1

ค าน า

ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว ไดจดท าคมอการปฏบตงานส าหรบหนวยบรการเคลอนท เพอบรการดานอาหารโคนม ประกอบดวย 4 องคกร ไดแก หนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม(Feed Management Mobile Unit, FMMU) หนวยพฒนาสขภาพและผลตโคนม (Dairy Herd Health Unit, DHHU) เกษตรกรผเลยงโคนมและสหกรณโคนม ทงนมวตถประสงคเพอสรางฟารมตนแบบ ในการบรหารจดการดานอาหารสตว เพอแกปญหาคณภาพน านมดบของเกษตรกรทต ากวาคามาตรฐาน ทก าหนดไว ภายใตความรวมมอของเครอขายทประกอบดวย 4 องคกรดงกลาว การท างานทมความเชอมโยง ตดตอสอสาร การใหความชวยเหลอซงกนและกน น าไปสการสรางความเขมแขงในการท างานซงคาดวา จะสามารถแกปญหาดงกลาวไดอยางยงยน

คมอการปฏบตงานหนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม จดท าขนเพอใหเจาหนาท FMMU และเจาหนาท DHHU ใชเปนคมอในการปฏบตงานในพนท ทงนเพอก าหนดแนวทางในการแกปญหาดงกลาวใหเปนไปในทศทางเดยวกน สามารถแกปญหาการเลยงโคนมของเกษตรกรไดอยางมประสทธภาพตอไป

คณะท างาน 10 สงหาคม 2558

2

สารบญ

หนา

บทท 1 ปจจยทเกยวของกบการใหผลผลตและคณภาพน านมของโค 3 1. กระบวนการสงเคราะหน านม 3 2. การจดสดสวนอาหารหยาบตออาหารขน 4-5 บทท 2 แนวทางแกปญหาคณภาพน านมดบของเกษตรกรต ากวาเกณฑมาตรฐาน 6

1. การสรางหนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม(FMMU) 6-12 2. การสรางเครอขาย 13-20 3. การสรางฟารมตนแบบ 21-22 4. กรณศกษาการแกปญหาคณภาพน านมดบของฟารมเกษตรกรทไมผานเกณฑมาตรฐาน 23-27

ภาคผนวก 1. วธการสมเกบตวอยางอาหารสตว 29-33 2. คณคาทางโภชนะของวตถดบอาหารสตว 34-36 3. การแปรผลการตรวจวเคราะหคณภาพน านมดบ 37-40 4. แบบสมภาษณเกษตรกร 41-44 5. ค าสงแตงตงคณะท างานออกหนวยบรการดานอาหารโคนม 45

3

บทท 1 ปจจยทเกยวของกบการใหผลผลตและคณภาพน านมของโค

1. กระบวนการสงเคราะหน านม สารตงตนทเปนองคประกอบของน านมทกชนดมาจากเลอดถกน าเขาสของเหลวระหวางเซลล

ซงอยระหวางเสนเลอดฝอยและเนอเยอเซลลเตานม ภายในเซลลจะมสารตงตนอย 5 ชนด คอ amino acid, sugar, salt, milk fat และ protein โดยมกรดอะมโนส าหรบสงเคราะหเปนโปรตนในน านม กลโคสส าหรบสงเคราะหน าตาลในน านม กรดไขมนและกลเซอรอลส าหรบสงเคราะหเปนไขมนในน านม เปนตน

1.1 การสงเคราะหน าตาลแลกโทส แลกโทส (Lactose synthesis) เปนน าตาลสองโมเลกลทพบในน านมเกดจาก 1 โมเลกล

ของ glucose รวมกบ 1 โมเลกล galactose ท าใหไดเปน lactose อตราการสงเคราะหขนกบโปรตนเฉพาะชอ α-lactalbumin ทเปนองคประกอบของ lactose synthase ดงนนอตราการสงเคราะห lactose จะมความสมพนธกบเอนไซม lactose synthase และจะมโครงสรางของ α-lactalbumin (ซงเปนสวนประกอบของโปรตน) ประกอบอย การปลอยใหแมโคขาดสารอาหารประเภทโปรตนจงมผลตอ การสงเคราะห lactose ดวย นอกเหนอจากการขาดพลงงาน ซงมสวนโดยตรงตอปรมาณ glucose ในเลอด

1.2 การสงเคราะหโปรตนในน านม การสงเคราะหโปรตนน านมจะเกดในเซลลเชนเดยวกบการสงเคราะห lactose โปรตนนมมตนก าเนดมาจากกรดอะมโน (free amino acids) ในเลอดหลายชนด โดยรางกายจะน าเอากรดอะมโนในเลอด มาเปนสารตงตนสงเคราะหเปนโปรตนนม ดงนนในอาหารโคนมจะตองมสารอาหารประเภทโปรตนเพยงพอตอความตองการของโคนมในแตละชวงของการใหนม

1.3 การสรางไขมนในน านม ไขมนน านมเรามกเรยกเฉพาะวา milk fat หรอ butter fat ซงไขมนมลกษณะเฉพาะคอเปนไตรกล-เซอไรดผสม (mix triglycerides) มในสดสวน 97-98 เปอรเซนต ของไขมนทงหมด ทเหลอจะเปน lipid ทอยในรป phospholipids (2-3 เปอรเซนต) การสงเคราะหไขมนในน านม สารตงตนทใชในการสงเคราะหมาจาก 2 แหลง 1.3.1 จากอาหารหยาบทโคไดรบ โดยเฉพาะอยางยงโคตองไดรบอาหารหยาบทม เยอใยซงประกอบดวย cellulose และ hemicelluloses จะถกยอยโดยจลนทรยในกระเพาะหมกใหเปนกรดไขมนระเหยงาย (Volatile fatty acid, VFA) ถาโคไดรบอาหารหยาบคณภาพดปรมาณของ acetic acid จะผลตไดมากกวา propionic acid และ butyric acid ซง acetic acid จะเปนสารตงตนในการสงเคราะหไขมนในน านม 1.3.2 จากไขมนโดยตรงทมาจากอาหาร หรอมาจากทจลนทรยสรางขน ซงจะถกดดซมทล าไสในรป triglyceride จากนนจะถก hydrolyze ทผนงเสนเลอดฝอยกลายเปน Fatty acid, glycerol และ monoacylglycerol นอกจากนนรางกายโคสามารถสลายเนอเยอไขมน (adipose tissue) เผาผลาญใหไดเปน free fatty acid ซงเปนสารตงตนในการสงเคราะหไขมนในน านม การสงเคราะหของ fatty acid และ glycerol เกดภายในเซลล จากการรวมตวของ fatty acid 3 โมเลกลกบ glycerol 1 โมเลกล กลายเปน triglyceride และ triglyceride จะรวมกนเปนอณเลกๆ ทเรยกวา fat globule ซงเปนไขมนในน านม

4

2. การจดสดสวนอาหารหยาบตออาหารขน การจดสดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนใหเหมาะสมกบโคนม เพอใหโคนมไดรบโภชนะ ทสอดคลองกบความตองการของโคนมนน เปนสงทตองพจารณาในการจดการดานอาหารสามารถน าไปส การเพมประสทธภาพการผลตน านม การใหผลผลตน านมทดของโคนมนน นอกจากตองมพนธกรรมทดแลว การจดการฟารมทด การเลอกใชอาหารหยาบรวมกบอาหารขน และสดส วนระหวางอาหารหยาบ และอาหารขนกเปนอกปจจยหนงทมความส าคญตอความส าเรจของการเลยงโคนม พบวาการใหผลผลตน านมของโคนมมความสมพนธกบสดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนในสตรอาหาร และระดบเยอใย NDF กลาวคอ สตรอาหารทโคนมไดรบมสดสวนของอาหารหยาบสง ปรมาณผลผลตน านมจะลดลงเชนเดยวกน ถาระดบเยอใย NDF ในสตรอาหารสง กมผลใหผลผลตน านมลดลงเชนเดยวกน การเลยงโคนมในประเทศไทย ในสตรอาหารโครดนมควรจะมสดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนเทาใดจงจะเหมาะสม ซงเปนค าถามทยากทจะชชดวา สดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนเทาใด จงจะเหมาะสม เนองจากมปจจยตางๆ เขามาเกยวของอกมาก เชน ชนดและคณภาพของอาหารหยาบ วธการใหอาหารระดบโปรตนและพลงงานในสตรอาหาร ระยะการใหผลผลต รวมทงพนธกรรมของโคนม ถาหากพจาณาทระดบผลผลตน านม 15 กโลกรมตอวนเปนหลก ถาเกษตรกรตองการผลผลตน านมทมากกวา 15 กโลกรม ขนไป สตรอาหารส าหรบโครดนม ควรมสดสวนของอาหารหยาบตออาหารขน ท 30 ตอ 70 กลาวคอถาโคนมกนอาหารได 15 กโลกรม น าหนกแหงตอวน เกษตรกรควรใหอาหารหยาบ 4.5 กโลกรม น าหนกแหงตอวน และอาหารขนอก 10.5 กโลกรม น าหนกแหงตอวน ในขณะทเยอใย NDF ในสตรอาหารส าหรบโครดนมทตองการใหผลผลตมากกวา 15 กโลกรมตอวน ควรมคาไมเกน 30 เปอรเซนต จะเหนไดวา สดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนมสวนสมพนธทใกลชดกนกบระดบเยอใย NDF ในสตรอาหาร

จากขอมลทไดน เมอน ามาประยกตกบการใหอาหารโคนมในประเทศไทยทคณภาพของอาหารหยาบคอนขางต า กลาวคอ หญาสด ถวสด ขาวโพดหมก เปนตน สวนใหญมเยอใย NDF อยระหวาง 65-75 เปอรเซนต ขณะทฟางขาว หญาแหง และวสดเหลอใชทางการเกษตรอนๆ เชน ซงขาวโพด เปลอกถวเหลอง เปนตน มเยอใย NDF ทคอนขางสงอยระหวาง 75-85 เปอรเซนต ดงนนในการใหอาหารส าหรบโคนมทเลยง ในประเทศไทย สามารถสรปถงระดบเยอใย NDF และสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนตอการใหผลผลตน านมไดดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ระดบเยอใย NDF และสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนส าหรบโครดนมทใหผลผลตระดบตางๆ

ผลผลตน านม

(กก./ตว/วน)

ระดบเยอใย NDF ทงหมดในสตรอาหาร

(%)

สดสวนอาหารหยาบตออาหารขน

อาหารทมเยอใย NDF สง (75-85 %)

อาหารทมเยอใย NDF ต า (65-75 %)

มากกวา 20 กก.ตอวน 25-30 25:75 30:70

15-20 กก.ตอวน 30-35 30:70 35:65

นอยกวา 15 กก.ตอวน มากกวา 35 35:65 40:60

5

จะเหนไดวาสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนนน ขนอยกบผลผลตน านม ระดบเยอใย NDF ทงหมดในสตรอาหาร และคณภาพของอาหารหยาบเปนส าคญ เชน ถาเกษตรกรตองการใชฟางขาวเปนแหลงอาหารหยาบในสตรอาหารส าหรบโครดนม 15-20 กโลกรมตอตวตอวน สดสวนอาหารหยาบตออาหารขนควรอย ท 30:70 แตถาเกษตรกรใชหญาสดหรอขาวโพดหมกเปนแหลงอาหารหยาบ สดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนควรอยท 35:65

กรณทใชอาหารหยาบคณภาพด คอมเยอใย NDF ต า เลยงโคนมมค าแนะน าการจดสดสวนอาหารหยาบตออาหารขน roughage : concentrate ratio (คดเปนน าหนกแหง) หรอทนยมเรยกวา R:C ratio ตามเกณฑปกต R:C ratio ควรอยท 40:60 ถง 60:40 เชน

กลมโค R:C ratio

กลมท 1 โคใหนมชวงแรก (ใหผลผลตสง)

กลมท 2 โคใหนมปานกลาง (ระยะกลางการใหนม)

กลมท 3 โคใหนมนอย (โคทวไป, ระยะปลายการใหนม)

40 : 60

50 : 50

60 : 40

ตวอยาง การตรวจสอบการจดการใหอาหารอยางคราวๆ ในการใหอาหารโคนม วาสดสวนอาหารหยาบตอ อาหารขนอยในเกณฑทก าหนดหรอไม เชน ใหโคนมกนหญาสด 25 กโลกรม/ตว/วน (หญาสดมน าหนกแหง 20 %) และใหกนอาหารขน 7 กโลกรม/ตว/วน (อาหารขนมน าหนกแหง 90 %)

ดงนน โคนมไดรบหญาในรปแหง = 25 x 0.2 = 5 กโลกรม/ตว/วน

โคนมไดรบอาหารขนในรปแหง = 7 x 0.9 = 6.3 กโลกรม/ตว/วน

เพราะฉะนน R:C ratio = 5 : 6.3 หรอ = 44.2 : 55.7

สรป การใหอาหารโคนมครงนมการจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารอยในเกณฑทก าหนด ซงคาดวาคณภาพของน านมทไดนาจะอยในเกณฑมาตรฐาน

