ค าน า

โครงการยกระดบมาตรฐานฟารมเพาะ เลยงปลานลเพอการสงออกมวตถประสงคเพอ ยกระดบ

มาตรฐานการเพาะเลยงปลานลของเกษตรกร ตามมาตรฐาน จ เอ พ (Good Aquaculture Practice) ทมเปาหมาย

ใหเกษตรกรผลตปลานลทมคณภาพ ไมมอนตรายตอผบรโภค ปลานลเปนปลานาจดทไดรบความนยมบรโภค

เพมมากขนในปจจบนทงในประเทศและตางประเทศ มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง เปนทคาดหมายวาผลผลต

และจานวนเกษตรกรผเพาะเลยงปลานลจะม เพมขนตามไปดวย การเผยแพรความรเรองการเลยงปลานลให

เกษตรกรผเพาะเลยงปลานลไดรบความรท ถกตองตามมาตรฐานจ เอ พ นบวามความจาเปน เพอใหปลานลท

ผลตไดมคณภาพและปลอดภยสาหรบการบรโภคและมมาตรฐานสาหรบการสงออก เกษตรกรมความมนคงใน

อาชพเพาะเลยงปลานล

การเพาะเลยงปลานลไดพฒนามาเปนเวลา 40 ป มการขยายตวไปทวทกพนทของประเทศ เกษตรกรผ

เพาะเลยงปลานลมความชานาญตางกน จาแนกไดเปน การเพาะพนธ การเลยงในบอ และการเลยงในกระชง

นอกจากนยงมความแตกตางกนในดานระดบการพฒนา ทมทงเกษตรกรทอยในระยะแรกเรม หรอทเลยงมาเปน

เวลานาน เป นเกษตรกรทเลยงเพอการยงชพหรอเลยงเพอการคา ความหลากหลายของเกษตรก รผเลยงปลานลท

กลาวมาน เปนเหตผล ใหกรมประมงคดเลอกเกษตรกรทประสบความสาเรจในอาชพเพาะเลยงปลานลทมความ

ชานาญในดานตางๆ ทวประเทศจานวน 50 ทานใน 50 จงหวด ยกยองใหเปนปราชญปลานลของโครงการเพอ

จะไดนาความร ประสบการณ ถายทอดใหกบเกษตรกรอนๆ ทยงอยในระยะเรมต นหรอทยงคงประสบปญหา

ตางๆ ในการเพาะเลยงปลานล

หนงสอเลมน จดทาขนโดยการรวบรวมขอมลจากปราชญปลานลทง 50 ทาน ประกอบกบขอมลทได

จากการสมมนาปราชญในระดบภมภาค 4 ภาค เนอหาประกอบดวย การเพาะเลยงปลานล การเลยงปลานลใน

บอ การเลยงปลานลในกระชง ปญ หาการเพาะเลยงปลานล และภมปญญาทองถน หวงวาหนงสอเลมนจะเปน

ประโยชนสาหรบเกษตรกรผเพาะเลยงปลานลและผทเกยวของ ทมความสนใจเกยวกบปลานล ซงจะเปนสวน

สาคญในการพฒนาการเพาะเลยงปลานลของประเทศท งระบบใหรดหนาไปสมาตรฐาน จ เอพ ตามวตถประสงค

ของโครงการตอไป

(นายสมหวง พมลบตร )

ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด

สารบญ

เรอง หนา

1. การเพาะพนธปลานล

1.1 ลกษณะเพศของปลานล 1

1.2 การเตรยมบอและกระชงเลยงพอแมพนธ 2

1.3 การเลยงปลานลเพอเปนพอแมพนธและการคดเลอกพอแมพนธ 3

1.4 การเพาะพนธปลานลแปลงเพศแบบพฒนา 4

1.5 ระบบฟกไขปลานล 7

1.6 การแปลงเพศปลานลโดยใชอาหารผสมฮอรโมน 10

1.7 การอนบาลลกปลานล 14

1.8 การลาเลยงพนธปลา 14

1.9 การปลอยปลา 15

2. การเลยงปลานลในบอ

2.1 การเตรยมบอ 16

2.2 การอนบาลลกปลานล 18

2.3 การปลอยลกปลา 19

2.4 การเลยง 20

3. การเลยงปลานลในกระชง

3.1 การเตรยมกระชง 28

3.2 การปลอยลกปลา 28

3.3 การเลยง 29

3.4 โรคและการปองกนรกษา 30

3.5 ผลผลตและการเกบเกยว ผลผลต 31

4. ปญหาการเพาะเลยงปลานล 34

5. ภมปญญาทองถน 40

ภาคผนวกท 1 ปราชญปลานล

ภาคผนวกท 2 คณะกรรมการบรหารโครงการ

1. การเพาะพนธปลานล

1.1 ลกษณะเพศของปลานล

ปลานลเพศผและเพศเมยขณะทอายยงนอยมลกษณะทคลายคลงกน แตจะเรมแตกตางกนเมอเขาสวยเจรญ

พนธ ในรนเดยวกนปลานลเพศผจะมขนาดใหญกวาเพศเมย และในฤดผสมพนธเพศผจะมสสนสดใสกวาเพศ

เมย การแยกเพศตองสงเกตจากอวยวะสบพนธและลกษณะอนๆประกอบ ด งน

ปลานลเพศผ อวยวะสบพนธอยทบรเวณใกลกบชองทวาร มลก ษณะเรยวยาวยนออกมา มรเปด 2 ร คอ รกน

(anus) และรเปดรวมของทอนานาเชอและปสสาวะ (urogenital pore) สของตวปลาจะเขมสดใส ครบจะมสชมพ

เขมออกแดง และใตคางจะมสคอนขางแดง

ปลานลเพศเมย อวยวะสบพนธมลกษณะคอนขางกลมใหญ และมชองเปดเปนขดขวางตรงกลาง

มรเปด 3 ร คอ รกน (anus) รทอนาไข (genital pore) และรทอปสสาวะ (urinary pore) สของตวปลาจะซดกวา

ปลาเพศผ มองเหนแถบขวางขางตวไดชดเจน ใตค างมสเหลองคอนขางขาวและขนาดตวปลาจะเลกกวาปลา

เพศผ

1.2 การเตรยมบอและกระชงเลยงพอแมพนธ

เมอสบนาออกจากบอเลยงปลาจนแหงแลว ใชป นขาวหวานใหทวบอในปรมาณ 160 กโลกรมตอไร หลงจาก

นนตากบอใหแหงทงไวอยางนอย 7 วน กอนจ ะนานาเขาในบอเลยงปลาจะตองตรวจดสภาพของไมไผทใชเปน

หลกในการผกกระชงวาชารดเสยหายหรอใกลหมดสภาพ หากตรวจสอบพบจะตองรบซอมหรอหาไมไผมา

เปลยนหลกใหม นอกจากการตรวจสภาพไมไผแลวสภาพของกระชงทจะนามาใชในบอกจะตองตรวจดวาชารด

เสยหายและทาการซอมแซมเพอใหอยในสภาพพรอมใชงาน เมอไดกระชงทสมบรณครบตามจานวนชดพอแม

พนธทวางแผนในบอทเตรยมไว จงจะสบนาเขาและนากระชงทเตรยมไวมาผกกบหลกไมไผ โดย กระชงขนาด

5x8 เมตร ผกไวตรงกลางสาหรบใชใ นการเพาะพนธปลานล และกระชง 2x4 เมตร จานวน 2-4 กระชง ผกไวคน

ละดานของกระชงเพาะพนธเพอแยกปลานลเพศผและเพศเมย ในทกชดการเพาะพนธกระชงพอแมพนธทพก

ไวจะตองอยดานเดยวกนเสมอ เพอความรวดเรวในการปฏบตงานและปองกนการสบสนของผปฏบตงาน

สบนาออกจากบอ จบปลาทเหลอคางในบอ

ตรวจสอบหลกผกกระชง หวานปนขาวและตากบอใหแหง

ซอมแซมกระชง เลยงพอแมพนธในกระชง

การนานาเขามาใชในบอเลยงปลาจะตองกรองผานถงกรองตาขายมงฟาทงทางนา เขาและทางนาออกของปม

นา เพอปองกนศตรป ลาทอาจมากบนา และปองกนปลาชนดอนซงอาจมผลกระทบในการบรหารจดการ เชน

ปลาซวและปลากนยงหากเขามาอยในบออนบาลลกปลานลแปลงเพศมกจะเขามากนอาหารในกระชง ทาให

เกดปญหาในการเสยตนทนคาอาหารผสมฮอรโมน และในการเกบเกยวผลผลตลกปลานลแปลงเพศเพ อ

จาหนาย ปลาซวและปลากนยงมกจะปนกบลกปลานล ทาใหจาเปนตองเพมขนตอนในการแยกปลาเหลานทง

การผกกระชงจะตองใหพนกระชงอยหางจากพนบออยางนอย 30 เซนตเมตร และจะตองผกปากกระชงใหอย

เหนอนาประมาณ 30 เซนตเมตรเพอปองกนปลากระโดดออกจากกระ ชง ระดบนาในบอเลยงปลาประมาณ 1.2

เมตร

1.3 การเลยงปลานลเพอเปนพอแมพนธและการคดเลอกพอแมพนธ

พอแมพนธปลานลของฟารมทงหมดเปนปลาทเลยงเองโดยใชปลานลสายพนธ จตรลดา 3 จากศนยวจยและ

พฒนาพนธกรรมสตวนา คลอง 5 จงหวดปทมธาน ด วยการอนบาลลกปลานลในกระชงขนาด 5x8x0.9 เมตร

ความหนาแนน 2,000-3,000 ตวตอกระชง หรอ 50-75 ตวตอตารางเมตร ทงน การปลอยปลาจานวนนอยจะทา

ใหปลาเจรญเตบโตไดด อนบาลลกปลาดวยอาหารสาเรจรปเมดเลกโปรตนสงทระดบ 40% ปรมาณการให

อาหารในอตรา 10% ของนาหนกตวหรอวนละ 100 กรม โดยแบงใหอาหารวนละ 3 เวลา หลงจากอนบาลลก

ปลา 2 เดอน จะทาการแยกปลาออกครงหนงลงเลยงในกระชงขนาดเทากน และเปลยนอาหารสาเรจรปเปน

อาหารเมดสาเรจรปปลาดกเลกระดบโปรตน 32% ใหอาหาร 2 ครงตอวนในตอนเชาและตอนบาย ปรมาณการ

ใหอาหาร 2-3% ของนาหนกตวหรอประมาณ 500 กรม ตองหมนสงเกตการกนอาหารของลกปลาไมใหอาหาร

เหลอมากเกนไปเพราะจะทาใหนาเสยไดงาย

เมอเลยงปลาเปนระยะเวลา 5-6 เดอน ปลานลจะมขนาดและอายทพรอมสาหรบใชเปนพอแมพนธไดแลว โดย

ปลานลจะสมบรณเพศสามารถสบพนธวางไขไดเมอมอายประมาณ 6 เดอน ในชวงนจะตองแยกปลานลเพศผ

และเพศเมยออกจากกน โดยการคดปลาขนาด 200-250 กรม หากใชแมปลาทขนาดเลกเกนไปจะทาใหไดไข

ขนาดเลกและปรมาณไขนอย (หากใชปลาทมขนาดใหญเกนไป มากกวา 800 กรม การจบปลาเพอเคาะไขจาก

ปากทาไดยาก และการเกบรวบรวมไขจะเสยหาย ) ทาการขนเลยงพอแมพนธดวยอาหารโปรตน 32% เปน

ระยะเวลา 20 วน หลงจากนนจงยายพอแมพนธทเตรยมไวแลวปลอยลงในกระชงเพาะพนธ โดยนามาทดแทน

ปลานลพอแมพนธเดมทวางไขลดลง อายของพอ แมพนธปลานลทปลดระวางไมเกน 2 ป โดยดจากปรมาณ

ผลผลตไขปลานลทไดในแตละชดเพาะพนธ

การเพาะพนธปลานลปลานลสามารถดาเนนการสปดาหละครง โดยการเปดปากแมปลาทละตว และเคาะไข

ออกจากปากหากพบวามไขอย และเปลยนแมปลาทวางไขออกทกครงทเคาะไขออกจากปากแลว (ใหพอแม

ปลาไดพกหนงสปดาหจงนากลบมาเพาะใหม ) การจดการเชนน จะชวยใหพอแมพนธมความสมบรณและ

ใหผลผลตสง

1.4 การเพาะพนธปลานลแปลงเพศแบบพฒนา

การเพาะพนธปลานลสามารถทาไดทงในบอดน กระชงในบอดน หรอบอซเมนต แตปญห าหลกทผเพาะพนธ

ปลานลพบเสมอกคอ ปลานลวางไขไมพรอมกน ทาใหปรมาณลกปลานลทผลตไมสมาเสมอ สามารถ

แกปญหาไดโดยการใชพอแมพนธจานวนมาก และเกบรวบรวมไขหรอลกปลาใหบอยครงขน อยางไรกตาม ใน

การผลตทมงเนนใหผลตลกปลาทมขนาดสมาเสมอใ นจานวนมากตามทตองการ จาเปนตองอาศยระบบการ

เพาะพนธปลานลแบบพฒนา ไดแก การใชระบบการเพาะพนธปลานลในกระชงในบอดน รวมกบการใชระบบ

การฟกในโรงเพาะฟกไขปลานล ซงมขนตอนการดาเนนการดงตอไปน

1.4.1 การเพาะพนธปลานล โดยการเพาะ 1 ชด จะใชปล านลพอแมพนธทงหมด 480 ตว แบงเปนปลานล

เพศผ 240 ตวและปลานลเพศเมย 240 ตว พอแมพนธปลานล แบงเปน 2 กลม คอ กลมทใชเพาะพนธ และกลม

ทพกเตรยมเปนพอแมพนธครงตอไป โดยกลมแรกทใชเพาะพนธจะใชพอแมพนธปลานลในอตราสวน เพศผ

จานวน 120 ตวตอเพศเมยจานวน 120 ตวปลอยรวมกนในกระชงขนาด 5x8 เมตร เปนเวลา 7 วนโดยไมให

อาหาร หลงจากทเคาะไขออกจากปากแมปลาแลวจะทาการแยกปลา นลเพศผและเพศเมยใสในกระชง 2x4

เมตร จานวน 2 กระชง เพอพกปลาและขนเลยงเตรยมไวเปนพอแมพนธ ครงตอไป ในชวงนใหอาหาร เมดปลา

ดกขนาดเลกระดบโปรตน 32% ปรมาณการใหอาหาร 2% ของนาหนกตวหรอประมาณ 800 กรมตอกระชงตอ

วน แบงใหอาหาร 2 ครง เปนเวลา 7 วน และนาปลากล มทพกไวมาเพาะพนธในกระชง 5x8 เมตร แทนปลา

กลมแรกเพาะพนธสลบกนทก 7 วน

1.4.2 การน าไขปลานลออกจากปากแมปลา โดยการใชสวงตาหางตกปลา แลวซอนดวยสวงตาถอกชน

เพอเกบไขปลา ตรวจสอบปลาในสวง ถาปลานลอมไขไวในปาก จะเคาะไขจากปากแมปลาผานสวงตาหางลง

ในสวงตาถ และแยกแมปลาไปยงกระชง 1x1 เมตร ไขทไดจะอยในสวงต าถ จากนนนาไขมารวมไวในกะละมง

ขนาดเลกตามการพฒนาระยะของไขปลานล ซงแบงออกเปน 5 ระยะ โดยไขปลานลทพฒนาเขาสระยะท 5 จะ

คดทงไมนามาใชในการแปลงเพศ หลงจากทเคาะปากปลาครบทงหมด และแยก ปลานลเพศผและเพศเมยใน

กระชง 1x1 เมตร แลวนาปลาไปพกเพอขนเลยงในกระชงขนาด 2x4 เมตร จานวน 2 กระชง แยกเปนกระชงเพศ

ผและเพศเมย

การเคาะปากรวบรวมไขปลานลดวยวธนทาใหสามารถเคาะปากปลานลไดรวดเรว ใชคนนอย และปองกน

อนตรายจากกานครบแขงของปลานลหากจบตวปลาโดยตรง ปองกนการสญเสยพอแมพนธออกนอก กระชง

โดยเฉพาะปลานลพอแมพนธขนาดใหญทไมสามารถจบปลาไดถนดมากนกอาจหลดมอออกนอกกระชงได

การใชพอแมพนธปลานลทอายประมาณ 6 เดอน ขนาดนาหนก 200-300 กรมตอตว ทเปนปลาทนามา

เพาะพนธครงแรกจะใหไขฟองเลก ปรมาณนอย แมปลาตนตกใจงาย แ ละจะคายไขออกจากปากลงในกระชง

กอน ทาใหรวบรวมไขปลานลไดยาก แตเมอมการเคาะปากในครงตอๆ ไป แมปลาจะเรมเคยชนซงจะมการคาย

