93 VITAS. WEREBURG.EVIRGINIS. 94

VITA SANGTiE WEREBURG^l VIRGIMS

REGIS MERCIORUMFILIJ5

AUGTORE GOSGELINO.

(ApudBolland.Februarii tom. I, die 5, pag. 584, ex ms. GuilielmiCambdeni.)

COMMENTARIUS PR^EVIUS.

§ I. S. Wereburgmprogeniesregta. Vita conscripta.Tempusprmfeclurmmonasticm.

1. Prognata est S. Wereburgapatre Wulfhero,Merciorum,MediterraneorumAnglorum, et regno-rum Australiumrege Chrislianissimo,ejusquepiis-sima conjugeS.Ermenildaregina, cui sacerest diesXXIIIFebr. quo cumActisejusdemErmenildaccon-

jungemus res praeclarea Wulfheromarito gestas,iinaque regni Merciorumin ejus proavoCrida, seuCreaddafundati,aliarumqueannexarumdein regio-numsitum conditionesquenec nonvarios ex eaderaCridaeet Wulfheri familia succedentesreges : in-

quircmusque quomodoab aliisS. WereburgaunicaS. Ermenildeeproles habeatur; ettamen a nonnul-lis Ceonredus, seu Coenredusrex (queminter etWulfherum regnavit S. Ethelredus hujus frater)dicli Wulfheri filius prodatur. Sedvel maximeibi-dera expungemusfabulosumparricidium, quo a vi-ris etiam in antiquitate historica Anglo-Saxonumalias eruditis, creditur Wulfherus, aut acerrimusa

regni exordioChristianorumhostis, aut fcedissimusa lide baplismoque anle susceplo ad idololatriamrelapsus, apostata, proprios filiosin odium Chri-stianeereligionissua ipse manu intoremisse: doce-

bimusque SS.WulfhadumetRuflinum,quiobfidemChristi occisi marlyres coluntur,non fuisse fratresS. Wereburgae,a dictis Wulfhero et S. Ermenilda

genitos. ReliquamS. Wereburgaestirpem maler-nam e regibus Cantiorum,eisqueconjunctamlegi-timis conjugiisfamiliamregiamet Anglorumorien-talium,etFrancorum transmarinpruminfra ad Actaipsa explicamus.In eisdcmreferuntur Weduna, na-lale S. Wereburgaesolum, ejusque miracuiis illu-stre : Eliensemonasteiium, ubi vitam monasticam

primo amplexaest : Tiicingham,vulgoTrentham,alterum monasterium ejus morte clarum; ac ter-tium Hamburgense,ubi ejus corpus conditum,ac

longotemporedivinavirtute mansitincorruptum.2. Acta S. Wereburgoedamus ex antiquissimo

codicems. cx Angliaa GuilielmoCambdenoad Ro-sweydumniisso. Nomenauctoris non apponitur :is est, noslrojudicio,Goscelinusille, aut Gotzelinusqui, testeMnlmesburiensi,1. iv Degestis regnmAn-glorumc. 1, <innumerassanctorumVitas styloex-tulit, vcl informitereditascomptiusemendavit,postBedamsecuiultis in laudibus sanctorum Angli.eenarrandis.>Floruit is circaaimumChr. 1100,a S.Anselmo archiepiscopoCantuariensi aliisque obdoctrinamac pietatemsingularem in Angliamevd-calus e Belgio,ubi ante inoiiachus S. Bertini apudAudomaropolimvaiias sanctorumVitas illustrarateasque inter etiam stylo cultiore emendaral VitainS. Amelbergeeyirginis: quam penesnos ms. habe-mus, edituri ad 10Julii, diem ejus natalem. Eamautem Vitamdum hic c. 6 suo stylorecusam agno-scit; et htijtis se auctoremesse prodit. Utraquep ajtereaVi.taeadcm ratione suis est capitibusp:o-

A priisquetitulisdistincta.Proetcreaqua.mex Catologoscriptoruiri Britannhc Molanus ad Usuardum vinJulii, et hunc secuttis ValeriusAndreas in Biblio-theca Belgicaobscrvanta Goscelinoscriptam esseVilamS. Witebmgaevirginis, eampotius suspica-raur S. WereburgaeVirginis esse, cujus illa magnamatertera fuit, seu S. Sexburgaeaviaehujus soror :quee.Ut infra dicemus, cum S. Wereburga ob no-minis similitudincinconfunditur : quamvis, ut plu-rimorumSS.VitamconscripsitGoscelinus,ita etiamutriusque et S. Witeburgaeet S. WereburgoeActaexarasse potuerit, cuni Ramesiaedegeret non pro-cul a monasterioElionsi,ubi et S. Wereburgahabi-tarat, et tum requiescebat corpus S. Witebu?gae,Derha ex comilatuNorfolciae,ubi constrttctoCieno-biovitam monasticamsanctc egerat, istnc liansla-tum; appositumquereliquiis sacris duarum soro-rurn S. Elheldredaeet Sexburgoe,hujusque filiaeS.Ermenildae.Ut denique S. AnselmusHugoni co-

B miti, de quo infra, auctor fuit ut ecclesia monaste-riumque Cestrense S. Wereburgaedaretur monachis; ita Goscelinum,ut hanc S. WereburgaeVitamconscriberet, facile potuit inducere. Coinpendiurahujus Yitaehabent Joannes Capgravius in Legendasanctorum Angliaeet codex ms. ccenobii RubeeeVallis prope Bruxellas, ipsis verbisGoseelinirelen-tis, ut vel hinc colligereliceat, a!iaejusdemCapgra-vii compendiaseepeex eodemGoscelinodesumptaesse : quod observamus ad Vitam S. Ermenildaematris, et S. Laurentii archiepiscopiDorovernensisii Februarii, ubi plura de Goscelinodamus.

5. Partim ex eadem Vita, partim aliundehaecle-

funturin EliensiHistoria ms. « Werburga filia S.

rmenildae,poslmortempatris sui, intravit mona-sterium S. Etheldredae apttdEly, sicut legitur inVita sua, priusquam mater sua idein monasteriumintravit : cujussanclitatem cumrex Ethelreduspa-truus suus comperisset,eam indc cepit, et princi-

/i palum monasteriorumsanctimonialiumqiiein regnosuo ei tradidit. Sponsa igitur Domini Werburga,cum quibusdamEcclesiispreeesset,post dilectaege-nitricis suaeobitum,jure praelationisetiammonaste-rium Elgee suscepit.Cumergo omnium familiacetmonasteriissibicreditis,praenimiacharitateardens,optaret adesse,et econtra nulli tolerabilevideretursua dulci praesentiacarere, elegit cumdivinapr;e-scientia Hehamburgaemonasterio corpore requie-scere. Quamobrem praecopitIlehamburgensifami-liae,ut, ubicunque raigraret ex hac luce, ipsi in-cunctanter venirent, corpusque ejus ad raonasle-rium suum portarent... Legitur in Anglico, quodSexburga in ecclesiade Scepeia,quam construxit,a Ttieodoroarchiepiscopovelamensanctilatis acce«

pit, atquc ibidemliliasua Ermenildasub ea normam

i-eligionis,spveto regni culmine, postea sumpsit:quae,dum iter apud Ely paravisset, filiam suam

Werburgampro se in monasterioabbatissam,sictjtdiu optaverat, constiiui!. » Est autem Shepeiain-

95 GOSCELINICANTUARIENSISMONACHl 96

sula Caiitu oiientalis, in qua ob monastcriumsan- iclimonialium tunc exstructum, vicus eliamnumMinsterappellalur.

