9. sözcükler arası diğer anlam İlişkileri a. anlamla ...€¦ · yakın anlamlı sözcükler:...

15

8. SINIF TÜRKÇE 3. ÜNİTE

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldığını işaretleyiniz.

b. Farklı Sözcüğün Belirlenmesi:

Bu tür sorularda sözcükler anlamca gruplanır. Gruplanan sözcükler arasında anlam ilişkisi

vardır. İlişkiye uymayan sözcüğün bulunması istenir.

À “yiğit - mert - hırçın - cesur” sözcük dizisinde “hırçın” sözcüğü diğerlerinden ayrılır.

c. Kuralı Bozan Sözcüklerin Bulunması:

Àağaç-kalem, buğday-ekmek, tuz-tuzluk, süt-peynir

Àağaç-kalem, buğday-ekmek, süt-peynir

ÀTuz-tuzluk İç-dış ilişkisi

Ham madde ilişkisi

Cümleler Temel Yan Mecaz

1. Bana hediye alman çok ince bir davranış.

2. Kuraklıktan tarladaki tüm ekinler yanmış.

3. Çocuk sahilde tek başına oynuyor.

4. Yaşadığımız bunca sıkıntıdan sonra aydınlık günler bizi bekliyor.

5. Okuduğum her kitaptan aynı tadı alamam.

6. Gölün kıyısını yapraksız, bodur ağaçlar kuşatmış.

7. Mağaranın ağzını kayalarla kapatmışlar.

8. İri, hantal gövdesini zorlukla taşıyordu.

9. Herkes uzun soluklu bir ilişki ister.

10. Yanakları kuruydu fakat gözleri nemlenmişti.

9. Sözcükler Arası Diğer Anlam İlişkileri

✽ Sözcükler arası anlam ilişkilerinde tüm bunların dışında, bir sözcüğün anlamı veya görevi

dolayısıyla başka sözcüklerle karşılaştırılması da istenebilir.

a. Anlamla İlgili Sözcüğün Belirlenmesi:

Àateş - yangın (parça - bütün), yemek - tabak (iç - dış) vb.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

BİRLİKTE ÇÖZELİM

16

BİLFEN YAYINCILIK3. ÜNİTE

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizilen sözcüklerden terim anlamlı olanları işaretleyiniz.

1. Havuzun kaç metreküp su aldığını hesapladık.

2. Çektiği fotoğrafların filmlerini yıkamaya gitti.

3. Yıldırım, gökyüzü ile yeryüzü arasındaki enerji boşalmasıdır.

4. Bu mahallede herkes birbirini sever ve sayardı.

5. Yeni evleri için bir tencere seti aldılar.

3. “Ses, cümle, sözcük, hece, metin, paragraf” sözcüklerini genelden özele doğru sırala-yınız.

4. Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcüklerden genel anlamlı olanları işaretleyiniz.

5. Aşağıdaki cümlelerde soyut anlamlı sözcük bulunduranları işaretleyiniz.

Aile, bir toplumun temelidir.

Sporcu, her zaman disiplinli yaşamalıdır.

Ağzından çıkan her sözcük, bana batıyordu.

Sıcak çay dilimi yaktı.

Başka bir fikri asla kabul etmezdi.

Türkçe zengin bir dildir.

Güzel düşüncelerle seni aradım.

Bu sevinç herkesin yüzüne yansımıştı.

Arkadaşları arasındaki bağ gittikçe kuvvetleniyordu.

Onun en iyi arkadaşı kitaptı.

metin

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

paragraf cümle sözcük hece ses

✔

✔

✔

KARMA SORULAR

17


1. “Görmek” sözcüğünün seçeneklerdeki anlam-larını (temel, yan, mecaz) yazınız.

A) Görmek: Yan anlam (Anlamak, kavramak, sezmek)

B) Görmek: Yan anlam (Bir şeye erişmek)

C) Görmek: Yan anlam (Bir işleme uğramak)

D) Görmek: Yan anlam (Kendisine yapılmak, bir davranışla karşılaşmak, maruz kalmak)

2. “Mecaz anlam”ın tanımını yaparak içinde mecaz anlamlı sözcük bulunan cümleler yazı-nız.

3. Altı çizili sözcükleri buradaki anlamlarından farklı olacak biçimde cümle içinde kullanınız.

Etek: Bu yörede kadınlar allı güllü etekler giyer.

Hava: Bu günlerde havanın durumuna uymak zor;

bir yağar, bir eser.

Gül: Gülmek için bahane arıyorsunuz.

Koş-: Ben kaçıyorum, abim de arkamdan koşuyor.

1. “Görmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin han-gisinde “Cebi para gördü ve eve iki kuruş yar-dım etti.” cümlesindeki anlamıyla aynı anlama gelecek şekilde kullanılmıştır?A) İnsanları aldatmanın ne demek olduğunu o

da görecek.B) Gördüğü yardımlarla çocukların ancak te-

mel ihtiyaçlarını giderebiliyor.C) Teftiş görecek kurumlar arasında bizimki

de var.D) Gördüğü muameleden hiç memnun kalmadı-

ğı bakışlarından okunuyordu.

2. 1. Onu içinden koparıp atması gerektiğini bili-yordu.

