ТАМХИНЫ ХОР УРШИГТАМХИНЫ ХОР УРШИГ

99а ангийн сурагча ангийн сурагч

А.Соёл-ЭрдэнэА.Соёл-Эрдэнэ

• Манай улсад Манай улсад 15-15-аас дээш насны аас дээш насны эрэгтэйчэрэгтэйчvvvvдийн дийн 6565 хувь нь тамхи татдаг ба хувь нь тамхи татдаг ба тамхи таталтын тамхи таталтын vvззvvvvлэлтээрээ монгол лэлтээрээ монгол эрэгтэйчэрэгтэйчvvvvд дэлхийд д дэлхийд 4242 дугаар байрт орж дугаар байрт орж байнабайна. . Тамхинд хорт хавдар Тамхинд хорт хавдар vvvvсгэдэг сгэдэг 4040 гаруй тєрлийн химийн бодис байдаггаруй тєрлийн химийн бодис байдаг. .

• Гурван нас баралт тутмын нэг нь тамхинаас Гурван нас баралт тутмын нэг нь тамхинаас vvvvдэлтэйдэлтэй. . Тамхинаас болж нас барсан Тамхинаас болж нас барсан ххvvммvvvvсийн сийн 3838 хувь нь хавдраас хувь нь хавдраас, 34, 34 хувь нь хувь нь ззvvрх судасны євчнєєсрх судасны євчнєєс, 28, 28 хувь нь амьсгалын хувь нь амьсгалын эрхтэний євчнєєс болсон байнаэрхтэний євчнєєс болсон байна. . Єдєрт Єдєрт 4040 ба ба ттvvvvнээс дээш ширхэг тамхи татагчдын тал нээс дээш ширхэг тамхи татагчдын тал хувь нь хувь нь 6565 насалж чаддагг насалж чаддаггvvй болох нь й болох нь тогтоогдсонтогтоогдсон. .

ТАМХИНААС ГАРАХ АЛХАМТАМХИНААС ГАРАХ АЛХАМ

• --Тамхи татдаг найз нєхдєдєє єєрєє тамхинаас гарч байгаагаа албан Тамхи татдаг найз нєхдєдєє єєрєє тамхинаас гарч байгаагаа албан ёсоор зарлахёсоор зарлах..

--Тамхи татмаар санагдах Тамхи татмаар санагдах vvедээ буцалсан ус уухедээ буцалсан ус уух..

--Уур уцаар хУур уцаар хvvрээд байвал ажил хийрээд байвал ажил хий..

--Тамхинаас гаргадаг наалт хэрэглэхТамхинаас гаргадаг наалт хэрэглэх..

--Алим жимс аль болох их хэрэглэхАлим жимс аль болох их хэрэглэх..

--Хоолны дараа тамхи татахын оронд бохь зажлахХоолны дараа тамхи татахын оронд бохь зажлах..

--ХХvvммvvvvс тамхи татаж байвал тс тамхи татаж байвал тvvvvнээс холдохнээс холдох..

--Архи уух буюу хий дэмий суухаас зайлсхийхАрхи уух буюу хий дэмий суухаас зайлсхийх..

Судалгаагаар дэлхий дахинд Судалгаагаар дэлхий дахинд 1010 тамхичны тамхичны 77 нь тамхиа нь тамхиа хаяхыг ххаяхыг хvvсдэг боловч хаяж чадна гэдэгтээ итгэдэггсдэг боловч хаяж чадна гэдэгтээ итгэдэггvvй й байнабайна. . Тамхиа хаяхад дараах гурван алхмыгТамхиа хаяхад дараах гурван алхмыг хэрэгжхэрэгжvvvvлэх лэх хэрэгтэйхэрэгтэй..

• Бэлтгэх алхамБэлтгэх алхам: : ТТамхинаас гаргах амхинаас гаргах шийдвэр гаргаж хаях шийдвэр гаргаж хаях сэтгэл зсэтгэл зvvйн бэлтгэл йн бэлтгэл хийххийх

• ББvvр мєсєн зогсоох р мєсєн зогсоох алхамалхам: : ТТамхи татахгамхи татахгvvй й зан зан vvйлтэй болох йлтэй болох

• Олсон амжилтаа Олсон амжилтаа хадгалаххадгалах: : ӨӨєрийгєє єрийгєє тамхичин биш гэж тамхичин биш гэж бодох ба бодох ба vvvvндээ итгэхндээ итгэх. .