4. De teuiporequo aut rcliquis monasteriispree-pnsita fuerit, aut ex hac vila mortali ad preemiumlalio.iim suorum abierit, nihil uspiamtraditum est.MonasicriumEliensecoepitoedificareS. Etheldredaan. 675, vita et regno functus estWulflierus rcx an.675, a cujusobitu sub S. Etlieldreda, an. 679 mor-tua, sacraereligionishabitum stimpsitapud Elieri-ses, quibussecunda abbalissa tum data est S. Sex-liursa : qu;c Malmesburiensi 1. IVDepontificibusAnglorum,dicitur subreligioneet nomine abhatissaecoiisoniiissp.Sed tum prorsus vctula, cujus ex filianeptis S. Wereburga jam pridem vivo patre Wul-fhero nabilis sollicitantcs ad matrimonium pvocosrepudiarat. Hinc Edovardus Maiheu in suo indicechronologicoad TrophaeaAnglicana ordinis Bene-dictini haechabet an. 680. « EodemtemporeclaruitS. Sexburgaregina et abbatissa. Item S. Ermenilda]ejus lilia regina, deinde abbatissa; »quasi non diusuperfuerit S. Sexburga, eique terlia apud EliensessuccesseritS. Ermenilda : quod nobismagisproba-tur, qunmquodlegimus apud Wionemin notationi-lius ad 15 Feb. S. Ermenildam faclam abbatis»sam anno Christi 705, quando eam. aut eliam ci-tius, e vivis excessisse credimus. Quoautem tem-pore illa ad Elienses migravit, S. Wereburgamfi-liam praefecisseShepeianoin Cantiomonasteriodi-cenda esset si Anglicanomonumento ah Eliensibuscitato fidendumest. Inde esset tum a patruo suo S.EthclredoRegeevocata,et monasteriisanctimonia-liura regni sui jure abbalissoe(ut explicat Wijfor-niensis ad annum 676) preefecla: et simul a morteS. Ermenildaematris Eliensis quarta abbatissa fa-cta. AboademS. Wercburga Wedtinam, Wulfherapaliis sui regiamsedem,inmonasteriumconversamcsse tradunt post RanulphumCestrensem Cambde-nus in Coritanisagensde comilatu Northamptoniae,iHarsfcltliussaeculo7, c.25, ct EdovardusMaiheuinsuo de S. WereburgaeVita tractatu. S. Ethelredusrelicto rcgno monachus factus est an. Christi 704.qiio tcmpore S. Wereburga adhuc supererat : adquam vorosenectutempervencrit,quoveannodeces-serit, nusquamlegimus. AliquiS. Ermenildamma-tiem sciibunt ad annum 710 supervixisse, quodnos de fllia ejus dicerc mallemus: si tamen diu-lius non superfuerit.

§ II. S. Wereburgmreliquim Cestriam translatm,ejus publicaveneralio.

5. Duplexapud Biitannos Urbs-Legionum,vulgoCaerlegion,seu Caerlion,dicta ab hibernis vel stali-vis legionum. Altera in Britannia n apud Silures,Isca priscis, tum Legio n a Ranulfo Cestrensi 1.1.Polychronici, c. 48, Demetiae,seu Suthwaltieeascri-pta; in eaque iltius partc ad fluviumOscamsita,quee comilatu Monemuthensicircumscribitur. Se-ilem oliinarchiepiscopnlemsub, piimis BritonibusChiistianis habuit, inde Landavaroac postca Me-neutam, quam S. Davidis urbeindicimus,transla-lam. llujus Urbis-LegionumcivesfuisseSS. Aaro-nemet Juliuin in Diocleliani persecutione martyriipalma coronatos tradit libro de excidio BrilannieeGildas Britannicoriim scriptorum antiquissimus.Utrique Islic a Britonibus ecclesiamerectam essedocentGiraldusCambrensis1. i Itincraiii Cambriae,c. 5, clGalfridus Monemuthensis1.ix Hist. Britan.,C. 12, de quibus agemus ad Kal. Julias. Altera nonminus clara permansit Urbs-Legionitm, BritannisCaer-Legion,Caer-Leon-Vaur,SaxonibusLege-ces-ter, vulgoAnglisChester, et a situ Vestchester,La-tinc Cestraet Ceslria, comitatuiadjuncto nomende-dit : Romaniscreditur Deva, Deunana, vel Divanadicta, a Cornaviisexculta, et provincieeFlavioeCae-pariensi ascripta : Ranulpho,qui hic suam Histo-riani elaboravit, i tempore Britonum caput «t Me-

A tropolis Venedotiaeet Norlwalliaehabetur, posteain coiilinioAnglorumad conspectumCambriee: in-ter duomarina brachia, sive duofluminaDeeetMo-see sila. > Credilur sub initium saeculi septimiadhuca Britonibusdetenta, ejusque episcopuscumaliis Britonibus interfuisse colloquiocum S. Au-gustino Dorovernensium archiepiscopo in finibusWicciorumet Saxonumoccidenlalium instituto, dequo agit Beda1.n, c. 2, et de episcopisBritonibus

- varia disputat Usserius de BritannicarumEcclesia-rum primordiisc. 5. RanulphusCestrensis1. v. Po-lychronicic.18, tradit «T. WereburgamHamburgaesepultam usque ad adventum Danorum jacuisse.Tum hiemantibusDanisapudRypcmdon,fugatoqueRege Merciorum Burdredo (quodfaclumesse anno884 legimus in Chronologia Saxonica), Hanibur-genses civessibi timenles, cum feretro corpusVir-ginis continente, tunc in pulveremresolutae,ad Le-gecestriam,quae nunc Cestriadicitur, tanquam ad

B locumtutissimumcontra stragem barbaricam con-fugerunl. »

6. Volunt interim Cambdenuset Spedus,ubi deCestria agunt,hanc a Danismiseredeformatamesse,sed praeclarerestauratam ab jEgelfleda Mercioruriidoimna, sorore Ednardi senioris regis, qui Anglis ,iraperavit ab an. 901 ad 925, sub quo jEgelfledacum Etheredo marito usque ad annum 912, ot vi-dua septemdein annis Merciosrexit. SuccessilhuicEduardos jEthelstanus, a cujus tempore in urbeCeslria, secundum Ranulphum, « usque ad adven-tum Normannorum,canonici saeculares,collatisvi-cissim possessionibus, ad virginis laudes milita-runt; at secundumMalmesburiensem1. iv. De pon-

i tificibus Anglorum, ex antiquo sanctimonialiummonasteriumfuit, inter quas S. Werburgamcceli-batum professam plurimo temporum curriculo bo-nis emicuisse virtutibus, » male adjungit. AnnoChr. 975 Cestria Eadgarura regem pompa magni-

C fica triumphantem vidit; quando Regibus Kynathoi Scotorum, Malcolmo Cumbrorum,et Maccopluri-i marum insularurn,ct subregulis Walliaequinquead

remos Iocatis, ipse clavo gubernaculi arrepto, al palatio ad monasteriumS. Joannis navigavit; facta-

que orationead palatiumremeavit,ut pluribusnar-rant Wigorniensis aliique. Successit Eadgaro fi-

l lius S. Eduardus, dein niarlyr, et post alios allerS. Eduardusconfessor; depriore agemus 18 Martii,postcriorem celebravimus 5. Jan., ubi c. 7 Vitasejus,« comesLeofricus vidit Christum in ara con-sistentem,dextera super regemextenta signumsan-ctoecrucis eum benedicendodepinxisse. llic comcs

i Leofricus, et uxor nobilis comitissa Godiva, Deicultrix, et S. Mariaesemper virginis amalrix devo-

, ta, monasteriumConventri a fundamentisconstru-xerunt : Leonense etiam et Winlaconense cceuo-bium, S. Joannis Baptisteeac S. Werburgaevirginis

, monasteria in Leogecestra sita, et ecclesiam S.Mariaede Stowe pretiosis ditaverunt ornamentis.

»D Wigornensequoque monasterium terris, et Eoves-hamnense aedificiis,ornamentisvariis, tcrrisque lo-cupletaverunt.DecessitLeofricusin bona senectuten. Kal. Sept. anno 1057, » ut ad cum annum refe-

i runt Wigorniensis, Hovedenus, Westnionaterien-5 sis, Cestrensis,aliique. Canibdeiius addit« a Leo-

frico ecclesiam Cestrieein honorem S. Weiburgee; positamesse. »Sub GuilielmoconquaeslorePetrus, episcopussedem suam Lichfeidia Ceslriam, ut ob-, servat Malmesburiensis, transtulit; dein, teste Wi-l gornicnsi,an. 1102Coventriam relatam. Sunt au-s tem Lichfeldiaet Coventria urbes comilatus Staf-

fordiensis : a quibus omnibus sedibus saepeposte-riores cpiscopi appellationem sumunt. Hic Guiliel-mus I rex Hugonem Lupum haereditariumpajati-

i num, Cestriae comitem\creavit, cui ex heercdibussex Comitcsordine succcsserunt. Hic ille est Hugo,per quem « loco sanctimonialiummonasteriumCe-

- strensc S. Wereburgaemonachis repletum fuisse».

