চ কা বিবিĪ 5ঁচবি ƫ কৰ্Ƶসচী সŒকƵীয়...
TRANSCRIPT
চৰকাৰৰ বিবিনন আচবি আৰ কৰমসচী সমপকমীয়
কষকৰ সহজ হাতপবি ২০১৭-১৮
িাৰত চৰকাৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালয়
কবষ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ
বকয় এই হাতপবি
কষক ৰাইজৰ উপকাৰৰ িাবি িাৰত চৰকাৰৰ কবষ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাবগ ৰাজয চৰকাৰৰ জবৰয়বত িািা আঅচবি ৰপায়ি কবৰ আবহবে এবি পৰবতযক আচবিৰ িাবি পৰসতত িীবত-বিবদমবিকা জািিী তিা বিবদমি আবদবয় এবি আচবিসৰহৰ অনতগমত বিবিনন উপাাংি িা উপ-আচবিৰ পৰা কষবক লাি কবৰি পৰা িািা সা-সবিধাৰ পৰকাৰ তিা পবৰসৰ আবদ সমপবকম বিিদিাবে জিাৰ সব াগ বদবয়
এই সৰহ িীবত-বিবদমিিাক সবননবিষট কবৰ পৰসতত কৰা এই হাতপবিখিত ৰঠ ১২ টা বিবিনন বিষয় অনতিমকত কৰা হহবে ndash ১ কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY) ২ িবৰ সবাসথয কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অণসাৰ ৩ জলবসঞচি পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি য াজিা (PMKSY) আৰ অিযািয আচবি ৪ কবষ বিপণি ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ ৫ হজবেক কবষ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ৬ উদযাি-িসয ৭ িীজ ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ ১০ কবষ ঋণ ১১ িসয সৰকষা আৰ ১২ িহিকষৰ কবষ
তদপবৰ এই হাতপবিত এই পৰবতবটা বিষয়ৰ সবত সাংলগন বকে িযেহাবৰক বদি সমপবকম পৰাৰিমও আগিব াো হহবে যসই বদি আগত ৰাবখবয়ই পৰবতবটা অধযায় ৰলতঃ বতবিটা িাগত বিিকত কৰা হহবে ndash lsquoবক কবৰিrsquo lsquoআপবি বক লাি কবৰিrsquo আৰ lsquoকাৰ সবত য াগাব াগ কবৰিrsquo
এই হাতপবিত আচবিকা মযসচী বিবিক বিষয় সবননবিষট িকবৰ উপাাংি সাবপবকষবহ তিযসৰহ অনতিমকত কৰা হহবে এই হাতপবিৰ দবাৰা যদিৰ সাধাৰণ কষক ৰাইজ উপকত যহাোৰ লগবত সমপৰসাৰণ কৰমীসকল তিা যদিৰ আচবি পৰসতত কবৰাতাসকবলা উপকত হrsquoি িবল আিা কৰা হগবে এই আচবি িা কা মযসচীসৰবহ যদিৰ কষক জিতাক চৰকাৰৰ িািা আচবিকা মযসচী তিা িযেসথাৰ বহতাবধকাৰী হrsquoি পৰাকক উপ কত বিিাগ তিা পৰবতষঠািৰ সবত য াগাব াগ কৰাত সহায় কবৰি
অবৰতাি যগৌতৰ
টীয়া সবচে (সমপৰসাৰণ) কবষ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ িাৰত চৰকাৰ
সচীপতৰ
কৰবৰক িাং
অধযায় পষঠা
১ কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
১
২ িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
৫
৩ জলবসঞচি ১১ ৪ কবষ বিপণি ১৮ ৫ হজবেক কবষ ২৪ ৬ উদযাি িসয ৪২ ৭ িীজ ৮৫ ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত ৯৪ ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ ১৩১ ১০ কবষ ঋণ ১৪১ ১১ িসয সৰকষা ১৪৫ ১২ িহিকষৰ কবষ ১৪৮
1
অধযায়-১
কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
বক কবৰি
bull পৰাকবতক দব মযাগবিপদ যপাক-পৰো যিৰাৰ আবদৰ উপদৰে আৰ পৰবতকল িতৰৰ দবৰ অপৰবতবৰাধয পৰাকবতক বিপদ-আপদৰ আিাংকাৰ পৰা বিজবক বিিীয়া সৰকষা পৰদাি কৰক
bull আবপািাৰ অঞচলত পৰব াজয উপ কত িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা গৰহণ কৰক bull যদিত িতমৰাবি কা মযকৰী হহ িকা চাবৰখি িীৰা আচবি হrsquoল ndash পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা আচবি (PMFBY) িতৰবিবিক িসয িীৰা আচবি
(WBCIS) িাবৰকল গে িীৰা আচবি (CPIS) আৰ পাইলটবিবিক একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি (UPIS) (৪৫ খি বজলা) bull বদবহ আপবি বিবদমষট য াবষত িসযৰ বিপৰীবত কবষ ঋণ গৰহণ কবৰি বিচাবৰ যতবনত PMFBYWBCISCPISUPIS আচবিৰ অধীিত বিজবক
অনতিমকত কবৰাোবটা িাধযতাৰলক bull ঋণ গৰহণ িকৰা কষকৰ িাবি এবি িীৰা যসবচছাৰলক bull িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা লািৰ িাবি বিজ বিজ অঞচলত িকা িসয িীৰা যকামপািী িা বজলা কবষ বিষয়াবিকটেতমী যিাংকৰ িাখা পৰািবৰক
কবষ ঋণ সৰিায়ৰ সবত য াগাব াগ কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
কৰ িাং আচবি সাহা য ১ পৰধাি ৰনতৰী িসয
িীৰা আচবি bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
2
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ যকাবিা হৰাস িা কতমি যিাবহাোকক সমপণম ৰাবিৰ আদায় bull পৰবতকল িতৰৰ িাবি িীজ সবচি যিাোবৰবল িীৰাকত ৰাবিৰ ২৫ প মযনত ধি িীজ বসচা িা যৰাপিকল অহা িাধাৰ িাবি আদায় বদয়া হrsquoি bull য াবষত িসযৰ বিবদমষট উৎপাদিতকক িসযৰ উৎপাদি হৰাস হrsquoযল উৎপাদি হৰাসৰ পবৰৰাণৰ সৰৰাবিৰ ধি সকবলা িীৰাকত কষকক আদায় বদয়া হি bull অবগৰৰিাবে বদিলগীয়া ধিৰ যকষতৰত সমভােয দািীৰ ২৫ প মযনত ধি তাৎকষবণক সকাহ বহচাবপ আদায় বদয়া হrsquoি bull িাি বিলািবষট আৰ িবৰসখলি আবদবয় কৰা কষয়-কষবতৰ পবৰৰাণ িযবকতগত যখবত পিাৰ বিবিত ৰলযায়ি কৰা হrsquoি bull িসয চবপাো আৰ পিাৰত শকািকল হি বদয়াৰ যকষতৰত ১৪ বদিকলবক বদ ণমীিায় িা আিতৰীয়া িৰষণৰ িাবি িষট হয় যতবনত এবি কষয়-কষবতৰ বহচাবপা যখবত পিাৰ বিবিত কৰা হrsquoি bull িীৰাৰ দািীসৰহ যসািকাবল বিসপবি কবৰিৰ িাবি দৰসাংবিদি পৰ বকত আৰ যদৰাণ পৰ বকতৰ িযেহাবৰবৰ িসয চবপাোত সহায় কৰা হrsquoি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
২ িতৰ বিবিক িসয িীৰা আচবি
bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
3
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull য বতয়া িতৰৰ সচকাাংক (িৰষণউষণতাআবপবকষক আদৰমতািতাহৰ গবত আবদ) য াবষত িসযৰ বিবিত িতৰ সচকাাংকতকক বিনন (কৰযিবে) হয় যতবতয়া বিবদমষট অঞচলত িীৰািকত সকবলা কষকবক এবি বিননতাৰ ফলত যহাো াবটৰ সৰপবৰৰাণৰ ধি আদায় বদয়া হয় bull বিলািবষট িা ৰােৰ বিবফাৰণৰ ফলত যহাো কষয়-কষবতৰ ৰলযায়ি িযবকতগত কবষপিাৰ প মযায়ত কৰা হি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
৩ িাবৰকল গে িীৰা আচবি
bull িাবৰকল যখবত কৰা কষকৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull পৰবতবজাপা গেৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ৯০০ টকা (৪-১৫ িেৰীয়া গে) ৰ পৰা ১৪০০ টকা (১৬-৬০
িেৰীয়া গে) bull সকবলা যেিীৰ কষকৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ যকষতৰত ৫০-৭৫ ৰাজসাহা যৰ িযেসথা bull য াবষত অঞচলত গে িষট হrsquoযল আদাি সাৰগৰীৰ (ইিপট) ৰলযৰ যলাকচাি িা ধবাংসৰ সৰাি ৰাতৰাত
িীৰাকত ৰাবিৰ বিপৰীবত ধি আদায়ৰ সবিধা ৪ ৪৫ খি বজলাত
একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি ndash পাইলট বিবিক
bull কষকসকলক িসয সমপবি জীেি আৰ োতৰ-োতৰীৰ সৰকষাৰ িাবি বিিীয় সৰকষা আৰ সাৰবগৰক বিপদৰ বিপৰীবত সৰকষা পৰদাি bull এই পাইলট আচবিত ৰঠ ৭ টা িাখা িাবকি ndash িসয িীৰা (PMFBYWBCIS) জীেি িীৰা (PMJJBY) আকবিক ৰতয আৰ অকষৰতা (PMSBY) বিকষািমী সৰকষা গহ কবষ সজবল আৰ যেকটৰ
4
কৰ িাং আচবি সাহা য bull ইয়াবৰ িসয িীৰাবটা িাধযতাৰলক যহাোৰ বিপৰীবত কষকসকবল িাকীবকইটা িাখাৰ পৰা অনততঃ ব বকাবিা দটা িাবচ লrsquoি পাবৰি bull কষকসকবল ৰাতৰ এখি আবিদিৰ দবাৰাই আৰ এবকবট িযেসথাবৰই পৰবয়াজিীয় সকবলা িীৰাৰ সবিধা লrsquoি পাবৰি bull সমপবিৰ িীৰাকৰণৰ িাবদও চৰকাৰৰ দই ৰখয আচবি PMSBY আৰ PMJJBYক এই আচবিৰ অনতিমকত কৰা হহবে bull একক িযেসথা িাতায়িৰ দবাৰা এই পাইলট আচবিৰ ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull িসযৰ িীৰাৰ িাবদ অিযািয িীৰাসৰহ িযবকতগত িীৰা দািী আবিদিৰ বিবিত বিসপবি কৰা হrsquoি
কাক য াগাব াগ কবৰি
সাংবিষট অঞচলৰ বিকটেতমী যিাংকৰ িাখাসাধাৰণ কবষ ঋণ সবৰবত সৰিায় যিাংক বিধমাবৰত সাধাৰি িীৰা যকামপািী আৰ বজলা কবষ বিষয়াখণড উননয়ি বিষয়াক লগ ধৰাৰ ওপবৰও বিবনাকত যেি পবটমলবটা চাি পাবৰ ndash wwwagri-insurancegovin
5
অধযায়-২
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
বক কবৰি
bull সদায় ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত বিবি কবৰ উপ কত ৰাতৰাত সবঠক ৰাসায়বিক সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাবটৰ উিমৰতা অকষণণ ৰাবখিকল হজে সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাসায়বিক সাৰৰ পৰা সিমাবধক সফল পািৰ িাবি সাৰ েবটয়াই বদয়াৰ সলবি িসযৰ বিপা অঞচলত পৰবয়াগ কৰক bull বিপাকাণডৰ উপ কত িবি তিা সৰয়ৰবত িসয পৰঠ হrsquoিকল ফেফৰাে কত সাৰ উপ কত ৰাতৰাত পৰবয়াগ কৰাৰ লগবত ৰাবটত িাইেrsquoযজিৰ