ไขออกกอนเคาะปากนอยลงทาใหการรวบรวมงายขนและปรมาณไขไมสญเสยจากการคายไข

รวบรวมไขจากปากแมปลา แยกพอแมปลาไปเลยงเพอใชในรนตอไป

แยกไขปลานลตามระยะการพฒนา

อยางไรกตาม การเพาะพนธปลานลในกระชงททาจากเนออวนตาถทงหมด มกจะเกดการอดตนของสาหราย

หรอตะไครนา ทาใหไมเกดการหมนเวยนของนาในกระชงและนอกกระชง ค ณภาพนาในกระชงมปญหาทา

ใหผลผลตของไข/ลกปลาลดลง การใชกระชงทมพนและผนงดานขางเพยงดานเดยวททาดวยเนออวนตาถ เพอ

ใชเปนทใหแมปลาวางไขและรวบรวมไขจากแมปลา สวนผนงขางดานยาว 2 ดานและดานกวางอก 1 ดาน จะ

ใชเนออวนไนลอนขนาดตา 1 นว เปนวธการทใชแกไขปญหาการอดตนของตาขายตาถ ชวยใหเกดการ

หมนเวยนนาภายในและภายนอกกระชงไดด นอกจากน การใชกระชงลกษณะดงกลาว ยงสามารถลดการใช

แรงงานในการทาความสะอาดกระชงไดอกดวย

กระชงเพาะพนธปลา กระชงเนออวน 2 ชนด ชวยถายเทนา

1.4.3 การน าไขมาเพาะฟกในโรงเพาะฟก หลงจากทแยกระยะของไขปลานล คดแยกสงปนเปอน และลาง

ทาความสะอาดไขแลว จะนา ไขใสถาดหรอกรวยฟกไข เพอจะไดลกปลาทฟกออกเปนตว (hatch out) มขนาด

สมาเสมอและอายใกลเคยงกน

ไขปลานลแตละระยะทรวบรวมจากบอเพาะพนธจะถกลาเลยงมายงโรงเพาะฟก นาไปคดแยกเศษขยะหรอสง

แปลกปลอมออกดวยวธการกรองผานตาขายผาในกะละมงใบเลก จากนนเทไขปลานลใสสวงตาถ และแชไข

ปลานลในนาเกลอทมความเขมขน 5% แลวลางดวยนาสะอาดกอนจะนาไขปลามาชงนาหนกดวยเครองชง

ทศนยม 2 ตาแหนง และจดบนทกนาหนกไขปลาทกครงเพอประเมนจานวนไขทงหมด

การประเมนปรมาณไขปลานลทรวบรวมไดในแตละรน จะใชวธการชงนาหนกไขปลาน ลแยกแตละระยะ โดย

นากะละมงใบเลกใสนาครงหนงวางบนเครองชง และกดปม Reset จากนนนาไขปลาในสวงเทใสในกะละมง จด

บนทกนาหนกไขปลาแยกระยะกน เพอนามาคานวณหาปรมาณไขตอครงในแตละชดเพาะพนธ

การคานวณหาปรมาณไขปลานลในแตละระยะ โดย นบไขปลานลจานวน 200 ฟองจากนนนาไขทง 200 ฟองมา

ชงนาหนกดวยเครองชงทศนยม 2 ตาแหนง จะไดนาหนกไขปลานล 200 ฟอง สมนบไขปลานลแตละระยะ

จานวน 2 ครง เพอหาคาเฉลย จากนนนามาคานวณหาปรมาณไขทงหมดในระยะนนๆ ทงน ขนาดไขปลานล

จะแตกตางกน ขนอยกบอายของพอแมพนธ เชน ไขปลานลจากพอแมพนธอาย 1 ป มขนาดไขใหญกวา ไขจาก

พอแมพนธอาย 6 เดอน ซงสงเกตไดอยางชดเจน ดงนนการประเมนปรมาณไขปลานลในแตละรอบการ

เพาะพนธจะตองมาจากชดเพาะพนธทขนาดพอแมพนธใกลเคยงกน ซงจากการ นบไขปลานลในระยะท 1

ระยะท 2 และระยะท 3 พบวา นาหนกของไขปลาทง 3 ระยะไมแตกตางกนมาก

การลางทาความสะอาดและชงนาหนกไข นาไขททาความสะอาดแลวใสถาดฟก

1.5 ระบบฟกไขปลานล

ไขปลานลมขนาดคอนขางใหญ มนาหนกและไมอมนา เมอถกปลอยจากปากแมปลาจะตกลงสพนกองทบถม

กนหากอยในสภาพนานง จงตองออกแบบระบบฟกไขใหมการหมนเวยนของกระแสนา พดพาใหไขมการ

เคลอนท ไมกองทบถมกนจนขาดออกซเจนทาใหไขเสย ระบบฟกไขทมนาหมนเวยนอาจเปนกรวยหรอถาดกได

ระบบถาดฟกไข ระบบกรวยฟกไข

หลงจากบนทกปรมาณไขปลานลแลวนาไขปลานลมายงถาดเพาะฟกทเตรยมไว โดยเปดนาใหไหลเวยนใน

ถาดในระดบพอด ไมแรงจนเกนไปและไมเบาจนไมสามารถทาใหไขปลานลในนาไหลเวยนไมสะดวก หมน ทา

ความสะอาดตาขายทกรขางถาดเปนชองทางนาออกดวยแปรงขนาดเลกเพอปองกนการอดตน และเปลยน

ถาดเพาะฟกทกวนเพอไมใหเกดการสะสมของเสยบรเวณพนถาด

วธการเปลยนถาด นาไขปลาในระยะเดยวกนเทใสสวงตาถจมแชในนาเกลอแลวลางดวยนาสะอาด จากนน นา

ไขปลาใสคนในถาดเพาะฟกใบใหม ไขปลาในระยะท 1 ถงระยะท 3 จะใชถาดเพาะฟกทมรทางนาออก 3 แถว

ปรมาณนาในถาดประมาณ 2 ลตร สาหรบไขปลาในระยะท 4 ถงระยะท 5 จะตองหมนสงเกตและคดแยกปลา

ไมสมบรณ เชน ปลาวายนา ผดปกต ปลาพการตวงอ ปลาตาบอด และไขปลาในระยะอนออก โดยการนาปลา

มาแยกในกะละมงขนาดกลาง ใชสายยางขนาดเลกดดปลานลทไมสมบรณออกจากกนกะละมงใหมากทสด

จากนนนาปลาเทใสสวงตาถ จมแชในนาเกลอแลวนาลกปลานลใสใ นถาดใหม โดยไขปลานลในระยะท 4 และ

ระยะท 5 จะใชถาดทมรระบายนา 2 แถว เพอจะไดมปรมาณนาในถาดมากขน ในชวง บายจะนาไขปลานล

ระยะท 5 ลงในกระชงอนบาล และเรมตนใหอาหารผสมฮอรโมนในเชาวนรงขน

ไขของปลานลสามารถแยกออกเปน 5 ระยะ ซงมสทแตกตางกนชดเจน ดงน

ระยะท 1 ไขมสเหลองออน ระยะท 2 ไขมสเหลองเขมขน

มจดสดาคลายตาสดา 2 จด

ระยะท 3 ไขพฒนาจนเหนสวนของตา ระยะท 4 ไขฟกเปนตวมถงไขแดง

และหางชดเจน ลกปลานลเรมเคลอนไหว

ระยะท 5 ลกปลาเรมกนอาหาร

และถงไขแดงยบหมด

การพฒนาระยะไขปลานล โดย ปกตไขปลานลจะพฒนาจากระยะท 1 ถงระยะท 5 ใชเวลา 7-8 วน แตในฤด

หนาว อณหภมตากวา 20 องศาเซลเซยส จะทาใหไขปลานลใชเวลาในการพฒนาระยะมากขนโดยจะใชเวลา

ไมนอยกวา 14 วน ทาใหเสยเวลาในการฟกไขในโรงเพาะฟก และไมสามารถนาไขปลาจากกระชงเพาะพนธ

ขนมาเพมในโรงเพาะฟกไดหากไขปลานลในโรงเพาะฟกยงมปรม าณมากอย ทาใหไดผลผลตตาในฤดหนาว

อยางไรกตามสามารถแกไขปญหาอณหภมนาตา ไดดวยการตมนาแลวผสมนาทตมกบนาในโรงเพาะฟกใหได

ระดบอณหภมนาทเหมาะสม ทาใหการพฒนาของไขเปนไปอยางปกต การตมนาอาจใชวธการตมดวยฟน

ดงเชนทปฏบตโดยปราชญจงหวดอดรธาน หรอโดยการคดคนประดษฐเครองตมนาทใชนามนเครองทใชแลว

โดยปราชญจงหวดเชยงราย

การตมนาเพอเพมอณหภมนาในระบบฟกไข โดยปราชญจงหวดอดรธาน ใชถงนา 200 ลตร จานวน 4 ใบ และ

ใชไมยคาลปตสเปนเชอเพลงในการตมนา การต มนาใหนาเดอดในแตละครงจะใชเวลาประมาณ 30-40 นาท

หลงจากทนาเดอดแลวปลอยนาลงในบอพกนากอนจะสบนาขนไปพกในถงเกบนา ตมนาทกๆชวโมงตลอดทง

กลางวนและกลางคน ในเวลากลางคนจะตองตมนาบอยกวาในชวงเวลากลางวน เพราะอณหภมนาในเวลา

กลางคนจะตากวาในเวลากลางวนมาก บางวนอณหภมของนาตาวา 16 องศาเซลเซยส การใชวธตมนาใน

ระบบนาในโรงเพาะฟกทาใหอณหภมนาสงขนอยในชวง ประมาณ 23-28 องศาเซลเซยส ทาใหไขปลานล

สามารถพฒนาไดตามระยะเวลาทเปนปกต

การตมนาดวยฟน การตมนาดวยนามนเครองทใชแลว

1.6 การแปลงเพศปลานลโดยใชอาหารผสมฮอรโมน

แปลงเพศปลานลใหเปนเพศผ โดยใหกนอาหารผส มฮอรโมนเพศผ 17-แอลฟา เมทลเทสโทสเตอโรน (17-α

methyltestosterone) ทความเขมขน 60 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม มขนตอนการปฏบตดงน

1.6.1 การเตรยมอาหารผสมฮอรโมน ตองเลอกใชชนดอาหารทมความเหมาะสม มขนาดเลกและมระดบ

โปรตนสงประมาณ 40% ไดแก ปลาปน ซงกอนนามาผสมฮอรโมนใหลกปลากนจะตองรอนแยกเศษชนสวน

ขนาดใหญและสงทปะปนมากบปลาปน ใหไดขนาดเลก ซงถอวามความสาคญมาก มขนตอนการผสมอาหาร

ดงน

- วธการทาสารละลายฮอรโมน (stock solution) ชงฮอรโมน 17-α MT 0.5 กรม แลว เตมเอทลแอลกอฮอล

ความเขมขน 95% ปรมาณ 1,000 มลลลตร (หรอซซ) คนใหละลายจนหมด ซงจะไดสารละลายทมความเขมขน

500 มลลกรมตอ 1,000 มลลลตร เกบสารละลายไวในขวดสชาในตเยนซงจะชวยรกษาคณภาพสารละลาย

ฮอรโมนไวใหใชไดเปนเวลานาน

- การนาสารละลายฮอรโมนมาใช จะเตมเอทลแอลกอฮอลอก 1,000 มลลลตร เพอเพมปรมาณสารละลายให

กระจายในอาหารไดอยางทวถง ผสมกบปลาปน 8.3 กโลกรม โดยพนสารละลายฮอรโมนใหทวอาหาร

คลกเคลาใหเขากน (แนะนาใหใชเครองผสมซงมหลากหลายรปแบบ เพอใหฮอรโมนผสมกบอาหารไดอ ยาง

ทวถง ผงลมใหแหง จากนนนาอาหารมาเกบไวในหองเกบอาหารเพอปองกนแดดและฝนไมใหอาหารเสอม

คณภาพ

เครองคลกเคลาอาหารทใชมอหมน

เครองผสมอาหารทใชมอเตอร

ผงแหงอาหารทผสมฮอรโมนแปลงเพศ

หรบผใชฮอรโมนในกระบวนการผลตจาเปนตองมความระมดระวงในการใชเปนพเศษ และมการปองกนเพอ ม

ใหรางกายสมผสฮอรโมนโดยตรงเนองจากฮอรโมนเพศเปนสารเคมทออกฤทธตาคณสมบตเฉพาะ ควรศกษา

วธการใชโดยละเอยดกอนใช พงใชดวยความระมดระวงและหลกเลยงการสมผสโดยตรง

1.6.2 การใหอาหารผสมฮอรโมน เรมเมอไขปลานลพฒนาเขาส ระยะท 5 ซงเปนระยะลกปลาทถงไขแดงยบ

แลว และลกปลานลระยะนจะเรมพฒน าระบบสบพนธ โดยในขนตอนการเตรยมลกปลานลในระยะนกอน

ปลอยลงในกระชงอนบาลเพอใหอาหารผสมฮอรโมน ทางฟารมจะทาการคดแยกลกปลาทลกษณะไมสมบรณ

เชน พการตวคด และตาบอด รวมทงไขปลานลในระยะอนทปะปนมา ฟารมบางแหงมการแชลกปลาใน

ฮอรโมนกอนนาไปอนบาลในกระชง เพอเพมประสทธภาพการแปลงเพศ

ลกปลานลแปลงเพศระยะท 5 เตรยมลกปลากอนลงกระชง

เมอลกปลาในถาดทถงไขแดงยบและวายนาแขงแรงดแลว จงยายลกปลาลงอนบาลใน กระชงขนาด 2x4x0.9

เมตร ปลอยในอตรา 10,000-20,000 ตวตอกระชง ทงน วธการนบจานวนลกปลานลลงในกระชงอนบาลลกปลา

ของฟารม เรมโดยการ สมลกปลานลทกถาดทจะอนบาล จากนนนบจานวนปลานลทสมมาทงหมด 800 ตว สม

นบ 2 ซา นาลกปลานลทนบแตละซามาชงนา หนกเพอคานวณจานวนปลาทจะปลอยในแตละกระชง การสม

นบปลาจะทาทกครงทมการนาลกปลามาอนบาลในกระชงเพอจะไดนาหนกของลกปลาทงหมดมาคานวณ

ปรมาณอาหารทจะใชในแตละรนแตในแตละกระชง

กระชงอนบาลลกปลานล 2x4 เมตร การใหอาหารอนบาลลกปลา

การใหอาหารผสมฮอรโมนแบงเปน 4 ชวงในระยะเวลา 21 วน ในแตละชวงจะใหปรมาณอาหารทแตกตางกน

ตอหนงมอตอกระชง ดงน ชวงท 1 วนท 1-5 ใหอาหาร 7 กรม ชวงท 2 วนท 6-10 ใหอาหาร 13 กรม ชวงท 3

วนท 11-15 ใหอาหาร 21 กรม และชวงสดทาย วนท 16-21 ใหอาหาร 32 กรม ควรมการเตรยมอาหารสาหรบ

ลกปลาแตละกระชงโดยชงอาหารใสในถงพลาสตกใสขนาดเลก เขยนเลขกระชง รนของลกปลานลแตละกระชง

และมดรวมกนไวเพอใชในการใหอาหารอนบ าลลกปลานลในแตละวน ใหอาหาร 5 ครงตอวน ทก 2 ชวโมง เรม

ตงแตเวลา 0800 น การใหอาหารผสมฮอรโมนเพอแปลงเพศปลานลใชเวลา 21 วน การใหอาหารผสมฮอรโมน

ถอเปนขนตอนทมความสาคญมาก ทผเลยงจะตองมความพถพถนและหมนสงเกตพฤตกรรมการกนอาหาร

ของลกปลา

การชงนาหนกอาหารอนบาลลกปลา แยกถงอาหารในแตละกระชง

หลงจากอนบาลครบ 21 วน หากตองการลกปลาทมขนาดใหญขน ใหนาล กปลานลไปอนบาลตอในกระชง

ขนาด 5x8x0.9 เมตร ในอตรา 30,000 ตวตอกระชง ใหอาหารเมดสาเรจรป ระดบโปรตน 40% เปนระยะเวลา 3-