97 YITAS. WEREBURGJEVIRGINIS. 9S

tradit MalmesburiensisdePonlif. Angl., lib. iv, quostamen « monachosregularcs mavultCostrcnsissuc-ccssissecauonicis seecularibus,quos pauculoseje-yos fcedo et «pauperevictu vitam transigentes >scribit etiam Malmesburiensislib. n. De Gestisre-

gum Angl..c. 15, ut hi tuin soli fuerint, aut san-ctimonialibusadditi ad divinum officiumdecentiuscelebrandum.Cambdenusaddit «ab Hugonecomiteccclesiam S. Wereburgaerestauratam esse, mona-chisque auctore S. Anselmo concessam» : quodfactum esse anno 1092 sub rege Guilielmo Ruso

passim omnesscribunt ciira AnnalibusSloi et Mar-tyrologioAnglicanoprimaeeditionis.In cujus poste-riore editionetum primo ex Hamburgensiecclesiatraduntur soleranipompatranslata CestriamossaS.

Werburgee,exstructaqueab Hugoneecclesiailli di-cata cum monaslerio, sede nunc Cathedrali hono-rata : postquamsacraereliquiaeapud Hamburgensestrecentos circiter annos requievissent,quos etiamCestrensis annotarat: quamvis « fugato rege Mer-ciorumBurdredo,>ergo ann. 884,ut supra demon-stravimus,describatcorpus ejus Cestriam transla-liim, ut errore quodamamanuensium500anni locoK0 videantur intnisi; imo uti sub Guilielmon eatranslatio dicitur facta, ita octoginta circiler anniultra assignalos trecentos fuissent elapsi : et sieidem Martyrologiocredamus, in quo sub annum676 traditur obiisse,erunt aimiab ejus obitu pluresquadringentis.

7. SubttnemHistoriaems.monasteriiPetroburgen-sis observatur, « S. Werburgamin Lejjgecestrere-quiescere. » Referunteamdemhoc 5 Febr. preetcrMarlyrologiumAnglicanum,Carthusiani Colonien-ses in Auctario Usuardi his vcrbis : « Ilem Were-burgaevirginis. >Ferrarius in Catalogo generali :« In AngliaS. Wetereburgaevirginis>; quam in no-tis Wereburgam vocat. Menardus in MartyrologioBenedictino: « In coenobioCestrensi, S. Werburgaevirginiset abbatissae,filiaeVulferiregis Merciorum.>Edowardus Maiheu in Trophaeis BenedictinorumAnglorum; « Tricinghamioe,vulgoTrentam, in co-mitatu StaffordiaeS. Wereburgaevirginis et abba-tissae, splendoregeneris et sanctitate vilseclarissi-mae>; ejusque Gesla ex variis recenset. EjusdemViteecompendiumrefert hoc die HieronymusPor-terus in Floribus sanctorum Angliae, in quibusetiam vita functa dicitur « circa annum Domini676, >quo vitammonasticam,patre Wulfheroannopraecedentemortuo, forteauspicata.ArnoldusWioneamdeni cum S. Witeburga, magna matertera,confunditet celebrat 8 Julii. « In Anglia,inquit, S.Wileburgaevirginis, Wulferi regis Merciorumfiliaeet sanctimonialis Eliensis, sanctitate et miraculisclaree,>additque in notis aliasdici WereburgametVereburgam,alque « ab Ermenilda matre reginaoblatamfuisseDeoin ccenobioEliensicirca annum

A Domini670. >Florariumms. 19 Februarii hoccha-bet : « In AngliaS. Wicburgaevirginis > : ut dubi-tari possit de S. Witburgaan vero Werburga au-ctor agat. An non eiiamS.Wereburgacum S. Wal-burgavirgineet abbatissa ab aliquibus confusa oc-casionem dederit, ut hoec filia regis crederetur, etpater ejus S. Richardus Anglieerex haberelur, in-quiremus 7. Febr. ad S. Richardi Vitam, et 25lebr. die S. Walburgaenatali.

8. Aguiit denique de S. Wereburga FoientiusWigorniensisad annum 675et Westmonasleriensisad 676'quibusdicilur « magnarumvirgo viitutum,multa Deocooperante miracula patrasse, quibus-dam virginumDeodevolaruminonasteiiisproefecta,cum iis regulariter vivens, illisque in omnibus pieconsulens, ad vitae iinein vero regi Chrislo mili-tasse; sicque e seeculomigrans ad complexumetnuplias sponsicceleslisinirasse. >Apud Malmesbu-riensem1. n De gestis regum Anglorum,c. 15 ,

D « S. Ermenildaeapud Hely,et praecipuefilieeWeie-burgoeapud civilateraLegioncm laudanlur meiita,extollunturmiracula, cumqueomnibuspetitionibussint incuiictanter favorabiles, maximeorationesfe-minarum et puerorum vicinoet coutiguoauxilii pe-de attingunt. >Quaefere eademleguntur apud Yin-centium Bellovacenscm1.xxv Speculi histoiialis,c. 52, et Petrum de Natalibus in Catalogo,1. n, c.67. Earum virtutum illuslres praeconesetiam suntPolydorus Virgilius lib. iv HistorioeAnglicanoe,Harpsfeldiussaeculovn, c. 25. Andreas du Chesne1. vi. HistorioeAnglicanoe,et passim alii.

9. YTitasequens in codiceins. his capitibus dis-tinguebaturqueehic praeposuissesuflicit,factamorenostro nova divisione.

Cap. I. GenealogiaS. Werebnrgae.II. Conversalioin EliomonasterioIII. Couversatio matris suoein eodem mona-

„ sterio." IV. Praeponitur monasteriis sanctimonialium

Werburga a patruo suo rege ^Etheliedo.Ideni rex hujus sanclitatis exemplo fit per-beatissimus monachus.

V. Werburga ut mater pia, ita fit omniurnmi-nistra pro raagistia.

VI. Volatiliumagminapraeceptocaptivat et rc-laxstt.

i VH. Humilitas ejtts. Carnificemretorta in ter-gum integrumcervice increpat, el supplicemreformat.

VIII. Transitus insius'5Nonas FebruariiIX. Corpusejus friecengehamensescustodien-

tcs obdormiunt : etpHamburgensesdivinitusreseratis foribus auferunt.

X. Post novemannos elevata, inventa est totocorpore et vestibusut vivens vcrnantissima.

INCIPIT VITA.

CAPUTPRIMUM.

Illustris ex quatuOrregiisfamiliisprogeniesS. We-reburgw.

1. Filia regum, et sponsa Christi decentissima,

VirgoWerburgain Cestriacivitaterequiescit,merito-rum signisgloriosa.Claraest in tota Anglia,et purasanctitate, et regia dignitate,et virtutum attesta-

tione,atqueAnglicarumhistoriarum celebritate. A

(100) S. Ethelbertus rex abavus vila functusanno 616,colitur 24. Fcbruar., quodie de ejus ma-joribus agemus.

D primis Anglorumregibus sublimiter splendescil; a

rege vero Dorobernioe,quod esl Canluatiee,poten-tissimo(100) jEthelbrichto, qui primus Anglorumregum per prolodoctorem suum (101)AugustiminiChristo sacrari meruit, imo a quatuor regnis al-tum et sanctum genus tradit: quodhic sequenti or-dine cxponidulcevidetur : quo Deigemmacharius

appretietur, et quasi de prteviissidcribus haccma-

(101) S. Augustinus colitur26 Maii,ejus sociusct in archiepiscopatusuccessorS. Laurentius2 Fe-brttar.

99 GOSCELINICANTUARIENSISMONACHI 100

tutina stella clarius spectetur. JElhelbrichtusigitur .

cx (102)Berta regina (ilia regis Francorum (105)Eadbaldumcum jEthelburga (ilia procreavit, quemsuoe pictatis et regni optimum liaeredemreliquit

(104). jElheiburga vero regina posl proprii regisNordanhumbrorum (105) ;£duini intcrfectionem,

reversa ad fratrem jEadbaldum in villa (106)Lim-

iiiinga monasteriumaedificavit,in quocum (107)S.

