AKAbEMIA E SHKENCAVE E SP TË SHQIPËRISË

IN S TITU TI I GJU HËSISË D HC I U r E B S IS l« f

• •

• 9

I» r

DREJTSHKRIM I

I GJUHËS SHOIPE# * * *

I

PARIME TË PËRGJITHSHME

1. D rejtsh krim i i n jësu ar i gju hës shqipe është

shpreh je e kris ta lizim it të normës letra re kom b ëtare

në të g jith a ha llkat kryesore të stru ktu rës fonetike,

gram atikore, fja lëform u ese e leksikore. A i pasqyron

g jen d jen e sotme dhe p r ir jet e përgjith shm e të zh vi-

llim it të gju hës sonë letra re, e cila m b ështetet g jerë-

sisht n ë gju hën e folu r të popu llit. D u ke n gritu r në

n jë shkallë m ë të la rtë trad itën e shkrim it të shqipes,

d rejtsh krim i i sotëm synon n jës im in e m ëtejshëm

të normës së gju hës letra re kom b ëtare m b i b azën e

tra jta ve të përb ashkëta që janë përvetësu ar e p ërve-

tësohen p rej saj.

2. Pa rim i th em elor i d rejtsh krim it të shqipes

është pa rim i fon etik : në përgjithës i fja lët dhe p jesët

e tyre të ku ptim shme shkru hen ashtu siç shqiptohen

në lig jër im in letrar. Th elb i i p a rim it fon etik në

d rejtshkrim in e shqipes, që m b ështetet në n jë

sistem gra fik ku ka n jë lid h je të d rejtp ërd rejtë

midis shkronjës dhe tin gu llit- fon em ë, është aspekti

fon ologjik , dom ethënë përdorim i social i tin gu jve të

gju hës në procesin e m a rrëdh ën ieve m id is n jerëzve.

P a rim i fon etik synon vendos jen e n jë lid h jeje

sa më të ngu shtë m idis tra jtës së shkru ar dhe tra jtës

së folu r të gju hës letra re. Pranda j, ku r në shqipti-

m in letra r ka va ria n te të leju ara nga norma e sotme,

d rejtshkrim i m b ështetet tek a jo tra jtë që është më

36 Pa rim e të përgjith shm e

e përgjith shm e dhe që pa jtohet m e p rirjen e zh villi-

m it të s istemit fon etik të shqipes letrare.

3. Krahas pa rim it fonetik, d rejtshkrim i i n jë-

suar i shqipes m b ështetet gjerës ish t edhe në pari-

m in m orfologjik , i cili kërkon që fja lët dhe p jesët e

tyre përb ërëse të s istem it tra jtëform u es e fja lë for -

mues të shkru hen n jësoj, pavarësisht nga ndrysh i-

m et tin gu llore të shkaktu ara p rej lig jeve fon etike

që vep rojn ë sot në gju hën tonë. Pa rim i m orfolog jik

zbatoh-et kryesisht në ato raste, ku r zb atim i i veçu ar

i pa rim it fon etik do të çonte në errësim in a në p ri-

shjen e stru ktu rës m orfolog jike e fja lëform u ese të

fja lëve; ai ndihmon kështu për ta ru a jtu r sa më të

qartë n ë shkrim këtë stru ktu rë, si edhe mjësinë e tra jta -

ve. D u ke pasu r si b azë an a logjitë m orfologjike, parim i

m orfolog jik lejon rra fsh im in e th jeshtim in sa më të

madh të rregu lla ve d rejtshkrim ore të shqipes dhe

ndihmon që këto rregu lla të pasqyrojnë në m ënyrë

sa më organ ike zh villim in e b ashkëlidhu r të stru ktu -

rës fonetike, m orfolog jike e fja lëform u ese të gju hës

sonë letra re kombëtare.

4. G ërshetim i i p a rim it fon etik me parim in m or-

fo log jik në drejtshkrim in e shqipes p lotësohet edhe

nga zb atim i i disa pa rim eve të tjera , siç janë parim i

leks ikor-ku ptim or, a i h istorik- trad iciona l etj. Fu shat

e zb a tim it të k ëtyre pa rim eve janë m ë të ngushta

dhe p ërfsh ijn ë anë të veçanta të drejtshkrim it.

5. D rejtsh krim i i n jësu ar i gju hës shqipe ku ro-

rëzon n jë etapë të gja të përp jekjesh për form im in e

n jë gju he letra re të vetm e e të përb ashkët për gjith ë

popu llin shqiptar dhe çel rru gën për ta përm irësu ar

më tej norm ën d rejtshkrim ore të kësaj gju he në

p a jtim m e zh villim in e m ëtejshëm të gju hës e të ku l-

tu rës sonë kombëtare.

ALFABETI I GJUHËS SHQIPE

A lfa b eti i gju hës shqipe ka tridh jetë e gjashtë

shkronja , që u p ërg jig jen tin gu jve- fon em a të gju hës

sonë letra re:

A a N n

B b N j n 3

C c O o

Ç ç P P

D d Q qD h dh R r

E e R r r r

Ë ë S s

F f S h sh

G g T t

G j g j T h t h

H h U u

I i V VJ j X XK k X h x h

L 1 Y yU 11 Z z

M m Z h z h

I. DREJTSHKRIMI I ZANOREVE

ZANORJA E E THEKSUAR

§ l

Shkru hen me e (dhe jo 'm e ë) fja lët ku k jo za -

nore është e theksuar dhe nd iqet ose ka qen ë n d je-

kur në të kalu arën nga n jë b ashkëtingëllore hundore

(m, n, n j). M e e shkru hen gjithashtu fja lë t e p reja r-

dhura ose të përb ëra të form u ara prej tyre, pava -

rësisht nga lëvizja e theks it:

fm ë ) dhem b , d hem b je , em ër, e m ë ror, fe m ë r, je -

m ë rore , g je m b , g je m b aç, e p re m te , rre m b , shem b ,

s hem b ull, s he m b u llor, i pas hem b ullt, s hem ër, i s htre -

m b ër, s h tre m b ë ro j, tre m b , the m b ë r, zem ër, z e m ë ro j, i

pë rze m ë rt etj.;

argje nd , a rgjend ar, b renda, b rend i, i b rendshëm ,

cen, ce no j, çm end, ( i, e ) çm end ur, dend, ( i, e ) dendur,

deng, dhen, end, g je n d je , kuv end , kuv e nd oj, m end,

m end je , m e nd oj, m e nd im , pë rm end , pë rm e nd ore , m e -

ndër, parm endë , pendë , qen, qendër, q e n d ror, (kam )

qenë, qen ie , qenës i, qe n g j, shpend, tendë , v end , vendës ,

vendos , v e nd im , zëvendës , zëv endës oj etj.;

e e n jte , gës hten jë , ndenja , ( i, e ) nd e n ju r, p e n j- të ,

§§2 ,3 40

shenjë (por shënoj, s hënim ), ( i, e ) s hen jtë , ( i, e ) s h tre n j-

të , s h tre n jto j, ( i, e ) v rë n jtu r;

dre, fle , fre , gdhe, nd e j, ( i, e ) nderë , ngre , pe.

ZANORJA E E PATHEKSUAR

§ 2Tek em ra t fem ërorë, të cilët kanë n jë -e fu ndore

të patheksu ar në tra jtën e pashquar të n jëjës it, në

em ëroren e shquar b ie - e- ja , ndërsa në rasat e tjera

a jo shkru het:

artis te - a rtis tja , a rtis te je ; fito re - fito rja , fito re je ;

lu le - lu lja , lu le je ; lu lis hte - lu lis htja , lu lis h te je ; m ë -

suese - mësues ja, m ës ues e je ; nxënëse - nxënës ja , n xë -

nës e je ; pe rde - perd ja, p e rd e je ; qy te ta re - qy te ta rja , q y -

te ta re je ; s tudente - s tudentja, s tud e n te je ; shishe - s hi-

shja, shis he je etj.;

anije - anija , a n ije je ; a rd hje - ardhja, a rd h je je ; çë -

s htje - çështja , çë s htje je ; fa m ilje - fa m ilja , fa m ilje je ;

korrje - korrja , ko rrje je ; n is je - n is ja, n is je je ; p y e tje -

- py e tja , p y e tje je ; rro k je - rrokja , rro k je je ; u lje - u lja ,

u lje je etj.

ZANORJA Ë E THEKSUAR

§ 3

Shkru hen m e ë të gjith a fja lë t te të cila t k jo

zanore e theksu ar i p ërg jig jet h istorikisht n jë a - je

të ndjeku r nga n jë b ashkëtingëllore hundore. M e ë

shkru hen edhe të gjith a fja lë t e preja rdhu ra ose të

41 §§4, 5 a

përb ëra , të form u ara p rej tyre, pavarësisht mga lëvizja

e th eks it1:

b ë j, çë s htje , dëm , d ë m toj, dhëm b , dhëm b allë ,

dhëndër, (ka m ) dhënë, dhënie , e ëma, ( i, e ) ëm b ë l,

ëm b ëls i, ënd ërr, ënd je , frë n g jis h t, gërshërë , gojëdhënë ,

gjë , g jë m ë , g jënd ë r, hënë, këm b ë , këm b ësor, kënd, i

këndshëm , këngë, këngë tar, lë, lëm ë , lëndë, lë ng, llë rë ,

m b rë m je , m ë (pak), (s ’dua) më, m ëngë , m ëz, nëm ë,

nëntë , n ë n tor, (kam ) ngrë në , nxë , nxënës , n jë , ( i, e )

n jë jtë , n jë ri, n jë ra , n jë ri - tje tri, n jës i, pë rzë , ( i, e )

rëndë, rë nd oj, (ka m ) rënë , rrë n jë , rrëzë , shkëm b ,

shtatzënë, s hullë , ( i, e ) të rë , të rës i, të rs hërë , ( s htëpinë )

tënde, (ka m ) thënë , parathënie , thë llë zë , zë (z ë ri) , zë,

(kam ) zënë etj.

§ 4

Shkru hen m e ë fja ië l me prapashtesën - llëk :

b ollëk, b udallallëk, gom arllë k, ham allëk, pazarllëk

etj.

ZANORJA Ë E PATHEKSUAR

ë - j a p a r a t h e k so r e

§ 5

ë- ja paratheksore shkru het në këto raste:

a ) në fja lët e pa rm e e në të gjith a fja lët ku ajo

1) N u k përfshihen këtu ato fja lë që në gju hën letrare

kanë hyrë në tra jtën me a, e cila nuk është më hundore: dhanore, (i, e ) mangët, ranishte , shmang, zanë, zanore etj.

§5 b 42

i takon rrok jes së parë, si edhe në fja lët e form u ara

p rej tyre:

a rgë to j, b agëti, b ë rry l, d ë g jo j, dënesë, dës hirë , fë -

lliq , fë m ijë , gëm ushë , g ë rry e j, gë zof, gëzhojë , gogës ij,

gum ë zhij, g jë m o j, h in gë llin , këly sh, këm ishë , kënaq,

kënd e llem , këndoj, këne të , këpucë , këpucar, këpushë,

këput, të kë q ij, kë rce j, kërrab ë , kërrus em , kës hill,

kushëri, lë kurë , lëm oshë , lë nd oj, lë p ij, lë p je të , lë pu -

shkë, lë s hoj, m a llë n g je j, të m ë d he n j, m ëkat, m ë ny rë ,

m ës oj, m ës im , m ë s hoj, m us hkëri, n d ë rro j, ndërresë ,

s hnd ërroj, pagëzoj, pagëzim , p ë lle t, pë llëm b ë , pë llum b ,

përra llë , p ë s h tje llo j, pë s hty j, p s he rë tij, q ë ro j, rrë fanë ,

rrë fim , s hë llirë , s hë m toj, s hë tit, tëhu, tras hëgoj, thë -

llëzë , thë rre s , th ë rrim e etj.;

dëb oj, dëb orë , d ë lir, ( i, e ) d ë lirë , dërrasë , gëzoj,

kësaj, kë s is oj, kësodore , kështu, këta, këtë , kë tij, ( i, e )

kë tillë , kë te j, kë tu, lë fy t, lëkund , i lëkundshëm , lë m e -

kem , lë v ozhgë , m ë d itje , m ës y j, m ës y m je , s ëm und je ,

shpëla j, tëharr, të h o ll etj.*

b ) në f ja lë të prejard 'hu ra, të form u ara nga n jë tem ë

më -ë m e anë prapashtesash që nisin me b ashkëtingë-

llore, dhe në fja lë të përb ëra e të përn gjitu ra që kanë

si p jesë të parë n jë tem ë të tillë m ë -ë, të ndjeku r

nga n jë tem ë që nis m e b a shkëtm gëllore:

anëtar, anëtarës i (anë); arm ë tar (a rm ë); atë ror,

atësi (a të); b ardhës i (i b ardhë); b otë ror, b otë ris ht (b o-

të); b u lë z im (b u lë); b u rrë ri, b u rrë ro r (b u rrë); copë to j,

copë tim , copë zo j (copë); d re jtë s i (i d rejtë); flakë ro j,

*) Shkruhen pa ë fja lët arsye, arsej, ars im, ars im tar dhe

ato që form ohen prej tyre.

43 §5 b

flakë rim ë (fla kë); frikë s o j (fr ik ë ); fry m ë zo j, fry m ë z im

(frym ë); ftohtë s i (i ftoh të); gojë ta r, g o jë ta ri (gojë);

gjatës i (i g ja të); g je llë to re (g je llë ); g je rë s i (i g jerë);

g jithë s i, pë rg jithë s is ht (g jith ë); gjuhë s i, g juhë s or, g ju -

hëtar (g ju h ë); g ju n jë z o j (g ju n jë); hollës i, hollë s is ht (i

h ollë); këm b ës or, kë m b ës ori (këm b ë); kord hë tar (kor-

dhë); lartës i, la rtë s oj (i la rtë); lehtës i, le htë s oj (i leh të);

lu ftë ta r (lu ftë); m b arës i (i m b arë); m irës i, p ë rm irë s o j

(i m irë); pe m ë tore , pe m ë ta ri (pem ë); p ikë llim , p ikë -

ris ht (p ikë); p je s ë to j, p je s ë tim (p jesë); p lotë s o j, p lo të -

sisht (i p lotë); pu në tor, p u n ë tori (pu në); qe të s i (i qetë);

rreptë s i, rre p të s is ht (i rrep të); rrogë ta r (rrogë); shka~

U ëzim (shka llë); s hkis hë roj (kishë); s hpe jtës i (i shpejtë);

shterpës i (shterpë); tokës or, tokë z im (tokë); trashës i (i

trashë); thatës i (i tha të); the llë s i (i th ellë); udhëtar,

ud hë tim (u dhë); u rtë s i (i u rtë); v a lë zoj, v a lë z im (va lë);

v ë s htirë s i (i vësh tirë); v je rs h ë to r (vjersh ë); zb etës i (i

zb etë) etj.;

anës hkrim , arm ëpus him , atëherë , b as hkë fja lim ,

b ashkënxënës , b ashkëpunoj, bashkëshorte, b otë kuptim ,

b ukëpjekës , buzëqesh, cipë tras hë , çfarëdo, datë lind je ,

derëb ardhë , d orë he q je , dorë s hkrim , dorëzanë, d h je të -

fis ho j, d h je të v je to r, fle të g je rë , fry m ë m a rrje , gojëdhënë ,

go jë m ja ltë , gre v ë thy es , g jas htëd hje të , gas htëm b ëdhje të ,

i g jithë fu q is hë m , g jithë kom b ë ta r g juhë g ja të , g jy s m ë -

hënë, g jy s m ë kolon i, hundëshkab ë, i jashtëzakonshëm ,

1) N u k shkruhet ë- ja paratheksore të përemrat e paku fi-

shëm, te n da jfoljet e të lidhëzat e përngjitu ra që kanë si pjesë

të parë fja lët g jithë ose kurrë : g jithçka, gjithçm os , g jithfarë ,

gjithherë , g jithkah, gjithkund , gjithkush, g jithm onë , g jithn jë ,

gjithsaherë , g jiths e cili, gjithsekush; kurrfarë , kurrgjë , kurrkund,

kurrkush, kurrses i etj. Po kështu shkruhet pa - ë pjesa e parë

e fja lëve v e tv e te , v e tv e tiu dhe e fja lëve të formu ara prej tyre: vetv e tor, i v etv etishëm .

§5 c 44

je tëdhënës , je të g ja të , këm b ëzb athur, këngëtar, kokë fo r-

të , llë rë pë rv e s hur, m b a rë v a jtje , m irëb ërës , m irëb es im ,

m irëd ita , i m irë filltë , pe s ë v jeçar, p ikë n is je , p ikë pam je ,

p je s ë m arrje , pu lëb ardhë , qafëgja të , s hum ë fis hoj, shu-

m ëkëm b ës h, v e tëdas hje , v e të qe v e ris je , v e të s hë rb im , v e -

të v end os je , v ë re j, v ë re jtje etj.

S h ë n i m 1. Për shkak të ngu litjes pi'ej kohësh, të shqip-

tim it dhe të shkrimit në gju hën letrare shkruhen pa -ë- fja lët: amtar, besnik, fille s tar, fu rrta r, kishtar, lo jta r, meshtar, n e v o j-

tar, ne v ojtore , ngatërres tar, pishtar, ro jta r, zy rtar; atdhe.

S h ë n i m 2. Nu k shkruhet ë- ja paratheksore te fja lët e për-

bëra, kur gjym tyra e dytë fillon me zanore: bashkatdhetar, bashkautor, bashkudhëtar (b ashkë); gojë m b ë l (g o jë ); i g jithan -

shëm (g jith ë); kokulur (kokë); i shum anshëm ( shumë) etj. (por:

njëanësi, i njëanshëm, zëëm bël, sepse ë- ja fu ndore te gjym tyra

e parë e tyre është e theksuar).

c) po kështu shkru hen m e ë (si zanore m b ështe-

tëse) edhe fja lë t e prejardhu ra , që, m egjithëse form o-

hen nga tem a m ë b ashkëtingëllore, kanë n jë stru ktu rë

fon etiko- fja lëform u ese të ngjashme me atë të fja lëve

të m ësipërm e:

arm iqë s i (a rm iq); b es n ikë ri (b esn ik); b u jqë s i (b u jq);

d ja llë z i (d ja ll); dobës i (i dob ët); fa jë s i, pafajës i, shfa-

jë s o j (fa j); fshatarës i (fshaitar); fu n d ë rri (fu nd ); g ja -

kës i, g jakës or (g ja k ); hapës irë (hap ); harkë tar (hark);

kalb ëzoj (i ka lb ët); keqës oj, keqës im (keq); kom b ës i,

kom b ëtar, nd ë rkom b ë tar (kom b ); kre jtë s is ht (k rejt);

kry që zor (k ryq ); la jm ë tar, la jm ë ro j (la jm ); lav d ë roj,

la v d ë rim (la vd ); ligës i (i lig ); m adhës i, m adhës htor (i

madh); m alës i, m alë s or (m a l); m b re të ri (m b ret); m i-

qësohem , m iqës or, m iqës is ht (m iq ); m jekës i, m je kë -

sor (m jek ); pakësoj (pak); p le hë ro j, p le hë rim (p leh );

p le që ro j, p le që s i (p leq ); q y te të ro j, q y te të rim (qytet);

rob ë ri, ro b ë ro j (rob ); shëndetës i (shëndet); s hfry të zoj,

45 §5 ç

s h jry të z im (fryt); s hkrifë ro j, s hkrifë rim (sh krif); S h q i-

pë ri, s h q ip ë ro j (shqip ); s hte të ror (shtet); trim ë ri (trim );

v argë tar (va rg ); v azhd im ës i (va zh d im ); zd rukthë tar,

zd rukthë ta ri (zdru kth ) etj.

S h ë n i m . Nu k shkruben me ë:

a. fja lët e preja rdhu ra që formohen prej temash më një bashkëtingëllore me anë të prapashtesave - ta r(e), - tor(e), -ti,

- toj:

ars im tar, ars im tare (a rsim ), çlirim ta r (çlirim ), flam urtar,

flam urtare (flamu r), g jy q ta r (gjyq), kujdes tar (ku jdes ), lun -

dërtar (lu ndër), m ishtar (mish), ob orrta r (ob orr), pa jtim tar

(pa jtim ), pres tar (pres), shkaktar (shkak), s hqiptar (shqip),

shtegtar (shteg), tre gtar (treg), them e ltar (themel), ze llta r (zell); fa jto r (fa j), leshtor (lesh ); pas tërti (i pastër), tre g ti (treg);

caktoj, pë rcaktoj (cak), d ë m toj (dëm ), ëm b ë lto j (i ëmbël), rob -

tohem (rob ), shkaktoj (shkak), shpeshtoj (shpesh), s hqiptoj

(shqip), s htegtoj (shteg), tre g to j (treg) etj.*;

b. fja lët e prejardhu ra , të cilat formohen prej temash më

bashkëtingëllore të lëngëta (-r, -1, -11) që e kanë theksin mbi

rrokjen e para fu ndit:

afërs i (a fër), egërs i (i egër), epërs i (i epër), katërshor (ka-

tër), letërsi (letër), m is ërn ike (misër), m otë rzim (m otër), posh-

të rs i (i poshtër), v je të rs i (i vjetër), zgjuars i (i zgju a r); ëmbëlsi,

ëm b ë ls oj (i ëm bël), v ogë ls i (i vogë l); m ie llz im (m iell), populls i,

p opu llzo j (popu ll), rre gu lls i (rregu ll) etj.

ç) në fja lët e preja rdhu ra , të form u ara p rej temash

më -ë r , -ë r r , -ë l , -ë s , -ë z , me anë prapashtesash që

fillo jn ë m e zanore:

arb ë ror, arb ëresh (arbër), as hpë roj (i ashpër), b re -

s hëri, (b reshër), ç iltë ri (i çiltër), d im ë ro j, d im ë ror, d i-

*) Po kështu shkruhen pa - ë- edhe fja lët tradhtar, tradhti,

tradhtisht, tradhtoj.

§5 ç 46

m ë rim (d im ër), d he lpë ri (dhelpër), e m ë ro j, e m ë rore ,

em ërues (em ër), je m ë ro re (fem ër), g ja rp ë ro j, g ja rp ë -

rushe (gja rpër), g je lb ë rim (i gjelb ër), m is ëris hte , m is ë -

rok (m isër), m je s htë ri, m je s htë ris ht, m je s htë rok, m je -

s htë ror (mjeshitër), n um ë ror, n um ë rim , n u m ë ro j (nu -

mër), pos htë ro j, pos htë rim (i poshtër), s htre m b ë ro j,

s htre m b ë rim (i shtrembër), urdhëresë , u rd hë ro j,

urd hë rore (u rdhër), v a rjë ri, v a rjë ro j (i va rfër ), v e r-

b ë ris ht (i verb ër), ze m ë rim , z e m ë ro j Çzemër) e tj. ; me ë

paratheksore shkru hen edhe disa tra jta shu mësi që

janë fonetikishjt të ngjashme me fja lë t e tip it të më-

sipërm, si g is h të rin j, g ja rp ë rin j, p rijtë rin j, z o të rin j, po

ashtu edhe form im et e tip it m b re të res hë , p rijtë re s hë ,

z otë ro j;

ënd ë rrim , ë n d ë rro j (ëndërr), p icë rro j (p icërr) e tj. ;

v e g jë li, v ogë lim ë , z v ogë lo j, z v ogë lim (i vogël) etj.;

nëpunës i (nëpunës), pë rg je g jë s i (p ërgjegjës ), rrob a -

qepës i (rrob aqepës ) etj.;

b u lë zo j (b u lëz), n je rë z i, n je rë zor (n jerëz) etj.*

S h ë n i m . N u k shkruhen m e ë paratheksore fja lët e prej-

ardhura, të formu ara prej temash më -ë r me anë prapashtesash

që fillojn ë me zanore, ku r përpara -ë -s ë ndodhet vetëm një

nga bashkëtingëlloret b, d, f , j , k , p, t, v ose n jë nga grupet -n d -, -s t -:

alg je b rik (a lgjeb ër), dib ran (D ib ër), lib rar, lib ra ri (lib ër);

kodrinë, kod rinor (kodër), lod ro j (lodër), shkodran (S hkoaër);

afri, a frim , a fro j (a fër ); a jri, a jro j, a jrim , a jror (a jër); lakror

(lakër), m jekros h (m jekër), m okrar (M okër); epror (i epër),

teproj, te pricë (tepër), v e proj, v e prim (vep ër); katror (katër),

*) N ë pa jtim me drejtshkrim in e ngu litu r prej kohësh

shkruhet përgën je s htroj, pë rgën je s htrim (gënjeshtër), kokrrizë

(kokërr), pu çrriza - t (puçërr).

47

le trar (letër), v je trohe t, i v je tru a r (i vjetër ); zgav ro j (zgavër);

cilin d rik (cilindër), lund roj, lund rim (lu ndër), një thund rak

(thu ndër); gjirokas trit (G jirokastër), kadastroj, kadastrim (ka-

dastër), lus troj, lus trim (lu stër), m in is tri, m in is tror (m in istër),

pas troj, pas trim (i pastër), re g jis tro j, re g jis trim (regjis tër) etj.*

ë - j a p a st h e k so r e

§ 6

Shkru het ë- ja pastheksore:

a) tek em ra t fem ërorë më -ëz, tek em ra t e m b ie-

m ra t mashku llorë m ë -ës, -ësh dhe te fem ërorët për-

katës, në të gjith a tra jta t e la k im it të tyre:

d re jtë z - ( i, e n jë ) d re jtëze , d re jtëza, d re jtëzës ,

dre jtë zën , d re jtëzat, d re jtë zav e , d re jtëzas h; fs hikëz -a ,

gjuhë z -a , këm b ëz-a , kry që za - t, lidhëz -a , p je s ëz -a , th o -

n jë za - t, v e rd hë z -a ;

ardhës - i, b le rës - ( i, e n jë ) b le rës i, b le rës i, b le rë -

s it, b le rës in , b le rës it, b le rës v e , b le rës is h, b le rës e , b le -

rës e je , b le rës ja , b lerëses, b le rësen, b le rës et, b le rës ev e ,

b le rësesh; b re jtë s - i, çe lë s - i, endëse, endës ja, fo lë s - i, g ry -

këse, gry kës ja , g jy ka të s - i, he rës - i, m b led hës - i, m je lë s e ,

m je lë s ja , m und ës - i, nëpunës - i, nxë në s - i, nxënëse , p ë r-

g je g jë s - i, q itë s - i, qitë s e , s hpikës - i, v endës - i, zëv endës - i,

zgjed hës - i, zgjedhëse etj.;

*) N ë pa jtim me drejtshkrim in e ngu litur p rej kohësh

shkruhet dhëndëri, dhënd ëroj (dhëndër), gjëndërohem (gjë-

ndër), m otë ri (motër), s ipërore , s ipëri (sipër).

§6 b, c 48

po kështu shkru hen edhe D u rrë s - i, K u kë s - i, L ë -

kurës - i, Q ukë s - i etj.;

( tre kë nd ë s h ) b arab rin jës , ( lë n d ë ) d jegëse, (m akinë )

korrës e , ( fo rcë ) lëv izës e , ( m akinë ) qepëse, (m a kin ë ) s hi-

rëse etj.;

d y ze tkëm b ës h- i, m ijë s he , m ijë s hja , pesëshe, pesë -

shja, pes ë garës h- i,q ind ës he - ( i, e n jë ) qindës he je , q in -

ndëshja, qindëshes , qindëshen, qindës het, qindës hev e ,

qindëshesh; te të rrokë s h - i etj.;

( s h të p i) dy katëshe, ( v e tu rë ) katërvendës he , ( lu le )

s hum ëngjy rës he etj.;

b ) te m b iem rat m ë - ët në të gjith a tra jta t e laki-

m it të tyre:

i ce kë t - ( i, e n jë ) të ce kë ti, të cëkët, i ce kë ti, të

ce kë tit, të ce kë tin , të cekëtis h, të ce kë tv e ; e ce kë t - ( i,

e n jë ) të cekëte , të ce kë t, e cekëta, së ce kë të s ,të ce kë -

tën, të cekëtash, të ce kë tav e ; ( i, e ) dob ët, ( i, e ) e rrë t, ( i, e )

lagët, ( i, e ) k th je llë t, ( i, e ) ngathë t, ( i, e ) përb ashkët,

( i, e ) shkathët, ( i, e ) u lë t, ( i, e ) zb razët etj.

S h ë n i m . M b iem rat e form u ar prej n jë teme më -h

shkruhen me -të. Këta mb iemra e ru a jnë -ë-në edhe përpara

nyjës - t të emërores e të kallëzores së shquar të n jëjës it as-

njanës e të shumësit të gjin isë mashkullore, si edhe përpara

mbaresave -sh e - ve:

i fohtë - të ftohtë t, të ftohtësh, të ftohtë v e ; i lehtë - të

lehtët, të lehtësh, të lehtë v e ; i m prehtë - të m prehtët, të

mprehtës h, të m prehtëv e , i nxehtë - të nxehtët, të nxehtësh,

të nxehtëv e etj.

c) te trajita e vetës së d ytë n jëjës e së tashmes

lidhore të fo ljeve me tem ë më b a sh këtin gëllore:

49 §7 a

të dalësh, të flasësh, të hapësh, të m arrës h, të

m b y llë s h, të m b ledhës h, të ndezësh, të presësh, të p ri-

shësh, të zhdukësh etj.

§ 7

N u k shkru het ë- ja pastheksore:

a) tek em ra t dhe m b iem rat m ë -ë l , -ë r , -ë r r dhe

tek em ra t m ashku llorë m ë - izëm , -azëm g ja të lakim it,

kur pas këtyre fu n doreve vjen n jë zanore:

b ukë l, bukla, pu pë l - ( i, e n jë ) puple , puplës , p u -

plën, puplat, puplav e , puplas h; v egë l, v egla etj.;

a jë r, a jri, çadër, çadra, d im ër, d im ri, drapër, drapri,

dhe lpë r - ( i, e n jë ) dhe lpre , dhelprës , dhe lprë n , d he l-

prat, dhe lprav e , d he lpras h; dhëndër, dhëndri, e g jë r,

e g jri, em ër, em ri, gë n je s htë r, gën je s htra , g ja rpë r, g ja r-

pri, ku lpë r, kulpra , lakër, lakra, le të r, le tra , lundër,

lundra, m is ër, m is ri, num ë r, n u m ri, thund ër, thundra,

urdhër, u rd hri, v e pë r, v epra, zem ër, zem ra etj.* ;

d okë rr, dokrra, ënd ërr, ëndrra, kokë rr - ( i, e n jë )

kokrre , kokrrës , kokrrë n , kokrra t, kokrrav e , kokrras h;

v je h ë rr - v je h rri, v je h ë rr - v je h rra etj.;

anarkizëm - ( i, e n jë ) anarkizm i, anarkizm it, anar-

kizm in ; ate izëm , a te izm i, çiklizë m , çiklizm i, m a jtizë m ,

m a jtizm i, m arks izë m - le n in izë m , m a rks izë m - le n in izm i,

m ateH alizëm , m ate ria lizm i, pleonazëm , p le onazm i, re u -

m atizëm , re um atizm i, sarkazëm , sarkazmi, socializëm ,

s ocia lizm i etj.;

*) Zanorja -ë pastheksore e mbaresës -ër të shumësit të em rave mashku llorë shkruhet në të gjith a rasat gja të lakim it: e tër - e tërit, etërv e, e të ris h ; kunetër, m b re tër, s htre të r etj.

4 — 360

§7 b, c 50

i ëm b ë l, i ëm b li, i v ogë l - ( i, e n jë ) të v og li, i v og li,

të v og lit, të v og lin , të v e g jlit, të v e g jlis h ; i ashpër -

( i, e n jë ) të ashpri, të as hprit, të ashprin, të as hprish;

i çiltë r, i ç iltri, i g je lb ë r, i g je lb ri, i ka ltë r, i ka ltri,

i pas tër, i pas tri, i s htrem b ër, i s htre m b ri, i s hurdhër,

i s hurd hri, i v e rb ë r, i v e rb ri, i v je të r, i v je tri etj.;

b ) te m b iem rat m ë -ëm e m ë -shëm gja të lakim it,

ku r pas këtyre prapashtesave vjen n jë zanore ose

n jë j:

i ja s htë m - ( i, e n jë ) të ja s htm i, i ja s htm i, të

ja s htm it, të ja s htm in , të ja s htm is h; e jas htm e , i m e -

sëm, i m es m i, e m esm e, i s otëm , i s otm i, e s otm e -

( i, e n jë ) të s otm e je , e s otm ja , së sotmes , të s otm en,

të s otm et, të s otm ev e , të s otm es h; i v e të m , i v e tm i,

e v e tm e etj.;

i ardhs hëm - ( i, e n jë ) të ardhs hm i, i ardhs hm i,

të ardhs hm it, të ardhs hm in, të ardhs hm ish; e a rd h-

shme - ( i, e n jë ) të ardhs hm e je , e ardhs hm ja, së ard h-

shmes, të ard hs hm en; i a tjes hëm , i a tje s hm i, e a tje -

shme, i b esueshëm , i b esueshm i, e b esueshme; i d uk-

shëm, i duks hm i, e duks hm e ; i ndershëm , i nd e rs hm i, e

nd ers hm e ; i pathy es hëm , i pathy es hm i, e pathy es hm e ;

i shijs hëm , i s hijs hm i, e s hijs hm e ; i shkë lqy es hëm , i

shkë lqy es hm i, e s hkë lqy es hm e etj.;

c) para prapashtesave -shëm dhe - të në të gjitha

tra jta t e m b iem rave të form u a r p rej tyre:

i naty rs hëm , e naty rs hm e (najtyrë), i pë rkohs hëm ,

e pë rkohs hm e (kohë), i pjes shëm , e pjes shm e (p jesë),

i përb ots hë m , e pë rb ots hm e (b otë), ( i, e ) lë ku rtë (lë-

ku rë), ( i, e ) n jë m ijtë (m ijë), ( i, e ) pes të (pesë), ( i, e ) p ë r-

p iktë (p ikë) - e tj. ;

51 §7 ç; §8 a, b, c

ç) te. g jym tyra e parë e tra jta ve të përngjiitu ra

të hab itores :

ardhkam , hum b kam , m arrkam , paskam, qenkam

etj.; paskësha, qenkësha etj.

ë - ia f u n d o r e

§ 8

Shkru het ë- ja fu ndore te fja lë t m e theks që në

krye të herës në rrok jen e para fu ndit, du ke u ru a jtu r

a jo edhe në tra jta t e tyre ku s’është më fu ndore.

Kështu , shkru hen m e - ë:

a ) em ra t f em ërorë si bukë, fja lë - fja lë s , fja lë n ,

fja lë t, fja lë v e , fja lë s h ; punë , zhurm ë etj.; po kështu

edhe nu m ërorët si d hje të , m ijë eltj. (d h je të - dhje tës ,

dhje tën , d h je të ra ; m ijë , m ijë ra etj.).

Shkru hen m e - ë gjithashtu em ra t m ashku llorë që

shkojnë pas lakim^it të em rave fem ërorë si babë, dajë,

gegë, toskë etj.; K olë , Le kë etj.;

b ) disa em ra mashku llorë dhe shu mica e em rave

mashku llorë që përdoren edhe si asnjanës:

atë, b urrë , d jalë , g ja lm ë , g ju m ë , kalë, lë m ë , lu m ë ;

b allë (b a lli, b a llët), b rum ë (b ru mi, b ru mët), d jathë (d ja - thi, d ja thët), d rithë , d rithë ra , dy llë , dhallë , dhjam ë,

gja lpë , m ja ltë . u jë , u jë ra etj.;

c) m b iem rat dhe n d a jfo ljet e tip it ( i, e ) b utë -

butë , ( i, e ) fto h të - fto h të , ( i, e ) g ja llë - g ja llë , ( i, e ) g ja të

- gjatë , ( i, e ) le htë - lehtë , ( i, e ) m irë - m irë , ( i, e )

§ 8 ç, d 52

ngrohtë - ngrohtë , ( i, e ) s hkre të - s hkre të , ( i, e ) v onë

- v onë .

N ë çiftet e fja lëve m ë poshtë m b iem rat shkru -

hen m e -ë, n d a jfoljet pa - ë:

( i, e ) d re jtë - d re jt, d re jtp ë rd re jt, d re jts hkrim ;

( i, e ) fo rtë - fo rt, ( i, e ) kotë - kot, ( i, e ) lartë - la rt, i la rt-

p ë rm e n d u r; ( i, e ) ligs htë - ligs ht, ( i, e ) m b raps htë -

m b raps ht, ( i, e ) m ja ftë - m ja ft, ( i, e ) p lo të - p lo t, i p lo t-

fu q is hë m ; ( i, e ) s hpe jtë - s hpe jt, ( i, e ) th je s htë - th je s ht,

( i, e ) v ë rte të - v ë rte t; po kështu : larg, pak, pakkush,

s hkurt;

ç) m b iem rat e form u a r me anën e prapashte-

sës - të nga emra n jërrokësh ose m e theks në rro-

k jen fu ndore, si edhe nga fo lje që m b a rojn ë me

za n ore:

( i, e ) artë (ar), ( i, e ) d ru n jtë (dru ), ( i, e ) gu rtë

(gu r), ( i, e ) leshtë (lesh), ( i, e ) pam b uktë (pambu k),

( i, e ) z ja rrtë (zja rr ) etj.;

( i, e ) m e të (m ej), ( i, e ) m p itë (m pij), ( i, e ) ndy të

(ndyj), ( i, e ) thatë (th a j);

po kështu edhe nu m ërorët rreshtorë:

( i, e ) dy të (dy), ( i, e ) tre të (tre), ( i, e ) pes të (pesë),

( i, e ) g jas htë (gjashtë), ( i, e ) d y m b ëd hje të (dym b ë-

dhjetë), ( i, e ) n jë ze të (n jëzet), ( i, e ) n jë ze te n jë të (n jë-

zet e n jë), ( i, e ) g jas htëd hje të (gja sh tëdh jetë), ( i, e.)

m ilion të (m ilion ) etj.;

d) tra jta t e shu mësit të em rave dhe të m b iem -

rave mashkuLlorë si:

afrikanë , am erikanë , arabë, b u llgarë , docentë , d y -

ny m ë, feud alë , fis he kë , francezë , gram ë, gre kë , g ju -

mashë, hektarë , hutaqë , kilogram ë , kroatë , ku in ta lë ,

53 §8 dh, e

lab orantë , le jle kë , lekë , m aturantë , m atjanë , m e kan i-

kë, m e m ecë , m otakë , partizanë , përtacë , p ion ie rë , p u -

në torë , re b e lë , rom akë , rosakë, serbë, s panjollë , s tu -

dentë , s hkrim tarë , s hofe rë , s hqiptarë , tonë , traktoris të ,

( a rtik u j) u s hqim orë , ushtarë , v eshë etj.

K jo -ë shkru het në të g jith a rasat e shumësit,

edhe ku r nuk është fu ndore:

partizanë - partizanësh, partizanë t, partizanëv e ;

grekë - grekësh, gre kë t, gre kë v e ; punë torë - punëtorës h,

punë torë t, punë torë v e .

S h ë n i m . Tra jta e emërores dhe e ka llëzores së pa-

shquar shumës e em rave të n jës ive të masave që b u rojnë nga

emra njerëzish shkruhet pa ë fundore, por në rasat e tjera të

shumësit të pashquar dhe në të gjith a rasat në shumësin e

shquar pas temës shkruhet -ë- :

20 am per, 50 om, 300 herc, 220 v olt, 60 vat etj.; 15 am pe-

rët, 120 v oltëv e , 30 vatësh etj.

dh) tra jta t e em ërores dhe të ka llëzores së shquar

të shu mësit të em rave dhe të m b iem rave mashku llorë

që në tra jtën e pashqu ar m b arojnë me n jë bashkë-

tin gëllore dhe që janë n jërrokësh ose që e kanë

theksin në rrok jen e fu ndit:

b ijtë (b ij), deshtë (desh), d je m të (d jem ), dhentë

(dhen), m iq të (m iq), të rin jtë (të rin j), th on jtë (thon j)

etj.;

a rm iq të (a rm iq), b arin jtë (b a rin j), të m ë d he n jtë

(të m ëdhen j) e tj. ;

e) tra jta t e shquara të rasave të zh drejta të

n jëjës it dhe të em ërores e të kaU ëzores shumës të

em rave fem ërorë që m b arojnë me zanore të thek-

suar:

§8 ë, f, g, gj, h 54

b u ku ri - b ukuris ë , b ukurinë , b u ku ritë ; b y ro - b y -

rosë , b y ronë , b y rotë ; d hi - dhisë , dhinë , d hitë ; g jë - g jë -

së, g jë n ë ; kala - kalasë, kalanë, kalatë ; e re - së

resë , të re n ë ; rru fe - rru fe s ë , rru fe n ë , rru fe të etj.;

po kështu shkru hen edhe shku rtim et e gjin isë

fem ërore që në em ëroren e pashqu ar shqiptohen me

theks mb i rrok jen e fu n d it:

A TS H - s ë (A TS H ), O K B - n ë (O KB ), S M T - të (S M T);

ë) em ra t e form u a r me prapashtesën - zë prej

temash që m b arojnë m ë zanore të the'ksuar, si edhe

emrait m e këtë prapashtesë që kanë pësu ar n jë shpër-

ngu lje theks i në rrok jen e para fu ndit (ndryshe nga

em rat e tip it arkëz, lid hëz ) :

qe lizë , syzë, v e zë ; dorezë , kokrrizë , lib rezë , v a rre -

zë e tj. ;

f) em ra t fem ërorë m ë -m ë (të parm ë a të p reja r-

dhu r) si:

astmë, basmë, dasmë, d iafragm ë , dogm ë, g jy s m ë ,

kazmë, kris m ë , nism ë, s intagm ë (dhe jo basëm, dasëm,

g jy s ë m );

g) p ërem ra t p ronorë y në , jonë , tanë , tonë , sonë,

të m itë , të tu të , të tijtë , të s a jtë ;

g j) nu m ërorët them elorë si pesë, gjashtë , shtatë ,

te të , nëntë , dhje të , d y m b ëd hje të , pesëdhjetë etj.;

h) fo lje t me tem ë më zanore, në vetën e parë

dhe të tretë të shu mësit të së tashmes d ëftore e li-

dhore:

55 §8 i, j, k

( të ) m b a jm ë , ( të ) m b a jnë ; ( të ) b le jm ë , ( të ) b le jn ë ;

( të ) v ë m ë , ( të ) v ë n ë ; ( të ) d im ë, ( të ) d inë ; ( të ) fs h ijm ë ,

( të ) fs h ijn ë ; ( të ) pu n o jm ë , ( të ) pu no jnë etj.

Po kështu , kryes ish t për a rsye m orfologjike, shkru -

hen edhe fo ljet me tem ë më gru p zanoresh, të nd je-

kur nga n jë - j:

( të ) p ë rz ie jm ë , ( të ) p ë rz ie jn ë ; ( të ) thy e jm ë , ( të )

thy e jn ë ; ( të ) rua jm ë , ( të ) rua jnë , ( të ) s hkrua jm ë , ( të )

s hkruajnë etj.;

i) tra jta t fo ljo re të shu mësit të së kryerës së th je-

shtë, të cila t da lin më n jë zanore:

lam ë , latë, lanë (la j); b lem ë , b le të , b lenë (b lej);

b ëm ë, b ëtë , bënë (b ëj); fs him ë , fs hitë , fs hinë (fsh ij);

zum ë, zutë , zunë (zë); hy m ë, hy të , hy në (h yj) etj.;

j) tra jta e vetës së tretë n jëjës e m ënyrës lidhore

te të g jith a foljet, du ke përfsh irë edhe ato me tog

zanor, ku - ë- ja shkru het për a rsye m orfolog jike:

të hum b ë , të lidhë , të m b je llë , të pë rm end ë etj.;

të hy jë , të g je jë , të la jë , të p ijë , të tha jë etj.;

të pë rz ie jë , të s hkruajë , të thy e jë etj.;

k) p jesoret e fo ljeve me tem ë m ë zanore a më - 1,

- 11, -r , - rr dhe m b iem rat e nyjshëm të form u a r prej

tyre:

qarë , b le rë , b ërë , p irë , fry rë , m je lë , v je lë , m b je -

llë , s je llë , m arrë , n x je rrë etj.;

( i, e ) b ërë, ( i, e ) p irë , ( i, e ) m b je llë , ( i, e ) n x je rrë

etj.

Po kështu shkru hen edhe p jesoret si:

dhënë, ngrënë , qenë , thënë , v ënë , zënë etj.

§9 a, b 56

P jes oret me tem ë m ë tog zanor, të cila t theksin e

kanë në rrok jen e para fu ndit, shkru hen pa - ë në fu nd:

pë rz ie r, kry e r, ly e r, m ësuar, punuar, s hkruar etj.