2. En büyük hayali kendini anlayacak biriyle çalışmaktı.

3. Eline batan kıymığı çıkarttırmak için has-tane hastane dolaştı.

4. Köye vardığımızda karşılaştığımız sıcak insanlar tüm yorgunluğumuzu unutturmuştu.

Numaralanmış cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözcükler mecaz anlamıyla kullanılmıştır?A) 1. ve 4. B) 2. ve 3.C) 2. ve 4. D) 3. ve 4.

3. 1. Bizi dağın eteğindeki küçük bir tesiste misafir ettiler.

2. İnsanı saran sıcacık havası vardı bizi kar-şılayanların.

3. Ona her doğum gününde bir demet gül hediye ederdi.

4. Hayallerinin peşinde koşarsan bugünü yaşamazsın.

Yukarıda numaralanmış cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerle ilgili bilgilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?A) 1 numaralı cümledeki sözcük yan anlamlıdır.B) 2 numaralı cümledeki sözcük mecaz anlamlıdır.C) 3 numaralı cümledeki sözcük sesteş köklüdür.D) 4 numaralı cümledeki sözcük temel anlamlıdır.

Mecaz Anlam: Sözcüğün temel anlamından tamamen uzaklaşarak anlam bağını koparan diğer anlamlarına denir.

• Böylesine sığ düşünen biri daha görmedim.

• Mutluluktan uçuyordu çocuklar.

• Çok ters bir adamdı, herkes ondan çekinirdi.

30


1. Aşağıda verilen cümlelerdeki benzetme ögelerini uygun bölmelere yerleştiriniz.

Cümleler Benzetilen Benzeyen Benzetme Yönü Benzetme Edatı

a. Köhne düşünceler, paslanmış çivilere benzer.

b. Yârin dudağından getirilmiş bir katre alevdir bu karanfil.

c. Hasan Dağı’nın üstü karınca yuvası gibi.

d. Uzaklara kar gibi yağıyor bilmediğim yıllar.

e. Karadeniz kıyıları bu mevsimde cennet gibidir.

4. Özdeyişler (Vecize)

✽ İlke, düşünce veya duyguları kısa ve özlü biçimde anlatan, söyleyeni belli olan sözlerdir.

ÀYurtta sulh, cihanda sulh. (Mustafa Kemal Atatürk)

ÀKendini affetmeyen bir insanın bütün hataları affedilebilir. (Conficius)

ÀGüneş balçıkla sıvanmaz. (Atasözüdür, söyleyeni belli değildir.)

Paslanmış çiviler Köhne düşünceler

Yârin dudağından getirilmiş bir katre alev

Karanfil

Karınca yuvası

Kar yağmak

Cennet

Hasan Dağı’nın üstü

Bilmediğim yıllar

Karadeniz kıyıları

gibi

gibi

gibi

✘

✘

✘

✘

✘

✘

• Özdeyişleri atasözlerinden ayıran en önemli fark, özdeyişlerin kim tarafından söylendiklerinin bel-li olmasıdır.

DİKKAT


31


2. Aşağıdaki dizeleri inceleyip kişileştirmeyle ilgili istenenleri kutulara yazınız.

Dizeler Kişileştirilen Varlık

Kişileştirilen Varlığa Yükle-nen Özellik

a. Bir bahar sabahının karanlığında ıssızGökte diz çökmüştü iki titrek ışıklı yıldız

b. Kapımı birkaç gün açık tutEşyam bakakalsın diye arkamdan

c. Güneş gülüyorBakıp karanlık hâlimize

d. Bu dağlar meşe dağlarVermiş baş başa dağlar

e. Deniz, ona çok sevdiğimi söyleBir gün gelir de kıyına, böyle durursa

f. Gözleri yaş dolu yorgun bulutlarGökte gezip gezip iner dağlara

g. Çocuk uykusunda gülüyorYılların acı çığlığından habersiz

h. Bir vakit başında hurma vardıAğaçlar yoluna çiçek saçardı

ı. Hayran oluyordu koca gökyüzüGöğüslerimizde büyüyen bahta

i. Şubat ayı kış yelini kovarkenCennet demek sana yakışır dağlar

3. Aşağıdaki deyimleri konularına göre sınıflandırıp yakın anlamlı deyimlerin numaraları-nı alttaki kutuların içine yazınız.

1. Canı burnuna gelmek

2. Yerin dibine geçmek

3. Tongaya basmak

4. Gaf yapmak

5. Ayak diremek

6. Çam devirmek

7. Renkten renge girmek

8. Bildiğinden şaşmamak

9. Tuzağa düşmek

10. Pot kırmak

11. Güçlük çekmek

12. Akla karayı seçmek

13. Faka basmak

14. Bildiğini okumak

Yıldız Diz çökmeleri

Bakakalması

Hâlimize bakıp gülmesi

Baş başa vermeleri

Ona çok sevdiğini söylemesi

Yorgun olmasıgözlerinin yaş dolu olması

gezip dağlara inmesi

Acı çığlıklarının olması

Yoluna çiçek saçması

Hayran olması

Kış yelini kovması

Eşya

Güneş

Dağlar

Deniz

Bulutlar

Yıllar

Ağaçlar

Gökyüzü

Şubat ayı

1, 11, 12 2, 7 3, 9, 13 4, 6, 10 5, 8, 14

32


1. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan ikilemeleri, oluşumlarına göre eşleştiriniz.