./Eadburgarequiescit; Eadbaldusquoqueex alterius

(108) regis Francorum filia Emma (109)Eormre-

dum alque (110)Ergombcrtum principes sanclam-

que virginem (111)Aiiswytham, quae apud (112)Folcanstain deposita veneratur, propagavit. Eorm-

redo aulem ex inclyta conjuge Oslava nati sunt

(115)jEthelredus, atque iEthelbrichtus, quos inno-

center jugulatos, splendida lucis (114)columnade

ccelo prodidit Christi martyres : qualuor quoquesibi filiaesanctae(115)Domneva,.Ermenberga,Mr-

(102)Berta, S. Gregorio Adilbcrga, filiaChari-berti regis Parisiorum, qgi S. Wereburgaeatavusobiit anno 570. GhlothariusI tritavus 562, ChlodoveusI, tritavi pater, 509.

(105) Eadbaldus proavus regnavit ab anno 616ad 640, qui, teste BedaI. n, c. 6, «anathematizatoomni idololatriaecultu, i>in quem ab obilu patrisrelapsus fuerat, « et ab.lic.aloconnubio non legi-timo, >quod cum noverca conlraxerat, « suscepitfidemChristi, et baptizatus, Ecclesiaerebus, quan-tuni valuit, in omnibus consulere ac favere cura-vit. >Deobitu ejus agit Beda1.III,c. 8.

(104)ColiturS. Ethelburga8 Septemb.Bedoe1.n,cap. 9. «Edelburga, alio nomine Tate; suo matri-moniooccasio fuit fideipercipiendaegenti Northan- (hymbrorum. » Quamilli epislolammisit BonifaciusV papa, rcfert Bedac. n.

(105) S. Edwinus, primus rex ChristiariusNor-thumbrorum, regnavit annis 17, occisusan. 655,12 Octobris. De eo agit Beda a. c. 9, paucis inter-

positis, ad c. 20.(106) « Rex Eadbaldus sorori suee Ethelburgae

dedit villam Limraing, in qua ipsa monasteriuraconstruxit, et a B. Honorio Archiepisc. Cantua-rionsi vtianiine consecrata, mater plurimarum Vir-

gimim ct viduarum fuit. » Ita Capgraviusin VitaS. Iloiiorii. Est autem Lyming Cambdeno in di-stiioiu seu latha Shepwayensi, prope oppidumElham, non procul a mari, et portu Dubrensi.

(107)Eadburga, sive Edburga. Capgravioin pro-pria Viladicitur filia S. Ethelberti, ut hic legendumsit cum sorore JEadburga requiescit : quod huicauctori magis congiuit. Sed ea EdburgaGapgraviocum altera juniore confunditur, quaein insula Ta-neto vixit abbatissa monaslerii S. Mildredae,cujuscorpus ea transtulit in novamecclesiam,dedicatama Cuthberto archiepiscopo, quem « Nolhelmoxvi.Kalend.Novemb. anno 741 defuncto» successissescribit Wigorniensis post ChroiiologiamSaxoni-cam.

(108) Quis fuerit hic rex, nusquam legimus.Emma nubente regnabat monarclia FrancorumChlotharius II, cujus fuerit aut lilia, aut soror : aut

cognata a regibusAustrasiorum aul Burgmidionumorla.

(109)AliisErcomreduset Ermenredus,in Historia

Petroburgensi ms. sanclusdicitur.(110)Ercompertus,avus S. Werburgae, regnavit

ab anno 640 ad 664. Hic, teste Beda 1. m, c. 8,idola destrui in toto regno praecepit,et jejuniumquadragesimaleobservari.

(111)S, Eanswida, sive Enswidacolitur 12 Sep-tnnb.

Amenburga, ct jErmengida,velut paradisiacl fontis,

quadrifidaemicuere flumina. Fratri vero ejus Mt<-

gombertoregi (116)Annaeregisfilia (117)Saexbur-

ga, soror perpetuaevirginis (118) ^Elheldrethae,re-

galiter conjuncla peperit(119)/Egbrichtumac (120)Lotharium reges cceloquedignas (121) Eormliil-

dam atque (122)Eorkengodamreginas. Eormhilda

(125) Wlfero regi Marciorum (124), Pendee regis

filio,tradita, splendidissimamWerburgam,cui haee

parentalis purpura infloratur, generavit.2. Beatissima vero matertera ejus virgoEorken^

goda amore sacroereligionisperegrinata trans mare

requiescit, ubi se a Domino susceptam tamquam

advenarosuam multis virtutibus ostendit. At beata

et regia (125)Domnevaregio Wlferi germanoMer-

wale conjugata,ad summseTrinitalis gratiam tripli-

plicem virginitatis protulit lauream, sanctissimas

scilicetsorores (126) Mildburgam, Mildrydam, et

(112)«Folhstonium, inquit Cambdenus in Can-

tio, Anglo-Saxonibusreligionisnomine celebre fuit,a monastcrio,quod Eanswida Eadbaldiregis Cautiifiliavirginibus consecravit; nunc viculusest, ejus-que partem maximamabrasit Oceanus,>cui adja-cet prope Dubiim versus occidentem.

(115) Coluntur hi fratres Elhclredus et Ethel-brictus 17Octobris, quo die ad monasteriumRam-seiaetranslati sunt sub rege Ethelrcdo.

(114) « Radius prolixaeimmensacquelucis instar

flagrantis facis per summumauleeregieeculmen, >

ubi sepultinocte ipsa erant, «usqucad ccelum.prc-tendereregi visusest. » Vita ms.

(115)In eadem Vila dicuntur Dompnena,Ermen-

Q burga, Ellieldriiha et Ermengitha: ex his Ermen-

burga colilur 19 Novembris.(116)Anna aller proavus, rex Anglorum orien-

talium, occisus an. 654. Ex decessoribus regibusfuit S. Sigebertus martyr patruelis ejus, cui sacorest 17 Septemb.Ipse Anna Bedaelib. iv c. 29, <virbene religiosus, acper omnia mente et opere egie-gius, > in Eliensi Hisloria ms. ctiamsanctus appel-lalur.

(117)S. Sexburgaavia materna colitur 6 Julii:

hujus eliam sorores S. Withburga et Ethelbuga,8et 7 Julii.

(118)S. Ethiklritba,Etheldreda, siveEtheldrudis,primo Tondbertoprincipi, tum EgfridoNordhum-brorum postea rcgi annis 12 nupta, virginitatcmservavit. Agit de ea Beda1. IV,c. 19 et 20. Colitur25 Junii. Inccepit regnare Egfridus anno 670.

(119) Egbertus avunculus regnavit in Cantio abanno 664 ad 675.

n (120) Lotharius, aller avunculus, post fratrem

regnavit ad annum 685.

(1211S. Ermenilda mater colitur 15 Februar.

(122) Earcougota, sive Erkengotha, sub mater-tcra S. Ethelburga abbatissa vixit in monasterioS. Farae dioecesis Meldensis, ndn procul ab urbeParisiorum : coluntur S. Earcongota 25 Febr. etS. Ethelburga 7 Julii. Agit de iis Beda 1.m, c. 8.

(1251Wulferuspater regnavitab anno657.

(124) Regnavit Penda avus paternus ab anno

626 ad 655, cui tum Peada alter filius, huic Wul-ferus successit.

(125)ConvenitVila S. Milburgaeapud Capgra-vium, et Vita ms. fiatrum S. Ethelredi et Ethel-brecti. Contra, S. Ermenburgam Merwalae. seu

Mervaldo,nuptara scribunt Malmesburiensisfib._i.De reg, Angl., c. 4, Wigorniensis ad annum 675,Westmonasteriensisad annum 676.