পবৰৰাণ িবি কবৰিকল িাইেrsquoযজি সাং কতকাৰী িসয য বি ৰাহজাতীয় িসয যৰাপণ কৰক bull অাংিীদাৰবিবিক হজবেক বিবিতকৰণ িযেসথা (Participatory Organic Gurantee Scheme-PGS India) গৰহণৰ িাবি আগৰহী
কষকসকবল বিনতৰ ৫ জিীয়া কষক যগাট গঠি কবৰ বিকটেতমী আঞচবলক হজবেক কবষ যকনদৰত যগাটবট পঞজীয়ি কৰাি পাবৰ
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম এই আচবিৰ অধীিত ২০১৫ চিৰ ১৯ যফবৰোৰীত িবৰ সবাসথয কাৰম পিবতৰ সচিা কৰা হয় যদিৰ সকবলা কবষিবৰবত দই িেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ এই কাৰম বিতৰণ কৰা হrsquoি াবত কষকসকবল তাৰ বিবিঅ িসয উৎপাদিৰ িাবি সবঠক ৰাতৰাত যপাষক যৰৌলৰ পৰবয়াগ কবৰ কবষিবৰৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িবি কবৰি পাবৰ
আপবি বক লাি কবৰি
িবৰ উননয়িৰ িাবি সাহা য
6
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১ অি পবষট যৰৌল আৰ িবৰ সাংবিাধকৰ বিতৰণ
২৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ িবৰ যহলি কাৰম আচবি
১ ক)
বজপচাৰপাইৰাইটচণ ৰলrsquoৰাইটৰ য াগাি
ৰঠ সাৰগৰীৰ ৫০ িযয় + পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকক পবৰিহি িযয়
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
২ িসয সৰকষাৰ ৰাসায়বিক দৰেয পতাংগিািক যিকৰিািক হজে-কীটিািক হজে-এবজণট অিসাৰ হজে-সাৰ আবদ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
৩ হজবেক কবষ পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৪ যকচসাৰ যগাট সথাপি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা (৩০ ফট x ৮ ফটx ২৫ ফট িা ৬০০ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৫ উচচ িতবৰ পবলবিি িাবৰমবিৰ পৰবত যগাটত ৮০০০ টকা (১২ ফট x ৪ ফটx ২ ফট িা ৯৬ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ
7
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৬ সাংহত পবষট িযেসথাপিাৰ উননয়ি পৰবত যহকটৰত ১২০০ টকা (৪ যহকটৰ কবষিবৰ প মযনত) ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৭ বজপচাৰ ফেফrsquoবজপচাৰযিনটিাইট োলফাৰৰ য াগাি
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ অিসাৰ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
৯ চণচণজাতীয় দৰেয পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ১০০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১০ হজে-সাৰ (ৰাই বিয়াৰফেবফট দৰেণীয়কৰণ যিবকটবৰয়া)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৩০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১১ িতি ভৰাৰযৰাণসথায়ী িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ১০০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
8
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৩৩ সবিমাচচ ২৫লাখ প মযনত
১২ অিসাৰ জিবপৰয়কৰণ আৰ বিতৰণ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা বহচাপত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ অিিা পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১৩ জলীয়াৰাধযৰবিবিক হজেসাৰহজেকীটিািকৰ অতযাধবিক যগাট সথাপি
২০০ বটবপএ কষৰতাসমপনন পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ২৫
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ ফলৰলিাকপাচবলৰ িজাৰ কবষজাত সাৰগৰীৰ িবজমত পদািমৰ পৰা াবনতৰক পিবতবৰ পচিসাৰ উৎপাদি যগাট
৩০০০ বটবপএঅ উৎপাদিকষৰতাৰ পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৬৩ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৩৩
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ কষকৰ পিাৰত হজেসাৰগৰীৰ িযেহাৰ আৰ উৎপাদিৰ বিকাি (সাৰ যকচসাৰ হজেসাৰ জলীয়াযগাটা আেজমিাৰ পৰা পচিসাৰ যিষজ আৰক আবদ)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ অাংিীদাৰবিবিক বিবিতকৰণ িযেসথা িা বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ আধাৰত যগাটবিবিত হজবেক কবষ পিবতৰ অেলমবি
বতবিিেৰৰ িাবি পৰবত বহতাবধকাৰীকল সবিমাচচ ৪০০০০ টকা প মযনত পৰবত যহকটৰত ২০০০০ টকা বহচাপত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
9
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১৭ অিলাইি তিয িযেসথাপিা আৰ অেবিষ বিবিষণৰ িাবি বপবজএে পিবতকল সহব াবগতা পৰদাি
পৰবতযক আঞচবলক পবৰষদৰ িাবি সবিমাচচ ১ লাখ টকা বহচাপত পৰবত যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৫০০০ টকা সীৰাৰ বিতৰত পৰবত কষকৰ িাবি ২০০ টকাকক পৰবত িেৰত অেবিষ বিবিষণৰ িাবি পৰবত িৰিাত ১০০০০ টকা (এবি পৰীকষা NABL পৰীকষাগাৰতবহ সমপনন কবৰি লাবগি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৮ সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি সাংব াগীকৰণৰ িাবি হজবেক গােৰ িযেসথা
যগাটআতমসহায়ক যগাটৰ দবাৰা সাংহত সাৰ িযেসথাপিা িাৰীৰ ঢাপত সাৰজাতীয় গেবৰাপি আৰ ৰাহজাতীয় িসযৰ বৰবেত যখবতৰ জিবপৰয়কৰণৰ িাবি পৰবত গােকল ১০ লাখ টকা (পৰবত ৰাজযত পৰবত িেবৰ সিমাবধক ১০ খি গােক সাহা য দাি কৰা হrsquoি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৯ হজবেক কবষৰ পৰদিমি ৫০ জিীয়া িা তবতাবধক সদসযৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িািদ ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২০ সৰসযাজজমবৰত িবৰৰ সাংবিাধি কষাৰকীয়লেণ কত ৰাবট পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৫০০০০ টকাকক আবিক ৰাবট পৰবত যহকটৰত ৩০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৬০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
10
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
২১ িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰ বকতবৰ বিকবিত কষদৰ িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ৩০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৪৪ সবিমাচচ ৪৪০০০ টকা প মযনত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২২ গাও প মযায়ত িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি ৰঠ পৰকলপৰ ৪০ অিিা ৪০০০০০ টকা ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযািিসয বিষয়া আটৰা আচবিৰ পৰকলপ সঞচালক
11
অধযায় ndash ৩ জলবসঞচি
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি আৰ অিযািয আচবি বক কবৰি
bull উিৰ কবষ যকৌিলৰ জবৰয়বত িবৰ আৰ জল সাংৰকষণৰ কৰক bull পখৰী আৰ যচক িানধৰ সহায়ত িৰষণৰ পািী সাংৰকষণ কৰক bull পািী জৰা যহাো অঞচলত িসযৰ পবৰেতমি িীজ উৎপাদি তিা কবঠয়াতলী সথাপি কৰক bull িসযৰ ৰািদণড আৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি আৰ ৩০-৩৭ প মযনত পািী িবচাোৰ িাবি বিপ আৰ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা গৰহণ
কৰক
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি (PMKSY) PMKSY আচবিখি ২০১৫ চিৰ ১ জলাইত যদিৰ অিমকিবতক পবৰকৰৰা বিষয়ক যকবিবিট সবৰবতবয় ৰঠ পাচ িেৰৰ িাবি (২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২০ হল) ৰঠ ৫০০০০ যকাবট টকাৰ িযয় সাবপবকষ অিবৰাদি জিায়
এই আচবিৰ উবেিয হrsquoল যদিৰ সকবলা কবষ পিাৰত বিনতৰ পৰবয়াজিীয় সৰকষাৰলক জলবসঞচি িযেসথাৰ সবিধা বিবিত কৰা- াবত পৰবত যটাপাল পািীৰ িাবি অবধক িসয উৎপাদিৰ লকষয পৰণ কবৰি পাবৰ আৰ তাৰ জবৰয়বত যদিৰ গৰাৰযাঞচলৰ উননয়ি সাধিৰ িাট ৰকবল হয় এই আচবিৰ অধীিত ৰখযতঃ জলবসঞচি পৰণালীৰ য াগাি িযেসথাৰ পৰবতবটা সতৰ অিমাৎ পািীৰ উৎস য াগাি যিটেকম যখবত পিাৰত সদকষ পৰবয়াগ িযেসথা িতি পৰ বকত আৰ তিযৰ য াগািৰ িাবি সমপৰসাৰণ যসো আবদৰ সকবলাবত বজলাৰাবজযক প মযায়ত সাৰবগৰক পবৰকলপিাৰ জবৰয়বত সৰাধাি িযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ যকৌিল হাতত যলাো হহবে