1. Tavşan, havucu çatur çutur yiyor. 4 Aynı sözcüğün tekrarlanmasıyla

2. Gece gündüz demeden çalıştık. 5 Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerle

3. Haberi duyar duymaz yola çıktım. 2 Karşıt anlamlı sözcüklerle

4. Kapı kapı dolaşıp yardım toplamış. 7 İkisi de anlamsız sözcüklerle

5. Malını mülkünü derneğe bağışlayacak. 8 Biri anlamlı, diğeri anlamsız sözcüklerle

6. Güzel mi güzel bebeği var. 1 Yansıma sözcüklerle

7. Patatesler eciş büçüş olmuş. 3 Bir eylemin olumlu olumsuz biçimiyle

8. Elindeki hırka yırtık pırtık çıktı. 9 İkinci sözcüğün başına “m”sesi getirerek

9. Kimseden ev mev almadım. 6 “de / ama / mi” ilavesiyle

Şu camı açalım; oda çok havasız. (Cam pencere)1. Evi gelecek hafta Bursa’ya taşıyacağız.2. Gideceğimiz yeri şu dükkâna sorun.3. Yaşar Kemal’i okumak bana çok şey kattı.4. 29 Ekim’de bütün Ankara sokaktaydı.5. Vapur, Üsküdar’a yanaştı.6. Günde iki saat televizyon seyrederim.

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen ad aktarmalarını (mecaz-ı mürsel) bulup aktarmaya konu olan sözcükleri boş bırakılan yerlere yazınız.

3. Aşağıda verilen cümlelerdeki deyim aktarmalarına uygun simgeleri çiziniz.

İnsandan Doğaya Aktarım

Duyular Arası Aktarım

Doğadan İnsana Aktarım

Doğadan Doğaya Aktarım

1. Annesinin tatlı dokunuşunu özlemişti.

2. Kitabın yapraklarını tek tek kontrol etti.

3. Öğretmenin sert bakışıyla yerine oturdu.

4. Evleri bu sokağın başındaydı.

5. Her zaman yumuşak bir patron olmuştur.

(Ev eşyalar)(Dükkân insan)(Yaşar Kemal eserleri)(Ankara insanlar)

(Üsküdar iskele)(Televizyon programlar)

SIRA SENDE

33


4. Aşağıdaki atasözlerini istenilen şekilde sınıflandırarak numaralarını uygun kutulara yazınız.

5. Aşağıda verilen cümlelerdeki anlam olaylarını verilen boşluğa yazınız.

6. Aşağıdaki dizelerde karşıtlık (tezat) sanatını oluşturan kavramları boşluklara yazınız.

1. Demir tavında döğülür.2. Aç doymam tok acıkmam sanır.3. Acı patlıcanı kırağı çalmaz.4. Ağaç yaşken eğilir.5. Bin bilsen de bir bilene danış.

6. Hamama giren terler.7. Güvenme varlığa, düşersin darlığa.8. Körle yatan şaşı kalkar.9. Bin dost az bir düşman çoktur.10. Kedi uzanamadığı ciğere pis der.

Gerçek Anlamlı Atasözleri Mecaz Anlamlı Atasözleri Kinayeli Atasözleri

a. Etrafta meraklı gözler bizi izliyordu. Ad aktarması

c. Dere, söğüt ağacının ardından nazlı nazlı akıyordu. Kişileştirme

e. Danışmaya sormadan eşyaları almayın. Ad aktarması

b. Artık kuşlar gibi özgür yaşayabilirim. Benzetme

d. “Beni de aranıza alın." dedi dalga, denize. Konuşturma

f. Gökyüzünü andıran mavi gözleri vardı. Benzetme

a. Can kafeste durmaz uçar Dünya bir han konan göçer

c. Yarimin sevdası vardır başımda Uyansam karşımda, yatsam düşümde

b. Bir ustaya olsam çırak Bir olurdu yakın ırak

d. Ak alnıma karalar bağlayım Hergün böyle ciğerimi dağlayım

e. Yıkmak için çok düşün Yıkmak kolay, yapmak zor

Usta - ÇırakYakın - Irak

Uyanmak - Yatmak

Ak - Kara

Yıkmak - Yapmak

Konmak - Göçmek

2 - 5 - 7 - 9 3 - 8 - 10 1 - 4 - 6

KARMA SORULAR

34


1. Seçeneklerdeki sanatlara birer örnek cümle yazınız.

Benzetme: Zehir gibi acı birberleri hiç zorlan-madan yiyip bitirdi.Kişileştirme: Çiçekler küsmüş bahara, sen yoksun diye.Karşıtlık: Güneş’in doğup batması, Dünya’nın kendi etrafında dönmesiyle ilgilidir.Konuşturma: Aslan, diğer hayvanları “Sakın bana karşı gelmeyin.” diye uyardı.

2. Deyimlerin özelliklerini maddeler hâlinde yazınız.

• En az iki sözcükten oluşurlar.• Öğüt vermezler, sadece bir durumu dile ge-tirirler.

• Kalıplaşmışlardır; sözcüklerin yerleri değiş-tirlemez, sözcükerinin yerine başka sözcük-ler getirilemez.