7 วน จะไดลกปลานลขนาด 2-3 เซนตเมตร พรอมสาหรบการจาหนายใหแกเกษตรกรผเลยงปลา

ขอแนะน าอาหารและการใหอาหาร

ความตองการโปรตนจากอาหารเพอการเจรญเตบโตและสรางเนอของปลานลโดยทวไปขนกบปจจยตางๆ

ไดแก อายของปลา คณภาพของโปรตนในอาหาร และระดบพลงงานในอาหาร สาหรบปลานลกเชนเดยวกน

โดยปกตลกปลานลขนาดเลกมความตองการโปรตนสงกวาปลาขนาดใหญ การใหอาหารทมระดบโปรตน

เหมาะสมจะชวยใหปลาโตเรว และใชระยะเวลาการเลยงสน ซงจะชวยประหยดตนทน

พอแมพนธปลานล มความตองการสารอาหารทแตกตางจากการเลยงปลาเพอผลตเปนปลาเนอ ทงน

เนองมาจากตองการใหพอแมพนธใหผลผลตลกปลาปรมาณมาก ความถของการวางไข ขนาดของไข และ

อตราการฟกไขสง ระดบโปรตนในอาหารทใชเลยงพ อแมพนธควรอยระห วาง 32-35% เปนระดบทเหมาะสม

ในการเจรญเตบโตและการผสมพนธวางไข

ปรมาณและความถในการใหอาหาร ปลานลเปนปลาทกนอาหารตอเนองตลอดวน ดงนน การใหอาหาร

นอยๆ แตใหบอยครงจะชวยเพมประสทธภาพการใชอาหารไดด อาหารทใชเลยงปลานลควรเปนอ าหารทม

คณภาพด การประยกตใชวตถดบในทองถนจะชวยลดตนทนคาอาหารไดเปนอยางด ทสาคญการเลยงปลา

นลควรเนนการใชประโยชนจากอาหารธรรมชาตโดยเฉพาะการใชปยเพอชวยลดตนทนการผลต

1.7 การอนบาลลกปลา

การอนบาลลกปลาเปนวธการทสามารถชวยใหอต รารอดของปลาสงขน และเรงการเจรญเตบโตไดเปนอยางด

การจดการอนบาลจงมความจาเปนโดยเฉพาะการเลยงปลานลแปลงเพศเพราะชวยใหไดลกปลาขนาดใหญท

มความสามารถในการเอาตวรอดจากศตรในบอและลดอตราการสญเสยจากการปลอยลงเลยงทนทในบอ

นอกจากนยงชวยใหสามารถคดเลอกปลาทมขนาดใกลเคยงกนนาไปเลยงตอ เพอใหไดผลผลตปลาเลยงทม

ขนาดสมาเสมอ การอนบาลลกปลานลสามารถทาไดทงในบอดน กระชง คอก หรอบอซเมนต ทเกษตรกรนยม

ไดแก การอนบาลลกปลานลในกระชง และการอนบาลลกปลานลในบอดน

1.7.1 การอนบาลลกปลานลในกระชง กระชงทใชในการอนบาลไมจากดขนาด เนอผาทนามาเยบกระชง

คอ ตาขายไนลอนมงเขยว โดยสวนมากจะเยบเปนกระชงขนาด 5x8x0.9 เมตร กระชงจะแขวนในบอดนทผาน

การเตรยมบอเรยบรอยแลว ระดบความลกนา 1-1.5 เมตร แขวนกระชงในนาทควา มลกประมาณ 60

เซนตเมตร ปลอยลกปลานลแปลงเพศขนาด 2-3 เซนตเมตร จานวน 2,000-2,500 ตวตอกระชง ใชร ะยะเวลาใน

การอนบาล 2-3 เดอน จะไดลกปลาขนาด 7-10 เซนตเมตร ซงเปนขนาดทเหมาะแกการนาไปเลยงในบอหรอ

ในกระชงตอไป

1.7.2 การอนบาลลกปลานลในบอดน บอดนทใชในการอนบาลไมควรมขนาดใหญนก ขนาดบอท

เหมาะสมมพนท 400-800 ตารางเมตร ระดบนาในบอลกประมาณ 0.8-1.0 เมตร บอทใชในการอนบาลควรจะ

ผานการเตรยมบอและกาจดศตรเปนอยางด การเตรยมบออนบาลใชวธการเดยวกบการเตรยมบอเพาะพนธ

ปลานล อตราการปลอยลกปลาขนาด 2-3 เซนตเมตร ประมาณ 10,000 ตวตอพนท 400 ตารางเมตร แมวาจะม

การเตรยมอาหารธรรมชาตแลว กควรมการใหอาหารเสรมเพอเรงการเจรญเตบโตควบคไปกบการใสปย เพอ

สรางอาหารธรรมชาตใหมในบอสมาเสมอตลอดชวงการอนบาล

สาหรบอาหารทนามาใชในการอนบาล ควรเปนอาหารขนาด เมดเลกและมระดบโปรตนสง เชน อาหารกบเลก

ระดบโปรตน 38% ซงจะชวยเรงการเจรญเตบโตของลกปลาได ระย ะเวลาในการอนบาลลกปลาประมาณ 1-2

เดอน จะไดลกปลาขนาด 7-10 เซนตเมตร

1.8 การล าเลยงและการปลอยพนธปลา

กอนการลาเลยงพนธปลาทตองขนสงระยะไกล ปลาทถกลาเลยงมความจาเปนอยางยงท จะตองให

อดอาหาร อยางนอย 10 ชวโมง เพอใหอาหารทอยในระบบทางเดนอาหาร ไดถกขบถายหรอใชใหหมดกอนชวย

ลดของเสยทเกดขนระหวางการลาเลยง สาหรบการลาเลยงพนธปลาใชถงพลาสตกเปนภาชนะลาเลยง โดย

จะตองอดออกซเจนหรออากาศลงถงพลาสตกกอนจะรดปดดวยยาง ถงพลาสตกเปนภาชนะลาเลยงทราคาถก

และสะดวก เหมาะแกการลาเลยงลกปลานลแปลงเพศเพอจาหนาย

เทคนคทชวยใหการล าเลยงพนธปลามประสทธภาพ

1. นาทใชในการลาเลยง เปนสงสาคญมากสาหรบการลาเลยงพนธปลา ควรเปนนากรองและสะอาด นาทใชนควรเปนนาทมาจากแหลงเดยวกบทใชขงปลากอนลาเลยง

2. เกลอแกง การเตมเกลอแกงในนาทใชลาเลยง ชวยใหปลาปรบตวคนสสภาพปกตไดงายและลดอาการเครยดของปลา

3. อณหภม ชวงเวลาทเหมาะสมในการลาเลยงพนธปลา คอ ตอนเยน กลางคน หรอตอนเชา หากมความจาเปนตองลาเลยงในเวลาอนหรอขณะอณหภมสง ตองหาทางลดอณหภม เชนลาเลยงในรถยนตทมเครองปรบอากาศ หรอใชนาแขงในภาชนะลาเลยงเพอลดอณหภมใหตาลง

ลดอณหภมนากอนลาเลยงพนธปลา อางพกปลากอนบรรจถง

1.9 การปลอยปลา การปรบคณภาพนาในถงบรรจลกปลานลใหใกลเคยงกบคณภาพนา ในบออนบาลหรอใน

กระชงอนบาล โดยการนาถงบรรจลกปลานลลอยในบออนบาลในทรมเพอปรบอณหภม จากนนเปดปากถงนา

นาจากบออนบาลเตมเขาภายในถงพอประมาณ กอนปลอยลกปลานลลงในบอโดยคอยๆเทออกจากถง

พยายามไมใหมปลาหลงเหลออยภายในถงเพราะลกปลานลทตกคางอยจะบอบชาได

ฟารมเกษตรกรบางรายทมผดแล จะแนะนาใหเกษตรกรวดคณภาพนากอน ทจะนาลกปลาไปปลอยอยางนอย

1 วน หากวาคณภาพนาไมเหมาะสมตอการอนบาลลกปลากจะตองปรบคณภาพนาใหเหมาะสมถงจะนาลก

ปลามาปลอยได

2. การเลยงปลานลในบอดน

2.1 การเตรยมบอ เปนขนตอนขนตอนทสาคญขนตอนหนงของการเลยงปลา กอนปลอยพนธลก

ปลาเกษตรกรตองเตรยมความพรอมของบอใหเร ยบรอย โดยการตากบอใหแหงเพอปรบสภาพดนพนบอ ฆา

เชอ กาจดวชพชและพรรณไมนาตางๆ กาจดศตรของปลา นานาเขาบอ สรางอาหารธรรมชาต แลวจงปลอยลก

ปลาโดย ซงมรายละเอยดดงน

การตากบอ ควรมการตากบอทกครงหลงการจบปลาขาย เพอเปนการปรบสภาพข องดนพนบอ ท

อาจมการสะสมของสงขบถายจากสตวนาทเลยง ซงหากสะสมเปนปรมาณมากจะกอใหเกดกาซแอมโมเนยซง

เปนพษตอสตวนา การตากบอใหแหงจะเปนวธการกาจดกาซแอมโมเนย แนะนาใหมการตากบอใหแหงเปน

เวลาอยางนอย 7 วน หรอมากกวาขนกบสภาพบอ และชวงเวลาทตากบอ

การใสปนขาว มวตถประสงคเพอการฆาเชอตางๆ ทสะสมอยบรเวณพนบอและปรบสภาพของ

ดนในบอ ปรมาณปนทใสแตกตางกนไปตามสภาพพนท เชนบรเวณทเปนดนกรดมความตองการปนขาว

มากกวา หรอบอทผานการเลยงปลามาเปนเวลานานม ความตองการปนขาวนอยกวาบอใหม อยางไรกตามม

ขอแนะนาสาหรบการใสปนขาวใหใสในปรมาณ 100-150 กโลกรมตอไร โดยโรยใหทวพนกนบอและขอบบอ

ก าจดวชพชและพรรณไมน าตางๆ เชน กก หญา ผกตบชวา โดยนามากองสมไว เมอแหงแลว

นามาใชเปนปยหมกในขณะทปลอยปลาลงเลยง ถาในบอมเลนมากจาเปนตองสาดเลนขนโดยนาไปเสรมคน

ดนทชารดหรอใชเปนปยแกพช ผก ผลไม บรเวณใกลเคยง พรอมทงตกแตงเชงลาดและคนบอใหแนนดวย หรอ

โดยการตากบอใหแหงแลวดนดนกนบอขนหลงจากตากบอแหงแลว นาดนไปเสรมคนบอให แนน

ก าจดศตรปลา ศตรปลานลไดแก กลมปลากนเนอ เชน ชอน ชะโด หมอ ดก นอกจากนกมสตว

พวก กบ เขยด ง เปนตน ดงนนกอนปลอยปลานลลงบอเลยง จาเปนตองกาจดศตรดงกลาวเสยกอน โดยวธ

ระบายนาออกใหเหลอนอยทสด ใชโลตนสดหรอแหงประมาณ 1 กโลกรมตอปรมาณนาในบอ 100 ลกบาศก

เมตร ทบหรอบดโลตนใหละเอยดนาลงแชนาประมาณ 1-2 ปบ ขยาโลตนใหนาสขาวออกมาหลายๆ ครงจน

หมด นาไปสาดใหทวบอ ปลาทคางอยทพนบอจะลอยหวขนมาภายหลงสาดโลตนประมาณ 30 นาท ใชสวงจบ

ขนมาบรโภคได ปล าทเหลอตายพนบอจะลอยในวนรงขน สวนศตรจาพวก กบ เขยด ง จะหนออกจากบอไป

และกอนปลอยปลาลงเลยงควรทงระยะไวประมาณ 7 วนเพอใหฤทธของโลตนสลายตวไปหมดเสยกอน

นอกจากใชโลตนในการกาจดศตรปลาในบอแลว ยงอาจใชปนขาวและกากชาในการกาจดศตร ปลาไดอกดวย

ใชกากชา 2 กโลกรมตอนา 20 ลตร แชทงไวประมาณ 1 วน หลงจากนนกนาเฉพาะนาทไดไปสาดให

ทวบอทมเนอทของบอประมาณ 2 ไร

ลกษณะตนหางไหล

การลอกเลน มความจาเปนถาหากวามการสะสมของเลนในพนบอปรมาณมาก แ ละการตากบอ

เพยงอยางเดยวอาจไมเพยงพอ ดงนนจงตองมการลอกเลน ซงอาจมการลอกเลนปละครง หรอทก 2 ป 3 ป

หรอ 5 ป ขนอยกบสภาพการสะสมของเลนพนบอ การลอกเลนทาไดโดยการตากบอใหแหงแลวใชรถ

แทรกเตอรดนเลนแหงทบรเวณผวหนาพนบอขนไปตบแตงค นบอใหแนนหนา

การน าน าเขาบอ ใชอวนตาถสองชนหมทปลายทอนานาเขาบอ เพอกรองไขและลกปลาขนาดท

จะเขามาในบอ

การใสปย ปลานลเปนปลาทกนอาหารไดหลากหลายชนด ในบอเลยงปลาควรใหมอาหาร

ธรรมชาตเกดขนอยเสมอ จงจาเปนตองใสปยเพอเรงให เกดอาหารธรรมชาตจาพวกแพลงกตอนพช (พชนา

ขนาดเลก) เปนอนดบแรก ซงจะเหนยวนาใหเกดอาหารธรรมชาตอนๆ ตามมา ไดแก แพลงกตอนสตว ไรนา

และตวออนของแมลง ปยทใชไดแก มลวว ควาย หม เปด ไก นอกจากมลสตวแลวอาจใชปยหมกและฟางขาว

หรอปยพชสดตางๆ ไดเชนกน

การใสปยคอกในระยะแรกควรใสประมาณ 250-300 กโลกรมตอไรตอเดอน สวนในระยะหลงใ ห

ลดลงครงหนงโดยการสงเกตสนาในบอ วธ ใสปยคอกควรตากใหแหงเสยกอน เพราะปยสดจะทาใหมแกส

แอมโมเนยทเปนอนตรายตอปลา การใสปยคอกใชวธหวานลงไ ปในบอ สวนปยหมกหรอปยพชสดควรกองสม

ไวตามมมบอ 2-3 แหง โดยมไมปกลอมเปนคอกรอบกองปย เพอปองกนมใหสวนทยงไมละลายตวกระจด

กระจาย และในกรณทหาปยคอกไมไดกอาจใชปยวทยาศาสตรสตร 15:15:15 ใสประมาณ 5 กโลกรมตอไรตอ

เดอน นอกจากปยวทยาศาสตรแลวการเตรยมบอเลยงปลานลในปจจบน ยงพบวาปราชญอางทองมการใส อา

ม อาม สาดทวบอ (บอขนาด 25 ไร) บอละ 100-200 ลตร จะชวยใหนามอาหารตามธรรมชาตเรวขน ปราชญ

จงหวดสมทรปราการมการใสนาหมกชวภาพ ทก 7-10 วน เตรยมนาหมกชวภาพโด ยผสม พด.2 และ พด .6

อยางละ 1 ซอง กบเศษผก 20 กโลกรม เปลอกสบปะรด 4 กโลกรม กากนาตาล 5 กโลกรม แลวเตมนาจนได

ปรมาตร 100 ลตร หมกนาน 15-20 วน จากนนนานาหมกชวภ าพทได 20 ลตร ผสมมลไก 25 กโลกรม

กากนาตาล 4 ลตร นา 50 ลตร หมกนาน 4 วน แล วผสมนา 100 ลตร จากนนจงนาไปสาดใหทวบอ ทงไว

ประมาณ 7-10 วน จงตรวจสอบคณสมบตของนา เชน ความเปนกรดเปนดาง ความเปนดาง ความกระดาง

และความโปรงแสง

ตวอยางการเตรยมบอของปราชญ จงหวดชยภม การเตรยมบอเลยงจะเหมอนกนกบการเตรยม

บออนบาลตางกนตรงทหลงจากหวานปนขาวปลอยไว 1 อาทตยแลวจะทาการหวานขาวและปลอยใหวชพช

เจรญเตบโตประมาณ 1 เดอน จากนนจะตดตนกลาและวชพชทขนใหหมดนาตนกลาและวชพชทไดไปทาปย

หมกไวมมบอปลาเพอเปนแหลงอาหารธรรมชาต โดยจะปกไมกนไมใหกองปย หมกกระจดกระจาย วางตนขาว

และวชพชสลบกบขววแหงเปนชนๆ ใชขววแหงประมาณ 100 กโลกรมตอไร จากนนนานาเขาประมาณ 30

เซนตเมตร พกไว 1 อาทตย เพมนาอกประมาณ 20 เซนตเมตร

สงเกตสนาถาเปนสขนแกไขโดยใสปยยเรย 5-6 กโลกรม แตปกตจะเปนสเขยวโดยไมตองใสปยยเรย

(การทาปยหมกนจะทาไปเรอยจนกวาจะจบปลาจาหนาย หากกองปยหมกเหลอนอยกจะหาฟางหรอหญาทตด

จากขอบบอมาทาปยหมกเพมโดยใชขววแหงมาสลบชนเหมอนเดม )

2.2 การอนบาลลกปลา

กอนการเลยงจาเปนตองมการอนบาลลกปลากอน หากวาปลาทซอมามขนาดเลก ขนตอนการ

อนบาลมประโยชนททาใหปลาทเลยงโตมอตรารอดเพมขน ปลาทจบมขนาดไมแตกโซซ ซงทาใหการบรหาร

จดการการเลยงสะดวกปลาทจบขายมคณภาพด ขายไดราคาเพมขน

สามารถอนบาลลกปลาในบอดน นาขาว บอซเมนต หรอในกระชงไนลอนตาถ แตสาหรบการอนบาล

เพอเลยงตอในบอดนนน พบวาเปนการอนบาลในบอดนเปนหลก จงขอกลาวถงแตเฉพาะการอนบาลในบอดน

เทานน

บออนบาลควรมขนาดประมาณ 200 ตารางเมตร นาในบอควรมระดบลกประมาณ 1 เมตร การ

เตรยมบอดนสาหรบอนบาลลกปลามขนตอนตางๆ เชนเดยวกบการเตรยมบอเลยงปลาโต ควรดาเนนการ

ลวงหนาประมาณ 1 สปดาห บอขนาดดงกลาวใชอนบาลลกปลานลขนาด 1-2 เซนตเมตร ไดครงละประมาณ

50,000 ตว

การอนบาลลกปลานล นอกจากใชปยเพาะอาหารธรรมชาตแลว จาเปนตองใหอาหารสมทบ เชน รา

ละเอยด และกากถว วนละ 2 ครง พรอมทงสงเกตความอดมสมบรณของอาหารธรรมชาตจากสของนา ถาม

ปรมาณนอยกเตมปยคอก ในชวงเวลา 5-6 สปดาห ลกปลาจะโตมขนาด 3-5 เซนตเมตร ซงเปนขนาดท

เหมาะสมจะนาไปเลยงเปนปลาใหญ

อยางไรกตามในทางปฏบตมการอนบาลลก ปลาลกปลานลขนาด 1-2 เซนตเมตร ทความหนาแนน

14,000-100,000 ตวตอไร หรอลกปลาขนาด 2-3 เซนตเมตร ทความหนาแนน 5,000-20,000 ตวตอไร เลยงดวย