(126)ColunturS. Milburga25 Februarii, S. Mil-

dreda, seu Milthrida15Julii,De S. Mihvidaegimus

101 VITAS. WEREBURCE VIRGINIS. 102

Mildgydam,quaedistinctis monasteiiorum suorum

lapidibusirradiant patriam. Natusest ei et Merevin

filius, qui ad sanclos innocentesa baptismate ra-

ptus tst parvulus. Almifluaequoque Werburgeege-nerositatem ac sauctimoniam proxime exornant

sanclissimaeamilaesuaePendaeregis filioe(127),Ky-

neburga, et Kynewida,quaecumpropinqua sua bca-

lissima Tibba (128)Burgensem superni janitorisPetri illustrant ecclesiam. Suus vero genitor proe-nominatusac patriii reges, id est, Peada (129)jEdel-

redtis, ac proedictusMerwalapreediclarumsororum

fralres, Christianaeinslitutionisnon solumcultorcs,verum etiam primi alque intensissimi fuere propa-

gatores : et sicut ^EdelbrictusDorobernioe,ita Wlfe-

rus in MerciisChrislianitatem piimus dilatavit. Sic

itaque, ut praemisimuscx quatuor regnis et anti-

quis rcgibus rosa Christi Werburga llorcscit. A

principesusceptaefldei ^EdelbrichtoCantiiariorum,a Berta vel Emma Francorum, ab Aima rege, et

avia SexburgaOrientaliumAnglprum,a palre vero

luculentissimafaota Merciorum. Ilaecvero ad glo-riam preedicandaevirginis preelilulanlur, ut de ra-

dice sancta ramum sauctumdecealsanctitudo; imo

de contempta regni excellentia major asciibalur

claritudo. Reslat nunc, ut explicemussanctam ip-sius conversationem, et probabitera in Doraino

linem.CAPUTII.

ConversatioS. Wereburgmin Eliensi monaslerio:prmfecluravariorummonasleriorum.

5. A tenero ergo aeviflore,cum fbrmaepulchri-tudo insigniter responderet generositati suee,coepit

speciosa facie cum speciosissimamente ad illtim

qui speciosus est forma praefiliis hominum (150)

contendere:'cujusut inaestimabilemdulcedinemprsc-

guslare poluit, protinus in ejus amorem anhelo

pectore exarsit, et, ut cervus ad fontes aquarum,

virginalisanima ejus in ipso sitivit : adeo dulcis ct

suavisSpiritusDominia Patre dileclionisprocedcnsillam attraxit, ccelestesconcupiscentiasin ejus cor-

de accendit, lerrenas exstinxit. Illa amore pei'petuoc

virginitatis ad sponsum aeternaeintegritatis convo-

lavit, procos et amatores regificosangclicapudici-tia repulit, imo Christus eleclam sibi inhabilans

omnibus appetitoribus eripuit. Sanclissimaparensnon cessabat assiduis monitis irrigare horturo Do-

mini, et plantare in ea immarcescibiliagermina pa-

radisi, et accendere lampademejus oleoet flamma

charitatis inextinguibili.Ad illam enim vitam fla-

A grantissimam prolem exercebat, quani ipsa adhucsub jugo maritali gemitibus inenarrabilibus suspt-rabat. VcrumaltissimaDeiprovidentiabenignedis-

pensans omnia, matrem eam in regnoslaluit.om-nium inopum, omniuni neccssitudinum refugium,siiriuletiam utpiis visceribus pignus Deogigneretaccepiissimum, ct ampliorera coronam dilatorum

tandem reciperet desiderioruni. Viluerant divitiae

tani inatri quam (ilioe: palatiuni habebantpro ino-

naslerio : aurum, gemmae, vesles auro tcxtae, et

quidquid fert pompatica mundi jact-antia,onerosa

sibi magis erant quam gloriosa; et, si forle his uti

ad tempus regia comptileret digititas, dolcbantse

polius vanitali subjectas tanquam captivitas.

R 4. At vero virginalis B.Werburgaelibertas, mox

ut valuit, haecvincula exuit, ct ad (151) Eligensemonasleriumcuni olficiosublimiuniparcntum hos-tia Deicoinmigravit: ubiprimum beata, et inteme-

rata matertera sua (152)jElheldreda, acdeindeso-ror ejusdem virginis, sua, ut pnedictum cst, nvia,

principabatur Sexburga. Illico abjicitur cultus ter-reni nitoris, induilur habitus sacroereligionis, ve-slis pulla pro ornamentogloriie, velum capitis hu-

. mile pro regni assumitur diadomate. Ila proedaravirgo ceilabat fastum mundi calcare; mente et

conversatione, velut hic percgrina, ad supernampatriam tendere ; tota animi submissionehumilli-mam Chrisli exhibere ancillam, quam ipse exal-tare dignaretur in sponsam. Omncsmonasterii fa-

Q mulatus anticipabat: omnibus se inferiorem exhi-bebat: erga oraniumnecessitatesvulnerataecharita-tis viscera impeudcbat.

5, Jam Deo amabilis pater cjus Wlfcrus, mulla-rum ecclesiarum aedificator,Christianiaefldei sum-

mus amalor ac dilatator, quippe qui ctiam subje-ctos rcges (155);datis provinciis in mercedem, adChrisli cultuni attraxit, septimodecimoimperii suianno (154) de temporali regno ad perenne trans

ivit. Tuncbeatissima regina Eormenilda post piosfletustriumphans sc solutama mundialicatcna, diudesidoratamconversalionemairipuit, et cum beata

filia in Eliensi monasterio jugum Domini suave

subiit. Hic deinccps tanta virtulum flagrantia in

onini sanctilate et rcligionevixil infatigabilis,ut et

virginibus exemplumcssct caslilatis ac totius vir-

tutis. Contendebant alterutra pictatc mater et filia,

quaehumilior, quoe possit esse subjcctior : mater

sibi praeferebatejus, quam genuCrat,virginitaterii;

virgo matris auctoritatem : utrimque et vinccreet

17 Januar. ubi multade Merevinopuero dicta sunt,de regnoMervaldiagemus 25 Februarii.

(127)S. Kineburgaet Kineswida,aliisChineburgaet Chineswida,coluntur 6 Marlii. I:i VitaS. Tibbaconjungituret 15 Decembrisobiisse tradilur.

(128)Corporaharum anno 1005 dicuntur trans-lata «ad monasteriumde Burgo S. Petri, > vulgoPetroburgum,exstructum a YVulfero,et fratiibuset hisce sororibus. Deeo agimus aJ VitainS. Er-menildae.

(129)S. Ethelredus colilur 4 Maii. In AppendiceWigorniensisalius frater adjimgiturMercelmus,ubi

etiam Merewaldus, hic Merwala, sanctus hahe-tur.

(150)Capgrav.et ms. Rub. val. conscendeu.

(151)Elige Bedee1.iv, cap. 19; aliis Elic et EL,olim monasterium,nunc oppidumin insuln cogno-mine ab anguitlis juxtn Bcdamappellata,ad fluv.Gianlum in coroitatu Cantabrigiaeapud orientales ,

Anglns.(152)Exstruxit illud monasteiiuman. 675, obiit

an. 679.(155)Haeopleneillustramits13Febr.(154)Annp 675.

105 GOSCELINICANTGARTENSISMONACHl m

vinci gaudebant.Nune autem in eodemccenobioad }salutiferam ipsius benignissimeeparentis tumbam

conspicueelucescit,quibus clementiaevisceribus se

in ctmctosdiffuderit, dum corporaliter vixit; adeo

ut experti ipsius beneficia audeant fideliter asse-

rerc qttod nullus credulus petitor frustrelur ejus

ope.6. Igitur patruus almaeWerburgaerex ^Ethelre-

dus, qui fratri Wlfero successerat, cura sancta

nientc tolius sanctitatis esset benignissimus,videns

in beata neple divinamprudenliamac sanctimoniam

altius resplendere, qui nimirum virtutem poteratultra germanitatemdiligere, tradidit ci monasterio-

rura sanctiraonialium,quae in suo regno pollebant,

principatum. Pulchre sane superna id aetum est

providentia, ut sacroe institulionis, cujus perfecta '

erat discipula, in salutem multorum decentissiixa

foret magistra.7. Rex vero magis ac magis ccepit imperii tae-

<lere,dum se reputaret inter saccularianegoliaquasianimal accline lerrae, illam vero columbinispennismeritoruui ad ccelumvolitare. Et quid plura? Non

quievit aeslusspiritus sui, doncc(155)vigesimono-

no regni sui anno in (136)Bardeniensicccnobiode

rege eflicereturmonachus, qui idem]am favore s»

perno probatur merilis venerandus.