ดงนนจะเหนไดวาการเลยงโคนมจะตองมการใหอาหารหยาบคณภาพดและเสรมดวยอาหารขน

อยางไดสดสวนทงปรมาณและคณภาพควบคกนไปกบการจดการอาหารทถกตองและเหมาะสม จะไดผลผลตน านมตามศกยภาพของโคและไดน านมทมคณภาพ ผานเกณฑมาตรฐานทก าหนด ลดการสญเสยทางเศรษฐกจดานไขมนในน านมต า และสงผลใหตนทนการผลตน านมหรอการเลยงโคนมลดลง

6

บทท 2 แนวทางแกปญหาคณภาพน านมดบของเกษตรกรต ากวาเกณฑมาตรฐาน

1. โครงการหนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม (FMMU) จากขอมลป 2557 มเกษตรกรจ านวน 16,634 ราย เลยงโคนมจ านวน 508,548 ตว (เฉลยเกษตรกรเลยงโคนม 30 ตวตอราย) มโคนมเพศเมย 495,691 ตว ประกอบดวยแมโครดนม 212,600 ตว แมโคแหงนม 50,942 ตว ทเหลอเปนลกโคแรกเกดถงตงทองครงแรก 232,149 ตว สามารถผลตน านมดบไดประมาณ 2,500–3,000 ตนตอวน การเลยงโคนมมการเลยงกระจายทวทกภาคของประเทศไทย มการเลยงกนมากทสดในเขตภาคกลาง 310,242 ตว รองลงมาเลยงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคใต เทากบ 120,116 73,973 และ 4,217 ตว ตามล าดบ (กรมปศสตว, 2557) การเลยงโคนมถอวาเปนอาชพทส าคญของเกษตรกรไทย ท าให เกษตรกรมรายไดทมนคง และสม าเสมอ แตในสถานการณการเลยงโคนมในปจจบนของเกษตรกร ยงประสบปญหาและขอจ ากดหลายประการ เชน ปญหาหนสน เนองจากตองกเงนมาลงทน การจดการฟารมทยงไมเหมาะสม ขอจ ากดเรอง การพฒนาภมปญญาของชาวบานดานการเลยงโคนม การขาดทกษะในการผสมพนธโคนม ยงตองพงพาเจาหนาท ขณะเดยวกนเกษตรกรยงประสบปญหาอนๆ อก เชน ตนทนการเลยงโคนมสงขนเปนล าดบตลอดมา สวนใหญเปนตนทนจากอาหารเปนหลกทท าใหตนทนการเลยงโคนมสงขน ผลผลตน านมทผลตไดตอตว ยงอยในระดบต า กลาวคอ แมโคใหนมเพยง 10-11 กโลกรมตอตวตอวน นอกจากนคณภาพน านมดบ โดยรวมมคณภาพลดลง เมอเทยบกบคณภาพน านมดบในอดต ท าใหผเลยงโคนมถกตดราคาจากการทคณภาพน านมดบไมไดมาตรฐาน การตรวจสอบคณภาพน านมดบ เปนการตรวจสอบเพอการรบซอ และก าหนดราคารบซอน านมดบ มการตรวจสอบดานคณภาพทางกายภาพและทางเคม และการตรวจสอบดานจลนทรย โดยคณภาพน านมดบตามมาตรฐาน มกอช. ก าหนดใหองคประกอบของน านมตองมไขมนไมนอยกวา 3.5 เปอรเซนต โปรตนไมนอยกวา 2.8 เปอรเซนต น าตาลแลคโตส ไมนอยกวา 4.5 เปอรเซนต ของแขง ในน านมไมรวมไขมนนม (solid not fat) ไมนอยกวา 8.25 เปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ไมนอยกวา 12 เปอรเซนต และจ านวนเซลลเมดเลอดขาวในน านมดบ (somatic cell count) ไมเกน 500,000 เซลลตอน านม 1 มลลลตร สวนประกอบตางๆ ในน านม จะมคาสงหรอต า ขนอยกบปจจยหลายๆ ดาน เชน พนธโคนม ฤดกาล ระยะเวลาใหนม อายของโคนม สขภาพของโคนม วธการรดนม และขนอยกบอาหารทใชเลยงโคนม

จากขอมลของหนวยพฒนาสขภาพและผลผลตน านม ณ เดอนมถนายน 2558 พบวาในปจจบนคณภาพน านมดบของเกษตรกรหลายๆ ฟารมยงไมผานเกณฑมาตรฐาน โดยเฉพาะอยางยงเปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12 มจ านวนถง 47.03 เปอรเซนต จาก 35 สหกรณ ท าใหผเลยงโคนม ถกตดราคาน านมดบสงผลกระทบตอเกษตรกร และโรงงานแปรรปน านมดบ เพอแกปญหาดงกลาว ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว จงไดจดหนวยเคลอนทเรว เพอบรการใหค าแนะน าดานการจดการ ใหอาหารโคนมในฟารมเกษตรกรทมปญหาเปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12 เพอใหคณภาพน านมดบของเกษตรกรผานเกณฑมาตรฐาน ทงนเพอสรางรปแบบวธการด าเนนการ ในการแกปญหาดงกลาว และสรางฟารมตนแบบการจดการดานอาหารสตวเพอแกปญหาคณภาพน านมดบของเกษตรกรตอไปซงหลงจากโครงการสนสดแลวจะไดขยายผลรปแบบวธการด าเนนการ และฟารมตนแบบ ใหแกเกษตรกรรายอนๆ ตอไป

7

วตถประสงค 1. เพอหารปแบบและวธด าเนนการในการจดหนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม ใหแก

เกษตรกร ในการแกปญหาคณภาพน านมดบในกรณน านมดบของเกษตรกร มเปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12

2. เพอสรางฟารมตนแบบ ในการบรหารจดการดานอาหารสตวเพอใหน านมดบของเกษตรกรผานเกณฑมาตรฐานทก าหนดไว โดยมเปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ไมนอยกวา 12 วธด าเนนการ 1. การสรางหนวย FMMU (Feed management mobile unit)

1.1 จดตงหนวย FMMU จ านวน 9 หนวย ซงแตละหนวยประกอบดวย นกวชาการสตวบาลจ านวน 2 คน เจาพนกงานสตวบาลจ านวน 1 คน และ นกวทยาศาสตรจ านวน 1 คน เพอคอยชวยเหลอเกษตรกรผเลยงโคนมในพนททรบผดชอบ (เอกสารแนบ 1และ 2)

1.2 จดประชมชแจงเจาหนาทของส านกพฒนาอาหารสตว ทรบผดชอบหนวย FMMU ใหเขาใจถงแนวทางในการท างาน และวธการปฏบตในการแกปญหาดานคณภาพน าดบไมผานเกณฑมาตรฐาน (เปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12) โดยวธการจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารขน ใหเหมาะสม ตลอดจนวธการในการสรางฟารมตนแบบในการแกปญหาคณภาพน านมดบใหผานเกณฑมาตรฐาน

2. การสรางเครอขาย เพอใหการแกไขปญหาคณภาพน านมดบของเกษตรกรต ากวาเกณฑมาตรฐาน จ าเปนตองอาศยการ

รวมกนเปนเครอขายของแตละองคกรและรวมกนท างานในบทบาทหนาททมความช านาญ ซง ประกอบดวย 4 องคกรหลก ดงน

2.1 หนวยพฒนาสขภาพและผลผลตโคนม (Dairy Herd Health Unit, DHHU) 2.2 หนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม Feed Management Mobile Unit,FMMU) 2.3 เกษตรกรผเลยงโคนม 2.4 สหกรณโคนม

3. การสรางฟารมตนแบบ เพอเปนฟารมตนแบบในการสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยดานอาหารสตวทเหมาะสมไปสเกษตรกรรายอนๆ เชน การจดสวนอาหารหยาบตออาหารขน การจดการแปลงพชอาหารสตว การผสมอาหารขนใชเอง การใชอาหารผสมเสรจเลยงโคนม เปนตน

8

4. แนวทางการท างานในพนท 4.1 จดประชมชแจงวตถประสงคของโครงการ รวมกบหนวย DHHU จ านวน 35 หนวย 4.2 ประสานงานกบสหกรณ/ศนยรวมนม ในความดแลของหนวย DHHU เพอหาขอมล

คณภาพน านมรายฟารมถงรวม เพอน าขอมลมาวเคราะหปญหารวมกบหนวย DHHU 4.3 ศกษาสภาพฟารมเบองตน รวมกบ DHHU เพอหาขอมลเบองตน เชน ชนดและปรมาณ

อาหารหยาบ และอาหารขน ทเกษตรกรน ามาใชเลยงโคนมในรอบป ปรมาณการกนไดของโคนมทงอาหารหยาบและอาหารขนในแตละวน สมเกบตวอยางวตถดบอาหารสตวมาวเคราะหองคประกอบทางเคม

4.4 น าขอมลทไดจากขอ 1.2 และ 1.3 มาวเคราะหปญหารวมกนกบเจาหนาทของหนวย DHHU เพอก าหนดแนวทางในการแกปญหาดานอาหารสตวใหแกเกษตรกรตอไป

4.5 คดเลอกฟารมเกษตรกรจ านวน 1-2 ฟารม/สหกรณ ทน านมดบมเปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12 โดยเกษตรกรทคดเลอกตองมลกษณะผน ายอมรบการเปลยนแปลง มความพรอมในการสรางเปนฟารมตนแบบ และตองมทกษะในการถายทอดองคความรใหแกเกษตรกรรายอนๆ ได

4.6 ด าเนนการชแจงใหเกษตรกรเขาใจ ถงวตถประสงคของโครงการ วธด าเนนการจดการดานอาหาร โดยการจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารขนใหเหมาะสม ใหมคณคาทางอาหารเพยงพอตอการเจรญเตบโต และใหผลผลตน านม ตลอดจนไดน านมทมคณภาพผานเกณฑมาตรฐานทก าหนดไว

4.7 เกษตรกรด าเนนการปรบรปแบบการใหอาหารหยาบและอาหารขน ตามค าแนะน า ของเจาหนาท เพอใชเลยงโคนมในฟารมของตวเอง ระหวางด าเนนการมการเกบตวอยางน านมดบรายฟารม ในวนท 7, 14, 21, 28 วน (หลงจากนนเกบทก 1 เดอนตามปกต) โดยเจาหนาทของหนวย DHHU และระหวางด าเนนการมการตดตาม เปนระยะๆ โดยเฉพาะชวงทมการเปลยนชนดของอาหารหยาบ เจาหนาทของหนวย DHHU จะตองเกบตวอยางอาหารหยาบเพอสงวเคราะหองคประกอบทางเคม เพอใหเจาหนาทของหนวย FMMU จดสดสวนอาหารใหม และแนะน าใหแกเจาหนาทของหนวย DHHU เพอถายทอดใหแกเกษตรกรผเลยงโคนมตอไป

4.8 หลงจากโครงการสนสดลง นดประชมกลมเกษตรกรทมปญหาดานคณภาพน าดบไมผานเกณฑมาตรฐาน (เปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12) เพอมาประชมรวมกน เพออภปรายผล ถงผลดของการจดการอาหารโคนม ตามค าแนะน าของเจาหนาท แลวสงผลกระทบอยางไรตอผลผลตน านม และคณภาพน านมดบของเกษตรกร ตลอดจนปญหาอปสรรคตางๆ ในการปรบเปลยนรปแบบการใหอาหารใหม

4.9 ใหหนวย DHHU น ารปแบบและเทคโนโลยทไดจากฟารมตนแบบไปขยายผล ใหแกเกษตรกรฟารมอนๆ ทมปญหาดานคณภาพน านม

9

สถานทด าเนนการ ตารางท 1 แสดงพนทรบผดชอบ และพนทในการปฏบตงานของหนวย DHHU และ FMMU

เขต จงหวด ชอหนวย DHHU

ชอศนยฯ/สถานฯ สหกรณ/ศนยรวมนม

1 ลพบร พฒนานคม ศนยฯชยนาท สหกรณโคนมไทย-เดนมารค พฒนานคมจ ากด

ล าสนธ สหกรณโคนมไทย-เดนมารค กนช.หนองร จ ากด

ชยบาดาล สหกรณโคนมชยบาดาล จ ากด

สระบร ไทยมลค สหกรณโคนมไทยมลค จ ากด

หนซอน สหกรณโคนมหนซอน จ ากด

ทเค บรษทเทยนข า แดร คอรเปอรเรชน จ ากด

2 สระแกว สระแกว ศนยฯสระแกว สหกรณโคนมวงน าเยน จ ากด

3 ชยภม ชยภม ศนยฯนครราชสมา สหกรณโคนมเทพสถต จ ากด

นครราชสมา พมาย สหกรณโคนมพมาย จ ากด

ปากชอง กลมผเลยงโคนมหนองสาหราย จ ากด

บรรมย บรรมย สหกรณโคนมโนนสวรรณ จ ากด ศนยรวมน านมดบภชมชน

สรนทร สรนทร สหกรณโคนมรตนบร จ ากด

ศรสะเกษ ศรสะเกษ สหกรณโคนมศรสะเกษ จ ากด

4 ขอนแกน ขอนแกน ศนยฯขอนแกน สหกรณโคนมขอนแกน จ ากด

อดรธาน ศรธาต สหกรณโคนมศรธาต จ ากด

สกลนคร สกลนคร สหกรณโคนมวารชภม จ ากด สหกรณโคนมภพาน จ ากด

5 เชยงใหม ปาตง

สนปาตอง

ศนยฯล าปาง สหกรณโคนมสนก าแพง จ ากด (ปาตง-หวยหมอ) สหกรณโคนมเชยงใหม จ ากด (ศ.สารภ) บรษทเชยงใหมเฟรชมลค จ ากด (ศ.สารภ) สหกรณโคนมผาตง จ ากด สหกรณโคนมแมโจ จ ากด สหกรณโคนมแมออน จ ากด บรษท ทเค แดรโกลด จ ากด(ศ.สนก าแพง) สหกรณโคนมเชยงใหม จ ากด (ศ.สนปาตอง) สหกรณโคนมแมวาง จ ากด บรษทเชยงใหมเฟรชมลค จ ากด (ศ.สนปาตอง) บรษท ทเค แดรโกลด จ ากด (ศ.สนปาตอง)