อาหารลกกบผง หรอราละเอยด หรออาหารปลาดกเลกหรอเลกพเศษ ใชเวลาอนบาลตงแต 45-120 วน ไดปลา

ขนาดตางๆ กนขนกบระยะเวลาทอนบาล

การปองกนศตรขณะอนบาลลกปลาวยออนควรใชอวนไนลอนตาถสงประมาณ 1 เมตร ทาเปนรว

ลอมรอบเพอปองกนศตรจาพวก กบ ง เปนตน

การกนตาขายรอบบอปองกนศตรปลาจาพวก กบและง

2.3 การปลอยลกปลา (ปราชญจงหวดชยภม)

ยายลกปลาทผานการอนบาลแลวซงจะทาในตอนเชากอน 8 โมง มาพกในกระชงในบอเลยงทจะปลอย ประมาณ 2 ชวโมง เพอสงเกตปลาถาตวไหนไมแขงแรงกจะคดออก สวนทแขงแรงกปลอยลงเลยงใน

อตราความหนาแนน 4,000 ตวตอไร เพมนาวนละ 10 เซนตเมตร นาน 10 วน กจะไดนาความลก 1.5 เมตร

2.4 การเลยง

2.4.1 ระบบเลยง การเลยงปลานลในบอมทงทเลยงเพอการคาและเลยงไวบรโภคในครวเรอน แต

จากขอมลทรวบรวมจากปราชญ พบวาปราชญปลานลมการเลยงปลานลเพอการคาทงสน มความแตกตางกน

ในเรองของระบบการเลยง สามารถจาแนกไดเปนการเลยงปลานลเพยงชนดเดยว เลยงปลานลรวมกบปลา

ชนดอนๆ ไดแก นวลจนทรเทศ ยสกเทศ ตะเพยน จน และไน เปนตน หรอเลยงปลานลรวมกบ ปลาสวายและ

ปลาดกแบบผสมผสานกบไกไข

การเลยงปลานลทมระบบการเลยงทหลากหลายนแสดงใหเหนถงภมปญญาของเกษตรกรในการลด

ความเสยง เพมผลผลตและรายไดจากการเลยง โดยการใชสตวนาหลายชนดควบคมความสมดลของบอ ใช

การเปลยนแปลงทเกดขนในบอใหเกดประโยชนในการเพมผลผลต

การจดการทแตกตางกนของระบบการเลยงทตางกน

การจดการ ระบบเลยง

ปลานล ปลานลกบปลาอนๆ ปลานล ปลาอนๆ และไก

ไข

ขนาดบอ (ไร) 2-6 0.5-18 8

ระดบนา (ซม) 100-180 80-150 100

หนาแนน (ตวตอไร) 2,500-5,000 34,800

ขนาดทปลอย (ซมหรอกรม) 1-2 ซม ถง>1 นว 1-2 ซม ถง 50 กรม 45 กรม

อาหาร อาหารเมด ธรรมชาต

สมทบ แหน

อาหารธรรมชาต รา

ขาวโพดปน สมทบ เมด

อาหารธรรมชาต

อาหารเมด

ระยะเวลาเลยง (เดอน) 4-8 7-12 12-18

ขนาดจบ (กรมตอตว) 500-800 200-1,000 500-1,000

ผลผลต (ตนตอไร) 1.2 0.7-1.2 3.0

อตรารอด (%) >80 60-80 -

เนองจากปลานลเปนปลาทเลยงงาย กนอาหารไดแทบทกชนด การเลยงปลาชนดนเพอจาหนายจงม

ความจาเปนตองลดตนทนการผลตใหมากทสด โดยเฉพาะในเรองอาหารทใชเลยง ตองเปนอาหารทหาไดงาย

ราคาตา นอกจากนนตองมการจดการฟารมทเหมาะสม การเลยงทจะใหผลดเปนทพอใจจา เปนตองปฏบตให

ถกตองตามหลกวชาการประเภทของการเลยง

2.4.2 ตวอยางการเลยงปลานลของปราชญ

จากขอมลความแตกตางดานเทคนคของการเลยงทง 3 ระบบขางตน ชนดปลาทเลยง ความหนาแนน

การเตรยมอาหารและการใหอาหาร และการจดการนา นบวามความสาคญย งทจะทาใหการเลยงประสบ

ความสาเรจ ไดกาไรหรอขาดทน จงขอยกตวอยางของปราชญเพอใหได ทราบขอมลการปฏบตเกยวกบดาน

ตางๆ ดงทกลาวมาแลวของการเลยงทง 3 ระบบ

เลยงปลานลอยางเดยว

ปราชญจงหวดนครศรธรรมราช (ใชอาหารเมดรวมกบอาหารสมทบทเต รยมจากวตถดบใน

ทองถน)

ขนตอนการปลอยลกพนธปลานล หลงจากเตรยมอาหารธรรมชาตภายในบอเสรจแลวกป รบระดบ

นาใหมความลกประมาณ 1 เมตร พกไวประมาณ 3 วน โดยปกตแลวอตราการปลอยลกพนธปลานลจะขนอย

กบคณภาพของนาทใชเลยงปลานล อาหารทใช ในการเลยงปลานล และการจดการเปนสาคญ ซงปกตแลวลก

พนธปลานลทนามาปลอยนนเปนปลานลดาแปลงเพศท มขนาดประมาณ 6 มลลเมตร ซงจะทาการปลอยลก

พนธปลานลในอตรา 2 ตวตอตารางเมตร หรอ 3,000-3,500 ตวตอไร และมวธการปลอยลกพนธปลานลดงนคอ

ควรปลอยลกพนธปลานลในชวงเวลามปรมาณแสงแดดไมรอนจนเกนไป หรอเวลาประมาณ 0800 น เนองจาก

อากาศและนามอณหภมตาทาใหลกพนธปลานลไมชอคในขณะทปลอย แตกอยาลกพนธปลานลในชวงเชาตร

เพราะเปนชวงทปรมาณออกซเจนภายในนามคาตา และทสาคญควรนาถงทบรรจลกพนธปลานลไปแชไวใน

บอทตองการเลยงปลานลทงไวประมาณ 15 นาท เพอเปนการปรบอณหภมภายในถงลกพนธปลานลใหเทากบ

อณหภมภายในบอ ซงเปนการปองกนการชอคของลกพนธปลานลอกทางหนงดวย และเมอครบ 15 นาท แลวก

คอยๆ เตมนาเขาไปในถงเพอใหอณหภมใกลเคยงกนแลวจงเทลกพนธปลานลลงบอ และจะใชเวลาในการเลยง

ปลานลประมาณ 4 เดอน โดยปลานลทไดจะมขนาดประมาณ 500 กรม อตราการรอดประมาณ 80%

เดอนท 1-3 ใหกนอาหารทมโปรตนไมนอยกวา 30 เปอรเซน ไขมนไมนอยกวา 4% ความชนไม

มากกวา 12% และกากไมมากกวา 6%

เดอนท 4 จนถงสามารถจบปลานลจาหนาย ใหกนอาหารทมโปรตน ไมนอยกวา 25% ไขมนไมนอย

กวา 4% ความชนไมมากกวา 12% และกากไมมากกวา 8%

นอกจากจะใชอาหารอาหารสาเรจรปเปนหลกในการเลยงปลานลแลวยง มการใหอาหารสมทบทผลต

ขนใชเองโดยใชวตถดบทสามารถหาไดภายในทองถน ซ งมสวนผสมดงนคอ ปลาปน 100 กโลกรม ราขาวหยาบ

10 กโลกรม ราขาวละเอยด 10 กโลกรม และนามนพชทใชแลว 10 ลตร นาวตถดบทงหมดมาผสมใหเขากนแลว

นาไปใหปลากน ซงมโปรตนประมาณ 30% สาหรบการใหอาหารนนจะทาการใหอาหารวนละ 4 ครง ซงสาเหต

ทตองใหอาหารวนละ 4 ครง เนองจากปลานลเปนปลาทกนอาหารเรวและมระบบการยอยอาหารทดจงทาให

ตองใหอาหารถกวาปกต และควรสงเกตอาการปลาทกครงทใหอาหาร ดความผดปกตข องรางกาย การวายนา

ความกระตอรอรนในการกนอาหาร หากปลานลแสดงอาการเบออาหารเปนสญญาณแสดงความผดปกต และ

ควรลดปรมาณอาหาร หรองดอาหาร ในวนททองฟามดครม ปราศจากลมพด เพราะปรมาณออกซเจนในบอจะ

ตา การใหอาหารเปนการสนเปลองและสญเปลา ซายงเปนส าเหตของนาเสยอกดวย ซงใน 1 สปดาหจะใหกน

อาหารสาเรจรป 3 วน คอ วนท 1-3 ของสปดาห และวนท 4 จะปลอยใหปลากนแพลงคตอนและพชนาภายใน

บอ และสาหรบวนท 5-7 จะใหปลากนอาหารสมทบทผสมขนมาเอง

การจดการนา มการตรวจสอบคณภาพนาอยางสมาเสมอ โดยการวดความโปรงใสของนาดวย

วธการนาวตถผกตดกบเชอกแลวหยอนลงนาและวดความลกสดทายทสามารถมองเหนวตถได นอกจากนยงม

การสงเกตสและกลนของนาอยางตอเนองอกดวย

ผลผลต สามารถเลยงปลานลได 2 รอบตอป โดยไดผลผลตประมาณ 9,600 กโลกรมตอป หรอได

ผลผลตประมาณ 1,200 กโลกรมตอไร ซงใชตนทนในการเลยงปลานลประมาณ 30 บาทตอกโลกรม

ปราชญจงหวดชยภม (ทาปยหมก)

การอนบาลลกปลาแตกอนจะมบอสาหรบอนบาลโดยเฉพาะ ขนาด 0.25 ไร จานวน 2 บอ ปจจบนม

การปรบปรงบอใหม จงมการหมนเวยนใ ชเปนบออนบาลทกบอ บอไหนวางจะใชบอนนในการอนบาลตาม

ความสะดวกและเหมาะสม เรมตนดวยการสบนาออกจากบอใหหมด ทาความสะอาดตดหญาบรเวณขอบบอ

ไวทาปยหมก เตรยมนาผงซกฟอก 1ชอนโตะในนาประมาณ 10 ลตร จากนนนาโลตนหรอทเรยกวาหางไหลมา

ทบและขยในนาผงซกฟอกทเตรยม ใหตวยาละลายในนาดงกลาว นานาทไดไปสาดในบอบรเวณทนายงไมแหง

จะสงเกตมปลาและศตรปลาขนมาตาย ทาการเกบไปฝงดน

จากนนหวานปนขาวในปรมาณ 100 กโลกรมตอบอขนาด 1ไร ทงไว 1 อาทตย นานาเขาบอลก 50

เซนตมเตร โดยใชมงเขยวมดปากทอเพอปองกนศตรปลาเขาบอ พกนาไว 1 วนจงนาลกปลาขนาด 2-3

เซนตเมตร ลงในอตรา 20,000 ตวตอบอ โดยใหอาหารปลาดกวนละ 2 ครง ครงละประมาณ 2 กโลกรม ซง

ระยะเวลาในการอนบาลจะม 2 แบบ คออนบาล 2 เดอน กบอนบาล 4 เดอน จะไดลกปลา ขนาด 7-10

เซนตเมตร

ยายลกปลาทผานการอนบาลแลวซงจะทาในตอนเชากอน 0800 น มาพกในกระชงในบอเลยงทจะ

ปลอย ประมาณ 2 ชวโมง เพอสงเกตปลาถาตวไหนไมแขงแรงกจะคดออก สวนทแขงแรงกปลอยลงเลยงใน

อตราความหนาแนน 4,000 ตวตอไร เพมนาวนละ 10 เซนตเมตร นาน 10 วน กจะไดนาความลก 1.5 เมตร

ขนาดบอเลยงม 3 ขนาดคอ 2 ไร 4 ไร และ 6 ไร การเตรยมบอเลยงจะเหมอนกนกบการเตรยมบอ

อนบาลตางกนตรงทหลงจากหวานปนขาวปลอยไว 1 อาทตยแลวจะทาการหวานขาวและปลอยใหวชพช

เจรญเตบโตประมาณ 1 เดอน จากนนจะตดตนกลาและวชพชทขนใหหมดนาตนกลาและวชพชทไดไปทาปย

หมกไวมมบอปลาเพอเปนแหลงอาหารธรรมชาต โดยจะปกไมกนไมใหกองปยหมกกระจดกระจาย วางตนขาว

และวชพชสลบกบขววแหงเปนชนๆ ใชขววแหงประมาณ 100 กโลกรมตอไร จากนนนานาเขาประมาณ 30

เซนตเมตร พกไว 1 อาทตย เพมนาอกประมาณ 20 เซนตเมตร

สงเกตสนาถาเปนสขนแกไขโดยใสปยยเรย 5-6 กโลกรม แตปกตจะเปนสเขยวโดยไมตองใสปยยเรย

(การทาปยหมกนจะทาไปเรอยจนกวาจะจบปลาจาหนาย หากกองปยหมกเหลอนอยก จะหาฟางหรอหญาทตด

จากขอบบอมาทาปยหมกเพมโดยใชขววแหงมาสลบชนเหมอนเดม )

หากนาลดลงกจะทาการเพมนาหรอหากนาสเขยวคลาผดปกตกจะทาการถายนาออกสวนหนงเอา

นาดเขามาแทนจนสนาเขยวปกต (การเพมและเปลยนถายนาจะไมคอยทาในชวงหนาหนาวเ นองจากกลวตด

โรค) ระยะเวลาเลยงตอรน 8 เดอน โดย 4 เดอนแรกจะใหปลากนอาหารแหลงอาหาร ธรรมชาตทสรางขนไป

กอนซง 4 เดอนปลาจะมขนาด 45 ตวตอกโลกรม เรมเดอนท 5 จงจะใหอาหารเมดสาเรจรปโดยใชอาหารปลา

ดก โปรตน 30% วนละ 1 ครง ครงละประมาณ 40 กโลกรม เดอนท 6 ครงละประมาณ 50 กโลกรม เดอนท 7

ครงละประมาณ 80 กโลกรม เดอ นท 8 ครงละประมาณ 100 กโลกรม สงเกตถาปลากนอาหารหมดจะเพม

ปรมาณขนเรอยๆ ระยะเวลาในการเลยง 8 เดอน จะไดขนาดปลา 2 ตวตอกโลกรม จงเรมทยอยจบขาย

สวนตวทเลกกวานนจะแยกไปเลยงตอจนกวาจะไดขนาด 2 ตวตอกโลกรม จงจะจบ อตรารอดประมาณ 80-

85% บอเลยงทงหมดจานวน 10 บอ จะถกหมนเวยนจบใหหมดไปทละบอ โดยใหมผลผลตออกสตลาดทกวน

จานวนการเลยง1.5 รอบตอป ผลผลตประมาณ 20 ตนตอป ตนทนการเล ยงประมาณ 30 บาทตอ

กโลกรม ผลผลตประมาณ 600 กโลกรมตอไรตอป

เลยงปลานลรวมกบปลาชนดอน

ปราชญจงหวดอางทอง

มการบรหารจดการ การเลยงปลาโดยเนนการเลยงสตวนาแบบอนทรย โดยไมใชสารเคมและยา

ปฏชวนะในการเลยง ไมใชอาหารสาเรจรป แตใชอ าหารประเภท รา ปลายขาว ขาวโพดปน อามอาม ปย เปน

ตน

สตรการใหอาหารปลา แบงตามระยะของการเจรญเตบโต

ปลาขนาดเลก อาย 1-2 เดอน ใหราละเอยด (โปรตนประมาณ 12%)

ปลารน อาย 2-4 เดอน ใหราปลายขาว (โปรตนประมาณ 8%)

ปลาโต อาย 4 เดอนขนไป ใหราปลายขาว และขาวโพดปน (โปรตนประมาณ 11%)