• Çoğunlukla “-mek / -mak”lı söylenirler.• Cümle niteliği taşıyan deyimler olabilir.• Deyimler gerçek anlamlı, mecaz anlamlı ve kinayeli olabilir.

3. İkilemlerin oluşum şekillerini örneklerle yazı-nız.

Aynı sözcüklerin tekrarı: derin derin, rahat rahatEş anlamlı sözcükler: akıllı uslu, ses sedaKarşıt anlamlı sözcükler: ileri geri, önünde sonundaYakın anlamlı sözcükler: saçma sapan, eş dostYansıma sözcüklerle: cıvıl cıvıl, zırıl zırılBiri anlamlı biri anlamsız sözcük: yırtık pırtıkAnlamsın iki sözcükle: ıvır zıvır, abur cuburOlumlu-olumsuz sözcüklerle: olur olmaz, çıkar çık-maz“de/ama/mi” ilavesiyle: güzel mi güzel, iyi mi iyi

1. Açılan bir gülsün sen yaprak yaprakBen aşkımla bahar getirdim sanaTozlu yollardan geçtiğim uzakİklimlerden şarkılar getirdim sana

Bu dörtlükte aşağıdaki söz sanatlarından hangisi vardır?A) Benzetme (Teşbih)

B) Kişileştirme (Teşhis)

C) Karşıtlık (Tezat)

D) Konuşturma (İntak)

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kulla-nılmamıştır?

A) Kısa zamanda şaşılacak şekilde değişikliğe uğradı, kabak çiçeği gibi açıldı.

B) Bazen birçok kimsenin ilgili olduğu bir olay sadece bir kişiyi üzebilir.

C) Bu konu, artık içinden çıkılmaz bir hâl alma-ya başladı.

D) Bana diş geçiremeyeceğini anlayınca be-nimle uğraşmaktan vazgeçti.

3. Aşağıda verilen ikilemeler ve oluşma şekille-riyle ilgili eşleştirmelerden hangisi doğru-dur?

İkilemeler OluşumlarıA) Parasız pulsuzum

ne çıkar?Zıt Anlamlı Sözcük-lerle

B) Evimize sağ salim ulaştık.

Biri Anlamlı Biri Anlamsız Sözcüklerle

C) Etraftaki çayır çimen beni rahatlatıyor.

Yakın Anlamlı Söz-cüklerle

D) Bana zırt pırt soru sormanı istemiyorum.

Aynı sözcüğün tek-rarıyla

56


Aşağıdaki görsellerle ilgili, istenilen anlam özelliğine uygun cümleler yazınız.

Neden-SonuçCümlesi

Bebek acıktığı için ağlıyor.



Koşul-SonuçCümlesi

Amaç-SonuçCümlesi

Amaç-SonuçCümlesi

Bilgisayarla çok vakit geçirdiği için gözleri bozulmuş.

Bisiklet almak için para biriktiri-yor.

Soğuk su içtiğinden boğazı ağrı-yor.

Düzenli ders çalışırsan üniversi-teyi kazanırsın.

Zayıflamak için spor yapıyor.


KARMA SORULAR

57


1. Neden - sonuç anlamı taşıyan örnek cümle-ler yazınız.

• Elimizdeki malzemeler yetmediğinden işi-miz yarım kaldı.

• Yetenekli olduğu için buralara kadar ge-lebildi.

• Yağmurun başlamasıyla hepimiz içeri kaçtık.

2. Amaç - sonuç anlamı taşıyan örnek cümleler yazınız.

• En güzel resmini çizmek için aylarca uğ-raştı.

• Onları mutlu edeyim diye yeri geldi ken-dimi feda ettim.

• Buraya seninle aramızdaki sorunları çöz-meye geldim.

3. Koşul - sonuç anlamı taşıyan örnek cümleler yazınız.

• Yaşanılacak bir dünya istiyorsak hepimiz elimizi taşın altına koymalıyız.

• Ne istersen alırım yeter ki benimle gel!• Ödevlerini bitirmeden dışarı çıkamazsın.

1. (1) Kovasını ve merdivenini yanında taşıdığın-dan yürürken güçlük çekiyordu. (2) Elbisesinin her yerine boya ve kireç bulaşmıştı. (3) Saçla-rına ve bıyıklarına da duvar kâğıdı parçaları yapışmıştı. (4) Pek de düzenli biri olduğu söy-lenemezdi.

Parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde neden - sonuç birlikte verilmiştir?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

2. 1. Yaz tatili için şimdiden para biriktirmeye başladı.

2. Çalıştıklarını unutmamak için sürekli tekrar yapıyor.

3. Bize güvendiği için içi çok rahat.4. Yeni kitaplar almak için sık sık buraya

uğrarım.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde “için” söz-cüğü amaç - sonuç ilişkisi kurmamaktadır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin ger-çekleşmesi bir koşula bağlanmıştır?

A) Onlara olan kırgınlığım geçmedikçe hiçbirini aramayacağım.

B) Geçmişini hatırlamak için bu sokakta gezi-yor, vakit geçiriyordu.

C) Görevini zamanında yerine getirmediğinden herkes ondan şikâyetçi oluyor.