• Тамхинаас гарахад хатуу зориг тэвчээртэй Тамхинаас гарахад хатуу зориг тэвчээртэй байхгбайхгvvй бол тєгс тєгєлдєр арга болж й бол тєгс тєгєлдєр арга болж чадахгчадахгvvйй. . Энэ нь Энэ нь 3-73-7 хоногийн тэвчээр юм хоногийн тэвчээр юм. . Харин бХарин бvvрэн гарч чадсан эсэхээ рэн гарч чадсан эсэхээ vvзэхийн зэхийн тулд тулд 1-21-2 жил хэрэгтэй жил хэрэгтэй..

ИДЭВХГИДЭВХГVVЙ ТАМХИДАЛТЙ ТАМХИДАЛТ

• Тамхи татдаггТамхи татдаггvvй хй хvvн тамхичин хн тамхичин хvvний ний татсан тамхины утаагаар амьсгалахыг татсан тамхины утаагаар амьсгалахыг идэвхгидэвхгvvй тамхидалт гэдэгй тамхидалт гэдэг..

ИдэвхгИдэвхгvvй тамхидалтад єртсєнєєрй тамхидалтад єртсєнєєр

• --Эцэг эхийн тамхидалт нь хЭцэг эхийн тамхидалт нь хvvvvхдийн сурлага ххдийн сурлага хvvммvvvvжилд муугаар жилд муугаар нєлєєлнєнєлєєлнє. . --Охид эмэгтэйчОхид эмэгтэйчvvvvдийн сарын тэмдэг євдєлттэй ирэхдийн сарын тэмдэг євдєлттэй ирэх, , мєчлєг алдагдах мєчлєг алдагдах буюу ббуюу бvvр хаагдахр хаагдах, , мєн хєхний болон умайн хорт хавдармєн хєхний болон умайн хорт хавдар, , аяндаа аяндаа зулбахзулбах, , умайн гадуурх жирэмслэлтумайн гадуурх жирэмслэлт, v, vргргvvйдэлд хйдэлд хvvргэх аюултайргэх аюултай..

• --Жирэмсэн эмэгтэйчЖирэмсэн эмэгтэйчvvvvдэд ургийн єсєлт нь зогсохдэд ургийн єсєлт нь зогсох, , жин багатайжин багатай, , амьдрах чадвар муутайамьдрах чадвар муутай, , эрхтэн системийн согогтой хэрхтэн системийн согогтой хvvvvхэд тєрєххэд тєрєх, , дутуу эсвэл амьгдутуу эсвэл амьгvvй хй хvvvvхэд тєрєххэд тєрєх, , ураг эндэхэд хураг эндэхэд хvvргэдэгргэдэг..

• --ЭрэгтэйчЭрэгтэйчvvvvдэд тдэд тvvррvv vv булчирхайн булчирхайн vvрэвсэл рэвсэл , , бэлгийн сулралбэлгийн сулрал, v, vргргvvйдэл йдэл vvvvсгэнэсгэнэ. .

ИдэвхгИдэвхгүүй тамхидалтаас яаж зайлсхийх вэй тамхидалтаас яаж зайлсхийх вэ??

• --Єрєєндєє тамхи татуулахгЄрєєндєє тамхи татуулахгvvй байхй байх..

--Ариун цэврийн єрєєнд тамхи татуулахгАриун цэврийн єрєєнд тамхи татуулахгүүй байхй байх..

--ХХүүүүхдийн дэргэд тамхи татуулахгхдийн дэргэд тамхи татуулахгүүй байхй байх..

--Гэртээ тамхи татуулахгГэртээ тамхи татуулахгүүй байхй байх..

--Зоогийн газарЗоогийн газар, , бааранд тамхи татдаггбааранд тамхи татдаггүүй хэсэг байгаа эсэхийг лавлай хэсэг байгаа эсэхийг лавлаж ж ттамхигамхигүүй суудалд суухй суудалд суух..