§ 9

N u k shkru hen m ë ë fu ndore:

a) em ra t dhe m b iem ra t më -ël, -ër, - ërr, - ë z , -u l l ,

-u r, të cilët në em ëroren e pashquar të n jëjës it nuk

e kanë theksin në rrok jen e fu n d it:

b ukë l, gogë l, pupë l, thne gë l etj.; ( i, e ) ëm b ë l, ( i, e )

v ogë l etj.;

dhe lpë r, gë n je s htë r, m otë r, num ë r, ze m ë r etj.;

( i, e ) ashpër, ( i, e ) s hurd hër, ( i, e ) v e rb ë r etj.;

kokë rr, puçë rr, v je h ë rr etj.;

arkëz (arkë), dhëm b ëz (dhëmb ), fs hikëz (fsh ikë),

gishtëz (gisht), lidhëz (lid'h), m ollë z (m ollë) e tj. ; ( i, e )

b ukurëz etj;

hatu ll, kum b u ll, n o fu ll, rre gu ll, shpatull, tin gu ll,

tje gu ll, v e tu ll ertj.;

flu tu r, he kur etj.; ( i, e ) b ukur, ( i, e ) lu m tu r etj.;

b ) em ra t dhe m b iem ra t që në shu mësin e pashqu -

ar dalin m ë n jë nga b ashkëtingëlloret - gj, -q, - j, -n j,

të p rira nga n jë zanore, si në em ërore, ashtu edhe në

të gjith a rasat e tjera :

zogj, zog jv e , zog js h ; të lig j, të lig jv e , të lig js h etj.;

fiq , fiq v e , fiq s h ; m iq , m iqv e , m iqs h ; p le q , p le qv e ,

pleqs h etj.;

b ij, b ijv e , b ijs h etj.;

d ru n j, d ru n jv e , d ru n js h ; fto n j, fto n jv e , fton js h ;

he ron j, he ron jv e , he ron js h ; hun j, hun jv e , hun js h ; thon j,

thon jv e , thon js h etj.

57 §9 c ,ç

S h ë n i m . P o k ë sh t u shk ruh e n p a -ë - p a ra n y jë s -t ë

dhe m ba re sav e t ë shum ë si t em rat :

c je p (cjap ) - cjeptë , cjepve , cjepsh;

de sh (dash) - deshtë, deshve (por deshësh);

d je m (d ja lë) - d jem të , d je m v e , d jem s h;

dh e n - dhëntë, dhenve, dhensh;

q e n (qen) - qentë, qenve, qensh.

c) tra jta t rasore të shu mësit të em rave dhe të

m b iem rave që m b a rojn ë m e d y b ashkëtingëllore në

em ëroren e pashquar të shumësit, si edhe të a tyre që

m b arojnë m e -1, -r , -s, - z (këta em ra dhe m b iem ra pa-

ra n yjës -t të tra jtës së shquar dhe para mbaresës -sh

të rrjedhores m arrin n jë - i- ):

b u j q - b u jqv e , b u jq is h , b u jq it; k ru sh q - krus hq -

ve , krus hqis h, kru s hq it; peshq - peshqve , peshqish,

pe s hqit; t i r q - tirq v e , tirq is h , tirq it; u j q - u jq v e , u jqis h,

u jq it; m u r g j - m u rg jv e , m u rg jis h , m u rg jit; t ë ëm bë l

- të ëm b ë lv e , të ëm b lis h, të ë m b lit; t ë v e g jë l - të

v e g jë lv e , të v e g jlis h , të v e g jlit; e t ë r - e të rv e , etë ris h,

e të rit; m br e t ë r - m b re të rv e , m b re të ris h , m b re të rit; i

bu k u r - të b ukurv e , të b ukuris h, të b u ku rit; i e g ë r -

të e gë rv e , të egris h, të e g rit; i p j e k u r - të p je ku rv e , të

p je kuris h , të p je k u rit; b le r ë s - b le rës v e , b le rës is h, b le -

rë s it; n d ihm ë s - nd ihm ës v e , nd ihm ës ish, nd ihm ë s it;

n ë pun ë s - nëpunës ve , nëpunës ish, nëpunës it; n x ë n ë s -

nxënës v e , nxënës is h, nxë në s it; p un o n jë s - punon jë s v e ,

punonjës is h, pu n on jë s it; sulm ue s - s ulm ues ve , s u lm ue -

sish, s u lm ue s it; sh i t ë s - s hitësve , shitës ish, s hitë s it;

v e n d ë s - v endës ve , v endës ish, v e nd ë s it; n j e r ë z - n je rë -

zve, n je rë z is h, n je rë z it e t j . ;

ç) tra jta e rrjedhores së pashqu ar të em rave që

në shumës m b arojnë m e zanore të it'heksuar:

§9 d, dh, e, ë 58

grash, kalash, shtëpish, b y rosh, drush, sysh etj.

Po kështu shkru hen edhe:

m ë dysh (dy), m ë tris h (tri), si edhe dy fis h, tre fis h

etj.;

d ) m b iem rat e form u a r m e prapashtesat - (ë)m ,

- shëm :

i e p ë rm (i epër), i ja s htëm (jashtë), i m esëm

(mes), i nd ry s hëm (ndryshe), i nes ë rm (nesër), i s i-

pë rm (s ipër), i s otëm (sot), i tashëm (itash), i te pë rm

(tepër), i v e të m (vetë) etj.;

i ardhs hëm , i b rendshëm , i gatshëm , i këndshëm ,

i kujdes shëm , i nders hëm , i ne v ojs hë m , i pafajs hëm ,

i pë rb ots hë m , i v je ts hë m etj.;

dh) m b iem rat e form u a r nga emra, nu mërorë e

n da jfolje me theksin m b i rrok jen e para fu nd it:

( i, e ) a ku llt (aku ll), ( i, e ) a v u llt (avu ll), ( i, e ) he kurt

(heku r), ( i, e ) m is ë rt (m isër), ( i, e ) panum ë rt (numër),

( i, e ) rre g u llt (rregu ll), ( i, e ) the kë rt (thekër), ( i, e ) ka -

të rt (katër), ( i, e ) te p ë rt (tepër) etj.;

e) p jesoret (dhe m b iem rat përkatës ) më -u r, - ier,

- yer, -u a r:

( i, e ) ardhur, ( i, e ) dashur, ( i, e ) v e s hur etj.; ( i, e )

z ie r etj.; ( i, e ) kry e r, ( i, e ) thy e r etj.; (i, e ) b luar, ( i, e )

zgjuar etj.;

ë) tra jta t e vetës së pa rë dhe të tretë të shu mësit

të së tashmes d ëftore e lidhore të fo ljeve m e temë

më bashkëti n gëllore ose m ë - ie:

59 § 9 f, g, gj

( të ) d je g im , ( të ) d je g in ; ( të ) flas im , ( të ) fla s in ; ( të )

hapim , ( të ) hapin ; ( të ) m b je llim , ( të ) m b je llin ; ( të )

m b le d him , ( të ) m b le d h in ; ( të ) pre s im , ( të ) p re s in ; ( të )

tje rrim , ( të ) tje rrin etj.;

( të ) b iem , ( të ) b ie n ; ( të ) s hpiem , ( të ) s hpien ; ( të )

s htiem , ( të ) s htien etj.;

f) tra jta t e shu mësit të së pakryerës së dëftores

e të lidhores te të g jith a fo ljet:

( të ) e cn im , ( të ) e cn it, ( të ) e cn in ; ( të ) is him , ( të )

is hit, ( të ) is h in ; ( të ) kis him , ( të ) kis hit, ( të ) kis hin ;

( të ) ly e n im , ( të ) ly e n it, ( të ) ly e n in ; ( të ) punon im , ( të )

punon it, ( të ) p u n on in ; ( të ) us hqen im , ( të ) us hqe n it, ( të )

us hqen in ; ( të ) z in im , ( të ) z in it, ( të ) z in in etj.;

g ) tra jta t e shu mësit të së kryerës së th jeshtë të

fo ljeve m e tem ë m ë b ashkëtingëllore, si edhe trajltat

e Shumësit të kësaj kohe që përm b a jnë n jë gru p zano-

reSh:

hum b ëm , hum b ët, hum b ë n ; b indëm , b indë t, b in -

dën; lid hëm , lid hë t, lid hë n ; d og jë m , d og jë t, d og jë n ;

ftohë m , ftohë t, fto h ë n ; ikë m , ikë t, ikë n ; u kollë m , u

kollë t, u ko llë n ; v d iqë m , v d iqë t, v d iq ë n ; g je të m , g je -

të t, g je të n ; u n g jitë m , u n g jitë t, u n g jitë n ; py e të m ,

py e të t, py e të n etj.;

p ë rz ie m , pë rz ie t, p ë rz ie n ; thy em , thy e t, thy e n ;

rrë fy e m , rrë fy e t, rrë fy e n ; kënduam , kënduat, kënduan

e tj. ;

g j) tra jta t e u rdhërores të fo ljeve që te k jo m ë-

nyrë e kanë temën m ë b a shkëtin gëllore:

b je r; çe l, çe ln i; fo l, fo ln i; ec, e cn i; hip, h ip n i; hy r;

§9 h ; §10 60

ik, ikn i; je p , je p n i; lë r; s hp je r; s h tje r; zër, p ë rzë r;

zhduk, zhd ukni etj.;

h) përem ra t d ëftorë ( i, e ) a tij, ( i, e ) kë tij, ( i, e ) asaj,

(i, e) kësaj, si edhe përem ra t p ronorë (i, e) tij, ( i, e ) saj

(dhe jo i a tijë , e sajë etj.).

ZANORJA U

§ 10

Shkru hen m e -u - në të g jith a rasat em ra t dhe

m b iem rat m ë -u l l , -u r , si edhe fja lë t e form u ara p rej

tyre:

akull, aku lli, a ku llit, akullin , a ku llore ; ku ku ll, ku ku -

lle , kukulla , kukullë s , kukullë n , kukulla t, kukullav e ,

kukullas h; kum b u ll, kum b u lle , ku m b u lla ; m je gu ll,

m je gu lla , m je g u llo r, i m je g u llt; n o fu ll, n ofu lla , n o fu -

llën , n o fu lla t; p e tu ll, p e tu lla - t, p e tu llo j; rro tu ll, rro tu -

lla - t, rrotu llas h, rro tu lloh e m ; s qe tu ll, s q e tu lla - t; she -

m b ull, s he m b u lli, s he m b u llit, s hem b ullin , s hem b u jt,

s hem b u jv e , shem b ujs h, s hem b u llor, ( i, e ) pas he m b ullt* ;

s hpatull, shpatulle , s hpa tu lla - t; tin g u ll, tin g u lli, ti-

n gu llor, tin gu llim itu e s * * ; v e tu ll, v e tu lla - t etj.;

* N ë pa jtim me shqiptim in e ngu litu r prej kohësh

fja la s hem b ë lle j dhe form im et prej saj, si edhe fja la she-

m b ë llty rë shkruhen me -ë-.

**) N ë pa jtim m e shqiptim in e ngu litu r prej kohësh fja lët

tingë llo j, tingë llim , tingë llim ë , bashkëtingë llore , të formu ara

nga fja la tin gu ll duke u shpërngu lu r theksi nga - i- ja e temës, shkruhen me -ë- .

61 §§11,12

( u jë ) am ull, a m u lli, m as hkull, m as hku llor- e etj;

flu tu r, flu tu re , flu tu ra , flu tu rë s , flu tu rë n , flu tu ra t,

flu tu ra v e , flu turas h, flu tu ra k, flu tu rim ; hekur, hekuri,

he kurit, he kurin , hekura, hekurat, hekurav e , hekurash,

hekuros , hekuris hte , i he ku rt; le pur, le pu ri, le pu rit,

le purin , lepurus h etj.;

( q y te t) i b ukur, ( lu le ) të b ukura, b ukuri, b ukuros h

etj.

ZANORET I DHE Y

§ 11Shkru hen m e i dhe jo m e y fja lët:

ai, b ilb il, d irek, fis he k, frikë , g jilp ë rë , g jilp ë ry e r,

hipi, h ip je , krim b , krim b e t, krip , kripë , krip ore , q ilim ,

qim e , rrip , s irtar, s hp irt, shqip, s hqipë roj, s hqiptar,

s hq ip to j etj.

Shkru hen, përku ndrazi, m e y fja lët:

b y zy ly k, çy ry k, dy shem e, g jy m , ( i, e ) g jy m të ,

g jy m to j, g jy s m ë , gjy s m ak, lë ty rë , ly p, ly pës , ty m , v y -

shket, zy m b y l.

ZANORET U DHE Y

§ 12Shkru hen m e u dhe jo m e y fja lët:

b u fe , b ulm e t, b u lm e tore , b urokrat, duel, duke (p u -

nuar), duzinë , fru ta - t, (p e m ë ) fru to re , g run jë ra , ( i, e )

gru n jtë , g ju rm ë , g jurm as hkë , g ju rm o j, ku rb e t, para-

shutë, qurra , qurras h, s fungje r, te m pe ra turë , tune l,

tu rk, tu rq is ht, tu rli.

Shkru hen m e y dhe jo m e u (as m e i) fja lët:

§13 a, b 62

b ë rry l, b y ly k, b y razer, b y rek, b y ro, cy le , çy rek,

dy b ek, dy qan, dy shek, jry t, i fry ts hë m , fry td hënës ,

gjy nah, m y fta r, m y fti, m y s afir, m y s lim an, m y s hte ri,

m y tes arif, naty rë , naty ra lis t, qy m y r, (d h i) shy të , try s n i,

ty rb e , y nd y rë , v irty t, xhy b e etj.

GRUPE ZANORESH DHE DIFTONGJE -IE- / -JE-

§ 13

Shkru hen m e - ie- :

a) em rat, tek të cilët ky gru p zanoresh n d iqet

nga n jë b ashkëtingëllore e lën gët (I, 11, r ) dhe të g ji-

tha fja lë t e form u a ra p rej tyre:

e d ie l, d ie ll, m ie ll, q ie ll, fie r etj.;

d ie llor, p ë rm ie ll, m ie llz im , q ie llo r, fie ris h të etj.;

b ) foljet, tek të cila t ky gru p zanoresh nd iqet nga

mbaresa - j:

zie j - zien , z ie jm ë , z ien i, z ie jn ë ; z ie ja , z ie je , z i-

ente , z ie n im , z ie n it, z ie n in ; z iem , z ie t, z ie n ; z iekam ,

z ie k e .. . ; (ka m ) z ie r;

p ërziej - përz ien , p ë rz ie jm ë , pë rz ie n i, p ë rz ie jn ë ;

përz ie ja , p ë rz ie je , pë rz ie n te , p ë rz ie n im , pë rz ie n it,

pë rz ie n in ; pë rz ie m , pë rz ie t, p ë rz ie n ; pë rz ie kam ,

p ë rz ie ke .. . ; (ka m ) p ë rz ie r;

n d iej - nd ien, n d ie jm ë , nd ien i, n d ie jn ë ; nd ie ja ,

nd ie je , nd iente , nd ie n im , nd ie n it, n d ie n in ; nd iem ,

nd ie t, n d ie n ; nd iekam , n d ie ke .. . ; (ka m ) n d ie r *.

*) Shkruhet me - je- në të gjitha tra jta t fo lja n d je j (ia fa l

fa jin diku jt), si edhe form im et prej sa j: ndjesë, i nd je ri.

Tra jta t e n jëjës it të së kryerës së th jeshtë të d ëf-

tores dhe tra jta t e dësh jrores të këtyre fo ljeve shkru -

hen m e - je - :

zje v a , z je v e , z je u ; z je fs ha, z je fs h, z je ftë , z je fs him ,

z je fs hi, z je fs h in ;

pë rz je v a , p ë rz je v e , p ë rz je u ; pë rz je fs ha , pë rz je fs h,

pë rz je ftë , p ë rz je fs h im , pë rz je fs h i, p ë rz je fs h in ;

nd je v a , n d je v e , n d je u ; nd je fs ha, nd je fs h, n d je ftë ,

nd je fs him , nd je fs hi, nd je fs hin .

Tra jta t pësore- vetvetore të së tashmes dhe të së

pakryerës të këtyre fo ljeve shkru hen m e - i- :

z ihe m , z ihe t, z ihe n etj.; zihesha, z ihe j, z ihes hin

etj.; pë rz ihe m , pë rz ihe t, pë rz ihe n etj.; përzihesha, p ë r-

ziheshe, pë rz ihe s hit etj.; nd ihem , nd ihe t, n d ihe n etj.;

ndihesha, nd ihe j, nd ihe s him etj.

S h ë n i m . Të gjitha fja lët e form u ara nga fo lja nd ie j

shkruben m e - je- :

i nd jeshëm, ndjesi, nd jen jë , parand jenjë etj.

c) foljet, te trajlta përfaqësu ese e të cilave ky gru p

zanoresh ndodhet në rrok je të hapu r:

b ie, b ie m , b ie n ;

shpie, s hpiem , s hpien ;

shtie, s htiem , s htien.

N ë vetën e tretë n jëjës të lidhores, në u rdhëro-

ren n jëjës dhe në tra jta t e shu mësit të kësaj m ën y-

re, ku r bashkohen m e tra jta t e shku rtra të për-

em rit vetor, këto fo lje shkru hen m e - j- :

të b je rë , të s hpje rë , të s h tje rë ; b je r, s hp je r, s h tje r;

b je rm ë n i, b je run i, s hp je rin i, s h tje ru n i etj.

N ë vetën e d ytë shumës të së tashmes dëftore,

lidhore dhe u rdhërore, në të pakryerën e dëftores dhe

64

të lidhores, si edhe në tra jta t p ësore-vetvetore, këto

fo lje shkru hen me - i- :

( të ) b in i, ( të ) s hpin i, ( të ) s h tin i; ( të ) b ija , ( të ) b ije ,

( të ) b in te ; ( të ) s hpija , ( të ) s hpije , ( të ) s hp in te ; ( të ) s hti-

ja , ( të ) s htije , ( të ) s h tin te ; ( të ) b ihe t, ( të ) s hpihe t, ( të )

s h tihe t; ( të ) b ihen, ( të ) s hpihen, ( ië ) s htihe n ; ( të ) b ihe j,

( të ) s hp ihe j, ( të ) s h tih e j; ( të ) b ihes hin ; ( të ) shpiheshin,

( të ) s htihes hin e/tj.

§ 14

Shkru hen m e - je - fo ljet m e tem ë m ë -1, -11, - rr

n jësoj s i edhe fo lje t e tjera të këtij tip i m e tem ë më

b ashkëtingëllore (si rrje d h , d jeg, p je k, rrje p ); me - je-

shkru hen edhe të g jith a fja lët e form u ara p rej tyre:

m je l, v je l etj.; m b ë s htje ll, m b je ll, p ë rcje ll, p je ll,

s je ll, s h tje ll, v je ll etj.; n x je rr, tje rr, çje rr etj.; m je lë s e ,

v je lje etj.; m b je llje , m b je llë s , pë rcje llë s , p ë rc je llje ,

p je llo r, s je llje , u jë s je llë s etj.; tje rrje etj., po ashtu si

djegës , b ukëpjekës etj.

K ëto fo lje në vetën e d ytë shumës të së tashmes

dhe në të gjith a veta t e së pakryerës së d ëftores e të

lidhores, në u rdhëroren dhe në tra jta t pësore- vetve-

tore shkru hen m e - i- :

( të ) v iln i; ( të ) v ilja , ( të ) v ilje . . . ; v il; ( të ) v ile t, ( të )

v ile n ; ( të ) v ile j, ( të ) v ile s h in etj.;

( të ) p ë rc illn i; ( të ) p ë rcillja , ( të ) p ë rc illje . . ; p ë rc ill;

( të ) p ë rc ille s h .. ( të ) pë rcille s ha , ( të ) pë rcille s he etj.;

( të ) n x irrn i; ( të ) n x irrja , ( të ) n x irrje . . . ; n x irr; ( të )

n xirre m , ( të ) n x irre s h ; të n x irre j, të n xirre s h in etj.

65 §15; §16 a, b

GRUPI YE

§ 15

G ru pi ye shkru het i p lotë:

arsye, i arsy eshëm , ars y e toj, ars y e tim , dy er, fë n -

dy ell, fy e j, fy e rje , fy e ll, g jilp ë ry e r, kry e , kry es i, kry e -

sor, kry e kë pu t, kry eneç, ly e j, ly e rje (por ly rë ) , p ë rly e j,

n g jy e j, n g jy e rje (por n g jy rë ) , i pë lqy es hëm , përkthy es .

pyes, p y e tje , py etës , i rrëm b y es hëm , rry e s hëm , i

s hkëlqy es hëm , s hqy e j, thy e j, thy e rje , thyesë, i pa thy e -

shëm etj.

GRUPET UA, UE

§ 16

G ru pi ua shkru het i p lotë:

a) tek em ra t dhe m b iem rat s i:

b uall, b uallicë , dragua, duaj, ftua , grua, hua, hua-

zim , i huaj, m ua j (por m u jo r- e , tre m u jo r- i, g ja s htë -

m u jo r- i) , i pë rm ua js hëm , përrua, shuall, thua etj.;

b ) te fo lje t me tem ë më -ua, si:

b lu a j - b luan, b lua jm ë , b luani, b lua jnë ; b luaja,

b luaje , b luante ; b luanim , b luanit, b luan in ; b luam ,

b luat, b luan; të b luash; b luakam , b luake, (ka m ) b luar

etj.; dua - duam, duan, duaje , d ua jen i etj.; dru a j -

druan, d rua jm ë , d ruanim , ( ja m ) d ru a jtu r etj.; kru a j,

qu aj, ru a j, rru a j, shkru aj, shuaj etj., si edhe te shumësi

i së k ryerës së th jeshtë, te hab itorja dhe te p jesoret e

5 — 360

§§17,18 66

fo ljeve me tem ë m ë - o : mësuam , mësuat, m ës uan; p u -

nuam , punuat, punuan; sulm uam , s ulm uat, s u lm uan;

mësuakam, mësuake, mësuaka, m ësuakem i, m ësuakeni,

m ësuakan; punuakam , punuake, punuaka, punuakem i,

punuakeni, punuakan; mësuar, pa jtuar, pë rtuar, punuar,

s ulm uar, tre gu ar etj.*

§ 1 7

Shkru hen me ue em ra t dhe m b iem rat fo ljorë

të form u a r me prapashtesat -s dhe -shëm nga fo lje

me tem ë më -o / -u a ; po kështu shkru hen edhe fja lët

e form u a ra prej tyre:

b otues - e , d ëgjues -e , edukues -e , gatues -e , mësues -e ,

ndërtues - e , parashikues -e , pas trues -e , pë rpunues -e , p lo -

tësues -e , s hkrues -e , v e të m ohue s - e , v e tës hkarkues - e ,

v e të v e prue s - e etj.;

i afrues hëm , i d ëgjues hëm , i gëzueshëm , i paha-

rrues hëm , i papajtues hëm , i papërtues hëm , i pazëv en -

dësueshëm, i s hoqërues hëm , i v a jtues hëm , i v azhdue -

shëm, i v iju e s hë m etj.

TAKIMI I DY ZANOREVE TË NJËJTA

§ 18

K u r në form im fja lësh takohen dy zanore të n jëj-

ta, ato shkru hen të d yja :

*) Të dallohen prej tra jta ve me ye, ua të fo ljeve të tip it

kry e j, b luaj, tra jta t pësore-vetvetore, të cilat nuk kanë grup

zanoresh: kry het, thy het, b luhet, shkruhet etj.

67 §19 a

i paaftë , i paafrues hëm , i paanshëm, paanësi,

i paapelueshëm , i paarm atosur, i paarrirë , d e e tim o log ji-

zim , kry e e n g jë ll, a n tiim pe ria lis t, autoofiçin ë , jo o b je k -

tiv , joorga n ik, jooks idues , jo o rig jin a l, m ikroorga n izë m

etj. .

APOSTROFI

§ 19

A p os trofi p ërdoret në këto raste:

a) P ër të shënuar rën ien e - ë- së fu ndore te tra j-

tat e shku rtra të p ërem ra ve vetorë më dhe të, te p je-

sëza të e m ënyrës lidhore, e kohës së ardhshme të

dëftores si edhe te ndërtim et e ndryshme m e pjesore

(p ë r të , m e të, n jë të + p je s ore ) përpara tra jta ve të

shku rtra të përem ra ve vetorë i, u, përpara tra jta ve

të shku rtra përem ërore ia, iu , ju , ju a, ua, si edhe

përpara pjesëzës u të tra jta ve p ësore- vetvetore të fol-

jeve.

Kësh tu shkru hen:

m ’i dha; t’i dha; t’i shkruash s hokut; t’i zbatosh

rre g u lla t; do t’i tre g o ja ; do t’i the m , pë r t’i pasur pa-

rasysh; m e t’i thënë , u nis e tj. ;

të m ’u bësh të fa la ; do t’u thuash; do t’u kisha

thë në ; do t’u p ë rg jig je m ; pë r t’u dhënë lib ra t; m e t’u

dalë pë rpara ; n jë t’u thënë , u ndalën e tj. ;

të m ’ia num ëros h n jë nga n jë ; t’ia thuas h; do t’ia

tre go ja ; do t’ia n jo fto j; p ë r t’ia dalë në kry e ; m e t’ia

tre gu ar; të m os m ’ia pris hn i q e jfin ;

p ë r t ’iu p ë rg jig ju r th irrje s ; m e t’iu afruar, e n jo -

hu etj.;

§19 b 68

duam t’ju n d e ro jm ë ; do t’ju kis him ftu a r; do

t’ju la jm ë ro jm ë ; do t’ju lu tes ha ; p ë r t’ju n d ihm u ar; me

t’ju n jo ftu a r, n is uni etj.;

duam t’ju a s hp je go jm ë ju v e ; do t’ju a kisha tre -

guar; do t’ju a di p ë r n d e r; pë r t’ju a lehtë s uar punën

ju v e ; m e t’ju a s je llë v egla t, fillo n i! e tj. ;

të m os m ’ua pris hn i q e jfin ; s’u pë lqe n t’ua ku j-

to jm ë ; do t’ua kisha s je llë ; do t’ua tre g o j s hokëv e ; pë r

t’ua b ërë të qartë n xë në s v e ; m e t’ua dhënë la jm in , u

nisën etj.;

nuk m ’u dha; m ’u bë zem ra m a l; në m ’u dhëntë

ras ti etj.;

si t’u d uk?; mos t’u ndaftë e m ira ! ; t’u b ë ftë pus h-

ka top ! etj.

S h ë n i m . Shkruhen pa apostrof tra jta t përemërore ma,

ta, ku nuk kem i n jë rën ie të ë-së, por n jë shkrirje dy za-

noresh (më -f- e = ma; të -f- e = ta ) :

ma dha lib rin ; s’ma je p te ; ma je p ; jepm a ; për të ma

treguar; duke ma tre guar; me të ma treguar; pa ma thënë ;

një të ma kujtuar etj.

b) Pas p jesëzës mohu ese s dhe pas p ërem rit ç:

s’a rrin ; s’e rd h i; s’e d i; s’ë s htë ; s’i tha ; s’it p ë r-

g je g j; s’b ë ri; s’d uhe t; s’p re s im ; s’thuhe t; s’m und em

etj.; ç’e do?; ç’ë s htë?; ç ’i th e ? ; ç ’d o?; ç’kë rkon ?; ç’të

d o jë ?; ç’kohë e b u ku r! ; ç ’zë i ë m b ë l! ; e. d im ë se ç’q ë -

llim ka; s’na tha se ç’kë rkonte etj.

S h ë n i m . Shkru hen pa apostrof përemri i paku fishëm

çdo dhe përem ri pyetës çfarë , si edhe fja lët e form u ara prej

tyre: çdo nxënës ; çfa rë do p re j m e je ?; nuk ku pto j çfa rë

thua? etj.; çfarëdo, çd on jë ri, çdokush .

69 §19 c; §20 a, b, c

c) P ër të shënuar rën ien e -ë- së tek n yja t e për-

parme të, së m e ku ptim pronor në rasat e zhdrejta

të em ra ve i ati, e ëm a:

( i, e ) t ’et, ( i, e ) s’ëmës, m e t ’ëm ën.

§ 20

N u k përdoret apostrofi:

a) në të gjith a ra stet e tjera , në të cila t ë- ja fu ndo-

re e patheksu ar n d iqet nga n jë fja lë që fillcn me

zanore, pavarësisht nga shqiptim i:

v a jzë e urtë , fus hë e b ukur, s htëpinë e madhe,

m iqës is ë e v ë llazë ris ë , është e v ë rte të , hanë e pinë , të

en jte n , vajzës së u rtë , të ardhurat, në ato v ende , në

ob orr, në arë, m ë e rd h i keq, le të ikim , në iktë , m ë i

madhi, që atëherë etj.;

b ) në të gjith a fja lë ’t që m b arojnë me n jë zanore

tjetër (a, e, i), ku r ato ndiqen nga n jë fja lë a tra jtë

fja le që nis me zanore:

fus ha e M y zeqes ë , n jë lu le e b ukur, d e ty rë u r-

g je n te , zy rë eprore , m a li i la rtë , d re jto ri i shkollës ,

b iri i nënës etj. (dhe jo fu s h ’e M y zeqes ë , n jë lu l’e b u -

kur, m a l’i la rtë , d re jto r’i shkollës , b ir’i nënës etj.);

c) në vetën e tretë n jëjës e shumës të përem ra -

ve vetorë të th jesh të (pa parashtesë), ku r këta vijn ë

pas n jë p a ra fja le:

m e të , p ë r të , m e ta, p ë r ta, m e to, p ë r to, p re j tij,

p re j saj, p re j ty re , p re j sish, p re j sosh etj. (dhe jo me

§20 ç; §21 70

’të, pë r ’të , m e ’ta, m e ’to , pë r ’to, p re j ’tij, p re j ’saj,

p re j ’ty re , p re j ’s ish, p re j ’sosh etj.);

ç) te tra jta t e p ërem ra ve p ronorë që nisin m e s ose t

(s im e , sonë, suaj, tim , tim e , tënd , tënde, tanë , tonë ,

tona, tu a j etj.);

vajzës sime, s hkollës sonë, koope rativ ë s suaj,

je p ja n i suajës etj.;

d ja lin tim ; e kam tim in ; s htëpinë tim e; në fs hatin

tënd; në rru gë n tënde; e ke m i ton in ; s hoqen tonë;

shokët ta në; je m i ta n ët; dës hirat tona ; q y te tin tu a j;

ne tonën, ju tu a jën etj.

THEKSI

§ 21N ë shkrim in e gju hës shqipe, si rregu ll, nuk

përdoret asn jë lloj theksi.

N ë raste të veçanta , ku r konteksti nu k arrin

ku rrsesi të m ën janojë nga tërrim in e ku p tim eve ose

nuk sigu ron shqiptim in e d rejtë të fja lëve të ndryshme,

mu nd të përdoret theksi i m prehtë ( ' ) .

II. DREJTSHKRIMI I BASHKËTINGËLLOREVE

BASHKËTINGËLLORET E ZËSHME NË FUND 'E NË TRUP TË FJALËS

§ 22B a shkëtingëlloret e zëshme b, d, dh, g, g j, v , x,

xh, z, zh shkru hen si të tilla , ashtu siç shqiptohen ku r

janë përpara n jë zanoreje, edhe ku r gjendein në fu nd

të fja lës ose në tru p të saj përpara n jë b ashkëtingëllo-

reje të shu rdhët a përpara b ashkëtingëllores n:

elb (elb i), g je m b (gjem b i), u kalb (u kalb a ), korb

(korb i), lab (lab i), rob (rob i); in v a lid (in va lid i), fund

(fu ndi), kënd (këndi), hib rid (h ib rid i), m und (mu ndi),

qind (qind i), standard (standardi), s hkund (shkunda),

v end (ven d i); b redh (b redhi), dredh (drodha), gardh

(gardhi), lid h (iidhëm ), livadh (livadh i), ndodh (ndo-

dhet), nd ry d h (ndrydhet), zb ardh (zb ardha ); b reg

(b regu ), b urg (b u rgu ), d jeg (d jegim ), larg (i la rgët),

lëng (lëngu ), i lig (i ligu ), prag (pragu ), s hteg (shtegu ),

v arg (va rgu ), zog (zogu ); mos e d ig j (d igje), lig j (lig ji),

u p ë rg jig j (u p ërg jig jën ), q e n g j (qen gji); hov (hovi),

u rov (u rovi); b orxh (b orxh i), tu n xh (tu nxhi), xhu xh

(xh u xh i); b ixhoz (b ixhozi), b rez (b rezi), çamçakëz

(çamçakëzi), dorëz (dorëza ), filiz (filizi), gaz (gazi), hauz

(hau zi), ndez (ndeza), n je rë z (n jerëzit), oriz (orizi),

§23 a 72

pullaz (pu llazi), rrogoz (rrogozi); garazh (garazhi),

shantazh (s hantazhi) etj.;

hum b te , hum b ka, hum bsha, hum b ni, i e lb të , lab çe ;

m undte , m undka, mundsha, m und ni, i m unds hëm ,

v end që nd rim , v e nd s tre him , v e n d ta kim ; i b redhtë ,

m b lid hte , m b ledhka, m b ledhsha, m b lid h n i; lagte , lag-

ka, lagsha, la gn i; d ig jte , d ig jn i; hov te , hovka, hov të , hov n i, i hov s hë m ; nd izte , ndezsha, nd izn i etj.

S h ë n i m 1. Emrat këndes (këndesi), mes (mesi), m ë n -

gjes (m ëngjesi) shkruhen me s fu ndore; po kështu edhe for- mim et prej tyre si mesatar, m ëngjesore etj.

S h ë n i m 2. Shkruhen me -s n da jfoljet e form u ara me

prapasbtesën -as: baras, barkas, befas, djathtas, fshehtas, fy -

tas, haptas, këmbadoras , krahas, majtas , rishtas (por: bara- zi, barkazi, fshehtazi, haptazi, rishtazi etj.).

SH / ZH / Ç NISTORE

§ 23

F ja lët m e sh / z h / ç nistore shkru hen kështu :

a) m e sh -, ku r k jo n d iqet nga n jë b ashkëtingë-

llore e shu rdhët ( f , k , p , q , t, th etj.):

s hfa jës oj, shfaq, s hfaqje , shfaros , s h fry j, s h fry -

të z o j; s hkallm oj, s hkarkoj, s hkatë rro j, ( i, e ) shkathët,

s hkë lqe j, ( i, e ) s hkë lqy e r, s hkëm b e j, shkëput, s hko-

m b ë tarizo j, shkoq, s hkreh, s hkrep, ( i, e ) s hkrifë t, s hkrij,

shkujdesem , s hkul; shpalos, shpall, s hpallje , s hpë rb lim ,

s hpërd orim , s hpëm d aj, s hp je goj, s hp jegim , s hpif,

s hpikje , s hpoj, s hporr, shpris h, s hpronës oj, s hpy llë z im ;

shqep, s hqe tës oj, ( i, e ) s hquar; s h tje llo j, s htry d h; s hthur, s hthurje etj.;

73 §23 b, c; §24

b ) m e zh-, ku r k jo nd iqet nga n jë b ashkëtingë-

llore e zëshme (b, d, g, g j, v):

zhb art, zhb ë j, z hb iro j, z hb lloko j; zhdav arit, zhd ë m -

to j, zhdoganoj, zhdredh, ( i, e ) zhd re jtë , zhd uk; zhgë -

n je j, zhgë n jim , z h g ë rry e j; zhgjakës ohem , zhg jand ë rr;

zhvat, zhvendos , zhvesh, z h v illo j, z h v illim , z h v le ftë -

sim , zhv os hk eltj.

S h ë n i m . Përem ri ç tek të gjitha f ja lët e form u ara me

pjesëm arrjen e tij, shkruhet kështu, pavarësisht nga bash-

këtingëllorja që e pason: çdo, çdokush, çdonjë ri, çfarë , çfarëdo,

i çfarëdoshëm, çka, diçka, gjithçka.

c) m e ç-, ku r k jo nd iqet nga n jë zanore ose nga

n jë b ashkëtingëllore e tin gu llt (1, 11, r, rr, m, n, n j, j ) :

çarm atos , ça rm a tim ; çorgan izoj, çorgan iz im , çorie n -

to j, ço rie n tim etj.

çliro j, çlirim , çlirim ta r, çlod hem , çlod h je ; çre g jis -

tro j, çre g jis trim ; çrre gu llo j, çrre gu llim , ( i, e ) çrre gu llt,

çrrë n jos je ; çm allem , çm end , çm end inë , ( i, e ) çm endur,

çm ësohem , çm os ; çnd e ro j, çnd e rim , çn g jy ros ; çn je rë zo r;

çje rr etj.

S h ë n im . Shkruhen me sh- fja lët shmang, shlye j,

shndërroj, s hndrit dhe ato që formohen prej tyre.

S( Z NISTORE

§ 24

F ja lët m e s, z n istore, të nd jeku r nga n jë bashkë-

tin gëllore (disa prej të cilave shqiptohen ngandon jë-

herë edhe m e c ose x), shkru hen kështu :

§24 a, b ; §25 a 74

a) m e s-, kur k jo n d iqet nga n jë b ashkëtingëllore

e shu rdhët ose nga n jë b ashkëtingëllore e tin gu llt

(m, n, 1):

sfakë, s filit, s frat, s fungje r, s fu rk; skalit, s kë rfy e ll,

skërkë, s kë rm it, s kuq; spërkat, s p ë rn d rit; s qepar, squ -

fu r etj.;smag, sm alt, s m altoj, smat, smatos, sm erald , sm e -

ril, s m ilar, s m ilat, sm ilatës , sm irë , s m irëzi, s m iro j, sm o-

king, s m u q th - i, snob , snob izëm , s logan etj.;

b ) m e z- , ku r k jo n d iqet nga n jë b ashkëtingëllore

e zëshm e:

zb ardh, zb aticë , zb ath, zb av it, z b ë rthe j, zb okth, zbraz,

zbres , z b ritje , zb uku ro j, zb u t; zd ru kth ; zgalem , zgavër,

zgë rb on jë , zgë rd hihe m , z g rip ; zgjat, zgjedh, zg jy rë ;

zv arit, zv e rd he m , z v ogë lo j etj.

N ë p a jtim m e shqiptim in më të përhapu r, m e z-

shkru hen edhe fo lje t zm adhoj, zm b raps , si edhe fja lët

e form u ara p rej tyre.

SHKRIMI I i-SË

§ 25

Shkru hen m e j:a) em rat ku j- ja ndërzanore i përket temës, si edhe

fja lët e form u ara p rej tyre:

an ije - anija, anijes , anijen , a n ije t, an ije v e , anije sh,

a n ije ta r; b a tan ije - batanija, b atanijes , b atanijen , ba-

tan ije t, b atanije v e , b atanije s h; d ije - dija, d ije s . ..

d ije n i, d ije ta r, i d ijs hë m v e të d ije ; fije - fija , f ije s . . .

75 §25 b 3 c

fije z o r- e , fije z o j, fije z im , fijo r- e ; h i j e - hija , h ije s . . .

i hijs hëm , hije s hi, h ije s ira - t, h ije rë nd ë etj.; k o r i j e -

korija , korije s etj.; k r i j e s ë , k r i j u e s ; p i j e - p ija , pije s ,

i p ijs hë m etj.; sh i j e - shija, shijes etj.;

b i j ë - b ija , b ijës , b ijë n , b ija t, b ijav e , b ijas h;

f ë m i j ë - fë m ija , fë m ijë s , fë m ijë n , fë m ijë t, fë m ijë v e ,

fë m ijë s h , fë m ijë ri; m i jë - m ija , m ijë s etj.; n y jë -

ny ja , ny jë s , ny jë n , n y ja t, ny jav e , ny jash, i ny js hëm ,

( i, e ) ny jë zuar, n y jë z im ; p a jë - p a jim e - t, pa jis , p a ji-

s je, i pa jis u r; sh k ë n d i j ë - shkëndija, shkëndijës ,

s hkë nd ijim ; u jë - u ji, u j it . . . u jis , u jitje ; v i j ë - v ija ,

v ijë s . . . v ijo j, p ë rv ijo j, v ijim e tj;

ç a j - ça ji, ça jit, ça jin ; f a j - fa ji, fa jit, fa jin ; k a l la j -

kalla ji, ka lla jit, ka lla jin , ka lla jis ; l l o j - llo ji, llo jit; m a j

- m aji, m a jit, m a jin ; sk a j - skaji, s ka jit; v a j - v a ji, v a -

jit, v a jin etj.; '

b ) em ra t fem ërorë që daldn m ë zanore të theksu ar

përveç - i- së, në të g jith a tra jta t, ku r zanorja e thek-

suar n d iqet nga n jë zanore tjetër :

kala, kalaja, ka la je ; para, paraja, pa ra je ; be, be ja,

b e je ; ide, id e ja , id e je ; re , re ja , re je ; rru fe , rru fe ja , rru -

fe je ; e v e , e v e ja , së v e je ; g jë , g jë ja , g jë je ; tab lo, tab -

loja , ta b lo je ; dru, d ru ja , d ru je ; dy , dy ja, dy je , të dy ja

etj.;

por: b ukuri, b ukuria , b ukurie ; cilës i, cilë s ia , c ilë -

s ie ; dashuri, dashuria, das hurie ; d itu ri, d ituria , d itu rie ;

dhi, dhia, d hie ; li, lia, lie ; liri, liria , lirie ; m in is tri, m i-

nis tria, m in is trie ; pa rti, partia , p a rtie ; rin i, rin ia , rin ie ;

s htëpi, shtëpia, s htë p ie ; us htri, us htria , u s htrie ; v e ti,

vetia, v e tie etj.;

c) trajitat e gjinores , të dhanores e të rrjedhores

§25 ç, d, dh 76

njëjës të pashquar, si edhe të em ërores n jëjës të

shqu ar të em rave që da lin m ë -o të patheksu ar:

balo, ( i, e n jë ) b a loje , b a loja ; dado ( i, e n jë ) dudo-

je , dadoja; depo, ( i, e n jë ) d epoje , d epoja ; kakao ( i, e

n jë ) kakaoje , kakaoja; kallo, ( i, e n jë ) ka llo je , ka llo ja ;

kos to, ( i, e n jë ) kos toje , kos toja ; pako ( i, e n jë ) pakoje ,

pakoja ; pa llto , ( i, e n jë ) pa llto je , p a llto ja ; rad io, ( i, e

n jë ) rad io je , ra d io ja ; te to, ( i, e n jë ) te to je , te to ja ; tifo ,

( i, e n jë ) tifo je , tifo ja ; torn o , ( i, e n jë ) to rn o je , tornoja

etj.;po kështu shkru hen edhe em ra t e përveçëm të

këtij tip i:

B ajo, B a jo ja ; K oço , K oço ja ; K ris to , K ris to ja ; M i~

sto, M is to ja ; P irro , P irro ja ; Safo, S a fo ja ; V ito , V ito -

ja ; K a jro , K a jro ja ; K on go , K on go ja etj.;

ç) përem ra t ( i, e ) tij, i tiji, e tija , të tijtë , të tija t,

( i, e ) a tij, ( i, e ) kë tij.