D) Sonunda başarıya ulaşmak, bu gruptaki herkesin ilk amacıydı.

58


1. Aşağıdaki cümleleri inceleyiniz ve ifade ettikleri anlamları ilgili bölüme “✔” koyarak belir-tiniz.

Cümleler

Cümlelerin ifade ettiği anlamlar

Yakınm

a

Site

m

Pişm

anlık

Hayıfla

nma

Kesinlik

Öne

ri

İyim

serlik

Kanıks

ama

Olasılık

Yads

ıma

1. Çiçeğin dikeni var diye üzüleceğimize, dikenin çiçeği var diye sevinelim.

2. Verilen ödevlerin hiçbirini yapmamış.

3. Bu sıkıntılı yaşama alışmış, kendi yağında kavruluyor.

4. Ben hiç öyle şey söyler miyim?

5. Kim bilir belki yarın belki yarından da yakın.

6. Dün beni arayan Hakan olmalı.

7. Biraz daha çalışsaydım bu notu almazdım.

8. Beni düşünmüyorsun bari kendini düşün.

9. Bir yudum mutluluğu bize çok gördünüz.

10. Kitabın sonuna bir kaynakça koysan iyi olur.

11. Söylediklerine niye inandım ki!

12. Bu kadar fırsat verdik, değerlendiremedi ki!

13. İstanbul’a gelince mutlaka bana uğrar.

14. Bu kış şiddetli geçebilir.

15. Yüzünü güneşe çeviren insan gölge görmez.

16. Hani bana karşı dürüst olacaktın!

17. Konuyu iyice anlamak için önce tekrar et, sonra soru çöz.

18. Adnan Bey’in yanındaki, kardeşi olmalı.

19. Fırsat eldeyken alıp getirmeliydim onu buraya.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

SIRA SENDE

59


2. Bulmacada numaralarla belirtilen boş kutulara, aşağıdaki cümlelerin anlam özelliklerini yazınız.

1. Yapıtlarında ruhsal durumunu ve bireysel serüvenlerini anlatıyor. 2. Bu kadar az okuyan birinden sade bir dil beklenemez. 3. Sınav öncesinde herkese birer kalem ve silgi dağıttılar. 4. Roman ve öyküde de şiirsel bir yön bulunmalı mıdır? 5. Bu kütüphane rafları, bırakın okuyacaklarımı; okuduklarıma bile yetmez. 6. Böyle açık ve akıcı yazan birinin toplum karşısında konuşamaması çok şaşırtıcı. 7. İzlediğim hiçbir filmden bu kadar etkilenmemiştim. 8. Yazarın okuyucularını şaşırtmayıp yine herkesin kendinden bir şeyler bulacağı bir roman yazacağını düşünüyorum. 9. Bütün gençler, toplum sorunlarına karşı duyarsız olur.10. Öykü, söz sanatlarından arınmış yalın diliyle, ayrıntıları yansıtmadaki ustalığıyla belleklere işledi.11. İnsanların böylesi hassas konulara kulak tıkamayacaklarını sezmiştim.12. Ben de yeni nesil edebiyatçılara yavaş yavaş alışıyorum.13. Çevrendekilerin zevkine göre eserlerine yön verdin diyelim, başarıya ulaştığına inanacak mısın?14. Edebiyat; olay, düşünce, duygu ve imajların dil aracılığı ile biçimlendirilmesi sanatıdır.15. Bu kitabını bastırma cesareti göstermiş ya, önünde şapka çıkarmak lazım(!)16. Bu güzel havada evde oturulur mu?

Beklenti Azımsama Kinaye VarsayımEşitlik

Ön yargı ÜslupTanımŞaşkınlıkKüçümseme

Sözde soruTahmin BeğenmeAşamalı durum İçerik

Soru1

23

5

6

164

8

10

11

12

13

14 15

9

İ

Ç

E

R

K

İ

7

A

Ö

I

Y

S

M

Z

N

M

A

M

L

E

S M

İ

İA NN

Ş

Ş

E

M

S

K

A

Ş N I

I

T

I

U

U

P

U M

İA

A

K

S

O

Ü

R

G

AI KT YM E

T

H

A

E

M

Ş

B

E

E

K

U

A

K L

LN

LD

R

N

Y

ÜĞ

İÖ

S

SE

TZ

O

D

İ

R

K

A

A

B

Ü

V

60


3. Öğrencilerimizin kurduğu cümleleri özel anlam ve genel anlam özelliğine göre uygun bölüm-lere yerleştiriniz.

4. Aşağıdaki diyalogda karşılaştırmalı anlatım içeren cümlelerin yanına "✗" işareti koyunuz.

Umut

Tüm müzik çeşitleri güzeldir.

Deniz

Her insan başarıyı yakalamak ister.

Yiğit

Bütün çocukların eğitim hakkı vardır.

Gizem

Bazı insanlar şanslarını kendileri

yaratır.Alihan

Kimi televizyon programları zarar-

lıdır.

Kerem

Oldukça çalışkan bir öğrencidir.

Özel Anlamlı Cümleler Genel Anlamlı Cümleler

- Okulda öğrendiklerini günü gününe tekrar ediyor musun?

- Önceki sınav sonucun bundan daha iyiydi.