การเพมอาหารเสรมอาหารจากธรรมชาต

ปลกขาวใหปลากน

ใสปยมลนกกระทาเสรมใหเกดแพลงกตอน

ใสปยนาหมกจลนทรย ทเกดจากการหมกของตนกลวย

การใหอาหารจะไมหวานใหโดยตรงแตจะทาหลกทบรรจอาหารซงทาจากมงเขยว แลวนาไปปกไวเปน

จดๆ โดยปก 1 หลก ตอปลา 15,000 ตว ถาปลอยปลา 150,000 ตว ควรปก 10 หลก และจะปกกองฟางลงในบอ

เลยงปลาดวยเพอเปนแหลงเกดของของแพลงกตอนและลกไร ซงเปนอาหารธรรมชาตของปลาสงเกตการกน

อาหารของปลา ถาปลากนหมดกจะเพมอาหาร ถากนไมหมดควรลดอาหารลง

มการตรวจสอบการเจรญเตบโตและความหนาแนนของปลาตลอดระยะเวลาการเลยงโดยการ

เจรญเตบโตของปลาจะตองมขนาดตามอายของปลา เชน ปลานลอาย 4 เดอน ควรมนาหนกประมาณ 200

กรม เปนตน โดยมการสมปลาขนมาชงนาหนกทกๆ เดอน

การเตรยมอาหารธรรมชาตจากการหมกฟางรวมกบมลสตว

ปราชญจงหวดสกลนคร (เลยงปลาในนาขาว)

พนทในการเลยงปลาในนาขาวของปราชญ การเตรยมแปลงนาขาวเพอใชเลยงปลาในมการเตรยมบอเสรจกอนระยะเตรยมดนและไถคราด แปลงนาเปนทลมและรองนาสามารถเกบกกนาไดลก 1 เมตร ตลอด

ฤดทานา มการเสรมคนนาใหสงขนจากระดบพนนาเดมประมาณ 1–2 เมตร และมความม นคงแขงแรงปองกน

นาทวมและ การพงทลายของคนนา เปนอยางด โดยทนาทวมไมถง มการทานาตลอดทงปโดยจะนยมเลยง

ปลานลแปลงเพศอตราการปลอย 3,000 ตวตอไร อตรารอด 60% ผลผลต 500-600 กโลกรมตอไร อาหารและการใหอาหาร การเลยงปลาในนาเปนการใหอาหารธรรม ชาตในผนนาทมอยใหเกด

ประโยชน แตอาหารธรรมชาตนไมเพยงพอตอความตองการของปลา จาเปนตองเรงใหเกดอาหารธรรมชาตโดยการทานาเขยว มลสตวทหาไดในทองถนใสในอตราเดอนละ 100 กโลกรมตอไร โดยการหวานในรองนาหรอกองไวทมมแปลงนา

ปราชญจงหวดชลบร (การเลยงปลานลแปลงเพศรวมกบการเลยงกงขาว )

สาหรบการปลอยกงขาวเพอเลยงรวมกบปลานลแปลงเพศเปนเทคนคการเลยงสตวนาแบบ

ผสมผสานอยางหนงทสามารถเพมรายไดใหกบเกษตรกรไดโดยทการเ ลยงกงขาวในบอปลานลแปลงเพศไม

ตองใหอาหาร เพราะกงขาวสามารถเกบเศษอาหารของปลานลทกนเหลอไวหรอไมหมด ก ารปลอยกงขาวจะใช

ลกกงขนาด พ 15 อตราปลอย 20,000 ตวตอไร เลยงเปนระยะเวลา 2-3 เดอนจนไดขนาดทสามารถเกบเกยวได

วธการเกบเกยวปราชญฯจะใชอปกรณทเรยกวา “ไอโง” ซงเปนลกษณะคลายลอบททามาจากตาขายทมขนาด

ตาประมาณ 2.5 เซนตเมตร โดยตอนกลางคนจะนาไปใสไวในบอและตอนเชาจะเกบขนมาและสามารถเกบ

เกยวกงขาวไดทกวนจนกระทงจบปลานลขายกงขาวกจะหมดบอพอด แตหากวากงขาวมอตรารอดนอยหรอ

ระยะเวลาในการเลยงปลานลยาวขนอาจลงกงขาวเพมไดเชนหลงจากปลอยกงชดเดมไป 2 เดอนจะปลอยชดท

2 อกในอตรา 10,000 ตวตอไร แตทงนปราชญแนะนาวาขนอยกบความเหมาะสม สาหรบประโยชนของการ

เลยงกงขาวกบปลานลนอกจากเกษตรกรจะมรายไดเพมขนแลว จะทาใหสามารถลดลดปรมาณเศษอาหาร

หรอของเสยทพนกนบอไดมากขนและ กงขาวทเลยงควบคกบปลานลนนมขนาดเสมอกนเกอบทงหม ดจงทาให

เกษตรกรขายไดในราคาด ปราชญ จงเปนผหนงทคดหาวธการเพมรายไดใหแกตนเอง และสงเสรมใหกลมของ

ตนเองเลยงวธเดยวกนน

การใหอาหารลกปลาเนองจากป ลามขนาดเลก ปลายงตองการอาหารไมมากนก ดงนนจงตอง

ควบคมการใหอาหารโดยไมใหมากเกนไป เพราะอาจทาใหนาเนาเสย และลกปลาตายได การเลยงปลาในบอ

ชาจะใชระยะเวลา 3-4 เดอน กลาวคอ ควรเลยงปลาในบอชาใหไดขนาด 10-15 ตวตอกโลกรม แลวจงยายบอ

เพอปลอยลงบอเลยงตอไป ปลอยลกปลาลงเลยงในบอเลยงในอตราการปลอย 2,000 ตวตอไร แลวทาการเลยง

ประมาณ 6 เดอนสามารถจาหนายปลานลขนาด 500-800 กรมตอตว ในราคาสง 35-40 บาทตอกโลกรม โดย

โดยใชระยะการเลยงทงสนประมาน 10 เดอน

การจดการนา ในการเลยงปลาแตละรนปราชญจะใชวธการหมนเวยนนาภายในฟารม สวนใหญเวลา

จบปลาในฟารมจะจบแบบคาบอ ปราชญจะดดนาในบอทจะจบปลาไปใสไวในบอเลยงปลาบออน หรอมบอ

พกนาโดยจะใชระบบหมนเวยนนาในการเลยงปลาโดยไมสบนาทงออกนอกฟารมจงมนาใชตลอดทงป ปราชญ

และสมาชกงสวนใหญภายในกลมจะใชยาหมกชวภาพหรอจลลนทร , EM ในการเลยงปลาโดยนามาหมกไวใน

ถง ใชวธการสาดใหทวบอเลยง ในฤดฝนและฤดหนาวจะใสจลลนทรย หรอ EM เดอนละ 2 ครง สวนฤดรอนจะ

ใส 7-10 วนตอครง

ในการเลยงปลาแตละรนปราชญจะเลยงปลาใหไดขนาดตามความตองการของผซอจะใชระยะเวลา

เลยงในแตละบอไมเทากนสวนใหญจะใชเวลาเลยงประมาณ 10-12 เดอน จะไดปลาขนาด 700-1,000 กรมตอ

ตว ผลผลตทจะไดรบประมาณ 700-1,000 กโลกรมตอไร แตขนอยกบการจดการในการเลยง ขณะทกาลงเล ยง

อยปลามการตายมากหรอนอยขนอยกบการดแลในการเลยงดวย

เลยงปลานล ปลาชนดอนๆ และไกไข ปลอยลกปลานลขนาด 45 กรม ในบอทเตรยมนาไว ในอตรา 8,000 ตวตอไร ถาเปนการเลยงแบบ

ผสมผสาน อตราการปลอยปลา คอ ปลอยปลานล 60,000 ตวตอโรงเรอนเลยงไกไข ปลาสวาย 14,000 ตวตอ

โรงเรอนเลยงไกไข และปลาดก 200,000 ตวตอโรงเรอนเลยงไกไข มโรงเรอนเลยงไกไขดานบนบอเลยงปลา ขนาดบอเลยงมขนาดพนทโดยประมาณ 8 ไรตอ 1 โรงเรอน

มการผลตเครองอดอาหารทผลตอาหารได 2.6-3.0 ตนตอวน โดยใชเครองอดอาหารเมดเองและการ

ผลตอาหารสาเรจรปใชในฟารมทงหมด เครองอดเมดสามารถลอยนา ผลตอาหารทมโปรตน 30-32% คารโบไฮเดรต 10% ไขมน 5-8% การใหอาหารในฤดรอน จะใหอาหาร 2 มอตอวน โดยใหอาหารเวลาเชา และ

เวลาเยน สวนในชวงฤดหนาว จะใหอาหาร 2 มอตอวน โดยใหอาหารเวลาเชา และเวลาเยน และในฤดฝนใหอาหาร 2 มอตอวน โดยใหอาหารเวลาบายเปนตนไป

สวนผสมของอาหารทผลตเอง มนสาปะหลง 300 กโลกรม

วตามนซ 0.3 กรม ขาวโพด 40 กโลกรม

ปลาปน 200 กโลกรม พรมกซไกไข 5 กโลกรม

ถวอบไขมนเตม 195 กโลกรม นามนรา 10 กโลกรม

ตรวจสอบคณภาพนาอยางสมาเสมอโดยตรวจเชคคา ความเปนกรด-ดาง ซงมคาเปนกลาง และดแลทางดานการจดการสงแวดลอมโดยการตดหญาบรเวณรอบๆ บอและบรเวณรอบๆ ฟารมมการเตรยมนาจาก

นาฝนไวในบอทพกนาไว ประมาณ14 ไรและเปลยนถายนาทบอนาทงมทางระบายนาเขาและออกสะดวก

3. การเลยงปลานลในกระชง

3.1 การเตรยมกระชง

ใชกระชงขนาด 33x6.5x3 เมตร กอนการนากระชงมาใชจะตองมการตรวจสอบสภาพพรอมการใชงานกอนโดยการนา

กระชงลงนา เพอใหกระชงสรางความสมดลกบนาและหาขอบกพร องของกระชง เพราะเมอนาลกปลาลงเลยงแลวจะแกไข

ไมได

การวางกระชง จะวางกระชงโดยไมใหกดขวางทางไหลของนา นาสามารถไหลผานไดทกกระชง ใหหลกเหลยง

การวางกระชงบรเวณทเปนจดอบเนองจากจะเปนทสะสมของเชอโรค และหากมการวางกระชงจานวนมาก การตด ตงเครองต

นาหรอการสเปรยนา เพอใหนามการไหลเวยนเพอเพมออกซเจนเปนสงจาเปน

การท าความสะอาดกระชง ใชการตดอวนทผกตดกบโครงกระชงออก แลวนาอวนขนไปฉดนาทาความสะอาด

จากนนจงนาไปแชโซดาไฟเปนเวลา 2 ชวโมง เพอฆาเชอโรค แลวนาไปพ งแดดใหแหง ทาเชนนทกๆ ๑๕ วนหรอเมอกระชงเรม

มการอดตน วธการนเปนการทาความสะอาดกระชงทสะอาดทวถง ปองกนเชอโรคเมอนากระชงไปเลยงในครงตอไป

3.2 การปลอยลกปลา

นาลกปลาทไดจากการอนบาลในบอดนขนาดประมาณ 50 กรมขนรถขนสง โดยใชผ าใบขงใสนาและถงออกซเจน

ปลาทขนสงตองทาใหสลบกอน โดยการแชในนาทผสมนามนการพล

การขนสงลกปลาโดยใชผาใบ ถงใสลกปลาสาหรบเตรยมขนยายลงกระชง

เมอขนสงถงบรเวณกระชงจงตกปลาจากรถขนสงใสถงพลาสตกทเตรยมไวสาหรบขนยาย จากนนนาปลาเทลง

ตะแกรงไนลอนเพอคดขนาดในกระชง วธการนเปนวธทงายและสะดวกในการขนยายลกปลา โดยลกปลาจะมความบอบซา

นอยมาก และการคดปลาทมขนาดเทากนลงเลยงในแตละกระชง ทาใหสามารถจดการการเลยงและการใหอาหารไดอยาง

สะดวกอกดวย

การยายลกปลาจากถงใสตระแกรงเพอคดขนาด การคดขนาดลกปลาลงกระชง

ปลอยลกปลาขนาด 50 กรม จานวน 2,000 ตว ในกระชงขนาด 3x6.5x3 เมตร ลกพนธทมขนาดใหญ มความทนตอโรค

สงกวาขนาดเลก การปลอยลกพนธควรเลอกปลอยในกระชงทอยบรเวณรอบนอก ซงโดยปกตนามคณภาพดกวา เนองจากเปน

บรเวณทมความลกมากกวาและมการไหลผานของนาดกวา คณภาพนาทดชวยใหลกปลามความแขงแรงและเสยงตอการเกด

โรคนอยกวา

3.3 การเลยง

ในการเลยงควรจดกระชงปลาทมขนาดใกลเคยงกนไวแถวเดยวกน เพอสะดวกในการจดการ โดยปลาทมขนาดเลก

สดจะไวดานนอก ดวยเหตผลดงทไดกลาวมาแลว

จดทาแผนผงฟารมเพอสะดวกในการจดการและมการจดบนทกจานวนการตายของแตละกระชง เพอทราบถง

ผลผลตคราวๆ และใชในการปรบเปลยนปรมาณการใหอาหาร

ตดตงเครองตนาหรอเครองสเปรยนา สาหรบการเลยงทมการวางกระชงอยางหนาแนน ทงนเพอชวยเพมการ

ไหลเวยนของนาในกระชง เปนการเพมปรมาณออกซเจนละลาย การตดตามวดคณภาพนาโดยเฉพาะออกซเจนละลายจะชวย

ใหมการใชเครองตนาหรอสเปรยนาไดอยางมประสทธภาพและประหยด หรอหากไมม เครองมอวดหรอวเคราะหออกซเจน

ละลายกอาจใชการสงเกตอาการลอยหวของปลา ประกอบกบการสงเกตสภาพอากาศ โดยปรมาณออกซเจนละลายมกจะลด

ตาลงหากมสภาพอากาศทมแสงแดดนอยตดตอกนมากกวา 2 วนขนไป

การใหอาหาร ปรมาณอาหารทใหในแตละวนขนกบขนาดปลา ดงน

ปลาขนาด 50-150 กรม ให 7% ของนาหนกตว

ปลาขนาด 150-250 กรม ให 5% ของนาหนกตว

ปลาขนาด 250 กรม ขนไป ให 3.5% ของนาหนกตว

สมชงนาหนกปลาทกๆ 15 วน เพอปรบเปลยนปรมาณอาหารใหตรงตอความตองการในแตละชวง และคานวณคา

FCR

ปรมาณโปรตนในอาหารทปลาแตละขนาดควรไดรบเพอการเจรญเตบโตทด

ปลาขนาด 30-100 กรม โปรตน 32%

ปลาขนาด 100 กรม-จบขาย โปรตน 30%

หากเปนเกษตรกรรายเลกทมจานวนกระชงไมมาก การใหอาหารโดยการสาดในแตละมอเปนสงทปฏบตกนโดย

ปกตทวไป แตหากเปนเกษตรกรผเลย งกระชงรายใหญ การใหอาหารโดยใชเครองใหอาหารอตโนมตจะชวยประหยดแรงงาน

อกทงเครองใหอาหารปลาอตโนมตจะชวยใหปลาทกตวไดรบอาหารอยางทวถง อยางไรกตามผเลยงปลาดวยเครองใหอาหาร

อตโนมตควรจะตองมการสงเกตการกนอาหารของปลาดวยวา เปนไปอ ยางปกตหรอไม เพอเปนขอมลสาหรบการจดการดาน

อาหารและการเลยงไดอยางเหมาะสม

ภาพแสดงการใหอาหารโดยเครองใหอาหารอตโนมต

3.4 โรคและการปองกนรกษา

ผลผลตปลานลในปจจบนไมเพยงพอตอความตองการของตลาด ทาใหเกษตรกรสวนใหญเรงเพม กาลงการผลต

โดยการปลอยปลาในอตราทหนาแนนมาก หากฟารมใดไมมวธการจดการทด จะทาใหปลาเกดความเครยด เปนสาเหตใหเกด

โรคไดงาย

โรคทเกดในปลานล อาจเกดจากสาเหตจากการเลอกสถานท เชน เลยงในแหลงนาธรรมชาตทมปรมาณและ

คณภาพนาทไมเหมาะตอการเลยง หรอการจดการการเลยงทไมถกตอง เชน ไมมการเตรยมบอทด อาหารและการใหอาหารท

ไมเหมาะสม การเลยงปลาในกระชงมความเสยงตอการเปนโรคมากกวาการเลยงในบอดน เนองจากขอจากดในการจดการ

คณภาพนา โรคทเกดกบการเลยงปลานลในกระชง ไดแก แอโรโมแนส สเตรปโตคอคโคซส ตวดาง ปรสต (Microsporidia, เหบปลา

หมดปลา เหบระฆง ปลงใส หนอนสมอ) เชอรา (ปยฝาย) เลอดออกตามเกลด เหงอกบวม ตาโปน ครบกด หางขาด แบคทเรย

ขอแนะน าการปองกนการเกดโรค

- ระวงไมใหปลาเกดความเครยด โดยการดแลสภาพแวดลอ มใหเหมาะสม ไมควรปลอยปลาหนาแนนจนเกนไป ใหอาหารทมคณภาพในปรมาณทเหมาะสม