আপবি বক লাি কবৰি
12
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাি আচবি
১ পািী পবৰিহিকাৰী পাইপ HDPE পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত সিমাবধক ৫০ টকাকল PVC পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ৩৫ টকা আৰ HDPE যলবৰবিবটৰ অবিি যল যেট বটউিৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ২০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবতজি কষক িা বহতাবধকাৰীৰ িাবি অিবৰাবদত সবিমাচচ বচবলাং ১৫০০০ টকা
উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা আচবি (BGREINMOOP)
২ হতলবখজৰ িা অইল পাৰৰ িাবি বিপ জলবসঞচি িযেসথা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািত বিবদমষট কৰা অি ায়ী ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৩ পলাবষটক িা বচবৰণটৰ পািী সাংৰকষণ কবৰি পৰা িযেসথা পাৰত িকা পখৰী ৰাজহো পখৰী বিৰমাি (১০০ বৰ X ১০০ বৰঃ X ৩ বৰঃ) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা জলাধাৰৰ যকষতৰত কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ১০ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ২০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
৪ যখবতয়বক িযবকতগতিাবে খনদা কো িা পাৰৰ পখৰীত পািী সাংৰকষণ (২০ বৰ X ২০ বৰঃ X ৩ বৰঃ)
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ২ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত বহতাবধকাৰীবয় পৰবত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ১৫০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ১৮০ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
13
সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫ ৰাহজাতীয় িসয আৰ য হৰ িাবি বৰাংকলাৰ যচট
যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM)
৬ ক) অইল পাৰৰ যখবত কৰা ঠাইত িrsquoৰ যেলৰ িযেসথা খ) জল সাংৰকষণ কাৰী িযেসথাপখৰী
এিএৰএেএৰ বিয়ৰাি ায়ী অিমাৎ পৰবত িrsquoৰ যেল িা িলীিাদৰ িাবি সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ বকনত এইবকষতৰত এবি িাদসৰহ সাংকটাপনন অধম-সাংকটাপনন আৰ অবতৰাতৰা িযেহত িতল জলৰ অঞচলত সথাপি কবৰি যিাোবৰি লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৭ পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) আৰ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ কো িা িrsquoৰবেল খনদা সিমাবধক ৩০০০০ টকাকল সীৰািি যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০
উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
14
৯ অগিীৰ িলী িাদ ১২০০০ টকা প মনত সীবৰত যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
১০ ১০ অশব িবকত প মযনত পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১১ ৰিাইল যৰইি গাি পৰবত িবষট গািৰ িাবি ১৫০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত জল িযেসথাপিাৰ িযেসথা (NMSA)
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১ জলাকষমণ আৰ িযেসথাপিা ১১ক িযবকতৰ িাবি
জলাকষমণ িযেসথা
লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ িাবি িযয় পৰrsquoৰাটা বিবিত আদায় বদয়া হrsquoি লাইবিাং িিকা পখৰী িা কোৰ িাবি ৩০ কৰ ধি বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১১খ এৰএিবৰগাৰবিউএেবৰবপ য াজিাৰ অধীিত বিবৰমত পখৰী িা কোৰ লাইবিাং
পৰবত পখৰীকোিাদৰ িািদ ২৫০০০ টকা প মযনত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ ৫০ িযয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
15
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১২ ৰাজহো জলাকষমণ িযেসথা ৰাজহো পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীযচক িানধৰাজহো ৰাবটত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং িযেহাৰ কৰা জলাধাৰ
হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি এবিকো পৰবতবটা িযেসথাৰ িাবি সবিমাচচ ২০ লাখ আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ২৫ লাখ প মযনত বিৰমাণ িযয়ৰ ১০০ ধি ১০ যহকটৰ প মযনত কৰাণড এবলকাৰ িা পৰৰাটাবিবিত কৰাণড এবলকাৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ অিয সৰ আকাৰৰ িযেসথাৰ িাবি লাইবিাং িিকা পখৰী িা জলাধাৰৰ িাবি এবি সাহা য ৩০ কৰ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৩ িলীিাদিrsquoৰ যেল ৰ বিৰমাণ (অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া)
পৰবতবটাবত সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ সৰ পখৰীৰ পিৰিাৰ িা িিীকৰণ পৰবতবটাবত সবিমাচচ ১৫০০০ টকাকল ৰঠ িিীকৰণ িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ পাইপবপৰকাষট বিতৰণ পৰণালী পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ১০০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰতযবক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ জল উবিালক সাৰগৰী (হিদযবতকবৰবজলিায়যসৌৰ)
পৰবতবটা হিদযবতকবৰবজল যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১৫০০০ টকাকল আৰ পৰবত যসৌৰিায় যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা প মযনত ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৭ ক) পবল লাইবিাং সহ যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ সমভেপৰ সথািত সৰকষাৰলক যিৰা
পৰবত িবৰটাৰ সাংৰকষণ কষৰতাৰ িাবি ১০০ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
16
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১৮ সৰবকষত যিৰা সহ ইটাবচবৰবণটবৰ বিবৰমত যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ
পৰবত িবৰটাৰ ধাৰণকষৰতাৰ িাবি সবিমাচচ ৩৫০ টকাকল বিৰমাণ িযয়ৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২ বিপ জলবসঞচি বৰবপএবপ িবহমিত এবলকা আৰ বৰবৰবপ উিৰ-পে তিা পাহাৰীয়া অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৪৫ অৰ অিযািয অঞচলৰ িাবি ৩৫ বৰবপএবপবৰবৰবপউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি এই পবৰৰাণ ৰঠ িযয়ৰ ৬০ তিা অিযািয কষকৰ িাবি ৪৫ (বৰবপএবপ -খৰাাংপীবিত এবলকা আচবি বৰবৰবপ- ৰৰিবৰ অঞচল উননয়ি আচবি উিৰ পে আৰ বহৰালয় পািমযতয ৰাজয) এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি সচৰাচৰ িহলকক যৰাো িসযৰ যকষতৰত সথাপিৰ ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ২৩৫০০ টকাৰ পৰা ৫৮৪০০ টকা আৰ িকক যৰাো িসযৰ িাবি সাধাৰণবত পৰবত যহকটৰত ৮৫৪০০ টকাৰ পৰা ১০০০০০ টকা প মযনত হrsquoি পাবৰ অেবিয িসযৰ ৰধযেতমী দৰতব আৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবি িযয় সাৰািয পিক হrsquoি পাবৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
17
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
৩ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি বিবিনন যেণীৰ কষক তিা এবলকাৰ িাবি সাহা যৰ ধৰণ উপবৰাকত বিপ জলবসঞচিৰ দবৰ এবক এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি ৰাইকৰ বসপাংকলাৰৰ যকষতৰত ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ৫৮৯০০ টকা বৰবি বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮৫২০০ টকা পবটমিল বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৯৬০০ টকা অধম-সথায়ী জলবসঞচি িযেসথাৰ িাবি ৩৬৬০০ টকা পৰবত যহকটৰ আৰ িহদায়তি বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা (যৰইি গাি)ৰ িাবি পৰবত যহকটতম ৩১৬০০ টকা পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা িবৰ সাংৰকষণ বিষয়াআটৰাৰ পৰকলপ সঞচালকবজলা উদযাি িসয বিষয়া
18
অধযায় ndash ৪ কবষ বিপণি
বক কবৰি bull কষকসকবল এগৰাকমবিট (wwwagmarketnicin) যেিচাইটৰ জবৰয়বত িা বকষাণ কল যচণটাৰৰ পৰা িা এচএৰএচ য াবগ উৎপাবদত