10

เขต จงหวด ชอหนวย DHHU

ชอศนยฯ/สถานฯ สหกรณ/ศนยรวมนม

6 เชยงราย เทง สหกรณโคนมตาสนทรายงาม จ ากด สหกรณโคนมเชยงราย จ ากด (ศ.พญาเมงราย)

แมลาว สหกรณโคนมแมลาว จ ากด สหกรณโคนมเชยงราย จ ากด (ศ.เมอง/พาน/โรงงาน)

ล าพน แมทา สหกรณโคนมล าพน จ ากด บรษทเชยงใหมเฟรชมลค จ ากด (ศ.แมทา) บรษท ทเค แดรโกลด จ ากด (ศ.แมทา)

ล าปาง หางฉตร สหกรณโคนมนครล าปาง จ ากด สหกรณโคนมแพร จ ากด บจก.ยเอมโภคภณฑ

7 สโขทย อสค. ศนยฯเพชรบรณ องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทยภาคเหนอตอนลาง

นครสวรรค ตากฟา สหกรณการเกษตรตากฟา จ ากด สหกรณโคนมตากฟา จ ากด

เพชรบรณ ศรเทพ สหกรณโคนมศรเทพ จ ากด

หลมสก สหกรณโคนมหลมสก จ ากด

8 ราชบร ราชบร1 ศนยฯเพชรบร สหกรณปศสตวเขาขลงราชบร จ ากด (เขาขลง/หวยกระบอก)

ราชบร2 กลมผเลยงโคนมด าเนนสะดวก สหกรณโคนมซอนตาจอมบง

กาญจนบร กาญจนบร หางหนสวนจ ากด สงเสรมกจการโคนมกาญจบร(หนองลาน)

นครปฐม นครปฐม สหกรณโคนมก าแพงแสน จ ากด สหกรณโคนมนครปฐม จ ากด

เพชรบร เพชรบร ศนยรวบรวมน านมดบ สหกรณโคนมชะอ า-หวยทราย จ ากด (สามพระยา)

ประจวบฯ ประจวบฯ สหกรณโคนมไทย-เดนมารค อาวนอย จ ากด

9 ชมพร ชมพร ศนยฯสราษฎรธาน สหกรณโคนมชมพร จ ากด กลมวสาหกจผเลยงโคนมชมโค

พทลง พทลง สหกรณโคนมพทลง จ ากด

รวม 25 จงหวด 34 หนวย 8 หนวย 55 สหกรณ/ศนยฯ

11

เปาหมายด าเนนการ สรางฟารมตนแบบดานการจดการดานอาหารสตว เพอแกปญหาคณภาพน านมดบของเกษตรกร (เปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12) จ านวน 55 สหกรณๆ ละ 2 ฟารม รวม 110 ฟารม

ระยะเวลาด าเนนการ ตลาคม 2558 ถง กนยายน 2559 (1 ป)

งบประมาณ

รายการ จ านวนเงน (บาท)

1. งบบคลากร

2. งบด าเนนงาน

2.1 คาตอบแทน

2.2 คาใชสอย

- คาเบยเลยงจ านวน 32 คน (อตรา240 บาท/คนๆ ละ 10 วน)

- คาเชาทพกจ านวน 32 คน (อตรา 800 บาท/คนๆ ละ 5 วน)

2.3 คาวสด

- คาสารเคมส าหรบวเคราะหตวอยางอาหารสตวจ านวน 378 ตวอยางๆ ละ 1,000 บาท

- คาน ามนเชอเพลง 4,500 ลตรๆ ละ 30 บาท

-

-

76,800

128,000

-

378,000

135,000

รวม 717,800

ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบ สามารถแกปญหาคณภาพน านมดบไมผานเกณฑมาตรฐาน (เปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวา 12) ในฟารมของเกษตรกร ไดทกสหกรณ สงผลใหไดน านมดบทมคณภาพ เกษตรกรสามารถจ าหนายน านมดบไดสงขน และไดน านมดบทมคณภาพเพอใชในการแปรรปตอไป

12

2. การสรางเครอขาย

ปจจบนการพฒนาแบบมสวนรวมของประชาชน มความส าคญและสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดเปนอยางด จงอาศยหลกในการสราง “เครอขาย” เขามาใชในการปฏบต เนองจากเปนงานพฒนาทตองท ากบคนหรอมนษย และเอามนษยเชอมตอกบมนษยเปนตวตงในการด าเนนงานเพอใหบรรล ตามวตถประสงคและเปาหมาย โดยสรปในความหมายนกคอความสมพนธของสมาชกในเครอขายตองเปนไปโดยสมครใจ กจกรรมทท าในเครอขายตองมลกษณะเทาเทยมหรอแลกเปลยนซงกนและกน และการเปนสมาชกเครอขายไมมผลกระทบตอความเปนอสระหรอความเปนตวของตวเองของคนหรอองคกรนนๆ โดยการสราง “เครอขาย” จะกอใหเกดผลประโยชนโดยรวมดงน

- การเชอมโยง (Connection) - ความรวมมอ (Cooperation) - การตดตอสอสาร (Communication) - การชวยเหลอเกอกลกน (Lend a hand) - การสานสรางสมพนธ (Relationship) - การเสรมความเขมแขง (Empowerment or Enrichment) ในท านองเดยวกนกบการแกไขปญหาในดานของคณภาพน านมดบทเกษตรกรผ เลยงโคนมผลตน านม

ดบไดต ากวาเกณฑมาตรฐาน หากจะด าเนนการแกไขเพยงองคกรหรอกลมใดกลมหนงโดยเฉพาะกจะส าเรจไดยากหรอไมสามารถแกไขปญหาไดอยางยงยน ดงนนการรวมกนเปนเครอขายของแตละองคกร และรวมกนท างานในบทบาทหนาททมความช านาญ กจะเปนการรวมกนใหเกดพลงทวคณในการแกไขปญหาตางๆรวมกน ซงเปนผลลพธทไดจากการท างานเปนเครอขายการสรางเครอขายในการแกไขปญหาคณภาพน านมดบต ากวาเกณฑมาตรฐานจงประกอบดวย 4 องคกรหลกในการเชอมโยงการท างาน ตดตอสอสาร การใหความชวยเหลอซงกนและกนเพอน าไปสการสรางความเขมแขงในการท างาน และบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว ประกอบดวยองคกรดงน

1. หนวยพฒนาสขภาพและผลผลตโคนม (Dairy Herd Health Unit, DHHU) 2. หนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม (Feed Management Mobile Unit, FMMU) 3. เกษตรกรผเลยงโคนม 4. สหกรณโคนม

โดยแตละองคกรมความรบผดชอบตามหนาททมความช านาญ คอ

1. DHHU มหนาทในการด าเนนงานดงน 1) ศกษาหาขอมลพนฐานในการเลยงโคนมของเกษตรกรและแนวทางในการด าเนนงานของสหกรณ

2) ศกษาหาขอมลพนฐานการจดการดานอาหารโคนม เชน ชนดและปรมาณของอาหารหยาบ และอาหารขน ปรมาณการกนไดของโคนม ปรมาณน านมดบทผลตได เปนตน 3) หาขอมลปฏทนอาหารสตวประจ าป แหลงจ าหนาย และราคาจ าหนาย 4) ศกษาขอมลผลการวเคราะหคณภาพน านมดบในภาพรวม และรายฟารมของเกษตรกร 5) คดเลอกฟารมเกษตรกรเปาหมายในการแกไขปญหาคณภาพของน านมดบ กรณน านมดบมเปอรเซนตของแขงทงหมด (total solid) ต ากวาเกณฑมาตรฐาน (12%)

13

6) รวมกบ FMMU ในการวเคราะหปญหา และก าหนดแนวทางในการแกไขปญหา พรอมจดท าแผนในการแกไขปญหา 7) ออกหนวยบรการเคลอนทในการแกไขปญหาคณภาพของน านมดบของเกษตรกรรวมกบ FMMU พรอมกบการออกตดตามฟารมเปาหมายเปนระยะๆ 8) เกบตวอยางอาหารสตว วตถดบอาหารสตว น านมดบ ของเกษตรกรเพอตรวจสอบคณภาพ ตามแนวทางและแผนในการแกไขปญหาทก าหนดไว 9) สรางฟารมตนแบบในการจดการดานอาหารโคนม เพอใหคณภาพน านมดบของเกษตรกรผานเกณฑมาตรฐานทก าหนด และใชเปนจดในการถายทอดองคความรและเทคโนโลยใหแกเกษตรกรฟารมอนๆ เพอน าไปใชในการแกไขปญหาดานคณภาพน านมตอไป

2. FMMU มหนาทในการด าเนนงานดงน

1) ชแจงรายละเอยด วตถประสงค และแนวทางในการท างานของหนวยบรการเคลอนทเพอบรการดานอาหารโคนม ใหกบสหกรณ และ DHHU ทราบ 2) น าขอมลขอมลพนฐานในการเลยงโคนมของเกษตรกร ขอมลพนฐานการจดการดานอาหารโคนม ขอมลปฏทนอาหารสตวประจ าป และขอมลผลการวเคราะหคณภาพน านมในภาพรวม และรายฟารมของเกษตรกร มาวเคราะหปญหารวมกบ DHHU และสหกรณ 3) ก าหนดแนวทางในการแกไขปญหา พรอมจดท าแผนในการออกหนวยแกไขปญหา รวมกบ DHHU และสหกรณ 4) ชแจงวตถประสงค ในการท างานของ FMMU ใหกบเกษตรกรเปาหมายทราบ พรอมอธบายแนวทางในการแกไขปญหา และสอบถามขอมลการจดการดานอาหารโคนม ในสวนของขอมลของการปฏบตงานในการใหอาหารโคนมของเกษตรกร 5) ด าเนนการแกไขปญหาคณภาพของน านมดบของเกษตรกร โดยมงเนนกรณน านมดบมเปอรเซนตของแขงทงหมดต ากวาเกณฑมาตรฐาน ใชรปแบบการจดการอาหารโคนมทงระบบของฟารม การใชวธการจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารขนใหเหมาะสม มคณคาทางอาหารเพยงพอตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตน านม และใหมคณภาพของน านมดบผานเกณฑมาตรฐานทก าหนด 6) การใหการสนบสนน สงเสรมการสรางฟารมตนแบบในการจดการดานอาหารโคนม เพอใหคณภาพน านมดบของเกษตรกรผานเกณฑมาตรฐานทก าหนดรวมกบ DHHU และสหกรณ พรอมทงการถายทอดองคความรดานการจดการอาหารโคนมใหกบเกษตรกร เพอการขยายผลสการแกไขปญหาในฟารมอนๆ ตอไป

3. เกษตรกรผเลยงโคนม มหนาทในการด าเนนงานดงน

1) เปนผใหขอมลพนฐานในการเลยงโคนมของฟารม ขอมลในการจดการดานอาหารโคนม ขอมลการใชอาหารหยาบและอาหารขนของฟารม รวมทงขอมลผลผลตน านม แรงงาน และอนๆ 2) เปนผด าเนนการปรบเปลยนการจดการดานอาหารโคนมไปสการปฏบตจรงในฟารม เพอแกไขปญหาน านมดบทมเปอรเซนตของแขงทงหมดต ากวาเกณฑมาตรฐาน ตามค าแนะน าของ FMMU และ DHHU ทไดก าหนดแนวทางในการแกไขปญหารวมกน

14

3) เสนอแนะหรอใหขอมลปญหาและอปสรรคในการปฏบตงานเมอมการปรบเปลยนการจดการดานอาหารโคนมตอ DHHU เพอน าขอมลทไดมาด าเนนการปรบรปแบบใหมในการปฏบตงานใหสอดคลองกบวธการปฏบตงานของเกษตรกรใหมากทสด 4) เพมศกยภาพพฒนาตนเองเปนฟารมตนแบบในการจดการดานอาหารโคนม สามารถถายทอดองคความร เทคนค และประสบการณในการแกไขปญหาสเกษตรกรผเลยงโคนมฟารมอนๆ เพอน าไปใชในการแกไขปญหาดานคณภาพน านมตอไป