--Дэргэдээ тамхи татуулахгДэргэдээ тамхи татуулахгvvй байх шаардлагыг эелдэгээр хэлж сурахй байх шаардлагыг эелдэгээр хэлж сурах..

--Тамхи татаж буй хТамхи татаж буй хүүний дэргэд очихгний дэргэд очихгvvй байхй байх..

--Тамхины хор уршгийн талаар Тамхины хор уршгийн талаар vvнэн зєв мэдээллийг олж авахнэн зєв мэдээллийг олж авах, , ттүүгээхгээх..

ТамхигТамхигүүй орчин бй орчин бvvрдрдvvvvлсний ашиг туслсний ашиг тус

-Тамхины хор хєнєєлтэй тэмцэх тухай хуулиа хэрэгжvvлэх vvргээ биелvvлнэ.

-Тамхигvй, аюулгvй, эрvvл орчинд амьдарна.-Єєрийгєє болон гэр бvлийн гишvvдээ идэвхгvй

тамхидалтаас хамгаална.-Гэр бvлийн гишvvдийн євчлєх эрсдэл эрс буурч, эрvvл

мэнд сайжирна. -Гэр орон муухай vнэргvй болно.

-Бусдад эрvvл аж тєрєх vлгэр дууриал болно. -Тамхинаас гарах хvсэлтэй нэгэндээ дэмжлэг болно.

-Хvvхдийн сурлага сайжирна.-Гэр бvлийн гишvvдийн харилцаа сайжирна.

-Эдийн засгийн хувьд хэмнэлттэй, тамхинд зардаг мєнгєє эрvvл мэнддээ хэрэгтэй зvйлд зарцуулна.

-Гэр орны эд хогшил удаан эдлэгдэнэ.-Галын аюулын эрсдэл багасна.

Анхаарал тавьсанд Анхаарал тавьсанд баярлалаабаярлалаа

99а ангийн сурагча ангийн сурагч

А.Соёл-ЭрдэнэА.Соёл-Эрдэнэ

11

ТАМХИНЫ ХОР УРШИГТАМХИНЫ ХОР УРШИГ

99а ангийн сурагча ангийн сурагч

А.Соёл-ЭрдэнэА.Соёл-Эрдэнэ

2

• Манай улсад Манай улсад 15-15-аас дээш насны аас дээш насны эрэгтэйчэрэгтэйчvvvvдийн дийн 6565 хувь нь тамхи татдаг ба хувь нь тамхи татдаг ба тамхи таталтын тамхи таталтын vvззvvvvлэлтээрээ монгол лэлтээрээ монгол эрэгтэйчэрэгтэйчvvvvд дэлхийд д дэлхийд 4242 дугаар байрт орж дугаар байрт орж байнабайна. . Тамхинд хорт хавдар Тамхинд хорт хавдар vvvvсгэдэг сгэдэг 4040 гаруй тєрлийн химийн бодис байдаггаруй тєрлийн химийн бодис байдаг. .

3

• Гурван нас баралт тутмын нэг нь тамхинаас Гурван нас баралт тутмын нэг нь тамхинаас vvvvдэлтэйдэлтэй. . Тамхинаас болж нас барсан Тамхинаас болж нас барсан ххvvммvvvvсийн сийн 3838 хувь нь хавдраас хувь нь хавдраас, 34, 34 хувь нь хувь нь ззvvрх судасны євчнєєсрх судасны євчнєєс, 28, 28 хувь нь амьсгалын хувь нь амьсгалын эрхтэний євчнєєс болсон байнаэрхтэний євчнєєс болсон байна. . Єдєрт Єдєрт 4040 ба ба ттvvvvнээс дээш ширхэг тамхи татагчдын тал нээс дээш ширхэг тамхи татагчдын тал хувь нь хувь нь 6565 насалж чаддагг насалж чаддаггvvй болох нь й болох нь тогтоогдсонтогтоогдсон. .

4

ТАМХИНААС ГАРАХ АЛХАМТАМХИНААС ГАРАХ АЛХАМ

• --Тамхи татдаг найз нєхдєдєє єєрєє тамхинаас гарч байгаагаа албан Тамхи татдаг найз нєхдєдєє єєрєє тамхинаас гарч байгаагаа албан ёсоор зарлахёсоор зарлах..