- Nedenin bu olduğundan emin misin?

- Son zamanlarda eskisi gibi ders çalışmıyormuşsun.

- Eskisinden daha az diyebilirim.

- Çünkü sorular daha kolaydı.

- Sizce nedeni nedir?

- Eski konular daha ilgi çekiciydi.

- Sözel dersler, sayısal derslerden daha eğlenceli bence.

Gizem, Alihan, Kerem Umut, Yiğit, Deniz

✘

✘

✘

✘

✘

✘

78


1. Aşağıda bir paragrafın giriş cümlesi olabilecek cümlelerin karşısına (✔) işareti, giriş cümlesi olmaya uygun olmayanların karşısına ise (✘) işareti koyunuz.

1. Günlük hayatın koşuşturmasından bunalanlar için bir diğer seçenek de kısa kır yürüyüşleridir.

2. Sanatçıların asıl görevi toplumun toplumun önünden giderek ona yol göstermek olmalı.

3. Edebiyatın canlılığını sürdürdüğünün en somut kanıtlarından biri, çıkarılan edebiyat dergileridir.

4. Etrafımızdaki insanların düşüncelerine saygı duymak gerekir.

5. Yaşadığımız bu dönem de bilim adamları tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

6. Çünkü böylece herkesin hata yapabileceğini kendimize de anlatmış oluruz.

7. Birçok bitki, çiçek açma ve tohum verme dönemlerini mevsim değişimlerine göre ayarlar.

8. Geçmişte yüzyıllar içinde gerçekleşen bu değişim, şimdi fazlasıyla hız kazanmış durumdadır.

2. Düşüncenin akışına göre parçanın sonuna getirilebilecek cümleleri (✔) ile getirilmeye-cek cümleleri ise (✘) işareti ile belirtiniz.

Araştırma sonuçları, çocuğun şiddet görün-tüleri izledikçe bunları hayatın normal ve kabul edilebilir bir parçası olarak algıladığını gösteriyor. Şiddet içeren programlar, aynı zamanda çocuğu bağırıp çağırmaya, zor kullanmaya, kavgaya ve çocuğun dış dünyayı vahşi, korkunç bir yer olarak algılamasına neden olabiliyor. Uzmanların özellikle dikkat çektikleri ayrım noktası, çocuğun yetişkin insanın minyatür bir örneği olmadığı. Örne-ğin 2-5 yaşları arasındaki çocuk, taklitçi olma özelliği taşıyor. Bu nedenle de …

çocukların televizyonda gördüğü şiddet içerikli sahneleri kendince oynamaya ve uygulamaya çalışması son derece normal.

uzmanlara göre önemli olan da çocuklarımıza televizyon seyrettirmemek değil, onları doğru ve uygun programları seyretmeleri için yönlendirmek.

çocuğunuzun televizyonu tek başına açmasına, ne var ne yok bakmasına ve kanal değiştirmesine izin vermeyin.

uzmanlar, ailelerin bu yaşlardaki çocuklarının taklit ettiği olumsuz davranışlarının bir süre sonra düzeleceğini belirtiyor.

✘

✘

✘

✘

✘

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔


KARMA SORULAR

79


1. Birinci ve ikinci paragrafın konularını belirle-yip yazınız.

1. paragrafın konusu:

Yununcada sıfır

Antik Yunan’da sıfır

2. paragrafın konusu:

“Sıfır” rakamının farklı kültürlerdeki isim-leri

2. Akışı bozan cümlenin konusunu paragrafın konusuyla karşılaştırarak akışı bozma nede-nini yazınız.

Paragraf; Karagöz oyununun Türk kültürün-

deki yeri ve önemini, geçmişten günümü-

ze hâlini konu edinmiştir. Karagöz oyununun

tarihini ve Türk kültürünü çok iyi yansıttığını

anlatan paragrafta bu oyunun kimlere hitap

ettiğini söyleyen cümle, genel konunun dışı-

na çıkmıştır.

1. Bazı tarihçilere göre sıfır rakamının biçimi Yunanca “yokluk” anlamına gelen “ouden” söz-cüğünün ilk harfinden (omicron) geliyor. (1) Ancak bu iddia pek de geçerli değil çünkü Antik Yunan’daki sıfır sembollerine baktığımız zaman bunların “omicron” dan farklı olarak süslenmiş çember biçimindeki şekiller olduğunu görüyoruz. (2) Sıfır rakamı farklı kültürlerde tarih boyunca farklı isimlerle anılmıştı. (3) Bugünkü pek çok Latin dilinin kökenini oluştu-ran Sanskrit dilinde sıfırın “sunya”, “bindu” gibi adlarla anıldığını biliyoruz. (4) Antik çağda Çinliler sıfır rakamını “ling” sözcüğüyle adlan-dırıyorlardı.