4. สหกรณโคนม มหนาทในการด าเนนงานดงน

1) สนบสนนขอมลพนฐานในการเลยงโคนม ขอมลพนฐานในดานอาหารโคนมทสหกรณผลต หรอจ าหนาย ขอมลปฏทนอาหารสตวประจ าป แหลงจ าหนายและราคาจ าหนาย ขอมลผลการวเคราะหคณภาพน านมดบในภาพรวม และรายฟารมของเกษตรกร 2) เปนผผลต จดหา หรอสนบสนน แหลงของวตถดบอาหารสตว อาหารขน และแหลงของอาหารหยาบคณภาพดใหแกสมาชกผเลยงโคนม 3) การใหการสนบสนน สงเสรมการสรางฟารมตนแบบในการจดการดานอาหารโคนม เพอใหคณภาพน านมดบของเกษตรกรผานเกณฑมาตรฐานทก าหนดรวมกบ FMMU และ DHHU

4) การใหการสนบสนน ในการจดอบรมสมาชกผเลยงโคนมเพอการถายทอดองคความรดานการจดการ อาหารโคนมใหกบเกษตรกรในการแกไขปญหาดานคณภาพน านม โดยการมสวนรวมของสมาชกผเลยงโคนม เพอการขยายผลสการแกไขปญหาในฟารมอนๆ ตอไป

ภาพแสดง การสรางเครอขายในการปฏบตงานรวมกนในการแกไขปญหาคณภาพน านมดบ

DHHU

สหกรณ

เกษตรกร

FMMU

ฟารมตนแบบ

15

รายชอเครอขาย DHHU และ FMMU ทรวมปฏบตงานแกไขคณภาพน านมดบในพนทรบผดชอบ

เขต จงหวด สหกรณ/ศนยรวมนม ชอหนวย DHHU ผรบผดชอบ โทรศพท FMMU ผรบผดชอบ โทรศพท

1 ลพบร สหกรณโคนมไทย-เดนมารค พฒนานคม จ ากด พฒนานคม น.ส.บญธดา อยประจ า 084 9150093 นายคมภร ภกดไทย 085 1875979

นายวชรพงษ ฟากระจาง

น.ส.เกษมสข สขเกษม 082 2190661

สหกรณโคนมไทย-เดนมารค ก.น.ช. หนองร จ ากด ล าสนธ นายปรญญา ปาพรม 083 3355203 นายวชรวทย พชวงศ 083 2819292

นายอนชา กงวรรณ 090 0397582 นางศศพร ชอล าใย 089 8122361

สหกรณโคนมชยบาดาล จ ากด ชยบาดาล นายนพพร สวดประโคน 088 0327963

น.ส.จนทรา พมแจม 090 9869020

สระบร สหกรณโคนมไทยมลค จ ากด ไทยมลค นายทะเนตร แสนพงษ 087 3650460

นายอรรถวฒ ปลดพรหม 083 6760953

สหกรณผเลยงโคนมหนซอน จ ากด หนซอน นายกงวาน ถรธ ารง 093 5769989

นายสถตยพงษ พรหมสถตย 081 9959823

บ.เทยนข า แดร คอรเปอรเรชน จ ากด ทเค น.ส.อภญญา วจารณ 081 9053305

น.ส.หทยชนก วาสะศร 086 3801206

2 สระแกว สหกรณโคนมวงน าเยน จ ากด สระแกว นายณฐพล พฒเมอง 092 9426252 นายฆะฤทย จนทรธบด 081 6256573

น.ส.นนทรตน รตนถตะกล 082 9511267 นายคมสน ทะกน 081 9627622

นายธนกฤต ออนจนทร 081 3888195

นางศศพร ชอล าใย 089 8122361

3 ชยภม สหกรณโคนมเทพสถตย จ ากด ชยภม นายวชย กองโฮม 093 1375194 นายอทธพล เผาไพศาล 081 8734084

นายพพฒน ดเรกโภค 090 9946240 นายทวนทอง ศรนาเครอ 083 5607020

นางลกษนา ทองอนนต

089 2704847

16

เขต จงหวด สหกรณ/ศนยรวมนม ชอหนวย DHHU ผรบผดชอบ โทรศพท FMMU ผรบผดชอบ โทรศพท นครราชสมา สหกรณโคนมพมาย จ ากด นครราชสมา1 นายปรชญา อฐรตน 084 5150560 นางแพรวพรรณ เครอมงกร 085 4192952 (พมาย) นายทศพล สวสด 083 1006761

กลมผเลยงโคนมหนองสาหราย จ ากด นครราชสมา2 นายกณธสทธ การสรรพ 081 3904519 (ปากชอง) น.ส.โชตกา จนทราเมทากล 081 9993298 บรรมย สหกรณโคนมโนนสวรรรณ จ ากด บรรมย น.ส.ดวงใจชนก ทบทน 087 9833500 ศนยรวมน านมดบภชมชน

น.ส.ชลกร จตรโกมล 084 7859298

สรนทร สหกรณโคนมรตนบร จ ากด สรนทร น.ส.ศลษา สทธจนดา 080 7605242

นายนวกานต นแพง 085 8052643

ศรสะเกษ สหกรณโคนมศรษะเกษ จ ากด ศรสะเกษ น.ส.ปรารถนา ทองอนทร 083 7411890

นายพศษฐ สภาพ 089 9591441

4 ขอนแกน สหกรณโคนมขอนแกน จ ากด ขอนแกน นายนตพฒน ขมหรญ 083 1484426 น.ส.ธนมณ บรณภวงค 081 2821044

น.ส.สภาวด เลยงชยศร 083 6647456 นายณฐพงษ หมอทอง 086 8754251

นายศภกจ สนาโท 089 4203486

นางสกญญา ค าพะแย 095 6490770

อดรธาน สหกรณโคนมศรธาต จ ากด ศรธาต นายอเทน หมนจตร 081 6587849 น.ส.ปฏมา บตรชา 085 0081879

นายนตรฐ ถยง 085 8508878

สกลนคร สหกรณโคนมวารชภม จ ากด สกลนคร นายนทพงศ สพมล 084 1581171 สหกรณโคนมภพาน จ ากด

น.ส.วนวสาข วะชม 086 3451880

17

เขต จงหวด สหกรณ/ศนยรวมนม ชอหนวย DHHU ผรบผดชอบ โทรศพท FMMU ผรบผดชอบ โทรศพท 5 เชยงใหม สหกรณโคนมสนก าแพง จ ากด ปาตง นายคณณ วงศารตนศลป 086 3842804 นายวฒพนธ เนตรวชย 087 3562048 สหกรณโคนมเชยงใหม จ ากด

นายวทวส โหมดเทศ 085 8662371 น.ส.วณาพร จนทะสนธ 089 7592080

บ.เชยงใหมเฟรชมลล จ ากด

นายสนต พรพพฒนสร 062 4925722 สหกรณโคนมผาตง จ ากด

น.ส.ณทนาถ โคตรพรหม 089 8937292

สหกรณโคนมแมโจ จ ากด

สหกรณโคนมแมออน จ ากด

บ.ทเค แดรโกลด จ ากด

สหกรณโคนมเชยงใหม จ ากด (ศ.สนปาตอง) สนปาตอง น.ส.ชาลน ศรบญเรอง 089 4320858 สหกรณโคนมแมวาง จ ากด

นายพทธพล กองสข 086 7293383

บ.เชยงใหมเฟรชมลล จ ากด (ศ.สนปาตอง)

บ.ทเค แดรโกลด จ ากด (ศ.สนปาตอง)

เชยงราย สหกรณโคนมตาสนทรายงาน จ ากด เทง นายกนทรากร นนทวเชยร 086 1939171 สหกรณโคนมเชยงราย จ ากด (ศ.พญาเมงราย)

นายกตคณ อดม 087 5190542

เชยงราย สหกรณโคนมแมลาว จ ากด แมลาว นส.สวชชา ปญจขนธ 086 7802084

สหกรณโคนมเชยงราย จ ากด (ศ.เมอง+พาน+โรงงาน)

นายณฐกร จนตนาวฒน 086 6729716

ล าพน สหกรณโคนมล าพน จ ากด แมทา นายธนกร รมโพธ 089 9503846 บ.เชยงใหมเฟรชมลล จ ากด (ศ.แมทา)

นายคมปาน บวไพจตร 089 7575075

บ.ทเค แดรโกลด จ ากด (ศ.แมทา)

ล าปาง สหกรณโคนมนครล าปาง จ ากด หางฉตร นายสรนทร ศรเมอง 089 0500414 สหกรณโคนมแพร จ ากด

นายณฐพล มะโนใจ 088 7310862

บ.ยเอมโภคภณฑ จ ากด

18

เขต จงหวด สหกรณ/ศนยรวมนม ชอหนวย DHHU ผรบผดชอบ โทรศพท FMMU ผรบผดชอบ โทรศพท 6 สโขทย องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย อสค. น.ส.จารพรรณ จนทรดา 080 0984446 นายสงกรานต ประสมบรณ 082 1903461 ภาคเหนอตอนลาง

น.ส.จนตนา ตนเวชศลป 086 9881851 นายชยกมล ค าเมอง 081 0763689

นายยศพล พวนศร 086 9349007

นครสวรรค สหกรณโคนมตากฟา จ ากด ตากฟา น.ส.ชลธชา ทองออน 093 1312494 นางสาวณทนาถ โคตรพรหม 089 8937292 สหกรณการเกษตรตากฟา จ ากด

น.ส.กรณา กาญจนเตมย 087 1953565

เพชรบรณ สหกรณโคนมศรเทพ จ ากด ศรเทพ น.ส.จฑามาศ โตมะนตย 088 0669189

น.ส.วภาพรรณ สายค าแตง 086 9872455

สหกรณโคนมหลมสก จ ากด หลมสก นายวรวฒน หาญทองกล 089 9879655

นายนตกร จรยา

7 ราชบร สหกรณปศสตวเขาขลงราชบร ราชบร1 นายภานมาศ สบเกง 089 1733174 นายศกดา ประจกษบญเจษฎา 081 9572452

นายพศวฒน กลาเกยรตกล 097 2515495 น.ส.ญาณศา รชดาภรณวานช 084 5213348

กลมผเลยงโคนมด าเนนสะดวก ราชบร2 น.ส.ขนษฐา เตชวาทกล 081 8430271 น.ส.ธดา โคมแสงทอง 089 9275081 สหกรณโคนมซอนตาจอมบง จ ากด

นายอครพล หงษสวสด 090 9874764 นายยงยทธ สนโพธ 098 4973131

กาญจนบร หางหนสวนจ ากด สงเสรมกจการโคนมกาญจนบร กาญจนบร น.ส.ชมภนช สขประเสรฐ 086 8269255 นางสพดา วฒนนาวน 081 6785770

นายลนวฒน สขเกษม 083 0137402

นครปฐม สหกรณโคนมก าแพงแสน จ ากด นครปฐม น.ส.ภสราพร ธรสพพญญ 092 8477702 สหกรณโคนมนครปฐม จ ากด

นายวฒนา ตงธนะวฒน 085 3386829

เพชรบร สหกรณโคนมชะอ า-หวยทราย จ ากด เพชรบร น.ส.ชลดา ทองด 087 9513027

นายเพชร บวสวรรณ 091 7751567

ประจวบ สหกรณโคนมไทย-เดนมารค อาวนอย จ ากด ประจวบฯ น.ส.เสาวรส โมรา 089 0391119 ครขนธ

นายกฤษดน ทองสมวง

19

เขต จงหวด สหกรณ/ศนยรวมนม ชอหนวย DHHU ผรบผดชอบ โทรศพท FMMU ผรบผดชอบ โทรศพท 8 ชมพร สหกรณโคนมชมพร จ ากด ชมพร นายอสมาแอล ยมาดน 088 7539375 นายขบวน อนทรกษ 086 9467757 กลมวสาหกจผเลยงโคนมชมโค

น.ส.อรญญา จลปานนท 081 2920645 นายอภชาต บญเรองขาว 081 5200918

9 พทลง สหกรณโคนมพทลง จ ากด พทลง นายก าชย กจศลป 086 9533820 นายพนจ สวสดรกษา 081 9576540 น.ส.กชพรรณ พรมบญแกว 083 0370354 นางจารณ ด าชวย 083 5097297

20

3. การสรางฟารมตนแบบ

ในรปแบบและวธการของการพฒนาฟารมตนแบบ สงทส าคญในการสรางฟารมตนแบบกเพอเปน การสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมในการบรหารการจดการอาหารโคนมทเหมาะสม มคณภาพด และเพยงพอตอการใชเลยงโคนม นอกจากนนเพอใชเปนฟารมตนแบบส าหรบใชในการถายทอดเทคโนโลย การจดการอาหารโคนมไปสเกษตรกรรายอนๆ เพอน าไปใชในการแกไขปญหาคณภาพของน านมดบและใชในการพฒนาการท างานในฟารมของตนเองใหเกดประสทธภาพสงสด โดยการใชแนวทางในถายทอดเทคโนโลยในดานของการพฒนาทางดานการจดการอาหารโคนม ใหมปรมาณทเพยงพอ มคณภาพด และมความยงยนเปนส าคญ

1. พนทเปาหมายและกลมเปาหมาย 1) เกษตรกรผเลยงโคนม สมาชกของสหกรณโคนมหรอกลมผเลยงโคนมในพนทๆ DHHU ปฏบตงาน

อยจ านวน 2 ฟารมตอสหกรณ 2) คดเลอกฟารมตนแบบ จากสมาชกผเลยงโคนมของสหกรณหรอกลมผเลยงนนๆ ในพนทด าเนนการ