S h ë n i m . Nu k shkru het me - j - as në tra jtën fem ërore, as

në tra jtën mashku llore pronori shumës i vetës së pa rë: të m itë ,

të m iat, (s hokët) e m i, (s hoqe t) e mia. Po kështu të tria.

d) tra jta e shku rtër e përem rit vetor të vetës së

tretë n jëjës ( i ) , ku r i p rapan gjitet foljes , e bashkuar

m e n jë tjetër tra jtë të shku rtër përem ërore ose me

pjesëzën u të p ësore- vetvetores :

tre go ja s hokut; hapja derën m iku t; n g jitju m a -

lit; p ë rv is h ju kësaj p u n e ; la rgo ju së keqes ; a fro ju n i

m ësues it etj.;

dh) tra jta t e vetës së parë e të tretë shumës të së

tashmes së dëftores, të vetës së parë e të tretë n jëjës

e shumës të së tashmes së lidhores dhe të së ardhmes,

77 §25 dh

si edhe tra jta t e vetës së parë e të d ytë n jëjës të së

pakryerës dëftore, lidhore e ku shtore të fo ljeve që në

veitën e parë n jëjës të së tashmes d ëftore da lin më

-a j , -e j , -ë j , -i j , -o j , -u j , -y j , -i e j , -u a j , -y e j :

l a j - la jm ë , la jnë , (d o të ) la j, (d o të ) la jë , (d o të )

la jm ë , (d o të ) la jnë , (d o të ) laja, (d o të ) la je , m ba j -

m b ajm ë , m b a jnë , (d o të ) m b a j, (d o të ) m b a jë , (d o të )

m b ajm ë , (d o të ) m b a jnë , (d o të ) m b aja , (do të ) m b a je ;

q a j - qa jm ë , q a jn ë .. . ; t h a j - tha jm ë , tha jn ë . . . etj.;

b le j - b le jm ë , b le jn ë , (d o të ) b le j, (d o të ) b le jë ,

(d o të ) b le jm ë , (do të ) b le jnë , (d o të ) b lija , (d o të ) b li-

je ; d ë f r e j - d ë fre jm ë , d ë fre jn ë , (d o të ) d ë fre j, (d o të )

d ë fre jë , (d o të ) d ë fre jm ë , (do të ) d ë fre jn ë , (d o të ) dë -

frcja , (d o të ) d ë fre je etj.;

b ë j - b ë jm ë , b ë jnë , (do të ) b ë j, (d o të ) b ë jë , (d o

të ) b ë jm ë , (d o të ) b ë jnë , (do të ) b ë ja, (d o të ) b ë je ;

a r r i j - a rrijm ë , a rrijn ë , (d o të ) a rrij, (d o të ) a rri-

jë , (d o të ) a rrijm ë , (d o të ) a rrijn ë , (d o të ) a rrija , (do

të ) a rrije ; f s h i j - fs h ijm ë , fs h ijnë , (d o të ) fs h ij, (d o të )

fs h ijë , (d o të ) fs h ijm ë , (d o të ) fs h ijn ë , (do të ) fs hija ,

(do të ) fs h ije ; g d h i j - gd hijm ë , gd hijn ë , (d o të ) gd hij,

( do të ) gd h ijë , (do të ) gd h ijm ë , (d o të ) gd hijn ë , (do të )

gdhija , ( do të ) g d h ije ; v i j - v ijm ë , v ijn ë , (do të ) v ij, (d o

të ) v ijë , (d o të ) v ijm ë , (d o të ) v ijn ë , (d o të ) v ija , (d o të )

"oije etj.,

q ë n d ro j - që nd ro jm ë , që nd rojn ë , (do të ) që n -

d roj, (d o të ) që nd rojë , (d o të ) që nd rojm ë , (do të ) që n -

d rojnë , (d o të ) që nd roja , (d o të ) që n d ro je ; p un o j -

punojm ë , punojnë , (d o të ) punoj, (d o të ) pu no jë , (d o

të ) punojm ë , (do të ) punojnë , (d o të ) punoja , (do të )

punoje etj.;

m b ru j - m b ru jm ë , m b ru jn ë , (do të ) m b ru j, (d o

§25 dh 78

të ) m b ru jë , (d o të ) m b ru jm ë , (d o të ) m b ru jn ë , (d o të )

m b ru ja , (d o të ) m b ru je etj.;

fr y j " fry jm ë , fry jn ë , (d o të ) fry j , ( d o të ) fry jë , (d o

të ) fry jm ë , (do të ) fry jn ë , (do të ) fry ja , ( do të ) fry je ;

n d ry j - n d ry jm ë , nd ry jnë , (do të ) nd ry j, (d o të ) nd ry -

jë , (do të ) n d ry jm ë , (d o të ) nd ry jn ë , (d o të ) nd ry ja , (do

të ) n d ry je etj.;

n d i e j - nd ie jm ë , nd ie jnë , (d o të ) nd ie j, ( do të )

nd ie jë , (d o të ) nd ie jm ë , ( do të ) nd ie jnë , (do të ) nd ie ja,

(d o të ) n d ie je ; p ë r z i e j - pë rz ie jm ë , pë rz ie jnë , (do të )

pë rz ie j, (d o të ) p ë rz ie jë , (d o të ) p ë rz ie jm ë , (d o të ) p ë r-

z ie jnë , (d o të ) pë rz ie ja , (do të ) p ë rz ie je etj;

p a g u a j - paguajm ë , paguajnë , (d o të ) paguaj, (do

të ) paguajë , (d o të ) paguajm ë , (d o të ) paguajnë , (do të )

paguaja, (d o të ) pagua je ; sh k rua j - s hkruajm ë , s hkru -

ajnë , (d o të ) s hkruaj, (do të ) s hkruajë , (do të ) s hkru -

ajm ë , (d o të ) s hkruajnë , (d o të ) shkruaja , (d o të ) s hkru -

aje etj.;

lye j - ly e jm ë , ly e jn ë , (do të ) ly e j, (d o të ) ly e jë ,

(d o të ) ly e jm ë , (d o të ) ly e jn ë , (d o të ) ly e ja , (d o të )

ly e je ; k r y e j - kry e jm ë , kry e jnë , (d o të ) kry e j, (d o

të ) kry e jë , (d o të ) kry e jm ë , (d o të ) kry e jnë , (do të )

kry e ja , (d o të ) kry e je etj.

S h ë n i m . Foljet që në vetën e parë të së tashmes

dëftore da lin më zanore, si ha, fle , lë, nxë, vë, zë, di, pi, nuk

shkruhen me - j as në vetën e parë e të tretë shumës të së

tashmes dëftore e lidhore dhe të së ardhmes, as në vetën e

parë e të dytë n jëjës të së tashmes lidhore, as në u rdhërore:

ha - (d o të ) hamë, (d o të ) hanë; të ha, të hash; ha!;

f l e - (d o të ) flem ë , (d o të ) fle në ; të fle , të fle s h; fli! ;

lc - (d o të ) lëmë, (do të ) lënë ; të lë, të lësh;

d i - (d o të ) dim ë, (d o të ) d inë ; të di, të dish; d i !

etj.

79 §26 a, b, c, ç

§ 26

Shkru 'hen me i dhe jo me j :

a) tra jta t rasore të n jëjës it të shqu ar (m e përja -

shtim të ka llëzores), si edhe tra jta t e gjinores, të dha-

nores e të rrjedhores së n jëjës it të pashquar të emra-

ve mashku llorë më -u a ose më -a të theksu ar:

d r a g u a - (n jë ) d ragoi, ( i, e ) d ragoit; f t u a - (n jë )

fto i, ( i, e ) fto it; k rua - (n jë ) kroi, ( i, e ) k ro it; p a l lu a

- (n jë ) pa llo i, ( i, e ) p a llo it; p ë r r u a - (n jë ) p ë rro i, ( i, e )

p ë rro it; v a r g u a - (n jë ) v a rgoi, ( i, e ) v a rgo it e tj . ;

ba ba - ( n jë ) babai, ( i, e ) b ab ait (por b ab anë );

v ë l la - ( n jë ) v ë lla i, ( i, e ) v ë lla it (por v ë lla n ë ) ;

b) tra jta e shku rtër e përem rit vetor të vetës

së tretë (i ) , edhe ku r bashkohet m e n jë tra jtë tjetër

të shku rtër përem ërore ose m e pjesëzëm u të pëso-

re- vetvetores përpara foljes :

m os i a tre g o ; i a hapi ze m rë n ; i u m b ush m e nd ja ;

i u n g jit m a lit; çm im e t i u dhanë nxënës v e m ë të m irë

e tj. ;

c) veta e tretë n jëjës e së kryerës së th jeshtë

të fo ljeve m ë -o j ose më -u a j :

harroi, lu fto i, punoi, tre goi, v rapoi, z g jo i; s hkroi

etj.;

ç) fja lët e form u a ra prej temash më -i të thek-

suar me anë prapashtesash që fillo jn ë m e zanore:

bashkiak, s htëp iak- e , s htëpiar, shtiak, triak, (z ile )

triare etj.

S h ë n i m . Shkruhet v e tjak (vete- vetja ), dy jar- e (të dyja ).

§27 a, b 80

SHKRIMI I BASHKËTINGËLLORES H

§ 27

D u ke u mb ështetu r në shqiptim in letra r dhe në

traditën e shkrimit, shkru hen m e h :

a) në fillim të fja lës :

ha, hab it, halë , ham shor, ham ullore , hap, harabel,

hardhi, hardhucë , hark, hartë , harr, ha rro j, hedh,

helm , he ll, heq, herë , he ro, hesht, heshtë , hënë , e hë -

në, hi, ( i, e ) hid hur, h ije , h ikë rr, h in gë llin , hinkë , hipi,

hir, h irrë , h ithë r, hoje , i hollë , hop, hos ten, hov , hu,

hua, i huaj, hudhër, hum b -as , hundë, hurdhë , hu to j,

hy j etj.

Këtu h yjn ë edhe n jë nu mër fja lësh të b u rim it

tu rk:

hab er, hajat, ha jd ut, ha jm ali, hajvan, hak, haliç,

hall, hallë , hallkë , ha llv ë , ham all, ham am , ham b ar,

han, haraç, harar, harem , harxh, hase, hasëll, hasm -i,

hasude, hashash, hashure , hata, hatu ll, hava, havan,

he jb e , h e m .. . hem , hendek, hiç, h ile , hise, hordhi,

hoshaf, huq, hurm ë , hy zm e t etj.;

b ) në fu nd të fja lës :

fo ljet e tip it deh, fs heh, fto h , grah, leh, m ih,

m pre h, nd ih, ngre h, nxe h, n joh , rrah, s hkreh, shoh

etj. në të gjith a tra jta t e zgjed h im it të tyre: fsheh,

fs hehim , fs h ihn i, fs he h in ; fs hihja , fs hih je . . . ; ( u ) fs he -

ha, (u ) fs hehe . . .; fs hihe m , fshihesh. . .; fshihesha,

fshiheshe. . .; fs hehkam , fshehke . . .; fs hehur etj.;

em rat si ah, gjah, gjy nah, krah, m oh, pah, pleh,

shah, te zg jah etj. në të gjith a tra jta t e tyre: krahu,

krahut, krahun, krahë t, krahëv e , krahës h;

31 §27 c

c) në mes të fja lës :

tra jta t pësore-ve'tvetore të fo ljeve m e tem ë më

s a n ore:

lahem , la he s h .. lahesha, la he s he .. . ; lahu, lahu -

n i; kthe he m , kthehesh. . .; kthehesha, kthe h e s h e .. . ;

kthe hu , kthe hu n i; b ëhem , b ë he s h .. . ; b ëhesha, b ëhe -

s he . . b ëhu, b ë hun i; fs hihem , fs h ih e s h .. . ; fshihesha,

js h ih e s h e .. .; fs hihu , fs h ihu n i; tre gohe m , tre g oh e s h .. .;

tregohes ha, tre g oh e s h e .. .; tre gohu , tre goh u n i; m ës o-

he m , m ë s ohe s h .. . ; mësohesha, m ë s ohe s he .. .; m ësohu,

m ë s ohun i; s hty hem , s h ty he s h .. . ; s hty he s ha .. .; s hty he -

s h e . . . ; shty hu, s h ty hun i; pë rz ihe m , p ë rz ih e s h .. . ; p ë r-

zihesha, përziheshe . . .; pë rz ihu , p ë rz ihu n i; nd ihem , nd i-

h e s h .. .; ndihesha, n d ih e s h e .. . ; nd ihu, n d ihun i etj.

P o kështu shkru hen edhe fo lje t si dihas, gërhas ,

iuhas , m ahnit, nuhas, poho j, ashtu edhe em rat e mb i-

em ra t si grahm ë , kre hë r, lehonë , i le htë , llohë , v je hë rr,

v je hrra .

Këtu h yjn ë edhe n jë nu mër fja lësh të b u rim it

tu rk: aheng, ahur, bahçe, b ehar, çehre , duhan, kasap-

hanë, m ahm ur, m ë hallë , m uhab et, m uhaleb i, m uha -

m edan, nahie , pe hliv an , pehriz , qehaja, rehat, sahan,

sahat, s ehir, spahi, tahm in , tes pihe , xhahil, xh e v a h ir,

zahire , ze he r etj.

M e h shkru hen edhe të g jith a fja lët e form u a -

ra p rej fja lëve të përfsh ira në këtë p a ra gra f:

ham end je , i hapët, harkëtar, harxhoj, hid hë rim ,

h in gë llim ë etj.; fto h je , i ftohtë , krahasoj, kre h je , i kre -

Jiur, lehtë s i, luhatje , m oho j, nd ihm ë , nd ihm ës , n gre -

hinë , n groh je , i n grohtë , ngrohtë s i, nuhatje , n joh je ,

n johu ri, rra h je , s hkre hje etj.; g jahtar, p le hë ro j, sha-

fiis t etj.

§28 a 82

S h ë n i m . N u k shkruhen me h fja lët arushë, avaz,

avU i, eci, esëll, iki, m em ur, yU, v e te - v e tja , v e të dhe fo r -

mim et p rej tyre: përv etësoj, v e tv e te .

FJALËT ME RR

§ 28D u ke u mb ështetu r në shqiptim in letra r të sotëm ,

shkru hen m e rr:

a ) në fillim të f ja lës :

em ra t: rrab os htë -a , rradake , rrafs h, rra hë s - i,

rra h -u , rrake take , rranguU a, rrap, rra p ë llim ë , rra qe ,

rraskë -a, rras ht, rras htë , rra th je , rra v g im , rre b e s h,

rre b u ll, rre ckë , rre g u ll, rre m (lopa të e barkës), rre m b

(degë, damar), rre në , rre n g , rre pë , rre s ht, rre s h te r,

rre th , rre ze , rre z g -u , rre z ik, rre zhd e - ja , rrë cok -u , rrë -

fanë , rrë fe n jë - a , rrë fim , rrë ga llë , rrë ka jë , rrë k e - ja ,

rrë m e t, rrë m ore , rrë m u jë , rrëndës , rrë nxak, rrë n jë , rrë -

p irë , rrë q e b iM , rrë s ha je - t, rrës hek, rrë s h iq , rrë s h irë ,

rrë za ll, rrë zë , rrip , rriq ë r, rris kë , rrje të , rrob ë , rrob u U ,

rrod he , rrogë , rrogoz , rro jë - a , rrok je , rroku ll, rro p a -

m ë, rro p u lli, rro të , rrozgë , rruaza, rrud hë , rru fe , rru -

fë , rrugë , rru nga jë , rrus h, rru s hku ll, rru zu ll, rry e ll,

rry l, rry m ë , rry p in ë etj.;

m b iem ra t: ( i, e ) rraU ë , ( i, e ) rre m ë , rrem as h, ( i, e )

rre p të , ( v e z ë ) rru fkë etj.;

fo lje t: rrah, rra p ë llij, rras , rra v g o j, rre j, rre ke m ,

rres hk, rrë fe j, rrë g jo j, rrë kë lle j, rrë m b e j, rrë m ih ,

rrë n o j, rrë qe the m , rrëshqas , rrë z o j, rri, rrit, rrje d h ,

rrje p , rro j, rro ftë , rrok , rrokv llis , rropa te m , rru a j

(p.sh. rru a j m je krë n , por ru a j s htëpinë ),. rru d h e tj. ;

83 §28 b, c

n d a j f o l j e t : rra llë , rre th e rro tu ll, rrokop u jë , rro tu ll,

rru m b u ll, rry e s hë m etj.;

b ) në mes të fja lës :

e m ra t : arrë (pema), barrë , b ë rry l, b irrë (p ija ), b u -

rrë , cu rril, fe rrë , fu rrë , fu rrik , ha rrje (insekti), hirrë ,

karrige , karroqe , kë rrab ë , kë rriç, korrik, ku rrillë , ku -

rriz , m ë s hqe rrë , m u rra s h - i, m u rriz , m u rrje lë , pë rra llë ,

përrua, qe rre (m jet transporti, p or qe re - «sëmimdje e

Iëku rës»), qurra , s kë te rrë , s orrë , sharrë , s hkurre , s h tje -

rra, tu rrë , thë rrim e , v a rrë , zorrë e tj. ;

m b i e m ra t : kë rru të , ( i, e ) m u rrë t, ( i, e ) p je rrë t, s te -

rrë , ( i, e ) v o cë rr e tj. ;

f o l j e t : arratis em , a rrij, d ë rrm oj, g ë rry e j, harro j,

kë rre t, kë rrus , n d ë rro j, nga të rro j, n gu rro j, p icë rro j,

s hkarrav it, s hkatë rro j, tu rre m , thërres , th ë rrm o j, u rre j,

(d hia ) v ë rre t etj.;

n d a j f o l j a ku rrë ;

p as t h i r rm a u rra ! ; %

c) në fu nd të fja lës :

e m ra t : b err, cu rr, d e rr, d je rr, dokërr, ë nd ë rr, gab -

zhe rr, horr, kandërr, kokë rr, koto rr, m orr, ob orr, qarr,

qorr, s herr, te rr, tm e rr, tu rr, v a rr, v je hë rr, z ja rr, zha-

v o rr etj.;

f o l j e t : b je rr (por e kryera e th jeshtë b ora ), ç je rr

(por çora ) , korr, m a rr (p or m ora ), n x je rr (p or .nxora ),

ngurr, p ë rm je rr fpor përm ora ) , ( të )ha rr, tje rr fpor tora ),

tku rr etj.

M e r r shkru hen edhe fja lët e form u a ra p rej fja -

lëve të përfsh ira në këtë pa ra gra f:

84

b je rrad itë , b je rra fa t, b urracak, b u rrë ri, d je rrin ë ,

errë s oj, ( i, e ) e rrë t, ë n d ë rro j, fe rra ç, fe rris h te , ( i, e ) kë -

rrus ur, kokrrizë , (m a kin ë ) korrës e , korrje , ku rrizor,

kurrkund , kurrses i, m anafe rrë , ( i, e ) m arrë , m arrëd hën ie ,

m arrë v e s hje , m arros , m b urracak, m b u rre m , m b u rrje ;

m u rrë te he m , ndërresa, n d ë rm a rrje , n gu rrim , ob orrta r,

p je rrë s i, qorrazi, ( i, e ) rra fs hë t, rra fs h im , rra fs hinë ,

rrafs hnaltë , rra fs ho j, rra fs hu ltë , rra llë he rë , rra llo j, rra -

pis htë , rrasallis , ( i, e ) rrasët, rre ckos , rre gu llis h t, rre -

gu llo j, ( i, e ) rre g u llt, rre p të s i, rreptë s is ht, rre s hk-u , ( i,

e ) rre s hkë t, rre s htim , rre s h to j, rre s htor, rre thanë , rre -

thatore , rre th e - ja , rre th im , rre th in a - t, rre th o j, rre th o -

jë , rre za to j, rre z iko j, i rre z iks hëm , ( i, e ) rrë g ju a r, rrë m -

b im , i rrë m b y e s hë m , rrë n im , rrë n jë d a lë , rrë n jë s , rrë -

njës is ht, rrë n jë s or, rrë n jos , rrës hqanë , rrë s hqanor, ( i,

e ) rritu r, rrje d hë , rrje d hë s - e , rrje d h im , rrje d hore , rrje -

dhshëm , rrje pacak, rrob aqepës , rrogë ta r, rro jto re , rro -

tu llim , rro tu llo j, rrotu llu e s , ( i, e ) rru a r, ( i, e ) rrud hë t,

rru fe p ritë s , rrugaç, ( i, e ) rru m b u lla kë t, rru m b u lla ko j,

rru m b u llos , rru z u llim , s ipë rm arrje , s harroj, s hkarra -

v inë , s hnd ë rroj, tje rrë s , tku rrje , tm e rro j, turrav rap ,

th irrje , th irro re , u rre jtje , varreza, v a rrim , v arros , v ocë -

rrak etj.

S h ë n i m . N u k shkruhen me r r fja lët karotë , nguro-

sem, i ngurtë , racë, radhë, reb el, rem tar, resht (pu shoj) dhe

form im et p rej sa j: reshtje , ( i, e ) pares htur; reg jis të r, rënkoj,

rol, rom ak, ry shfet, shter dhe form im et prej sa j: shteroj,

i pashtershëm.

85 §29 a, b, c

NJ-JA NË TRUP E NË FUND TË FJALËS

§ 29

Shkruhem rne n j e jo me j:

a) em rat fem ërorë m e n j në trup të fja lës :

b anjë , b iton jë , b rin jë , fin jë , gës hten jë , m us hkon jë ,

rrë fe n jë , rrë n jë , s hkron jë , shus hunjë , th in ja - t, u jkon jë ,

zon jë etj.;

b ) m b iem ra t e form u a r nga n jë tem ë m ë - n j:

( i, e ) flo rin jtë , ( i, e ) d run jtë , ( i, e ) g ru n jtë , ( i, e )

pe n jtë etj.; po kështu ( i, e ) s hen jtë , ( i, e ) s h tre n jtë ;

c) tra jta t e shu mësit të em ra ve mashku llorë më

zanore të theksu ar ose m ë -u a :

a rin j (a ri), b a rin j (b ari), b a takçin j (b atakçi), ç ili-

m in j (çilim i), ka lla jxh in j (ka lla jxh i), ka llin j (ka lli),

kë rcin j (kërci), ku s hë rin j (ku shëri), m in j (m i), m u llin j

(m u lli), s ha rrë xh in j (sharrëxhi), tu rin j (tu ri), u llin j

(u lli) etj.; po kështu shkru het shumësi i m b iem rave më

- i të theksu ar: të rin j (i r i) etj.;

b ud alle n j (b u dalla ), m as karenj (maskara ) etj.;

he ron j (hero) etj.;

d ru n j (dru ), hu n j (hu), kë rcu n j (kërcu ) etj.;

d ragon j (dragu a), fto n j (ftu a ), p ë rre n j (përru a),

th on j (thu a) etj.

M e -n j shkru hen edhe tra jta t e shu mësit të em -

ra ve mashku llorë si g ja rp in j, g ja rp ë rin j (gja rpër), lë -

m e n j (lëm ë), lu m e n j (lu m ë), p riftë rin j (p rift), s hkëm -

b in j (shkëmb ), th e lp in j (thelb ) etj.

S h ë n i m . Shkruhen me - j shumësat: ku fij (ku fi), të

këqij, të këqija (i keq, e keqe).

§30 86

GRUPE BASHKËTINGËLLORESH

MB, ND, NG, NGJ

§ 30

G ru pet e b ashkëtingëlloreve mb , nd, ng, n gj

shkru hen të p lota si në fillim , ashtu edhe në tru p e

në fu nd të fja lës :

m b : m b aj, m b a ro j, mbesë, m b e tem , (p ë r)m b i;

m b ij, m b je ll, m b ush, m b y t; dhëm b ë t, i ëm b ë l, këm b ë /

kum b u ll, th e m b ë r; g je m b , hum b , krim b , p lum b ,

shkëm b etj.;

nd : ndaj, nde j, nder, ndesh, ndër, n d ë rm a rrje ,

nd ërm je të s , n d ë rto j, n d ihm o j, nd je k, nd je ll, ndodhem ,

ndrag, n d riço j, nd uk; ande j, kënde j, këndoj, m ande j,

m und oj, përm end s h, prandaj, sandall (m jet lu ndrim i);

asgjëkund , askënd, fund , kurrkund , kuvend , m end,

m und , pë rm e nd , v end etj.;

n g: nga, ngacm oj, ngarkesë , n ga rkoj, ngas tër, ( i, e )

ngathët, nge , nge l, n g ij, ( i, e ) ngord hur, ngricë , ngroh,

ngry s e t, ngu l, ngus hticë , n gu t; b rengë , këngë , ku n -

gu ll, i m angë t, m ëngë , i shtangët, s htë llungë , tra n g u ll;

b ung, cung, deng, peng, shmang, tru ng etj.;

ng j: n g ja j, ngja lë , n g ja ll, i ngjas hëm , ngjes h,

n g jit, n g jy e j, n g jy rë ; e n g jë ll, tu ng ja tje ta , th ë n g jill, u n -

g jill; qe n g j, u n g j etj.

87 §§31, 32

TAKIME BASHKËTINGËLLORESH

TAKIMI I T-SË ME SH-NË

§ 31

T e m b iem rat e form u a r m e prapashtesën -shëm

d h e te tra jta t e dëshirores, ku r sh - ja e prapashtesës

ta koh et m e - t-në e temës, shkru hen që të d yja këto

b ashkëtingëllore (pa u as imilu ar në ç):

i b egatshëm , i çud its hëm , i m ë rzits hëm , i n d rit-

s hëm , i pë rb ots hë m , i pë rd its hëm , i pë rm ots hë m , i

pë rs hp irts hë m , i përs htats hëm , i p ë rv its hë m , i s ot-

s hëm , i v je ts hë m etj.;

arrits ha , arrits h, a rrits h im , a rrits hi, a rrits h in ; d it-

sha, fje ts ha , futsha, goditsha, gje ts ha, këputsha, m a t-

sha , m b etsha, m b y ts ha, ndrits ha, ngrits ha, ngutsha,

prits ha , shëtitsha, tre tsha, v ë rtits ha , v ë rv its ha etj.;

p or: paça, vajça.

S h ë n i m . N ë pa jtim me shqiptrmin e sotëm letrar, shkruhen me ç: i m oçë m ; fë m ija është pesë vjeç, por: para

(pas ) d h je të vjetësh.

TAKIMI I G-SË OSE I N-SË ME J-NË

§ 32

F ja lët dhe tra jta t e fja lëve m e theks në rrokjen

e para fu ndit, tek të cila t takohet g - ja ose n - ja e te-

mës m e j- n ë e prapashtesës a të mbaresës, shkruhen

m e i dhe jo m e j, për të m ën janu ar shqiptim in e kë-

tyre d y shkron jave si n jë tin gu ll i vetëm (g j ose n j):

§§33, 34 8S

d je gie , lagie , shm angie , s htangie ; b iologe b io lo -

gia, filo loge filo log ia , g jeologe g je o log ia , k iru rge k i-

rurgia , pedagoge pedagogia , pedologe pedologia , ra -

d iologe ra d iolog ia ; (u në) lagia, (ti) lag ie ; (u në) s hm an-

gia, (ti) s hm angie etj.;

anie, dhënie , kund ë rthë n ie , kund ë rv ën ie , lënie,.

m arrëd hën ie , ngrë n ie , paradhënie , parathënie , pas thë -

nie , qen ie , rë n ie , thën ie , zënie etj.; dib rania, indiania^.

italiania, koreania, partizania , shkodrania etj.

TAKIMI I D-SË, S-SË, T-SË OSE I Z-SË ME H-NË

§ 33

F ja lët e preja rdhu ra ose të përbëra, tek të cilafc

takohet d - ja , s- ja, t- ja ose z- ja m e n jë h që vjen pas

tyre, shkru hen pa ndon jë shenjë ndarëse m idis p je-

sëve përb ërëse (por ru het shqiptim i i veçu ar i shkro-

n ja ve të m ësipërm e):

i herëpashershëm , m es hollë , m oshapje , m os hy rje ;

s htathe d hur; b re zhum b ur, gazhedhëse etj.

Po kështu shkru hen edhe ernrat e përveçëm ku

ka takim e të tilla : B e thov e n , E the m , M itha t etj.

TAKIMI I D-SË ME T-NË

§ 34

Ku r në form im fja lësh ose tra jta sh takohet n jë d;

m e n jë t, shkru hen të d yja këto b a sh këtin gëllore:

( i, e ) a rgje nd të , ( i, e ) n jë m e nd të , ( iy e ) n jëqind të^

89 §35

( i, e ) pes ëqind të , i tre q in d ti etj.;

m e nd të ; ai po e b ind te ; në e b ind të ; po end te ; në

u g je n d të ; lin d te ; në lind të d ja lë ; nuk m und te ; në

m und të ; re n d te ; në re n d të ; s hkund te ; në s hkund të ;

tu nd te ; në tund të etj.

TAKIMI I DY SHKRONJAVE TË NJËJTA

§ 35

K u r në form im fja lësh a tra jta sh takohen dy

shkronja të n jëjta , n jëra p rej të cila ve mu nd të b ëjë

p jesë në n jë dyshkronjësh, ato shkru hen të d yja :

kë nd d re jtë , nënnd arje , kund ë rre v olucionar, kund ë r-

re fo rm ë , m os s u lm im , zëv endës s ekre tar; në a rrittë ; në

mos e g od ittë ; e g je ttë e m ira ; në u m b y ttë ; n d rittë ;

në m ë p rittë ; në p y e ttë ; në u tre ttë etj.;

i kujdes shëm , passhkrim , i p jesshëm , le s hhollë ,

shpeshherë , m ishshitës , v e s hs hkurtë r etj.

S h ë n i m 1. Ku r takohen shkronjat r me rr dhe 1 ose

11 m e 11, shkruhet vetëm rr ose 11: pë rre th ; dem b ellëk, fod u -

llëk, ham allëk, je s hillë k etj.

S h ë n i m 2. Lidhëza pasi (m b as i) , e form u ar nga pa s+ s i

(m b as+ s i), shkruhet me n jë s.

S h ë n i m 3. Tra jta e vetës së tretë n jëjës e së pakrye-

rës dëftore, lidhore e kushtore të fo ljeve m e temë më

-t, në përpu thje me shqiptim in e sotëm letra r shkruhet me

-st dhe jo me - tt: (do të ) flis te , (d o të ) godiste, (d o të ) maste, (d o të ) ngjis te , (do të ) nuhaste, (d o të ) paraqiste, (d o të ) p ë r-

shtaste, (d o të ) pris te , (d o të ) shëtiste, (d o të ) v rtete , (d o të )

zbris te , (d o të ) zbuste, (d o të ) zgjaste etj.

III. DISA TIPA FJALESH ME PRBARDHJE TE HUAI

DHE EMRASH TË PËRVEÇËM TË HUAJ

§ 36

F ja lët me preja rdlhje të huaj që kanë h yrë në

gju hën tonë kryesish t pas S hpa lljes së Pavarësisë, në

përgjiithësi n ëpërm jet gju hës së sihkruar, dhe që i ta -

kojn ë sidomos term in ologjisë tekniko-shkencore, shkru -

hen kështu :

a) F ja lët që kanë - ia - , - ie- , - io- , - iu - , me i të pa-

theksuar në tru p të tyre, shkru hen m e -ia-» - ie- , - io- ,

- iu - dhe jo m e - ja - , - je- , - jo- , - ju - :

- ia - : am iant, aus tralian, aus triak, av iator, aziatik,

b allkaniadë, b oliv ian , b razilian, d iab et, d iagnozë , d ia -

gonale , d iagram ë, d ialekt, d ia lektik, d ialog, d iam ant,

d iam etër, diapazon, d iapoz itiv , d iare , diatezë, dhiatë ,

e legjiak, financiar, ftiz ia të r, g je n ia l, g je o rg jia n , im -

peria lis t, indonezian, ind us tria l, iranian, ita lian , (ka -

le nd ari) gre gorian , (ka le nd ari) ju lian , kam b ial, kardiak,

kolon ia l, kolon ia lizë m , m ate ria l, m ate ria lizë m , m ilia rd ,

olim piad ë , ped iatë r, piano, pianis t, ps ikiatë r, racia l,

special, specialis t, v a ria n t etj.;

- ie- : am b icie , arie , b ankier, d ie të , h ie ra rki, h ie -

91 §36 b

ro g lif, h ig jie n ë , kantie r, karrie rë , ka rrocie r, m agazi-

n ie r, m alarie , m ate rie , m in ie rë , m u m ie , p ion ie r, p or-

tie r, tas tie rë , v a rie te etj.;

- io - : agres ion, a g jita cion , aks iom ë, aks ion, aluzion,

am b icioz , a n tib io tik, av iacion, b akte rio log , b atalion,

b ib liote kë , b ilion , b iogra fi, b io log ji, d e legacion, d io -

qezë , d is e rtacion, d is pozicion , d iv e rs ion , e ks pre s ion i-

zëm , fiz io lo g ji, fiz io n o m i, funks ion , id iom ë , id io t, ilu -

zion, im pre s ion izë m , in je ks ion , kam ion, kinos tud io, ko -

leks ion, kom is ion , kom unikacion , konces ion, le g jion ,

leks ion, lokucion , m ilio n , m iop , m is ion , nacionaliz im ,

nocion, raciona liz im , rad io, reaks ion, reaks ionar, re ce n -

s ion, re v o lu cion , sanks ion, seks ion, ses ion, s im b iozë ,

stanion, s tud io, te le v iz ion , v e rs ion , v io lin ë etj.;

- iu - : akuarium , b arium , he lium , he rb arium , iri-

d ium , ka lcium , ka lium , po kështu ko loku iu m ; kon iu n -

kturë , m agnezium , m ora toriu m , natrium , s ilicium ,

s im pozium , s tad ium etj.

Po kështtu shkru hen edhe em rat e përveçëm të

huaj të tip a ve të m ësipërm :

D iana, Iliada, M iltia d i, O ktav iani, Santiago; D a -

n ie li, Lav uazie , M o lie ri, R ob es pie ri, S e v ilie ; B e rlioz i,

D iog je n i, D iokle cia n i, E tiop ia , H es iod i, N iob e , Tokio ,

V io le ta etj.

S h ë n i m . Shkruhen me -ja- , - je- , - jo- , - ju - fja lë si:

hav jar, p le jad ë ; ad jektiv , b je llogard is t, konv e je r, m edalje ,

ob jekt, ob je ktiv , ob je ktiv izë m , proje kt, s ov je t, s ov je tik, sub jekt,

s ub jektiv , sub jektiv izëm , tra jektore , v je ne z ; b ajonetë , fjord ,

m ajor, ra jon , pav ijon ; ad judikatë , ad jutant etj.

b ) F ja lët dhe em ra t e përveçëm që nisin m e tog jet

e mësipërme, shkru hen m e ja - , je- , jo- , ju - :

ja fe tik , jaht, jam b , janki, jap igë t, ja rd ; je n içe r,

§36 c, ç 92

je z u it; jod , jon , jo n iz im ; ju g , ju ri, ju rid ik , ju ris p ru -

dencë , ju ris t, ju s tifik im etj.;

Jakutia, Jalta, Jas oni; Jem en, Jenis e i, Je ron im ,

Je rus alem ; Jokasta, Jokoham a, (d e ti) Jon, Jord an ; Ju -

p ite ri, Jus tin iani, Juv e na li etj.

c) F ja lët dhe em ra t e përveçëm m e aj, ej, oj, u j

shkru hen m e j ku r këto gru pe janë në tru p të tyre,

por me i ku r gru pet në fja lë janë fu ndore:

la jtm o tiv , kom b ajnë , kom b a jne r; fe jton , kon v e -

je r, tro le jb u s , v o le jb o ll; b o jkoto j, tro jka etj.;

A ze rb a jxhan , B a jkal, B a jron , H ajnan, H a jne , K a j-

ro , La jp cig , M a je r, M ala jzia , Sa jgon , Ta jland ë , Ta j-

van, V e rs a jë , X ham a jka ; B e jru t, C e jlon , M ars e jë ,

R e jk ja v ik , R io - d e - Zh a n e jro ; L lo jd , R o jte r, Tro ja ;

K u jb is he v etj.;

H avai, K o lon ta i, M am ai, Paraguai, Shangai, U ru -

gua i; B om b e i, B rod ue i, Faradei, Jenis e i, K oçu b e i, S e r-

gei, S id n e i; H anoi, K os he v oi, Sedoi, To ls to i etj.; por

tram v a j, hoke j, kokte j, kaub oj.

ç) F ja lët dhe em ra t e përveçëm me b u rim prej

greqishtes së vjetër, që në këtë gju hë kanë y (ipsilon),

shkruhen m e i:

am idon, analizë , anonim , anton im , a n trop on im ,

as inte tik, b ariton , b rakice fa l, cin ik, d aktilogra fis t, d i-

nam o, d inas ti, d is tik, d is trofi, d izen te ri, d olikoce fa l,

e kinokok, e le ktro lizë , e tim o log ji, fa ring , filog je n e zë ,

fiz ikë , fiz io lo g ji, fiz ion om i, ftiz ia të r, g lice rin ë , g jim n a -

s tikë , g jim naz , g jin e ko log , hid roce n tra l, h id rog je n ,

him n, h ipe rb olë , hipe rte ns ion , h ipn otiz im , h ip okrit, h i-

potekë , hipote nuzë , hom on im , id il, katalizator, k lo ro fil,

krip togram , kris tal, ks ilofon , laring, lim fë , lin o tip , m ar-

93 §36 d

tir, m e ton im i, m is te r, m is tik, m it, m ito lo g ji, m izantrop ,

n im fë , oks ig jen , olim piad ë , p irik , p irogra fi, polig je ne zë ,

polite kn ik, ps ikia tri, ps ikik, ps ikolog, ritë m , s ilog jizë m ,

s im b iozë , s im b ol, s im fon i, s im e tri, s im pati, s im ptom ë ,

s inagogë, s inekdokë , s inkron i, s inon im , s inoptik, s intag-

m ë, s intaksë, s intezë , s kit, s tilis tikë , s tilogra f, tip , tip o -

gra fi, tira n etj.

Po kështu shkru hen edhe em ra t e përveçëm të

kësaj kaitegorie, si edhe fja lët e form u ara p rej tyre:

A s iri- a , B izan ti, E g jip ti, F rig ji- a , K iri, L ib i- a , M ike -

në -a , O lim p - i, P o lib - i, P o lin e z i- a , S iri- a , S k iti- a ; as i-

rian, b izantin , e g jip tia n , frigas , lib ia n etj.

d) F ja lët dhe em ra t e përveçëm , kryesisht m e bu -

rim grek, latiin a iliro- tra k m e au, eu shkru hen edhe

në shqipen m e au, eu :

audiencë , aud itor, autarki, aute ntik, autob us , auto -

krat, autokton , autom at, autom ob il, autonom i, autops i,

(kis ha ) autoqe fa le , autor, a u torite t, au toriz im , autos tra -

dë, kozm onaut, m aurë t, m auzole , ta u to log ji etj.; e u fe m i-

zëm , e u fon i, e u fori, e uka lipt, eunuk, e u ritm i, le ucem i,

le ukocite , n e urolog , n e u ro log ji, n eurom ë , neuron , n e u -

tra l, n e u tron , p le u r-a , p le u rit, ps eudonim , re um atizë m

etj.

P o kështu shkru hen edhe em rat e përveçëm të ti-

p ave të m ësipërm :

A udata, A u gu s t- i, A u rora , A u s tra li- a , C e n tau r- i,

G lauk-u , K aukaz - i, M a u rita n i- a ettj.; E u rip id i, E ub e - ja ,

E u klid - i, P le u ra t- i, Te u ta etj.

S h ë n i m . N ë pa jtim m e shqiptimin e ngu litu r prej ko-

hësh, shkruhen me v : E v ropë , ev ropian, ne v ra lg ji, ne v ra lg jik,

nevras teni, nev ras tenik, ne v rik.

dh) F ja lët dhe em rat e përveçëm të b u rim it la tin -

- roman m e kua, kue, ku i, kuo shkru hen m e tog zanor

(ua, ue, u i, u o):

akuare l, ekuacion, ekuator, kuadër, kuadrat, kua-

d raturë , ku a lifikim , ku a lifiko j, ( te oria e ) kuantev e ,

kuarc, kuarte t, (e poka ) kuate rnare etj.;

kues tor, kues turë , s ekues trim , s ekues troj e tj .4

e ku ilib ë r, ekuinoks , ekuiv a le ncë , e ku iv a le nt, ko -

loku ium , ku in ta l, ku itancë , kuintes encë , ku in te t, K u in -

tilia n i, re ku ie m e tj;

kuorum , kuotë , kuotizacion etj.

e) F ja lët e hu a ja m e -00- shkru hen me - 00- edhe

në shqipen:

alkool, koope ra tiv ë , koop to j, koord inatë , z oog je o -

gra fi, zoolog, zoom orfizë m , zoopa tolog ji, zoote kn ik etj.

ë) N ë pa jtim m e shqiptim in e sotëm letra r, fja lët

m e b u rim nga la tin ish tja a nga gju hët romane, si

edhe nga greqishtja , të cila t në gju hën shqipe kanë

n jë c të nd jeku r nga zanorja e ose i, shkru hen m e c

dhe jo m e ç a m e s:

ace tik, ace tilen , ce le b rim , ce le b ro j, ce lofan , ce l-

sius, ce lu lë , ce lu lozë , censurë , ce n tilitë r, ce n tim e të r,

centra l, ce ntra lis t, ce n tra lizo j, ce n tu rion , ce reb ra l, ce -

re m on i, ce rtifika të , cezurë , docent, d olikoce fa l, kance -

lar, koncept, konce rt, konces ion, leucem i, lice , p roce -

doj, p roce d urë , proces , te rce t etj.;

agjenci, ag jita cion , cikë l, ciklam in , ciklik , ciklon ,

ciklos til, cilin d ë r, cilin d rik , cin ik, cin izë m , cinkogra f,

cinkogra fi, c irilik , cirk, cis te m ë , cita t, cito j, citra t, c i-

v il, d e ficit, de legacion, e le ktricis t, garanci, in cizo j, kla -

95

s icis t, klas icizëm , konciz , la icizëm , nacional, p ro v in -

cial, pub licis t, pu b licis tikë , racion , recens ion, re v o lu -

cion , s ocial, socialis t, special, specialis t, s toicizë m , su-

fic it, te o ricie n , te rcia r etj. Po kështu shkru het b ila n c- i

(dhe jo b ilan ç- i) .

N ë p a jtim m e këtë rregu ll edhe em rat e përveçëm

të kësaj ka tegorie shkru hen m e c :

B arce lona, C entauri, C e rb e ri, C ezari, C tkladet,

C iklop i, C incina ti, H oraci, Lu kre ci, M arcia li, M ecena,

S icilia (po kështu s icilia n ) etj.

S h ë n i m 1. N ë pa jtim me shqiptim in e ngu litu r prej

kohësh, shkruhen me ç: biç ik letë, çik l ist, çik l izëm, ç imento,

motoçik letë.

S h ë n i m 2. Shkruhen me s f ja lë t: dispensë, mensë.

S h ë n i m 3. Shkruhen m e k fja lët: kel tët, kel t isht ja, k i -

bernet ikë, k imograf, k inema, mak inë, mak iner i , mak inist dhe

me q fja lët: autoqefal , dioqezë, Maqedon i -a , maqedonas, qer a -

mikë.

f) Shkru hen m e d, t e jo m e dh, th fja lët ndër-

kom b ëtare m e bu rim nga greqish tja e vjetër s i:

anhid rik, anodë, d aktilik, dekagram , d ekam etër,

deltë , d em ografi, d em okraci, dem on, despot (su ndim -

ta r ab solu t), des potik, diademë, d iafragm ë, d iagnozë ,

diagonale , d ialekt, d ia lektikë , d ialog, d iam ant, d iam e -

të r, d iatezë , d idaktik, d idaskalik, d ip lom aci, d ip lom at,

d ip lom ë , disk, h id rog je n , katodë, m e todë , olim piad ë ,

ortope d i, pedagog, pe d agogji etj.;

antipati, a n to log ji, antropolog , apati, apoteozë , a rit-

m e tikë , a ritm i, a rtrit, ate is t, ate izëm , atle t, a tle tikë ,

d itiram b , entuziazëm , e p ite t, e s te tikë , e te r, e tnogra fi,

etnos , h ipote kë , hipote nuzë , hipotezë , kartotekë , litu r-

96

g ji, m aratonë , m e til, p a le on to log ji, patolog, patos , p o -

lite izë m , ritë m , s im pati, s intezë , te lepati, tem ë , te o lo -

g ji, te orem ë , te ori, te rapi, te rm ik, te rm od inam ikë , te r-

m om e të r, te rm os etj.

S hkru hen me d, t edhe em rat e përveçëm grekë

e rom akë të tip a ve të m ësipërm :

A d onis , A fë rd ita , A lkib ia d i, D ed ali, D e lfi, D e m e -

tra, D e m okriti, D em os te n i, D iod ori, D iog je n i, D iom e d i,

D ios kurë t, D odona, D riad at, Edesa, E pam inonda, F e -

dra, H e liod ori, H e rod oti, H es iod i, H id ra, Iliada, G ad i-

s hulli K a lkid ik, K olkid a , Leonida , M ede ja , M iltia d i,

O diseu, P e lid i, P in d a ri, S im on id i, Te od oriku etj.;

A tena , E tiop ia , Itaka, Jugurta , K artag jena , K o rin -

ti, M aratona, M e tod i, M itrid a ti, P rom e te u , S kitia , Te -

ba, Teodos i, Te okriti, Te rm op ile t, Tesalia, Te s protia ,

te s protë t, Te ti, Teseu, Trakia , Za k in ti etj.

S h ë n i m . N ë pa jtim me shqiptim in e ngu litu r prej ko-

hësh, shkruhen me dh , th, (dhe jo m e d, t ) fja lët dhe emrat

e përveçëm që janë kryesisht të përdorim it popu llor: dhaskal, dhespot (titu ll feta r), dhiqel , dhisk ( = tabaka ), dhjak,

idhull , l lambadhë; themel , t h im jam etj.; Alq i viadh , Dh im i t ër ,

Dh imosten ; Ath ina, Ath inë, Kleanth , Thanas, Them istok l i ,

Theodhor , Theohar etj.

g) N ë pa jtim m e shqiptim in e sotëm letra r, fja lët

që b u rojnë kryesish t nga greqishJtja, la tin ish tja e nga

gju hët rom ane dhe që në shqipen kanë n jë g j të n d je-

ku r nga n jë e ose i, shkru hen m e g j e jo me g :

agjenci, agjen t, agjitacion , a g jita tor, angjinare ,

angjinë , a n trop o log ji, b io log ji, b org je z , d e rm atolog ji,

d ram aturg ji, e g jid ë , e le g ji, e m b rio log ji, e n e rg je tikë ,

e ne rg jik, fa rm a kolog ji, filo lo g ji, fiz io lo g ji, g je n e a lo -

g ji, g je ne ra l, g je n e ra tor, g je n e tik, gjenezë , g je n i, g je o -

m e tri, g jim nas tikë , g jim naz , g jin e ko log , g jips , h e g je -

97 §36 gj, h

m oni, he m orra g ji, he te rog je n , h id rog je n , h ig jie në , ho -

m ogje n , id e o log ji, k iru rg ji, le gjend ë , le g jion , le g jis -

lacion, le ta rg ji, litu rg ji, log jikë , m e te oro log ji, m e tod o -

log ji, m ito lo g ji, oks ig jen , o rg ji, p a to log ji, ped agogji,

p s ikolog ji, re g je n t, re g jim , re g jis të r, s ugje s tion , trilo -

g ji etj.