িসযৰ িজাৰ ৰলযৰ তিয লাি কবৰি পাবৰ bull আবপািাৰ পৰবয়াজি সাবপবকষ সকবলা সৰয়বত তিয পৰদাি কবৰি পৰাকক এচএৰএচৰ িযেসথা উপলবধ bull যকৰতা-বিবকৰতা সকবল দৰকাৰী তিয বিবনাকত পবটমলত পাি পাবৰ ndash wwwfarmergovinbuysellhtm bull িসয চবপাো আৰ ৰৰণা ৰৰাৰ দবৰ কা ময সৰয়ৰবত কবৰি লাবগ bull বিবকৰৰ আবগবয় সবঠকিাবে যগৰবৰাং যপবকাং আৰ যলবিবলাং কবৰ অবধক ৰলয লাি কবৰি পাবৰ bull উপ কত িজাৰৰাণডীকল উৎপাবদত সাৰগৰী পবৰিহি কবৰ পৰকত ৰলয লাি কবৰি পৰা ায় bull অিতৰত িসয বিকৰী কবৰি পৰাকক িসয ৰজত কবৰ ৰাবখবল অবধক লাি পাি পৰা ায় bull বিপদত পবৰ কবৰিলগীয়া বিকৰী িা কৰ ৰলযত িাধযত পবৰ কৰা বিকৰী িাসমভে এৰাই চলা উবচত bull কষকসকবল যগাট িাবনধ বিপণি সৰিায় আৰ কষক উৎপাদক সাংসথাৰ ৰাধযবৰবৰ বিপণিৰ অবধক সবিধা লাি কবৰি পাবৰ bull বিপণি সৰিায়সৰবহ খচৰা আৰ পাইকাৰী বিকৰী যকনদৰ খবলি পাবৰ bull িাধযত পবৰ উৎপাবদত সাৰগৰী বিকৰী কবৰি লগা অেসথা এৰাই চলাৰ িাবি কষকসকবল িীতল িৰাল আৰ গদাৰ ৰৰ িযেসথা গৰহণ কবৰ
সাৰগৰী ৰজত কবৰ ৰাবখি পাবৰ কবষ বিপণি ইিফৰা (AMI) এই আচবিখি সদযহবত িনধ কবৰ ৰখা হহবে অতীতৰ যকাবিা ধি ৰকবল কবৰ বদয়া িা সাংবিষট কাৰৰ অগৰগবতৰ বিিদ তিয জাবিিৰ িাবি আবপািাবলাবক যৰপটী কবষ বিপণি উপবদষটা বিপণি আৰ পবৰদিমি সঞচালকালয় ফবৰদািাদ -ৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ইবৰইল ndash rgs-agrinicin)
19
ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ (e-NAM)
যদিৰ কবষ-বিপণি খণডকল পবৰেতমি সচিা কৰাৰ লকষযবৰ তিা কবষজাত সাৰগৰীৰ অিলাইি বিপণি পৰবকৰয়াক িযাপক কবৰ যতালাৰ দবাৰা যদিৰ কষকসকলক সিমাবধক লািৰ সবিধা পৰদাি কবৰিকল ২০১৫ চিৰ জলাই ৰাহৰ ১ তাবৰবখ যকনদৰীয় চৰকাবৰ ldquoৰাষটৰীয় কবষ িজাৰrdquo িীষমক আচবিখিত অিবৰাদি জিায় এই আচবিৰ দবাৰা ৰঠ ২৫০ খি বিয়বনতৰত িজাৰত এক যেিবিবিক ৰঞচৰ ৰাধযবৰবৰ অিলাইি যিচা-বকিা বিপণি িযেসথাক সমপণমৰবপ বৰবজবটল পিবতকল সলবি কবৰ ই-পৰবেি িযেসথা ই-বিবিদা িযেসথা ই-বিকৰয় চবকত জাৰী ই-যপrsquoযৰণট িযেসথা আবদক িযাপক কবৰ যতালাৰ পৰবচষটা কৰাৰ লগবত তিযৰ সাৰঞজসযহীিতা দৰীকৰণ যলি-যদিৰ যকষতৰত সবচছতা িবি তিা সৰগৰ যদিবত িজাৰিযেসথাক অবধক সলি কবৰ যতালাৰ যচষটা কৰা হহবে এই িযেসথাই কষকসকলৰ িাবি খচৰা লািৰ পবৰৰাি িবি কবৰি ২০১৬ চিৰ ১৪ এবপৰলত ই-িাৰৰ পাইলট িযেসথা ৮ খি ৰাজযৰ ২০ খি িজাৰত ৰকবল কৰা হয় এবতয়াকলবক যদিত ৰঠবত ১০ খি ৰাজযত ২৫০ খি িজাৰ কৰবৰ ndash অনধৰপৰবদি (১২) েবিিগি(৫) গজৰাট (৪০) হাবৰয়ািা (৩৭) বহৰাচল পৰবদি (২০) ৰাজসথাি (১১) যতবলাংগািা (৪৪) আৰ উিৰপৰবদি (৬৬) এই পবটমলৰ সবত সাংলগন কৰা হহবে এই সমপকমীয় বিিদ তিযৰ িাবি শৰী সিাষ িৰমা বপ এৰ ইউ ই-িাৰ কষদৰ কষকৰ কবষ-িযেসায় কিেবটময়াৰ িতি বদললীৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল- namsfacin ) আচবিসৰহৰ বিিদ তিয বিবনাকত পবটমলবতা উপলবধ-wwwenamgovin
কষক উৎপাদকসাংসথা (FPO)
কষকসকবল বকদবৰ এফবপঅrsquoত য াগ বদি যকিাজবিা কষক এবকলগ হহ ব পৰকতবত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদিৰ সবত জবিত আৰ কবষ-বিপণি সাংকৰানতীয় বদিত অাংি যলাোৰ যকষতৰত আগৰহী যতবি উকৰহতীয়া উবেিযৰ কষক লগ হহ এবকাখি গােত িাি যকিাখবিা গােৰ ৰাজত এবকাটা যগাট খবল সাংবিষট যকামপািী অবধবিয়ৰৰ আওতাত কষক উৎপাদক যকামপািী বহচাবপ পঞজীয়িৰ িাবি আবিদি কবৰি পাবৰ
এফ বপ অrsquo গঠি কবৰবল যহাো লাি ক) এবক উবেিযৰ কষক যগাটৰ অাংি বহচাবপ কষক সকবল অবধক পৰবতব াবগতাৰলক ৰলযত কবষজাত সাৰগৰী যিো-বকিা কবৰি পৰাকক দৰ-দাৰ কৰাৰ অবধক সকষৰতা লাি কবৰি
20
খ) উননততৰ বিপণি সবিধাৰ িাবি কবষজাত সাৰগৰী যগাবটাোৰ সবিধা সৰহ পবৰৰাণত কৰা যলি-যদবি কষকসকলক পৰবকৰয়াকৰণ সাংৰকষণ িা পবৰিহি আবদৰ িাবি যহাো িযয়ৰ যকষতৰত অবধক ৰাবহ কৰাৰ সবিধা পৰদাি কবৰ
গ) এফবপঅrsquo সৰবহ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি বিিমাবচতকৰণযগৰবৰাং যপবকবজাং পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ দবৰ িযেসথা অেলমবি কবৰ অবধক ৰলয লাি কৰাৰ িযেসথা হাতত লrsquoি পাবৰ
) এফবপঅrsquo গঠিৰ দবাৰা চবপাোৰ আগবত আৰ বপেত িািা আনতঃগািবিৰলক সবিধা য বি যসউজগহ কবষ াবনতৰকীকৰণ িীতলিৰাল কবষ-পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ সবিধা িযেহাৰ কৰাত সহজ হয়
ঙ) এফবপঅrsquo সৰবহ বিজৰ িযেসায় পৰসাবৰত কবৰিৰ িাবি ইিপট সাৰগৰীৰ যদাকাি কাষটৰ যকনদৰ আবদ খবলি পাবৰ rsquoত কষক সদসযসকবল ৰাজ-সাহা য কত ৰলযত ইিপট আৰ যসো লাি কবৰি পাবৰি
এফবপঅrsquoৰ িাবি আবিদি জিািকল য াগাব াগৰ তিয
সচৰাচৰ এফবপঅrsquoসৰহ কবষ বিিাগ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ আবদৰ দবাৰা ৰাজযসৰহত পবৰচাবলত যকনদৰীয় সাহা যপৰাপত আচবিৰ অধীিত যখালাৰ িযেসথা আবে আগৰহী কষকসকবল এই সাংকৰানতত সাংবিষট বিিাগৰ সঞচালক িা কষদৰ কষকৰ কবষ-বিপণি কিেবটময়াি আবদৰ সবত বিিদ তিযৰ িাবি য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল ndash sfacnicin)
আপবি বক লাি কবৰি
21
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ বচবলাং আচবি ৰলধিী িযয়ত ৰাজসাহা যৰ হাৰ
১০০০ যৰবেকটি প মযনত (টকাযৰট)
১০০০ যৰটতকক যিবে আৰ ৩০০০০ যৰট প মযনত (টকাযৰট)
সিমাবধক (লাখ টকা)
১ ক) িৰাল ৰৰ আনতঃগািবি সমপকমীয় পৰকলপ ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (AMI) পিমৰ গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
১৩৩৩২০ ১১৬৬৫৫ ৮৭৫০০
১৩৩৩২০ ১০০০০০ ৭৫০০০
৪০০ ৩০০ ২২৫
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
22
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ হাৰ
সিমাবধক ৰাজসাহা যৰ বচবলাং (লাখ টকা)
আচবি
খ) অিয বিপণি আনতঃগািবি পৰকলপৰ িাবি ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (পিমৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি যগৰবৰাং আৰ যষটণডাৰমাইবজচি উননয়ি সেলীকৰণৰ আচবি) (AMIGS)
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ উিৰাখণড বহৰাচল পৰবদি জনম-কাশমীৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয তিা জিজাবতপৰধাি অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
৫০০ ৫০০ ৪০০
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
পািমতয অঞচল িবলবল সাগৰপষঠৰ পৰা গি ১০০০ বৰটাৰতকক অবধক উচচতাৰ অঞচলসৰহক িবজাো হয় অিসচীত জাবতজিজাবতৰ সৰিায়সৰহ ৰাজয চৰকাৰৰ সাংবিষট বিষয়াই পৰৰাণীকত কবৰি এই আচবিখি িতমৰাবি উিৰ-পেৰ ৰাজযবকইখিত পৰব াজয আৰ অিসচীত জাবতজিজাবতৰ িাবি উপলবধ সাধাৰণ যেণীৰ িাবি ৰাজসাহা যৰ অিবৰাদি পৰবকৰয়া ৫৮২০১৪ তাবৰখৰ পৰা িলিৎ যহাোকক িনধ কবৰ ৰখা হহবে সৰিমিাি বিপণি আনতঃগািবি
bull চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ িাবি দৰকাৰী সকবলা বিপণি আনতঃগািবি িযেসথা bull িজাৰ গহৰ দবৰ বিপণিকাৰীৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাধাৰণ সা-সবিধাসৰহ
23
bull যগৰবৰাং যষটণডাৰমাইবজচি আৰ ৰািৰ পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা যলবিবলাং যপবকবজাং আৰ ৰলয সাংব াজি িযেসথা (পণযৰ ধৰণ সলবি িকৰাকক) আবদৰ িাবি দৰকাৰী সা-সবিধা িা আনতঃগািবি
bull উৎপাদকৰ পৰা উপবিাকতাসাংসাধিবগাট সৰহীয়াকক কৰয় কৰা যকৰতাকলবক পৰতযকষ বিপণিৰ িাবি িযেসথা bull িীতল য াগাি িাংখল িযেসথাত কবষজাত সাৰগৰীৰ পবৰিহিৰ িাবি দৰকাৰী ৰীফাৰ যিি bull খাদয-িসয জৰা কবৰ ৰাবখিৰ িাবি ৰজতকৰণ আনতঃগািবি য বি গদাৰ ৰৰ িযেসথা
কাক য াগাব াগ কবৰি bull িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া যিাংক ৰাবজযক সৰিায় যিাংক আবদ bull সৰিায়ৰ দবাৰা যলাো পৰকলপৰ িাবি ৰাষটৰীয় সৰিায় উননয়ি বিগৰ (NCDC) bull কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)ৰ কাবৰকৰী বিবদমিিাত িকা বিিদ তিয বিবৰাকত যেিচাইটত উপলবধ ndash wwwagmarknetnicin
24
অধযায় ৫ হজবেক কবষ
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ndash বিবদমিােলী