โดยทเปนฟารมทไดรบการแกไขปญหาในดานคณภาพของน านมดบ กรณทน านมดบมเปอรเซนตของแขงทงหมดต ากวาเกณฑมาตรฐาน และไดรบการแกไขจนคณภาพของน านมดบผานตามเกณฑมาตรฐานแลว

2. การคดเลอกเกษตรกรฟารมตนแบบ 1) เปนเกษตรกรทมความพรอมและมทศนะคตทดในการด าเนนการปรบเปลยนการจดการดาน

อาหารโคนมเพอแกไขปญหาคณภาพของน านมดบ จนกระทงคณภาพของน านมดบผานตามเกณฑมาตรฐานและมความยงยนในการปฏบต

2) เปนเกษตรกรทมความเปนผน า ทมความพรอมในการด าเนนการพฒนาและน าองคความร สการปฏบตในการสรางเปนฟารมตนแบบ

3) เปนเกษตรกรทมทกษะและมความสามารถในการถายทอดความรและเทคโนโลยสบคคลอนได

3. ขนตอนในการด าเนนการ 1) คดเลอกเกษตรกรทมความพรอมในการด าเนนการ 2) ด าเนนการวเคราะหปญหารวมกบเกษตรกร โดยใชขอมลทางกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจ

และสงคมในการวเคราะห เพอก าหนดเทคโนโลยทเหมาะสมกบฟารมเกษตรกรและก าหนดแนวทางในการแกไขปญหา พรอมการจดท าแผนในการแกไขปญหาตอไป

3) ก าหนดหรอคดเลอกเทคโนโลย ในการจดการอาหารโคนม ตามความเหมาะสมของพนท และตวเกษตรกร โดยก าหนดรปแบบการจดการดานอาหาร เพอชวยเพมประสทธภาพในการเลยง และการใหผลผลตน านม เชน

- การจดสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนใหเหมาะสม มคณคาทางโภชนะเพยงพอตอความตองการของโคนมแตละระยะ และใหไดน านมทมคณภาพผานเกณฑมาตรฐาน

- จดท าปฏทนอาหารสตวประจ าปของฟารม เชน แหลงจ าหนาย ราคาจ าหนาย ปรมาณทมหรอ ทผลตได วธการใช และขอจ ากดในการใช

- สงเสรมสนบสนนใหการใชวธการจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารขนใหเหมาะสม มคณคาทางอาหารเพยงพอตอการใหผลผลตน านม เชน การผลตอาหารผสมครบสวน (TMR) ใชเองภายในฟารม

- สงเสรมสนบสนนใหมการผสมอาหารขนใชเองภายในฟารม ตามวตถดบอาหารสตวทมในทองถน เพอเปนการลดตนทนการผลต

21

- สงเสรมสนบสนนการปลกพชอาหารสตวพนธด การจดการแปลงพชอาหารสตว การจดท าแปลงหญาผสมถว หรอแปลงถวอาหารสตวเพอเพมประสทธภาพการใหผลผลตและคณภาพผลผลตของพชอาหารสตวทปลกในฟารมของเกษตรกร

- สงเสรมสนบสนนใหมการผลตและส ารองเสบยงสตวไวใชในฤดแลง เชนการท าหญาหมก หรอการท าหญาแหง เพอวางแผนการส ารองอาหารหยาบใหเพยงพอตลอดป

- สงเสรมสนบสนนใหมการน าวสดเหลอใชทางการเกษตรมาใชอยางเหมาะสม และมการปรบปรงคณภาพกอนน ามาใช

- สงเสรมสนบสนนใหมการน ามลโคมาผลตแก๏สชวภาพใชในฟารม ชวยในการบ าบดของเสยในฟารม ไดพลงงานและปยจากบอแก๏สมาใชในแปลงพชอาหารสตว

4) พฒนาเกษตรกรใหมทกษะและความสามารถถายทอดความรและเทคโนโลยสบคคลอนได รวมทงการจดท าขอมลฟารม องคความรตางๆ วธและแนวทางในการแกไขปญหาไวประจ าฟารม พฒนาฟารมเพอสรางรปแบบและบรรยากาศในการถายทอดและแลกเปลยนองคความรและเทคโนโลยสเกษตรกรรายอนๆตอไป

4. ขนตอนการประเมนผล 1) ประเมนผลจากความร ทกษะ ทศนคต ตลอดจนการยอมรบองคความรและเทคโนโลยของเกษตร

ทเขารวมพฒนาเปนฟารมตนแบบ 2) ประเมนผลจากคณภาพของน านมดบในฟารมทผานเกณฑมาตรฐานและผลผลตทเพมสงขน 3) ประเมนผลจากการมอาหารหยาบและอาหารขนคณภาพดใชภายในฟารมอยางพอเพยงตลอดทงป 4) ประเมนผลจากความสามารถในการแกไขปญหาคณภาพของน านมดบของเกษตรกรรายอนๆ

ทไดรบการถายทอดเทคโนโลยและแลกเปลยนองคความรจากฟารมตนแบบ

22

4. กรณศกษาการแกปญหาคณภาพน านมดบของฟารมเกษตรกรทไมผานเกณฑมาตรฐาน ชอฟารม นางสดใจ โพธทอง สมาชกสหกรณโคนมพมาย จ ากด เบอรถง 256

วธด าเนนการ 1. วเคราะหองคประกอบของน านมดบ น าผลการตรวจคณภาพน านมดบยอนหลง 3 เดอน ของเกษตรกร ซงไดจากสหกรณโคนม มาวเคราะหและแปรผล พบวาผลวเคราะห ไขมน โปรตน และของแขงทงหมด ไดผลดงแสดงไวในตารางท 1

ตารางท 1 ผลการตรวจวเคราะหคณภาพน านมโคดบ ของฟารมนางสดใจ โพธทอง

ตรวจครงท ไขมน (%)

โปรตน (%)

ของแขงทงหมด (TS) (%)

Fat : Protein

1. 16 เมษายน 2558 3.32 3.01 11.69 1.10 2. 30 เมษายน 2558 3.62 3.01 11.99 1.20 3. 16 พฤษภาคม 2558 3.49 3.00 11.87 1.16 4. 31 พฤษภาคม 2558 3.66 3.02 12.01 1.21 5. 16 มถนายน 2558 3.36 2.95 11.62 1.14 6. 30 มถนายน 2558 3.31 2.95 11.61 1.12 คาเฉลย 3.46 2.99 11.80 1.16 คามาตรฐานกรมปศสตว 3.20 2.80 12.00 1.12

เมอดจากผลวเคราะหเฉลยพบวาคาของแขงทงหมด (TS) มคาเทากบ 11.80 ต ากวาคามาตรฐานฟารมโคนมและการผลตน านมดบของประเทศไทย พ.ศ. 2542 กรมปศสตว ทก าหนดไววาของแขงทงหมด (TS) ในน านมโคตองมคาไมนอยกวารอยละ 12

2. สอบถามขอมลการจดการใหอาหารจากเกษตรกร ท าการตรวจสอบถงชนดและปรมาณอาหารทใชในการเลยงโคนม มวตถดบอะไรบาง ในสตรมวตถดบ

อาหารสตวเปนสดสวนเทาไหร มการใหอาหารตอตวโครดนมอยางไร โดยการสอบถามเจาของฟารมแลวพบวา มโครดนมจ านวน 8 ตว มน าหนกเฉลย 450 กโลกรมตอตว ใหนมเฉลย 12 กโลกรมตอตวตอวน และมการใหอาหารดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 การใหอาหาร และองคประกอบทางเคมของวตถดบอาหารสตวทใชเลยงโค วตถดบอาหารสตว จ านวนทใหโดย องคประกอบทางเคม (%)1/ ราคา/กก.

ทเกษตรกรใช น าหนกสด (กก.) DM CP NDF TDN (บาท/กก.) 1. มนเสน 2.0 85 2 10.72 78.35 6.0 2. ร าละเอยด 2.0 90 8 14.73 86.13 10.0 3. อาหารขน 21% 8.0 85 21 7.37 76.58 11.8 4. ตนขาวโพดหมก 3.0 25 7 62.97 59.58 1.9 5. ฟางขาว 1.8 90 2 64.75 58.64 1.5 1/ ตารางคณคาทางโภชนะของวตถดบอาหารสตว ส านกพฒนาอาหารสตว

23

3. น าขอมลชนดวตถดบและปรมาณทใหโคกนในแตละวนมาค านวณหาโภชนะทโคไดรบ น าคาทไดจากตารางท 2 มาค านวณวาการใหอาหารดงกลาวจะท าใหโคไดรบโภชนะในแตละวน

เพยงพอตอความตองการหรอไม ดงแสดงในตารางท 3

ตารางท 3 การใหอาหาร และคณคาทางโภชนะทโคไดรบในแตละวนตอตว วตถดบอาหาร

สตวทเกษตรกรใช จ านวนทใหโดยน าหนกสด (กก.)

ปรมาณทกนได (กก.) ราคา (บาท/กก.) วตถแหง โปรตน NDF TDN

1. มนเสน 2.0 1.70 0.03 0.18 1.33 12

2. ร าละเอยด 2.0 1.80 0.14 0.27 1.55 20

3. อาหารขน 21% 8.0 6.8 1.43 0.50 5.21 94.4

4. ตนขาวโพดหมก 3.0 0.75 0.05 0.47 0.45 5.7

5. ฟางขาว 1.8 1.62 0.03 1.05 0.95 2.7

รวมทงหมด 16.80 12.67 1.691 2.47 9.49 134.80

ปรมาณโภชนะเมอคดเปนเปอรเซนตในสตรอาหาร(%) 13.35 19.49 74.88 8.02

จากผลการค านวณพบวาเกษตรกรใหอาหารโคนม โดยมสดสวนระหวางอาหารหยาบ : อาหารขน เทากบ 19 : 81 โคไดรบโปรตน 1,691 กรม/ตว/วน ไดรบ TDN 9.49 กโลกรม/ตว/วน และในสตรอาหาร ม NDF 19.49 %

24

4. น าโภชนะทโคไดรบในแตละวนจากการค านวณมาเปรยบเทยบกบมาตรฐานอาหารโคนม ในการค านวณโภชนะทโคนมตองการ ยดหลกเพอการด ารงชพและการผลตน านมเปนหลกโดยใช

มาตรฐานอาหารโคนมของโภชนะโปรตนและยอดโภชนะทยอยไดเปนหลก ดงแสดงในตารางท 4 ตารางท 4 ความตองการโภชนะของโคนมระยะใหนม1/

ความตองการโภชนะของโคนม โปรตน (กรม/วน)

โภชนะทยอยไดทงหมด (กโลกรม/วน)

พลงงานทใชประโยชนได (Mcal/วน)

เพอการด ารงชพ

น าหนกตว (กโลกรม)

400 318 3.13 12.01 450 341 3.42 13.12 500 364 3.70 14.20 550 386 3.97 15.25 เพอการผลตน านม 1 กก. และมไขมน (%) 3.0 78 0.280 1.07 3.5 84 0.301 1.15 4.0 90 0.322 1.24 4.5 96 0.343 1.32 5.0 101 0.364 1.40 5.5 107 0.385 1.48

320 2.26 8.56

1/ มาตรฐานการใหอาหารโคนม (NRC, 1998)

จากตารางจะเหนไดวาความตองการโภชนะของโคเพอการด ารงชพนนจะแตกตางกนไปขนอยกบน าหนกตวสตว ผลผลตน านมทใหและปรมาณไขมนในน านม ดงนน แมโครดนมของฟารมนางสดใจ โพธทอง มน าหนกเฉลยท 450 กโลกรม ใหน านมวนละ 12 กโลกรม โคสามารถกนอาหารทมวตถแหงได 2.8 เปอรเซนต ของน าหนกตว มไขมนนมเฉลย 3.5เปอรเซนต โคนมจะตองการโภชนะตอตวตอวนดงน

1. ตองการโปรตนเพอการด ารงชพและเพอการผลตน านม 1.349 กโลกรม (341 +(84x12) 2. ตองการโภชนะทยอยไดทงหมด 7.032 กโลกรม (3.42 +(0.301x12) 3. สดสวนอาหารหยาบตออาหารขนควรอยในชวงประมาณ 40 : 60 หรอ 50 : 50 เพอทจะใหม

เยอใย NDF ในสตรอาหารไมนอยกวา 28 เปอรเซนต ในระยะ 3 สปดาหแรกของการใหนม และไมนอยกวา 25 เปอรเซนต ในระยะ peak ของการใหนม

ดงนนอาหารททางฟารมใหกบโคกน จากตารางท 3 ท าใหโคไดรบโภชนะทไมสมดลกบความตองการ คอไดรบโปรตนมากกวาความตองการถง 342 กรม ท าใหตนทนคาอาหารสงเกนไป สดสวนอาหารหยาบตออาหารขนไมสมดลกนมการใหอาหารขนมากเกนความจ าเปน จงท าใหมปรมาณ เยอใย NDF ต ากวา 25 เปอรเซนต สงผลตอการหมกเยอใยในกระเพาะรเมนลดลง การเคยวเออง การหลงน าลาย (pH 8.3) ลดลง สงผลใหไขมนนมต า ของแขงในนมต า และเสยงตอการเปน chronic acidosis ได

25

5.การจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารขนใหม เพอใหโคไดรบโภชนะเพยงพอกบความตองการ ดงนนจงไดท าการปรบสตรอาหารใหกบเกษตรกรใหมโดยใชโปรแกรมจดสดสวนอาหาร ดงแสดง

ในตารางท 5 และ 6 เพอใหโคไดรบปรมาณโภชนะทสมดล มตนทนคาอาหารทลดลง และสามารถเพมปรมาณโปรตน ไขมน และของแขงทงหมดในน านมได

ตารางท 5 การใหอาหาร และองคประกอบทางเคมของวตถดบอาหารสตวทใชเลยงโค (จดสดสวนใหม) วตถดบอาหารสตว

ทเกษตรกรใช จ านวนทใหโดยน าหนกสด (กก.)