- เมอนาปลาใหมเขามาในฟารม ควรแชฟอรมาลนความเขมขน 25-30 สวนในลานสวน เพอกาจดปรสตทอาจตดมากบตวปลา

- เมอมการขนสงปลา ควรแชเกลอในอตรา 0.1-0.5 เปอรเซนต เพอลดความเครยดปลา

- การควบคมโรคแบคทเรย ตองใชยาปฏชวนะทสามารถยบยงแบคทเรยชนดนนได ซงควรนาปลาทปวยมาตรวจวนจฉยโรคกอนใชยา ควรใชยาดวยความระมดระวง ควรเลอกใชยาทไดรบการขนทะเบยน มฉลากแนะนาการใช และปรมาณการใชใหถกตอง

- ถาพบวาปลานลเปนโรคตวดางกลงการลาเลยงขนสง ใหใชดางทบทม 1-3 สวนในลานสวน แชนาน 24 ชวโมง สวนการปองกนใหใชยาเหลอง (Acriflavin) เขมขน 0.4 สวนในลานสวน นาน 30 นาท กอนปลอยลงเลยง

ขอแนะน าการปองกนและรกษาโรค (ภมปญญาปราชญ)

ผสมออกซเตตราซยคลนกบอาหารใหปลากนเปนเวลา 7-10 วน เพอปองกนปลาเปนโรค

3.5 ผลผลตและการเกบเกยวผลผลต

ผลผลตจะมากหรอนอยขนกบปจจยหลายอยาง เชน สภาพภมอากาศ คณภาพนา การจดการการเลยง อตรารอด

และโรค ฯ นอกจากนการผลตยงตองคานงถงคณภาพของสนคาทสงถ งผบรโภค จะตองมคณภาพด ปลอดภยในการบรโภค

ไมมเชอโรคหรอสารตกคาง เพอเพมความมนใจใหกบผบรโภค

ใชนามนกานพล ในการสลบปลาในชวงเวลาสนๆ เพอรกษาสภาพของตวปลาในระหวางการเกบเกยวและหลงการ

เกบเกยว การใชนามนกานพลจะชวยใหปลามสภาพบอบชานอย เนองจากลดการเคลอนไหวของปลาในระหวางการเกบเกยว

และยงทาใหปลาทไมไดขนาดตามความตองการของตลาด ถกคดแยกไปเลยงตอไดโดยไมมปญหาการกนอาหารทเกดจาก

ความเครยดหลงจากการเกบเกยว

ใชผาใบคลมรองใตกระชง ใชนามนกานพล 50 มลลลตรตอกระชง (ปลา 2ตน) สลบปลา เปนเวลาประมาณ 10

นาท จากนนนาไมพาดบรเวณกลางกระชงเปนรปกากบาท เพอใชในการคดปลา ทาใหไมตองลากปลามารวมกนลดการบอบ

ชาของปลา คดขนาดปลาใสตะกรา ภายในตะกราจะมถงอวนสามารถรดปดปากถงได ยกขนรถขนสงทบรรจถงออกซเจน

การคดขนาดปลา ปลาขนาดทตลาดตองการ

การขนยายปลาขนจากกระชง ถงใสปลาบรรจออกซเจน

เครองใหอาหารอตโนมต ลกษณะภายนอกของเครองใหอาหารอตโนมต

ลกษณะภายในของเครองใหอาหารอตโนมต บรเวณปลายทอทอาหารลอดผาน

4. ปญหาการเพาะเลยงปลานล

ปญหาทพบจากการรายงานของปราชญปลานลมมากมาย ทงทมขอแนะนาการแกไขแลว และทยง

ตองการคาแนะนาการแกไขปญหาจากผรหรอจากการศกษาเพมเตม ปญหาตางๆ สามารถจดเปนกลมไดดงน

คอ ปญหาทเกยวของกบทรพยากรนา สภาวะอากาศแปรปรวน โรคปลา เทคนค และอนๆ ดงทจาแนกไวใน

ตาราง ซงไดแบงปญหาทพบตามความเชยวชาญของปราชญ ไดแก ปญหาทพบจากการเพาะพนธและอนบาล

ปลานล จากการเลยงปลานลในบอ และจากการเลยงปลานลในกระชง

ปญหาทพบวาเปนประเดนรวม พบทงในการเพาะพนธและอนบาล ก ารเลยงในบอ และการเลยงใน

กระชงไดแก ปญหาเกยวกบทรยพากรนา สภาวะอากาศแปรปรวน และโรค

ปญหาทรพยากรนา ทงประเดนดานปรมาณและคณภาพนน เกยวของกบสถานทตงฟารม วาตงอย

ใกลแหลงนาเพยงประเภทใด อยบรเวณตนนา กลางนา หรอปลายนา และบร เวณแหลงนานนอยใกลชมชน

โรงงานอตสาหกรรม หรอแหลงเกษตรกรรม ทอาจเปนแหลงกาเนดของมลพษ ทาใหการเพาะเลยงปลานลเกด

ปญหา อยางไรกตามปญหาเกยวกบแหลงนาสาหรบการเพาะพนธและอนบาล รวมทงการเลยงในบอมนอยกวา

การเลยงในกระชง เนองจากทงกา รเพาะพนธและการเลยงในบอ จะมการใชนาในระบบปด และสรางบอพกนา

เกบนาไวใชในยามจาเปน แตกตางโดยสนเชงกบการเลยงในกระชงทตองอาศยนาธรรมชาตทมการเปลยนแปลง

ในรอบป และตามสภาพแวดลอมทแหลงนานนตงอย ซงมทงปญหานาแลงและนาทวม ทเกดขนเปนวฏจกรใน

รอบป

สภาวะอากาศแปรปรวน มความชดเจนขนในระยะ 2-3 ปมาน ไดสงผลกระทบตอการเพาะพนธและ

การเลยงปลานลอยางเหนไดชด อณหภมทรอนขนหรอลดลงอยางมากเมอเทยบกบในอดต ลวนแตมผลกระทบ

ตอการเพาะเลยงปลานลทงสน ปราชญ ไดพยายามแกไขปญหาตางๆ ทเกยวของกบสภาวะอากาศแปรปรวนน

ดวยภมปญญาทองถน ดงทปรากฏในตาราง

โรคปลานล มความเกยวของกบปจจยตางๆ ดงทกลาวมาแลว คอ นา และสภาวะอากาศ นอกจากน

สวนสาคญทจะทาใหเกดโรคหรอไมเกดโรคคอ การบรหารจดการ พน ธกรรมปลานลกเปนอกประเดนทมการ

ตงขอสงเกตวา การทปลานลในปจจบนมความตานทานโรคตาลง อาจจะมสาเหตมาจากการปรบปรงพนธกรรม

ทมงเนนแตใหปลาโตเรวเพยงอยางเดยวหรอไม การพฒนาสายพนธทมงเนนการเจรญเตบโต อาจเปนสาเหตทา

ใหความตานทานโรคลดตาลงกเปนได ดงนนจงมความตองการใหมการพฒนาปลานลสายพนธทตานทานโรค

มากขน ปญหาทพบจาแนกตามความเชยวชาญของปราชญ 3 ดานดงน

4.1 การเพาะพนธปลานล

ปญหา การแกไข

น า

- นาแลงและคณภาพนา

- ปญหาอทกภย สภาวะอากาศแปรปรวน

- อณหภมทสงเกนไปในชวงฤดรอน สงผลใหลกปลานลทอนบาลในกระชงลดการกนอาหารลง

- อณหภมทสงเกนไปในชวงฤดรอนและอณหภม

ตาชวงฤดหนาวทาใหผลผลตลกปลาลดลง - คณภาพและปรมาณไขไมดในหนาหนาว - อณหภมตา ทาใหการฟกไขใชเวลานานกวาปกต โรคปลา

- เชอรา อาก ารปลาไมกนอาหาร เปนแผลทผวหนง ปลายครบขาว ปลาลอยทผวนา พบ ตลอดทงปชวงเปลยนฤด หรอ ชวงการขนยายลกปลา เทคนค

- แปลงเพศไดไมสมบรณ 100% - การอดตนชองทางนาออกของถาดเพาะฟกไข

ปลานล - การอดตนของตาขายกระชงพอแมปลา ทาให

ถายเทนาไมด

- ใชระบบหมนเวยนนาภายในฟารม และสรางบอ

พกนา

- พลางแสงเพอลดอณหภมของนา โดยอาจใชตาขาย

พรางแสง หรอทาหลงคาคลมกระชงสาหรบการอนบาลลกปลานล

- ทาหลงคาคลมกระชงสาหรบบอพอ-แมพนธ และบอเพาะพนธ สวนในฤดหนาวจะยดระยะเวลาในการเกบไข

- - ตมนาและปรบอณหภมนาใหพอเหมาะ

- ใชเกลอ 1 ชอนชาตอนา 1 ลตร หรอ ออกซเตตรา

ไซคลน 5 มลลกรมตอนา 1 ลตร แชในระหวางการขนยาย

- ใชออกซเตตราไซคลน 3-4 กรมตออาหาร 1 กโลกรม ผสมอาหารใหปลากน

- อนบาลในบอคอนกรต ใหอาหารผสมฮอรโมนกนอยางพอเพยง เพอลดการกนนาเขยวของลกปลา หมายเหต การอนบาลในบอดนกสามารถแปลงเพศ 100% ไดหากลกปลาไดรบฮอรโมนอยางเพยงพอ

- หมนมาดแลทาความสะอาดโดยใชแปรงขนาดเลกทาความสะอาดบรเวณทางนาออกอยางสมาเสมอทงกลางวนและกลางคน

- ควรเจาะรนาออกใหมขนาดใหญขน หรอเพมรนาออกขนอกหนงแถว เพอปองกนการไหลลนของนาในถาดฟกจากการอดตน

- ใชกระชงทมพนและผนงดานขางเพยงดานเดยวททาดวยเนออวนตาถ เพอใ ชเปนทใหแมปลาวางไข

อนๆ - ขาดแคลนแรงงาน

- ปจจยการผลต โดยเฉพาะอาหาร มราคาแพง

และรวบรวมไขจากแมปลา สวนผนงขางดานยาว 2 ดานและดานกวางอก 1 ดาน จะใชเนออวนไนลอนขนาดตา 1 นว เปนวธการทใชแกไขปญหาการอดตนของตาขายตาถ ชวยใหเกดการหมนเวยนนาภายในและภายนอกกระชงไดด นอกจากน การใชกระชงลกษณะดงกลาว ยงสามารถลดการใช แรงงานในการทาความสะอาดกระชงไดอกดวย

- รบคนงานเขาทางานโดยไมเลอกสญชาต ทงคนไทยและคนตางดาว เชน พมา ลาว เปนตน

4.2 การเลยงปลานลในบอ

ปญหา การแกไข น า

- ปรมาณของนามไมเพยงพ อในหนาแลง

- ปญหานาขนในฤดฝน - ปญหาอทกภย สภาวะอากาศแปรปรวน

- การเปลยนแปลงสภาวะอากาศ เชนรอนจดหรอฝนตกทงวน ทาใหปลาเครยด ไมกนอาหาร

- ปลาตายชวงอากาศเปลยนแปลง - อากาศหนาว ปลานลแปลงเพศทอยในถาดฟกไข

และในกระชง ตดเชอรา โรคปลา

- ในชวงฤดรอนจนถงตนฤดฝนของทกปจะมการระบาดของเชอแบคทเรย ทาใหปลาตาย

อนๆ

- ลกปลานลแปลงเพศไม 100% ออกลก ทาใหปลาหนาแนน เลยงไมโต

- ปญหาการใชยาในการเกษตรของพนทใกลเคยง - ตลาดและราคาไมแนนอน (ราชบร) - ผลผลตไมพอจาหนาย (สกลนคร) - ขาดแคลนลกพนธ ผลผลตไมทนตอ ความ

ตองการ - ขาดแคลนปยคอก ราคาแพง - อาหารราคาแพง

- มบอพกนา ใชนาหมนเวยนภายในฟารม ไมทงนาออกนอกฟารม - -

- ลดหรอหยดใหอาหาร - รกษาระดบ pH นาไมใหเปลยนแปลงมากในรอบวน

- มบอพกนาสาหรบเปลยนถายนา - ใสจลนทรยในบอเลยงปลานล 7-10 วนตอครง

- ตดเครองใหอากาศทกเชา กลางวนเพอเพมออกซเจนในนาและทาใหอณหภมนาไมแบงชน

- ปลอยตะเพยน ยสก จน ใหกนไขปลานล - สงเกตพฤตกรรมการใชยาของเกษตรกรเหลานน หาก

มการใชยากบการเกษตรกจะรอประมาณ 2 อาทตยคอยสบนาเขาฟารม

- ซอปลามาจากแหลงอนๆ

4.3 การเลยงปลานลในกระชง

ปญหา การแกไข

น า

- ภยธรรมชาต นาทวมและนาแลง - ตะกอนดนทเพมขนในหนาฝนอดตนซเหงอก - ชวงนาหลาก เศษไม ขยะตางๆ สรางความ

เสยหายใหกบกระชง

สภาวะอากาศแปรปรวน

- ปลาตายในชวงเปลยนฤดกาล ห รอ สภาพอากาศแปรปรวนทาใหปลาออนแอ เกดโรคไดงาย

โรคปลา

- เหบระฆง และโปรโตซว อพสไทลส (Epistylis sp) เกาะบรเวณเหงอก ครบและลาตว ทาใหสภาพรางกายออนแอและตดเชอไดงาย

- ใชไมไผยาว 1-2 ทอน วางขวางกนเหนอกระชง เพอปองกนเศษไม เศษถงขยะตางๆทมากบกระแสนาไมใหกระทบกบกระชง ทาใหกระชงเสยหาย

- ลดปรมาณปลาใหนอยลง เพอปองกนการสญเสย หรอทยอยจบจาหนายกอนถงฤดนาหลาก และวางแผนการเลยงใหเหมาะสมกบฤดกาล

- ลดปรมาณอาหารใหนอยลง เพราะปลาไมคอยกนอาหาร โดยทยอยใหทละนดและคอยสงเกตการกนอาหารของปลาถาปลากนหมดคอยเพมอาห ารตามสมควร ไมใหครงละมากๆ ทเดยว เพราะอาหารจะเหลอและตกคางลงในกนกระชงเปนสาเหตทาใหปลาเครยด ในการใหอาหารจะใหชวงสายๆ ทมแสงแดดออกเพราะปลาจะกนอาหารไดดขน

- มการจดการระหวางทเลยงใหด เชน การทาความ

สะอาดกระชง ไมทงปลาทตายลงในแม นา ในการวางกระชงจะตองเวนชองวางระหวางกระชงใหนาถายเทไดสะดวกชวยลดการสะสมของเสยบรเวณกระชงเลยงปลา

- ปลอยลกปลาใหนอยลงและปลอยลกปลาตวใหญกวาเดมเพอลดระยะเวลาในการเลยงใหสนลงลดความเสยง - เคลอนยายกระชงจากทตงเดมออกไป ทาความสะอาดกระชงโดยเฉพาะทกนอาหารหลงจากใหอาหารแลวยกผากนอาหารขนมาตากแดด ในชวงกลางคนยกผากนอาหารขน เพอใหนาไหลเวยนไดสะดวก ลดปรมาณอาหารลง ตกปลาทตายหรอมอาการหนกออกจากกระชง นาปลาทตายแลวไปฝงดน และใชยาปฏชวนะ powdex – 5000 ขนาด 120-200 มลลกรม/นาหนกตว 1 กก ใหตดตอกน 7-10 วนๆละ

เทคนค

- ปลาแตกไซส

- ปลาชะโดกดกระชงขาดและกนปลา - นกกนปลาเลกทอนบาล - ปลาขนาดเลกในธรรมชาตเขาไปแยงอาหารปลา

ในกระชง อนๆ

- ราคาอาหารเพมขนแตราคาสตวนาลดลง

- ลกพนธออนแอ ตาย จากการขนสงระยะทางไกล - ลกพนธไมพอ - ลกปลาราคาสง - ปลาลนตลาด - ปญหาไมสามารถขนทะเบยนเกษตรกรผ

เพาะเลยงสตวนาได แมจ ะเรมดาเนนการเพอขอขนทะเบยนตงแตป 2550 และมการอนญาตจากเจาของพนทแลวไดแก กรมปาไม กรมชลประทาน และ องคการบรหารสวนตาบล

2 มอ และหมนสงเกตสขภาพปลาสมาเสมอ - หวานอาหารใหทวถงทงกระชง และหมนสงเกต

สขภาพปลา - ซอปลาจากแหลงทม FMD เชอถอได และไปรบซอ

ปลาดวยตวเอง เพอเขาไปดและตรวจสอบใหแน ใจ - ดวยตนเองวา ปลาทเราซอมคณภาพจรงๆ - ซอปลาจากแหลงทเชอถอไดมาอนบาลเอง - ปลอยปลานลตวใหญลงในกระชงทกกระชง กระชง

ละ 2 ตว ซงกสามารถชวยลดการถกรบกวนจากปลาธรรมชาตได และใชตาขายคลมกระชงทมปลาขนาดเลกเพอปองกนนก ทมากดกนปลาใ นกระชง