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) উবেিয হজবেক কবষ পিবত ৰাবি হrsquoল পাবৰবেবিকিাবে অিকল কৰ িযয়সাবপকষ পৰ বকতৰ সহায়ত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰা ৰকত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদি পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা হrsquoল ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)ৰ অধীিসথ কবষ সবাসথয িযেসথাপিা িীষমক কা মযসচীবৰ সমপৰসাবৰত ৰপ এই য াজিাৰ অধীিত যগাটবিবিক পিবত আৰ বপবজএে িযেসথা অেলমবিৰ ৰাধযবৰবৰ হজবেক কবষৰ পৰসাৰৰ কা মযসচী ৰপায়ি কৰা হহবে
হজবেক কবষ যকষতৰ বিিমাচিৰ আধাৰ ক) হজবেক কবষৰ িাবি বিিমাবচত অঞচল িা যকষতৰৰ এবলকা ৫০ একৰ যহাোৰ লগবত িাসমভে বিকটেতমী যহাো উবচত এই সমভেপৰ কবৰ তবলিৰ িাবি কষকৰ িাবি অিবৰাবদত চািবচৰীৰ পবৰৰাণ এক যহকটৰ যহাোৰ লগবত ৫০ একৰৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰাপৰয বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ সবিমাচচ ১০ লাখ টকা আৰ সঞচালিা আৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ িাবি ৪৫ লাখ টকা ধা ময কৰা হহবে এবকাটা যগাটত িকা ৰঠ কষকৰ সাংখযাৰ বিনতৰ ৬৫ কষক উপানত আৰ কষদৰ কষক যহাোৰ দৰকাৰ এই বিয়ৰ িাসমভে পৰতযবক যগাটবত অেলমবি কৰাৰ দৰকাৰ আৰ বদবহ যকাবিা যকাবিা যকষতৰত যসয়া সমভেপৰ িহয় যতবনত পৰাপকষত ৰণডলিক িা চকৰবিবিত যসয়া সমপণম কবৰিকল যচষটা কৰা দৰকাৰ খ) সচৰাচৰ পাহাৰীয়া জিজাবত আৰ ৰখযতঃ িবষটবিিমৰ কবষ এবলকাত rsquoত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ সীবৰত িা যতবিই িগণয যতবি অঞচলবত হজবেক কবষৰ পৰসাৰতা িবিৰ িযেসথা কবৰি লাবগ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেিৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবকাটা অঞচলত িকা বিবিনন িসয আৰ কবষ পিবতক সাৰবৰ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিাৰ পৰচলি আৰ পৰসাৰ
25
bull অবধক পবৰৰাণত হজে-ৰাসায়বিক দৰেয হজে-কীটিািক তিা হজে-সাৰৰ িযেহাৰ
আপবি লাি কবৰি
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১ যগাট গঠিৰ ৰাবধযবৰবৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ পৰেতমি ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ আগত বপ বজ এে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাটৰ সাংখযা সমপকমীয় এক কৰম আচবি দাবখল কবৰি
১১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি ৫০ একৰ ৰাবটৰ যগাট গঠিৰ িাবি সথািীয় ৰাইজ িা কষকক উৎসাবহত কৰা
- - - বপবজএে পিবতৰ অধীিত পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাট বিবিক হজে কবষ পিবতৰ অেলমবিৰ িাবি বতবিিেৰকল সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি
১১১ বিধমাবৰত অঞচলত কষকৰ সবত আবলাচিা আৰ সিা পাবত হজে কবষ কবৰিৰ িাবি যগাট গঠিৰ পৰবকৰয়া কষবক পৰবত ২০০ টকাকক
১০০০০ ০ ০ ৰঠ ৫০ একৰ এবলকাৰ কবষিবৰত হজেকবষৰ যগাট গঠিৰ িাবি চৰকাবৰ বিবদমষট অঞচল বিিমাবচত কবৰি আৰ যগাট গঠি পৰবকৰয়া আগি াই বিিৰ িাবি কষকসকলৰ সবত সিা পাবতি
১১২ হজবেক কবষৰ পিাৰকল যগাটৰ সদসযৰ িযেহাবৰকজঞাি ৰলক ভৰৰণ
১০০০০ ০ ০ যগাট গঠিৰ পােত চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা সাংবিষট জঞাি আৰ অবিজঞতা আহৰণ তিা সজাগতা সবষটৰ িাবি এবকাটা অবিজঞতাৰলক ভৰৰণৰ আবয়াজি কৰা হrsquoি
26
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবতযক কষকৰ িাবি ২০০ টকা
১১৩ যগাট গঠি বপবজএে অেলমবিৰ পৰবত কষকৰ বিবিবত আৰ যগাটৰ পৰা যগাটবটাৰ িাবি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বিিমাচি
০ ০ ০ চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা যগাটবটাৰ এজি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বচিাকত কৰা হrsquoি আৰ যতও যগাটবটাক পৰবতবিবধতব কৰাৰ লগবত পৰবিকষণৰ পৰবিকষকৰ দাবয়তব পালি কবৰি
১১৪ যগাটৰ সদসযক হজে কবষ সমপকমীয় পৰবিকষণ ৩ টা পৰবিকষণ পৰবতবটাবত ২০০০০ টকাকক
৬০০০০ ০ ০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপৰ েৰাহৰ বিতৰত এিবচঅrsquoএফআৰবচওফআইবচএআৰৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয় আবদৰ বিবিষজঞৰ সহায়ত যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি বতবিটা যিবলগ যিবলগ পৰবিকষণৰ আবয়াজি কবৰি ক) ইয়াবৰ পৰিৰবটা পৰবিকষণ হrsquoি ndash bull িীজতবলিােমাৰীত পবল পবচাো bull হজে িীজ উৎপাদি
খ) ২য়বটা পৰবিকষণ হজে সাৰ আৰ পচি সাৰ পৰসতবত বিষয়ক ndash
bull যসউজসাৰ আৰ আবলত এবি গে যৰাপি
27
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
bull পচিসাৰ আৰ যকচসাৰৰ উৎপাদি আৰ িযেহাৰ
গ)৩য়বটা পৰবিকষণ হrsquoি হজেসাৰ আৰ হজে-কীটিািক বিষয়ক
bull পঞচগিয িীজাৰত জীোৰত ইতযাবদৰ িযেহাৰ আৰ পৰবয়াগ
bull হজে-সাৰৰ িযেহাৰ (িীজপবলৰ পবৰচ মযাযটাপাল জলবসঞচিযৰ কৰাহজবেক সাৰ আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ বিবধ)
ৰঠ ৮০০০০ ০ ০ ৮০০০০ ১২ বপবজএে পৰৰাণীকৰণ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ ১২১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ
সমপকমীয় দবদিীয়া পৰবিকষণ ৰখয সৰল িযবকত পৰবতজিৰ িািদ ২০০ টকাকক
৪০০ ০ ০ ২০ জি ৰখয সৰল িযবকতৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মসচী ndash ক) কষকৰ পঞজীয়ি খ) হজেকবষ উৎপাদি আৰ পিবতৰ বলবপিিকৰণ গ) িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবত ) সিা আৰ পৰবিকষণৰ হাবজৰা িহী ৰখা আৰ তিয পবৰচালিা
28
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
ঙ) বপবজএে পৰাৰাণীকত হজবেক কবষ িযেসথাৰ পবৰচালিা আৰ যগাটৰ িবৰকা তিা দাবয়তব
১২২ পৰবিকষকৰ পৰবিকষি (২০) পৰবত যগাটৰ পৰবতজি ৰখয সৰল িযবকতৰ িািদ ২৫০ টকাকক ৩ বদিীয়া পৰবিকষণ
০ ৭৫০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফআইবচএআৰ ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ সবত য ৌিিাবে ৰখয সৰলিযবকতসৰহৰ িাবি বিবৰাকত বিষয়ত পৰবিকষি কা মযসচী সমপনন কবৰি ndash ক) ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ খ) হজবেকিাবে উৎপাবদত সাৰগৰীৰ যপবকবজাং যলবিবলাং যেবণডাং আৰ ৰাবকমবটাং গ) হজে-সাৰ আৰ হজে-কীটিািক পৰসতবতৰ িাবি দৰকাৰী ৰাজহো পবৰকাঠাবৰা
১২৩ কষকৰ অিলাইি পঞজীয়ি পৰবতবটা সদসয যগাটত ১০০ টকাকক ৫০ টাৰ িাবি
০ ৫০০০ ৫০০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াত কষকৰ সমপণম তিয য বি কবষৰ িৰঞজী িসযকৰৰ িযেহত সাৰগৰী কষক িপত সিা পৰবিকষণ ইতযাবদ বদ পঞজীয়ি কবৰি লাবগি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি বিবয়াবজত ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ কিচালবণটণট এই তিয িালদবৰ ৰখাৰ িাবি দায়িি হrsquoি
29
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১২৪ ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ পৰীকষা (পৰবত িেবৰ পৰবতবটা যগাটত ২১টা িৰিা) পৰবত িৰিাত ১৯০ টকাকক বতবিিেৰৰ িাবি
৩৯৯০ ৩৯৯০ ৩৯৯০ ৰখয সৰলিযবকতজি কবষ আৰ উদযািিসযৰ পিাৰৰ পৰা িৰিা সাংগৰহৰ িাবি দায়িি িাবকি এবি িৰিা ৰাবজযক িা যকনদৰীয় ৰাবট পৰীকষাগাৰ আৰ আইবচএআৰ িা ৰাবজযক বিশববিদযালয়ৰ পৰীকষাগাৰত পৰীকষা কৰা হrsquoি এই পৰীকষাৰ ফলাফলৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ হজবেক কবষৰ িাবি বিাপ কত কবষ পিবতৰ যপবকজ এবকাটা যগাটৰ কষকসকলৰ িাবি আগিব াো হrsquoি
১২৫ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি হজবেক পিবতকল পবৰেতমিৰ সৰগৰ পৰবকৰয়াৰ তিয বলবপিিকৰাৰ পৰবকৰয়া য বি িযেহত পিবত িসযকৰৰ িযেহত সা-সাৰগৰী হজবেক সাৰ আবদৰ িযেহাৰ আবদৰ তিয সদসযই পৰবত ১০০ টকাকক ৫০ জিৰ
৫০০০ ৫০০০ ৫০০০ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ পৰাৰিমদাতাই সৰগৰ যপবকজ অে যপৰকবটে আৰ পৰবতযক কষকৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ তিয যগাটৰ কা মযালয়ত বিয়াবৰকক সাংৰকষণ কবৰি
১২৬ যগাটৰ সদসযসকলৰ কবষ পিাৰৰ পবৰদিমি পৰবতিাৰ
১২০০ ১২০০ ১২০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ সবঠক ৰপায়িৰ িাবি পৰবতযক কষকৰ পিাৰ সবঠকধৰবণবৰ পবৰদিমি কবৰাোৰ
30