8. Dilcctissimaautem Deo Werburga, erga sub-

jectos ita erat magistra,ut potiusvideretui-ministra:

•aequabat,velmagissubjiciebat se infimis; maleas, si

liceret, locum extremilatis quam praelalionis.Por- .

tabat omnes quasi visccra sua, fovebatac si uterina

pignora, erudiebatexemploattenlius quam imperio.Totam possedei'atdileclio, et benignitas, pax et hi-

laritas. Ad indigentespromptissimailli largitas : ad

alllictos compatienlissimacrat pietas: adversaride-

bat patientia, viiiccbat fiducia, cakabat ccelestilae-

titia : ad usum vero divinac sapientieeaccipiebat

prospera, absliiienliaiiipro deliciis,vigiliaspro (137)somno , laborc pro voluptale, lecliones et Ora-

lionessacras pro epulis habebat: corporein terris,

aiiiino convcrsabatur in ccelis.

CAPUT III.

Obedientiaanserum silvestrium: inobedienliaviUici

punita.9. Sed jam forsitan lectorem lassamus, dum mi-

racula suspendimus.Majoramiraculis sunt merita,

quibus ipsa sunt miracula : quia possttnt esse per-lecla mcrita absque signis, signa vero nihil sunt

absquc meritis. At vero multis mirabilibusefful-

sisse probatur dignissimavirgo, et in Eliensi cce-

uobio, ct quocunque degebat loco. In (158) YYre-

(155)Anno704 cceperatregnare a mortc Wulferian. 675.

(156)Bardena,Beardena,Peartaneau, vulgoBar-ttneg, in comilalu Lincolniae,nec procul ab urbeadsinistram ripam Withaniee.

(157)Ms.Cambdenisolcmniis.

(138) Weduna,in Itinerario Antonini, ut censetCambdenus,Banavenna,vulgo Wedon,ad Ausonam

\ duna autem regio patiimonio suo, quod est in Ham-tuna provincia, jucundum et celeberrimuma gene-rattone in generationemhoc ejus miraculum asse-ritur ab ipsa plebe tota.

10. Cum in ipsiusWedunaemansione morarelur

regia virgo, agros ejus in solito infinita aucarum

(159)indomitarum, quas gantas vocant, depopula-batur multitudo. Nuntiat domesticus ruricola hocdamnum dominaesuae. Tunc illa magnanimi fide

praecepit illi ut omnes adduceret, et includeret,inore scilicet animalium, qui depascunt alienas se-

getes.Vade, inquit, et omnes has volucres.introduchuc. Itabat ille aliius obstupescens, an garriret, an

deliraret hoecjussio. Quomodoenim suspectusad-vena tot volatilia ire gressibus in vincula cogeret,

™quibus per ccelum evadere liceret? Quomodo,in-

quit, ad primuin accessttm meum in aetherafugien-tes hucconvertam? Tunc virgopropositumurgens :

Vade, ait, quantocius, et ex nostro jussu omnesadduc in custodiamnostram. Ille timens vcl super-vacuura dictum divaepraeceptricis negligere, postomnesvadit, dicensque illis : Ite, ite ad dominam

nostram ; omnesante se, ac si captivapecora, agit.Nulla avis de tanto ccetupennam levavit, sed quasi

implumespulli vel alis excisoepedetentim se per-movebant, pedestri incessu submissis collis velut

pro confusione reatus sui. adventabant : sic intra

curiam judicis su;e trepidoeet suppressaequasi dam-

nataese collegere,ibique(140) retruduntur captivee,

p Yelmagisservantur indulgeiuiae.11. Noctem illam lilia lucis, uti consucverat, in

hymnis coeleslibusac precibus perpetua: mane

omnes advenaeelatis vocibus concrepant ad domi-

nam, quasi veniam el emigrandiposcentes licen-

tiam. At illa, ut erat erga omnem Dei creaturam

benignissima, absolutasjubct dimitli, interminans

ne ultra auderent in hunc locura regredi. Unam

antem ex eis quidam ministrorum exiens furlo

abstulcrat, et occuluerat : cumqtie omnes clatis

pennis in aera se sustulissent, seseque circumspi-ciendo requisissent, damnura contubernii sui una

absente (141)percensent. Extemplouniversusexer-

citus supra domum virginis (142) glomeratur, in-

gentu strepitu injuriam collegii sui conqueritur:D coelumundique diffusis copiis obtegitur, ut quasi

hac vocc humana judicium miseratricissuaeimplo-rare viderentur : Quare, domina, cum omnes nos

relaxaverit tua clementia,una ex nobis tenetur ca-

ptiva? Et potesthaeciniquitaslatere in domosancta

tua, et fceda rapacitas valere sub tua innocentia?

Egressa ergo divina virgo ad murmur tantaeplebis,

fluv. qui inde Northametoniamdefluit, caput pro-vinciaequaehic Hamtuna dicitur.

(159)Capgr. ct ms. Rub. val. silvestriumauca-rum, id est anserum.

(140)Ibid., recludunlur.

(141) Ibid., perpendunt.(142)Ibid., congregatur.

105 VITA S. WEREBURGvEVIRGINIS. 106

et querimoniam, intellexit causam, acsi praefatisverbis auditam; protinus perscrutatum (145)fur-

tum reus ipse publicat, receplamquevolucrem suae

genti pia conciliatrix associat, et abire simulprae-dicta conditionemandat. Quibus nimirum sic ges-

tiebat, dicebatbenignoanimo : Benedicite,volucres

cceli,Domino.Necmora ; omnis illa concioita avo-

lavit, ut nulla hujus generis avicula in ipsa terra

almaeWerburgae,ut famose memoratur, ultra re-

perta sit. Beneergo illi pecualis creatura parebat,quaeomniumCreatori tota devotionejugiter obtem-

perabat. Taleprorsus miraculumin Vitabeatissimae

virginis Amelbergae(144), quani nostro stylo recu-

dimus, legitur, quatenus in eodem opere eademfidesutriusque, licet diverso temporeet loco exsti-

terint, comprobetur.12. Quantaeautem humilitatis fuerit, quantae

etiam apud Deumsublimitatis, ineodemlocoWedu-

nensi aliis confirmatur indiciis. Erat illi armen-

tarius, vir piae conversationis, et quantum licuit

sub humana servitutesanctaevitee,qui et suis locis

fama meritorum perpetuatur ac recolitur fes-

tive (145),Alnotus nomine. Hunc villicus dominae

cum forte laniaret cruentissimo verbere, et ille

oninia in Deinominetoleraret mansuetissime,alma

virginis compassio non ferens dolorem, proruit ad

pedes indignos lanistee,clamanscum prece, et in-

crcpatione: «Parce pro Deiamore, quare excarni-

ficas hominem innocentem, apud altissimunr.In-

spectoremomnibus nobis (ut credo) acceptiorem.>(Cumqueille vel praefurore vel preesuperbiatardius

flecieretur,continuodura cervixet torva facies su-

perna indignationein terga (146)illi reflectitur.Sic

demura, quod magis debuerat, ipse ad pedes do-miiieeprovolvitur,et veniam, quam insonti nega-verat, suo reatu cum lacrymis deprecatur: sta-

limque interveniente virginis clementia, in pristi-num slatum reparatur. Vir autem Domini memo-

ratus jacet adStowam(147)una legiaa Buccabrive,

qttem in silva anachoreticamvitam ducentem la-trunculi martyrizaverunt, et divina signa Deoac-

ceptabilem,uti celcbratur, perdiderttnt (148).

CAPUT IV.

S. Vereburgmmors,sepultura,translatio.

15. Praetereahaud dubium est, amantissiinaro

(145)Malmesbur.Degestis pontificum1. iv, ad-jiingitnovummiraculum,quovult«aucam» illam «aruslico comestam. Jubet ergo S. Wereburga ossarecolligi: nec mora ; signo virgineeemanus medi-cante, culis et caro ossibus superducta, cutis ccepitplumescere,donec ales animata, saltu piimo ala-cri, moxvolatuse libravit in aethera.» Quaeminusprobantur : et Cnmbdenus in Northamplonia ait«miraculaejus in fugandisanseribuscredulosscri-ptores decanlasse.»

(144) Colitur 10 Julii: in ejus Vita ms. ideramiraculumnarratur, avesgantmetiamappellantur:una a puerooflioialisubtracta et absconditatraditur,et postridiequasi ad aliarum preces recepta.