องคประกอบทางเคม (%) ราคา/กก. (บาท/กก.) DM CP NDF TDN

1. มนเสน 2.00 85 2 10.72 78.35 6.0

2. ร าละเอยด 2.00 90 8 14.73 86.13 10.0

3. อาหารขน 21% 6.00 85 21 7.37 76.58 11.8

4. ตนขาวโพดหมก 12.00 25 7 62.97 59.58 1.9

5. ฟางขาว 1.16 90 2 64.75 58.64 1.5

ตารางท 6 การใหอาหาร และคณคาทางโภชนะทโคไดรบในแตละวนตอตว (จดสดสวนใหม) วตถดบอาหารสตว

ทเกษตรกรใช จ านวนทใหโดยน าหนกสด (กก.)

ปรมาณทกนได (กก.) ราคา (บาท/กก.) วตถแหง โปรตน NDF TDN

1. มนเสน 2.00 1.70 0.03 0.18 1.33 12.00

2. ร าละเอยด 2.00 1.80 0.14 0.27 1.55 20.00

3. อาหารขน 21% 6.00 5.10 0.48 0.38 3.91 70.80

4. ตนขาวโพดหมก 12.00 3.00 0.21 1.89 1.79 22.80

5. ฟางขาว 1.16 1.04 0.02 0.68 0.61 1.74

รวมทงหมด 23.16 12.64 1.480 3.39 9.19 127.34

ปรมาณโภชนะเมอคดเปนเปอรเซนตในสตรอาหาร (%) 11.70 26.80 72.66 5.50

26

ตารางท 7 เปรยบเทยบการใหอาหารแบบเดมและการใหอาหารเมอจดสดสวนใหม รายละเอยด ความตองการโภชนะ

ของโคนม การใหอาหารแบบเดม

การใหอาหารเมอจดสดสวนใหม

สดสวนอาหาร ชวงระหวาง อาหารหยาบ : อาหารขน (40: 60) หรอ (50:50) 19 : 81 32 : 68

วตถแหงรวม (กก.) 12.60 12.67 12.64 โปรตนทกนได (กก.) 1.349 1.691 1.480 โภชนะทยอยไดทงหมด (กก./วน) 7.032 9.49 9.19 เยอใย NDF (%) ไมนอยกวา 25 % 19.49 26.80 ราคาคาอาหาร (บาท/กก.) - 8.02 5.50

สรป การจดสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนใหม ใหอยในชวงระหวาง 40: 60 เพอใหโคไดรบเยอใยเพยงพอแลว ยงไดรบโปรตน และพลงงาน เพยงพอตอการด ารงชพและการใหผลผลตน านม นอกจากนยงสามารถลดตนทนคาอาหารไดอกดวย

ขนตอนในการด าเนนงานเพอแกปญหาคณภาพน านม (กรณไขมน (Fat) และของแขงทงหมด (TS) ต ากวาเกณฑมาตรฐาน)

น าโภชนะทไดเปรยบเทยบกบมาตรฐานการใหอาหารโคนม

ค านวณโภชนะจากอาหารทเกษตรกรใชเลยงโคนม

สอบถามขอมลการจดการอาหารโคนมจากเกษตรกร

แปรผลวเคราะหองคประกอบน านมยอนหลง 3 เดอน

จดสดสวนอาหารใหมโดยใชโปรแกรมจดสดสวนอาหาร

คณภาพน านมดบผานเกณฑมาตรฐาน

27

ภาคผนวก

28

วธการสมเกบตวอยางอาหารสตว

การสมเกบตวอยางอาหารสตว มความจ าเปนมากในเรองความถกตอง เพอตวอยางทเกบไดนน จะเปนตวแทนทดของอาหารสตวทงหมดทตองการตรวจสอบหรอวเคราะห หากมการเกบตวอยางไมถกตองแลว ผลทไดจากการตรวจคณภาพและวเคราะหสวนประกอบทางเคมจะผดพลาดได ซงผลทไดจะไมสามารถน าไปใชได เปนการสนเปลองแรงงานและคาใชจายสารเคมในการตรวจคณภาพและวเคราะหดวย

อปกรณ หลาวสมตวอยางทไมเปนสนม ถาดหรอผาพลาสตกส าหรบปรองพน ถงพลาสตก เคยว ถงผา มดส าหรบสบหญาสดใหเปนทอนสน กรรไกรส าหรบตดหญาแหงใหเปนทอนสน ถงมอยาง

1) การสมเกบตวอยางพชอาหารสตวในแปลง (หญาสด) ท าการเกบตวอยางโดยการเดนเปนรปตว “ X” หรอ แบบ “ Z ” ดงรป

หรอ

รปท 1 วธการเกบตวอยางในแปลงหญาสด รป ตว X และ รปตว Z

1. กอนจะท าการสมเกบตวอยาง ตองตดสนใจกอนวาจะใชระยะทางหรอชวงเวลาเทาใด จงจะสมเกบตวอยางในแตละครง เชนอาจจะท าการเกบตวอยางทกๆ 50 กาว แลวจงตด ถงแมตรงบรเวณนนมพชขนเพยงเลกนอย กจ าเปนตองตด อยาไปตดตรงพนทอนทอยใกลกนแมจะมพชขนมากกวากตาม เพราะไมอยในทศทางทก าหนดไว

2. หลงจากตดครบทกจดแลว น ามาหนยาวประมาณ 1 นว แลวคลกเคลาใหเขากนแลวเกลยใหเทากน แบงออกเปน 4 สวน เกบไว 2 สวนทอยตรงขามกนอก 2 สวนทงไป ใหไดตวอยางประมาณ 1 กโลกรม

รปท 2 การสมแบงตวอยางโดยวธแบง 4 สวน สวนท 1, 3 ทงไป สวนท 2, 4 เกบรวมกนแลวสงวเคราะห

29

3. น าหนกตวอยางทเกบ หากเปนพชทมล าตนใหญ อวบน า เชน เนเปยร ตนขาวโพด ตนขาวฟาง ใหเกบประมาณ 3 กโลกรม หากเปนพชล าตนเลก เชน หญาแพงโกลา หญารซ หญากน ใหเกบประมาณ 1 กโลกรม ท าการบนทกรายละเอยดของตวอยาง สงหองปฏบตการ

4. กรณตองการท าหญาแหง เมอเกบตวอยางแลว ใหท าการชงแลวจดบนทกน าหนกสด น าตวอยางไป ผงแดด หรออบในตอบ ทอณหภม 65 ๐ c นาน 24 – 48 ชวโมง แลวน ามาชงจดบนทกน าหนกแหงหลงอบ ถามเครองบด ใหบดตวอยางขนาด 1 มลลเมตร บรรจใสถงพรอมรายละเอยดสงหองปฏบตการ

2) การสมเกบตวอยางพชแหงอดฟอนหรอฟางอดฟอน 1. สมเกบตวอยางพชแหงอดฟอนหรอฟางอดฟอนจ านวนรอยละ 5 ของจ านวนทงหมด โดยสม

หลายๆ จด วธการสมใชหลาวเจาะตวอยางแทงเจาะฟอน หรอหากไมมใหใชการแกะฟอนและสมพชแหงออกจากฟอน

2. น าตวอยางนนมาสบใหมขนาดยาว 1 นวแลวผสมใหเขากนเปนอยางด หากตวอยางทผสมแลว นนมจ านวนมาก กใหสมเกบตวอยางนนอกครง โดยสมเกบตวอยางหลายๆ จด แลวน ามาเกลยใหเทากนแบงเปน 4 สวน เกบไว 2 สวนทอยตรงขามกนอก 2 สวนทงไป (ตามรปท 2) ใหไดตวอยางประมาณ 500 กรม

3. น าตวอยางทไดใสถงพลาสตก บนทกรายละเอยดของตวอยางสงหองปฏบตการ

3) การสมเกบตวอยางหญาหมก ตวอยางหญาหมกทใชเลยงสตวใหเกบตวอยางทนททเปดหลมหมก เกบใสถงพลาสตกแชน าแขงสง

หองปฏบตการ ในหญาหมกมกรดไขมนทระเหยงายซงจะเปนตวบอกคณภาพของการหมกหญา ดงนนไมควรน าหญาหมกไปผงแดดเพราะจะเกดการสญเสยของกรดไขมนทระเหยงาย การสมเกบตวอยางหญาหมก ท าไดดงน

1. เมอเปดถงหมกทกครงใหน าสวนผวหนาทมเชอราทงเสยกอน แลวจงเกบพชหมกจากจดตางๆ เชน สวนบน สวนกลาง สวนลาง แมวาสวนลางอาจจะม seepage ปนอยบาง

2. น าตวอยางทสมเกบแลว มาผสมใหเขากนอยางด แลวเกลยใหเทากน แบงเปน 4 สวน เกบไว 2 สวนทอยตรงขามกนอก 2 สวนทงไป (ตามรปท 2) ใหไดตวอยางประมาณ 2 กโลกรม แบงตวอยางออกเปน 2 ถง

ถงท 1 เพอวเคราะหสวนประกอบทางเคม ถงท 2 เพอวเคราะหความเปนกรด-ดาง และคากรดไขมนทระเหยงาย เปนบอกถงคณภาพ

การหมก (หากไมตองการทราบคณภาพการหมกกเกบตวอยาง เพยงแค 1 ถง) 3. น าตวอยางทเกบไดใสถงพลาสตก รดปากถงใหแนน สงวเคราะหทนท หรอหากไมไดสง

วเคราะหทนท ใหน าเขาแชแขงในตเยน 4. หากถงหมกคอนขางใหญควรจะสมเกบตวอยางมาวเคราะหอยางนอย 3 ครง แลวน าคาทไดจาก

การวเคราะหมาหาคาเฉลย

30

4) วธการสมเกบตวอยางวตถดบอาหารสตว อาหารผสมส าเรจรป 1. ใชหลาวสมตวอยางแทงเขาไปในกระสอบลกอยางนอย 50 เซนตเมตร อยางนอย 5 จดคอ ตรง

กลาง 1 จด ดานหวและดานทาย ดานละ 2 จด โดยสมตวอยางหลายๆ กระสอบ ทเปนชดการผลต (Lot) ใหไดตวอยางรวมกนประมาณ 500 กรม - หากตวอยางมจ านวน 1-5 กระสอบ ใหสมตวอยางทกกระสอบ

- หากตวอยางมจ านวน 6-30 กระสอบ ใหสมตวอยางทกๆ 3 หรอ 5 กระสอบ - หากตวอยางมจ านวนมากกวา 30 กระสอบใหสมทกๆ 5 หรอ 10 กระสอบ

2. น าตวอยางทสมเกบไดมาคลกผสมใหเปนเนอเดยวกน แลวน าสวนผสมนนใสภาชนะแบน เชน ถาด หรอผาพลาสตกปรอง แลวเกลยใหเทากน และแบงออกเปน 4 สวน เกบสวนทอยตรงขามกนไว (ตามรปท 2) จนกระทงไดตวอยางประมาณ 200 กรม ใสถงพลาสตก แลวบนทกรายละเอยดตวอยางสงหองปฏบตการ

รปท 3 รายละเอยดตวอยางส าหรบตดทภาชนะใสตวอยาง

ประเภทตวอยาง....................................................

ชอตวอยาง.............................................................

ชอผ เกบตวอยาง.....................................................

หนวยงานทสง...........................................................

สถานทเกบ..............................................................

วนทเกบ...............................................................

31

แบบฟอรมขอรบบรการวเคราะหตวอยาง หองปฏบตการ ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว

1. ผเกบตวอยาง ชอ...................................................... เกษตรกร DHHU จนท………………………….

ทอย............................................................................................................................................................. ....

..........................................................................................เบอรมอถอ..............................................................

วนทเกบตวอยาง………………………………………… …………วนทสงตวอยาง…………………………………………………

2. ชอเจาของตวอยาง…………………………………………………………เบอรมอถอ……………………………………………….

สถานทเกบตวอยาง ทอย.................................................................................................. ................................

............................................................................................... ............................................................................

3. ชอผรบผลวเคราะห…………………………………………………..มอถอ/อเมล…………………………………………………..

ส าเนาสงถง ศนยวจย/สถานพฒนาอาหารสตว……………………….. ปศสตวจงหวด………………………………………….

4. ชนดตวอยาง

อาหารผสมส าเรจรป (ผสมเองและไมไดขนทะเบยนการคา) ใหแนบสตรอาหารทผสมดวย

หญา สด แหง หมก

วตถดบ/วสดเหลอใชทางการเกษตร

อนๆ ระบ..................................................................................................................................................

5. โคนมน าหนก………………… Lactation ท…………… ระดบน านมทไดตอวน...............................

6. ปญหาอปสรรคจากการใชอาหาร (ถาม)…………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เจาหนาทรบตวอยาง

เลขทรบ......................