Bu parça ikiye ayrılmak istense ikinci parag-rafın numaralanmış cümlelerden hangisiyle başlaması uygun olur?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

2. Karagöz oyunu, Osmanlı Türk toplumunun yüz-yıllarca yaşamış sanat dallarından biridir. (1) Tanzimat’tan bu yana, özellikle Cumhuriyet döneminde yerini, Batı’dan gelen sinema ve tiyatroya bırakmıştır. (2) Her yaştan insana hitap edebilmektedir. (3) Bu sanat dalı, bugün bize çok uzak ve yabancı gelen İslam uygarlığı döneminde halkın dilini, inançlarını, gelenekle-rini, zanaatlarını, siyasal ve toplumsal olaylar karşısındaki düşünsel ve ruhsal durumunu yan-sıtan zengin bir kaynaktır. (4) Geçmişi tanı-mak ve öğrenmek isteyenler, bu kaynağı deği-şik açılardan değerlendirebilirler.

Numaralanmış cümlelerden hangisi paragra-fın akışını bozmaktadır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

93


1. Aşağıdaki parçada üzerinde durulan anlatım niteliklerini işaretleyiniz.

Konuşmanı hazırlarken anlatmak istediğin şeylerin bir listesini yapma-

lısın. Konuyu, anlaşılır aktarmaya çalışmalısın, ek bir açıklamaya gerek

kalmamalı, verdiğin bilgiyi herkes aynı şekilde anlamalı. Ayrıca şuna da

dikkat etmeni tavsiye ederim; dinleyicilerini gerçekten aydınlatmak,

onlara bilgiyi eksiksiz vermek istiyorsan sözlerini gereksiz süslemelerden

arındır. Herkesin bildiği sözcükleri seç, konuyu en kısa yoldan ama tam

aktar. Şunu aklından hiç çıkarma, bildiklerini karşındakilere anlatamazsan

bu senin başarısızlığındır.

Denemeyle makale arasında pek çok fark var-

dır. Günümüzde birçok kişi makaleyi her gün

gazetelerin köşelerinde okuduğu yazılar diye

bilir ama bu büyük bir yanlıştır. Makale, yazarın

uzman olduğu dalla ilgili görüşlerini okuyucusuna

sunduğu yazı türüdür. Ağır başlı bir anlatıma

sahip, nesnel bilgilerle dolu makaleye karşılık

denemede yazar, seçtiği konu hakkındaki kişisel

fikirlerini eğlendirici bir dille okuyucusuna sunar.

“Deneme ‘ben’in dünyasıdır.”der ünlü deneme

yazarı Montaigne.

Akıcılık

Sürükleyicilik

Duruluk

Yalınlık

Doğruluk

2. Aşağıdaki metnin anlatım tekniği ve metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yolları-nı yazınız.

Anlatım Tekniği

Düşünceyi Geliştirme Yolları

Tartışma

Tanımla, Karşılaştırma, Tanık gösterme

✔

✔

✔

✘

✘


KARMA SORULAR

94


1. Anlatım tekniklerinde yazarın amacı nedir, yazınız.

Açıklama: Yazarın amacı, herhangi bir konuda okura bilgi vermektir.

Tartışma: Yazarın amacı, okurun düşüncesini değiştirmektir. Bir görüşe karşı çıkarak ken-di görüşünü okura kabullendirmektir.

Betimleme: Yazarın amacı, islenimlerini okura aktarmaktır. Betimlenen şeyin okurun zihnin-de resmi çizilmeye çalışılır.

Öyküleme: Yazarın amacı, olayları okura yaşatmaktır. Zihinde bu defa olaylar canla-nır, hareketlilik vardır.

2. "Açıklama - tartışma" ile "öyküleme - betim-leme" arasındaki farkları yazınız.

• Açıklama tekniğinde yazarın amacı sadece oku-ra bilgi vermektir. Tartışma tekniğinde ise amaç bir görüşü savunarak okura o görüşü benimset-mektir. Yazar bunu yaparken yer yer açıklama tekniğinden faydalanabilir.

• Betimleme ile öyküleme teknikleri arasındaki en belirgin fark “devinim (hareket)” unsurudur. Öykülemede olaylar anlatıldığı için hareketlilik fazladır. Betimleme de ise hareket yoktur veya yok denecek kadar azdır.

1. Nedir insanların kitaplara olan bu düşkünlüğü? Kitaplar, hele romanlar ve şiir kitapları neden insanların hayatlarında bu kadar büyük bir yer tutuyor? Bence bunu cevaplandırmak için önce “İnsan neden okur?” sorusunu cevaplan-dırmak gerekir. İnsanlar toplu olarak yaşa-dıkları hâlde gene de yaratıkların en yalnızla-rıdır. Dıştan birbirlerine yakındırlar ama içten aralarında ne uzaklıklar vardır? Acısını duyu-racak kimse bulamayınca atının boynuna sarı-larak içini boşaltan Çehov’un arabacısını şimdi düşünüyorum da okuması olsaydı öyle yapa-yalnız kalır mıydı?

Paragrafın anlatımında aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır? A) Açıklama B) TartışmaC) Betimleme D) Öyküleme

2. Sabah erken saatlerde başlayan deniz yolcu-luğu, fırtına ve üç saat boyunca aralıksız yağan yağmur yüzünden neredeyse cehen-neme dönmüştü. Fırtına dindi. Ardından yüzünü gösteren güneş bir anda bütün karamsarlığı silip süpürmüştü insanların yüzünden. Biraz önce tekneyi yutacak gibi görünen deniz, şimdi şefkatli bir arkadaş gibi teknenin göv-desini okşuyordu. Kıyıya vardığımızda doğa yürüyüşümüz için her şey uygundu. Çantaları-mızı indirdik, ekip arkadaşlarımızı belirledik ve yola çıktık.

