mt s nghin cu kinh t tm thy bng chng ph hp ca mt bu hnh mi quan h gia mc thu nhp v mc nhim (xem Hnh 1.5). 64 L mt nn kinh t pht trin v mc tng thu nhp, mc nhim ban u cng tng ln. Tuy nhin, qu kh mt s im, tng mc thu nhp dn n nhu cu bo v mi trng ln hn, v mc nhim sau gim xung. Mt nghin cu chuyn ca Grossman v Krueger pht hin ra rng bc ngot xy ra trc khi mc thu nhp bnh qun u ngi t 8.000 $. 65 Trong khi mi quan h bu hnh c m t trong hnh 1.5 c v nh gi trn mt phm vi rng ca cc cht nhim t lu hunh dioxide dn nng v nc cht lng kh thi carbon dioxide l mt ngoi l quan trng, tng u n vi cao hn mc thu nhp. Cho rng vic tng nng carbon dioxide kh quyn lin quan n s nng ln- 32 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

ton cu, iu ny s l mt mi quan tm. Gii php cho Tuy nhin, vn , c l khng quay tr li nhng n lc t do ha thng mi c bi dng s tng trng kinh t v ton cu ha, nhng c c cc quc gia trn th gii ng vi cc tiu chun kh khn hn v hn ch lng kh thi carbon. Mc d Lin Hip Quc bo tr. Cc cuc m phn c ny l mt mc tiu trung tm k t khi Hi ngh Thng nh Tri t nm 1992 ti Rio de Janeiro, c rt t thnh cng trong vic di chuyn i vi cc mc tiu y tham vng gim carbon kh thi c nu trong Hi ngh Thng nh Tri t v cc cuc m phn tip theo ti Kyoto, Nht Bn, mt phn bi v nc thi ln nht ca kh carbon dioxide, Hoa K, t chi k tha thun ton cu m n tuyn b mt cch bt hp l s lm chm tng trng kinh t. Nhng ngi ng h thng mi t do cng ch ra rng n c th buc cc tha thun thng mi t do vic thc hin php lut mi trng kh khn hn v lao ngkm pht trin quc gia. NAFTA, v d, c thng qua ch sau khi thothun bn c c thng lng cam kt Mexico thc thi kh khn hn ca mi trng bo v quy nh. Nh vy, ng h t do thng mi cho rng cc nh my c tr s ti Mexico sch hn h s c c m khng cn thng qua NAFTA. H cng lp lun rng cc cng ty kinh doanh khng phi l t chc phi lun l m cc nh ph bnh ngh. Trong khi c th c mt s qu to thi, nht l doanh nghip kinh doanh nhn vin ca nh qun l cam kt s hnh x mt cch o cv s khng di chuyn sn xut ra nc ngoi ch h c thbm nhim vo kh quyn hoc khai thc lao ng. Hn na, mi quan h gia nhim, chi ph lao ng, khai thc v sn xut c th khng c rng ngh cc nh ph bnh. Ni chung, mt lc lng lao ng cng c iu tr c sn xut, v n l nng sut hn l c s mc lng thng c nh hng ln nht v chi ph. Tm nhn ca tham lam qun l ca sn xut cho cc nc c mc lng thp khaithc lc lng lao ng c th c t khng ng ch.