วนท............................

32

7. รายการวเคราะห

เฉพาะอาหารผสม Moisture Crude Protein Crude fiber Fat Ash NFE

เฉพาะอาหารหยาบ Moisture Crude Protein ADF NDF

อนๆ ระบ...………………………………………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………. รายละเอยดตวอยาง

ล าดบ รายละเอยด น าหนก Lab No.

สด แหง

33

คณคาทางโภชนะของวตถดบอาหารสตว

ชนดอาหาร DM CP EE CF NDF ADF TDN Ca P

(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)

อาหารหยาบ

หญากนนสด อาย 45 วน 22.50 1.70 0.30 7.60 15.90 9.20 11.00 0.09 0.06

หญากนนแหง อาย 45 วน 89.00 6.00 1.30 29.60 65.10 35.70 44.00 - -

หญากนนสด อาย 60 วน 24.40 1.70 0.30 8.70 17.20 10.10 13.00 0.07 0.07

หญากนนแหง อาย 60 วน 89.50 5.10 0.70 31.70 66.20 37.90 38.00 0.72 0.21

หญาเนเปยรสด อาย 45 วน 18.70 1.90 0.30 5.00 12.20 7.00 10.00 0.07 0.06

หญาเนเปยรสด อาย 60 วน 23.70 1.80 0.30 - 16.00 9.40 11.00 0.07 0.08

หญาแพงโกลาสด อาย 45 วน 25.20 2.00 0.40 8.10 16.50 9.50 15.00 0.08 0.07

หญาแพงโกลาสด อาย 60 วน 27.90 1.90 0.40 10.50 18.60 10.50 16.00 0.14 0.08

หญาแพงโกลาแหง อาย 45 วน 87.00 8.70 1.40 28.10 61.20 32.20 46.00 - -

หญาแพงโกลาแหง อาย 60 วน 88.50 5.30 1.60 29.20 59.20 32.80 44.00 0.14 0.08

หญาขนสด อาย 45 วน 22.60 1.80 0.30 6.60 15.10 8.50 13.00 0.10 0.05

หญาขนสด อาย 60 วน 24.60 1.70 0.50 7.40 16.60 9.60 13.00 0.07 0.07

หญารซสด อาย 45 วน 20.20 1.70 0.40 5.70 13.20 7.60 11.00 0.12 0.05

หญารซสด อาย 60 วน 26.90 1.70 0.50 8.20 18.50 10.50 15.00 0.11 0.06

หญารซแหง อาย 45 วน 89.60 6.50 1.90 26.60 59.30 31.40 51.00 - -

หญารซแหง อาย 60 วน 88.00 4.90 0.90 29.90 62.30 37.40 46.00 0.64 0.19

หญาพลแคทลมสด อาย 45 วน 24.30 1.70 0.30 7.40 17.20 10.00 11.00 0.17 0.04

หญาพลแคทลมสด อาย 60 วน 28.70 0.90 0.40 - - - 15.00 0.31 0.04

หญาหวายขอสด อาย 45 วน 20.60 1.90 - - 14.00 7.50 - 0.05 0.04

หญาหวายขอสด อาย 60 วน 21.20 1.90 - - 14.90 8.10 - - -

หญาหวายขอสด อาย 75 วน 23.90 1.50 - - 9.80 9.80 - - -

หญาอะตราตมตนสด อาย 45 วน 22.10 1.50 0.20 6.60 14.60 8.80 12.00 0.20 0.04

หญาอะตราตมแหง อาย 45 วน 89.10 5.50 0.90 23.50 58.40 32.50 46.00 - -

หญาอะตราตมตนสด อาย 60 วน 24.40 1.60 0.20 7.30 16.60 9.80 14.00 0.19 0.04

34

ชนดอาหาร DM (%)

CP (%)

EE (%)

CF (%)

NDF (%)

ADF (%)

TDN (%)

Ca (%)

P (%)

พชเสรมโปรตน

ใบกระถนสด 38.70 8.90 0.40 - 14.90 9.60 23.00 0.41 0.07

ใบกระถนแหง 91.60 22.30 4.10 11.70 28.60 21.90 68.00 1.64 0.20

ถวคาวาลเคดสด อาย 45 วน 19.90 3.30 0.40 5.60 9.90 6.50 11.00 0.21 0.05

ถวคาวาลเคดสด อาย 60 วน 22.90 3.70 0.30 7.20 11.50 7.70 13.00 0.20 0.06

ถวคาวาลเคดแหง อาย 60 วน 91.40 13.50 0.70 28.80 45.20 30.70 50.00 0.67 0.20

ถวทาพระสไตโลสด อาย 45 วน 25.40 4.00 0.30 6.50 12.90 9.20 14.00 0.35 0.06

ถวทาพระสไตโลสด อาย 60 วน 26.60 4.20 0.20 8.10 15.80 11.40 15.00 0.41 0.11

ถวไมยราสด อาย 45 วน 27.10 4.80 0.60 - 10.80 7.50 15.00 0.26 0.04

ถวไมยราสด อาย 60 วน 32.30 5.30 0.70 - 14.40 10.40 17.00 0.32 0.06

ถวฮามาตาสด อาย 45 วน 26.50 4.20 0.40 6.70 13.40 8.40 16.00 0.43 0.05

ถวฮามาตาสด อาย 60 วน 27.00 4.40 0.40 7.60 14.30 9.30 - 0.44 0.05

ใบมนส าปะหลงแหง 90.60 22.20 5.60 19.70 41.40 31.30 69.00 2.05 0.24

ใบมนส าปะหลงหมก 24.90 3.50 2.70 4.40 9.30 5.70 20.00 - -

ยอดและตนมนส าปะหลงสด 18.20 2.60 0.70 4.70 8.60 5.40 11.00 0.44 0.04

วสดเหลอใช/ผลพลอยไดทางการเกษตร

ฟางขาว 88.80 3.60 1.60 32.30 68.80 42.30 44.00 0.32 0.13

ฟางขาวหมกยเรย 57.90 7.80 1.40 37.60 77.50 56.70 59.00 0.30 0.05

ตนขาวโพดฝกออนหลงเกบฝก 25.60 2.10 0.40 7.00 15.90 9.60 15.00 0.09 0.06

เปลอกฝกขาวโพดฝกออน 16.10 1.80 0.20 3.50 9.30 4.40 10.00 0.04 0.05

เปลอกฝกขาวโพดฝกออนหมก 11.60 1.50 0.40 3.60 - - 7.00 0.01 0.03

ตนขาวโพดหวานหลงเกบฝก 26.80 2.50 0.60 7.00 16.10 8.20 17.00 0.09 0.08

เปลอกขาวโพดหวานสด 20.10 1.20 0.30 6.10 15.40 7.70 12.00 0.02 0.03

เปลอกฝกและซงขาวโพดสด 20.90 1.40 0.60 - 15.50 7.30 15.00 0.01 0.04

เปลอกฝกและซงขาวโพดหมก 20.80 1.50 0.50 - 16.30 8.80 15.00 - -

ตนสบปะรดสด 47.80 4.60 0.80 16.3 45.00 23.20 66.00 0.53 0.12

เปลอกสบปะรดสด 14.20 0.80 0.20 2.50 46.60 25.80 65.00 0.68 0.13

35

ชนดอาหาร DM (%)

CP (%)

EE (%)

CF (%)

NDF (%)

ADF (%)

TDN (%)

Ca (%)

P (%)

แหลงโปรตน

ปลาปน CP ≥50% 92.00 58.10 10.50 0.7 - - 88.00 6.64 3.38

ปลาปน CP ≥55% 91.60 62.10 9.10 0.7 - - 88.00 5.78 3.06

กากถวเหลองสกดน ามน 88.50 47.20 1.20 5.4 14.50 9.40 82.00 0.35 0.69

กากถวเหลองอดน ามน 90.70 45.30 11.10 8.5 17.20 13.30 87.00 0.42 0.51

กากฝายไมรวมเปลอก 90.20 46.70 5.80 6.8 17.00 11.20 83.00 0.22 1.32

กากมะพราวอดน ามน 92.20 17.90 11.10 11.5 45.10 28.40 81.00 0.23 0.49

กากเนอในเมลดปาลมอดน ามน 91.30 16.60 5.60 8.7 59.70 41.90 79.00 0.38 0.56

กากปาลมอดน ามน 92.80 9.80 12.30 25.4 51.20 36.30 66.00 0.48 0.37

กากเมลดฝายทงเปลอก 92.01 26.18 2.37 17.46 - - 67.47 - -

กากเมลดฝายกระเทาะเปลอก 90.04 47.87 5.73 6.80 - - 83.37 - -

กากถวเขยว 90.20 23.70 0.55 20.44 - - 62.86 - -

กากเบยรแหง 90.13 32.25 6.72 12.42 - - 77.56 - -

กากเรปซด 90.50 34.00 0.70 8.50 14.90 14.50 68.00 0.76 0.92

แหลงพลงงาน

ร าละเอยด 89.90 13.60 16.30 7.20 18.80 8.90 75.00 0.07 1.79

ร าหยาบ 91.16 8.33 9.41 14.91 - - 72.32 - -

ร าขาวสาล 88.51 18.45 3.48 8.55 - - 74.16 - -

มนเสน 89.80 2.30 0.50 3.00 10.10 5.70 79.00 0.10 0.10

ขาวโพดบดทงฝก 89.53 7.40 3.08 6.09 - - 79.15 - -

เมลดขาวโพด 87.40 8.30 4.80 2.50 12.90 3.80 82.00 0.04 0.28

ซงขาวโพดบด 87.65 2.18 0.18 33.78 - - 62.42 - -

กากมน 87.60 2.80 0.30 15.10 39.50 29.50 71.00 0.70 0.06

กากน าตาล 73.70 4.50 0.80 0.50 - - 64.00 0.80 0.05

กากตะกอนปาลม 85.60 12.40 24.90 15.20 - - - 0.28 0.18

36

การแปลผลการตรวจวเคราะหคณภาพน านมดบ

จากผลการตรวจวเคราะหคณภาพน านมดบของเกษตรกร จะไดคาผลวเคราะหตางๆ เชน โปรตน(Protein) ไขมน (Fat) ของแขงไมรวมไขมน (Solid not fat) และของแขงทงหมด (Total solid) เปนตน สามารถน าคาการตรวจวเคราะหคณภาพน านมดบ มาแปลผลไดดงน

1. เปนดชนชวดถงสมดลของพลงงานในอาหารโคนม โดยการหาสดสวนไขมนตอโปรตนในน านมของแมโค หากพบวา สดสวนไขมนตอโปรตน มากกวา 1 แสดงวาโคไดรบอาหารทมคารโบไฮเดรตทยอยงายสงเกนไป สดสวนไขมนตอโปรตน อยระหวาง 1-1.25 แสดงวาสมดลพลงงานอยในภาวะทเหมาะสม สดสวนไขมนตอโปรตน มากกวา 1.25 แตไมเกน 1.50 แสดงวาโคขาดอาหารพลงงานในชวงของการใหนมสงสด และถาสดสวนไขมนตอโปรตนมากวา 1.50 แสดงวาแมโคขาดอาหารพลงงานอยางมาก (เอกสารบทท 5)

2. องคประกอบของน านม ประกอบดวยไขมน (Fat) และของแขงทไมรวมไขมน (Solid not fat) ในสวนของแขงทไมรวมไขมน ประกอบดวยโปรตน (Protein) น าตาลแลกโทส (Lactose) และเถา ซงน าตาล และเถาเปนองคประกอบทมการเปลยนแปลงนอยมาก ไมวาจะมการจดการอยางไร สวนไขมนและโปรตน สามารถ เปลยนแปลงไดเมอมการจดการใหอาหารทแตกตางกน

37

การแปรผลการตรวจวเคราะหคณภาพน านมดบ

รายการวเคราะห การแปรผลวเคราะห เกณฑมาตรฐาน ขอเสนอแนะ 1. สดสวนไขมนตอโปรตนในน านม (F/P) ใชเปนดชนชวดถงสมดลของพลงงานในอาหารโคนม

สดสวนไขมน/โปรตนในน านมของแมโค 1. <1 แสดงวาโคไดรบอาหารทมคารโบไฮเดรตท ยอยงายสงเกนไป 2. อยระหวาง 1-1.25 แสดงวาสมดลพลงงานอยในภาวะทเหมาะสม 3. >1.25-<1.50 แสดงวาโคขาดอาหารพลงงานในชวงของการใหนมสงสด 4. >1.50 แสดงวาแมโคขาดอาหารพลงงานอยางมาก

- 1. ใหมการจดสดสวนอาหารหยาบและอาหารขนใหเหมาะสมตามระยะของการใหนม 2. F/P <1 ควรลดอาหารจ าพวกแปงเพมอาหารเสนใยจะชวยในกระบวนการยอยทสมบรณลดการเปนกรดในกระเพาะอาหาร 3. F/P >1.50 ควรเพมอาหารทมคณภาพและใหพลงงานสง

2. สวนประกอบน านม 2.1 โปรตน (Protein) 2.2 ไขมน (Fat) 2.3 เนอนมไมรวมมนเนย (Solid not fat) 2.4 เนอนมทงหมด (Total solid) เพอใหทราบโภชนะในน านม ชวยในการจดการใหอาหารและการคดเลอกพนธ