- จดใหมผเฝากระชงเฝา หรอคลมกระชงดวยตาขาย - ผลตอาหารเอง ใชเปนอาหารสมทบเพอเปนการลด

ตนทนการเลยง

5. ภมปญญาทองถน

ควบคกบการเพาะเลยงปลานลทพฒนามาเปนเวลาชานาน คอ การพฒนาเทคนค วธการตางๆ ทอาจ

กลาวไดวาเปนภมปญญาทองถนทเกดขนควบคกบการพฒนาการเพาะเลยงปลานล ภมปญญาดงกลาวอาจเปน

สงประดษฐ หรอองคความร ทเปนการพฒนาตอยอดหรอเปนการคดคนขนใหมของปราชญ จากการรวบรวม

องคความรปราชญปลานล 50 คนทวประเทศ พบภมปญญาทเปนประ โยชน สมควรนาเสนอใหเปนทปรากฏ

และเผยแพรใหกบเกษตรกรผเพาะเลยงปลานลไดรบทราบ เปนขอมลสาหรบการปฏบตเพอแกไขปญหาทอาจ

เปนปญหาในลกษณะเดยวกน ซงจะเปนการชวยประหยดเวลาในการคดคนหาวธ อนเปนการชวยพฒนาการ

เพาะเลยงปลานลทงระบบใหรด หนาไดรวดเรวยงขน สมตามเจตนารมณของการจดทาโครงการยกระดบ

มาตรฐานฟารมเพาะเลยงปลานลเพอการสงออก โดยมการรวบรวมองคความรปราชญเพอเผยแพร อยางไรก

ตามภมปญญาทองถนทนาเสนอนบางอยางเปนเรองทมความเหมาะสมจาเพาะกบพนท เชน การใชวตถ ดบใน

ทองถนเปนอาหารสมทบเลยงปลานล หรอการใชสมนไพรตางๆ ในการปองกนรกษาโรค จงเปนเรองทผทจะ

นาองคความร ภมปญญาทเผยแพรนไปปรบใชตองใชวจารณญาณในการใชหรอปรบใชใหเหมาะสมกบ

สภาพแวดลอมของตนเองเปนสาคญ ภมปญญาทนาเสนอนไดม การจดใหเปนภมปญญาทเกดขนตามความ

เชยวชาญของปราชญ 3 ดานไดแก ดานการเพาะพนธปลานล การเลยงปลานลในบอ และการเลยงปลานลใน

กระชง ดงตอไปน

5.1 การเพาะพนธปลานล

5.1.1 ถงผสมอาหารแบบใชมอหมน (ปราชญปลานลจงหวดนครสวรรค)

สวนประกอบ ใชถงพลาสตกขนาดความจประมาณ 100 ลตร มทคลกเคลาอาหารภายในตวถง

ประกอบดวยแกนเหลก 3 แกน แตละแกนมตะแกรงเหลก จานวน 3 อน เอยงทามม 45 องศา ตงอยทางดานลาง

ของตวถง ซงการใชเหลกเปนทคลกเคลาอาหาร เพราะเหลกไมคอยเปนสนม เนองจากฮอรโมนแปลง เพศทผสม

กบอาหารทใหลกปลากนนน มสวนผสมของเอทลแอลกอฮอล โดยสารตวนสามารถระเหยไดงาย สวนดานนอก

ของถงผสมอาหารบรเวณดานทายมทสวมถง ซงทาดวยเหลก เพอใชสาหรบรองรบนาหนกของถง และมเหลก

ยนออกมา 2 ขาง ความยาวประมาณ 15 เซนตเมตร เพอใ ชเปนดามจบในขณะเคลอนยาย สวนดานลางของถง

ผสมอาหารประกอบดวยขาตง 4 ขา มลอเลอน 2 ขา อยดานหนาของถง เพอใชในการเคลอนยายการผสมอาหาร

จะใชมอหมนเพอผสมอาหารใหเขากน

ราคาเครองละประมาณ 3,000-4,000 บาท ใชผสมอาหารของพอแมพนธ ซงเป นอาหารเมดสาเรจรปท

ผสมกบวตามน แรธาตและฮอรโมนเรงไข และอาหารกบฮอรโมนแปลงเพศทใชกบลกปลา

เครองผสมอาหารบรรจอาหารไดครงละประมาณ 40 กโลกรม ผสมนานประมาณ 5 นาท หลงจากนน

ผงลมใหแหงแลวจงนาไปใหปลากน

อายการใชงานของถงผสมอาหาร โดยเฉล ยใชไดประมาณ 10 ป

ประโยชน คอ ชวยในการคลกเคลาอาหารกบฮอรโมนใหสามารถผสมกนไดอยางทวถง

ถงผสมอาหารแบบใชมอ (ดานขาง)

ถงผสมอาหารแบบใชมอ (ดานหลง) ถงผสมอาหารแบบใชมอ (ดานใน)

5.1.2 กะละมงใหอาหารลกปลา (ปราชญปลานลจงหวดกาฬสนธ)

กะละมงใหอาหารลกปลานลและการจดวาง

การใหอาหารปลานลวยออน โดยการใช กะละมงเจาะเปนชองสเหลยมผนผา ทง 4 ดาน ใหจมนา

ประมาณ 30 เซนตเมตร จากนนปกหลกดวยไมใชเชอกผก เพอปองกนการลอยออกจากขอบบอวางรมขอบบอ

ประมาณ 5-10 จด แลวใสอาหารลงไป สงเกตการกนอาหารภายใน 20-30 นาท หากปลากนหมดแสดงวาอาหาร

ไมเพยงพอ ทาการเพมปรมาณการใหอกเลกนอย ถาอาหารคงเหลอใหลดปรมาณอาหาร

ประโยชน คอ ชวยลดการสญเสยอาหาร และยงลดการตกคางของสารอนทรยทกนบอ

5.1.3 การผลตอาหารเสรมส าหรบการเลยงพอแมพนธปลานล

การผลตอาหารเสรมส าหรบเลยงพอแมพนธปลานล (ปราชญปลานลจงหวดนครราชสมา)

ใชไขปลานลทเสยนามาหมกกบนาตาลทรายแดงและนา ในอตราสวน 1:1:1 หมกในแกลลอน ขนาด

12 ลตร เปนระยะเวลา 3 เดอนขนไป จะไดของเหลวมลกษณะคลายนาสารอนทรย มกลนเหมน สดาอมนาตาล

วธการใชโดยนาไปผสมกบอาหารในอตราสวน นาอน ทรย 1 ชอนโตะตออาหาร 5 กโลกรม

คลกเคลาใหเขากนแลวนาไปใหพอแมพนธปลานล วนละ 2 ครง (เชา-เยน) ทกวน

ประโยชน คอ นาสารอนทรยจะกระตนใหแมปลานลมความสมบรณ และออกไขเรวขน

การท าน าหมกมะขามปอม และมะขามเปยกในการผสมอาหาร (ปราชญปลานลจงหวดเชยงราย)

น าหมกมะขามปอม

มะขามปอมเปนผลไมทมวตามนซสง หางายในทองถนและยงมราคาถก เมอนามาหมกแลวนาไปผสมอาหารใหพอแมพนธกน จะทาใหพอแมพนธแขงแรงมภมตานทานโรค มปรมาณไขมาก จากการสงเกตของปราชญ ปลานลดา มปรมาณไขประมาณ 2,300 ฟองตอแมตอรอบ

ประโยชน คอ ไขปลาจะไมเสยมาก ลกทไดมอตราการรอดสง และแขงแรง นอกจากนในมะขามปอมยงมสารแทนนน มผลในการยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยอกดวย

ขนตอนการหมก

1. นามะขามปอมจานวน 10 กโลกรม มาลางใหสะอาด แลวใสลง ในถงหมก 2. เตมนาเปลา 12 ลตร 3. ใสนาตาลทรายแดง 2 กโลกรม 4. คนจนนาตาลละลายหมด ปดฝาหมกทงไวประมาณ 3-6 เดอน จงนามาใชได

วธการใช 1. นานาหมกทไดปรมาณ 10 มลลลตรตอนา 1 ลตร คนใหเขากน 2. นาไปคลกเคลากบอาหาร 10 กโลกรม ผงลมใหแหงแลวผสมใหป ลากนทกมอ

นาหมกมะขามปอม ถงนาหมกมะขามปอม

น าหมกมะขามเปยก

มะขามเปนผลไมทมวตามนซสง มสรรพคณเปนยาระบาย เมอนามาผสมใหปลากนจะทาใหปลาม

ระบบขยถายทด เจรญอาหาร มสขภาพแขงแรง

ขนตอนและวธการใช

1. นามะขามสกทแกะเอาเปลอก และเมลดออกแลว (มะขามเปยก) จานวน 200 กรม

นามาขยากบนาเปลา 1 ลตร

2. เมอไดนามะขามเปยกแลวนาไปผสมกบอาหาร 10 กโลกรม นาไปผงลมใหแหง แลว

จงนาไปใหปลากน

ประโยชน คอ จะทาใหปลากนจะทาใหปลามระบบขยถายท ด เจรญอาหาร มสขภาพแขงแรง

หมายเหต : อาจใชทง 2 ชนดผสมกนในอตราเดม ในนา 1 ลตร ผสมอาหาร 10 กโลกรม

5.1.4 การเพมอณหภมน าในระบบฟกไข โดยเครองตมน าทใชน ามนเครองทใชแลว (ปราชญปลานลจงหวดเชยงราย)

การฟกไขในชวงฤดหนาวของภาคเหนอ จะมอณหภมอยในชวงระหวาง 10-22 องศาเซลเซยส ซงม

ผลตอการฟกไขของปลานลทาใหมอตราฟกตา ดงนนทางปราชญปลานลจงหาวธการทาใหไขปลานลมอตราฟก

มากขน โดยควบคมอณหภม โรงเพาะฟกมการปดอยางมดชดเพอปองกนลม และรกษาอณหภมของหองให อยท

30 องศาเซลเซยส และนานาในระบบฟกทผานการกรองแลวมาเขาเครองตมนาทใชนามนเครองเปนเชอเพลง

โดยมหลกการทางาน คอ ใหนามนเครองหยดลงในเตาทมกาบมะพราวเปนตวเผาไหม ทละหยดแลวใชเครอง

เปาลมเปาเขาไปในเตาเผา เมอมลมมากจะทาให นามนเครองตดไฟไดงายและใหความรอนสง ลมรอนทไดจาก

การเผาไหมจะไปผานทอเหลกทขดเปนรปตว s และมนาจากระบบฟกไหลเวยนอยภายใน ทาใหอณหภมของนา

สงขน และสงผานนาทไดเขาบอพกนาของระบบฟกตอไป ซงอณหภมของนาทไดจะใหอยท 27-28 องศา

เซลเซยส

ประโยชนของเครองตมนา คอ ชวยเพมอณหภมนาใหระบบฟกไข สามารถทาใหอตราการฟกไขของ

ลกปลานลเพมขนในชวงฤดหนาว

เครองตมนาใชในการฟกไขชวงฤดหนาว

5.1.5 การลดอณหภม โดยสแลนพรางแสง (ปราชญปลานลจงหวดเชยงใหม และพษณโลก )

การใชสแลนสดาคลมบอ (จ.เชยงใหม) การใชสแลนสดาคลมบอ (จ.พษณโลก)

5.1.6 ดานการใชจลนทรย และฮอรโมน จลนทรยหนอกลวย (สตรหวเชอ) (ปราชญปลานลจงหวดอยธยา) สวนผสม

1. หนอกลวยใบธง สงประมาณ 1 เมตร ทงเหงา ตน (ใชทงใบและดนทตดมาดวย) จานวน 10 กโลกรม

2. กากนาตาล (หรอนาตาลทรายแดงฯลฯ) จานวน 10 กโลกรม วธการเตรยม

- นาหนอกลวยมาหน สบ ตา จากนนนาไปใสในถงหมกแลว คลกเคลาใหเขากนดวยกากนาตาลโดยไมตองใสนา - หมกไวเปนเวลา 1 เดอน หมนคนทกอาทตย เมอครบ 1 เดอน จงคนนาทไดจากการหมกหนอกลวยออกมาใสถงหรอขวด แลวปดฝาใหสนท

วธใชจลนทรยหนอกลวย (สตรหวเชอ) - จลนทรย 1 ลตร + นา 100 ลตร ฉดพนใหทวบอหลงจากสบนา ออกจากบอจนแหง

ประโยชน - ใชปรบปรงดนบารงดน ปรบสภาพนา ปองกน และกาจดศตรพช เรงการเจรญเตบโตของพช - ใชกาจดกลนเหมนในคอกสตว ยอยสลายอนทรยวต ถ และฟางในนาขาว โดยไมเกดกา ซมเทน ฮอรโมนผลไม (ปราชญปลานลจงหวดอยธยา)

สวนผสม กลวยนาวาสก ฟกทองแกจด มะละกอสก สบปะรด อยางละ 1 กโลกรม นาหมกพช 10 มลลลตรกากนาตาล 10 มลลลตร และนาสะอาด 9 ลตร

วธการเตรยมสบกลวย ฟกทอง มะละกอ และสบปะรด ใหละเอยด (สวนแรก) นานาหมกพช กากนาตาล และนาสะอา ดใหเขากน (สวนทสอง) จากนนนาสวนผสมทงสองสวนมาคลกเคลา ใหเขากนแลวบรรจลงในถงหมกโดยหมกไวในถงพลาสตกปดฝานาน 15-20 วน

ประโยชน นาสวนทเปนนาจากการหมก (ในถงพลาสตก) ผสมกบอาหารในอตราสวน 10 มลลลตรตออาหาร 2 กโลกรม จะชวยใหลกปลามระบบการยอยอาหารดขน และเรงเจรญเตบโตใหดขนด

5.2 การเลยงปลานลในบอ

5.2.1 เครองผลตอาหารเมดส าเรจรป (ปราชญปลานลจงหวดสโขทย)

เครองผลตอาหารเมดสาเรจรปทปราชญจงหวดสโขทยผลต

หลกการ เปนระบบเอกซทรเดอร ซงเปนร ะบบสวนบน เปนสวนของการผสมอาหารและนา ระบบสวนกลาง เปนทสงปลอยอาหาร ภายในเปนเกลยว ชวยใหอาหารผสมผสานกน อาหารทผานความรอนจะทาใหอาหารนนสก และเมออาหารถกดนออกมาจะผานกระบวนการดดความชนออกไป อาหารทไดนนจะแหง และสามารถลอยนาได

เครองอดเมดอาหารใชมอเตอรขนาด 40 แรง กาลงการผลต 300-500 กโลกรมตอชวโมง สามารถอดอาหารสาเรจรปในรปแบบเสน และรปแบบเมดสาเรจรปชนดลอยนาได

ประโยชน ปจจยการผลตปลอดภยจากการปนเปอนของยา และสารตางๆ เพราะการผลตนนเราสามารถควบคมสวนผสมไดเอง โรงงานผลตเครองอดอาหารเมดสาเรจรป ในการผลตอาหารใชในฟารมทงหมด สาหรบเลยงปลา สกร และ ไกไข ซงอาหารจะแยกตามสตรอาหารของสตวแตละชนดใหไดคณคาทางอาหารตางๆ ไดพลงงานตามทตองการ และชวยใหมการเจรญเตบโตทด

5.2.2 การใหอาหารแบบแขวนใสสวง (ปราชญปลานลจงหวดชลบร)

การแขวนสวงใหอาหาร

วสดอปกรณ

1. สวงใสอาหาร

2. เสาสาหรบใชแขวนสวง

วธการใหอาหาร นาอาหารใสลงในสวงแขวนไวบรเวณขอบบอ ตากวาบรเวณผวนาเลกนอย วธนเปนวธใหอาหารทงาย และยงสามารถควบคมอาหารโดยไมใหมากเกน เ พราะอาจจะทาใหนาเนาเสย และลกปลาอาจจะตายได

ประโยชน เปนการลดการสญเสยอาหาร และยงสามารถทราบ ปรมาณอาหารทปลากนไปไดแนนอน

5.2.3 การใชฝนขาวเลยงปลานล (ปราชญปลานลจงหวดเพชรบร) ปราชญปลานลมวธการลดตนทนในการผลตดานอาหาร โดยจะใชฝนขาวทซ อมาจากโรงสขาว

กระสอบละ 10 บาท มาแขวนไวในบอเปนจด 5 จดๆ ละกระสอบ เพอใหปลานลมากนบรเวณทแขวนกระสอบ โดยแขวนกระสอบไวกบกงของตนไมบรเวณขอบบอ จนกวาฝนขาวในกระสอบจะหมดแลวจงทาการเปลยนกระสอบใหม

ประโยชน ลกษณะของฝนขาวจะคลายกบราหยาบ แต ตางจากราหยาบ คอ มฝนละออง จากเปลอกขาวมากกวา และมปรมาณของปลายขาวนอยกวา การใหอาหารโดยวธนปราชญปลานลมความเหนวาสามารถชวยลดตนทนการผลตไดมาก