M e g j shkru hen edhe em rat e përveçëm të këtyre

tip a ve: A ugjias , E g je u , E g jina , E g jip ti, E g jis ti, E ugjen ,

G je o rg jia , Ijig je n ia , V irg jili etj.

Po m e g j shkru hen edhe f ja lët e em rat e përveçëm

nga b u rim e të tjera , të cilët janë të tip a ve fon etikë të

mësipërm, si a lg jeb ë r, a lg je b rik, g jib on i, g jira fë etj.;

A lg je r- i, A lg je ria , B e lg jikë , G je rm a n i- a , G je n e v ë , G je -

novë , G jib ra lta r- i etj.

S h ë n i m . Shkruhen me x h dhe jo me g j fja lët:

inxhin ie r, xhandar, xhandarm ëri, xhenie r, xhenio, xh irim ,

xhiro, xh iro j, inxh in ie ri, xhirues , si edhe fja lët xhaketë , xhe -

latinë , xhol.

g j) Shkru hen m e j dhe jo m e zh ose xh fja lët:

ad jutant, ju ri, ju rid ik , ju ris t, ju ris prud e ncë , p ro -

je kt, p ro je k tim , p ro je kto j, p ro je k to r (aparat), p ro je k t-

lig j, p ro je ktp la n .

P or shkru hen m e zh fja lët që janë m arrë d rejt-

p ërd rejt nga frën gjis h tja :

grupazh, shantazh, zhargon, zhongle r, zhu l (term i

fizikës ), zhupon etj.

h) Shkru hen me gn fja lët: agnos ticizëm , gneis ,

gnom , gnos e olog ji, gnos tik, in kogn ito , m agnat, m agnet,

m agne tik- e , m agne tizëm , m agne tizo j, m agne tofon ,

m agnez dhe me n j fja lë t: d in jite t, in jorancë , in jo ran t,

lin jit, m a n jo lie etj.

7 — 360

§36 i, j 98

i) Shkru hen m e h- fja lë t që në greqish ten e v je -

tër fillon in m e zanore të aspiru ar dhe në latin ishten

m e h - :

halucinacion , harm oni, harm onikë , harm onizo j,

harpë, heb raik, hedonizëm , he g je m on i, hekatom b ë ,

he kto litë r, hekzaklorant, hekzam etër, he lenis t, he likë ,

he likop te r, he lioce n trik, he liote rap i, he lotë t, hem atit,

hem is fe rë , h e m ofili, hem oglob inë , he rb arium , h e rb ici-

det, he re tik, he rm e tik, hero, he te rog je n , hib rid , h id rau -

lik, h id roce n tra l, h id rog je n , h ie ra rki, h ie rog lif, h ie ro -

m onak, h ig rom e të r, h ig jie në , h im n, hipe rb olë , h ip e r-

tens ion, h ip izë m , hipnozë , hipod rom , h ip okrit, h ip ote -

kë, hipote nuzë , hipotezë , h is te ri, h is to log ji, h is tori, ho -

m ogje n , hom on im i, horizon t, horizon ta l, horm on , hu -

m anizëm , hum us etj.; po kësh tu : inhalacion , inhe re n t,

koherent, kohezion , re h a b ilito j etj.

Po kështu shkru hen edhe em ra t e p ërveçëm të

këtyre tipave, si edhe em rat e tjerë të përveçëm që

janë fon etik ish t të ngjashëm me ta :

H alikam as i, H am ilkari, H anib ali, H asdrub ali, H e -

fe s ti, H e ktori, H ekub a, H e le s pon t- i, H e lena, H e liod ori,

H era, H e ra kliu , H e rku li, H e rm iona , H e rm og je n i, H e -

rod i, H e rod oti, H es iku, H es iod i, H id ra , H iparku , H ip e -

rio n i, H ip ia , H ipokra ti, H ip o liti, H om e ri, H on ori, H o -

ra ci etj.

H db arovsk, H agë, H am b urg, H anoi, H anov e r, H an -

xhou , H arkov , H avai, H avanë , H e ls inki, H im ala ja , H o -

landë, H onduras , H u ngari etj.

j) Shkru hen m e k fja lë t e term in ologjisë tekn iko-

- shkeneore ndërkom b ëta re që e kanë b u rim in te gre-

qish tja e v jetër dhe që përm b a jnë tema, të cila t në

këtë gju hë kanë pasur n jë X ( h ) :

99 §36 k, 1

anakronik, anakronizëm , anarki, anarkik, anar-

kis t, arkaik, arkaizëm , arkeolog, a rke olog ji, a rkim an - d rit, a rkipe lag, a rkite kt, a rkite ktu rë , a rkiv , a rkiv o l,

b rakice fa l, b rakiopod ë t, ekinokok, iktio log , h ip okon -

d ri, ka lkop irit, kam eleon , kaos, kaotik, karakte r, ka -

ra kte ris tik, kilogram , kilom e të r, k im e rik, kim i, kiru rg ,

klor, k lo ro fo rm , kore ogra fi, kres tom aci, krizante m ë ,

krom , kron ik, kron ikë , kron om e të r, m onark, m onarki,

o ligarki, orkes të r, pakid e rm ë , ps ikia të r, ps ikik, p s iko -

lo g ji, ps ikozë , te kn ikë , te kn o log ji, te kton ik, troka ik

etj.

P o këshitu shkru hen ed'he em ra t e p ërveçëm të

këtij tip i: A k ili, A ris ta rku , A rk ilo ku , A rkim e d i, B aku

(= D ion izi), E s kili, K aon ia , K a ron ti, K e rs on , K irne ra ,

K ios , K olkid a , K ris e id a , K ris i, K ris ip i, K ris ob u li,

K ronos i, P lu ta rku , Te le m a ku eitj.

k) F ja lët e hu a ja që në gju hën shqipe kanë n jë

-ks- të nd jeku r nga n jë - io- , në p a jtim m e shqiptim in

e sotëm letra r, shkru hen m e ks dhe jo m e kc:

ab s traks ion, aks iom ë, aksion, deduks ion, d iks ion,

fraks ion, fraks ion is t, funks ion , funks ionar, fu nks ion o j,

induks ion, in feks ion , in je ks ion , ju rid iks ion , leks ion,

reaks ion, sanks ion, s e leks ion, s e leks ionoj etj.

1) Shkru hen m e ks fja lët e b u rim it grek a latin

që përm b a jnë elem entin eks të ndjeku r nga n jë

b ashkëtingëllore, dhe m e kz fja lë t e po këtij b u rim i

që përm b a jnë elem entin eks të nd jeku r nga n jë zanore

ose tem at ekzo a hekza :

eks centrik, eks kav ator, eks kluziv , eks kurs ion, eks -

pans ion, eksped itë , e ks pe rim e nt, eks pertizë , eks plora -

tor, e ks p loro j, eks ponent, eks port, ekspozitë , ekspres,

§36 11 100

eks pres ionizëm , eks pre s iv , ekstazë, e ks te rrito ria lite t,

eks trav agant etj.;ekzakt, ekzaltoj, e kzam in im , ekzam inoj, ( tifo ) ë k-

zantem atike , e kzekutim , ekze kutiv , e kzekutoj, ekzem ë,

ekzis tencë , ekzis tencia lizëm etj.; e kzoce ntrik, ekzoderm ë , ekzogam i, ekzogjen , ek-

zotik etj.;hekzam etër, hekzaklorant etj.

11) F ja lët e hu a ja që b u rojnë nga g req is h tja . e

vjetër, nga la tin ish tja ose nga gju hët romane dhe që

në këto gju hë kanë n jë 1 të th jeshtë ose dyfishe,

shkru hen m e 1 e jo me 11:

alfa, a lgoritë m , am b ulancë , am b ulant, anakolutë ,

analogji, a n to log ji, arkipe lag, atlas, balonë, balsam,

b ilanc, b io log , b u lon , deklaratë , d ialog, d iplom aci,

d iplom at, d ip lom ë , duel, e tim o log ji, fals , fa ls ifikim ,

filoks e rë , filo lo g ji, filos hq ip ta r, fiz io lo g ji, flo të , galak-

tikë , g je n e a log ji, g je o log , g je o log ji, halogjen , ha luci-

nacion, hem oglob inë , holandez, hote l, id eolog, id e olo -

g ji, ilu s trim , iluz ion , kilogram , klasë, klas ik, kolonë ,

koloni, kolon ia l, kolon jë , kolos , kolosal, kom plot, kom -

p lo to j, kons ultë , le ks ikolog ji, loga ritë m , log jikë , loko -

m otiv ë , lord , lo ta ri, luks , lus të r, lu s tro j, m e ta lu rg ji,

m ito lo g ji, m onolog , n e kro log ji, n e olog jiz ë m , patolog,

p ilot, p lag jia t, plan, plane t, p la n ifikim , plas tik, p latin ,

psalm, psalt, ps ikolog, re zulta t, sandale, s ilog jizë m ,

skolas tikë , s ocio log ji, s pekuloj, tab elë , tab lo, ta u to log ji,

te o log ji, te rm in o log ji, v u lgar, v u lga riz im , z oo lo g ji etj.

Po kështu shkru hen edhe em rat e përveçëm të

këtij tip i:A p o lo n - i, A p o lon i- a , A tlo,niida, A tla n tiku , B cib i-

lon i-a , G alatea, L u kia n - i, P e lagon ia , P e lopon e z i, P e n e -

lopa, P la ton i, P lu ton i, Salus ti, Scila etj.

101 §38 m, n

S h ë n i m 1. N ë pa jtim me shqiptim in popu llor të ngu li-

tu r prej kohësh, shkruhen m e 11 fja lët:

apostull, atllas (lloj pëlhu re), b allkanik, b allkon, b llok,

bllokadë, b llokoj, b ullgar, busull, çokollatë , dishepull, ga llo -

she, gorillë , gumallak, id hu ll, kab llo, kab llogram , karam a-

njollë , kapitu ll, kapitu llim , kapitu llo j, konsull, konsullatë , kon -

tro ll, kon tro llo j, kon trollor, llogari, llogaritar, n itro lla k, ora -

kull, pallto, pllakat, p rotokoll, sallam, sallë, sallon, vullkan,

vullkanik, v u llkan iz im etj.

S h ë n i m 2. N dër f ja lët me bu rim nga angJishtja shkru -

hen me 1: gol, golf, kloun, klub etj. dhe me 11: basketboll,

fu tb oll, hendb oll, penallti, v o le jb o ll etj.

S h ë n i m 3. N dër f ja lët e reja të bu rim it s llav shkruhen me 1: bolshev ik, kolkoz, komsomolas, polak, polka etj. dhe me

11: b je llorus , s llav, s llovak, s llov en etj.; po kështu B je llorus i.

m) F ja lët e hu aja që janë m a rrë kryesisht nga

gju hët rom ane dhe që në këto gju hë kanë r r , shkru -

hen me r r e jo m e r :

arre s tim , a rre s to j, a rriv is t, arrogancë , b arrikadë,

he m orra g ji, irraciona l, karrie rë , karrie ris t, katarr, ko -

rre kt, korre ktu rë , korre lacion , korre s pond encë , ko rri-

dor, k o rrig jo j, s errë , s urrea lizëm , surrogat, tarracë ,

te rrito r, te rro r, te rro ris t etj.

n) F ja lët që b u rojnë nga greqish tja e vjetër , nga

la tin ish tja a nga gju h ët romame ose që janë form u a r

në shqipen m e elem ente të këtyre gju hëve, tek të ci-

lat ato kanë n jë s ndërzanore, shkru hen m e z:

afazi, aferezë , analizë , apoteozë , artizanat, aziatik,

azil, bazë, b azilikë , b izon, cezurë , d eze rtim , d eze rto j,

d e z in fe ktim , d e z in fe kto j, diagnozë, d iatezë, d ierezë ,

dinozaur, d ioqezë , d iv iz ion , d ize n te ri, dozë, entuzia -

§36 nj 102

zëm , ezofag, fazë , fib rozë , filo z o f, filo z o fi, fiz ikan , fiz i-

kë, fiz io lo g ji, fiz ion om i, fiz io te ra p i (po kështu edlhe

fiz ku ltu rë , fizku ltu ris t) , ftiz ia të r, fra ze o log ji, g jenezë ,

herezi, h id rolize , hipnozë , h ip okriz i, hipos tazë, h ip ote -

nuzë, h ipote zë , izoglosë , izolacion izë m , izolant, iz om orf,

iz ote rm ik, izotop , kazerm ë , kazino, kazuis tikë , klauzo-

lë , krizante m ë , krizë , laktozë , m e tam orfozë , metas tazë,

m etatezë , m e zolit, m izantrop , m ozaik, m uzë , m uzikë ,

m uzikor, narkozë , osm ozë, parazit, poezi, pozë , poz icion ,

pozitë , p oz itiv , prognozë , prote zë , prozë , prozod i, ps iko-

zë, re ze rv ë , re zolu të , re zu lta t, s intezë , te ozofi, tezë , tro m -

bozë, uzinë , uzurpator, u zu rpo j, v aze linë , v iz itë , v iz i-

to j etj.

M e z shkruhen edhe em rat e përveçëm të këtij

tip i:

A zia , B e lizari, B ra z ili, D ion iz i, E liz i, E lizab e ta,

E zopi, Izokra ti, Kazab lanka, Lozana, P iza , P olin e z ia ,

Raguza, S irakuza, Tezeu , Tu n iz , Tunizia , V enezue la

etj.

S h ë n i m . Shkruhen me s fja lët: pres ident, pres id ium

dhe emrat e përveçëm : Efesi, H es iodi, H es iku, Isaia, Is idori,

Is is , K res i, Lis ia, L is im aku, Lis is trata, M esopotam ia, M ois iu,

Nausika, O siris , P is is trati, Poseidoni, Teodosi, Tras ib u li, Tras i- m eni etj.

n j) Shkru hen m e -z - në të g jith a tra jta t e tyre

fja lët me -i z ë m e -a z ë m :

ab s traks ionizëm , ab s traks ion izm i; arkaizëm , a r-

ka izm i; a te izëm , a te izm i; b ektashizëm , b ektas hizm i;

b urokratizë m , b u rokra tizm i; ce ntra lizë m , ce n tra lizm i;

d ja thtizëm , d ja th tizm i; dualizëm , d ua lizm i; fe u d a li-

zëm , fe u d a lizm i; glob a lizë m , g lob a lizm i; his torizë m ,

h is to riz m i; ilu m in iz ë m , ilu m in iz m i; klas icizëm , klas i-

cizm i; kom un izë m , kom u n iz m i; le n in izëm , le n in iz m i;

103 §36 o, p, q, r

m ajtizë m , m a jtizm i; m arks izëm , m arks izm i; op tim izë m ,

o p tim iz m i; p rizë m , p riz m i; re a lizë m , re a liz m i; re v iz io -

nizëm , re v iz io n iz m i; rom antizë m , rom a n tizm i; s ilo g ji-

zëm , s ilog jiz m i; s ocia lizëm , s ocia lizm i; s hkollarizë m ,

s hkolla rizm i; s hov in izëm , s hov in izm i; zy rtarizë m , z y r-

ta rizm i etj.;

entuziazëm , e n tuz iazm i; p leonazëm , p le onazm i;

sarkazëm , sarkazm i etj.

o) Shkru hen m e - zm - e jo m e -sm- fja lë t që bu -

rojn ë nga greqish tja e vjetër ose që janë ndërtu ar me

elem en te të kësaj gju he:

jan tazm ë , kozm e tik, kozm ik, kozm od rom , kozm o-

goni, kozm ogra fi, kozm onaut, kozm opolit, kozm os , p laz -

më, protop lazm ë , s izm ik, s izm ograf etj.

p ) Shkru hen m e - z- fja lët e hu aja të form u ara

me parashtesën dez- (des- ), ku r s - ja e parashtesës

gjendet në pozicion ndërzanor:

d e z in fe kto j, d e z in fe ktim , d e z in te gro j, d e z in te grim

etj.

q ) F ja lët m e parashtesën dis- përpara n jë ba-

shkëtin gëlloreje dhe ato m e parashtesën trans- e ru -

a jnë gjith m on ë s-në e parashtesës në shkrim :

d is harm oni, d is kre d ito j, d is krim in im , d is n iv e l, dis -

peçer, d is ponoj, d is pozitë etj.; transaks ion, trans atlantik,

trans fuzion, trans is tor, trans it, tra ns lite rim , trans m etim ,

trans oqeanik, trans port etj.

r ) Shkru hen m e s fja lët e hu a ja që në gju h ët e

b u rim it kanë -ss-:

as im ilim , d is ertacion, glosar, kolos , kolosal, m is ion,

pes im is t, re g jis o r etj.;

A b is in ia , A s iria , M es ina, O desa, Tesalia etj.; po

kështu mesapët, m olos ë t etj.

rr ) Shkru hen m e -s - e jo m e - z- fja lët e huaja

të form u ara m e anën e parashtesës a - prej fja lësh

me s n istore:

aseptik, as im etri, as im e trik, as im ptotë , as izm ik,

asocial etj.

§ 37

S hkrim i i em rave të përveçëm të huaj m b ështe-

tet përgjithës ish t në shqiptim in e tyre në gju h ët për-

katëse, du ke iu përshtatu r s istem it gra fik të shqipes.

M e përjashtim të rr-së, b ashkëtingëlloret d yfish e të

këtyre em ra ve nuk ru hen në shkrim në gju hën shqi- pe*.

Kësb tu , shkru hen:

A lig ie ri, A tila , B a jron , B e thov e n , B op, B ram s ,

Ç ehov , D os to je v s ki, D v orzhak, D y m a, E m ines ku, F a -

de je v , G ë te , G orki, H a jne , H y go, K am oens i, K araxhale ,

K ard uçi, K ozhb uk, K u jb is he v , L u S in , M anxon i, M ic -

kie v iç, M on te s kjë , M oxa rt, M y s e , Pe s ta loci, P e të fi, R a -

b indranat Tagore , R as in, S a ltikov - S he d rin , Sun Jat

Sen, Sheks pir, She li, S h ile r, Shopen, Shta jnb ek, Tom as

M an, Tu rge n ie v , V agne r, V ilh e lm Te l, V o lte r, X h e r-

zhinski, Zha n -Zha k R us o etj.; A m azona, A ze rb a jxhan ,

B e jru t, B ohe m i, B o lon jë , B om b e i, B on, B ord o, B u -

dapest, B ukures ht, D e lh i, D res den, F ilip in e t, H agë,

*) N ë shfaqjen e parë të n jë em ri të kësaj kategorie mund të

shënohet në kllapa edhe shkrimi i tij sipas gra fisë së gjuhës

nga buron.

105 §37

H artum , H av ai, H avanë , H e ls inki, Jenis e i, Johanes -

b urg, K a jro , K alkuta , Kaukaz, K ë ln , K openhagë , K ra -

kov , La jp cig , Le ningrad , L ihte ns hta jn , L iv e rp u l, L o -

zanë, Luarë , M a jakov s ki, M a je r, M ançes ter, M e lb u rn ,

M is is ip i, N a poli, N ev a , N iagara, N ju - J o rk , O desa, O ne -

ga, O slo, O tava, P ragë , R io - d e - Zh a n e jro , Sahalin, Senë,

Sidne i, S o jje , S tokholm , Suez, Ta jlandë , Tu la , Tun iz i,

U as hington, V alencia , V arshav ë , V y rte m b e rg , X ha -

m ajka etj.;

A rras , A nd orra , K am b e rra , S ie rra - L e on e etj.

S h ë n i m 1. Emrat e përveçëm të gju hëve s llave, pava-

rësisht nga mënyra e shqiptim it të 1-së në këto gju hë, shkru- hen përgjithësisht me 1:

A rhangels k, B ajkal, B ja lis tok, B lagojev , B ratis lava, D ob rolu -

bov , G linka , G ogol, Jalta, Kaluga, Ladoga, Le rm on tov , L o -

baçevski, Lom onos ov , Lodz, Lub lin , Lud m ila , Lugansk, Luna -

çarski, M ilan , M ilorad , M ilos h, M ladenov , O b lom ov , Pav lov ,

Polon i, Rus lan, Sv erd lov , Tula, U ral, V lad im ir, V lad ivos tok,

V olodarski, V olod ja , V rocla v etj.

S h ë n i m 2. Emrat e përveçëm më -i j të bu r im i t rus

shkruhen me -i :

B elinski, Ç ajkovski, D os tojev ski, G orki, M usorgski, Sta-

nis lavski etj.

S h ë n i m 3. Disa emra të përveçëm me preja rdh je të

huaj shkruhen sipas traditës së ngu litu r prej kohësh në

gju hën shqipe:

B ruksel, Kazan, K orfuz , M oskë, O re l, Paris , Selanik, Stam -

boll, Suedi, V jenë , Zv icë r etj.*

*) Për shkrimin e ka tegorive të veçanta të em rave të përve-

çëm me preja rdh je të huaj, shih pikat përkatëse të §36 të

këtij kapitu lli.

IV. ÇESHDE GRAM ATIKORE

1. DISA TRAJTA TË SHUMËSIT TË EMRAVE DHE TË MBIEMRAVE

§ 38

N ga em ra t fem ërorë m ë -ë, shkru hen në shumës:

a) me mbaresën -a em ra si: ara - t, a rra - t, a rka - t,

b anka-t, b an ja - t, b arka - t, b is eda-t, b is ha - t, d e ty ra - t,

fa ra - t, faza - t, fo rm a - t, fu s ha - t, fy ty ra - t, kazm a- t,

kë rpud ha - t, kis ha - t, klasa - t, lopata - t, m a ja - t, m ë ny -

ra - t, m y n xy ra - t, napa - t, n a ty ra - t, n e v o ja - t, n y ja - t, p ë l-

hura - t, p is ha - t, pu lpa - t, qa fa - t, rrob a - t, s he m b ë llty ra - t,

s htë llunga - t, toka - t, th ika - t, v e ta - t, v le ra - t;

b ) me -ë, ashtu si në n jëjës, em ra si: anë - t, b a-

thë - t, b je s hkë - t, d a llgë - t, d egë - t, fle të - t, g o jë - t,

gozhd ë - t, g ju rm ë - t, g jy m ty rë - t, je të - t, kë m is hë - t,

kofs hë - t, lë p je të - t, llë rë - t, m o llë - t, p je s ë - t, p je s hkë - t,

rru g ë - t, s tre hë - t, s hegë - t, ud hë - t.

S h ë n i m . Sipas ku ptimeve me të cilat përdoren, n jë

numër emrash shkruhen me dy tra jta shumësi:

b rin jë : b rin jë - t (b rin jët e tru pit), b rin ja - t (në ato kodra, në ato b rin ja ); copë : cop ë - t (pesë m ijë copë tu lla ), copa - t (dy

copa b u kë); gry kë : g ry kë - t (më dhembin grykët), gry ka - t

107 §§39, 40

(g r y k a t e m a le v e ) ; kok ë: k ok ë-t (d h je t ë k o k ë dh e n ), koka-t

(k o k at e q e p ë v e ) ; l ëk urë: l ëk ur ë-t (p ë rpun im i i l ë k urë v e ) , l ë -

kura-t ( l ë k u ra t e p e m ë v e ) ; pik ë: p i k ë-t (f i t o i p e së p i k ë ) , p i -

ka-t (p i k a t e sh iut ).

§ 39

Tra jta e pashqu ar e em ërores së shu mësit të em -

ra ve fem ërorë imë -i , -e , -a ose -o të theksuar, si edhe më

-e , -o të patheksuar, shkru het n jësoj si a jo e n jëjës it:

n jë hardhi - s hum ë hardhi, n jë qe rs hi, - shumë

qers hi, n jë s htëpi - shum ë s htëpi, n jë teps i - s hu-

m ë te ps i; n jë ide - shum ë ide , n jë rrë ke - shum ë

rrë ke , n jë rru je - shum ë rru fe ; n jë b ela - shumë

bela, n jë kala - shum ë kala, n jë shaka - s hum ë sha-

ka; n jë b y ro - shum ë b y ro, n jë tab lo - shum ë ta -

b lo* etj.;

n jë an ije - shum ë an ije , n jë lu le - shum ë lu le ,

n jë pe rde - shum ë perde , n jë shishe - shum ë shishe;

n jë depo - shum ë depo, n jë pako - shum ë pako, n jë

pa llto - shum ë pa llto , n jë triko - shum ë triko etj.

§ 40

N ga em ra t dhe m b iem rat m ashku llorë m ë -a l , -an ,

-a r , -e c , -e l , -e r , -e t , -e z , -i l , -i r , -o l , -o n , -o z , -un ,

që zakonisht e kanë shumësin m ë -ë (g je ne ra lë , ku in -

ta lë ; ae roplanë , pa rtizanë ; fshatarë , ham b arë , pë rpa -

*) iPër disa nga emrat e tipave të mësipërm, për qëllim e të

caktuara stilistike-shprehëse ose me n gjyrim e të veçanta

kuptimore, përdoret në gju hën letra re edhe shumësi me - ra : çudira, gosti ra, kusira, marrëzi ra, mrekul l i ra, tepsira, t r imër i ra;

idera; belara, shakara etj.

§40 a, b 108

rim ta rë ; gurale cë , m e m e cë ; dem b elë , krim in e lë ; b e r-

b erë , fe n e rë ; atle të , p lane të ; b org je zë , kinezë ; civ ilë ,

katilë , kop ilë ; ilirë , z in xh irë ; gogolë , kaqolë ; b idonë ,

kam pionë ; b ajlozë , m arangozë ; m a jm unë , p iru n ë etj.),

shkruhen në shumës:

a) me -a em ra t: karkaleca, kastraveca, keca, spe -

ca; bela, çengela, g je la , tege la, te la ; b reza; autom ob ila ,

b ilb ila , fitila , kandila , karafila , trë n d a fila ; sokola, s tola ;

gram afona, m agne tofona, m ikrofon a , te le fona ; kav ano-

za, m itra loza, rrogoza ; çuna;

b ) me -e emrait: fe s tiv a le , hid roce n tra le , ideale ,

kanale, kora le , kris tale , lokale , m ale , m ateriale , m in e -

rale etj.; duhane, dy qane , oqeane , organe , plane, tav a -

ne, v u llkan e ; pazare, s em inare , thesare , v is are etj.;

kote ce ; akuare le , d u e le ,hote le , kapite le , paste le , tune le ,

zab e le ; d ikas tere , kantie re , karaktere , m e rm e re , m in -

dere , m is te re etj.; fa ku lte te , m a rife te , pe rs ona lite te ,

qy te te , s hpore te , shtete etj.; qy m eze , s ofrab eze ; id ile ;

hire , m anas tire , panaire ; ciklone , e le ktrone , fron e , ho -

ne, horm one , kam pione (mostër), kanione , p rotone ,

shab llone, zakone etj.; kanune.

S h ë n i m 1. Emrat më -ac , -aç , -a f , -ak , -ap , -aq , -ash ,

-e ç , -e k , -e n , -e sh , -ik , -i n , -i s t , -j a n , -j o t , -o k , -o r ,

-o sh , -o t , -t a r , -t o r , -uk shkruhen në shumës rregu llisht me -ë:

kupacë, përtacë ; gungaçë, gjem b açë (por ila çe ) ; fotografë ,

paragrafë ; kapakë, rosakë; dollapë, m es apë - t; hutaqë, shka-

tarraqë ; gjumashë, larashë; g jy v eçë , kry eneçë ; dyshekë, m je kë ;

hostenë, kapitenë (por bedena, liqe n e ) ; arbëreshë, kaleshë (por

rreb es he ); ib rikë , kres hnikë ; latinë , p inguinë ; artis të, kom u -

nis të ; lum janë, m atjanë ; him arjotë , s u ljo të ; patokë, shokë;

109 §40

doktorë , fja lo rë ; kataroshë, trim os hë ; pa trio të ; luftëtarë ,

s hkrim tarë ; punëtorë, tra ktorë ; b ishtukë, kopukë etj.

S h ë n i m 2. Emrat m ë -ant, -at, -az, -ent, - id, - it, -ont

shkruhen në shumës me -ë, kur shënojnë frymorë, dhe me -e,

kur nuk shënojnë frym orë:

aspirantë, ele fantë, laborantë , kursantë etj.; argatë, d e le -

gatë, d iplom atë , kroatë, lab eatë - t, m ecenatë , v lon ja të etj.; m a-

trapazë, xham b azë etj.; asistentë, docentë , e lem entë , klientë ,

studentë e tj.; heraklid ë - t, inv a lid ë etj.; gjirokas tritë , kom itë ,

petritë , s e m itë - t etj.; kontë , rinoqe rontë etj.;

b rilante , diamante, res torante , variante etj.; agregate , apa-

rate, atentate , fosfate, kam pionate , kom b inate , pallate , s ilika -

te, shpate etj.; kafaze, pullaze etj.; aksidente, amendam ente,

argum ente, bazamente, dokum ente, eksperim ente, e lem ente ( k i-

m ike ), fe rm ente , fragm ente , ins trum ente , kontinente etj.; h ib ri-

de, m etaloide , okside, rom b oid e etj.; boksite, d e ficite , fos fo-

rite , grafite , p irite , s u ficite etj. (por s h irita ) ; fronte , horizonte

etj.

S h ë n i m 3. Emrat më -azh, -ezh, -ël, - im, - ion, - (i)u m,

-ozh, -us shkruhen në shumës me -e:

aliazhe, ambalazhe, grupazhe, homazhe, plazhe, s ilazhe,

shantazhe; kortezhe ; ansamble (ansambël), cikle (cikël); b oti-

me, kërkim e , punim e, v e nd im e ; d iv izione , dom inione , e m b rio -

ne, kom is ione, leks ione, pozicione , profes ione, tub acione ; e lo -

zhe; alb um e, forum e , kos tume, pres idium e, s im pozium e , sta-

d ium e ; puse, v iruse etj.

S h ë n i m 4. Shkruhen në shurnës me -a em rat: bërry la,

cepa, gjy m a, mana, q ilim a , tipa, xhepa; me e em rat: djepe,

kallëpe, kry qe, m ikrob e , prob lem e , rafte , zarfe.

§§41— 43 110

§ 41

E m rat m ashku llorë m ë -ë s , -u e s e -y e s e kanë tra j-

tën e shu mësit n jësoj s i të n jëjës it:

blerës , gry kës , hamës, m b ledhës , nxënës , qitë s ,

vendës , zgjedhës etj., p or çe lësat;

kallëzues , mësues, sulm ues , tregues e tj. ;

hekurkthy es , pë rkthy es , ud hë rrë fy e s etj.

§ 42

M b iem rat, të cilët përcaktojnë em ra t mashku llorë

m e shu mësin m ë -e , në nu mrin shu mës përdoren në

tra jtën e gjin is ë fem ërore:

dete të the lla , d re jtim e të re ja , e le m e n te t kim ike ,

kanale vad itëse , katunde m alore , kënde të ngushta,

kops hte të lulëzuara, ku jtim e t e m ia, k ë t o k ush t e

m ë duken t ë p ap ran ue shm e , k ë t o la jm e s ’m ë d uken

t ë be sue shm e , lë n g je t tre tës e , ato liv ad he të g je lb ra ,

m ale t tona të larta, m e ta le të rra lla , m ine rale të d o -

b is hm e, pe rs ona lite te të shquara, pë rparim e të d uk-

shme, të g jith a qy te te t e mëdha, ritm e të shpe jta, s en -

de të g je tu ra , Sh t e t e t e B a sh k u a r a të A m e rikë s ,

s htig je të ngushta, tipare the m e lore , tre g im e hum oris -

tike , u s htrim e g juhë s ore , v ende liridashëse, v e nd e t to -

na, v end im e të pre ra , k ë t o v e n d im e janë t ë d r e j t a ,

v e p rim e lu fta rake , z ak o n e t i kanë s hum ë t ë a f ë r t a etj.

§ 43

M b iem ra t që përcaktojnë em ra t mashku llorë e as-

njanës, të cilët e form ojn ë shu mësin m e mbaresën -ra,

111 §§44, 45

në nu m rin shumës përdoren në tra jtën e gjin isë fem ë-

rore:

d jathëra të m ira , d rithë ra t e s iv je tm e , fs hatra të

e le ktrifikua ra , leshra të d redhura, m allra të jas htm e ,

m is hra të p je kura , u jë ra të fto h ta 1 etj.

§ 44

Shumësi i em rave m ë - llëk shkru het me fu ndoren

- qe:

axham illë qe , b udalla llëqe , ç ilim illë q e , gom arllë qe ,

m atrapazllëqe , pazarllëqe etj.

SHKRIMI I NYJËS SË PËRPARME

§ 45

E m rat në rasën g jin ore shkru hen m e n yjë të për-

parme (i, e, të, së):

n d ë rm arrja e n d ë rtim it, nd ë rm arrje s së n d ë rtim it;

P a rtia e Punës , Partis ë së P unë s ; pasuria e s hte tit,

pasurisë së sh te tit etj.;

dy qani i lu le v e , d y qanit të lu le v e ; rre th i i T ira -

nës, rre th it të Tiranës ; s htëp iv e të fs ha tit; arave të

1) Të mos ngatërrohet k jo kategori me emrat që në emëroren

e pashquar të n jëjës it dalin me temë m ë -r dhe që e for-

mojnë shumësin me mbaresën -a ; m b iemrat që i përcak-

tojnë këta emra, përdoren në tra jtën e gjin isë mashku llore: emra të për veçëm , hekura të ndryshkur , mbiem ra të n y j -

shëm, r egji st ra themel tarë etj.

§§46, 47 112

koope ra tiv ë s ; n d ë rm a rrje v e të n d ë rtim it; puseve të

naftës ; d e ty rav e të ditës ; m b je llje v e të v je s htës

etj.

§ 46

Ku r n jë em ër i rasës gjin ore vjen pas n jë em ri

tjetër në rasën g jin ore a dhanore n jëjës të pashquar,

shkru het m e n yjën e përparm e të, pavarësisht nga

g jin ia që ka em ri para t i j :

d iplom a e n jë s tud enti të In s titu tit B u jqë s or; d i-

plom a e n jë s tud ente je të degës e le ktrike ; norm a e

n jë p u n ë tore je të fab rikës së tje rrje s ; çm im i iu d orë -

zua n jë a tle ti të skuadrës kom b ë ta re ; le shi i n jë d e le je

të racës m e rin os ; b anorë t e n jë p je s e të lag je v e të re -

ja etj.

§ 47

Ku r n jë em ër i rasës gjinore, pavarësisht nga g ji-

nia që ka, vjen pas n jë em ri mashku llor në rasën

gjinore a dhanore të shqu ar n jëjës , shkru het me n yjën

e përparm e të, dhe ku r ai vjein pas n jë em ri fem ëror

në po këto rasa, shkru het me n yjën e përparm e së:

zy ra e kry e ta rit të K ë s h illit P o p u llo r të fs ha tit;

fu q ia e krahu t të pu n ë torë v e ; zb a tim i i v u lln e tit të

klasës p u n ë tore ; d ë g jim i i z ë rit të masave punon jë s e ;

Lav d i h e ro iz m it të gruas s hq ip ta re ! ; i je p e t fja la p ë r-

faqës ues it të F ro n tit D e m okra tik etj.;

his toria e lu ftë s së p o p u llit s hq ip ta r; fry ti i punës

së pu n ë torë v e ; p ë rv je to ri i s hpallje s së pavarës is ë ;

n d ë rtim i i fab rikës së këpucëv e ; çm im i iu dha m in ie -

113 §§48, 49

r ë s së q y m y r g u r i t ; p a s k o r r j e s së g r u r i t ; p ë r p a r a s h t ë - p i së së k u l t u r ë s ; p a s s t i n ë s së p r a n v e r ë s etj.

§ 48

Ku r n jë em ër fem ëror në rasën gjinore, dhanore a

rrjedhore n jëjës përcaktohet nga d y ose m ë shumë

m b iem ra të nyjshëm (ose nu mërorë rreshtorë), m b i-

em ri i dytë e të tjerët pas tij m a rrin n yjën t ë e jo së .

Po kështu vep roh et edhe ku r m b iem ri i pa rë është i

panyjshëm ose ku r em ri përcaktohet n jëkohësisht

nga n jë përem ër pronor dhe nga n jë a m ë shu më m b i-

emra të n yjshëm :

( i , e , t ë , së ) f sh a t a r ë s i s ë së v a r f ë r e t ë m e s m e ; ( i , e , t ë , së ) v a j z ë s së u r t ë , t ë z e l l sh m e d h e t ë sh k a -

t h ë t ; ( i , e , t ë , së ) f u s h ë s p j e l l o r e d h e t ë g j e r ë ; ( i , e , t ë , së ) c i l ë s i s ë , së p a r ë , t ë d y t ë e t ë t r e t ë etj.;

( i , e , t ë , së ) v a j z ë s së t i j t ë d a sh u r ; ( i , e , t ë , së ) v a j z ë s së t i j t ë m i r ë e t ë s j e l l s h m e ; ( i , e , t ë , së ) m o t r ë s së sa j t ë d a s h u r ; ( i , e , t ë , së ) m o t r ë s së s a j t ë d a sh u r e të p a h a r r u a r etj.

S h ë n i m . Ku r m b iem rat e nyjshëm (ose numërorët

rreshtorë) ndodhen përpara emrit, përdoret nyja së e jo të:

lotët e së shkretës e të së pangushël luarës nënë; t ’i cak tohen

normat së parës, së dytës dhe së t retës kategor i të punët or ëve etj.

§ 49

Ku r n jë em ër fem ëror në rasën gjinore, dhanore

a rrjed hore n jëjës përcaktohet nga n jë ose disa mb iem ra

dhe nga n jë ose disa em ra në gjin ore, fja la përcaktu e-

se e dytë e të tjera t pas saj m arrin n yjën t ë e jo së :

8 — 360

§50 114

( i, e, të , së ) klasës punë tore të S hqipë ris ë ; ( i, e, të,

së ) fab rikës së re të tu lla v e ; ( i, e, të , së) koope rativ ë s

së zg je ru ar të K ru tje s ; s ipë rfaqja e R e pub likës P op u -

llore të S hq ip ë ris ë ; ( i, e, të , së ) lu ftë s çlirim ta re të

pam pos htur të p op u llit s hqip ta r; ( i, e, të , së ) P a rtis ë së

Punës të S hqipë ris ë ; ( i, e, të , së ) R epub likës P o p u llo -

re të S hqipë ris ë ; ( i, e, të , së ) rrje d h je s së pos htm e të

V jos ës dhe të S e m an it; ( i, e, të , së ) klim ës së b utë e të

qëndrues hm e të V lorë s , të H im arës , të Sarandës etj.

§ 50

Ku r pas n jë em ri fem ëror të shqu ar të rasës g ji-

nore, dhanore a rrjed h ore n jëjës vijn ë dy a m ë shumë

emra fem ërorë në g jin ore n jëjës , nga këta të fu n d it i

dyti e të tjerët pas tij m a rrin n yjën së e jo të në ras-

tet ku r këta përcaktojnë em rin në gjin ore që ndodhet

m en jëh erë përpara tyre; por në ra stet ku r këta për-

caktojnë jo em rin në g jin ore që ndodhet m en jëherë

përpara tyre, po atë që ndodhet para atij> shkruhen

me n yjën të e jo së:

pu n im e t e tharje s së kënetës së fushës së Thum a -

nës ; p ë rm irë s im i i cilës is ë së racës së lopës së S hko-

drës etj.;

z h v illim i i indus tris ë së naftës të Shqipë ris ë

(është fja la për ind us trinë [e na ftë s ] të S hq ipë ris ë ) ;

th e m e lim i i Partis ë së Punës të Shqipë ris ë (është fja -

la për P a rtin ë [e P unë s ] të S hq ipë ris ë ) ; K o m ite ti Q e n -

d ror i B as hkim it të R in is ë së Punës të S hqipë ris ë ; pu -

non jë s it e b ujqës is ë të zonave m a lore etj.

115 §§51— 53

§ 51

Ku r n jë em ër fem ëror në gjin ore n jëjës përcak-

tohet nga dy ose më shu më em ra të b ashkërenditu r, që

janë po në rasën gjin ore, em ri i dytë përcaktu es e të

tjerët pas tij m arrin n yjën t ë e jo së :

p r o d h i m e t e f u s h ë s së K o r ç ë s , t ë M y z e q e s ë , t ë

T h u m a n ë s e t ë Z a d r i m ë s ; p u n i m e t e s t i n ë s së p r a n v e r ë s , t ë v e r ë s , t ë v j e s h t ë s , t ë d i m r i t ; v e s h j e t e k r a h i n ë s së M i r d i t ë s d h e t ë M a t i t e t j .

§ 52

K u r d y em ra në rasën g jin ore ndjekin n jë em ër

në em ërore n jëjës , em ri i dytë në gjinore, ku r përcak-

ton em rin në em ërore, merr, sipas gjin isë së këtij të

fu ndit, n yjën e përparm e i për gjin in ë mashku llore

dhe e për gjin in ë fem ërore:

r e n d i i d i t ë s i K o n g r e s i t ; l i b r i i g j u h ë s i k l a së s së s h t a t ë ; m i n i s t r i i P u n ë v e t ë Ja s h t m e i R e p u b l i k ë s P o p u l l o r e t ë S h q i p ë r i s ë etj. ;

f j a l a e n d e r i t e s h q i p t a r i t ; P a r t i a e P u n ë s e S h q i - p ë r i s ë ; M i n i s t r i a e T r e g ë t i s ë e R P S H ; s t i n a e v e r ë s e

k ë t i j v i t i etj.

K u r em ri i përcaktu ar është në ka llëzore, atëhere

em ri i d ytë në gjin ore m err n yjën t ë e jo së : P a r t i n ë e

P u n ë s t ë S h q i p ë r i s ë ; n ë r a f i n e r i n ë e n a f t ë s t ë C ë r r i k u t etj.

§ 53

Përpa ra em ra ve fem ërorë të nyjshëm, në gjinore,

dhanore e rrjedhore shkru het n yja së për tra jtën e

shquar dhe n yja t ë për tra jtën e pashquar:

§54 116

ora ri i së m ë rkurë s ; tipare t e se fo lm e s së M ir -

d itës ; paras hikim i i së ardhm es ; ku jtim e t e së shkua-

rës; pë rhapja e së res ë ; shpresat e së nesërm es etj.;

por: ndes hje t s portiv e të n jë t ë d ie le ; tipa re t e n jë t ë

fo lm e je ; d re jt n jë t ë ard hm e je të lu m tu r etj.

Shkru hen me së në gjinore, dhanore e rrjed h ore

të shqu ar edhe em rat fem ërorë të fa refisn isë, ku r

përdoren m e n yjë: ku jd es i i së b ijë s ; i tha së m otrë s ;

m ori le të r p re j së shoqes e t j .

§ 54

Ku r n jë em ër përcaktohet nga dy a m ë shumë

em ra të b ashkërenditu r të rasës gjin ore, të g jith ë kë-

ta përdoren zakonisht m e n yjë të përparm e:

F a ku lte ti i H is toris ë dhe i F ilo log jis ë ; ( i, e, të , së)

F a ku lte tit t ë H is toris ë dhe t ë F ilo lo g jis ë ; In s titu ti i

G juhës is ë dhe i Le të rs is ë ; ( i, e, të , s ë ) In s titu tit t ë

G juhës is ë dhe t ë Le të rs is ë ; In s titu tin e G juhës is ë dhe t ë

Le të rs is ë ; M in is tria e A rs im it dhe e K u ltu rë s ; ( i, e, të ,

së ) M in is tris ë së A rs im it dhe t ë K u ltu rë s ; M in is trin ë e

A rs im it dhe t ë K u ltu rë s ; s tacion i i m akinav e dhe i

tra ktorë v e ; ( i, e, të , së ) s tacion it t ë m akinav e dhe t ë

tra ktorë v e ; s tacion in e m akinav e dhe t ë tra ktorë v e ;

s h fry të z im i i v e n d b u rim e v e të krom it, t ë b akrit dhe t ë

h e ku r- n ike lit; s hkollat e Tiranës , t ë D u rrë s it e t ë

E lb as anit; e d re jta e v otës , e fja lë s , e m b led hje s dhe

e s h ty p it; në in te re s t ë p o p u llit e t ë a td heut; organe t

e fry m ë m a rrje s dhe t ë q a rku llim it të g ja ku t; zhurm a

e kazm ave dhe e lopatav e etj.