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পবৰদিমিৰ িািদ ৪০০ টকাককৰঠ বতবিিাৰ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৰঠ বতবিিাৰকক পবৰদিমি কৰা হrsquoি)
যকষতৰত ৰখয সৰল িযবকতজি দায়িি হহ িাবকি কবষ পিবত সমপবকম পবৰদিমিৰ সকবলা তিয তিা কষকৰ বদিবলবপ বিয়াবৰকক ৰখয সৰল িযবকতজবি বলবপিি কবৰ ািলগবত যতও সকবলা কষকক হজবেক কবষ সমপকমীয় বদিত পৰাৰিম বদয়াৰ লগবত যসয়া এবকাখি ৰাবয়ৰীত বলবখ াি
১২৭ এিএবিএলত িৰিাৰ অেবিষট বিবিষণ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৮ টাকক িৰিা) িৰিাই পৰবত ১০০০০ টকা
০ ৮০০০০ ৮০০০০ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফৰ সহব াগত এলআৰবপ সদসযসকবল বিিমাবচত পিাৰৰ পৰা হজবেক িৰিা সাংগৰহ কবৰি এবি সাংগৰহীত িৰিা এিএবিএল পৰীকষাগাৰকল যপৰৰণ কবৰ তাত িকা কীটিািক আৰ অিযািয ৰাসায়বিক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰীকষা কবৰাো হrsquoি
১২৮ পৰাৰাণীকৰণ ৰাচল ০ ২০০০ ০ পবৰদিমি বলবপিি তিয তিা িৰিাৰ পৰীকষাৰ ফলাফলৰ বিবিত বপবজএে পৰৰাণপতৰ পৰদাি কৰা হrsquoি
১২৯ পৰৰাণীকৰণৰ িাবি পৰিাসবিক ৰাচল
২৬১৫০ ১৬৯০০ ১৬৯০০ এবকাটা যগাটৰ কা মযালয়ৰ বিবিনন যচাো-বচতাৰ খৰচ য বি কা মযালয়ৰ িািা সৰিয়ক আৰ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰৰ দৰৰহা কা মযালয়ৰ আচিাি কবমপউটাৰ
31
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
বপৰণটাৰ যলখি সাৰগৰী আবদৰ িািদ এইবখবি অিমসাহা য আগিব াো হrsquoি
সিমৰঠ ৩৬৭৪০ ১১৪৮৪০ ১১২০৯০ ২৬৩৬৭০ ২ কষক যগাটৰ জবৰয়বত সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি কষমণৰ িাবি
হজবেক গােৰ দিকীকৰণ হজবেক গােক দিক গৰহণৰ িাবি পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ ওচৰত ৰাজয চৰকাবৰ এবকাখি কৰমআচবি দাবখল কবৰি
২১ এটা যগাটৰ িাবি হজবেক কবষৰ কৰম আচবি হজবেক গােৰ অনতিমবকতৰ িাবি ৰাজয চৰকাৰক গৰাণট-ইি-এইৰৰ ৰপত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১১ কবষিবৰক হজবেক ৰপকল পবৰেতমি পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ৫০০০০ ৫০০০০ পৰমপৰাগত কবষিবৰক হজবেক কবষিবৰকল পবৰেতমিৰ িাবি ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত আধাবৰত িাবষমক কৰম আচবিৰ পৰসতবত তিা উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ তিা ৰাসায়বিক সাৰগৰীৰ পৰবেি যৰাধৰ িাবি বিবদমষট িবৰক পিকীকৰণ (খাল খাবনদ িা চাবৰওফাবল গে যৰাপি কবৰ) আবদৰ যকষতৰত আগিব াো সহায়
২১২ উপ কত কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ হজবেক পবলিাৰী পৰসতবতৰ িাবি হজবেক িীজৰ কৰয় ৫০০ টকাকক পৰবত িেৰত
২৫০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবতৰ লগবত িবৰ পৰীকষা বিিমৰ উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ সচিা কৰা হrsquoি সকবলা কষক সদসযবক ৰাবটৰ পৰসতবত িসয সৰকষা েবৰকৰ ৰজবৰ তিা কবষ পিাৰত হজবেক িীজ িা যৰাপি
32
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবত একৰত ৰঠ ৫০ একৰ িবৰৰ িাবি
সাৰগৰী পৰসতবতৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সা-সাৰগৰীৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৩ পৰমপৰাগত হজবেক আদাি সাৰগৰী উৎপাদি যগাট য বি পঞচগেয িীজাৰত জীোৰত আবদৰ িাবি যগাবট পৰবত ১৫০০ টকাকক পৰবত একৰত ৫০ একৰৰ িাবি
৭৫০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক হজবেক আদাি সাৰগৰী পৰসতবতৰ যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
২১৪ হজবেক িাইেবজি বসথতকৰণ উবিদ য বি বিবৰবচবৰয়া যচচিাবিয়া আবদ একবৰ পৰবত ২০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ পৰবতযক কষক সদসযবক িাইেবজি বসথৰ কৰা উবিদৰ যৰাপিৰ িাবি িীজ কৰয় িবৰ পৰসতবত গাত খনদা ৰজবৰ আবদৰ িািদ সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৫ িিসপবতৰলক আৰক উৎপাদি যগাট পৰবত একৰত এটাকক যগাবট পৰবত ১০০০ টকা বহচাপত ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িিসপবত আৰক উৎপাদি যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ২৫০০০০ ১০০০০০ ১০০০০০ ৪৫০০০০
33
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা ২২১ তৰল অণজীেবিবিককজে-
সাৰ পৰবয়াগ (িাইেবজি সাংব াগীকৰণফেবফট দৰেীকৰণপটাবেয়াৰ সঞচাৰীকৰণ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
২৫০০০ ০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি তৰল অণজীেবিবিক হজে-সাৰ কৰয় আৰ ৰাবট িা িীজত ইয়াৰ পৰবয়াগৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২২ তৰল হজবেক কীট িািক (োইকrsquoৰাৰমা বিবৰবৰ বচউৰrsquoৰিাে যিটাবৰবজয়াৰ বিউবিবৰয়া যিবেয়ািা যপবকলrsquoৰাইবেে িাবটমবেবলয়াৰ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি তৰল হজবেক কীটিািকৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় কৰা হrsquoি
34
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২৩ পৰবতযক কষবক বিজৰ অঞচলত সহজলিয ব বকাবিা পৰাকবতক িসয সৰকষা পিবত পৰবয়াগ কবৰি পাবৰ পৰবত একৰত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িসযৰ অপকাৰী জীে আৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি বিৰ যকক িা বিৰ যতল কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২৪ এফবচঅrsquo ১৯৮৫ত বদয়া হিবিষটয অি ায়ী ফেবফট সৰি হজেসাৰ পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ িসযবকষতৰৰ ফেফৰাে িা বজাংকৰ পবৰৰাণ পণম কবৰিৰ িাবি ফেবফবট সৰি হজেসাৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
২২৫ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট (৭ ফট x ৩ ফট x ১ ফট) উৎপাদি যগাবট পৰবত ৫০০০ টকাকক ৫০ টা যগাট
২৫০০০০ ০ ০ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট বিৰমাণৰ িাবি দৰকাৰী যকচ যগাবটাো গাত পৰসতবত ইটা গিা ৰজবৰ আৰ অিযািয যকচা সাৰগৰী য াগািৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ৩২৫০০০ ৫০০০০ ০ ৩৭৫০০০ ২৩ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা
35
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩১ কবষৰ সা-সজবল (এেএএএৰ বিবদমিািসবৰ) ক) পাোৰ বটলাৰ খ) কিrsquo উইৰাৰ গ) যপৰী যেোৰ ) ফাৰrsquo অবপিাৰ ঙ) যৰয়াৰ চ) ৰrsquoজ যকি ে) টপ যপি যিবলনস
১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ এবকাটা যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰৰ পৰা হজবেক কবষজাত সাৰগৰীৰ পৰবকৰয়াকৰণযগৰবৰাংপবৰসকাৰকৰণৰৰণা ৰৰা তিা ৰাবট ে কৰা আবদ কাৰৰ িাবি দৰকাৰী সা-সজবল(পাোৰ বটলাৰ কrsquoিrsquo উইৰাৰ যপৰী যেোৰ ফাৰrsquo অবপিাৰ ৰrsquoজ যকি টপ যিবলনস আবদ) িািাকল যলাোৰ িািদ বদি লগীয়া ধিৰ িযেসথা কবৰিকল যগাট এবকাটাক অিম সাহা য বদয়া হrsquoি এইবকষতৰত এেএৰএএৰ কা মযসচীৰ অধীিত কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰ অিবৰাবদত িবল ধবৰ যলাো হহবে এইবকষতৰত ৰাজয চৰকাবৰ এেএৰএএৰ আচবিৰ অধীিত অবতবৰকত সাহা যও আগি াি পাবৰ
২৩২ উদযাি িসযৰ িাবি যখাজ কাব াি পৰা সৰাংগৰ িযেসথা (এৰআইবৰএইে আচবিৰ বিবদমিােলী অিসাবৰ)
০ ০ ০ এৰআইবৰএইে আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
36
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩৩ যগাহাবলহাহ-ককৰা পালিগাহবৰ পালি ndash পচিসাৰৰ িাবি যগাকল আচবি অি ায়ী)
০ ০ ০ যগাকল আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
ৰঠ ১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ ৪৫০০০ ২৪ যগাটৰ হজবেক সাৰগৰীৰ যপবকাং যলবিবলাং আৰ যেবণডাং ২৪১ বপবজএে লগrsquoসহ যপবকাং
যৰবটবৰবয়ল + হrsquoলrsquoগৰাৰ বপৰবণটাং পৰবত একৰত ২৫০০ টকাকক ৫০ একৰ
০ ৬২৫০০ ৬২৫০০ যপবকাং সাৰগৰী যলবিল পৰসতবত হrsquoলrsquoগৰাৰ েপা কৰা আবদ কাৰৰ িাবি আৰ হজবেক কবষসাৰগৰীৰ যেবণডঙৰ িাবি অিমসাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি এই ৰাবি যগাটৰ ৰখয সৰল িযবকতবয় পবৰচালিা কবৰি বপবজএে-ইবণডয়া যসউজ বচহনবট হজবেক যকষতৰৰ িাবি িযেহাৰ কৰা হয় বপবজএে-ইবণডয়া অবগমবিক বচহনবট সমপণমৰবপ পবৰেবতমত হজেকবষ যকষতৰৰ িাবি িযেহত হয় যলবিলৰ আবহম পৰসতত কবৰাবত যগাটৰ িাৰ বজলা তিা যেবণডাং কবৰাবত িযেহাৰ কৰা একক পৰৰাকট যপবকাং আবদৰ সবঠক তিয িকাৰ দৰকাৰ