เปรยบเทยบลกษณะอาหารชนดตางๆ ทใชเลยงปลานล

5.3 การเลยงปลาในกระชง

ลกษณะการใหอาหารโดยการแขวนกระสอบเปนจด ๆ

อาหารทใหปลานล

ฝนขาว ราดอกหญา

ราละเอยด ราหยาบ

5.3.1 เครองใหอาหารอตโนมต (ปราชญปลานลจงหวดกาญจนบร)

เครองใหอาหารอตโนมตขณะใชงาน ลกษณะภายนอกของเครองใหอาหารอตโนมต

ลกษณะภายในของเครองใหอาหารอตโนมต บรเวณปลายทอทอาหารลอดผาน

วสดอปกรณ

1. ตวถงพลาสตกใชสาหรบบรรจอาหาร

2. สวนทอจะเปนสวนทใชสาหรบการปลอยอาหาร

หลกการทางาน อาหารจะถกปลอยออกทางรดานขางของสวนทอเมอมการตอดอาหารของปลา อาหา

จากตวถงพลาสตกกจะคอยๆ เลอนลงไปตามสวนทอเรอยๆ เมอมการกนอาหารของปลา

ประโยชน เปนการชวยลดตนทนดานแรงงานคน และเปนการปองกนการสญเส ยอาหารซงบางครง

อาจจะกระจายออกนอกกระชง ซงเปนการสนเปลองอาหาร

5.3.2 การผลตขโปะ (ปราชญปลานลจงหวดสตล)

ขโปะ หมายถง กากหรอเศษเหลอทเหลอจากขบวนการแปรรปปลากระตกตากแหง โดยวธการตม

ปลากระตก กากปลาทไดนาขนตากแดดในแผง ตากใหแหง แลวเกบ ขโปะบรรจในกระสอบ รอจาหนาย ดวย

ลกษณะทมกลนคาวคลายปลาปน ปราชญจงนามาทดลองเลยงปลากะพงและป ลานล พบวาปลานลทกน ขโปะ

โตด อวน เนอมรสหวาน กนอรอย โดยทดลองเลยงปลานลจตรลดา 3 และปลานลแดง และเมอนาไปวเคราะห

คณคาทางอาหาร โดยกรมประมง : พบวาขโปะม โปรตนเทากบ 26.65% ไขมนเทากบ 2.70% เยอใยเทากบ

0.55 % เถาเทากบ 42.01% แคลเซยมเทากบ 1.85% ฟอสฟอรสเทากบ 1.84% และความชนเทากบ 29.09%

การใชประโยชน ชาวสวนนยมนาไปใสในสวนปาลมนามน สวนยางพารา สวนม ะพราว และสว น

ผลไมอน

ราคาจาหนาย ขโปะแหงบรรจกระสอบละ 15 กโลกรม กระสอบละ 120 บาท (ราคากโลกรมละ 8

บาท) ราคาขนลงตามปรมาณปลากระตกทนาเขามาตม

ปลากระตกสด

การตมปลากะตกกบเกลอ ตกเศษ ขปลา และหวปลาทลอยออกใสในตระแกรง

เศษขปลา หวปลาทไดจากการตม นาไปผงแดดใหแหง บรรจถง

ขโปะทตากแหงแลว

5.3.3 กะละมงใหอาหารลกปลา (ปราชญปลานลจงหวดปทมธาน)

กะละมงทใชใหอาหารผงในบอลกปลา

ลกษณะการวางกะละมงในบอ

วสดอปกรณ กะละมงทเจาะรดานขาง 4 ชอง แตละชองกวาง 15 เซนตเมเมตร ยาว 10 เซนตเมตร

วธการใช นากะละมงไปวางไวรอบๆ บอ เพราะถาใหอาหารโดยการหวานใหทวบอ

ประโยชน ลดการสญเสยอาหาร และลดการตกคางของอาหารทพนกนบอ ซงอาจทาใหเกดปญหา

ตามมา

5.3.4 การใชน ามนกานพล (ปราชญปลานลจงหวดปทมธานและกาญจนบร)

การใชสมนไพรชวยในการขนยายปลาซงมอยดวยกน 2 ชนด คอ

1. นามนกานพล (Clove Oil) ผสมกบนาแขง ขอเสยถาใชมากจะทาใหปลาขบเมอกมากเหมาะสม

สาหรบการขนสงปลาทมขนาดเลก

2. Resico 2-Phenoxy Ethanol สารควบคมการเคลอนไหวเหมาะสาหรบปลาทมขนาดใหญ ถาใชปรมาณ นอยจะสลบชา ถาใชปรมาณมากจะสลบเรว ราคาขวดละ 4,500 บาท ขนาด 1,000 มลลลตร แตถาตองการลดตนทนกสามารถนาสมนไพรทง 2 ชนดนมาผสมกนไดโดยปรมาณทใชจะใชนามนกานพลมากกวา Resico คอประมาณ 3:1 ผสมกบนาแขง

นามนกานพล Resico สารควบคมการเคลอนไหว

การนอคลกปลากอนขนรถ การลาเลยงลกปลาขนรถ

ลกปลาเลยงตอในกระชง

การปลอยลกปลาลงเลยงในกระชง

หลกการในแตละครงของการจบปลาเพอจาหนายจะพบปลามอาการเกลดหลด เกลดชา มบาดแผลทา

ใหตะกอนเกาะทขางตว ปลาออนแอ ตายงาย จงทาใหสงผลเสยตอคณภาพปลาทเกบเกยว ดง นน การขนยายไม

วาจะเปนการยายลกปลาเพอลงเลยงในกระชง หรอการเกบเกยวเพอจาหนาย เมอมการใชนามนกานพลแลว จะ

ชวยใหปลาลดการบอบชา และลดจานวนการตายระหวางขนยายลงได

วธการ การรวบรวมปลาทบทมในกระชง ขนาด 5x6 เมตร โดยใชวธการไลปลามารวมกน ทมมกระชง

เพอใหเหลอพนทกระชงนอยลง ใชผาใบพลาสตกหมทดานลางของ กระชง มปรมาตรนาประมาณ 3 ลกบาศก

เมตร นาสารควบคมการเคลอนไหว ประกอบดวย RESICO (2–Phenoxy Ethanol) จานวน 1 ลตร และนามน

กานพล (CLOVE OIL EXTRA) จานวน 3 ลตร มาผสมกน นา สารผสม 25 มลลลตรตอนา 3 ลกบาศกเมตร ใส

ในกระชงทหมปลาทบทมดวยผาใบพลาสตก ปลาจะหยดนงประมาณ 15 นาท ตกปลาใสตะกราเพอชงนาหนก

แลวใสในถงขนสง ขนาดกวาง 1.20 เมตร ยาว 0.90 เมตร สง 1.10 เมตร ปรมาตรนา 1 ลกบาศกเมตร ปรบ

อณหภมนาดวยนาแขงใหอณหภมนาประมาณ 25 องศาเซลเซยส (ใชนาแขงจานวน 4 กอน) สามารถลาเลยงปลา

ทบทมได 700 กโลกรม หรอประมาณ 1,200 ตว

หมายเหต : ปราชญปลานลไดทดลองใชสารทงสองชนดในปรมาณทแตกตางกนหลายครง ปจจบนเสยคาใชจาย

เพยงเหลอ 50 บาท และชวยลดปญหาการขนสงไดเปนอยางด

การนอคปลาเพอรวบรวมจาหนาย

5.3.5 การใช EM Ball (ปราชญปลานลจงหวดปตตาน)

วตถดบ ราละเอยด จลนทรย EM และดนเหนยว

วธการทา 1. ราละเอยดชบ EM (ใช EM ทขยายหวเชอแลว) โดยใชรา และ EM พอประมาณ

2. นาราละเอยดทชบ EM ผสมดนเหนยวพอประมาณ

3. ปนเปนกอนๆ ขนาดเทาลกเทนนส

วธการใช - นา EM Ball โยนใตกระชงกอนการลงกระชงทกครง กระชงละ ๕-๖ กอน EM Ball

จะสลายไปกบนาเรอยๆ จนหมด ซงจะทาหนาทปรบสภาพแวดลอม และคณภาพนาภายในกระชงใหมสภาพท ด

อยางสมาเสมอ

- EM Ball จะมอายการใชงานไดนาน ๔-๕ เดอน

- วธนเหมาะสาหรบการเลยงปลาทงในกระชง และบอดน

ประโยชน EM มหนาทยอยสลายสงหมกหมมทกนบอ และปรบสภาพแวดลอมรวมถงคณภาพนา

ภายในบอเลยงใหมสภาพทดขน

วตถดบในการทา EM Ball ราละเอยด

นาจลนทรย เทสวนผส มทงหมดรวมกน

คลกเคลาสวนผสมใหเขากน นาสวนผสมทไดปนเปนกอน

EM Ball ขนาดเทาลกเทนนส ลกษณะของ EM Ball

5.3.6 การใชฟาทะลายโจรชนดผง และขมนชน (ปราชญปลานลจงหวดนครราชสมา)

วตถดบ 1. ฟาทะลายโจรชนดผง 10 กรม

2. ขมนชน 10 กรม

3. อาหารทผสมฮอรโมนแลว 2 กโลกรม

วธการเตรยม นาฟาทะลายโจร ขมนชน และอาหารทผสมฮอรโมน มาคลกเคลาใหเขากน

วธการใช นาไปใหลกปลานลกนทกวน (ชวงเดอนเมษายน ถงเดอนมถนายน )

ประโยชน เพอปองกนโรค และลดการตายของลกปลานล

5.3.7 การใชสมนไพรทองถนรกษาแผล แกโรคเหบในปลา (ปราชญปลานลจงหวดปตตาน)

วตถดบ - ใบกะเพรา 0.5 กโลกรม

- ใบเสสดพงพอน 0.5 กโลกรม

- ใบฟาทะลายโจร 0.5 กโลกรม

- ใบเหงอกปลาหมอ 0.5 กโลกรม

- ลกยอ 0.5 กโลกรม

- จลนทรย (EM) 1 ลตร

- กากนาตาล 1 ลตร

- นา 30 ลตร

วธการเตรยม นาใบกะเพรา ใบเสลดพงพอน ใบฟาทะลายโจร ลกยอ และใบเหงอกปลาหมอ อย างละ

0.5 กโลกรม ผสมกบจลนทรย (EM), กากนาตาล และนาในอตรา 1:1:30 ลตร หมกทงไวประมาณ ๑ สปดาห

และนามาผสมอาหาร 20 กโลกรมตอนาหมกจานวน 1 ลตร นาไปใหปลากนจนกวาแผลจะหาย

ประโยชน ใชรกษาแผลตามลาตว การอกเสบของปลา และแกโรคเหบตางๆ ใน สตวนา

หมายเหต : กะเพราอาจใชใบโดยไมตองหมกจลนทรย (EM) เดดเฉพาะใบขยาใหมกลนโรยใหทวบอ หรอ

กระชงเลยงปลาเปนเวลาประมาณ ๑ สปดาห (จนกวาสตวนาจะหายจากโรคเหบ และหยดจานวนการตาย)

ภาพ : สมนไพร กะเพรา เหงอกปลาหมอ ฟ าทะลายโจร เสลดพงพอน ลกยอ (เรยงลาดบจากซายไปขวา )

ภาคผนวกท 1 ปราชญปลานลภายใตโครงการยกระดบมาตรฐานฟารมเพาะเลยงปลานลเพอการสงออก ปราชญปลานลภาคเหนอ

นายจานงค บญเลศ ปราชญปลานลจงหวดเชยงราย นายเปลยน ศรวชย ปราชญปลานลจงหวดเชยงใหม นายสมง ออยหวาน ปราชญปลานลจงหวดพะเยา นายลวน จนทรจอม ปราชญปลานลจงหวดลาปาง นายประวต จนทรศรรกษา ปราชญปลานลจงหวดลาพน นายเศวตฉตร สมสวย ปราชญปลานลจงหวดนครสวรรค นายกรเกยรต พรมจวง ปราชญปลานลจงหวดกาแพงเพชร

นายดอกดน บญรกษ ปราชญปลานลจงหวดพษณโลก นายขน มแดนไผ ปราชญปลานลจงหวดพจตร นายประสาท หงสทอง ปราชญปลานลจงหวดเพชรบรณ นายศกดา สนทม ปราชญปลานลจงหวดสโขทย

ปราชญปลานลภาคกลาง

นายตฤณ บญศรพานชย ปราชญปลานลจงหวดอทยธาน นายประสทธ บญมา ปราชญปลานลจงหวดสพรรณบร นายสรชย แซจว ปราชญปลานลจงหวดสมทรปราการ นายมานพ พรรณพลวรรณ ปราชญปลานลจงหวดปทมธาน นายประกอบ ทรพยยอดแกว ปราชญปลานลจงหวดราชบร นายธนชย เขยวขา ปราชญปลานลจงหวดเพชรบร นายพรชย บวประดษฐ ปราชญปลานลจงหวดชลบร จอ.บญชวย เอยมอไร ปราชญปลานลจงหวดตราด นายวชาญ สทธโชค ปราชญปลานลจงหวดระยอง นายพรปวณ แสงฉาย ปราชญปลานลจงหวดอางทอง นายประสงค ยมนอย ปราชญปลานลจงหวดชยนาท นายอทธพทธ รอดพล ปราชญปลานลจงหวดอยธยา นางสมาลา บรรลกจ ปราชญปลานลจงหวดสงหบร จ.ส.ท.กฤษณะ ชมศร ปราชญปลานลจงหวดสระบร นายเทยมศกด สงากชกร ปราชญปลานลจงหวดกาญจนบร

นายเสร เพยรชอบ ปราชญปลานลจงหวดปราจนบร

ปราชญปลานลภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

นายกฤษณะ แสนทวสข ปราชญปลานลจงหวดอบลราชธาน นายสมพงศ ภาด ปราชญปลานลจงหวดหนองคาย

นายสพงษ วรวงษ ปราชญปลานลจงหวดขอนแกน นายบวล ทนพษ ปราชญปลานลจงหวดมหาสารคาม ด.ต.วชย ชมภสาร ปราชญปลานลจงหวดเลย นางเกษา ไชยศล ปราชญปลานลจงหวดนครพนม นายประเทอง นาคสวสด ปราชญปลานลจงหวดมกดาหาร นายไพบลย มงคลมณ ปราชญปลานลจงหวดชยภม นายสทศน บดด ปราชญปลานลจงหวดสรนทร นายอธวฒน เยยมไธสง ปราชญปลานลจงหวดนครราชสมา นางสาวเพมทรพย วบลชย ปราชญปลานลจงหวดกาฬสนธ นายประเดม แสงสวาง ปราชญปลานลจงหวดยโสธร นายแสวง ดงเจรญ ปราชญปลานลจงหวดอดรธาน นายสธรรม วนทะไชย ปราชญปลานลจงหวดรอยเอด นายสรสทธ เอกชยเจรญ ปราชญปลานลจงหวดอานาจเจรญ นายปรชา ธรรมพทกษ ปราชญปลานลจงหวดสกลนคร

ปราชญปลานลภาคใต

นายสรยา เทพหน ปราชญปลานลจงหวดพทลง นางหนวาด ไขนน ปราชญปลานลจงหวดนครศรธรรมราช นายจรญ ไขคลาย ปราชญปลานลจงหวดตรง นายสมยศ สอนรกด ปราชญปลานลจงหวดปตตาน นายอดศกด รงเรอง ปราชญปลานลจงหวดสตล นายสมคด เจยวกก ปราชญปลานลจงหวดสราษฏรธาน นายสชาต จตภาค ปราชญปลานลจงหวดสงขลา

ภาคผนวกท 2 คณะกรรมการบรหารโครงการยกระดบมาตรฐานฟารมเพาะเลยงปลานลเพอการสงออก

นายสมหวง พมลบตร ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด

ประธานคณะกรรมการโครงการฯ

นางสาวสมศร งามวงศชน ผเชยวชาญดานการเพาะเลยงสตวนาจด

รองประธานคณะกรรมการโครงการฯ

นายทว วพทธานมาศ ผอานวยการสถาบนวจยอาหารสตวนาจด กรรมการ

นายวนย จนทบทม ผอานวยการสถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนาจด กรรมการ

นางเตมดวง สมศร ผอานวยการสถาบนวจยสขภาพสตวนาจด กรรมการ

นายปฏพทธ อภธนกล ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจด แพร กรรมการ

นายธราพนธ วฒนะมหาตม ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจด มหาสารคาม กรรมการ

นางเรณ วองสงสาร ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจด เพชรบร กรรมการ นางสาวสวณา บานเยน ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจด สงขลา กรรมการ นายสนธพนธ ผาสขด หวหนากลมวชาการ สานกวจยและพฒนาประมงนาจด

กรรมการและเลขานการ นายภวตร คนธมธรพจน นกวชาการประมงชานาญการพเศษ กรรมการและผชวยเลขานการ นายสชาต องธรรมจตร นกวชาการประมงชานาญการพเศษ กรรมการและผชวยเลขานการ นางสาวจนตนา โตธนะโภคา นกวชาการประมงชานาญการพเศษ กรรมการและผชวยเลขานการ นางสาวอญชล โควนฤมตร นกวชาการประมงชานาญการพเศษ กรรมการและผชวยเลขานการ