N ë ra stet ku r vijn ë n jëri pas tjetr it tre a m ë shu-

m ë em ra të rasës gjin ore të b ashkërenditu r pa lidhëza ,

n yja e përparm e e em rit të dytë (ku r n yja nuk n d ry-

117 §§55, 56

shon) ose të tretë (ku r n yja ndryshon nga e në të) dhe

e em rave të tjerë pasues shkru het ose jo, duke u m b ë-

shtetu r në a rsye të caktu ara ku ptim ore ose s tilis tike:

p rod h im i i d rithë rav e , i duhanit, i pam b ukut, i

pe rim e v e , i patatev e , i jru ta v e ; z o tim e t e punon jë s v e

të g je o log jis ë , të naftës , të m in ie rav e , të degëv e të tje ra

të indus tris ë e të artizanatit etj.;

kis hte m arrë hov të madh n d ë rtim i i s htëp iv e , fa -

b rikav e , s hkollav e , rru gë v e , u rav e ; është rritu r n u m ri

i degëv e , katedrave , lab oratorë v e dhe kab ine te v e ; b ri-

gada v u llne tarë s h nga fs hatrat e Pes hkopis ë , të K ru -

jë s , E lb as anit, Skraparit, Tepe lenës , Sarandës etj.

§ 55

K u r pas n jë em ri fem ëror ndeshen dy n yja të

përparm e të rasës g jin ore të gjin isë fem ërore (së së),

e para nga këto shkru het të:

fry te t e fito re s të së resë dhe të s hem b jes të së

v je trë s ; ha rtim i i nxënëses të së pestës së te të v je ça -

res ; d itë lind ja e vajzës të së m otrë s ; dita e dasmës të

së m b esës ; përpara forcë s të së v ë rte të s ; kërkes at i

p ë rg jig je n dety rës të së sotm es e të së ardhm es

etj.

§ 56

M idis em ra ve m ashku llorë që lakohen si fem ërorët

(axhë , bacë, dajë, gegë , hoxhë , la lë , tos kë ; B ato, G jo -

kë, K o lë , P irro , Su lë etj.) dhe em ra ve ose m b iem rave

që i përcaktojnë ata, pas rasës em ërore të të përcak-

§§57, 58 118

tu arve shkru het n yja i, ndërsa në gjinore, dhanore e

rrjed h ore shkru het n yja së:

axha i A g im it, ( i, e ) axhës së A g im it; daja i Zanës ,

( i, e ) dajës së Zanës ; Le ka i M adh, ( i, e ) Lekës së M ad h;

K ola i G jokë s , ( i, e ) K olë s së G jokë s etj.

§ 57

M b iem ra t e n yjshëm të shkallës pohore, ku r v ij-

në pas n jë em ri fem ëror në rasën gjin ore a dhanore

të tra jtës së pashqu ar të n jëjës it, shkru hen me n yjën

të, ndërsa ku r vijn ë pas n jë em ri në tra jtën e shquar, shkru hen m e n yjën së:

ob orri i n jë s hkolle të m adhe ; fito re t e n jë b riga -

de të re ; fla m u ri iu dorëzua n jë p u n ë tore je të dalluar

etj.;

ob orri i shtëpisë së m adhe ; fito re t e b rigadës së

re ; fla m u ri iu dorëzua punë tore s së dalluar etj.

§ 58

N ë shkallën krahasore dhe në s ipëroren e form u a r

m e p jesëzën m ë m b iem ra t e nyjshëm që përcaktojnë

n jë ernër fem ëror, në të gjith a rasat e zhdrejta të n jë-

jës it shikruhen m e n yjën e përparm e të, ndërsa, kur

ndodhen para em rit, shkru hen m e n yjën së:

ha rtim i i n jë rre g u llo re je të re e m ë të p lo të ;

n d ë rtim i i n jë fab rike m ë të madhe se e para etj.;

çm im i iu dha shkollës m ë të dalluar të rre th it; p rod h i-

m i i v e rë s m ë të m irë të v e n d it etj.;

p rod h im i i m ë së m irë s v e rë të v e n d it; z b riti p re j

m ë së lartës m ajë të S hqipë ris ë etj.

119 §§59— 61

§ 59

M b iem ri i nyjshëm që nd jek n jë ku ndrinë të d rej-

të, të shprehu r m e n jë em ër në ka llëzore të shquar,

m err n yjën e , kur është cilësor, dhe n yjën t ë , kur ka

fu nksion ka llëzu esor:

nd a ji m o llë t e m ëdha nga të v og la t; n g riti dorën

e d ja th të ; p ë rd orin i d re jt tra jta t e s hkurtra të p ë r-

e m rit; por: i dua m o llë t t ë ë m b la ; e ka d orë n t ë m b a-

rë ; gë n je s htra i ka kë m b ë t t ë s hkurtra ; i ka rrë n jë t t ë

the lla etj.

§ 60

M b iem ra t e nyjshëm që nd jekin n jë em ër në r r je-

dhoren e pashqu ar të shu mësit m arrin n yjën t ë e jo

së:

( p re j) malesh t ë la rta ; ( p re j) lum e n js h t ë rrë m b y e r;

(pas ) kë rkim e s h t ë pand ë rpre ra ; (p re j) krahinash të

la rgë ta ; ( p re j) e rërash t ë fo rta etj.

§ 61

Përem ra t pronorë im , im e , y t, jo te , y në , jonë ,

ju a j, qoftë ku r përdoren th jesht si përemra , qoftë

ku r përcakitojnë n jë emër, shkru hen pa n yjë të për-

p a rm e:

lib ri im ; ky lib ë r është im i ; puna im e ; kjo punë

është i m j a ; d ja li y t ; y t i është ky d ja lë ?; shtëpia

j o t e ; kjo s htëpi është j o t j a ; v e n d i y n ë ; ky v e nd është

y n i ; s hkolla j o n ë ; k jo s hkollë është j o n a ; koope rativ a

jom ë ; koope ra tiv a j o n ë dhe j u a j a etj.

§§62, 63

/

1^0

Përem ra t p ronorë e ( të ) m i, e ( të ) m ia, e ( të ) tu,

e ( të ) tua, i (e , të ) tij, i (e , të ) ty re , i (e , të ) s a j shkru -

hen me n yjë të përparm e në të g jith a tra jta t dhe për-

dorim et e tyre:

n xë në s it e m i ; fle to re t e m i a ; d je m të e t u ; duart

e t u a ; s hkolla e t i j ; m otra e s a j ; fs hati i t y r e ; nëna

e t y r e etj.

SHKRIMI I DISA PJESËZAVE DHE PARAFJALËVE

§ 62

Tra jta t fo ljo re që form ohen m e do t ë shkru hen

zakonisht të p lota :

do t ë s hkoj, do t ë shkoja, do t ë kem shkuar, do të

kisha shkuar etj.

§ 63

P jesëza t ë , që vih et përpara lidhores ose përpara

pjesores, shkru het rregu llish t në të gjith a ra stet e për-

sëritjes së tra jta ve fo ljo re përkatëse bashkë m e para -

fja lët që mu nd të ketë përpara (p ë r , m e ):

t ë je to jm ë , t ë p u n o jm ë dhe t ë m e nd ojm ë si re -

v olucion a rë etj.; p ë r t ë s tud juar, p ë r t ë kuptuar dhe

p ë r t ë zb atuar d re jt u d hë z im e t; m e t ë a rritu r e m e t ë

parë g je n d je n , ai m o ri masa etj. (dhe jo : të je to jm ë ,

pu nojm ë dhe m e nd ojm ë si re v o lu cion a rë ; m e të a rri-

tu r e parë g je nd je n , ai m o ri masa etj.).

121 §§64— 66

§ 64

P jesëza duk e e përcjellores shkru het në të gjith a

rastet e përsëritjes së kësaj tra jte fo ljore; në raste m o-

h ::r.i, bashkë m e të përsëritet dhe pjesëza m o s:

ata s hkonin d uk e kënduar e duk e b ro h o ritu r;

duk e parë e d uk e b ë rë ; duk e m o s n joh u r e d uk e m o s

m arrë parasysh rre thana t e;tj.

§ 65

P jes ëza p a përpara pjesores shkru het rregu llish t

në të gjith a ra stet e përsëritjes së kësaj tra jte foljore:

p a u lod hu r e p a u p ë rp je ku r nuk b ëhe t g jë ; pa

punuar, p a u jitu r e p a ple hë ruar m irë tokën, nuk m e -

rre n p rod him e të mëdha.

§ 66P a ra fja lët në , t e ( t e k ), m e , n g a , p r e j e të tjera si

këto zakonisht përsëriten në shkrim, sa herë që bash-

kërenditen d y a m ë shumë emra a përemra , m e të ci-

lët ato lidhen :

n ë pranv e rë , n ë v e rë , n ë v je s htë e në d im ë r etj.;

t e ilirë t, t e trakas it e t e p op u jt e tje rë etj.; m e të

ngrënë e m e të p irë ; m e he kur e m e z ja rr; m e m ish

e m e s h p irt; m e th on j e m e dhëm b ë etj.; n g a Elbasani,

n g a G jirokas tra e n g a V lora etj.; p r e j H im are e p r e j

M ird ite ; a s në s je llje t, as në fy ty rë n e tij nuk v ë re he j

shenjë tron d itje je ; n g a shtati, n g a d ituria , n g a fja la

nuk kis hte shok etj.

§66 122

Këto p a ra fja lë mund të mos përsëriten p ër a rsye

të caktu ara ku ptim ore ose s tilis tike:

në fs hatra e qy te te ; m e shokë e s hoqe ; u nis ën de -

le gatë t nga Shkodra, D u rrë s i, B e ra ti e K orça ; qind ra

partizanë , m e pushkë e m itra loza , u tu rrë n m b i a rm i-

ku n ; s hkolla jon ë s ocialis te kë rkon nga m ës ues it e

pedagogët n jë s til të r i pune etj.

V. SHKRIMI I FJALËVE NJËSH. NDARAS DHE ME VIZË NË MES

§ 67

Shkru hen n jësh të gjith a ato n jës i që nga p ikë-

pam ja leks ikore përb ëjn ë n jë fja lë të vetm e * dhe nda-

ras ato n jës i që janë p jesë e n jë togfja lësh i, e n jë lo-

ku cioni ose e n jë em ërtim i të përb ërë.

A . S h k ruh e n n jë sh , si n j ë f j a l ë e v e t m e , p a v i z ë

n ë m e s :

a ) fja lë t me parashtesa:

antifas his t, a n tiim pe ria lis t, i d eris ots hëm , joa n -

tagonis t, ( fo lje ) joka lim ta re , jokapita lis t, jo p ro le ta r, jo -

zy rtar, kundërs ulm , kund ë rv ën ie , i m ëpars hëm , i m ë -

v ons hëm , m os p ë rfillje , m os s ulm im , n ë n d re jto r, në n -

nd arje , nëntoka, i paaftë , paaftës i, i pabesë, i papë r-

shtatshëm , parre gu lls i, i pa rre gu llt, pas iguri, i pashko-

llë , i pashpresë, i p a ra çlirim it, pa ra fy ty rim , i parakoh-

shëm, paras hkollor, (p e riud ha ) e pas luftës , prapaske -

në, ria td he s im , s ip ë rm a rrje etj.;

*) Për fja lët e këtij tip i që shkruhen me vizë lidhëse në

mes, shih më poshtë §68.

§67 A b 124

b ) fja lë t e përb ëra me lid h je përcaktore n dërm jet

g jym tyrëve të tyre:

anarkos ind ikalis t, arm ëpus him , as im zenelas, ( i, e )

as htuquajtur, b a jram curras , b akërpunues , b a llë g je rë ,

b a llë hapur, b a llë lart, b ashkatdhetar, b ashkëjetesë, b a-

s hkëv eprim , b es ë lid hje , besëpakë, b is htd he lpër, b o ja r-

gjend , b ojëb ize le , b o jë çe lik, b o jë fin jë , b ojëgës hten jë ,

b o jë grurë , b o jë g ja k- e , b o jë lim on , b ojëm anus haqe , b o jë -

m ja ltë , b o jë portoka ll, b ojëshegë , b o jë tje gu ll, b o jë tu llë ,

b o jë v jo llcë , b o ju thu ll, b ollu js ë , b otë kuptim , b reshkujës e ,

b uzëpaqeshur, b uzëqes hur, d atë lind je , d ëm s hpërb lim ,

d itë lind je , d is av je çar- e , dob iprurës , dorëcung, d orë -

s htrënguar, dorë zon jë , dredhalesh, d ritë s hkurtë r, d ru -

prerës , d uarkry q, d uarlid hur, d uarplot, dy fis h, d y v je ça r,

dhje tëgarës hi, d h je të v je ça r, e le ktrom agne tik, e le ktro -

m ekanik, faqeb ard hë , faqe kuq, fatpadalë , fja lë fo rm im ,

fja lë kry q , fle ta nke të , fle të d a lje , fle të h y rje , fle të la v d ë -

rim , fle të rru fe , flokë gë s hte n jë , flokë pa kre hu r, flo k ë -

v e rd hë , fotoe ks poz itë , fo to re p o rte r, fu q ip lo të , fu rrn a ltë ,

fry m ë m a rrje , gurgdhendës , gurka li, g je n e ra lkolon e l,

g je n e ra lm a jor, g ju hë lopë , g juhënus e , g jy s m ag je li,

gjy s m analfab e t, g jy s m ëhënë , g jy s m ë kolon i, g jy s m ë p ro -

le tar, g jy s m ë zy rtar, hekurkthy es , hekurudhë , h irp lo të ,

id eoes te tik, ja s htë s hkollor, ju g lin d je , katërkëndësh, kë -

m b ë kry q, kë m b ë ngu lje , këpucëb ërës , kokë fortë , kokë -

s hkëm b , koku lu r, korparm atë , krahab is hts hkulë , kra -

hëhapur, kry ekom andant, kry e m je k, kry e m je s htë r,

kry e qy te t, kry e re d aktor, kry eradhë , kry e rre s ht, kry e -

trim , kry e v e nd , kry e v e te rin e r, kundërad m iral, ku nd ë r-

peshë, ku n d ë rp ë rg jig je , kundërs ulm , kund ë rv e prim ,

le s hracu llu fed red hur, le të rn jo ftim , liridashës , lu fta n ije ,

lu ftë n xitë s , lu led e le , lu le filxha n , lu le lakë r, lu le m ë llagë ,

lu lem us tak, lu le s hqe rrë , lu le s htry d he , lu lë gjake , lu lë -

125 §67 A b

kuqe , m arrë v e s hje , m e s ob urrë , m os m arrëv e s hje , m us -

taqepad irs ur, n acion a lçlirim tar, (s htre s a ) na ftëgazm b a j-

tëse, nd ihm ë s m in is të r, nd ihm ës m je k, nd ihm ë s v e te ri-

ne r, neofas his t, orëndreqës , paqedashës, paraardhës ,

paradhënie , pa rag jy kim , parakalim , pararojë , pesëga-

rësh, pes ë m b ëd hje tëd itë s hi, p ikë m b ë s hte tje , p ikë n is je ,

p ikë pam je , p ikë py e tje , p ikë s y nim , p je s ëm arrës , p je s ë -

m a rrje , i pors aardhur, i pors alind ur, pos tb llok, prapa-

m b e tje , p raparojë , p rapav ijë , proces v e rb a l, p ro je ktb u -

xhe t, p ro je ktp la n , pulëb ardhë , pulëdus hke , q in d v je to -

ri, q y m y rgu ri, radiodhënës , rad iom arrës , rad iopë rha -

p je , rrob alarës e , rrob aqepës , rrugë d a lje , s ocialdem okrat,

s y m b y llu razi, s y patrem b ur, s y s hqipon jë , sy zi, shkozë -

b ardhë , shkozëzezë, i shum anshëm , s hum ëfis hi, s hu-

m ë fis ho j, te jka lo j, te jpam ës , (e kry e r) e te js hkuar, te -

neqepunues , te torë s hi, tre fis h , tre v je ça r, tru p ro jë ,

udhëheqës , ud hë he qje , ud hë kry q, u ltra tin gu ll, v a jgu ri,

v a jgu rs je llë s , v e nd b urim , v end ka lim , v e n d lin d je , v e n d -

që n d rim , v e n d ro jë , v e n d v a rrim , v e të s hë rb im , v e të -

v endos je , v ojokushas , v u lln e tm irë , ze m ë rgur, z e m ë rm i-

rë , zë v end ës kry ered aktor, zëv endës m inis të r etj.

S h ë n i m . Ku r n jëra nga gjym tyrët e n jë f ja le të për-

bërë është e form u ar prej pjesësh që lidhen me lidhëzat e ose a,

këto pjesë shkruhen me vizë midis tyre:

g juh ëh elm -e-t h ik ë, do r ë-e-k ëm bar g jendeja , g u sh ë-e -l l ë r ë -e -

-g ji bardhoshe, shp i r t -e-zem ërm adh etj.

Ku r gjym tyrët e para të dy a më shumë fja lëve të për-

bëra, të renditu ra n jëra pas tjetrës, përcaktohen nga n jë gjym tyrë e përbashkët, që, për arsye shkurtimi, shënohet ve-

tëm n jë herë, pas tyre vih et n jë vizë lidhëse:

(l e jë ) d y - a t r idi tëshe, (bo t im e) d y - e m ëshum ëvël l im ë-

she, (pak et ë) k atër - a pesëk i logramëshe, (ndër t esa ) n jë - a m ë -

shumëkatëshe, (per i udha ) e> va r a - dhe pasçli r im it , (en ë ) pesë-,

§67 A c, ç 126

dh jet ë- dhe njëzet l i t ërshe, (ndër t esa ) p esë- dhe g jash tëkatë-

she, (k am ionë) t r e-, pesë- dhe shtatëtonësh, (m osha t ) t r i dh jet ë-,

dyzet - dhe pesëdh jet ëvjeça r e etj.

c) fja lët e përbëra, g jym tyrët e të cilave kanë li-

dh je këpu jore ndërm jet tyre, ku r ato janë n jësu ar p lo-

tësisht si nga ana leksikore, ashtu edhe nga ana gra -

m atikore:

b allafaqe , deledash, d ritë h ije , fy ta fy t, g u s h to v je -

shtë , hekurb e ton , ju g lin d je , ju g lin d o r- e , këm b adoras ,

m arrëd hënie , pu lag je l, s h itb le rje , s hurd hm em ec, v e ri-

lind je , v e rilin d or, v e rip e rë n d im , v e rip e rë n d im or, v e s h -

m b athje etj.;

ç) fja lë t e përb ëra e të përngjitu ra , të cila t janë

ngu litu r p rej kohësh si të tilla në gju hë, si nga ana

leksikore, ashtu edhe nga ana gram atikore:

em ra ; (d itë t e ) d je gagurit, ece jake t, fare fis , fë s h fë -

she, g jë e gjë zë , qoftë la rgu , rrake take , s h tro je rë , s h to j-

zavalle , taketuke , thas hethem e etj.;

m b iem ra : i pakundshoq, ( i, e ) pand on jë të m e të , ( i,

e ) patëm e të , ( i, e ) pav ënëre etj.;

nu m ërorë; nu m ërorët them elorë që nga n jë m b ë -

d hje të deri m ë nëntë m b ë d hje të , ata që tregojnë d h je-

tëshe, qindëshe, si edhe nu m ërorët rreshtorë, p a va rë-

sisht nga nu mri i p jesëve përb ërëse të tyre:

n jë m b ë d hje të , d y m b ëd hje të , tre m b ë d hje të . . . në n -

të m b ë d h je të ; trid h je të , pes ëdhje të , g jas htëd hje të , n ë n -

tëd hje të etj.; n jë q ind , dy qind , tre q ind , ka të rqind etj.;

( i, e ) n jë m b ë d h je të , ( i, e ) d y m b ëdhje të , ( i, e ) n jë -

127 §67 A ç

ze te n jë të , ( i, e ) trid h je te n ë n të , ( i, e ) pes ëdhje tegjas htë ,

( i, e ) n jë q ind e d y të , ( i, e ) pes ëqind egjas htëd hje te katë rt,

( i, e ) n jëm ije katë rqind e pe s ë d hje te s hta të , ( i, e ) n jë m i-

lion të , ( i, e ) n jë m ilione pe s ë q in d m ije ka të rq ind e s hta të -

d h je te tre të , ( i, e ) n jë m ilia rd të etj.;

përem ra të paku fishëm : akë cili, akëkush, akëse-

cili, asgjë , askurrkush, askush, as n je ri, asnjë , as një ri,

cilid o, cilë td o, çdo, çd on jë ri, çfarëd o, diçka, dikush,

disa, gjëkafs hë , g jë s end i, g jithçka , g jith fa rë , g jithkus h,

g jiths e cili, g jiths ekus h, ku rrfa rë , ku rrg jë , kushdo, m os -

g jë , m oskush, m os n je ri, ndoca, ndokush, nd on jë , nd o-

n jë ri, pakkush, rra llë kus h, s ecili, s ecilido, sekush, s i-

kush, shum ëkush, tje të rku s h etj.;

n d a jfo lje e p a ra fja lë: afërm ends h, anem b anë,

asgjëm angut, askund, askurrë , as njëherë , asodore ,

aspak, atëb otë , a tëherë , ballaballas, ballafaqas, b renda-

përb renda, b rezahy pthi, buzagas, dalngadalë , doemos ,

dom osdo, dos ido, d re jtp ë rd re jt, d re jtp ë rs ë d re jti, duar-

p lot, g jitha n d e j, g jitha q , g jithas htu , g jithhe rë , g jithka h ,

g jithku n d , g jithm on ë , g jith n jë , g jiths aherë , hë pë r-

hë, kalaqafë , kës isoj, kë m b ë cingth i kësodore , ku rr-

kund, kry e kë pu t, kry e kre je , m atanë , mbasandaj,

m b asdite , m edoem os , m e n jë he rë , m ezi, m ë n janë , m i-

rë filli, m oskund , m os kurrë , m os n jëhe rë , ndërdy sh,

ndërdyshas , ndërkohë , nd ë rm je t, nd on jëhe rë , ndopak,

(m ë v je n ) ndoresh, ngadita, ngado, ngaherë , ngando-

n jëhe rë , ngan jëherë , (z ë ) ngoje , (m a rr) ngry kë , n jë d itë -

zaj, n jë fis h , n jëhe razi, n jë he rë , n jë llo j, n jë m e nd , n jë -

natëzaj, n jë zë ri, padashur, pakm os , paksa, paksëpaku,

papritm as , parande j, pard je , pares htur, parm b rëm ë ,

pa rv je t, paskëtaj, pasnesër, pa tje të r, pë rb a llë , p ë r-

brenda, p ë rb ri, pë rd itë , përdhe , pë rd huni, pë rfaqe , p ë r-

fund i, p ë rg jithm on ë pë rg jum ë s h, pë rg jy s m ë , pë rhe rë ,

§67 A ç 128

'përjashta, p ë rje të , p ë rkë te j, pë rkrah, pë rkund ra, p ë r-

kund re jt, pë rm b rapa, përm ends h, përm es , pë rnatë ,

pë rn jë he rë , pë rn jë he rë s h, pë rn jë m e nd , përpara, p ë r-

p je të , p ë rp lo t, përpos h, pë rqark, pë rre th , p ë rs ë ri,p ë r-

s ipër, p ë rte j, prapëseprapë , që kur, që m oti, qëparë , rra -

llëhe rë , sakaq, sakaqherë , s idokudo, s id oqoftë , shpesh-

herë , ta të p je të , te je te j, te jem b anë , te jp ë rte j, tekdo, top -

grop th i, v e tv e tiu etj.;

lidh ëza : derisa, d om ethënë , gjers a, g jiths aherë ,

kurse, m e g jitha të , m e g jithë kë të , m e g jith ë që , m e g jith ë -

se, m eqenës e , m e që , m irë po, ndërsa, ndonëse, ndoqë ,

ngaqë , ngase, nëse, përderisa, pë rv e çqë , pë rv e çs e , p o -

që , porsa, porse , pors i, posa, pre js e , qëkurse , saku, sa-

po, sesa, s iç, s ikur, s ikurse , tekqë , teksa, veçse etj.;

p jesëza : kushedi, pikës ëpari, pothua j, pothuajs e ,

seç, thuajs e etj.;

pasth irrm a : ob ob o, ub ub u, fa le m nd e rit, fa le m in d e -

rit, la m tum irë , m irë m ë ng je s , m irë d ita , m irë m b rë m a ,

m irupa fs him , tu ng ja tje ta etj.

S h ë n i m . D allohen në shkrim n d a jfo ljet: atëherë, njëherë ,

Vërse, qëkur (qy s hkur), lidhëzat nëse, ngase, sesa, pjesëza seç

nga përdorim et e p jesëve përbërëse të tyre si fja lë të veçanta :

kam qenë i v ogë l at ë h e rë ; a t ë h e rë , po v ij edhe unë me ju,

por: as këtë herë, as at ë h e r ë ; n jë h e rë e n jë kohë, por: v je n

n jë h e rë në ja v ë ; pë rse nuk erdhi?, por: p ë r se është fja la ?: kam q ë k ur (q y sh k ur ) që po të pres, por: q ë k ur ra dëb orë u

ftoh m oti;

nëse nuk v jen , m ë shkruaj, por: në se e m bështe t ti këtë m en - d im ?; nuk erd hi ngase s’kish kohë, por: n g a se b ëhet le tra ?; m ë m irë të vdesësh më këm bë, se sa të rros h i g ju n jë -

zuar, por: nuk e di se sa është ora ;

seç këndon b ilb ili, por: nuk e di se ç ’ i ka ngjarë.

129 §67 A d ; §67 B a

d ) m ba r e sa dh e n y j a e p rapm e t e k e m ra t e m b i -

em rait e h ua j t ë p e rso n a v e e t ë v e n d e v e :

poem at e Ba j ro n i t , «D o n K is h o ti» i C e rv an t e s i t ,

operat e Ç a jk o v sk i t , le tra t e D ora d ’ I st r ias , je ta e

E ng e ls i t , «D a s m a e F i g a r o s » , v e pra t e Gë t e s , v e n d lin -

dja e G l i n k ë s , v e p ra t e L e n in i t , s ku lp tura t e M ik e la n -

x h e lo s, v e p ra t e R abë le së , nov e la t e S te fan C v a jg u t ,

trag je d itë e Sh e k sp i r i t , «L u fta dhe p a q ja » e T o lst o i t ,

operat e V e r d i t , rom ane t e V ik to r H y g o i t , tre g im e t e

X he k L o n d o n i t e t j . ;

p o rti i A k r ë s , A n k a r a j a , is hu lli i Bo rn e o s, ngus h-

tica e G j i b r a l t a r i t , popu lls ia e H o n o lu lusë , fus hat e

I r ak u t , p y je t e K o n g o s , kry e qy te ti i P a r a g u a i t , rru gë t

e R i o -d e -Z h an e j r o s , is hu lli i R o do si t , is hu lli i T ah i t i t ,

R epub lika e Z am b i a s e t j .

B . S h k ruh e n n d a r a s :

a ) tog f ja lëshat e tip it e m ër në e m ërore -|- em ë r në

rasën rrje d hore , g jym tyrët e të cilëve ru a jnë pava rë-

sinë e tyre m orfolog jike:

b ar b le te , bar e thesh, bar g jaku , bar m iu , bar

peshku, b ar v es hi, b ar zem re , lu le b le te , lu le dhensh,

lu le g jaku , lu le sahati, lu le sapuni, lu le shqerras h, v a j

peshku etj.

P o kështu shkru hen edhe togfja iësh a t m e kup-

tim m b iem ëror, të përb ërë nga em ra t b ojë ose n g jy rë

dhe n jë em ër në rrjed h ore:

b ojë (n g jy rë ) a rg je nd i, b ojë ( n g jy rë ) ari, b o jë arre ,

9 — 360

§67 B b, c 130

b ojë d e ti, b ojë dheu, b ojë g ru ri, b ojë h iri, b o jë lim on i,

b ojë m is hi, b ojë m ja lti, b ojë p lu m b i, b ojë pres hi, b ojë

q ie lli, b o jë shege, b ojë tu lle , b ojë u lliri, b o jë u thu lle ,

b ojë v a ji etj.

S h ë n i m . N ë pa jtim m e përdorim in e sotëm em ërtim et

g jel deti , lule diel l i , panxhar sheqer i mund të shkruhen edhe

njësh, si fja lë të vetm e: gjeldet i , lulediel l i , panxharsheqer i .

b ) n d a jfo ljet dhe loku cionet n d a jfoljore si: së

a fë rm i, së bashku, së d y ti, së fu n d i, së ja s htm i, së

la rti, së paku, së pari, së toku , së th e lli; m ë së fu -

nd i, m ë së m iri; p ë r së a fë rm i, p ë r së g ja lli, p ë r së

largu, p ë r së m b ari e tj. ;

m ë dysh, m ë tres h, m ë katë rs h; pë r n jë , pë r dy ,

pë r tre eftj.;

c) loku cionet n d a jfo ljore të form u a ra nga d y fja lë,

të n jëjta ose të ndryshme, të lidhu ra në mes tyre me

n jë p a ra fja lë ose m e lidhëzën e:

këm b ë m b i kë m b ë ; d ita m e d itë , nata m e natë ;

buzë m ë buzë, dorë m ë dorë , go jë m ë gojë , g ry kë m ë

gry kë , kokë m ë kokë , ko t m ë kot, krah m ë krah,

m ajë m ë m a jë , qoshe m ë qoshe, sy m ë sy, th ikë më

thikë , v es h m ë v e s h; ca nga ca, dy nga dy , n jë nga

n jë , pak nga pak, tre nga tre ; rru gë pa rru gë , punë

pa punë ; b rez pas b rezi, herë pas here , kohë pas ko -

he; aty p ë r aty , b allë p ë r b allë , d itë pë r d itë , dorë pë r

dorë , dhëm b pë r dhëm b , fja lë p ë r fja lë , krah për

krah, mes pë r mes, m o t p ë r m ot, n jë pë r n jë , p ikë pë r

pikë , sot p ë r sot, sy pë r sy, tan i pë r tani, v it pë r

v it etj.;

fund e kry e , fu nd e m ajë , kokë e këm b ë , lesh e li; qesh e n g je s h ; s hke l e s hko; m irë e tu m irë , keq

131 §67 B ç, d, dh

e tu ke q ; m b arë e prapë , rre th e (p ë r)qa rk, rre th e

rro tu ll, v e ç e v e ç etj.;

ç) n dërtim et e tip it m e ose p ë r -f- e m ë r në ka llë -

zore të pashquar, me vlerë kryesish t n d a jfoljore:

m e d itë , m e h ir, m e kohë , m e natë , m e ngu t, m e

padurim , m e pahir, m e radhë , m e rend , m e v ra p ; pë r

s hem b ull, m e të pabesë etj., po kështu edhe (m ë ra )

ndër m e nd ; (e la ) pas dore etj.

d) nu m ërorët th em elorë të form u a r m e p jesë-

m arrjen e fja lëve m ijë , m ilion , m ilia rd etj. dhe p jesët

përb ërëse të n jë nu m ërori them elor, të lidhu ra me

lidhëzën e:

n jë m ijë , dy m ijë , tri m ijë , d h je të m ijë , pesë -

m b ë d hje të m ijë , dy ze t m ijë , d y qind m ijë , n jë m ilion ,

dy m ilio n . . . , n jë m ilia rd , dy m ilia rd .. . etj.;

n jë z e t e n jë , n jë ze t e shtatë, trid h je t e dy , dy zet

e katër, s htatëdhje të e tre , n jë q in d e n jë , n jë q in d

e tre m b ë d h je të , tre q in d e pes ëdhje të e katër, n jë m i-

jë e n ë n te q in d e s htatëdhje të e tre , n jë ze t e te të m ijë

e ka të rq ind e pes ëdhje të e shtatë , n jë m ilio n e pesë -

qind m ijë e dy qind e d y m b ëd hje të etj.;

dh) loku cionet p a ra fja lore ose lidhëzore si:

aq 9a; ashtu s i; d e ri ku, d e ri kur, d e ri në , deri

te ; duke qenë se; edhe pse, edhe s iku r; g je r kur, g je r

në, g je r te ; kaq sa; kës htu q ë ; kurd o q ë ; m ja ft që ;

në është se, në qo ftë s e ; në m ë ny rë që, në ras t se;

ngado q ë ; po qe se, po të je të se ; që në, që se, që te ;

qy sh s e ; sado q ë ; sapo q ë ; si edhe ; s ido që ; tekd o që ;

v e të m se ertj.;

§67 B e, ë, f 132

e) shpreh jet em ërore pë r qind , pë r m ijë etj.;

pesë p ë r qind , q in d pë r qind , n jë q in d e pes ëdhje të

e pesë p ë r qind , d y qind pë r m ijë ; 8 pë r qind , 120 p ë r

qind , 50 pë r m ijë etj.* ;

ë) p jesëza u e tra jta ve pësore-vetvetore, ku r ndo-

dhet para foljes :

u a frov a , u kërkua, u lodhëm , u nis ëm etj.;

f) loku cionet pasth irrm ore që shprehin përshë-

ndetje, u rime, fa lënderim e, ngu shëllim e etj., p jesët

përb ërëse të të cila ve e ru a jnë pavarësinë e tyre gra -

m a tikore:

M b e çi m e s hëndet!, M irë ardhs hi!, M irë ju g je t-

s him !, M irë se e rd he !, M irë se ju g je ta ! , M irë se e r-

dhët!, M irë se na e rd hë t! , M irë se v je n ! , M irë se na

v je n ! , M irë se v in i! , M irë se të v in i! , P una m b arë !,

P unë të m b arë !, U dha m b arë !, U dhë të m b arë !, M b arë

pastë!, N ga m ot gëzuar!, E paçim m e je të ! , P ë r s hu-

m ë v je t! , P ë r shum ë v je t gëzuar!, Q ofs hi shëndoshë !,

M e s hëndet!, Shënd e t paç!, Shënde t paçi!, Shëndet

paçin ! etj.;

Ju fa le m i n d e rit! , Të fa le m n d e rit! etj.;

K ry e t shëndoshë!, Q ofs hi v e të ! , Të rros h v e të !,

V e të shëndoshë! etj.

Po kështu shkru hen edhe: S i u rd hë ron !, S i u r-

d hë ron i! etj.

*) Shenjat % ( P ër Q ind) dhe % 0 (p ë r m ijë ) mund të përdo-

ren vetëm pas n jë numri të shënuar me sh ifra : 5%, 90%,

80»/ oo.

133 §68 a

§ 68

Shkru hen me vizë lidhëse në mes:

a) form im et e p ërftu a ra nga përsëritja e n jë fja le

në të n jëjtën tra jtë ose në tra jta të ndryshme, nga

bashkimi i d y anton im eve, i dy nu m ërorëve th em elo-

rë (për të shënuar n jë sasi të p ëra fërt), form im et ono-

matopeike të përftu a ra nga përsëritja e n jë fja le në

të n jëjtën tra jtë ose në tra jtë të ndryshu ar:

cop ë - cop ë , çika - çika , duar-duar, fije - fije , fle të -

- fle të , g rig je - g rig je , g ru pe - g ru pe , gunga -gunga, he rë -

- he rë , kokrra -kokrra , korta rë - korta rë , ku ti- ku ti, lara -

- lara, llo j - llo j, n g jy ra - n g jy ra , pa lë -pa lë , pe të -pe të ,

pika -p ika , p je s ë -p je s ë , radhë -radhë , rrip a - rrip a , shka-

llë - s hkallë , tog je - to g je , tu fa - tu fa , the la - the la , v a lë -

- v a lë , v end e - v e nd e , v is e - v is e , v rim a - v rim a , xhun ga -

- xhunga , zhe le - zhe le etj.; d ita -d itë s , dora -dorës , he ra -

-herës , këm b a -këm b ë s etj.; n jë ri- tje tri, s hoqi- s hoqin

etj.; çalë -çalë , fo rt- fo rt, ga ti- ga ti, ho llë -ho llë , rë nd ë -

- rënd ë , s hum ë -s hum ë , v on ë - v on ë etj.

a ty -kë tu , h y rje - d a lje , (p u n ë torë t e ) nga rkim -s hka r-

kim it, pos htë - la rt, p ritje - p ë rc je llje , v a jtje - a rd h je etj.;

d y - tri orë , d h je të -pe s ë m b ë d hje të v je t, 10-15 v je t,

katër-pes ë v e ta, pes ë -gjas htë d itë , 5-6 d itë , afate d y -

- tre m u jo re , pe riudha n jë z e t- trid h je të v je ça re etj.;

b am -b am , ciu - ciu , d ë r-d ë r, fiu - fiu , ham -ham ,

hum -hum , kuak-kuak, llap - llap , os h-os h , tak- tak, z d ru j-

- z d ru j etj.; b am -b um , fa p - fu p , gau -giu , ham -hum , pa f-

- p u f, tik - ta k etj.; gë k-m ë k, le cka -pecka, q o rr- m o rr etj.;

§68 b, c, ç, d 134

b ) em ërtim et e përb ëra të n jës ive të m atjes :

d itë - n je ri, d itë - pun ë , g ram -m ole ku lë , ka lë - fu q i,

ku a j- fu q i, k ilov a t- o rë , orë -m akinë , orë - n orm ë , o rë - n je -

ri, ton - k ilo m e të r, v it- d ritë etj.

Kështu shkru hen edhe em ërtim et e përb ëra të n jë-

s ive të ndryshm e të k la s ifik im it: g ru p - ku ltu rë , g ru p -

-m a llra , g rup -m os hë e tj. ;

c) em ërtim et jo të th jeshta m e lidh je këpu jore

plotësu ese ose me lid h je përcaktore-nda jsh tim ore

n dërm jet p jes ëve përb ërëse të tyre:

b ar- b u fe , b a r- lu lis hte , hote l- re s tora n t, ka fe - re s to -

rant, m in ie ra e h e ku r- n ike lit, ( tra jta ) p ë s ore - v e t-

v e tore , p os të - te le g ra f- te le fon e tj. ;

d hom ë -m uze , s htë p i-m uze , qy te t-m u ze , qy te t- h e ro ,

d y qan - s htëp i, hote l- p e ns ion , v agon - cis te rnë , v agon -

- re s toran t, v in ç - ku llë , v in ç- u rë , s ëpatë -daltë , organiza -

të -b azë , (p u n im e t e ) s h p im -kë rkim it, (b rigada e ) s hpim -

- s h fry të z im it; të s hp im - v le rë s im it, p lan -d e ty rë , q e n -u jk

etj.;

ç) form im et term in ologjike të tip it:

(rake ta ) a jë r- a jë r, a jë r- tokë ; tokë -a jë r, tokë - tokë

etj.; .

d) form im et e tjera jo të th jeshta, kryes ish t m b ie-

mërore, p jes ët e të cila ve kanë midis tyre lid h je këpu -

jore që shprehin m arrëdhënie ploitësuese ose të ndër-

s jellta :

agraro - ind us tria l, a na litiko - s in te tik, b u jq ë s o r- in -

dus trial, e kon om iko - s hoqë ror, h is to riko - g je og ra fik , p o -

135 §68 dh, e, ë

litiko - ku ltu ro r, p o litiko - s h oq ë ro r, te kn iko -m ate ria l,

u s hta ra ko -politik e tj. ;

afro -az ia tik, anglo -am e rikan , aus tro-hungarez, b a l-

to - s llav , fra n ko - g je rm a n , gre ko - rom a k, s hq ip ta ro -

- g re k, tra k o - ilir eltj.*;

fja lo r frë n g jis h t- s hq ip , fja lo r la tin is ht- s hqip , fja -

lor s hq ip - ru s is h t- frë n g jis h t etj.

Po kështu shkru hen: m a rks izë m - le n in izë m , m ark-

s is t- le n in is t, m arks is te - len in is te .

dh) p jesëza is h - përpara em ërtim eve të ndryshm e:

is h - d re jto r, is h-kom andant, is h-kom is ar, is h -kry e -

qy te ti, is h -kry e ta ri i K ë s h illit P o p u llo r të R re th it. ..,

is h -m in is të r e tj. ;

e ) em ërtim et e përb ëra të p ika ve të horizontit, të

form u ara p rej n jë fja le të th jeshtë dhe p rej n jë fja le

të përb ërë:

ju g - ju g lin d je , ju g - ju g p e rë n d im , lin d je - v e rilin d je ,

pe rë n d im - ju gp e rë n d im , v e ri- v e rilin d je etj.;

ë) em ra t e përb ërë të krashinave e të fsh a trave të

ven d it tonë, me lid h je bashkërenditëse, nda jshtim ore

ose me lid h je përkatës ie:

B alla j- V end as , B ard ha j-R e ç, Ç al-B arzez, Ç e rkez -

- M o rin ë , Ç e rm ë -B iça k, D ars -Fs hat, M b orje -D re n ov ë ,

N ika j- M e rtu r, P e zë -H e lm ë s , R re th - G re th etj.; G je ça j-

*) Ku r form im et e këtij tipi shënojnë njësi etn ike ose gju hë-

sore të ngu litu ra historikisht, shkruhen pa vizë në mes, si fja lë të vetm e: anglosakson, ( g ju h ë t) indoev ropiane , is troru -

m anishtja, re torom anis htja , s e rb okroatishtja etj.

§68 f, g 136

- K od ë r, La b in ot- F us hë , La b in ot-M a l, P a p ë r-S o lla k etj.,

D u s hk-P e q in , F ie r-S he gan , F us hë -A rrë z , F u s hë - Lu rë ,

F u s hë -M uhur, K re j- L u rë , K u le j- P a p ë r, La b -M a rta lloz ,

N iv icë - B u b a r, Tos kë -M a rta lloz , U jë - L u rth , Za ll- D a jt,

Za ll-D a rd hë , Z a ll- H e rr etj.;

f) em rat e përb ërë g jeogra fik ë të huaj, edhe ku r

p jesët përb ërëse lidhen midis tyre me një pa ra fja lë, li-

dhëz ose n yjë:

A lm a - A ta , A lz a s - L ore n ë , A m u - D a rja , B a b - e l- M a n -

deb , B re s t- L itov s k, B ue nos -A jre s , D ar- e s -Sa lam , F ra n k-

ju rt- m b i- M a jn , H on g -K on g , Il- d ë - F ra n s , K om s om ols k-

- m b i- A m u r, K os ta -R ika , K u a la - L u m p u r, N ju - D e lh i,

N ju - J o rk , P a -d ë -K a le , P o rt- A rtu r, P ort- S a id , R os tov -

-m b i- D on , San -F rancis ko, San -H oze , San -H uan, San-

-M a rin o , San -Sa lv ad or, S a n to -D om in go , S e n t-E tie n ,

S ie rra - Le on e , S ie rra -M ore n a , S ir-D a rja , T e l- A v iv , T ia n -

-Shan, U la n -B a tor etj.

Te em ërtim et gjeogra fike, që si p jesë të parë kanë

një n yjë të përparm e në gju hët përkatëse, n dërm jet saj

dhe pjesës tjetër nuk vih et vizë lidhëse: La Paz, La

Plata, La V a le ta , Los A n xhe los etj.

g) em rat ose m b iem rat e huaj të personave të për-

b ërë p rej dy a m ë shumë pjesësh:

A b u - A li, A b u - A li- A h m e t, F re d e rik Zh o lio - K y ri,

G e -Lis ak, Ib n -B a tu ta , Ib n -R us ta , Ib n -S in a , M ak D o -

nald, M a m in -S ib irja k, M a ri- L u iz ë , M a rtin A nd e rs e n -

- N eks ë , M e n d e ls on -B arto ld i, R im s ki-K ors a kov , S a lti-

kov -S he d rin , Sen-Sans , S e n -S im on , S e n -Zhy s t, Zhan -

- Zhak R uso etj.

S h ë n i m 1. Ku r midis em rit dhe m b iem rit të n jë per-

137 §68 gj

soni të huaj ndodhet n jë nyjë ose n jë pjesëz, këto zakonisht shkruhen veç: A ntonis van D ajk, D ora d’ls tria , Fergy s O K o - nor, G i dë M opasan, Leonard o da V in çi, Lope de V ega, M ah-

mud al Kazhgari, M igu e l de C ervantes , Shon O K e js i, V in -

cent van G og, Zhanë d’A rk etj.

S h ë n i m 2. Pjesët përcaktuese të m b iem rave të per-

sonave shkruhen pa vizë lidhëse e pa kllapa : A leks andër D yma

B iri, G a v ril D ara P laku, G a v ril D ara i R iu , K a ton i i R i etj.

S h ë n i m 3. Pjesa - ogllu e em rave të b u rim it tu rk shkru-

het njësh me emrin vetja k përkatës: O sm anogllu, Pazv ano-

gllu etj.

S h ë n i m 4. G jym tyrët përbërëse të em rave dhe të mb ie-

m rave kinezë, koreanë, vietnam ezë e b irmanë shkruhen veç e veç, pa vizë në mes: Fan D in j F u n g ,L i Sun Sin, L u Sin, N gu - je n V an T ro i etj.

g j) nu m ërorët rreshtorë, ku r vetë nu mri ose n jë

p jesë e tij shënohet m e sh ifra arafoe:

klasa e 2 - të , kre u i 4 - t, e 5 - ta A , K on gre s i i 6 - të ,

s hekulli i 20- të , v iti i 29- të i Ç lirim it, i 74 - ti, i 50 -m i-

jë ti ose i 50 000-ti, i 2 0 0 -m ilion ti ose i 200 000 000-ti

etj.

P o kështu shkru hen: 400-shi 500-shi, 900-shi,

300 000-s hi ose 300 -m ijë s hi etj.