--Тамхи татмаар санагдах Тамхи татмаар санагдах vvедээ буцалсан ус уухедээ буцалсан ус уух..

--Уур уцаар хУур уцаар хvvрээд байвал ажил хийрээд байвал ажил хий..

--Тамхинаас гаргадаг наалт хэрэглэхТамхинаас гаргадаг наалт хэрэглэх..

--Алим жимс аль болох их хэрэглэхАлим жимс аль болох их хэрэглэх..

--Хоолны дараа тамхи татахын оронд бохь зажлахХоолны дараа тамхи татахын оронд бохь зажлах..

--ХХvvммvvvvс тамхи татаж байвал тс тамхи татаж байвал тvvvvнээс холдохнээс холдох..

--Архи уух буюу хий дэмий суухаас зайлсхийхАрхи уух буюу хий дэмий суухаас зайлсхийх..

5

Судалгаагаар дэлхий дахинд Судалгаагаар дэлхий дахинд 1010 тамхичны тамхичны 77 нь тамхиа нь тамхиа хаяхыг ххаяхыг хvvсдэг боловч хаяж чадна гэдэгтээ итгэдэггсдэг боловч хаяж чадна гэдэгтээ итгэдэггvvй й байнабайна. . Тамхиа хаяхад дараах гурван алхмыгТамхиа хаяхад дараах гурван алхмыг хэрэгжхэрэгжvvvvлэх лэх хэрэгтэйхэрэгтэй..

• Бэлтгэх алхамБэлтгэх алхам: : ТТамхинаас гаргах амхинаас гаргах шийдвэр гаргаж хаях шийдвэр гаргаж хаях сэтгэл зсэтгэл зvvйн бэлтгэл йн бэлтгэл хийххийх

• ББvvр мєсєн зогсоох р мєсєн зогсоох алхамалхам: : ТТамхи татахгамхи татахгvvй й зан зан vvйлтэй болох йлтэй болох

• Олсон амжилтаа Олсон амжилтаа хадгалаххадгалах: : ӨӨєрийгєє єрийгєє тамхичин биш гэж тамхичин биш гэж бодох ба бодох ба vvvvндээ итгэхндээ итгэх. .

6

• Тамхинаас гарахад хатуу зориг тэвчээртэй Тамхинаас гарахад хатуу зориг тэвчээртэй байхгбайхгvvй бол тєгс тєгєлдєр арга болж й бол тєгс тєгєлдєр арга болж чадахгчадахгvvйй. . Энэ нь Энэ нь 3-73-7 хоногийн тэвчээр юм хоногийн тэвчээр юм. . Харин бХарин бvvрэн гарч чадсан эсэхээ рэн гарч чадсан эсэхээ vvзэхийн зэхийн тулд тулд 1-21-2 жил хэрэгтэй жил хэрэгтэй..

7

ИДЭВХГИДЭВХГVVЙ ТАМХИДАЛТЙ ТАМХИДАЛТ

• Тамхи татдаггТамхи татдаггvvй хй хvvн тамхичин хн тамхичин хvvний ний татсан тамхины утаагаар амьсгалахыг татсан тамхины утаагаар амьсгалахыг идэвхгидэвхгvvй тамхидалт гэдэгй тамхидалт гэдэг..

8

ИдэвхгИдэвхгvvй тамхидалтад єртсєнєєрй тамхидалтад єртсєнєєр

• --Эцэг эхийн тамхидалт нь хЭцэг эхийн тамхидалт нь хvvvvхдийн сурлага ххдийн сурлага хvvммvvvvжилд муугаар жилд муугаар нєлєєлнєнєлєєлнє. . --Охид эмэгтэйчОхид эмэгтэйчvvvvдийн сарын тэмдэг євдєлттэй ирэхдийн сарын тэмдэг євдєлттэй ирэх, , мєчлєг алдагдах мєчлєг алдагдах буюу ббуюу бvvр хаагдахр хаагдах, , мєн хєхний болон умайн хорт хавдармєн хєхний болон умайн хорт хавдар, , аяндаа аяндаа зулбахзулбах, , умайн гадуурх жирэмслэлтумайн гадуурх жирэмслэлт, v, vргргvvйдэлд хйдэлд хvvргэх аюултайргэх аюултай..