২৪২ হজবেক সাৰগৰীৰ পবৰিহি (চাবৰচকীয়া িাহি ১৫ টি
০ ১২০০০০ ০ হজবেক সাৰগৰীৰ সাংগৰহ আৰ িজাৰকল পবৰিহি কবৰিৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি এই যকষতৰত
37
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
িাৰিহিকষৰতা কত) এটা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১২০০০০ টকাৰ সাহা য
ধিৰাবি চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি কৰয়ত িযেহাৰ হrsquoি
২৪৩ হজে কবষ যৰলা (সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ৩৬৩৩০ টকা)
০ ৩৬৩৩০ ০ যগাটসৰহক হজে কবষ যৰলা আবয়াজি কবৰিকল বিপিীৰ িযেসথা কৰা িািা বদয়া ৰজবৰ পৰচাৰ সাৰগৰী পবৰিহি তিা অিষঠাি পবৰচালিাৰ িাবি যহাো িযয়ৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰঠ ০ ২১৮৮৩০ ৬২৫০০ ২৮১৩৩০
উিৰ-পিমাঞচলৰ িাবি হজবেক কবষ ৰলয িাংখল অবি াি
উবললখিীয় বদিবিাৰ
bull যদিৰ উিৰ-পে অাংিত হজবেক কবষৰ সমভােিীয়তাৰ বদিবটাকল লকষয কবৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালবয় এই যকনদৰীয় আচবিখিৰ পৰেতমি কবৰবে
bull এই অি ায়ী কবষ বিিাগৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলত হজবেক কবষৰ পৰসাৰ িবিৰ পৰবচষটা চবলাো হrsquoি bull যদিৰ উিৰ-পে অঞচলৰ ৰাজযসৰহ িাৰতৰ হজবেক সাৰগৰী যকষতৰকল উননীতকৰণৰ িযেসথা কৰা হrsquoি
38
bull কষক বহত যগাট (এফআইবজ) আৰ কষক উৎপাদক যকামপািীসৰহক সাংগৰহ একতৰীকৰণ িসয চবপাোৰ পােৰ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ িজাৰ িযেসথাৰ সবত সাংব াগ সথাপি আবদৰ জবৰয়বত সেল কবৰ যতালা হrsquoি
bull ইয়াৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলক বিজা হজবেক সাৰগৰীৰ যেণড সবষট কবৰ পৰাকক সকষৰ কবৰ যতালা হrsquoি bull জীে-হিবচতৰযত অবতিয় সৰবিিালী এই অঞচলবটাত িকা জীে-হিবচতৰই অবিক বিকলপ িসযৰ সনধাি বদয়াৰ িযাপক সমভােিা
উৎপাদিৰ পৰা পৰবকৰয়াকৰণ বিপণি আৰ সিমবিষত গৰাহককল বিতৰণ প মযনত সৰগৰ সবিধাসৰহৰ িযেসথা কত িাবণবজযকবিবিত হজবেক কবষ যগাট গঠিৰ লকষযবৰ যলাো এই ৰলয িাংখল বিকাি আচবিৰ অবত গৰতবপণম উপাদািসৰহ হrsquoল ndash
আপবি বক লাি কবৰি
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক ৰলয িাংখল উৎপাদি ক১ হজবেক উৎপাদি যগাটৰ গঠি ক১১ যগাট গঠি আৰ এেএফএবচ বিয়ৰািসাবৰ কষক উৎপাদি যকামপািী গঠি
৫০০ কষক অনতিমকত যহাো ৰঠ ১০০ এফবপবচৰ পৰবতযকবৰ িাবি ২০৩৭৫ লাখ টকাকক পৰবত কষকৰ িাবি ৪০৭৫ টকা
ক১২ কবষিবৰবত পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী উৎপাদিৰ িাবি পবৰকাঠাবৰা হতয়াৰীৰ িাবি সহায় (পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক) আৰ কবষ-যকষতৰ িবহমিত উপাদািৰ িাবি পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক
পৰবত যহকটৰত ৭৫০০ টকাকক দিাৰ = ১৫০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
ক১৩ গণসমপনন িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িািদ অিমসাহা য পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৩৫০০০ টকাৰ ৫০ িসয অি ায়ী পৰকত ৰলযকলবক সীবৰত
১৭৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ
39
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক২ সমপৰসাৰণ যসো পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ সলিতা বিবিতকৰণ পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণ আবদৰ িাবি সাহা য ক২১ ৰাজযৰ ৰখয এবজনসীৰ দবাৰা পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ য াগাি বিতৰণ আৰ কবষ-সজবলৰ কাষটৰ
হায়াবৰাং যচণটাৰৰ িযেসথাৰ িাবি সাহা য পৰবত কষক উৎপাদি সাংসথাৰ িাবি ১০ লাখকক
ক২২ উৎপাদিৰ সৰয়ত পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি সহায় আৰ সমপৰসাৰণ যসো ক২২১ যসো য াগািধবৰাতাসকলৰ য াবগবদ পৰবিকষণ সহব াবগতা তিয সাংৰকষণ আৰ িসয উৎপাদিৰ
পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা (এৰআইবৰএইে অিসাবৰ) পৰবত যহকটৰত ১০০০০ হক
খ ৰলয সাংব াজি পৰবকৰয়াকৰণ (যিাংকৰ সবত ঋণসাং কত এফবপবচ আৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি) খ১ িসয চবপাোৰ পােৰ ৰলয সাংব াজি ndash সাংগৰহ একতৰীকৰণ আৰ যগৰবৰাং সবিধাৰ িযেসথা খ১১ সাংগৰহ একতৰীকৰণ তিা যগৰবৰঙ যগাট গঠিৰ িাবি কা মযকৰী পবৰকাঠাবৰাৰ সথাপি যগাবট পৰবত
১৫ লাখকক (৭৫ ৰাজসাহা য) ১১২৫ লাখ
খ২ যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহিৰ সকবলা িযেসথাসহ ৰলয সাংব াজি আৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপি খ১১ ৮০০ লাখ টকা িা অবধক পবৰৰাণৰ ৰঠ বিিীয় িযয়সাবপকষ সৰবিত পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপিৰ
িাবি যিাংকৰ ঋণ সাং কত যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা যৰ ৰপত অিবৰাবদত বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ এফবপবচৰ িাবি ৭৫ হল আৰ িযবকতগত উবদযাগীকল ৫০ িতাাংিকল সীবৰত
৬০০০০ লাখ
খ৩ ৰলয িাংখল যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহি খ৩১ সৰবিত যপবকাং গহ ৰঠ িযয় পবৰৰাণ ৫০ লাখ িা তবতাবধকৰ যকষতৰত এফবপবচকল ৭৫ আৰ
িযবকতগত যকামপািীকল ৫০ হাৰত ৰাজসাহা য আৰ এই পবৰৰাণ ৩৭৫০ লাখকলবক সীবৰত ৩৭৫০ লাখ
40
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
খ৩২ চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি ৰঠ িযয় ১২ লাখ প মযনত ৫০ ৬০০ পৰবত এফবপবচপৰবয়াজি সাবপকষ
খ৩২১ ৰঠ িযয় ২৫ লাখ প মযনত িীতলীকত পবৰিহি িাহি (৭৫ ৰাজসাহা য এফবপবচৰ িাবি আৰ িযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ৫০)
১৮৭৫ লাখ
খ৩২২ পৰাক-িীতলীকৰণিীতল িৰালৰাইবপবিাং ককষ ১৮৭৫ লাখ গ ৰলয িাংখল বিপণি ndash যেবণডাং যলবিবলাং পৰাৰাণীকৰণ ৰািদণড বিয়নতৰণ খচৰা বিকৰী যকনদৰ ৰখয সাংসথাৰ দবাৰা সজাগতা আৰ পৰচাৰ গ১ যেবণডাং যলবিবলাং যপবকবজাং পৰচাৰ তিা পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰৰ পৰাৰাণীকৰণ (এলএে) পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ২ আবলাচিা চকৰসিা কৰমিালা যকৰতা-বিবকৰতা ৰীট িীলাৰ সিা উৎসে পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ৩ পৰচাৰকা ময েপা গৰনথ িা পবসতকা বচবিৰা িা সথািীয় বিজঞাপিৰ দবাৰা গৰাজকৰ সজাগতা তিা তিযৰ
পৰসাৰৰ িযেসথা পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ দৰকাৰ
গ৪ ৰখয িজাৰত ৰ িািা পৰসতাে অিসাবৰ ৰলয িাংখল সহায়ক সাংসথা ১ ৰখয সাংসথাহজবেক সাৰগৰী িৰমআচবিৰ ৰপায়ি আৰ বিপণিৰ সবিধাৰ িাবি হজবেক অবি াি সথাপি ৰাবজযক বিবিত গঠি কৰা হrsquoি ১১ কৰমচাৰী জিিবকত ভৰৰণ আৰ আপদকালীি িযয় আিষঠাবিক সেলীকৰণ আৰ নতৰ-পাবত তিা সা-
সজবলৰ িািা িা কৰয় আচবিৰ ৰঠ িাবজটৰ ৫
41
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
১২ হজবেক পৰাৰাণীকৰণ সাংসথাৰ পৰবতষঠা কাবৰকৰী বিবদমিােলী পৰসতবত পৰবিকষণ ৰািেসমপদৰ জঞাি িবি তিা সাংসথাৰ পৰবতষঠাৰ সবিধাৰ িাবি পৰাৰিমদাতাৰ সহায় লrsquoিকল এককালীি সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি ৰািেসমপদৰ িািদ যহাো িযয় ৰাজয চৰকাবৰ িহি কবৰি
কাক য াগাব াগ কবৰি
ৰাবজযক প মযায়ত উিৰ-পেৰ ৰাজযসৰহৰ কবষউদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
বজলা প মযায়ত বজলা উদযািিসয বিষয়া বজলা কবষ বিষয়া িা উিৰ-পেৰ ATMA কা মযসচীৰ পৰকলপ সঞচালকসকল
42
অধযায় ৬ ndash উদযাি িসয (অবধক আয়ৰ িাবি ফলৰল িাক-পাচবল আৰ ফলৰ যখবত)
বক কবৰি bull কৰ ৰাবটৰ পৰা অবধক উপাজমি কবৰিকল উদযাি িসযৰ যখবত কৰক bull সবাসথযিাি িসযৰ িাবি উচচ ৰািবিবিষট যৰাপি সাৰগৰী িযেহাৰ কৰক bull ফলৰল-িাক-পাচবল অবধক বদি সবতজ কবৰ ৰাবখিকল িীতল িৰালিীতল গহ িযেহাৰ কৰক bull চবপাো পবৰসকাৰ কৰা যেণী অিসবৰ িাগ কৰা িা যগৰবৰাং সাংসাধি িা পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকবজঙৰ সবঠক যকৌিল পৰবয়াবগবৰ সিমাবধক