Ku r nu m ërori rreshtor shkru het me sh ifër rom a-

ke, përdoret pa prapashtesë dhe pa n yjë të përparm e:

klasa I, K ongre s i V , K re u X V I, v iti X X IX i Ç liri-

m it, G je rg j B alsha I, L u ig ji X IV , M e hm e ti I I etj.

S h ë n i m . N u m ërorët rreshtorë që shënojnë shkallët

e përgjegjës isë në organizatat shoqërore, në ushtri etj., shkru -

hen gjith n jë me shkronja e jo me sh ifra romake:

kapiten i parë, p ilo ti i dytë, s ekretari i parë i K om ite tit

të Partis ë të . . . , s ekretari i dytë i ambasadës etj.

$68 h, i, j 138

h) em ërtim et e p ërvjetorëve dhe form im et e n gja -

shme me to, ku r nu m ërori shënohet me sh ifër:

5 0 - v je to ri i Pav arës is ë ; 2 5 - v je to ri i th e m e lim it të

P a rtis ë ; s hkolla 8 - v je ça re ; 15-d itës hi i parë i s h ta torit;

30 - v je të s h i i parë i s he ku llit X IX etj.

Por, ku r nu m ërori shënohet m e shkronja , fja la

shkru het si n jë e vetm e, pa vizë në mes: pesëdhjetë- vjetori i Pav arës is ë ; pesëqindvjetori i v dekjes së S kë n -

d e rb e u t; njëzetepesëvjetori i th e m e lim it të P a rtis ë ;

s hkolla tetëvjeçare; pesëmbëdhjetëditëshi i parë i shta -

to rit etj.;

i) em ërtim et e veçanta të m jeteve teknike, si edhe

em ërtim et e ngjashme konvenciona le, në p ërb ërjen e

të cilave h yn edhe n jë nu mër i shënu ar me sh ifra :

B -52, B oing -707 , F -100, 11-18, G az-69, M ig -21 ,

T-34, TU -104 , U -2 , A polo -14 , K ozm os -130; P la n i D -4 ,

A g je n ti J -33 eftj.

Po kështu shkru hen edhe nu mrat e telefon a ve dhe

të ta rga ve të au tom jeteve, ku r përb ëhen nga gru pe

shifrash p.sh.:

27-51, 25-09, 41-44, 55-70, 55-76;

B R 68-65, D R 42-68, E R 50-52, K O 43-93, T R 03-97, *

U P 05-06-50 etj.;

j) em ërtim et e shku rtu ara të in stitu cioneve, të

zyrave, të ndërm a rrjeve, të organ iza tave etj.; viza li-

dhëse në këtë rast vih et m id is tyre dhe nyjës së prap-

me ose mbaresës:

S M T - ja e Lus hnjës , punon jë s it e N B - v e , K o m ite -

ti Q e nd ror i B R P S H - s ë , s es ioni i 28- të i O K B - s ë , Shta -

b i i A B D - s ë , korre s pond entë t e A TS H - s ë , nëpunës it e

139 §68 k, 1,11

P TT - s ë , oxhaku i TE C - it, anë tarë t e B R A S H - it, rre -

g u llo rja e F IF A - s etj.;

k ) em ërtim et e përb ëra niga n,jë p jesë e shku rtu ar

dhe nga n jë p jesë e p lotë:

N I- K im ik e , N l- P ro ja rm a , N l- P y jo re , N I- Q e lq i,

N I- T u lla etj.;

I ) shkronjat, nu mrat (ku r shkru hen m e shifra ),

p jesët e pandryshu eshme të ligjëra tës , si edhe elem ente

që nu k janë p jesë të ligjëra tës , ku r përdoren si emra

dhe m arrin tregu es të itra jtave rasore:

a - ja ; h - ja ; v ë ru p ikat ë - v e ; v ë r p ikë n m b i i- n ë ;

d - ja është b as hkë tingë llore ; y - ja është zanore ; të g je -

n d e tx - ie t j . ; l - ja ; 2 - ja ; 3 - ja ; 7-a ; 15-a; kry e n g ritja e

1911-s; n g ja rje t e 1924-s; aks ione t kry es ore gja të

1943 - s ë etj.j G -ja, dhe - ja , as - i janë lidhëza kë pu jore ;

ku p tim e t e - ta r - it s i prapashtesë ; z ë - ja është prapa-

shtesë z v ogë lim i; p se- ja është n d a jfo lje py e tës e etj.;

I I ) komandat u shtarake të përb ëra nga dy ose

më shu më p jesë; viza lidhëse në këtë rast vih et midis

p jes ëve përb ërëse të tyre:

P ara -m ars h!, M e v rap -m ars h!, P ra p a -kihe u !, G jy s -

m ë d ja thtas -kthe hu !, N ë v e n d -n u m ë ro ! , Skuad ër-nd a l! ,

Skuadra, d ja thtas -kthe hu !, N ë krah -a rm ë !, P ranë kë m -

b ës -arm ë !, N ë s up -a rm ë !, N ë krahaqafë -a rm ë !, D ja thtas -

- n d e ro ! , Togë -nd a l! , Toga -m b lid hu !, B a jon e të - d re jto ! ,

B a jon e të - p ë rku l! , P ë r n d e r-a rm ë !, A rm ë - zb ra z ! , M a j-

tas - e ja në radhë ! Largës i- zm ad ho!, R rip - z g ja to !, K o m -

pania, në v ijë tog ë - ko lon ë -m b lid h u ! , B ata lion i, në v i-

jë kom p a n i- ko lon ë -m b lid hu ! etj.

§69 a, b, c 140

§ 69

Shkru hen me vizë të gja të në mes tyre:

a ) em rat e përveçëm që shënojnë caqet e n jë ha-

pësire g jeogra fike, si edhe em rat që shënojnë caqe

koh ore:

gara e çik liz m it Tira n ë — Elbasan— K orçë ; he ku r-

udha R rogozh in ë — F ie r; kanali P e q in — K av a jë , ka -

nali V jos ë — Le v an— F ie r; largës ia Tokë — D ie ll; v i-

ja a jrore P a ris — Tira n ë — P e k in ; lu n d rim i A m e rikë

— E v rop ë ; u d hë tim i F rancë — A rg je n tin ë — A u s tra li;

ud hë tim i Tokë — H ënë etj.;

periud ha janar— m a j; pe riudha pranv e rë— v je -

shtë etj.;

b ) nu m ërorët që shënojnë caqet e n jë hapësire ko-

hore:

periudha 1939— 1944; trid h je të v je to ri i th e m e li-

m it të Partis ë 8.X I.1941— 8.X I .1971; ka të rq in d v je to ri

i lind je s së B ud it 1566— 1966; K on fe re n ca e P a rë e

S tud im e v e A lb a n o log jike 15— 21.X I .1962; K ongre s i i

D re jts h krim it të G juhë s Shqipe 20— 25.X I. 1972; p e -

s ë q in d v je to ri i v d ekjes së Skë nd e rb e ut 1468— 1968;

plani i ka të rt pe s ë v je çar 1966— 1970; v iti s hkollor

1973— 1974; le tërs ia e s heku jv e X IX — X X etj.;

c) dy a më shumë em ra të veçan të ose em ërtim e,

fja lë a tog je fja lësh të veçanta , të cila t kanë n dërm jet

tyre m arrëdhën ie të ndërs jellta , janë elem ente përb ë-

rëse të n jës ive ku ptim ore shu mëpjesëshe ose shënojnë

ka lim e nga n jë g jen d je në n jë g jen d je tjetër :

ndeshja D inam o— P a rtiz a n i; ndeshja e fu tb o llit

S h q ip ë ri— T u rq i; takim i Spaski— F is he r; u n ite ti pa r-

ti— p op u ll;

trekënd ës hi m ë s im — punë prodhues e— ed ukim fiz ik

dhe us htarak;

m arrë d hë n ie t m a ll— para— m all;

ç) em ra t e b ashkau torëve të n jë vep re:

K . M arks — F .E nge ls ; A . X h u v a n i— K . C ipo etj.

141_________ _____________________________§69 ç

VI. PBlDORIM I I SHKRONIAVE Të MËDHA

§ 70

S hkron ja e madhe përdoret për të dallu ar em ra t e

përveçëm dhe em ërtim et e b arasvlershm e m e ta nga

em ra t e përgjithshëm .

§ 71

Shkru hen m e shkron jën e parë të madhe em rat

dhe m b iem rat e personave, ep itetet ose o fiq et (n ofka t)

që janë p jesë përb ërëse e tyre, si edhe pseu donim et:

A li K e lm e n d i, A v n i R us te m i, D edë G jo L u li,

G je rg j E lez A lia , G je rg j K a s trio ti, G je to B asho M u ji,

G jin B ua Shpata, G jon B uzuku, Is m a il Q em ali, N a im

Fras hëri, P je të r B ud i, R rapo H e ka li etj.;

A le ks and ë r D y m a B iri, G a v ril D ara i Riu , G je rg j

B alsha i Pa rë, G je rg j Q im ekeqi, Iv a n i i Tm errshëm ,

R ikard Z em ërlu an i, Le ka i M adh, L le s h i i Z i, M ark

S ha lëgja ti, N iko lla Këm b ëlesh i etj.;

A s d re ni, B ub uricka , Ç a jupi, D okë Sula, Jakin

Shkodra, M ig je n i, P la ton icus , R us hit B ilb il G ram s hi

etj.

S h ë n i m 1. N yja t dhe pjesëzat e m b iem ravc të huaj

143 §72

shkruhen m e shkronjë të vogël, ku r jepet i p lotë em ri dhe

mb iemri i personit, por shkruhen me shkronjë të madhe, kur

përdoret vetëm m b iem ri dhe ku r nyja ose pjesëza është ele- ment i domosdoshëm i tij:

K ald e ron de la B arka, por De la B arka, Leonardo da

V inçi, por D a V in çi; L op e de V ega, por De V ega ; M ahm ud

al Kazhgari, por A l K azhgari; Sharl dë Kos ter, por D ë K os - te r; V in ce n t van G og, por V an G og etj.

M e shkronjë të madhe shkruhen edhe pjesët O , M ak, San,

Sen të m b iem rave të huaj të personave:

O B rien , O K onor, O K e js i; M a k-D ov e ll, San -M artin , Sen-

- S im on etj.

S h ë n i m 2. Të gjitha pjesët e em rave dhe të mb ie-

m rave kinezë, koreanë, vietnam ezë e b irmanë fillo jn ë me shkronjë të madhe:

Fan D in j Fung, K an G am Ç an, L i S ju Ç en, L u Sin,

N gu je n V an Tro i, Sun Jat Sen etj.

§ 72

Shkru hen m e shkron jën e parë të madhe em rat e

m b iem rat e përveçëm , të cilët, m egjith ëse përdoren për

të shënuar n jë ka tegori të caktu ar n jerëzish , nu k jainë

k th yer në em ra të përgjith shëm :

janë të rra llë në h is tori G jerg j Ka s triotët; kem i

edhe ne H om erët tanë ; n jë P rom ete i d itë v e tona

etj.

S h ë n i m . Ku r em rat e përveçëm të n jerëzve janë kthyer

në emra të përgjithshëm që shënojnë tipin përkatës, shkru-

hen me shkronjë të vogël:

cice ron, donkishot, gobsek, harpagon, kuis ling, mecen,

m entor etj.

M e shkronjë të vogël shkruhen edhe eimërtimet e n jë-

§73

sive të matjes, të m jeteve teknike, të sendeve etj., të cilat

bu rojnë nga emra të përveçëm :

a m p e r- i, om - i, v a t- i, v o lt- i, z h u l- i; d ize l, ford , m au -

zer, rë n tge n etj.

§ 73

E m ërtim et e fu nks ioneve shtetërore, politike e

ushtarake, të gradave, të titu jve feta rë etj. shkruhen

me shkron jë të vogël:

ministri i N d ë rtim it N .N ., deputeti i K u v e n d it P o -

p u llo r N .N ., kryetari i K o m ite tit E kze ku tiv N .N .,

presidenti i R epub likës , perandori K os tand in , mbretë- resha Teuta , sulltan M u ra ti I I ;

sekretari i K o m ite tit të P artis ë , anëtari i B y rosë

P o litike , anëtari i S e kre ta ria tit të K Q , sekretari i K Q ,

komisari i korpus it, komisari i b atalion it, ambasadori N .N .;

komandanti i re g jim e n tit, komandanti i korpus it,

komandanti i b rigadës, shefi i s htab it, admirali N .N .,

mareshali V a tu tin , gjenerali D om b rov s ki, major Pe-i

trit B ard hi, toger Skënd e r P e tre la ;

dukë G jin Tanus hi, princi K a rl Topia , kont N i-

ketë Top ia , vojvodë Janosh H uniad i, A li pashë G ucia,

M e hm e t pashë B us hati, A li bej E v re noz i;

anëtari i A kadem is ë së Shkencav e N .N ., profesor N .N ., docent N .N ., doktor profesor A leks and ër X h u -

vani, bashkëpunëtor i vjetër shkencor N . N . * ;

*) Ku r këto em ërtim e përdoren më vete (jo në fja li), siç

ndodh zakonisht në rastet ku r u drejtohem i personave për- katës, në nënshkrimet, si edhe në renditjen e em ërtim eve në fja lë në dokumentet zyrtare, ato shkruhen me shkro-

n jë të madhe si në form ën e plotë, ashtu edhe në formën

e shkurtuar.

145 §74

papa K a lis ti I I I , peshkopi P a l E n g jë lli, at S h tje jë n

G je çov i, im zot L u ig j B um çi, sheh M us ta ja Te to v a etj.

K u r em ërtim et e m ësipërm e janë b ërë p jesë e

pandarë e n jë em ri të përveçëm , ato shkru hen me

shkronjë të maidhe:

B aba Faja, H oxha Tahs ini, Kon t U rani, M adam dë

Stal, Papa K ris to N e gov an i, P rin c V id i etj.

§ 74

E m ërtim et e fu nks ioneve zyrta re e shoqërore më

të larta, titu jt m ë Itë la rtë të n derit në R PS H dhe em ër-

tim et e u rdh rave e të m ed a ljeve shtetërore shkru hen me

shkronjë të madhe (të gjith a fja lët që h yjn ë në për-

b ërjen e tyre, me përja sh tim të n yja ve); po kështu ve-

p rohet edhe në ra stet e ngjashme në ku m tim et e në

doku m entet zyrta re:

S e kre ta ri i P arë i K o m ite tit Q e nd ror të P a r-

tisë së Punë s të S hq ip ë ris ë ; K ry e ta ri i P re s id iu m it të

K u v e n d it P o p u llo r; K ry e ta ri i K ë s h illit të M in is tra -

v e të R e pub likë s P op u llo re të S hq ipë ris ë ; K ry e ta ri i

K ë s h illit të P ë rg jith s hë m të F ro n tit D e m okra tik të

S hq ip ë ris ë ; P re s id e n ti i K ë s h illit të P ë rg jith s hë m të

B as hkim ev e P ro je s ion a le të S hqipë ris ë ; S e kre ta ri

i Parë i B as hkim it të R in is ë së P unës të S hq ipë ris ë ;

P re s id e n tja e B as hkim it të G rav e të S hq ipë ris ë ;

H e ro i P o p u llit; H e ro i Punës Socia lis te ; M ësues i P o -

p u llit; A rtis t i P o p u llit; U rd h ri i F la m u rit; U rd h ri i

P unës i K la s it të P a rë ; U rd h ri i L iris ë ; U rd h ri «N a im

F ra s h ë ri»; M ed alja e Trim ë ris ë ; M ed alja e Punës

etj.

10 — 360

§§75, 76 146

Emërtimest e titu jve të tjerë të n derit shkru hen

m e shkron jë të madhe vetëm në fja lën e parë:

A rtis t i m e rituar, M ësues i m e rituar, M je s h të r i

s portit etj.*

§ 75

Shkru hen m e shkron jë të madhe em ra t e përve-

çëm të botës m itologjjke e feta re, si edhe ata të figu -

ra ve e të tregim eve popu llore:

A d am i, A p o lon i, B uda, D iana, Eva, H e rm e s i, Ju -

p ite ri, K ris h ti, M in e rv a , M itra , M uham e ti, N e p tu n i,

P ani, P o life m i, Shiv a , Ze us i etj.; B orëb ardha, e B uku -

ra e D he u t, H irus hja , K ata llan i, M aro P ë rh itu ra , Sy •

qenëza etj. (por shkru hen me shkron jë të vogël emrat

e përgjith sh ëm të s fera ve të mësipërm e si allah,

e n g jë ll, pe rënd i, p e rri, s hen jt, xh in d , zanë etj.).

§ 76

Shkru hen m e shkronjë të madhe em ra t e p ërve-

çëm të ka fsh ëve:

B alashi, B aloja , B uke fa li, K a z ili, K u q a li, La ro ja t

R os inanti etj.

*) E m ërtim et e titu jve të nderit vihen në thonjëza, ku r për-

doren m enjëherë pas fja lës «titu ll»- , si ndajshtim i paveçuar me pres je: iu dha titu lli «H e ro i P o p u llit», — «H e ro ' Punës S ocia lis te », — «A rtis t i P o p u llit» etj., por: H e roi i

P op u llit Q em al Stafa, M ësues i i P op u llit A leksandër X h u - vani, M je s h tri i s portit N .N . etj.

147 §§77, 78

§ 77

Shkru hen me shkron jë të madhe em ërtim et e p la -

netëve, të yjeve, të yjës ive e të tru pave të tjerë q ie-

U orë:

A rus ha e M adhe , A rus ha e V ogë l, G alaktika , Ju -

p ite ri, K as hta e K u m trit, D ie lli, H ëna, M ars i, N e p tu n i,

Saturni, Shen jëzat, Toka , U ran i, Y lli P o la r eitj.

S h ë n i r a . Emrat d ie lli, dheu, hëna, toka etj. shkruhen

me shkronjë të vogël, ku r nuk përdoren si terma të astrono-

misë, p.sh. perënd im i i d iellit; tem peratura në d e t e në tokë

është e ndry shm e; n jë natë pa hënë etj.

§ 78

Emëritimet g jeogra fik e e territoria le- adm in is tra ti-

ve, si edhe em rat e tjerë të ven d eve shkru hen me

shkron jë të madhe:

A d ria tiku , A lp e t, B allkani, B una, D a jti, D e v o lli,

D rin i, Jon i, K arpa te t, Lab ëria , Lum a, M ird ita , M y ze -

qe ja, Sazani, Skrapari, Shari, S hqipë ria , Tom ori, V jo -

sa, V lo ra etj.

P jes ët përb ërëse të n jë em ërtim i g jeogra fik a të

n jë em ri ven d i p rej d y a më shumë fja lësh shkruhen

me shkron jë të madhe (me përja sh tim të nyja ve, li-

dhëzave e p a ra fja lëve):

A m e rika La tine , A z ia e V ogë l, B is hti i Pa llë s , B je -

s hkët e N em una, B re gu i D e tit, B re gu i F ild is htë ,

B re gu i M atës , B riri i A rtë , D e ti i B ardhë, D e ti i K u q ,

D e ti i V d e kur, D e ti i Z i, D rin i i B ardhë , Fusha M b re t,

G ad is hu lli B allkanik, G ad is hulli Ib e rik , G ropa e S hko -

drës, G u ine ja e R e , G u ri i B ardhë , G u ri i H as it, G u -

§78 148

■ ri i P is hkas hit, G jiri A ra b ik, G jiri P e rs ik, Is hu lli i L e -

zhës, K e p i i G je lb ë r, K e p i i Shpresës së M irë , K od ra

e K uqe , K om s om ols k -m b i- A m u r, K u n ora e D ardhës ,

K un ora e Lurës , Lë nd ina e Lo të v e , L u g je t e V e rdha,

L u m i i V lorë s , M a ja e H ekurav e , M alës ia e M adhe ,

M alës ia e M b is hkodrës , M a li i B ardhë , M a li i G je rë ,

M a li i Z i, M a li me G ropa, O qean i i N g rirë i V e riu t,

P ë rro i i Thatë , P o li i Jugu t, P o li i V e riu t, Q afa e

G ja rp rit, Q afa e Thanës , Q afa e Zezë , R e ç - e - D a r-

dha, R ra fs h i i D u ka g jin it, R ruga e B arrikadav e ,

Sheshi i D em os tratav e , Sheshi i F la m u rit, Shka -

lla e Tu ja n it, S hkë m b i i Kav ajës , Shte gu i D he nv e ,

Tenda e Q y p it, Toka e Zjav rtë , U ra e S h tre jtë ,

V au i D e jë s , V e nd e t e U lë ta , Ze landa e R e etj.

S h ë n i m 1. Emrat e përgjithshëm gjeogra fikë si breg,

buzë, çukë, det, fushë, gadishull, gry kë, g ji, hundë, istëm,

ishull, kanal, kep, kodër, krua, liqen, lum ë, majë, m al, ngu -

shticë, përrua, qafë , qy te t, sukë, she, shkre të tirë , shpellë ,

trop ik, v argm al etj., ku r nuk janë pjesë përbërëse e një

emërtim i të përveçëm, por përdoren si përcaktues të n jë em ri

gjeogra fik ose përcaktohen prej tij, shkruhen me shkronjë

të vogël:

çuka e A jto jt, deti A d ria tik, deti i K inës Jugore, fu sha e

Korçës , fu sha e M yzeqesë, gadishu lli i B allkanit, gryka e K ë l-

cyrës, g jir i i V lorës , hunda e K arab urunit, istmi i K o rin tit,

ishu lli i Sazanit, kanali i K orfu z it, kanali i M yzeqesë, kanali

i Suezit, kep i i Rodonit, kroi i Ze jm e n it, liqen i B alaton, liqen i

i Prespës, iiqen i i Shkodrës, lu m i i M atit, lu mi i Tiranës ,

ma ja e K orab it, maja e Radohinës, m a li i D a jtit, ngushtica e

B os forit, ngu shtica e G jib ra lta rit, përroi i M unellës , qa fa e

Llogorasë , qyteti i F ie rit, shpella e D ragob isë, tropiku i G a -

forres , va rgm a li i A nd ev e etj.

S h ë n i m 2. M b iem rat që janë p jesë përbërëse të em-

rave gjeogra fikë, sikurse shihet edhe nga shembujt e mësi-

përm, shkruhen ku rdoherë me shkronjë të madhe:

149 §78

C urra j i Epër, D rin i i Bardhë, D rin i i Z i, K anali i Madh,

K urv e le s hi i Poshtëm, Lab ov a e S ipërme, M alësia e Madhe,

M ali i Zi, M y zeqe ja e V ogël, Prespa e Madhe, Prespa e V ogël

etj.

S h ë n i m 3. Të gjitha pjesët përbërëse të em ërtim eve

zyrtare të shteteve fillo jn ë me shkronjë të madhe (me për-

jashtim të n yja ve):

D espotati i E p irit, M b re të ria e N epalit, P erand oria O s -

mane, P erand oria R om ake e L ind jes , Perandoria R om ake e

Perënd im it, P rincipata e A rb ëris ë , P rincipata e L ihte ns hta jn it,

R epub lika A rab e e E g jip tit, R epub lika D e m okratike G je rm a -

ne, R epub lika D em okratike e V ie tn am it, R epub lika F rance -

ze, R epub lika e Korçës , R epub lika P op u llore e K inës , R epu -

b lika P op u llore e Shqipëris ë , R epub lika e San-M arinos , R epu -

b lika Socialis te e Rum anisë, R epub lika e V ened ikut, Shte tet

e B ashkuara të A m erikës etj.

S h ë n i m 4. Emrat e anëve të horizontit dhe mb iemrat

e form u ar prej tyre shkruhen me shkronjë të madhe (me

përjashtim të nyjës), ku r përdoren si em ërtime njësish te-

rritoria le (gjeogra fike ose historike) ose si pjesë të këtyre

em ërtim eve:

v a lle t tona të Jugut, popu jt e Lindjes , L in d ja e Largm e ,

L in d ja e M esme, shte tet e Perëndim it, kry en gritje t e m alëso-

rëv e të Veriu t, popu jt e Veriut. etj.;

A m e rika e Jugut, Ita lia e Jugut, P o li i Jugut, V ie tn am i i

Jugut, E v ropa e Veriu t, Irland a e Veriu t, K ore ja e Veriu t,

P o li i V eriu t, Shqipëria e Veriu t, V ie tn am i i V eriu t etj.;

A m e rika Jugore, E v ropa Jugore, Shqipëria Jugore, Evropa

Ju glindore, A zia Ju glindore, E v ropa Lindore, G je rm ania

Lindore, M esdheu Lindor, E v ropa Perëndimore, G je rm ania Pe-

rëndimore, A frika V eriore, A m e rika V eriore, Shqipëria Veriore,

Shqipëria V eriperëndim ore etj.;

Ku r em rat dhe m b iem rat e mësipërm përdoren për të

shënuar n jë drejtim ose n jë pikë të horizontit, shkruhen me

shkronjë të vogël: u nisën d re jt veriu t; era fry n nga lind ja ;

në d re jtim veriperënd im or etj.

§79 150

S h ë n i m 5. E m ërtim et gjeogra fike shkruhen me shkronjë

të madhe, edhe kur përdoren me ku ptim të figu rshëm:

B orov ë (masakër fashiste), M unih (m arrëvesh je m e fa -

shizmin), D ie n B ien Fu, Stalingrad, V a te rlo (d is fatë e rëndë

ushtarake).

§ 79

E m ërtim et e periu dhave, të n gja rjeve, të akteve

e të dokumenlteve h istorike me rëndësi kom b ëtare ose

ndërkombëtare, të m onu m enteve h istorike e të monu -

m enteve të ku ltu rës shkru hen m e shkronjë të madhe

(me përja sh tim të n yja ve dihe të fja lëve shërb yese):

Ç lirim i ( z h v illim i e konom ik pas Ç lirim it), R e form a ,

R ilin d ja , R ilin d ja K om b ë ta re Shqip ta re , Tanz im ati

etj.;

A ntanta , A n tanta e V ogë l, ( fu q itë ) e B os htit, In -

te rnaciona lja K om u n is te , In te rna ciona lja e P a rë , K o -

muna e P a ris it, K on fe re n ca e A m b as adorë v e , K o n fe -

renca e L a b in otit, K on fe re n ca e Paqes , K on fe re n ca e

Pezës , K on gre s i V I i P P S H , K on gre s i i D re jts h krim it

të G juhë s S hqipe , K on gre s i i Lus hnjës , K on gre s i i

M anas tirit, K on gre s i i P ë rm e tit, K u v e n d i i Lezhës ,

Lë v iz ja N a cion a lçlirim ta re , L id h ja e P riz re n it, L u fta e

D y të B otë rore , L u fta N a cion a lçlirim ta re , L u fta N jë -

qind v je ça re , L u fta e V lorë s , M b le d h ja e B e ra tit, N ata

e Shën B arto le m e u t, N jë q in d D itë t, O pe racion i i D im -

rit, Q e v e ria e P ë rkohs hm e e D u rrë s it, R e form a A grare ,

R e pub lika e Tre të , R e v o lu cion i Socia lis t i Te to rit,

Shoqë ria e të S h ty p u rit S hkron ja S hqip , Tra kta ti i

Londrës , Tra kta ti i Shë n S te fan it, Tra kta ti i V e rs ajës

eti- ; :D e kre ti i Paqes , D e kre ti i Tokës , K arta e K om b e v e

të B ashkuara, K arta e M adhe e L iriv e , K us hte tu ta e

151 §80

R P S H , L e tra e H apur e K Q të P P S H , M e m oran d u m i i

G ërçes , Tezat e P rillit etj.;

Shtë p ia e P artis ë , K a la ja e G jirokas trë s , V a rre -

zat e D ë s hm orë v e të A td he u t (Tiranë), M au zole u m i i

D ë s hm orë v e (D u rrës), M anas tiri i A rd en icë s etj.;

M on u m e n ti i Shpa llje s së Pavarës is ë (V lorë), M o-

num e n ti i L u ftë ta rit K om b ë ta r (Korçë), M on u m e n ti i

Skë nd e rb e ut (Tiranë, Kru jë), U ra e M es it, X harnia e

Ethern b eut (Tiran ë) etj.

S h ë n i m . E m ërtim et e epokave gjeologjike, historike

e të form acioneve historiko-shoqërore që nuk janë emra të

përveçëm, shkruhen me shkronjë <të vogël:

d iluv i, jura , kuaternari etj.; koha e re , mes jeta, neoliti, pa leoliti etj.; feudalizm i, kom una p rim itiv e , kapita lizm i, ko -

m unizm i etj.

§ 80E m ërtim et zyrta re (të sotme ose h istorike) (të ins-

titu cioneve të shtetiit e të partisë të ven d it tonë, si edhe

em ërtim et e orga n iza tave shoqërore e të n jës ive ush-

ta rake kryesore shkru hen m e shkron jë të m adhe (me

përja shtim të n yja ve dhe të fja lëve shërb yese); po kë-

shtu vep roh et edhe në rastet e ngjashm e në ku m tim et

e në doku m entet zyntare:

K o m ite ti Q e nd ror i Partis ë së Punës të S hq ip ë -

ris ë , B y ro ja P o litik e e K o m ite tit Q e nd ror të Partis ë

së P unës të Shqipë ris ë , S e kre ta ria ti i K o m ite tit Q e -

nd ror të P a rtis ë së P unë s të Shqipë ris ë , K u v e n d i P o -

p u llo r, P re s id iu m i i K u v e n d it P op u llo r, K ë s h illi i

M in is tra v e i R e pub likë s P op u llo re të Shqipë ris ë ,

F ro n ti D e m okra tik i Shqipë ris ë , K ë s h illi i P ë rg jith -

shëm i F ro n tit D e m okra tik, B as hkim e t P rofe s ion a le të

§80 152

Shqipë ris ë , K ë s h illi i P ë rg jith s hë m i B as hkim ev e P ro fe -

s ionale të Shqipë ris ë , B as hkim i i R in is ë së Punës të

Shqipë ris ë , K o m ite ti Q e nd ror i B as hkim it të R in is ë

së Punës të Shqipë ris ë , B as hkim i i G rav e të S h q ip ë ri-

së, K ë s h illi i P ë rg jith s hë m i B as hkim it të G rav e të S h q i-

përis ë , P a rtia K om u nis te e Shqipë ris ë , R in ia K om u n is te

Shqip ta re , U s htria P op u llo re , U s htria N a cion a lçlirim -

tare , Shtab i i P ë rg jith s hë m i U s htris ë N a cion a lçli-

rim ta re , K ë s h illi A n tifa s h is t N a cion a lçlirim ta r, K ry q i

i K u q S hq ip ta r, B as hkim i i P ë rg jith s hë m i K oop e ra -

tiv av e të K ons um it, K o m ite ti K om b ë ta r i V e te ra në -

v e të Lu ftë s të P o p u llit S hqip ta r, M in is tria e A rs im it

dhe e K u ltu rë s , M in is tria e P u n ë v e të Jas htm e, M i-

nis tria e Tre gtis ë , A kad em ia e Shkencav e e R e p u b li-

kës P op u llo re të Shqipë ris ë , U n iv e rs ite ti S h te të ro r i

Tiranës , B ib liote ka K om b ë tare , B anka e S h te tit S h q ip -

tar, K o m ite ti i K u ltu rë s dhe i A rte v e , In s titu ti i G ju -

hësisë dhe i Le të rs is ë , In s titu ti i M on um e n te v e të

K u ltu rë s , In s titu ti i La rtë S h te të ror i B u jqë s is ë , In s ti-

tu ti i Shkencav e , F a ku lte ti i H is toris ë dhe i F ilo log jis ë ,

F a ku lte ti E konom ik, D re jto ria e P ë rg jith s hm e e E ko -

nom isë K om una le , Te a tri P op u llo r, Te a tri i O perës

dhe i B a le tit, Shtëp ia B otues e e L ib rit S hko llor, K o -

m ite ti i P a rtis ë i R re th it të B e ra tit, K ë s h illi P o p u llo r

i R re th it të Shkodrës , K orparm ata I, D iv iz io n i I I, B ri-

gada I Sulm ues e etj.*

S h ë n i m . Em ërtim et e ka tegorive të mësipërme, kur

përdoren si emra të përgjithshëm, shkruhen me shkronjë të

*) N ë rastet kur n jë pjesë e em ërtim it zyrtar të n jë insti-

tucioni, organizate etj. përdoret për të përfaqësu ar gjithë

emërtimin, k jo pjesë shkruhet me shkronjë të madhe: m in is tri

i M b ro jtje s , m in is tri i Punëv e të Jashtm e, d re jto ri i E kono-

misë K om unale etj.

§§81,82

vogël: u bënë zgjed hje t e këshilla ve popu llore të rre the v e ; do

të s hkoj në komitetin ekzeku tiv; ky u niversitet nuk ka faku l- te t m jekës ie etj.

§ 81

K u r në n jë kontekst të caktu ar n jë em ërtim i ti-

pave të përm endu r në §§ 79, 80 rish fa qet m e anë të

fja lës së parë, k jo shkru het m e shkronjë të madhe,

si përfaqësu ese e n jë em ri të p ërveçëm :

fo rca t e L id h jes ( = e L id h jes së P rizren it);

m ë s im e t e Kom u nës ( = e Kom u nës së Pa ri-

s it); v e n d im e t e Kon gres it (p.sh. e Kon gres it të Lu -

shnjës, të P ërm etit); rëndës ia h is torike e kë ty re

Teza ve ( = e Teza ve të Pril'lit); K ongre s i V I i Pa rtisë

( = i Pa rtisë së Pu nës të S h qipërisë); trid h je të v je to ri

i th e m e lim it të F ron tit ( = të F ron tit D em okra tik të

S hqipërisë); in s titu te t e Akadem isë ( = e Akadem isë

së S hkencave të R P S H ); d okum e nte t e S h tab it ( = e

S htab it të Përgjith sh ëm të U shtrisë N aciona lçlirim -

ta re) etj.

§ 82

Shkru hen me shkron jë të madhe p jesët përb ërëse

të em ërtim eve të fes ta ve kom b ëtare e ndërkom b ëta re:

28 N ë n tori, 29 N ë n tori, 11 Janari, 8 M ars i ose

Te të M ars i, 1 M a ji ose N jë M a ji, 24 M a ji, 1 Q e rs hori,

10 K o rriku , 7 N ë n to ri, 8 N ë n to ri ose Te të N ë n tori,

D ita e A v ia cion it, D ita e M ës ues it, D ita N d ë rkom b ë ta re

e G ruas , V iti i R i etj.

§83 154

S h ë n i m . Emrat e fes tave feta re shkruhen me shkronjë

të vogël:

b ajram i, kërshëndellat, m ev lud i, nata e m irë , pashkët,

e prem tja e zezë, ramazani, rrëshajet, u jë t e bekuar etj.

§ 83

Te titu jt e gazetave, të revis ta ve e të lib rave, të

cilët vih en ku rdoherë n dërm jet thonjëzash, shkru het

me shkron jë Itë madhe vetëm fja la e parë dhe emrat

e përveçëm që h yjn ë në përb ërjen e titu llit:

«Z ë r i i p o p u llit» , «B a s h k im i», «Z ë r i i rin is ë »,

«S p o rti p o p u llo r», «J e ta e re », «S tu d im e filo lo g jik e »,

«S tu d im e h is to rike »■, «G ju rm im e a lb a n o log jike », «R e -

v is ta pe d agog jike » , «N ë s hë rb im të p o p u llit», «Y lli i

m ë n g je z it», «B u jk u i r i» , «S h q ip ta rja e re », «K u s h tri-

m i i liris ë », «B o ta e re », «A ta nuk is hin v e të m .. . » ,

«B a g ë ti e b u jqë s ia », «D ru rë t dhe s hkurre t e S h q ip ë ri-

s ë », «G ra m a tika e g juhë s s h q ip e », «H is to ria e S kë -

n d e rb e u t», «H is to ria e le tërs is ë s h q ip e », «K o m e d ia h y j-

n o re », «K u jtim e nga je ta e B rigadës I S u lm u e s e »,

«L u le t e v e rë s », «N o rm a le trare kom b ë tare dhe ku l-

tura e g ju h ë s », «P a ra a g im it», «P ë r re v o lu cion a riz im in

e m ë te js hë m të s hkollës s on ë », «D re jts h k rim i i gjuhës

s hq ip e », «S h p re s ë p ë r pop u llin , tm e rr p ë r a rm iku n »,

«T o k a jo n ë », «Z ë r i i arb ëres hëv e » etj.

Po kështu shkru hen titu jt e b otim eve në gju hët

e huaja, ku r jepen m e a lfa b etin e shqipes:

«1 fo n i tis A lv a n ia s », «N o je ra jn is he ca jtu n g »,

« L ’albaneze d ’lta lia », « L ’y m anite ru z h ë », «R o te fa n e »

etj.

155 §§84— 86

§ 84

S hku rtonet e em ra ve të shteteve, të pa rtive, të

organ iza tave, të shoqërive, të institu cioneve, të ndër-

m a rrjeve etj., shkru hen me shkron ja të mëdha, pa

vën ë p ikë as ndërm jet, as pas tyre:

R P S H , R S R , R D G J, B R S S , S H B A etj.; P P S H ,

P K S H , P K K etj.; B P S H , B R P S H , B G S H , K O N A R E , O K B , N A T O , S E A T O , U N E S K O , G A T etj.; A I E S E E , F I D E , F I F A , O P E K , S V E A , U E F A etj.; A T S H , N B , N N , S M T , U E M , U S H T , T E C , A X H E R P R E S , A F P , M E N A , V N A etj.

§ 85

Shkru hen m e shkron jë të madhe em rat e për-

gjithshëm , ku r përdoren për të shënuar qen ie të per-

son ifiku ara (në fab u lat, përra lla t e në k rijim e të tjera

letrare):

P l a k u i V i t i t t ë R i ; O P r i l l , o i m v ë l l a ! ; « V a j z a d h e V d e k j a » ; P ë r r a l l a g j e t n j ë d i t ë t ë Vë rt e t ë t o (N . Fra -

shëri); T ë l u m t ë , o A r b ë r , se n a z b a r d h e f a q e n ! (K .

Kris toforid h i) etj.

§ 86M u nd 'të shkru het m e shkronjë të madhe n jë em ër

i përgjith sh ëm për qëllim e të veçanta stilistike, p ër të

theksuar m e forcë a m e n gjyrim të veçanitë n jë no-

cion, n jë n jer i a n jë ide të caktu ar (A t d h e u , M ë m ë - d h e u , P a r t i a , L i r i a , K o m i sa r i , K o m a n d a n t i , N j e r i u , N ë n t o r i eitj.):

§87, 88 156

«T ë b ukurën e g je ta te ti, o A t d h e ! » ; «T ë n d e ro j-

m ë M ë m ë d h e n ë ! » ; «K u t ’i kë rko j rrë n jë t e tua,

P a r t i ? » ; «M irë m ë n g je s , R e p u b l i k ë ! » ; N ë n t o r i y në i la v -

d is hëm ; «F la m u r i m adh pë r V e g j ë l i » ; «Y ll i pav d ekur

pë r L i r i » etj.

§ 87

Përem ri vetor ju dhe përem ra t pronorë ju a j, ( i, e )

tij, ( i, e ) saj, në shen jë nderim i p ër personin të cilit

i drejtohem i, ose për të cilin flasim , mund të shkru -

hen m e shkron jë të madhe.

M e shkronjë të madhe mu nd të shkru hen edhe

em ërtim et e b a rtësve të fu nks ioneve shtetërore e sho-

qërore, ku r u d rejtohem i a tyre:

Shoku M in i s t ë r ! ; Shpres oj, shoku K r y e t a r , se do

të m a rr n jë p ë rg jig je të s hpe jtë e t j .

§ 88Shkru hen me shkronjë të madhe em ërtim et shken-

core të tipave, klasave, rendeve, fa m iljeve e g jin ive

të botës b im ore e shtazore në tra jtën la tine të tyre;

te em ërtim et e llo jeve e të n ënn darjeve të tyre shkru -

het me shkron jë të madhe vetëm fja la e pa rë:

C hordata, P rotozoa , M am m alia , Pis ces , R odentia ,

C arn iv ora , Fe lidae , U rs idae , Turdus , M u g il, C anis lupus ,

Locus ta v irid is etj.;

A ngios pe rm ae , G y m nos perm ae , D icoty led ones , M o -

nocoty ledones , A rchichlam id e ae , Legum inos ae , P o ly g o -

nales, P inaceae , Papilonaceae , L a rix , A b ie s , C astanea

sativa, Sa lv ia o fficin a lis etj.

157 §§89, 90

§ 89

Shkru hen m e shkron jën e parë të madhe s imbo-

let e elem en teve k im ike:

C l, Fe , H , M g , M n , N , N a, O , S etj.

§ 90

E m rat e përgjith shëm si rru gë , b ulev ard , s tadium ,

shesh, lag je , hote l, kinem a, teatë r, n d ë rm a rrje , koo -

pe ra tiv ë , uzinë , kom b inat, h id roce n tra l, v apor, s hko-

llë , klub , gazetë , re v is të , rom an, poem ë , dram ë, opera,

balet, këngë , çe të , b atalion , b rigadë etj., që përcakto-

hen nga n jë em ër a em ërtim i p ërveçëm në rasën

em ërore, i venë n dërm jet thonjëzash *, shkru hen me

shkronjë të vogël:

r r u g a «A s im V o ks h i», r r u g a «K o n g re s i i P ë rm e -

tit», bu le v a r d i «D ë s h m o rë t e K o m b it», bu le v a r d i «R e -

p u b lika », st ad ium i «D in a m o », sh e sh i «A v n i R u s te m i»,

sh e sh i «H e ro n jtë e V ig u t», sh e sh i «S k ë n d e rb e j», l a g j j a

«Ç lir im i», l a g j j a «24 M a ji»;

h o t e l «A d ria tik u », h o t e l «D a jti», k in e m a «1 7 N ë n -

to ri», k in e m a «M o ra v a », t e a t r i «A le ks a n d ë r M o is iu »,

t e a t r i «M ig je n i», n d ë rm a r r ja b u jqë s ore «8 N ë n to ri»,

n d ë rm a r r ja e n d ë rtim it «P e rla t R e xh e p i», k o o p e ra t i v a

b u jqës ore «Y lli i k u q », uz in a «D r in i», uz in a «P a rtiz a n i»,

k om bin a t i u s hq im or «A li K e lm e n d i», h id ro c e n t ra l i

«K a rl M a rks », h id ro c e n t ra l i «L e n in », v ap o r i «V lo ra »,

sh k o l la «B a jra m C u rri», sh k o l la «K a të r D ë s hm orë t»,

*) E mrat e rru gëve e të shesheve në tabelat përkatëse nuk

vihen në thonjëza.

§§91, 92 158

sh k o l la «L ir ia », sh k o l la ped agogjike «1 7 N ë n to ri», k lub i

«F la m u rta ri», k lu b i «T o m o ri»;

g az e t a «Z ë r i i P o p u llit», r e v i s t a «N ë n to ri», r om an i

«L u m i i v d e ku r», p o em a «P ris h tin a », d ram a «F a m ilja

e p e s hka ta rit», d ram a «T o k a jo n ë », o p e ra «S kë n d e rb e u »,

ba le t i «H a lili dhe H a jria », k ë n g a «M a rs h im p a rtiz a n »;

ç e t a «S e la m M u s a j», ba t a l i o n i «F u a t B ab a n i»,

ba t a l i o n i «H a k m a rrje », b r i g ad a «S h k u rte P a l V a ta » etj.

K u r emërtime(t e m ësipërm e përdoren më vete (jo

në fja li) në tabelat, doku m entet e shpa lljet zyrta re,

shkru het me shkronjë të madhe edhe fja la e parë.

M e shkron jë të madhe shkru hen gjithashtu em rat

shesh, rru gë , lagje etj., ku r ata janë p jesë e em ërtim it

të përveçëm përkatës : R ruga e B arrikadav e , Sheshi

i F la m u rit, La g jja e R e , K lu b i i M anas tirit etj.

§ 91

E m rat e p op u jve dhe të b anorëve të n jë vendi,

të n jë krahine, të n jë qyteti etj. shkru hen m e shkro-

n jë të vogël:

a jrikanë t, a lg je rianë t, am erikanë t, b u llgarë t, e v ro -

pianët, jrance zë t, hungarezë t, kinezë t, pe llazgë t, pola -

kët, ru m u në t, s hqip tarë t, v ie tnam ezë t, z v ice ran ë t etj.;

arb ëres hët, b eratas it, d ib ranët, elbasanas it, g jirokas -

tritë t, kos ov arë t, ko lon ja rë t, m atjanë t, m y zeqarë t,

shkodranët, shpatarakët, tiranas it, u lq inakë t, v lon ja të t

etj.

§ 92

E m rat e d itëve të javës, të m u a jve e të stinëve

shkru hen m e shkronjë të vogël: .

159 §§93,94

e hënë , e m artë , e m ë rkurë etj.; janar, s hkurt,

mars, p rill etj.; pranv e rë , v e rë , v je s htë , d im ër.

§ 93

N ë vep ra t poetike fja la e pa rë e çdo va rgu mund

të fillo jë m e shkron jë të madhe ose të vogël; por në

rastet ku r va rgjet, në citimet, shkru hen viju eshëm

n jëri pas tjetr it, jo secili në rresht më vete, ato nisin

gjithm onë me shkron jë të rnadhe.