Bu paragrafın anlatımında aşağıda verilenle-rin hangilerinden yararlanılmıştır?

A) Tartışma - Karşılaştırma

B) Betimleme - Tanımlama

C) Açıklama - Örnekleme

D) Öyküleme – Betimleme

1.

95


1. Metnin bölümlerini ifade eden harfleri “giriş, gelişme, sonuç” şeklinde sıralayınız.

2. Metnin ana düşüncesini yazınız.Ana Düşünce:

3. Metinden çıkarılabilecek yardımcı düşünceleri yazınız..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Metnin anlatım biçimini yazınız.

Hollywood’a gidip şansını denemeye çalıştı. Birçok çizim yapmasına rağ-men bir türlü tuttura-mıyordu. Hâlâ parasızdı ama bu meteliksiz gece-lerden biri, ona hayatını değiştirecek bir fırsat getirecekti.

Walt Disney, 1901 yılında ABD’nin Chicago kentinde doğdu. O kadar fakirdi ki karnını doyuracak parayı dahi bulamıyordu. Gözüne çarpan bir ilandan esinlene-rek bedava sanat kurslarına katıldı. Çizimini geliştirdi. Bazı ajanslara minik çizgi filmler çizdi ama para kazanamadı.

Geceleri çalıştığı bir depoda minik bir fareyle tanışmıştı. Onunla ekmeğini paylaşıyor, onu dakikalarca seyrediyordu. Farenin dans eder gibi ilginç hareketler yapması Disney’e ilham verdi ve bir gece onu kağıda çiziverdi. Dünya çocuk-larının sevgilisi Mickey Mouse işte o gece doğdu. Walt Disney artık ünlü ve zengin bir adamdı.

E F

G

........................................................................

........................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................

1.

F, E, G

Öyküleme

Walt Disney, hayatının ilk dönemlerinde maddi sıkıntılar yaşamıştır.Yaptığı çalışmalardan bazı-ları beğenilmemiştir. Çalıştığı yerde yaşadığı bir olay onun en tanınmış karakterini oluşturma-sını sağlamıştır.

Umudunu kaybetmeden çalışmak ve fırsatları iyi değerlendirmek, hayatımızı değiştirecek adım-

lar atmamızı sağlar.

SIRA SENDE

96


1. İnsan gelişiminde hayvanların, bitkilerin özellikle de evcil hayvanların katkısı sanıldığından daha çoktur.

11. Belki de uzun yıllar yabancı ülkelerde yaşamış olduğundan dili, Türkçenin tadından, inceliğinden yoksundu.

14. Bu kahramanların hepsi, vatanları uğruna gözlerini kırpmadan hayatlarını tehlikeye atmıştır.

12. Ne kadar doğru ne kadar derin olursa olsun, bir fikir er geç eskir.

13. Şiirin başka bir şeyle karıştırılmaması gereken özel bir yapısı vardır.

7. Yalnız, hayatta karşılaşabileceğimiz sorunlara karşı da hazırlıklı olmalıyız.

2. İki yaşına kadar bağımlı ve güçsüz olan çocuk, yürüme ve konuşmanın başlamasıyla kendini ifade etmenin yollarını ararken sosyalleşmenin de adımlarını atıyor.

5. Bu dönemde çocukların duygusal doyum sağlaması ve çocuklarla bütünsel açıdan ilgilenilmesi onların sağlam ve kuvvetli bir psikolojik yapısının oluşmasına zemin hazırlar.

6. Çocuğun sosyalleşmesi, yakınlarıyla diyalog kurması, sosyal adaptasyonu, dil gelişimi ve buna eş değer mevzular aşırı miktarda televizyon izleme sebebiyle eksik kalabilir.

8. Bilim dili, bütün bilim dallarının araştırılmasında, eğitim ve öğretiminde kullanılabilen, bunun için gerekli terimlere ve zengin bir sözcük kadrosuna sahip olan dildir.

9. Bir dildeki sözcüklerin sayı bakımından fazlalığı, sadece yapım ve çekim eklerinin çokluğu yahut söz dizimi özellikleri o dilin başka bir dilden üstün olduğunu ortaya koymaz.

10. Becerileri geliştikçe bu türlü ihtiyaçlarını karşılayabilir hâle gelecek olan çocuğu kendi sorumlu-lukları konusunda da çok uyarmanız gerekmeyecektir.

3. Her çocuğun içinde bulunduğu gelişim dönemine ve yeteneğine göre başarısının değişebileceği-ni biliyoruz.

4. Yaz tatiliyle birlikte doktorlar ozon tabakasında meydana gelen olumsuz değişiklikler, güne-şin zararlı etkileri, şapka kullanımı, güneş gözlüğü seçimi ve güneş yağının özellikleri gibi çocuk ve ergenlerin sağlığı ile ilgili birçok konuda uyarıda bulunmaktadırlar.

2. Aşağıdaki cümlelerden bir paragrafın giriş cümlesi olabilecekleri işaretleyiniz.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

9. sözcükler arası diğer anlam İlişkileri a. anlamla ...€¦ · yakın anlamlı sözcükler:...

Documents