(145)-Inpriore editioneMartvrol.Anglic.referlur

A DeoWerburgamquam niultis aliis signisemicuisse,et ccelestibeneliciodiversos aegrosac debiles cu-rasse. Potuit etiam divina inspiratione plura pree-scire ac praedicere,diemqueultimum, quemsemperprae oculis habebat, totaque vigilantia cum flam-mantilampadeeminus observaverat,jam proximumignorare nequibat. Cum ergo omni familiae,et mo-nasteriis sibi creditis prae nimia charitate jugiteroptaret adesse; et econtranulli lolerabile videretursua dulci praesentiacarere; elegittamen divinaprae-scientia et voluntate Heainburgae(149)monasterio

requiescere corpore, quee omnibus semper reprae-sentaretur mente. Quamobrera praecepit (150)Heamburgensi familiae, ut ubicunquemigraret exhac luce, ipsi incunctanter venirent, corpusque

*•ejus ad suum monasteriumtransportarent (151).14. Venit ergo ccelicolaevirgini diu desideratus

finisterrenorum laborum, ac dolorum, et ingressusccelestiumaeternorumquegaudiorum : nox immor-talitalis processit, et dies eeternitatisilluxit : tene-breetransierunt, et lumen verum luxit, ac sol lae-titiaeperennisortus est illi. Gaudebat beata anima

quasi ad epulas invilata, videlicetde exsilio ad pa-triam, de carcere ad regnum, de morte ad vitam,de captivitate ad triumphttm, de tyrannide seeculiad illum, quem desiderabat, sponsum sempiternaj

gloriae, transitura. Deposita itaque in ccenobio

quocjTricengeham(152) appellatur, per languoremet mortem corporis ad immortalia solemnia ab an-

„ gelicischoris assumitur, et in coelestemcuriamsu-

pemis concentibus triumphatur : cujus depositioterlio NonasFebr. celebratur.

15. Corpus sacrum in ecclesiam defertur, et inmedio populi Tricengehamensium obseratis dili-

gentissime januis custoditur, certantibus nequid-quam omnibus, ut Heamburgensesexcluderentur,et per suuraobsequiumvel defensionempraeceptumvalidicaevirginisvinceretur, sacerque thesaurus in

eodemlocoperpetimretineretur. Atnon est sapien-tia, non est consiliura contra Deum. Dum enim

nocteipsa attentiusvigilarent,subito soporgravissi-mus omnesoccupat. Supervenit illicocopiosaplebs

Heamburgensium cum Dei ministris; extemploomniaostia monasterii, cadentibus in terram seris

D et vectibus,reserantur illis. Irruunt ergo omni cu-

sloduro turba somnosepulta, rapiunt nullo se ad-

27 Febr., at25 Novemb.in posteriore.(146)Ms.Cambdeni,integra; uli supra in titulo

integrum; meliusCapgr.et ms. Rub. val.(147)Vulgo Stow et Stowe inter Wedunam et

Buccabrive,aliisBugbrok,Biabroock; in ms. Ucca-brue.

(148)Potius prodiderunt.(149)VttlgoHandburyin Staffordiaauslrali.

(150)Capg. et ms. Rub. val. suis omnibus.

(151)Ibid : « apud Hambiirgense monasteriumcorpus stium transferrent, et iiicnnctanter sepe-lirent. »

(152)TriciiKjhamaliis, vulgoTrenl-hamin comi-tam Staffordiae,non procul a fonte Tfentae, post-quam ei illapsusest amiiisLyma.

PATROL.CLV 1

107 GOSCELINICANTUARIKNSISMONACIII «)g

versoepartis movenle glebam (155)virginis, ct att- i

fcrunl, secumque cum ingenti laelilia et gratiaruroaclione laudisona ad Heamburgcnse monastcrium

confusis rebellibus deducunt.

16. Quis itaqtte pensare sufliciat, quanla solem-

nilate ipsius anima suscepta sit Deo, cujus corpusad requicra preecleclamtransferri tanlo deditpro-

<ligio?In hoc ergo sacro loco Dei raargarita cum

ilebilarevercntiaet solemnijubilo tumulata, pluri-inis signorum indiciis se probat vivere in ccelesti

rcgia : sanitas aegrotis,lumen caecis,auditus surdis,

scrmo mulis restituitur : leprosi mundatione, et

diversis languoribus oppressi una salute percepta

giaiulantur. Tot itaque post morlem suam vitaerc-

forniiitquaetam sancte vivebat.

17. Posl hneceliara inenarrabilis Domini graliain ipsa carne virginali ditttius incorrupta evidentcr

oslendereest dignata,qiialiter sibi placucrit inteme-

rata ipsius pudicitia cum mente, qua Deum vide-

bat, mundissima.Post novem siquidcm aimoscjus

scpullurae,suggerenlibusHeamburgensibus,placuit

rcgi Ccolrcdo(154),qui tunc regnabat Merciis,qua-leiiussacrosancla ipsiusglcbade tumulo elevarctur,(iamanlibus cunclis indignum esse, ul tanta lux

iimlloriim sub modio terree absconderelur. Ablalo

crgo oporculospcluiicoe,cum ptilaretur ab omnibus,

more human;« condilionis tola caro dcfluxissect

(:inlii;r-.uiiiia ossa suporessc; invcnla est potius

viigo inlegerrimaquasi in dulci slratu obdormire,vestcs nilidissimeect samc, sicut primilus induta

erat, omnino apparuere ; facies candida, ct genacroseoe,tanquain in primaevoflore, amotorevcrcntcr

vtiaminc, suiil visoe.Attollilurclamor gratiarum in

coiiiiii, tanloeqiiegratioe admiralio in laudcs Do-

miiii acceiidil frequeiilem populum. Assumilur

ergo a saccrdotibussolemniter adornatis, cttm sup •

plicibus volis et canoris chori/.anlis Ecclesieemo-

(h.ilis. Exploraiitibiis adhuc diligcnti sludio, nulla

pcnilusin ca leesio,nulla reperta est corruptio. Ila

ilemuinreoondittir in theca sibi competentcrparntn,iibi conspicuc lidcles populos illuslrat praeclnrn

lampadcsun.

18. Duravitdiuliiis sub angelicacustodia liic ho-

nor illaesicorporis, usquc ad tempora scilicetpaga-

(155)Aliicorpus.(154) CDolredusS. Elhelredi (ilius, Cconredo

Romoean. 709 in monachum altonso, rcx faclus,iin. 716e vivisexccssit, Lichfeldioesepullus.

(155) Alii Danorum. Cceperunthi Angliam va-slaio ab an. 852, Beorlulfum regcm Mcrciorum(iiin exercitu an. 851 in fugamdedeiuut. MerciisubBurrhcdo rcge ciun Danis exire neganlibus fcedusliiinis868 ct 872 pepigerunt: el rege Biirrhcdoan.87i r.oiiiamprofecto, Thanus qtiidam regnum ad-miiiislravit, cujus pars au. 877rogi Ceolvulfocon-eessa ost : sub quo regnum Merciorum omninocniiircuit.Anglorumdoinheplarchiain monarchiamc.oalescenle, Eadwardus rex sub iuilium soeculidcciuiiMercioslibcravit, consliluto Mcrciorumco-niiloElhcrodolnarilo /Egelfledoe,sub qua Ccstriam

,\ norum (155), et diem malorum; quanJo juslissimaDeidispensatione hoecpalria Angiorum tradita est

gladiis gentilium. Tunc demumvitalis gleba voluitoederemortali legi, atque resolvi, ue impiis mani-bus eam contingerenthostes, miraculorum Dei in-

creduli, et beiieiicioruniingrati. (156) Potuit planeDciomnipotenliaet in die malorum dilectamsuara

protegerc, sicut servavit plerosque sanctos hujuspatriaeab iniqua contagione,qui adhuc usque jampost quadringenlos amplius annos vernant integroct incorrupto corpore, et poterunt indubitanter

usque in fiiiempro divino arbitrio perdurare. Ye-rumenimvcro mirabilis et gioriosus Deus in san-ctis suis, mira et ineeslimabiliprovidenlia alios in

majoremgloriam resurrectionis ad tempus resolvit,B alios perpetua incorruptionc in exemplumpromis-

sionis suae cuslodit. Tot nobilissimi martyres etsummi sacerdolesDomini a bestiis, vel avibus, vcl

ignibus stint consumpti. «Posuerunt, inqiiit Psal-

mographus, mortalia servoiuiii luorum, Domine,escas volatilibus cceli,carnes sanctorum tuorumbestiis terroe (Pscd. i.xxvm, 2). » Quo major fuit