§ 94

F illon me shkron jë të madhe fja la e pa rë e çdo

teksti të shkruar, s i edhe fja la e parë e n jë fja lie ose

periu dhe që vjen pas pikës, shu mëpikëshit, p ikëpye-

tjes, p ikëçu ditjes dhe dy p ikave, ku r këto shënojnë

m b arim in e n jë fja lie të veçantë a të n jë periu dhe

të mëparshme.

S h ë n i m . Ku r pikëpyetja , pikëçu ditja ose shumëpikëshi

vihet pas ligjëra tës së d rejtë dhe në fja lët e autorit, që vijo j-

në, tregohet se ku jt i takon ligjëra ta e drejtë, pas shenjave

të mësipërme, fja la e parë shkruhet me shkronjë të vogël,

p.sh.:

— Po ju , si shkuat? — pyet i komisar i par t izanët ;

— K u jen i , or shokë, se po ju k ër k o jm ë! — tha pastaj

njër i p r ej t yr e;

— M ’u duk djalë i m i r ë . . . — i thashë unë.

Po kështu shkruhet m e shkronjë të vogël fja la e parë

pas shumëpikëshit që shënon ndërprerje gja të ligjëra tës dhe

jo mb arimin e fja lisë a të periudhës së mësipërme, p.sh.:

K y tavan është i u l ë t . . . tavani i shtëpisë sonë është më

i lar të dhe i lyer me bo jë të g jelbër .

§95 160

§ 95

Shkru het me shkron jë të madhe fja la e pa rë pas

dy p ika ve në këto raste:

a) ku r fillon n jë lig jëra të e d rejtë a n jë citat, që

vih et n dërm jet thonjëzas'h:

A t ë k u j t o h e n f j a l ë t e P e t r i t i t : « N e d o t ’ i k r y e j m ë p o r o s i t ë e t u a , d o t ë l u f t o j m ë k u n d ë r f a s h i z m i t p ë r l i r i n ë e S h q i p ë r i s ë * ? ;

P o p u l l i y n ë t h o t ë : « T r i m i i m i r ë m e sh o k ë s h u m ë » ;

S k ë n d e r b e u k a t h ë n ë : « L i r i n ë n u k e so l l a u n ë , p o e g j e t a k ë t u » .

b ) ku r pas dy p ika ve radhiten, zakonisht në tek-

ste zyrta re (statute, lig je, rregu llore, u rdhëresa, ven -

dirne etj.), p a ragra fë të veçan të që nis in me kryerresh t

dhe m b arojnë me pikë.

S h ë n i m . N ë të gjitha rastet e tjera teksti që vjen pas

dy pikave, fillon me shkronjë të vogël:

Ne u l idhëm m e l ëvi z jen : m er rn im pjesë në m bl edh je

të fshehta, shpërndanim trakte, organizonim demostrata.

VII. NDARJA E FJALEVE NË FUND TE RRESHTIT

§ 96

N d a rja e fja lëve në fu nd të rreshtit mb ështetet

kryesisht në nda rjen e fja lëve në rrokje, duke m arrë

parasysh edhe stru ktu rën m orfolog jike të fja lës .

§ 97

F ja lët n jërrokëshe nuk ndahen në fu nd të rresh-

tit:

a f sh , a n k t h , b u l k t h , ç m e n d , d a sh , d r u , k ë n d , k o p sh t , l a k , l ë n g , i l i g , n g j a l l , s h k r e p , sh k r u m b , t r e m b , t h u m b , v r u l l , z m b r a p s etj.

§ 98

N d a rja e fja lëve në fu nd të rresh tit b ëhet sipas

këtyre rregu illave:

a) B a sh këtingëllorja që ndodhet n dërm jet dy za -

noresh shkon m e zanoren që vjen pas:

b a - r r a , b r e - d h i , d e - t i , d o - r a , g ë - z i m , l i - sa t , l u - l e , m i - k u , n d r i - ç i m , p l e - p i , p o - p u - l l i , p u - n ë , s h p r e - s a , x i - x ë - l l o - n j a etj.

11 — 36«

§98 b 162

b ) K u r ndërm jet d y zanoresh ndodhen dy a

më sihumë b ashkëtingëllore, nda rja në fu nd të rresh-

tit është e lirë, m ja fton që të paktën b ashkëtingëllorja

e fu n d it e togu t përkatës të ka lojë në krye të rreshtit

me zanoren pasuese; nga d y ose m ë shu më ndarje

të mu ndshme të n jë fja le du het p a ra pëlqyer a jo që

ru an m ë të qa rtë k u fijtë e p jesëve të ku ptimshme të

f ja lës :

ko-d ra ose kod - ra

hu -d hra » hud h- ra

s hu - fra » s hu f- ra

ko- fs ha » kof- s ha

v e - g la » v e g - la

la -kra » lak- ra

ko -krra » kok- rra

v e - p ra » v e p - ra

po-s ta » pos - ta

m u-s hka » m us h-ka

v i- s hn je » v is h - n je

ku - s hti » ku s h - ti

la - v d i » la v - d i

e k- s kav ator » eks -kav ator

ek-s kurs ion » eks -kurs ion

ek- s ped itë » eks -ped itë

e k- s port » e ks -port

fu -n ks ion » fu n -ks ion

të -m b la t » të m -b la t ose të m b - la t

the -m b ra » the m -b ra » the m b - ra

lu -nd ra » lu n -d ra » lund - ra

qe -nd ra » qe n -d ra » qend - ra

q ë - n d ro j » q ë n -d ro j » që n d - ro j

hë -ngra » hë n -gra » hë ng - ra etj

163 §98 c, ç

por: k o rr- je , lod h - je , n d je k - je , n g e c - je ; i kë te j-m ë ,

e ne s ë r-m ja , i pa r-m ë , i pas -m ë ; e ard h- s hm ja , i b rend -

shëm, i b u j- s hë m , i d him b -s hëm , e d him b -s hm e , e m ë -

te j- s hm e , e nd e r- s hm e , e nd e r- s hm ja , të ngad al- s hm it,

e paprek-s hm e , e pav d ek-s hm e , e pë rb ot- s hm e , e

pë rb ot- s hm ja , e p ë rja v - s hm ja , i pë rkoh - s hë m , e p ë r-

koh-s hm e , e pë rkoh - s hm ja , e v ru ll- s h m e ; i fla k- të ,

i pe s - të , i shesh-të etj.

S h ë n i m . B ashkëtingëllorja j e ndjeku r nga n jë bashkë-

tingëllore tjetër lidhet gjithm onë m e zanoren që i prin :

ku j- tim , la j- th i, m aj- tas , m b ru j- ta , p a j- to j, v a j- ta etj.

c) K u r në n jë fja lë vijn ë d y zanore n jëra pas

tjetrës ato mund të ndahen në fu nd të rreshtit:

v ë lla - it, xh a xh a - it; ka -u t, v a - u t; m e te - o r; atdhe -

ut, kre - u t, m u z e - u t; e d i- e l, d i- e ll, m i- e ll, q i- e ll; a ri-

ut, b a ri- u t, n je ri- u t, s h i- u t, v e ri- u t; b lu - a j, d u -a jt,

gru-as , kru - a j, ku -ad ë r, (por edhe kua -d ë r) , ku -arc,

m u -a j, pu nu -a r, ru - a j, s ku -adër (por edhe s kua-dër) ,

s hkru -a n ; ku - o të (p or edhe ku o - të ) , d y - e r, fy - e ll,

kthy - e r, ly - e j, ly - e jm ë , th y - e j, th y - e jm ë etj.

N ë shkrim in e tra jta ve si mësues i, s ulm ues i, pë r-

kthy e s it etj. dhe në fja lët e preja rdhu ra si i ars y e -

shëm, i pathy es hëm etj. të pa rapëlqehen n da rjet m ë -

sue -s i, s u lm ue - s in , p ë rkthy e - s it etj.; i ars y e - s hëm , i

pathy e - s hëm etj.

ç) N d a rja në fu nd të rreshtit e fja lëve të përb ëra

e të përngjitu ra , si edhe e fja lëve të form u a ra me pa-

rashtesa që përdoren edhe si fja lë më velte në gju hën

e sotme, bë'het në ku firin e p jesëve përb ërëse të tyre;

ku r pa ra qitet n evoja për nda rjen e vetë p jesëve

përb ërëse, zb atohen rregu lla t e m ësipërm e:

§99 a, b, c, ç 164

he kur-ud hë ose he -ku rud hë ose hekur~u-dhë (por

jo he ku - ru d hë ) ; b as hk-atdhetar ose b ashkatdhe - tar

(por jo b a -s hkatd he tar) ; g jith - m on ë ose g jith m o - n ë ; i

shum -ans hëm ose i s hum an -s hëm ; m os -a rd hje ose

m os ard h- je (por jo m o - s a rd h je ) ; p ë r- e m ë r ose p ë re -

m ë r (por jo p ë - re m ë r) ; i p ë r- je ts hë m ose i p ë rje t-

- s hë m etj.

§ 99

N u k ndahen në fu nd të rreshtit:

a) fja lët e përb ëra të shku rtuara si:

R P S H , P P S H , B P S H , B R P S H , A TS H , B R S S , F IF A ,

IS IS , K E M P , K K , K O N A R E , N A T O , N B , N IL ,

N IS H , N T L A I, N T L A P , N T S H A I, N T S H A P , O K B ,

P K , P S , P T T , R D G J , R S R , S E A TO , S H B A , U P

etj.;

b ) prapashtesa e n jë nu m ërori rreshtor të shënuar

me sh ifra arabe dhe n yja e prapme e mbaresat në ato

raste ku r shkru hen me vizë lidhëse (shih § 68, p ikat

g j, j, 0:

K ongre s i i 6 - të , In te rna ciona lja e 2 - të , s he ku lli i

20- të etj.; S M T - ja , P TT - s ë , T E C - it etj.; dhe - ja ,

ps e - ja , a h - e t dhe oh - e t etj.;

c) shkurttimet e tip a ve:

a.i. (ad in terim ), b .f. (b ie fja la ), d.v . (dora vetë),

e.r. (era e r e ) ,f.v . (fja la vjen ), p.sh. (p ër shemb u ll) etj.;

ç) em ërtim et e veçanta të m jeteve teknike, si edhe

165 §99 d, dh, e; §100 a

em ërtim et e ngjashm e konvencionale, në p ërb ërjen e

të cila ve hyn edhe n jë nu mër i shënuar m e sh ifra

(shih § 68 p ika i); shku rtim et e n jës ive të masave dhe shenjat e përqind jes e të përm ijës nga sh ifra që u

prin :

TU -104 , B oing-707, G az-69, M ig - 2 1 ; 35 cm , 50 dm,

40 km , 28 800 km 2, 90 ha, 3 m 3, 200 g, 35 kg, 70 kv ,

2 l; 100% , 112% , 30% 0 etj.;

d ) shen ja e p a ra gra fit dhe nu mri e shkron ja që

vijn ë pas saj, si edhe shku rtime të tjera që shënojnë

nënndarje të kap itu jve, n eneve etj.;

§ 12, § 12 a, § 67 B a, K re u IV , K re u V I c etj.;

dh) nurnrat që përm b a jnë n jë thyesë dh jetore:

15,5; 0,06; 10,53 etj.;

e) shkron ja t e n jë dyshkron jësh i:

d a - llo j (e jo d a l- lo j) , h a - rro j (e jo h a r- ro j) , pe -sha

(e jo pes -ha), hu -d hë r (e jo h u d -hë r) etj.

§ 100

N ë ndarjen e fja lëve në fu nd të rreshitit duhen

pasur parasysh edhe këto rregu lla p lotësu ese:

a) n jë shkronjë e vetm e nuk mund të lih et në fu nd

të rresh tit e as të çohet në rreshtin tjetër, edhe ku r ësh-

të zanore. Kështu shkru het:

a ca - rim (e jo a - ca rim ) , acid (e jo a -cid ) , u rë (e jo

u - rë ) , b a - riu (e jo b a ri- u ) , li- ria (e jo liri- a ) , m iu (e jo

§100 b, c; §101 166

m i - u ) , s h k o i (e jo s h k o - i ) , S h q i - p ë r i a ose S h q i p ë - r i a (e jo S h q i p ë r i - a ) etj.;

b ) dy shkronja të n jëllojta që takohen në n jë fja -

lë, mund të ndahen në fu nd të rreslhtit:

i p a - a n sh ë m , i p a - a r s y e s h ë m , k o - o p e r a t i v ë , v a k u - - u m , k u n d ë r - r e v o l u c i o n a r , h e s h t - t e , ( n ë m o s) p r i t - t ë etj.;

c) ku r kalon në rreshtin tjetër p jesa e d ytë e n jë

fja le a e n jë em ërtim i të përb ërë, që shkru het me vizë

lidhëse, para saj, në k rye të rreshtit, p ërsëritet viza

lid h ëse:

h y r j e - / - d a l j e , m a r k s i s t - / - l e n i n i s t , c o p a - / - c o p a , a t y - l - k ë t u 1 etj.

§ 101

N u k mu nd të hapen kllapa a thon jëza në fu nd të

rreshtit e as të m b yllen në fillim të rreshtit tjetër.

N u k mu nd të ka lojnë në rreshtin tja tër shenjat

e pikësim it, m e përja sh tim të vizës së gja të.

1) V iza e p jerrët / në shembujt e mësipërm shënon fundin e rreshtit.

VIII. SHKRIMI I DATAVE

§ 102Ku r në datat e p lota m u a ji shkru het m e sh ifra

(arabe ose romake), pas shënim it të datës dhe të m u a-

jit vih et n jë p ikë:

20.V ll.1973 ose 20.7.1973 (dhe jo 20/ 7/ 1973 ose

20 -V II- 1 97 3 ) etj.

§ 103

K u r në datat e p lota mu aji shkruheit me shkro-

nja, nuk vih et asnjë shenjë midis ditës, m u a jit dhe

vitit:

23 janar 1943, 4 m ars 1973 etj.

§ 104

N ë shkrim in e datave, pas em rit të ven d it vih et

pres je dhe para sh ifrës që shënon datën, në shkresat

zyrta re, vih et pa ra fja la më:

Tiranë , m ë 19.11.1948; Shkod ë r, më 5 te to r 1972

etj.

P a ra fja la më shkru het ku rdoherë para datave,

ku r ato përdoren si p lotës kohe b renda n jë fja lie :

K on gre s i u hap të hënën, më 20.X I.1972; M b le d hja

b ëhet të shtunën, m ë 1 shtator 1973 etj.

TREGUESI I ÇËSHTIEVE

I . DREJTSHKRIMI I ZANOREVE

ZANORJA E E THEKSU AR

Shkrimi i e- së te fja lët ku a jo ndiqet ose ka qenë ndjeku r nga n jë b ashkëtingëllore hun-

dore. § 1

Shkrim i i e-së te fja lët e preja rdhu ra ose të

përbëra, të formu ara p rej fja lëve të tip it të mësipërm. § 1

ZANORJA E E PATHEKSU AR

Rënia e -e-së fu ndore të patheksuar tek emrat fem ërorë në tra jtën e emërores së shquar dhe

shkrimi i saj në tra jta t e tjera rasore. § 2

ZANORJA E E THEKSU AR

Shkrim i i ë-së te fja lët ku kjo zanore e thek-

suar i p ërgjig jet h istorikisht n jë a - je hundore

dhe te fja lët e preja rdhu ra ose të përbëra, të form u ara prej tyre. § 3

Shkrimi m e a i disa fja lëve të ka tegorive

170 D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e

të mësipërme, që kanë hyrë me këtë tra jtë

në gju hën letrare. § 3

Shkrimi i ë-së te fja lët me prapashtesën - llëk, § 4

ZANORJA E E PATHEKSU AR

ë-j a parat heksore

Shkrimi i ë-së paratheksore te fja lët e parme

dhe te fja lët e formuara prej tyre. § 5 a

Shkrimi i ë-së paratheksore te fja lët ku a jo i

takon rrokjes së parë dhe te fja lët e formu ara

prej tyre. § 5 a

Shkrimi pa ë i fja lëve arsye, arsej, ars im , a r-

s im tar dhe i fja lëve që formohen prej tyre. § 5 a

Shkrim i i ë-së paratheksore te fja lët e p rej-

ardhura, të formu ara nga n jë temë më -ë meanë prapashtesash që nisin me bashkëtingë-

llore. § 5 b

Shkrimi i ë-së paratheksore te fja lët e përbëra

dhe të p ëm gjitu ra që kanë si pjesë të parë n jë

temë më -ë, të ndjeku r nga n jë temë që nis me bashkëtingëllore. § 5 b

Shkrimi pa ë paratheksore i përem rave të

pakufishëm, i n da jfoljeve dhe i lidhëzave të

përngjitu ra që kanë si pjesë të parë fja lët g jithë e kurrë . § 5 b

Shkrimi pa ë paratheksore i pjesës së parë të

fja lëve v e tv e te , v e tv e tiu dhe i fja lëve të for-

muara prej tyre. § 5 b

Shkrimi pa ë paratheksore i fja lëve të prej-

iardhura si amtar, besnik, zy rtar etj.,p ër shkak

D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e 171

të ngu litjes prej kohësh të shqiptim it dhe të

shkrimit të tyre në gju hën letrare.

Shkrimi pa ë paratheksore i fja lëve të për-

bëra, ku r gjym tyra e dytë fillon me zano-

re.

Shkrim i m e ë paratheksore i fja lëve t ë prej-

ardhura nga tema më bashkëtingëllore, por me

struktu rë fonetike- fja lëform u ese të ngjashme me ato të § 5 b.

Shkrimi pa ë paratheksore i fja lëve të prej-

ardhura, të formu ara p rej temash m ë n jë

b ashkëtingëllore me anë të prapashtesave -t a r (e ) , -t o r (e ) , -t i , -t o j .

Shkrimi pa ë paratheksore i fja lëve të prej-

ardhura, të formu ara prej temash më bashkë- tingëllore të lëngëta (-r , -1, -I I ) me theks mb i

rrokjen e parafundit.

Shkrimi pa ë paratheksore i fja lëve të prej- ardhura, të form u ara p rej temash më -r , -ë r r ,

-ë l , -ë s, -ë z me anë prapashtesash që fillojn ë

me zanore.

Shkrimi m e ë paratheksore i disa shumë-

save me tra jtë fonetikisht të ngjashme me

f ja lët e tip it të mësipërm.

Shkrimi me ë paratheksore i fja lëve të

prejardhu ra , të form u ara prej temash më

-ë r me anë prapashtesash që fillojinë me za-

nore, ku r para ë-së ndodhet n jë nga bash-

këtingëlloret b, d, f , j , k , p, t, v ose gru -

pet -n d -, -st-.

Shkrim i me ë i fja lëve dhëndëri, dhëndëroj, gjëndërohem , m otëri, s ipërore , s ipëri.

§ 5 b shën. 1

§ 5 b shën .2

§ 5 c

§ 5 shën. a

§ 5 shën.b

§ 5 ç

§ 5 ç

§ 5 ç shën.

§ 5 ç

D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e

ë-j a past heksore

Shkrimi i ë-së pastheksore tek em rat fem ë-

rorë më -ë z , tek emrat e m b iemrat mash-

ku llorë më -ë s, -ë sh dhe te fem ërorët për-

katës në të gjitha tra jta t e lakimit. \

Shkrimi i ë-së pastheksore te m b iemrat më

-ë t në të gjitha tra jta t e lakim it të tyre. §

Shkrimi m e -t ë (dhe jo me -ë t ) i m b iemrave

të form u ar prej n jë teme më -h . §

Shkrimi i ë-së te tra jta e vetës së dytë n jëjës e

së tashmes lidhore të fo ljeve me temë më ba-

shkëtingëllore. §

Shkrimi pa ë pastheksore i em rave e i mb ie-

mrave më -ë i , -ë r , -ë r r dhe i em rave mashku-

llorë më -i z ëm , -az ëm gja të lakim it, ku r pas

këtyre fu ndoreve vjen n jë zanore. §

Shkrimi i ë-së pastheksore të mbaresës -ë r të

shumësit të em rave mashku llorë në të gjitha rasat gja të lakim it (e t ë r-e t ë r i t , e t ë rv e etj.). §

Shkrimi pa ë pastheksore i m b iem rave më -ëm

e më -shëm gja të lakim it, ku r pas këtyre pra-

pashtesave vjen n jë zanore ose n jë -j . §

Shkrimi pa ë para prapashtesave -sh ëm dhe -t ë

i m b iem rave të form u ar p rej tyre në të gjitha

tra jta t e lakim it. §

i 6 a

6 b

6 b shën.

6 c

7 a

7 a

7 b

7 c

Shkrimi pa ë pastheksore i tra jtave të përngji-

tura të habitores. § 7 Ç

D re j i t s i h k r im i i z a n o r e v e 173

ë-j a fundore

Shkrimi i ë-së fu ndore -te fja lët me theks që në

krye të herës në rrakjen e parafundit, si edhe

në rasat ku a jo s’është më fundore. § 8

Shkrimi i ë-së fu ndore te em rat fem ërorë si bukë, fja lë dhe në tra jta t e lakim it të tyre. § 8 a

Shkrim i i ë-së fu ndore te numërorët si

dhje të , m ijë dhe në tra jta t e lakim it të tyre. § 8 a

Shkrimi i ë-së fu ndore te emrat mashku llorë

që shkojnë pas lakim it të em rave fem ërorë (dajë etj.). § 8 a

Shkrimi i ë-së fu ndore te disa emra mashku-

llorë ( b urrë etj.) dhe te shumica e em rave

mashku llorë që përdoren edhe si asnjanës

(u jë etj.). § 8 b

Shkrimi i ë- së fu ndore te mb iemrat dhe te

n da jfoljet e tip it ( i, e ) m irë - m irë . § 8 c

Shkrimi më -ë i m b iem rave dhe pa -ë i nda j-

fo ljeve në çiftet si ( i, e ) d re jtë - dre jt. § 8 c

Shkrimi i ë-së fu ndore te mb iemrat e form u ar

me anën e prapashtesës - të nga emra e numë-

rorë n jërrokësh ose me theks në rrokjen fu -

ndore, si edhe nga fo lje që mb arojnë me zanore. § 8 ç

Shkrimi i ë- së fu ndore te tra jta t e shumësit të em rave dhe të m b iemrave mashku llorë si pa r-

tizanë, ushtarë etj. § 8 d

Shkrimi i ë-së fu ndore të shumësit të em rave e të m b iem rave mashku llorë në tra jta t rasore

kur a jo nuk është më fundore. § 8 d

174 D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e

Shkrimi pa ë fu ndore i emërores dhe i ka llezores

së pashquar shumës të em rave të n jës ive të

masave që bu rojnë nga emra njerëzish dhe

shkrimi me -ë- i tyre në rasat e tjera të shu- mësit të pashquar (120 v o lt - 120 voltës h).

Shkrimi i ë-së fu ndore tek em ërorja dhe te

ka llëzorja e shquar shumës e em rave dhe e m b iem rave mashku llorë që në n jëjës in e pa-

shquar m b arojnë më n jë bashkëtingëllore dhe

që janë njërrokësh ose e kanë theksin në rrok-

jen e fundit.

Shkrimi i ë-së fu ndore te tra jta t e shquara

n jëjës të rasave të zhdrejta dhe tek em ërorja

e ka llëzorja shumës e em rave fem ërorë që mb arojnë me zanore të theksuar.

Shkrimi i ë-së fu ndore te shku rtimet e gjin i-

së fem ërore që në em ëroren e pashquar shqip-

tohen me theks mb i rrokjen e fundit.

Shkrimi i ë-së fu ndore tek em rat e form u ar

me prapashtesën -zë p rej temash që mb arojnë me zanore të theksuar.

Shkrimi i ë-së fu ndore tek emrat e form u ar

me prapashtesën -zë dhe me shpëm gu lje theksi në rrokjen e parafu ndit.

Shkrimi i ë-së fu ndore tek em rat fem ërorë më -më.

Shkrimi i ë-së fu ndore te përemrat pronorë si ynë, jonë , të m itë etj.

Shkrimi i ë-së fu ndore te numërorët themelorë.

Shkrimi i ë- së fu ndore te fo ljet m e temë më

zanore në vetën e parë dhe të tretë shumës

të së tashmes dëftore e lidhore.

i 8 d shën.

5 8 dh

§ 8 e

§ 8 e

§ 8 ë

§ 8 ë

§ 8 f

§ 8 g

§ 8 gj

5 8 h

D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e 175

Shkrimi i ë-së fu ndore te fo ljet me temë më

grup zanoresh të ndjeku r nga n jë - j në vetat dhe m ënyrat e mësipërme. § 8 h

Shkrimi i ë-së fu ndore te tra jta t fo ljore të

shumësit të së kryerës së thjeshtë që dalin më një zanore. § 8 i

Shkrimi i ë- së fu ndore te veta e tretë n jëjës

e mënyrës lidhore të të gjiitha foljeve. § 8 j

Shkrimi i ë -së fu ndore te pjesoret e folje-

ve me tem ë më zanore a m ë -1, -11, -r , -r r dhe te

mb iemrat e nyjshëm të form u ar p rej tyre. § 8 k

Shkrimi i ë-së fu ndore te pjesoret si dhënë,

ngrënë etj. § 8 k

Shkrim i pa -ë fu ndore i pjesoreve m e temë

më tog zanor, të cila t theksin e kanë në rro- kjen e parafundit. § 8 k

Shkrimi pa ë fu ndore i em rave dhe i mb iem- rave më -ë l , -ë r , -ë r r , -ë z , -u l l , -u r q ë nuk e

kanë theksin në rrokjen e fundit. § 9 a

Shkrimi pa ë fu ndore i em rave dhe i mb ie-

m rave që në shumësin e pashquar dalin më n jë

nga bashkëtingëlloret -g j , -q , -j , -n j , të prira

nga n jë zanore. § 9 b

Shkrimi pa ë para nyjës -t ë dhe mbaresave

rasore të shumësit i em rave si cjep, desh etj. § 9 b shën.

Shkrimi pa ë i tra jta ve rasore të shumësit të em rave dhe të m b iem rave që në em ëroren e

pashquar të shumësit m b arojnë me dy bashkë- tingëllore ose me -1, -r, -s, -z . § 9 c

Shkrimi me -i - para nyjës -t të tra jtës së shquar dhe para mbaresës -sh të rrjedho'res i

em rave dhe i m b iem rave të mësipërm. § 9 c

1 7 6 D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e

Shkrimi pa ë fu ndore i rrjedhores së shquar

të em rave që në shumës m b arojnë me zanore

të theksuar.

Shkrimi pa ë fu ndore i m b iem rave të formu ar

me prapashtesat - (ë)m , -shëm.

Shkrimi pa ë fu ndore i m b iem rave të formu ar

nga emra, numërorë e n da jfolje me theksin mb i rrokjen e parafundit.

Shkrimi pa ë fu ndore i p jesoreve (dhe i mb ie- mrave përkatës) më -ur, - ier, -yer, -uar.

Shkrimi pa ë fu ndore i tra jta ve të vetës së

parë e të tretë shumës të së tashmes dëftore e lidhore të fo ljeve që dalin më bashkëtingë-

llore ose m ë -ie.

Shkrim i pa ë fu ndore i tra jta ve të shumësit të

së pakryerës së dëftores e të lidhores te të gjitha

foljet.

Shkrim i pa ë fu ndore i shumësit të së kryerës së th jeshtë të fo ljeve me temë më bashkëti- ngëllore.

Shkrim i pa ë fu ndore i shumësit të së kryerës së thjeshtë të fo ljeve që përmbajnë n jë grup zanoresh.

Shkrim i pa ë fu ndore i tra jta ve të urdhërores

të fo ljeve që te kjo mënyrë e kanë temën më bashkëtingëllore.

Shkrimi pa ë fu ndore i përem rave dëftorë ( i, e ) atij, ( i, e ) kë tij, ( i, e ) asaj, (i, e ) kësaj.

§ 9 d

3 9 dh

§ 9 e

§ 9 ë

§ 9 f

§ 9 g

§ 9 g

§ 9 gJ

* 9 h

§ 9 ç

Shkrimi pa ë fu ndore i përem rave pronorë (t,

e) tij, ( i, e ) saj. § 9 h

D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e 177

ZANORJA UShkrimi m e u në të gjith a rasat i em rave dhe

i m b iem rave më -u l l , -ur .

Shkrimi me u i em rave dhe i mb iem rave të formu ar prej emrash dhe mbiemrash më -u l l ,

-ur .

ZANORET I DHE Y

Shkrimi me i (dhe jo m e y ) i fja lëve si ai, bi lbi l , di r ek etj.

Shkrimi me y i fja lëve si byzylyk , çyrek , dy- sheme etj.

ZANORET U DHE Y

Shkrimi m e u dhe jo me y i fja lëve si bufe,

bulmet , bu lm etor e etj. § 12

Shkrimi me y dhe jo me u (as me i ) i fja lë-ve si bër ryl , bylyk , byrek etj. § 12

GRUPE ZANORESH DHE DIFTONGJE -IE- / -JE-

Shkrimi m e -i e - i em rave tek të cilët ky grup

ndiqet nga bashkëtdngëlloret -1, -11,-r dhe i f ja -

lëve të form u ara prej tyre. § 13 a

Shkrim i me -i e - i fo ljeve tek të cila t ky grup

zanoresh ndiqet nga mbaresa -j . § 13 b

§ 10

§ 10

§ 11

§ 11

12 — 360

178 D r e j i t s h k r im i i z a n o r e v e

Shkrimi m e - je- i tra jta ve të njëjësdt të së

kryerës së thjeshtë të dëftores dhe i tra jtave

të dëshirores të fo ljeve të mësipërme. § 13 fc

Shkrimi me - je- në të gjitha tra jta t i foljes

nd je j (ia fa l fa jin diku jt), si edhe i form im e-

ve prej saj. § 13 fc

Shkrimi me i i tra jtave pësore-vetvetore të

fo ljeve të mësipërme. § 13 fc

Shkrimd m e - je- i të gjitha fja lëve të form u -

ara nga fo lja nd ie j. §1 3 t

Shkrimi m e - ie i fo ljeve te tra jta përfaqësuese

e të cilave ky grup ndodhet në rrokje të ha-

pur § 1S <

Shkrimi m e - j- i këtyre fo ljeve në vetën e

tretë n jëjës të lidhores e të u rdhërores dhe në

tra jta t e shumësit që bashkohen me tra jta t 9

shkurtra të përem rit vetor. § 13 c

Shlmrni m ë i i këtyre fo ljeve në vetën e dytë

shumës të së tashmes dëftore, lidhore dhe ur- dhërore, në të pakryerën e dëftores e të li-

dhores dhe në tra jta t pësore-vetvetore. § 13

Shkrimi m e - j e - i fo ljeve m e tem ë më -1, -11,

-r r dhe i fja lëve të form u ara prej tyre. § 14-

Shkrimi m e i i fo ljeve të mësipërme në vetën e dytë shumës të së tashmes dhe në të gjitha

vetat e së pakryerës së dëftores e të lidhores,

në u rdhërore dhe në tra jta t pësore-vetvetore. § 14

shërii

a.

GRU PI YE

Shkrimi i gru pit y e te fja lë si arsye, dy er etj. § 15'

D r e j t s f a k r im i i z a n o r e v e 179

GRUPET UA, UEShkrimi i gru pit ua te em rat dhe m b iem rat si buall, dragua, i huaj etj. § 16 a

Shkrim i i gru pit ua te fo ljet me tem ë më -ua si b luaj, dua etj., si edhe te shumësi i së krye-

rës së thjeshtë, te hab itorja dhe te p jesoret e fo ljeve m e temë m ë -o. § 16 b

Shkrimi pa grup zanoresh i tra jta ve pësore-

- vetvetore si kry het, b luhe t etj. § 16 b

Shkrimi me ue i em rave dhe i m b iem rave fol- jorë të form u ar >me prapashtesat -s dhe -shëm

nga fo lje m e temë m ë -o / -ua, si edhe i fja -

lëve të form u ara p rej tyre. § 17

TAKIMI I DY ZANOREVE TË NJËJTAShkrim i i dy zanoreve të n jëjta , ku r ato ta- kohen në form im fja lësh . § 18

APOSTROFIPërdorim i i apostrofit për të shënuar rënien e

ë-së fu ndore:

te tra jta t e shkurtra përemërore m ë dhetë; § 19 a

te pjesëza të e tra jta ve foljore, ku r pas tyre vijn ë tra jta t e shkurtra përem ërore 1, u,

ia, iu, ja , jua, ua ose pjesëza u e tra jta ve pë-

sore-vetvetore të foljeve. § 19 a

Shkrim i pa apostrof i tra jta ve përemërore ma,

ta- § 19 a shën.

180 D r e j t s h k r i m i i z a n o r e v e

Përdorim i i apostrofit pas pjesëzës mohuese s

dhe pas përem rit ç. § 19 b

Shkrimi pa apostrof i përem rit të paku fishëm

çdo, i përem rit pyetës çfarë dhe i fja lëve të

formu ara prej tyre. § 19 b shën.

Përdorim i i apostrofit tek nyja t të, së me

kuptim pronor në rasat e zhdrejta të em-

rave i ati, e ëma. § 19 c

M ospërdorim i i apostrofit ku r ë- ja fu ndore e

patheksuar ndiqet nga n jë fja lë që fillon me

zanore. § 20 a

M ospërdorimi i apostrofit te fja lët që mb aroj-

në me a, e , i , ku r ato ndiqen nga n jë fja lë që

nis me zanore. § 20 b

M ospërdorim i i apostrofit në vetën e tretë

n jëjës e shumës të përem rave vetorë të th je-

shtë (pa parashtesë), ku r vijn ë pas n jë para- fjal-e § 20 c

M ospërdorim i i apostrofit te tra jta t e për-

em rave pronorë që nisin m e s ose t (s im e,

tim ) . §. 20 ç

THEKSIM ospërdorim i i asnjë llo j theksi në shkrim. § 21

Përdorim i në raste të veçanta i theksit

të mprehtë (')• § 21

D r e j t s h k r i m i i b a s h k ë t i n g ë l l o r e v e 181

I I . DREJTSHKRIMI I BASHKËTINGËLLOREVE

BASHKËTINGËLLORET E ZËSHME NË FUND E NË TRU P TË FJALËS

Shkrim i i b ashkëtingëlloreve të zëshme b, d,

dh, g , g j , v , x , x h , z, z h si të tilla , ku r gjen-

den në fu nd të fja lës . § 22

Shkrimi i b ashkëtingëlloreve të zëshme si të

tilla , ku r gjenden në trup të fja lës përpara n jë b ashkëtingëlloreje të shurdhët a përpara bash-

këtingëllores n. § 22

Shkrimi me -s i n da jfoljeve të formu ara me prapashtesën -as. § 22 shën. 2

SH / ZH I Ç NISTORE

Shkrimi i fja lëve me sh nistore, ku r k jo ndiqet nga n jë b ashkëtingëllore e shurdhët ( f , k, p, q,

t, t h ). § 23 a

Shkrimi i fja lëve me z h nistore, ku r k jo ndiqet nga n jë bashkëtingëllore e zëshme (b, d, g, g j ,

v ). § 23 b

Shkrimi me ç i të gjith a fja lëve të formu ara

me këtë përemër, pavarësisht nga bashkëtin-

gëllorja që e pason. § 23 b shën.

Shkrimi i fja lëve me ç mistore, kur k jo ndiqet nga n jë zanore ose nga n jë b ashkëtingëllore e

tingu llt (1, II, r, r r , m , n, n j , j ) . § 23 c

1 8 2 D r e j t s h k r i m i i b a s h k ë t i n g ë l l o r e v e

S, Z NISTORE

Shkrimi i fja lëve me s nistore, ku r kjo n-diqet

nga n jë b ashkëtingëllore e shurdhët ose nga n jë b ashkëtingëllore e tingu llt (m, n, 1). § 24 a

Shkrim i i fja lëve me z nistore, ku r k jo ndiqet

nga n jë b ashkëtingëllore e zëshme. § 24 b

Shkrim i me z nistore i fjia lëve zm adhoj,

zmbraps dhe i form im eve prej tyre. § 24 b

SHKRIMI I J-SË

Shkrimi m e j i em rave ku j- ja ndërzanore i

përket temës, si edhe i f ja lëve të formu ara prej tyre. § 25 a

Shkrim i me j i em rave fem ërorë që da lin më zanore të theksuar (përveç i-së) në tra jta t ku zanorja e theksuar ndiqet nga n jë zanore tje-

tër. § 25 b

Shkrim i me j i emërores n jëjës të shquar të

em rave që da lin më -o të patheksuar, si edhe i gjinores, dhanores e rrjedhores n jëjës të pa-

shquar. § 25 c

Shkrim i me j i em rave të përveçëm të tipit

K oço. § 25 c

Shkrim i m e j i përem rave ( i, e ) tij, ( i, e ) atij,

( i, e ) kë tij dhe i tra jta ve të ndryshme të tyre. § 25 ç

Shkrimi me j i tra jtës së shku rtër të përem rit

vetor të vetës së tretë (i), ku r i prapangjitet foljes , e bashkuar me n jë tjetër tra jtë të shkur-

tër ose me pjesëzën u të pësore-vetvetores. § 25 d

D r e j t s h k r i m i i b a s h k ë t i n g ë l l o r e v e 183

S h krim i m e j i vetës së parë e të tretë shu-

mës të së tashmes së dëftores të fo ljeve më -a j , -e j , -ë j , -i j , -o j , -u j , -y j , -i e j , -u a j , -y e j . § 25 dh

•Shkrimi m e j i vetës së parë e të tretë n jëjës

e shumës të së tashmes së lidhores dhe të së

;ardhmes së fo ljeve më -a j , -e j , -ë j , -i j , -o j , -u j ,

-y j , -i e j , -u a j , -y e j . § 25 dh

-Shkrimi m e j i vetës së parë e të dytë n jëjës

të së pakryerës dëftore, lidhore e kushtore të

fo ljeve m ë -a j , -e j , -ë j , -i j , -o j , -u j , -y j , -i e j ,

-u a j , -y e j . § 25 dh

-Shkrimi pa - j i fo ljeve si ha, fle , që në vetën

e parë të së tashmes dëftore dalin m ë zanore. § 25 dh shëa

iShkrimi m e i dhe jo me j i tra jta ve rasore të

n jëjës it të shquar (me përja shtim të ka llëzores),

si edhe i tra jta ve të gjinores, të dhanores e

të rrjedhores së n jëjës it të pashquar të em rave

anashku llorë xnë -u a ose më -a të theksuar. § 26 a

S h krim i m e i dhe jo me j i tra jtës së shkurtër

përem ërore i, ku r bashkohet me n jë tra jtë tje- tër të shku rtër ose me pjesëzën u të pësore-

- vetvetores . § 26 b

S h b rim i m e - i i vetës së tretë n jëjës të së krye-

rës së thjeshtë të fo ljeve m ë -o j ose -u a j . § 26 c

S hkrim i me - i - i fja lëve të form u ara prej te-

mash më - i të theksuar me anë prapa-

■ shtesash që fillojn ë me zanore. § 26 ç

SHKRIM I I BASHKËTINGËLLORES HS hkrim i i h-së në fillim të fja lës. § 27 a

Shkrim i i h-së në fillim të fja lëve të bu rimit

tu rk. § 27 a

184 D r e j t s h k r i m i i b a s h k ë t i n g ë l l o r e v e

Shkrimi i h-së në fund të fja lës. § 27 b

Sftkrimi i h-së në mes të fja lës te tra jta t pë-

sore-vetvetore të foljeve me temë më zanore. § 27 c

Shkrim i i h-së në mes të fja lës në raste të tje-

ra. § 27 c

F ja lë që nuk shkruhen me h. § 27 shën.

FJALËT ME RR

Shkrimi i rr-së në fillim të fja lës. § 28 a

Shkrimi i rr- së në mes të fja lës. § 28 b

Shkrim i i rr-së në fu nd të fja lës . § 28 c

F ja le që shkruhen me r (dhe jo me r r ) . § 28 shën.

NJ-JA NË TRU P E NË FUND TË FJALËS

Shkrimi me n j në trup të fja lës i em rave fe-

mërorë si banjë , fin jë . § 29 a

Shkrimi me n j i m b iem rave të formu ar nga

një temë më -n j . § 29 b

Shkrim i me -n j i shumësit të em rave mashku-

llorë më zanore të theksuar ose më -ua. § 29 c

Shkrimi me -n j i shumësit të disa em rave

mashku llorë si gjarpër, lum ë etj. § 29 c

D r e j t s h k r i m i i b a s h k ë t i n g ë l l o r e v e 1 8 5

GRUPE BASHKËTINGËLLORESH MB, ND, NG, NGJ

Shkrim i i plotë i gru peve të bashkëtingëllore- ve m b, nd , ng , n g j në fillim , në trup dhe në

fund të fja lës. § 30

TAKIME BASHKËTINGËLLORESH TAKIMI I T-SË ME SH-NË

Shkrimi me tsh i m b iem rave të form u ar me

prapashtesën -shëm, ku r sh-ja e prapashtesës

takohet me t-në e temës. § 31

Shkrim i me tsh i tra jta ve të dëshirores, ku

sh-ja e prapashtesës takohet me t-në e temës. § 31

TAKIM I I G-SË OSE I N-SË ME J-NË

Shkrimi m e i i fja lëve ku takohet g- ja ose

n-ja e temës me j-në e prapashtesës a të mba- resës. § 32

TAKIMI I D-SË, S-SË, T-SË OSE I Z-SË ME H-NË

Shkrimi pa shenjë ndarëse midis p jesëve për-

bërëse i fja lëve të preja rdhu ra ose të përbëra,

ku d-ja , s- ja , t- ja ose z- ja takohet me një h

që vjen pas. § 33

Shkrimi pa shenjë ndarëse i em rave të përve- çëm ku d- ja , s- ja , t- ja ose z- ja takohet me n jë

h. § 33

186 D r e j t s h k r i m i i b a s h k ë t i n g ë l l o r e v e

TAKIM I I D-SË ME T-NË

Shkrimi m e dt, kur në form im fja lësh ose

trajtash takohen këto bashkëtingëllore.

TAKIM I I DY SHKRONJAVE TË

Shkrimi i të dyja shkronjave të n jëjta (n jëra

prej të cila ve mund të b ëjë pjesë në n jë dy- shkronjësh), ku r ato takohen në form im fja -

lësh.

Shkrimi vetëm me r r i fja lëve ku takohen r

m e rr.

Shkrimi vetëm me 11 i fja lëve ku takohen

1 me 11.

Shkrimi m e -st dhe jo me - tt i tra jtës së ve-

tës se tretë n jëjës të së pakryerës dëftore, lidhore e kushtore të fo ljeve me temë më -t.

§ 34

NJËJTA

§ 35

§ 35 shën. 1

§ 35 shën. 1

§ 35 shën. 3

D i s a t i p a f j a l ë s h m e p r e j a r d h j e t ë h u a j 187

I I I . DISA TIPA FJALËSH ME PREJARDHJE TË HUAJ DHE EMRASH TË PËRVEÇËM TË HUAJ

Shkrimi me -i a -, -i e -, -i o -, -i u - i fja lëve të

huaja që kanë -i a -, -i e -, -i o -, -i u - m e i të patheksuar në trup të tyre, si edhe i em ra ve të

përveçëm të huaj të këtyre tipave. § 36 a

Shkrimi m e -ja -, -j e -, -j o -, -j u - i n jë numri

fja lësh si hav jar, ob jekt, fjo rd etj. § 36 a shën.

Shkrimi m e j a -, j e -, j o -, j u - i fja lëve që nisin

me togjet e mësipërme, si edhe i em rave të

përveçëm të huaj të këtyre tipave. § 36 b

Shkrim i me j i fja lëve dhe i em rave të

përveçëm m e a j, e j , o j , u j , ku r këto gru pe janë

në trup të tyre. § 36 c

Shkrimi me i i fja lëve dhe i em rave të për- veçëm të mësipërm, ku r këto grupe janë fundore. § 36 c

Shkrimi m e i i fja lëve m e bu rim prej greqi-

shtes së vjetër, që në këtë gju hë kanë y. § 36 ç

Shkrimi me i i em rave të përveçëm m e bu rim

prej greqishtes së vjetër, që në këtë gju hë ka-

në y , si edhe i fja lëve të form u ara prej tyre. § 36 ç

Shkrimi edhe në gju hën shqipe me au, e u i fja -

lëve dhe i em rave të përveçëm me bu rim grek,

latin a iliro- trak me au, eu. § 36 d

Shkrim i m e v i n jë numri fja lësh si Evropë,

ne v ra lg ji etj. § 36 d shën.