TON CU HA V CH QUYN QUC GIAMt vn khc lng ting bi cc nh ph bnh ca ton cu ha ngy nay ngy cng ph thuc ln nhau ton cu nn kinh t chuyn giao quyn lc kinh t t cc chnh ph quc gia v i vi siu quc gia cc t chc nh T chc Thng mi Th gii, Lin minh chu u (EU), v Lin Hp Quc. Nh cm nhn bi cc nh ph bnh, quan chc khng c bu p t chnh sch chnh ph c bu dn ch ca dn tc bang, do ph hoi ch quyn ca cc bang v gii hn kh nng ca quc gia kim sot ca n ca s phn. 67 T chc Thng mi Th gii l mt mc tiu a thch ca nhng ngi tn cng hp tp vi vng hng ti mt nn kinh t ton cu. Nh ni trc , WTO c thnh lp nm Nm 1994 vi cnh st h thng thng mi th gii c thnh lp bi Hip nh chung v Thu quan v Thng mi. WTO arbitrates tranh chp thng mi gia 149 ni rng k kt GATT. Hi ng trng ti c th ra phn quyt hng dn mt thnh vin nh nc thay i chnh sch thng mi m vi phm quy nh ca GATT. Nu ngi vi phm t chi thc hin theo phn quyt, WTO cho php cc tiu bang khc p t thch hp bin php trng pht thng mi trn ngi vi pham. Kt qu l, theo mt ni bt nh ph bnh, mi trng M, ng h quyn ca ngi tiu dng, v ng c vin tng thng Ralph Nader:- 33 -

Global Business Today (fifth edition)

Charles W. L. Hill

Theo h thng mi, nhiu quyt nh c nh hng n hng t ngi khng cn c thc hin bi chnh quyn a phng hoc quc gia, nhng thay vo , nu b thch thc bi bt k Quc gia thnh vin WTO, s c hon li n mt nhm cc quan chc khng c bu ngi ng sau cnh ca ng kn ti Geneva (l tr s ca WTO l nm). Cc quan chc c th quyt nh c hay khng ngi California c th ngn chn s tn ph ca nhng cnh rng trinh n cui cng hoc xc nh nu gy ung th thuc tr su c th b cm t thc n ca h, hoc cho d chu u nc c quyn cm cc kch thch t nguy him cng ngh sinh hc trong tht. . . . C nguy c l c s rt dn ch v trch nhim ra quyt nh 68 Tri ngc vi thut hng bin Nader, nhiu nh kinh t v chnh tr gia duy tr sc mnh ca cc t chc siu quc gia nh WTO l gii hn nhng g quc gia-bang chung ng cp. H cho rng c quan chng hn nh Hoa Cc quc gia v gia nhp WTO tn ti phc v li ch tp th ca cc quc gia thnh vin, khng ph hoi cc li ch. ng h ca cc t chc siu quc gia ch ra rng sc mnh ca cc c quan ny da phn ln vo kh nng ca mnh thuyt phc cc quc gia thnh vin theo mt hnh ng nht nh. Nu cc c quan ny khng phc v li ch tp th ca cc quc gia thnh vin, nhng tiu bang s rt h tr v t chc siu quc gia ca h s nhanh chng sp . Theo quan im ny, sc mnh thc s vn cn c tr vi c nhn quc gia quc gia, khng siu quc gia t chc. TON CU HA V NGI NGHO TRN TH GII Nhng ngi ch trch ton cu ha lp lun rng mc d nhng li ch cho l lin quan n t do thng mi v u t, hn trm nm qua hoc lu hn khong cch gia cc quc gia giu v ngi ngho th gii nhn c rng hn. Trong nm 1870, thu nhp bnh qun u ngi trong 17 giu nht th gii cc quc gia l 2,4 ln so vi tt c cc nc khc. Nm 1990, cng mt nhm l 4,5 ln giu nh phn cn li. 69 Trong khi lch s gn y ch ra rng mt s th gii ngho cc quc gia c kh nng thi gian nhanh chng chuyn i kinh t tng trng lm chng rng xy ra mt s quc gia ng Nam nh Hn Quc, Thi Lan, v Malaysia-c xut hin c lc lng mnh m cho s tr tr trong s ngho nht th gii cc quc gia. Mt phn t ca nhng nc c GDP bnh qun u ngi t hn $ 1.000 trong nm 1960 c tc tng trng t hn khng t nm 1960 n 1995, v mt t l tng trng th ba ca t hn 0,05%. 70 nh ph bnh cho rng nu ton cu ha l mt s pht trin tch cc, s khc nhau gia ngi giu v ngi ngho khng nn xy ra. Mc d nhng l do cho s tr tr kinh t khc nhau, mt s yu t ni bt, khng c trong c bt c iu g lm