ignominia,co major eritgloria. Summusmartyrum,primiceriiisStephanus, dum lcgitur multa signa in

vita focissc, non ibi tamen legitur mortuos susci-tasso. Posl mortis .vero Iriumphiim omniumquememhrorum resolulioncm, plerosque moituos de-scribitiir vitaereddidisse, ut a morlis injuria majornasceretur vilaepotenlia. Magnoeilaque gratiaeDei

respectus erat in B. Werburgaecorporc solido, sed

major spes aeternaerenovationisrcstat in jam con-

sunipto.19. Celebremusergo promptissima devotionesa-

c;alissimam ipsius festivitalem, quia omnis ejuscclebrilas ad Christi Domini pertinct honorem, quiita eam condignismerilis fecit cclebrabilem; quamnimirum nobis providit ante se interventricem;qualenus per dilectaesueevenerationem,suam me-reamur propitiationem, qui non habemus meiito-rum cxseculioiicm.Tanto quippe benignius iltam

exaudict orantem pro nobis, quanto accensioresfuerimus in ipsius Deoofforendispracconiis.Annuatnobis seinper memorandaeWerburgae Coronator ,

qualenuspor ejus sancta suffragia,et hic profuturaD desideria consequamur, et in aeternumbeatee visio-

tradi restauratam supra diximus. Demum anno942 Eadmundusrox Merciaminvasit, urbes Lindi-colniam, Snotingahamam,Stanfordam,Deorbejam,aliasque ootupnvil, lotamqueMerciamin suam re-degit polcslatem,ut his fere verbis tradit chrono-logusAnglo-Saxo,qui eo decimo saeculoscripsit.Dani rediverunt in Angliam anno991, ac Mereiaeprovinciasvastarunt, polissimuraab anno 1010 ad1016, quo Canutus Danorura rex septentiionaleniparlcm Angiieeaccepit, anno scquenti totius An-glioeimpcriuni adeplus.

(156) Capgr. cum S. Rub. Val. ita hic Vitamconcludit: «Translataquetunc sunt ossa iltiusapudCestriam, ulii iisque in hodienmm diem rcquie-scunl, merilisqucojus crcbra fiuntmiracula. >

109 VTTAS. EADGITHJE. 110

nis ac resurrectiouissueeconsortia mereamur. An- A ritu Sancto in omnia saecularegnal e*.dominatur.

nuat, inquam.ipsc Salvator, qui cum Patre et Spi- Amcn.

VITA SANGTJE EADGITELE

SEU EDITHiE

EADGARIANGLORUMREGIS FILI^l ET SANCTIMONIALISWILTONIENSIS,

AUCTORE GOTSELINO.

(EdiditMABILL.Acta SanctorumBened., t. VI, p. 656, ex tomo IX Surii, qui stylumnonnihilmntavit.)

OBSERVATIONES PBJEVI^.

1. Gotselinus scu Goscelinusmonachus,cujus dc sancto AugustinoAnglorumapostololucubrationem

supra retulimus, inter plures alias sanctorumVitas, Acta sanctaeEadgatlisevirginis scripsisse dicitur in

CntalogoscriptorumBritanniae,et apud Wionem et Possevinum. Hanc non dubito esse Ead<nthamseu

Edgitham Edithamye,Eadgari Angloruraregis filiam.cujns Vitam stvlo nonnihil mutato Surius in lucem

protuht. Eamdemhic exhibemus, ascribendo loca seu tostimoniaWitlelmiMalmesburicnsisqui eamdem

virginemlaudavitnon semel,liim in lib. n I)eregibus Anglorum,cap. 13, tum in lib. n DepontificibusAnglorum,cap. 4. EamdemcelebratHarpsfeldiusin Saeeulix cap. 10, practerJoanncm Biomtonem Mai-heuvitim,et ahos rerum Anglicarumscriptoros.

'

2- Eadsilha monasticomprofessacst in ceenobioWiltunensiapud OccidentalesSaxoncs.«Wiltuna testeWillelmoMalmesbtiriensiDepontilicibusAnglortim,lib. n, cap. 4, est vicus non exiguussup-a Wile flu-viumipositus,taiUeecclebntatis, ut totus pagus ab eo vocetur,» olimepiscopalissctles. Asserus in libroDeVita Alfredinominat montem «Wiliun, qui est in meridiana ripa fliiminisGuilou.>Ibi EadKilliavixitpussimemter sanctimoniales,et sepulluramacccpit. «.lacetin eademecclesia, inquit idcm Willelmus ma-ter ejus Wilfrith, quam non sanclimonialem, sicut opiniovulgaris delegat la/.,deliratl, sedsubito timoreregis suo tantum consiliovelalam constat, abreptoveloregiocubili subactam. Unde llle ouoi femiminattigisset, quaj vel umbraticesanctimonialisfttisset, a santto Dunstanoredargutus, seplennemcxeeit nrP-nitentiam. Illaquoquc partu explicilo voluptati frequentandaenon inhicsit, sed doluit notius et snrcvirsanctaquepro vero asseritur et creditur. >Ilanc postvim sibi a rege illatam Willonia3inonasticumhal i-tum suscepisseIegiturm Vitnsequcnti.

5. DeEadgithaesanctitatedubitarenon sinitnos Willclmiin praeltiadatolocolestimonium «Habetur erooait, in plunmis locis Angliaefestum ejus vcnerabile,quodncmo impunctcmerarc pracsumat.» Cnuto revapudAnglosDanus,quod per jocumsanctani non reverens, ojus sepulcruinreserari jussisset vivmoriomcvasit, ut idem auctor ibidemtradit cum Vitaescriplore.Ad ejus sopulcrum Theodericus niii ob NaialisDomiiureligionemstupro et choreis violatamcnm aliis cceliluspunitus fuorat, ad sancli vir«inistum, -

!SSU£KX' ,x';,Sti"tas'""""'""""""CI """•«' T*»«™ 5 !=.

praetermissisSaiculiIV)traa.ta est; altera Editha, Eadwardi seni:,ris f.lia, ^lhelstani soror tertfa Ed-nundi rogislilia Eadgari soror; onines sanct;c, et quidemsanctimonialcsinccenobioPollesworlensi quod

Vn?, ShV».mArA,cnT1'm Cest™"«.n'«ces««t. Prima landatur in Aclis sanct* Osithaj apud Surium die

. Octob.et sanctaeModwenneeabbatissaeStrencshaleiisisapud Capgravitim,quaeModwei.nrPollevvortenslnionasierioa se cond.toEditham, Alfridi regis sororem,prx.kchse perhibetur. Locus posfei dTcTiH"sancimEditlwPolcsworthscn dePollesworda, utfidem faciunt vetera monumentain MonasliciAn lican

tomo I, pag. 1/9. Altera Ed.tha, Eadwardi lilia, Sithrico Northumbrorum regi ab fflsta^ frrtre "ncoiiiugomdata,sed ab eodempostmodumrepudiata, Polleswortumsccessit, iffiqu^reHquunivite reldo ecxog.1,tostantcMatlhaeoWestmonasleriensiad annum 925. Tertia est Edilha,kidmunu ireg s fil'a Ead-

KTft T1?"8

.d'VVar,d''S,en,'°nS'-CUus -flliamfuissc EditI,amscctindamdiximus. ThomasMa heuv, s

ad diem lt> Juln, ubide his tnbus simulagit, suspicatur socundaroet tertiam non esse divcrsas nec aliamquamEdwardi sen.or.s filiam: nam nullam Editham Eadmttndi filiam,Eadgari ,eKts sororem inveniriVerumin Vitaesequenlis cap. 1 laudatur Editha, Edgariregis soror

*Jdubdu,eSIS '•oroiem invenm.

5. Hujus tnmeudifflcultatissolutionon iln peudet ex sequenti Vitn, ut nullum inde dubium relinoun-lur. Namsi ejus auclor Golselinus,qui ineunte Sieculoxi florebat,exe us sententia rem certo dell^nir^nonpossumus: fu.tis, teste Willel.noMalmesburicnsiin lib. ,v DeregibusAnglorum cT T^ MonachSgTSanctoBelt.no, qui cum HermannoepiscopoSalisberiiEvenerat,SinsignislitStufet c-intuumSitJ

praesertimcura in ejus conversationccei-iarethoneslasdoctrinie.. HnclenusWillelinus!cmiscnt,