188 D i s a t i p a f j a l ë s h m e p r e j a r d h j e t ë h u a j

Shkrimi me ua, ue , ui , uo i fja lëve dhe i em-

rave të përveçëm të b u rim it latin-roman me

kua, kue , k ui , kuo . § 36 dh

Shkrimi në shqipen me -oo- i fja lëve të huaja

me -oo-. § 36 e

Shkrimi me c i fja lëve me bu rim nga latin i-

shtja, nga gju hët romane, si edhe nga gre-

qishtja, të cilat në gju hën shqipe kanë n jë c

të ndjeku r nga e ose i . § 36 e

Shkrimi me c i emrave të përveçëm të huaj

që në gju hën shqipe kanë n jë c të ndjeku r

nga n jë e ose i. § 36 ë

Shkrimi me d, t (e jo me dh , t h ) i fja lëve

ndërkombëtare me bu rim nga greqishtja e vjetër. § 36 f

Shkrimi m e d, t i em rave të përveçëm grekë

e romakë. § 36 f

Shkrimi me dh , th i n jë numri fja lësh dhe

emrash të përveçëm të përdorim it popu llor. § 36 f shën.

Shkrimi me g j i fja lëve që bu rojnë kryesisht

nga greqishtja , latinishtja a nga gju hët roma-

ne e që në shqipen kanë n jë g j të ndjeku r nga

e ose i , si edhe i em rave të përveçëm të huaj

të tip it të mësipërm. § 36 g

Shkrimi me x h e jo me g j i n jë numri fja lësh

si inxh in ie r, xh iro etj. § 36 g shën.

Shkrimi me j (dhe jo me z h ose x h ) i fja lëve

si ad jut an t , ju r i etj. § 36 gj

Shkrimi me zh i fja lëve që janë marrë drejt-

përdrejt nga frëngjishtja . § 36 gj

Shkrimi me gn i fja lëve si agnos ticizëm , gneis etj. § 36 h

D i s a t i p a f j a l ë s h m e p r e j a r d h j e t ë h u a j 189

Shkrimi me n j i fja lëve si d in jite t, lin jit etj. § 36 h

Shkrimi me h - i fja lëve që në greqishten e

vjetër fillon in me zanore të aspiruar dhe në

latinishten m e h-. § 36 i

Shkrimi me h - i em rave të përveçëm që në

greqishten e vjetër fillon in me zanore të aspi-

ruar dhe në latinishten me h -, si edhe i em-

rave të tjerë të përveçëm, fonetikisht të ngja - shëm me ta. § 36 i

Shkrimi me k i fja lëve të term inologjisë tek-

niko-shkencore ndërkombëtare me bu rim nga

greqishtja e vjetër dhe që përmbajnë tema të

cilat në greqishte kanë pasur n jë x» si edhe i em rave të përveçëm të huaj të tip it të më-

sipërm. § 36 j

Shkrimi m e ks i fja lëve të huaja që në gju hën

shqipe kanë n jë -ks- të ndjeku r nga n jë - io. § 36 k

Shkrimi me ks i fja lëve me bu rim grek a la -

tm që përmb ajnë elementin eks të ndjeku r

nga n jë bashkëtingëllore. § 36 I

Shkrimi me kz i fja lëve me bu rim grek a latin

që përm b a jnë elementin eks të ndjeku r nga

n jë zanore. § 36 1

Shkrimi me kz i fja lëve të bu rimit grek që

përmbajnë temat ekzo a hekza. § 36 1

Shkrimi me 1 i fja lëve me bu rim nga greqish-

tja e vjetër, nga la tinishtja ose nga gju hët ro-

mane dhe që në këto gju hë kanë n jë 1 të th je-

shtë ose dyfishe. § 36 11

Shkrimi me 1 i amrave të përveçëm m e bu rim nga greqishtja e vjetër, nga la tin ishtja ose nga

gju hët romane dhe që në këto gju hë kanë n jë

1 të thjeshtë ose dyfishe. § 36 11

190 Disa tipa fja lësh me preja rdh je të huaj

Shkrimi me 11, në pa jtim me shqiptim in popu-

llor të ngu litu r prej kohësh, i disa fja lëve me

bu rim të huaj të tip it të mësipërm. § 36 11 shë». 1

Shkrimi m e 1 dhe m e 11 i fja lëve me bu rim

nga anglishtja. § 36 11 shën. 2

Shkrimi me 1 dhe me 11 i fja lëve të reja tëbu rimit sllav. § 36 11 shën. 3

Shkrimi m e r r i fja lëve itë huaja, kryesisht ro-

mane, që në këfo gju hë kanë rr . § 36 m

Shkrimi m e -z- i fja lëve me bu rim nga gre-

qishtja e vjetër, nga la tin ishtja a nga gju hët romane ose të formu ara në shqipen me elemen-

te të këtyre gju hëve, tek të cila t ato kanë një

s ndërzanore, si edhe i em rave të përveçëm të huaj të tip it të mësipërm. § 36 n

Shkrimi me s i n jë numri emrash të përveçëm

të tip it të mësipërim. § 36 n shën,

Shkrimi m e -z - i fja lëve me -i z ë m e -az ëm . § 36 nj

Shkrimi m e -z m - i fja lëve me bu rim nga gre-

qishtja e vjetër ose të ndërtu ara me elemente të kësaj gjuhe. § 36 o

Shkrim i m e -z- i fja lëve të huaja, të form u a- ra me parashtesën d e z - (d e s -) , ku r s- ja e para-

shtesës gjendet në pozicion ndërzanor. § 36 p

Shkrimi m e s i fja lëve m e parashtesën d is-

përpara n jë bashkëtingëllorej e. § 36 q

Shkrim i m e s i fja lëve me parashtesën t rans. § 36 q

Shkrimi m e s i fja lëve të huaja që në gju hën

e bu rim it kanë ss. § 36 r

D isa tipa fjalësih m e preja rdh je të huaj 191

Shkrim i m e -s- i fja lëve të huaja të formu ara

me parashtesën a- prej fja lësh me s nistore. § 36 rr

S hkrim i i em rave të përveçëm të huaj sipas

shqiptim it të tyre në gju hët përkatëse dhe në

përshtatje me sistemin gra fik të shqipes. § 37

M osru a jtja në shkrim e bashkëtingëlloreve

dyfishe të em rave të përveçëm të huaj me për-

jashtim të rr-së. § 37

Shënim i në kllapa , në sh faqjen e parë, i em-

rave të përveçëm të huaj sipas gra fisë së gju -

hës nga bu rojnë. § 37

Shkrim i m e 1 i em rave të përveçëm të gju -

hëve s llave, pavarësisht nga mënyra e shqip-

tim it të 1-së në këto gju hë. § 37 shën. 1

Shkriimi m e -i i em rave të përveçëm m ë - i j të

bu rim it rus. § 37 shën. 2

Shkrim i sipas traditës së ngu litu r prej kohësh

në gju hën shqipe i disa em rave të përveçëm

të huaj. § 37 shën. 3

192 Ç ë s h t j e g r a m a t i k o r e

IV. ÇËSHTJE GRAMATIKORE

DISA TBAJTA TË SHUMËSIT TË EMRAVE DHE TË MBIEMRAVE

Shkrimi me -a në shumës i em rave fem ërorëmë -ë (a rra - t, rrob a - t) . § 38 a

Shkrimi me -ë në shumës, ashtu si në njëjës,

i emrave fem ërorë më -ë (anë - t, fle të - t) . § 38 b

Shkrimi me dy tra jta shumësi, sipas ku ptime-

ve me të cila t përdoren, i n jë numri emrash fem ërorë si b rin jë - t, b rin ja - t. § 38 b shën.

Shkrimi në shumës njësoj si në n jëjës i em rave fem ërorë me zanore të theksuar (një hard hi-

shumë hard hi) . § 39

Shkrimi në shumës njësoj si në n jëjës i emra-

ve fem ërorë më -e dhe -o të patheksuar (n jë lule - shum ë lule, n jë pako - shumë pako). § 39

Përdorim i në gju hën letra re edhe i shumësit

më -ra te disa nga emrat e tipave të mësipërm

për qëllim e të caktuara stilistike-shprehëse. § 39

Shkrimi në shumës zakonisht me -ë i em rave

mashku llorë më -a l , -an , -a r , -e c , -e l , -e r , -e t ,

-e z , -i l , -i r , -o l , -o n , -o z , -un . § 40

Shkrimi në shumës me -a i disa em rave nga

tipat e mësipërm. § 40 a

Shkrimi në shumës me -e 1 disa em rave nga

tipat e mësipërm. § 40 b

Shkrimi në shumës rregu llisht me -ë i em rave

më -ac , -aç , -a f , -ak , -a p , -aq , -ash , -e ç , -e k ,

-e n , -e sh , -ik , -in , -ist , -j a n , -jo t , -o k , -o r , -o sh ,

-o t , -t ar , -t o r , -uk . § 40 shën. 1

Ç ështje gramatikore 193

Shkriml në shumës me -ë i em rave më -an t ,

-at , -az , -e n t , -id , -i t , -o n t , kur shënojnë fry-

morë. § 40 shën. 2

Shkrimi në shumës me -e i em rave më -an t ,

-at , -az , -e n t , -id , -i t , -o n t , kur nuk shënojnë

frymorë. § 40 shën. 2

Shkrimi në shumës me -e i em rave më -az h ,

-e z h , -ë l , -im , -io n , -( i )um , -o z h , -us. § 40 shën. 3

Shkrimi në shumës me -a i disa em rave sibërry la, cepa et-j. § 40 shën. 4

Shkrimi në shumës me -e i disa em rave sidjepe, kry qe «tj. § 40 shën. 4

Shkrimi në shumës njësoj si në n jëjës i em-

rave mashku llorë më -ë s, -ue s e -y e s. § 41

Përdorim i në shumës i tra jtës së gjin isë fe-

mërore të m b iem rave që përcaktojnë emra

mashku llorë me shumësin më -e (d e te të the -

lla ). § 42

Përdorim i në shumës i tra jtës së gjin isë mash-

ku llore të m b iem rave që përcaktojnë emra me

temë më -r , të cilët e form ojn ë shumësin me

mbaresën -a (em ra të përv eçëm ). § 43

Përdorim i në shumës i tra jtës së gjin isë fem ë-

rore të m b iem rave që përcaktojnë em ra ma-

shku llorë e asnjanës me shumësin më -r a

(u jë ra të ftohta ) . § 43

Shkrimi me fu ndoren -q e i shumësit të em ra -

ve më -l lë k . § 44

SHKRIMI I NYJËS SË PËRPARMEShkrimi m e n yjë të përparm e (i , e, të, së) i

em rave në rasën gjinore. § 45

13 — 360

1 9 4 Çështje gramatikore

Shkrimi m e nyjën e përparme të i n jë emri

të rasës gjinore, ku r vjen pas n jë em ri tje-

tër të rasës gjinore a dhanore të pashquar

n jëjës, pavarësisht nga gjin ia që ka ky i fundit.

Shkrim i me nyjën e përparme të i n jë emri

të çfarëdo g jin ie në rasën gjinore, kur vjen pas

n jë em ri mashku llor në rasën gjinore a dha-

nore të shquar njëjës.

Shkrimi me nyjën e përparme së i n jë emri të

çfarëdo gjin ie në rasën gjinore, kur vjen pas

n jë emri fem ëror në rasën gjinore a dhanore

të shqusar njëjës.

Shkrim i me nyjën të i m b iem rit të dytë dhe i

të tjerëve pas tij (po ashtu edhe i numërorëve

rreshtorë), kur dy a më shumë mb iemra për-

caktojnë n jë em ër fem ëror të rasës gjinore,

dhanore a rrjedhore n jëjës.

Përdorim i i nyjës së ku r dy a më shumë mb i-

emra të nyjshëm ose numërorë rreshtorë ndo-

dhen përpara emrit.

Shkrim i me nyjën të i fja lës përcaktu ese të

dytë dhe i të tjerave pas saj (emra ose mb i-

emra ), ku r përcaktojnë n jë emër fem ëror në

rasën gjinore, dhanore a rrjedhore njëjës.

Shkrimi m e nyjën së i em rit të dytë fem ëror

n jëjës e i të tjerëve pas tij, në rastet ku r pas n jë em ri fem ëror të shquar të rasës gjinore,

dhanore a rrjedhore n jëjës vijn ë dy a më shumë emra fem ërorë në gjinore n jëjës, që

përcaktojnë secili emrin që ndodhet menjëherë

para tyre.

Shkrimi me nyjën të i em rit të dytë fem ëror

n jëjës e i të tjerëve pas tij në rastet ku r pas n jë emri fem ëror të shquar të rasës gjinore, dha-

nore a rrjedhore n jëjës vijn ë dy a më shumë

emra fem ërorë në gjinore njëjës, që përcak-

§ 46

47

47

48

48 shën.

49

Ç ështje gramatikore 1 9 5

tojnë jo emrin në gjinore që ndodhet menjë-

herë përpara tyre, por atë që ndodhet para

atij. § 50

Përdorim i i nyjës t ë përpara em rit të dytë e

të tjerëve pas tij të rasës gjinore, ku r një

emër fem ëror në gjin ore n jëjës përcaktohet

nga dy ose më shumë emra të bashkërenditur. § 51

Pëtdorim i i nyjës së përparme i për gjin inë

mashku llore dhe e për gjin inë fem ërore për-

para em rit të dytë nga dy emra në rasën gji-

nore, që ndjekin n jë em ër në emërore njëjës. § 52

Përdorim i i nyjës së përparme t ë përpara em-

rit të dytë nga dy emra në rasën gjinore, që

ndjekin n jë em ër në ka llëzore n jëjës. § 52

Përdorim i i nyjës së për tra jtën e shquar dhe

i nyjës t ë për tra jtën e pashquar përpara

em rave fem ërorë të nyjshëm në gjinore, dha-

nore e rrjedhore. § 53

Përdorim i i nyjës së në gjinore, dhanore e

rrjedhore të shquar përpara em rave fem ërorë

të farefisnisë, kur përdoren me nyjë. § 53

Përdorim i i nyjës së përparme përpara secilit

nga dy a më shumë emra të bashkërenditu r të rasës gjin ore që përcaktojnë n jë emër. § 54

Shkrimi ose jo, duke u mbështetu r në arsye të

caktuara ku ptimore a stilistike, i nyjës së për-

parme te emri i dytë e te të tjerët pas tij,

kur vijn ë n jëri pas tjetr it më shumë se tre emra të rasës gjinore të bashkërenditu r pa

lidhëza. § 54

Përdorim i i nyjës t ë pas n jë ernri fem ëror, kur ndeshen dy nyja të përparm e të rasës gjinore

të gjin isë fem ërore (së së ). § 55

196 Çështje gramatikore

Shkrimi i nyjës i midis em rave mashku llorë në

emërore, të cilët lakohen si fem ërorët, dhe

em rave ose m b iem rave që i përcaktojnë ata.

Shkrim i i nyjës së midis em rave mashku llorë

në gjinore, dhanore e rrjedhore, të cilët la -

kohen si fem ërorët, dhe em rave ose mb iemra-

ve që i përcaktojnë ata.

Shkrimi i nyjës t ë te m b iemrat e nyjshëm të

shkallës pohore, ku r vijn ë pas n jë emri fem ë-

ror në gjin ore a dhanore të pashquar n jëjës.

Shkrimi i nyjës së te m b iem rat e nyjshëm

të shkallës pohore, ku r vijn ë pas n jë emri fem ëror të shquar.

Shkrimi me nyjën e përparme t ë në rasat e

zhdrejta të n jëjës it i m b iem rave të shkallës

krahasore dhe sipërore të form u ar me pjepëzën

m ë, kur vijn ë pas një emri femëror.

Shferimi me nyjën e përparm e së në rasat e

zhdrejta të n jëjës it i m b iem rave të shkallës krahasore dhe sipërore të form u ar me pjesë-

zën m ë, ku r ndodhen para n jë emri fem ëror.

Përdorim i me nyjën e i m b iem rit të nyjshëm

me funksion cilësori, ku r ndjek n jë kundrinë

të drejtë të shprehur me em ër në ka llëzore

të shquar.

Përdorim i m e nyjën t ë i m b iem rit të nyjshëm me funksion kallëzu esori, ku r ndjek n jë kun-

drinë të d rejtë të shprehur me em ër në ka-

liëzore të shquar.

Përdorim i i nyjës t ë para m b iem rave të nyj-

shëm që ndjekin një em ër në rrjedhoren e

pashquar shumës.

§ 56

§ 56

§ 57

§ 57

§ 58

§ 58

§ 59

§ 59

§ 60

Ç ë s h t j e g r a m a t i k o r e 197

Shkrimi pa nyjë i përem rave pronorë im , im e,

yt, jote , ynë, jonë , ju a j m e përdorim thjesht

si përemra ose si përcaktues të n jë emri. § 61

Shkrimi m e nyjë të përparme i përem rave

pronorë e ( të ) m i, e ( të ) tu etj. në të gjitha

tra jtat dhe përdorim et e tyre. § 61

SHKRIMI I DISA PJESËZAVE DHE PARAFJALËVE

Shkrimi zakonisht i p lotë i tra jta ve foljore

që form ohen me do të. § 62

Shkrimi i pjesëzës t ë para lidhores ose p je-

sores gja të përsëritjes së tra jta ve fo ljore për-

katëse bashkë me pa ra fja lët që mund të

ketë përpara. § 63

Shkrimi i pjesëzës duk e të përcjellores në të

gjitha rastet e përsëritjes së kësaj tra jte fol-

jore. § 64

Përsëritja , në raste mohimi, edhe e pjesëzësmos bashkë me pjesëzën duk e . § 64

Shkrimi i pjesëzës p a përpara pjesores në të

gjitha rastet e përsëritjes së kësaj tra jte fol-

jore. § 65

Përsëritja në shkrim e pa ra fja lëve në , t e (t e k ),

me, n g a, p r e j etj. gja të bashkërenditjes së dy

a më shumë em rave a përem rave me të cilët

ato lidhen. § 66

M ospërsëritja në shkrim, për arsye të cak-

tuara ku ptim ore ose stilistike, e p a ra fja lëve

në, t e (t e k ), m e , nga, p r e j etj. gja të bashkëren-

d itjes së dy a m ë shumë em rave a përem rave

me të cilët ato lidhen. § 66

198 Shkrim i i fja lëve njësh, ndaras dhe me vizë në mes

V. SHKRIMI I FJALËVE NJËSH, NDARAS DHE ME VIZË NË MES

Shkrimi njësh i të gjitha a tyre n jës ive që nga

pikëpamja leksikore përb ëjnë një fja lë të

vetme. § 67

Shkrimi ndaras i të gjith a atyre n jës ive që

janë pjesë të n jë togfja lësh i, të n jë loku cioni

ose të n jë em ërtim i të përbërë. § 67

Shkrim i njësh i fja lëve me parashtesa. § 67 A a

Shkrim i njësh i fja lëve të përbëra me lidh je

përcaktore ndërm jet gjym tyrëve të tyre. § 67 A b

Shkrim i me vizë midis tyre i p jesëve të njërës

gjym tyrë të n jë fja le të përbërë, ku r ato pjesë

lidhen midis tyre me lidhëzat e ose a. § 67 A b shën.

Shënimi me vizë i gjym tyrës së dytë të për-

bashkët të dy a më shumë fja lëve të përbëra

të bashkërenditura, ku r për arsye shkurtimi,

a jo shkruhet vetëm te f ja la e fundit. § 67 A b shën.

Shkrimi njësh i fja lëve të përbëra me lidh je

këpu jore ndërtmjet gjym tyrëve të tyre, të n jë-

suara plotësisht si nga ana leksikore, ashtu

edhe nga ana gramatikore. § 67 A c

Shkrimi njësh i fja lëve të përbëra e të për-

ngjitu ra (emra, mb iemra, numërorë, përemra

të paku fishëm, nda jfolje, pa ra fja lë, lidhëza,

pjesëza, paSthirrma), të ngu litu ra prej kohësh

si të tilla në gju hë si nga ana leksikore, ashtu

edhe nga ana gramatikore. § 67 A ç

Shkrimi njësh i nu m ërorëve themelorë që nga

11 deri më 19 dhe i a tyre që tregojnë dh jetë- she, qindëshe. § 67 A ç

S hkrim i i fja lëve njësh, ndaras dhe me vizë në mes 199

Shkrim i njësh i nu m ërorëve rreshtorë, pava-

rësisht nga numri i p jesëve përbërëse të

tyre.

D a llim i në shkrim i n da jfoljeve atëherë, n jë -

herë, përse, qëkur (qy s hkur) nga përdorim et

e p jesëve përbërëse të tyre si fja lë të ve-

çanta.

D a llim i në shkrim i lidhëzave ngase, nëse,

sesa e i pjesëzës seç nga përdorimet e p je-

sëve përbërëse të tyre si fja lë të veçanta.

Shkrimi njësh i mbaresës e i nyjës së prapme

tek emrat e mb iemrat e huaj të personave e

të vendeve.

Shkrimi ndaras i togfja lëshave të tip it em ër në em ërore + em ër në rrjed hore .

Shkrimi ndaras i togfja lëshave me kuptim

m b iem ëror të përbërë nga emrat b ojë ose

ngjy rë + emër në rrjedhore.

Shkrimi edhe njësh, edhe ndaras i emërtime- ve g je l deti, lule d ie lli, panxhar sheqeri.

Shkrimi ndaras i n d a jfoljeve dhe i loku cioneve

n da jfoljore si së afë rm i, së bashku etj.

Shkrimi ndaras i loku cioneve nda jfoljore

të form u ara nga dy fja lë të n jëjta ose të ndry-

shme, të lidhu ra në mes tyre me para fja lë

ose me lidhëzën e.

Shkrimi ndaras i ndërtim eve të tip it me ose

për + em ër në ka llëzore të pashquar me vlerë kryesisht nda jfoljore.

Shkrimi ndaras i nu m ërorëve themelorë të

formu ar m e fja lët m ijë , m ilion , m iliard .

§ 67 A ç

§ 67 A ç shën.

§ 67 A ç shën.

§ 67 A d

§ 67 B a

§ 67 B a

§ 67 B a shën.

§ 67 B b

§ 67 B c

§ 67 B ç

§ 67 B d

2 0 0 S h k r i m i i f j a l ë v e n j ë s h , n d a r a s d h e m e v i z ë n ë m e s

Shkrimi ndaras i pjesëve përbërëse të n jë nu-

mërori themelor, të lidhu ra me lidhëzën e. § 67 B d

Shkrimi ndaras i loku cioneve pa ra fja lore ose

lidhëzore si aq sa, de ri ku, edhe pse, g je r te, si

edhe, sado që etj. § 67 B dh

Shkrim i ndaras i shpreh jeve em ërore për

qind , për m ijë etj. § 67 B e

Shkrim i ndaras i pjesëzës u të tra jta ve pësore-

- vetvetore, ku r ndodhet para foljes . § 67 B ë

Shkrimi ndaras i loku cioneve pasthirrmore,

p jesët përbërëse të të cila ve e ru ajnë pava -

rësinë e tyre gramatikore. § 67 B f

S hkrim i me vizë lidhëse në mes i form im eve

të përftu ara nga përsëritja e n jë fja le në të

n jëjtën tra jtë. § 68 a

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i form im eve

të përftu ara nga përsëritja e n jë fja le në

tra jta të ndryshme. § 68 a

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i form im eve

të përftu ara nga bashkimi i dy antonimeve. § 68 a

S hkrim i me vizë lidhëse në mes i form im eve

të përftu ara nga bashkimi i dy nu mërorëve

themelorë për të shënuar n jë sasi të përa fërt. § 68 a

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i form im eve

onomatopeike të përftu ara nga përsëritja e n jë

fja le në të n jëjtën tra jtë ose në tra jtë të

ndryshuar. § 68 a

Shkrim i me vizë lidhëse në mes i em ërtim eve

të përbëra të n jës ive të matjes. § 66 b

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i em ërtim eve

S h k r i m i i f j a l ë v e n j ë s h , n d a r a s d h e m e v i z ë n ë m e s 2 0 1

të përbëra të n jës ive të ndryshme të klas ifi- kimit.

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i em ërtim eve

jo të thjeshta me lidh je këpu jore plotësuese

ose me lidh je përcaktore-ndajshtimore ndër- m jet p jesëve përbërëse të tyre.

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i form im eve

term inologjike të tip it ( rake ta ) a jë r- a jë r.

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i form im eve

jo të thjeshta, kryesisht mb iemërore, pjesët e

të cilave kanë midis tyre lidh je këpu jore që

shprehin marrëdhënie plotësuese ose të ndër- sjellta .

Shkrim i pa vizë në mes, si fja lë të vetme, i

form im eve të këtij tip i që shënojnë n jës i etni-

ke ose gju hësore të ngu litu ra historikisht.

Shkrimi m e vizë lidhëse i pjesëzës is h - për-

para em ërtim eve të ndryshme.

Shkrimi m e vizë lidhëse në mes i em ërtim eve

të përbëra të p ikave të horizontit, të form u a-

ra prej n jë fja le të thjeshtë dhe p rej n jë

fja le të përbërë.

Shkrimi me vizë lidhëse në mes i em rave të

përbërë të krahinave e të fshatrave të vendit

tonë, me lidh je bashkërenditëse, ndajshtim ore

ose me lidh je përkatësie.

Shkrimi me vizë lidhëse i em rave të përbërë

gjeogra fikë të huaj, edhe ku r pjesët përb ërë- se lidhen midis tyre me para fja lë, lidhëz ose nyjë.

Shkrimi pa vizë i em ërtim eve gjeogra fike të

huaja që si pjesë të parë kanë n jë nyjë të

përparme në gju hët përkatëse.

68 b

68 c

68 ç

68 d

68 d

68 dh

68 e

68 ë

68 f

68 f

2 0 2 Shkrimi i fja lëve njësh, ndaras dhe me vizë n ë m e s

Shkrimi m e vizë lidhëse në mes i em rave ose

i m b iem rave të huaj të personave, të përbërë

prej dy a më shumë pjesësh.

Shkrimi veç i nyjës ose i pjesëzës, ku r ato

ndodhen midis em rit dhe m b iem rit të n jë

personi të huaj.

Shkrimi pa vizë lidhëse dhe pa kllapa i p je-

sëve përcaktuese të m b iem rave të personave.

Shkrimi njësh me em rin i pjesës -o g l lu te em-

rat e përveçëm me bu rim turk.

Shkrimi veç i gjym tyrëve përbërëse të em-

rave dhe të m b iem rave kinezë, koreanë, viet-

namezë e b irmanë.

Shkrimi m e vizë lidhëse i nu m ërorëve rresh-

torë, ku r vetë numri ose n jë pjesë e tij shë-

nohet me sh ifra arabe.

Shkrimi pa prapashtesë dhe pa n yjë të për-

parme i nu m ërorëve rreshtorë të shkruar me

shifra romake.

Shkrimi m e shkronja e jo me sh ifra romake

i nu mërorëve rreshtorë që shënojnë shkallët

e përgjegjës isë në organizatat shoqërore, në

ushtri etj.

Shkrimi m e vizë lidhëse i em ërtim eve të

përvjetorëve dhe i form im eve të ngjashme me

to, kur nu mërori shënohet me shifër.

Shkrim i pa vizë, si n jë fja lë e vetme, i emër-

tim eve të përvjetorëve dhe i form im eve të ngjashme m e to, ku r numërori shënohet me

shkronja.

S hkrim i me vizë lidhëse i em ërtim eve të

veçanta të m jeteve teknike si edhe i em ërti-

m eve të ngjashme konvencionale, në përb ërjen

e të cila ve hyn edhe n jë numër i shënuar

me shifra.

§ 68 g

§ 68 g shën. 1

§ 68 g shën. 2

§ 68 g shën, 3

§ 68 g shën. 4

§ 68 gj

§ 68 gj

§ 68 gj shën.

§ 68 h

§ 68 h

§ 68 i

S hkrim i i fja lëve njësh, ndaras dhe me vizë në mes 203

Shkrimi m e vizë lidhëse i numrave të tele-

fonave dhe të ta rgave të au tomjeteve, kur

përbëhen nga grupe shifrash. § 68 i

Përdorim i i vizës lidhëse midis em ërtim eve

të shkurtuara të institu cioneve, të zyrave,

të ndërm arrjeve, të organ izatave dhe nyjës së prapme ose mbaresës. § 68 j

Shkrim i m e vizë lidhëse i emërbimeve të

përbëra nga n jë pjesë e shkurtuar dhe nga një

pjesë e plotë. § 68 k

Shkrimi me vizë lidhëse i shkronjave, numra-

ve (ku r shprehen me sh ifra ), i p jesëve të pa- ndi'yshueshme të ligjëratës, si edhe i elem enteve

që nuk ja në pjesë të ligjëratës, kur përdoren

si emra dhe marrin tregues të tra jta ve rasore. § 68 1

Përdorim i i vizës lidhëse midis p jesëve përbë-

rëse në komandat ushtarake të përbëra nga dy

ose më shumë pjesë. § 68 11

Përdorim i i vizës së gja të midis em rave të

përveçëm që shënojnë caqet e n jë hapësire

gjeogra fike. § 69 a

Përdorim i i vizës së gja të midis em rave që

shënojnë caqe kohore. § 69 a

Përdorim i i vizës së gja të midis nu mërorëve

që tregojnë caqet e n jë hapësire kohore. § 69 b

Përdorim i i vizës së gja të midis dy a më shumë

emrash të veçantë ose emërtimesh, fja lësh a to-

gje fja lësh të veçanta, të cila t kanë ndërm jet

tyre marrëdhënie të ndërsjellta , janë elemente

përbërëse të n jës ive ku ptim ore shumëpjesëshe

ose shënojnë ka lim e nga n jë gjend je në n jë tje- tër. § 69 ç

Përdorim i i vizës së gja të midis em rave të

bashkautorëve të n jë vepre. § 69 ç

204 Përdorim i i shkronjave të mëdha

VI . PËRDORIMI I SHKRONJAVE TË MËDHA

Përdorim i i shkronjës së madhe për të da-

llu ar em rat e përveçëm dhe em ërtim et e ba-

rasvlershme me ta nga em rat e përgjithshëm. § 70

Shkrimi m e shkronjën e parë të madhe i

em rave dhe i m b iem rave të personave, si edhe

i ep iteteve ose i ofiqeve (nofkave) që janë

pjesë përbërëse e tyre. § 71

Shkrim i me shkronjën e parë të madhe i

pseudonimeve. § 71

Shkrim i me shkronjë të vogël i n yja ve dhe i

p jesëzave të m b iem rave të huaj, ku r jepet i

p lotë emri dhe mb iemri i personit. § 71 shën. 1

Shkrimi m e shkronjë të madhe i nyja ve dhe i

p jesëzave të m b iem rave të huaj të personave,

ku r përdoret vetëm mb iem ri dhe kur nyja ose

pjesëza është element i domosdoshëm i tij. § 71 shën. 1

Shkrimi m e shkronjë të madhe i p jesëve

O , M ak, San, Sen të m b iem rave të huaj të

personave. § 71 shën. 1

Shkrim i m e shkronjën e parë të madhe i të

gjitha p jesëve të em rave dhe të m b iem rave

kinezë, koreanë, vietnam ezë e b irmanë. § 71 shën. 2

Shkrim i m e shkronjën e parë të madhe i

em rave e i mb iem rave të përveçëm që përdo-

ren për të shënuar n jë kategori të caktu ar

njerëzish, por që nuk ja n ëk th yern ë emra të përgjithshëm. § 72

Përdorim i i shkronjave të mëdha 205

Shkrim i me shkronjë të vogël i em rave të

përveçëm, ku r janë kthyer në emra të për-

gjithshëm që shënojnë tip in përkatës. § 72 shën.

Shkrim i me shkronjë të vogël i em ërtim eve

të n jës ive të matjes, të m jeteve teknike, të

sendeve etj. me bu rim nga emra të përveçëm. § 72 shën.

Shkrim i m e shkronjë të vogël i em ërtim eve

të fu nksioneve shtetërore, politike e ushtarake,

të gradave, të titu jve feta rë etj. § 73

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

të mësipërme, kur ato përdoren më vete (jo

në fja li), siç ndodh zakonisht në rastet kur u drejtohem i personave përkatës, në nën-

shkrimet, si edhe në renditjen e em ërtim eve

në fja lë në dakumentet zyrtare. § 73

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

të fu nksioneve shtetërore, politike, ushtarake,

të gradave, të titu jve feta rë etj., ku r janë bërë

pjesë e pandarë e n jë emri të përveçëm. § 73

Shkrimi me shkronjë të madhe i të gjitha

fja lëve përbërëse të em ërtim eve të fu nksio-

neve zyrta re e shoqërore më të larta. § 74

Shkrimi me shkronjë të madhe i të gjitha

fja lëve përbërëse të em ërtim eve të titu jve më

të la rtë të nderit të RPS H . § 74

Shkrimi me shkronjë të madhe i të gjitha p je-

sëve përbërëse të em ërtim eve të u rdhrave e

të m eda ljeve shtetërore. § 74

Shkrimi me shkronjë të madhe vetëm i fja lës

së parë të em ërtim eve të titu jve të tjerë të

nderit. § 74

2 0 6 Përdorim i i shkronjave të mëdha

Vën ia ndërm jet thonjëzash e em ërtim eve të

titu jve të nderit, kur përdoren menjëherë pas fja lës «titu ll», si ndajshtim i paveçuar me presje. § 74

Shkrimi me shkronjë të madhe i em rave të

përveçëm të botës m itologjike e fetare. § 75

Shkrimi m e shkronjë të madhe i em rave të

përveçëm të figu rave e të tregim eve popu llore. § 75

Shkrimi me shkronjë të vogël i em rave të

përgjithshëm të s ferave të mësipërme si allah,

perëndi, shenjt, zanë etj. § 75

Shkrimi me shkronjë të madhe i em rave të

përveçëm të kafshëve. § 76

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

të planetëve, të yjeve, të yjës ive e të trupa-

ve të tjerë qieU orë. § 77

Shkrimi m e shkronjë të vogël i em rave die ll,

dhe, hënë, tokë, kur nuk përdoren si term a të

astronomisë. § 77 shën.

Shkrim i me shkronjë të madhe i em ërtim eve

gjeogra fike e territoria le-adm inistrative, si

edhe i em rave të tjerë të vendeve. § 78

Shkrimi me shkronjë të madhe i p jesëve për-

bërëse të n jë em ërtim i gjeogra fik a të një

emri vendi p rej dy a më shumë fja lësh. § 78

Shkrimi m e shkronjë të vogël i em rave të për-

gjithshëm gjeogra fikë që përdoren si përcak-

tues të n jë em ri të përveçëm ose përcaktohen prej tij. § 78 shën. 1

Përdorim i i shkronjave të mëdha 2 0 7

Shkrimi me shkronjë të madhe i m b iem rave

që janë pjesë përbërëse të em rave gjeogra fikë. § 78 shën. 2

Shkrimi m e shkronjë të madhe i pjesëve

përbërëse të em ërtim eve zyrtare të shteteve. § 78 shën. 3

Shkrimi m e shkronjë të madhe i em rave të

anëve të horizontit dhe i mb iem rave të for-

muar prej tyre, ku r përdoren si em ërtim e një-

sish territoria le ose si p jesë të këtyre emërti-

meve. § 78 shën. 4

Shkrimi me shkronjë të vogël i em rave të anë-

ve të horizontit dhe i m b iem rave të formu ar

prej tyre, ku r shënojnë n jë drejtim ose një

pikë të horizontit. § 78 shën. 4

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

gjeografiike, edhe kur përdoren me ku ptim të figurshëm. § 78 shën. 5

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

të periu dhave, të ngja rjeve, të akteve e doku-

menteve historike, të monumenteve historike

e të monu menteve të ku lturës. § 79

Shkrimi me shkronjë të vogël i em ërtim eve të

epokave gjeologjike, historike e të form acione-

ve historiko-shoqërore, që nuk janë emra të përveçëm. § 79 shën.

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

zyrtare (të sotme ose historike) të institu cio-

neve të shtetit dhe të pa.rtisë të vendit tonë,

të organ izatave shoqërore dhe të n jës ive ushta-

rake kryesore. § 80

Shkrimi me shkronjë të madhe i n jë pjese të

em ërtim it zyrta r të n jë institucioni, organizate

Përdorim i i shkronjave të mëdha

etj., ku r a jo përdoret për të përfaqësu ar gjithë

em ërtim in. § 80

Shkrimi m e shkronjë të vogël i em ërtim eve të

ka tegorive të mësipërme, ku r përdoren si emra të përgjithshëm. § 80 shën.

Shkrimi me shkronjë të madhe i fja lës së pacë

të n jë em ërtim i të përveçëm, ku r a jo përdo-

ret si përfaqësu ese e gjith ë em ërtim it. § 81

Shkrimi me shkronjë të madhe i p jesëve për-

bërëse të em ërtim eve të fes tave kombëtare e

ndërkombëtare. § 82

Shkrim i me shkronjë të vogël i em ërtim eve

të fes tave fetare. § 82 shën.

Shkrimi me shkronjë të madhe i fja lës së parë

të titu jve të gazetave, të revistave e të lib rave. § 83

Shkrimi me shkronjë të madhe dhe pa pika

i em ërtim eve të shkurtuara të shteteve, par-

tive, organ izatave etj. § 84

Shkrimi me shkronjë të madhe i em rave të përgjithshëm, ku r përdoren për të shënuar qe-

n ie të personifikuara. § 85

Shkrimi me shkronjë të madhe i n jë emri të

përgjithshëm për qëllim e të veçanta stilistike. § 86

Shkrim i m e shkronjë të madhe i përem rit ve-

tor ju dhe i përem rave pronorë jua j, ( i, e ) tij,

( i, e ) saj, në shenjë nderim i për personin të

cilit i d rejtohem i ose për të cilin flasim. § 87

Shkrimi m e shkronjë të madhe i em ërtim eve

të bartësve të fu nksioneve shtetërore e shoqë-

rore, ku r u drejtohem i atyre. § 87

Përdorim i i shkronjave të mëdha 209

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

shkencore të tipave, klasave, rendeve etj. të

botës b im ore e shtazore në tra jtën la tine të

tyre. § 88

Shkrimi me shkronjën e parë të madhe i sim-

b oleve të elem enteve kim ike. § 89

Shkrimi me shkronjë të vogël i em rave të

përgjithshëm si rrugë , nd ërm arrje , shkollë , ro -

man, b rigadë etj.,që përcaktohen nga n jë emër

a emërtim i përveçëm në rasën emërore, i

vënë ndërm jet thonjëzash. § 90

Shkrimi me shkronjë të madhe i em ërtim eve

të mësipërme, ku r përdoren më vete (jo në

fja li) në tabelat, doku mentet e shpa lljet zyr-

tare. § 90

Shkrimi me shkronjë të madhe i em rave shesh,

rrugë, lagje etj., ku r janë pjesë e em ërtim eve

të përveçm e përkatëse. § 90

Shkrimi me shkronjë të vogël i em rave të po-

pu jve dhe të banorëve të n jë vendi. § 91

Shkrimi m e shkronjë të vogël i em rave të di-

tëve të javës, të mu a jve e të stinëve. § 92

Shkrimi me shkronjë të madhe ose të vogël

i fja lës së parë të çdo vargu . § 93

Shkrimi m e shkronjë të madhe, në citime, i

fja lës së parë të va rgjeve, ku r shkruhen viju e-

shëm n jëri pas tjetrit. § 93

Fillim i me shkronjë të madhe i fja lës së parë

të çdo teksti. § 94

Fillim i me shkronjë të madhe i fja lës së parë

të një fja lie ose periu dhe që vjen pas pikës,

shumëpikëshit, pikëpyetjes, pikëçu ditjes dhe dy

14 — 360

2 1 0 N d a r j a e f j a l ë v e n ë f u n d t ë r r e s h t i t

pikave, ku r këto shënojhë mb arim in e një

fja lie. § 94

Shkrimi me shkronjë të vogël i fja lës së parë

pas pikëpyetjes, pikëçu ditjes ose shumëpikëshit,

ku r ato vihen pas ligjëra tës së drejtë dhe në

fja lët e au torit që vijojn ë, tregohet se ku jt i takon ligjëra ta . § 94 shën.

Shkrimi me shkronjë të vogël i fja lës së parë

pas shumëpikëshit që shënon ndërprerje gja të

ligjëratës dhe jo mb arimin e fja lisë a të periu -

dhës së mësipërme. § 94 shën.

Shkrimi me shkronjë të madhe i fja lës së

parë pas dy pikave, kur fillon n jë ligjëra të e

drejtë a n jë citat i vënë ndër thonjëza. § 95 a

Shkrimi me shkronjë të madhe i fja lës së parë

pas dy pikave, kur pas tyre, zakonisht në tek-

ste zyrta re (statute, lig je etj.), radhiten para-

gra fë të veçantë që nisin me kryerresht dhe

mbarojnë me pikë. § 95 b

Përdorim i i shkronjës së vogël pas dy pikave

në të gjith a rastet e tjera . § 95 b shën.

VI I . NDARJA E FJALËVE NË FUND TË RRESHTIT

M bështetja e ndarjes së fja lëve në fu nd të

rreshtit kryesisht në ndarjen e fja lëve në rro- k je dhe në strukturën m orfologjike të fja lës. § 96

M osndarja në fund të rreshtit e fja lëve n jë-

rrokëshe. § 97

N d a r j a e f j a l ë v e n ë f u n d t ë r r e s h t i t 211

Ka lim i te zanorja pasuese i bashkëtingëllores

që ndodhet ndërm jet dy zanoresh. § 98 a

N darja e lirë në fund të rreshtit, ku r ndërm jet

dy zanoresh ndodhen dy a më shumë bashkë-

tingëllore. § 98 b

Parapëlqim i nga dy ose m ë shumë ndarje të

mundshme në fund të rreshtit i asaj që ruan

më të qa rtë ku fijtë e p jesëve të kuptimshme

të fja lës. § 98 b

Ka lim i i bashkëtingëllores j , të ndjeku r nga

n jë b ashkëtingëllore tjetër, te zanorja që i prin. § 98 b shën.

M undësia e ndarjes në fund të rreshtit të

dy zanoreve që vijn ë n jëra pas tjetrës në një

fja lë. § 98 c

Parapëlqim i i nda rjeve mësue-si, i pathy e -

shëm te fja lët e këtij tipi. § 98 c

N darja në fu nd të rreshtit, te ku firi i p jesëve

përbërëse, e fja lëve të përbëra, të përngjitu -

ra, si edhe e: fja lëve të form u ara me parashtesa

që përdoren edhe si fja lë më vete në gju hën e sotme. . § 98 ç

M osndarja në. fund të rreshtit e fja lëve të për-bëra të shkurtuara. § 99 a

M osndarja në fund të rreshtit e prapashtesës së n jë numërori rreshtor të shënuar m e shifra

arabe. § 99 b

M osndarja në fund të rreshtit e nyjës së prap-

me dhe e. mbaresave në rastet kur shkruhen me vizë lidhëse. § 99 b

M osndarja në fu nd të rreshtit e shku rtimeve

të tipave a.i., d.v., p.sh. etj. § 99 c

212 N darja e fja lëve në fund të rreshtit

M osndarja në fund të rreshtit e em ërtim eve

të veçanta të m jeteve teknike, si edhe e emër-

tim eve të ngjashme konvencionale, në përbë-

rjen e të cilave hyn edhe n jë numër i shë-

nuar me shifra. § 99 ç

M osndarja në fund të rreshtit e shku rtimeve

të n jës ive të masave dhe e shenjave të për-

qindjes e të përmijës nga sh ifra që u prin. § 99 ç

M osndarja në fu nd të rreshtit e shenjës së

pa ragra fit nga numri e shkronja që vijn ë pas

saj. § &9 d

M osndarja në fund të rreshtit e shku rtimeve

që shënojnë nënndarje të kapitu jve, të neneve

etj. § 99 d

M osndarja në fund të rreshtit e nu mrave që

përmbajnë n jë thyesë dhjetore. § 99 dh

M osndarja në fund të rreshtit e n jë dyshkro-

njëshi. § 99 e

M oslënia në fu nd të rreshtit dhe moskalimi në

rreshtin tjetër i n jë shkronje të vetme, edhe

kur është zanore. § 100 a

N darja në fu nd të rreshtit e dy shkron jave të

n jëllojta që takohen në n jë fja lë. § 100 b

Përsëritja e vizës lidhëse, ku r kalon në rre-

shtin tjetër pjesa e dytë e n jë fja le a e n jë

em ërtimi të përbërë që shkruhet me vizë li-

dhëse. § 100 c

M oslejim i i hapjes së kllapave dhe të thonjë-

zave në fu nd të rreshtit dhe i m b ylljes në fi-

llim të rreshtit tjetër. § 101

S h k r i m i i d a t a v e 213

M oska lim i në rreshtin tjetër i shenjave të pi-

kësimit m e përjashtim të vizës së gjatë. § 101

VI I I . SHKRIMI I DATAVEPërdorim i i pikës pas shënimit të ditës e

të mu a jit në datat e plota, kur mu aji shkruhet

me shifra (arabe ose romake). § 102

M ospërdorim i i asnjë shenje midis ditës, mua-

jit dhe vitit, kur në datat e plota m u a ji shkru-

het me shkronja. § 103

Përdorim i i presjes pas em rit të vendit në

shkrimin e datave. § 104

Shkrimi i pa ra fja lës m ë pas em rit të vendit

dhe para shifrës që shënon datën, në shkresat

zyrtare. § 104

Shkrimi i para fja lës më para datave, kur ato

përdoren si plotës kohe brenda n jë fja lie. § 104

<

f c '> '