• --Жирэмсэн эмэгтэйчЖирэмсэн эмэгтэйчvvvvдэд ургийн єсєлт нь зогсохдэд ургийн єсєлт нь зогсох, , жин багатайжин багатай, , амьдрах чадвар муутайамьдрах чадвар муутай, , эрхтэн системийн согогтой хэрхтэн системийн согогтой хvvvvхэд тєрєххэд тєрєх, , дутуу эсвэл амьгдутуу эсвэл амьгvvй хй хvvvvхэд тєрєххэд тєрєх, , ураг эндэхэд хураг эндэхэд хvvргэдэгргэдэг..

• --ЭрэгтэйчЭрэгтэйчvvvvдэд тдэд тvvррvv vv булчирхайн булчирхайн vvрэвсэл рэвсэл , , бэлгийн сулралбэлгийн сулрал, v, vргргvvйдэл йдэл vvvvсгэнэсгэнэ. .

9

ИдэвхгИдэвхгүүй тамхидалтаас яаж зайлсхийх вэй тамхидалтаас яаж зайлсхийх вэ??

• --Єрєєндєє тамхи татуулахгЄрєєндєє тамхи татуулахгvvй байхй байх..

--Ариун цэврийн єрєєнд тамхи татуулахгАриун цэврийн єрєєнд тамхи татуулахгүүй байхй байх..

--ХХүүүүхдийн дэргэд тамхи татуулахгхдийн дэргэд тамхи татуулахгүүй байхй байх..

--Гэртээ тамхи татуулахгГэртээ тамхи татуулахгүүй байхй байх..

--Зоогийн газарЗоогийн газар, , бааранд тамхи татдаггбааранд тамхи татдаггүүй хэсэг байгаа эсэхийг лавлай хэсэг байгаа эсэхийг лавлаж ж ттамхигамхигүүй суудалд суухй суудалд суух..

--Дэргэдээ тамхи татуулахгДэргэдээ тамхи татуулахгvvй байх шаардлагыг эелдэгээр хэлж сурахй байх шаардлагыг эелдэгээр хэлж сурах..

--Тамхи татаж буй хТамхи татаж буй хүүний дэргэд очихгний дэргэд очихгvvй байхй байх..

--Тамхины хор уршгийн талаар Тамхины хор уршгийн талаар vvнэн зєв мэдээллийг олж авахнэн зєв мэдээллийг олж авах, , ттүүгээхгээх..

10

ТамхигТамхигүүй орчин бй орчин бvvрдрдvvvvлсний ашиг туслсний ашиг тус

-Тамхины хор хєнєєлтэй тэмцэх тухай хуулиа хэрэгжvvлэх vvргээ биелvvлнэ.

-Тамхигvй, аюулгvй, эрvvл орчинд амьдарна.-Єєрийгєє болон гэр бvлийн гишvvдээ идэвхгvй

тамхидалтаас хамгаална.-Гэр бvлийн гишvvдийн євчлєх эрсдэл эрс буурч, эрvvл

мэнд сайжирна. -Гэр орон муухай vнэргvй болно.

-Бусдад эрvvл аж тєрєх vлгэр дууриал болно. -Тамхинаас гарах хvсэлтэй нэгэндээ дэмжлэг болно.

-Хvvхдийн сурлага сайжирна.-Гэр бvлийн гишvvдийн харилцаа сайжирна.

-Эдийн засгийн хувьд хэмнэлттэй, тамхинд зардаг мєнгєє эрvvл мэнддээ хэрэгтэй зvйлд зарцуулна.

-Гэр орны эд хогшил удаан эдлэгдэнэ.-Галын аюулын эрсдэл багасна.

11

Анхаарал тавьсанд Анхаарал тавьсанд баярлалаабаярлалаа

99а ангийн сурагча ангийн сурагч

А.Соёл-ЭрдэнэА.Соёл-Эрдэнэ