คาสวนประกอบน านมทต าจากคามาตรฐาน 1. แมโคอายมาก 2. ความสมบรณของรางกายแมโคต า 3. แมโคสขภาพไมด หรอเปนเตานมอกเสบ 4. การจดการอาหารไมเหมาะสมกบความตองการในแตละชวงของการใหนม 5. ฤดรอนแนวโนมสวนประกอบน านมต ากวาฤดอนๆ

สวนประกอบน านม 1. โปรตน ไมนอยกวารอยละ 2.8 2. ไขมน ไมนอยกวารอยละ 3.2 3. เนอนมไมรวมมนเนย ไมนอยกวา 8.25 4. เนอนมทงหมด ไมนอยกวา 12

1. ใหโคไดรบอาหารขนและอาหารหยาบทมคณภาพและในสดสวนทเหมาะสม 2. จดการระบบสบพนธ โคนมทผสมตดยากวนทองวางสง มแนวโนมทคาสวนประกอบน านมจะต าลง 3. ปองกนและรกษาโรคเตานมอกเสบภายในฟารม

38

รายการวเคราะห การแปรผลวเคราะห เกณฑมาตรฐาน ขอเสนอแนะ 3. จดเยอกแขง (Freezing point) เพอตรวจการปลอมปนน าในน านม

จดเยอกแขง มคาเขาใกล 0 องศาเซลเซยส (> -0.520 องศาเซลเซยส) 1. อาจเนองจากการปนน า 2. โคมภาวะเตานมอกเสบ

จดเยอกแขง (Freezing point) -0.520 ถง -0.525 องศาเซลเซยส

1.การปนน าอาจเกดจากมน าทคางในอปกรณ รดนม ภาชนะใสนม หรอถงนม 2.ใหแมโคมน ากนอยางเพยงพอตลอดเวลา 3.ปองกนและรกษาโรคเตานมอกเสบ 4.ไมใหแมโคดมน าครงเดยวมากๆ กอนรดนม

4. โซมาตคเซลล (Somatic Cell, SCC) บงชถงการเกดการอกเสบของเตานม

ปจจยทมผลตอจ านวนโซมาตคเซลล คอการเปนเตานมอกเสบ 1.ในน านมปกตอมคาโซมาตคเซลลต ากวา 200,000 เซลล/มลลลตร 2.โคมคาโซมาตคเซลลมากกวา 250,000 เซลล/มลลลตร แสดงวาเรมมการตดเชอเขาสเตานม 3.โคมคาโซมาตคเซลลมากกวา 1,000,000 เซลล/มลลลตร แสดงวาแมโคอาจเปนเตานมอกเสบแบบแสดงอาการ

โซมาตคเซลล (Somatic Cell, SCC) ไมเกน 500,000 เซลล/มลลลตร

1.ร กษา ระบบ เคร อ ง ร ดนม ใหท า ง านอย า ง มประสทธภาพ 2.ปองกนการตดเชอเขาทางรนม 3.รกษาแมโคทเปนเตานมอกเสบแบบแสดงอาการทนท

39

รายการวเคราะห การแปรผลวเคราะห เกณฑมาตรฐาน ขอเสนอแนะ 5. จ านวนจลนทรย 5.1 จ านวนจลนทรยทงหมด(Total Bacteria Count) 5.2 จ านวนจลนทรยทนรอน(Laboratory Pasteurization Count) 5.3 จ านวนจลนทรยกลมโคไลฟอรม(Coliform) เพอใหทราบปรมาณของจลนทรยทมในน านม ซงบงชถงความสะอาดและสขอนามยของฟารม

จ านวนจลนทรย แตละคาบงชถง 1.จลนทรยทงหมดต ากวา 400,000 โคโลน/มลลลตร แสดงวาความสะอาดอยในสภาวะทด 2.จลนทรยทนรอนสง อาจเนองมาจากการใชน ารอนลางถงนมในขณะทพนผวถงไมไดถกท าความสะอาดมากอน 3.จลนทรยกลมโคไลฟอรมมากกวา 100 โคโลน/มลลลตร แสดงวาสขลกษณะของการรดนมไมด 4.จลนทรยปนเปอนมาก เกรดนมต า

จ านวนจลนทรย 1.จ ล นทร ย ท ง หมด ไม มากกว า 400,000 โคโลน/มลลลตร 2.จ ล นทร ย ทนร อน ไม มากกว า 100,000 โคโลน/มลลลตร 3.จ ล นทร ย กล ม โ ค ไลฟอร ม ไ มมากกวา 10,000 โคโลน/มลลลตร

1.รกษาความสะอาด เพอลดโอกาสการปนเปอนเชอเขาสน านมภายหลงการรด เชน สถานทรด เครองรด ผาเชดเตา ถงใสนม มอคนรด น าทใชลางเตานม เปนตน 2.เกบรกษาน านมทอณหภมไมเกน 4 องศาเซลเซยส 3.สงตรวจโดยเรว รกษาอณหภมขนสงใหได 1-5 องศาเซลเซยส

40

41

แบบสมภาษณเกษตรกร

โครงการ หนวยบรการเคลอนท เพอบรการดานอาหารโคนม ค าแนะน า ใหใสเครองหมาย ( / ) หนาขอทตองการเลอก และเตมค าในชองวาง

ชอเกษตรกร……………………………………………………………วนทสมภาษณ …………………………………………………… บานเลขท……………หมท…….บาน………………ต าบล…………………..อ าเภอ………………จงหวด……………………….. ตอนท 1 ขอมลทวไป 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย …………………………ป 3. ระดบการศกษา ( ) ประถมศกษา ( ) มธยมศกษา ( ) อาชวะศกษา ( ) ปรญญาตรหรอสงกวา ( ) อน ๆ ระบ ……………………………………… 4. จ านวนสมาชกในครอบครว รวม ……………………………… คน 4.1 จ านวนสมาชกทใชแรงงานได …………………………… คน 4.2 จ านวนแรงงานทใชเลยงโคนม …………………………. คน 5. การถอครองและการใชประโยชนทดน 5.1 ทดนทใชเปนกรรมสทธของครอบครว รวม …………………………… ไร 5.2 ทดนทใชประโยชนรวมทงหมด ……………………………………………. ไร ทอยอาศย ……………………………………………….ไร พนทเพาะปลกพชไร-พชสวน ……………………..ไร

42

พนทท านา ……………………………………………….ไร พนทแปลงหญาเลยงสตว…………………………….ไร พนทอนๆ(ระบ) ……………………….จ านวน …………….ไร ตอนท 2 ขอมลดานการจดการเลยงโคนมของเกษตรกร 6. พนธโคนมทเลยงในปจจบน ( ) ขาวด าพนธแท ( ) ลกผสมขาวด า ……………………. % ( ) พนธอนๆ (ระบ) ………………………………………………………………………… 7. จ านวนโคนมทงหมด ……………………………..ตว 7.1 แมโครดนม จ านวน ………………. ตว 7.2 แมโคแหงนม จ านวน……………….ตว 7.3 แมโคสาวทอง (อาย 1 ปขนไป) จ านวน………………ตว 7.4 โคสาว จ านวน ……………………….ตว 7.5 โครนเพศเมย (อาย 6 เดอน- 1 ป) จ านวน …………………………..ตว 7.6 ลกโคเพศเมย(แรกเกด – 6 เดอน) จ านวน ……………………………ตว 7.7 โคเพศผ (อาย 1 ป ขนไป) จ านวน ……………………………………….ตว 7.8 โครนเพศผ (อาย 6 เดอน – 1 ป) จ านวน ……………………………..ตว 7.9 ลกโคเพศผ (แรกเกด – 6 เดอน) จ านวน ………………………………ตว 8. ผลผลตน านม 8.1 ผลผลตน านมทรดได รวม ……………………………..กก./วน (เชา-เยน) 8.2 ผลผลตน านมเฉลย ……………………………………….กก./ตว/วน 8.3 ราคาน านมจ าหนายได ………………………………….บาท/กก.

43

8.4 คณภาพของน านมดบ ( ) ผานเกณฑมาตรฐาน ( ) ไมผานเกณฑมาตรฐาน (ระบ) เชน ……………………………………….. 9. อตราการผสมตดของแมโคโดยเฉลย ( ) ผสม 1-3 ครง จ านวน …………………………..ตว ( ) ผสม 4-6 ครง จ านวน …………………………..ตว ( ) ผสมมากกวา 6 ครง จ านวน …………………ตว 10. การใหอาหารขนแกโคนม 10.1 ใหอาหารขนวนละกเวลา ( ) 2 เวลา ( ) 3 เวลา 10.2 วธการใหอาหารขน ( ) ใหตามปรมาณน านมในอตราสวน ……………………………… ( ) ประมาณปรมาณทใหตามขนาดน าหนกตว …………………… ( ) ใหเทาๆ กน ทกตว 10.3 ชนดของอาหารขน ( ) ผสมเองโปรตน ……….% ( ) อาหารบรษทโปรตน………….% ( ) วตถดบอาหารสตวทเปนแหลงโปรตน เชน ……………………………. ( ) วตถดบอาหารสตวทเปนแหลงพลงงาน เชน ………………………….. 11. อาหารขนทใชในฟารมมการแยกชนดตามอายโค หรอ ตามปรมาณน านมทรดได ( ) แยก ( ) ไมแยก ( ) แยกบางไมแยกบาง 12. อาหารหยาบทใหโคนมในแตละวนมอะไรบาง (1) หญาสด (ระบ) ……………………………………………………… กก/ตว/วน (2) ถวสด (ระบ) ……………………………………………………………กก/ตว/วน (3) วสดเหลอใชทางการเกษตร(ระบ) ………………………………กก/ตว/วน

44

(4) พชหมก(ระบ) …………………………………………………………กก/ตว/วน (5) หญาแหง(ระบ) ……………………………………………………… กก/ตว/วน (6) ถวแหง(ระบ) ……………………………………………………………กก/ตว/วน 13. พนทปลกพชอาหารสตว ( ) พนทดอน จ านวน ……………………… ไร ( ) พนทนา จ านวน ………………………….ไร 14. ชนดของพชอาหารสตวทปลกใชเลยงโคนม ( ) ชนดหญา(ระบ) ……………………………………………จ านวน …………………….ไร …………………………………………… จ านวน …………………….ไร …………………………………………… จ านวน …………………….ไร ( ) ชนดถว(ระบ) ………………………………………………. จ านวน ……………………ไร …………………………………………… จ านวน …………………….ไร …………………………………………… จ านวน …………………….ไร ( ) ชนดถวยนตน(ระบ) …….………………………………………จ านวน……………………..ไร ……………………………………………จ านวน …………………….ไร ……………………………………………จ านวน …………………….ไร 15. การใชประโยชนจากแปลงพชอาหารสตว 15.1 วธการน าไปใช ( ) ตดใหกน ( ) ปลอยแทะเลม ( ) ทง 2 วธ 15.2 ชวงเวลาการใชประโยชนจากแปลงหญา ( ) นอยกวา 4 เดอน ( ) 4-6 เดอน ( ) ใชประโยชนไดตลอดทงป 16. มการส ารองพชอาหารสตวไวใชในชวงขาดแคลนหรอไม

45

( ) ม ( ) ไมม เพราะเหตใด…………………………………………………………… ถามท าไดในรปใด ( ) แหง ( ) หมก ( ) ทง 2 อยาง 17. มการจดซออาหารหยาบหรอไม ( ) ม ( ) ไมม ถาม อาหารหยาบทจดซอคอ ………………… ชวงเดอน ……………..ปรมาณ………..กก ราคา ……..บาท/กก ………………… ชวงเดอน ……………..ปรมาณ………..กก ราคา ……..บาท/กก ………………… ชวงเดอน ……………..ปรมาณ………..กก ราคา ……..บาท/กก ………………… ชวงเดอน ……………..ปรมาณ………..กก ราคา ……..บาท/กก 18. ปญหาดานอาหารหยาบ(ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ไมมพนทปลกหญา ( ) แปลงหญาไมพอ ( ) พนทไมเหมาะสม ( ) ขาดแคลนเมลดพนธ/ทอนพนธ ( ) หาซอวสดเหลอใชทางการเกษตรล าบาก ( ) อาหารหยาบคณภาพต า ( ) อาหารหยาบราคาแพง ( ) อน ๆ (ระบ) ………………………………………………………………………………………………………………………… 19. ปญหาดานการจดการเลยงโคนม ( ) ขาดความรความเขาใจในการเลยงโคนมอยางแทจรง ( ) แมโคใหผลผลตต า ( ) ขาดแคลนแรงงาน ( ) ขาดแคลนอาหารหยาบ ( ) มปญหาดานการผสมตด ( ) การสงเกตการเปนสดไมชดเจน ( ) การถายพยาธ ท าวคซนไมครบตามโปรแกรม ( ) มปญหาเรองโคปวย/เตานมอกเสบ ( ) ขาดแหลงเงนทน

46

( ) โรงเรอนไมถกสขลกษณะ ( ) การบรการจากเจาหนาทของรฐ/เอกชน ( ) การบรการผสมเทยม/น าเชอ ( ) ฟารมตงอยในพนทไมเหมาะสม ( ) เครองจกร/เครองมอ/เครองทนแรงในการเลยงโคนม ( ) อนๆ………………………………………………………………………….