লাি আহৰণ কৰক bull পবলগহ লrsquo-টাবিলত আিতৰীয়া পাচবল আৰ ফল উৎপাদি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) উদযাি িসযৰ সাহা য ১ পাচবলৰ িীজ উৎপাদি (বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৫ যহকটৰ) ক) ৰকত পৰাগিকাৰী িসয ক) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০
িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ
ক) পৰবত যহকটৰত ৩৫০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
43
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) িণমসাংকৰ িীজ খ) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ উচচ পৰ বকতসমপনন িাচমাৰী (২-৪ যহকটৰ যগাট)
যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ পৰবৰট বিবিত সিমাবধক ৪ যহকটৰ এবলকাৰ িাবি সাহা য বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ৫০০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
২৫ লাখ পৰবত যহকটৰত
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
44
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩ কষদৰ িাচমাৰী (১ যহঃ যগাট) যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০ লাখ টকা পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা যৰ ৰপত বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ২৫০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় আাংবগক পৰজিিৰ পৰা উৎপাবদত ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৪ িতি অচমাৰ সথাপি ১ ফল-ৰল ক) িযয়িহল িসয
i আঙৰ বকবে লতাবিল আবদৰ দবৰ ফলৰল (বিপ জলবসঞচি িযেসথাসহ)
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ যেবলে আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ
পৰবত যহকটৰত ৪ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
45
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
ii ফলৰল (বিপ জলবসঞচি অবিহবি)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰ আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) ষটৰবিৰী ১) বিপ জলবসঞচি আৰ
ৰালবচাং সহ সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১১২ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ২৮০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
46
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২) বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
গ) কল (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ দটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
47
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
) ৰাবটকঠালআিাৰস (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঙ) কল (কলা-কষমণবটে কালোৰ)
48
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
চ) ৰাবটকঠালআিাৰস (কলা-কষমণ) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৫৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
49
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
ে) অবৰতা ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত ((৭৫২৫)) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
50
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
জ) অবত উচচ িতবৰ পিৰো িাবগো িা বৰৰrsquo অচমাৰ ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বতবিটা বকবসতত বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঝ) উচচ িতবত যৰাপি (আৰ ৰধবৰ বলচ ৰাবলৰ আবপল যিৰজাতীয় ফল ইতযাবদ)
51
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ (৬০২০২০) বদয়া হrsquoি বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
যহকটবৰ পৰবত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত ক) সাধাৰণ িযেধািত িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত
52
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক িহিষমী যিাবহাো গেৰ যকষতৰত দটা বকবসতত ৭৫২৫ হাৰত ধি বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) সকবলা ৰাজযৰ িাবি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৫ ৰেলা জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
53
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) িীজজাতীয় ৰেলা আৰ কণডজাতীয় ৰেলা
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
৩০০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২) িহিষমীয় ৰেলা (জালক ৰালবেবি লাং জাইফল িা িাটবৰগ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ ফল (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২ যহকটৰ) ১ কটা ফল কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি সাধাৰণ এবলকাত ৰঠ
িযয়ৰ ৪৫ আৰ অিযািয যেণীৰ কষকৰ িাবি ২৫ সাহা য বদয়াৰ বিপৰীবত উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ কণডজাতীয় ফল পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
৩ বিবেনন িা লজ ফল পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
54
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ সগবনধ জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ িযয়িহল সগবনধ িসয
(পাটচাউবল বজবৰবিয়াৰ ৰrsquoজবৰৰী আবদ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ অিযািয সগবনধ িসয যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০০০ টকা পৰবত যহকটৰত বদয়া হrsquoি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ যৰাপি িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ কাজ কrsquoকrsquo
55
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপি সাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইবপএৰআইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) বিপ জলবসঞচি অবিহবি যৰাপি সাৰগৰী তিা আইবপএৰ আইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক ক) আৰ খ) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি বতবিটা বকবসতত সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
56
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯ কাঠফলা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ক) উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
খ) িীজ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ১৫ লাখ টকাকক
গ) পচিসাৰ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
57
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১০ অিৎপাদিিীল অচমাৰৰ পিৰজজীবেতকৰণ আৰ গেৰ যচাো-বচতা (সিমাবধক ২ যহকটৰপৰবত বহতাবধকাৰী)
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১১ জলসমপদৰ সাংৰকষণ ক) ৰাজহো
পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীপলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং কত যখবতপিাৰৰ জলাধাৰ
কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ ১০০ বৰটাৰ x ১০০ বৰটাৰ x ৩ বৰটাৰ িা তাতকক সৰ আকাৰৰ পখৰীৰ দবাৰা ১০ যহকটৰ কৰাণড এবলকাৰ জলবসঞচিৰ িাবি দৰকাৰী খৰচৰ ১০০ পৰrsquoৰাটা বিবিত বিনতৰ ৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক বফলম িা আৰবচবচ লাইবিাং িকা আৰ যকাবিা সৰাজ িা কষকৰ যগাটৰ দবাৰা ৰাবলকািাধীি আৰ পবৰচাবলত িযেসথা লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সাহা য যকেল পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ িাবিবি সীৰািি িাবকি অেবিয এিবৰগাৰ বহতাবধকাৰী যিাবহাোসকলৰ িাবি পখৰী িা কো খনদাৰ তিা
পৰবত পখৰীৰ িাবি সৰতল অঞচলৰ যকষতৰত ২০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
58
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
লাইবিঙৰ িািদ যহাো সৰসত িযয় এই আচবিৰ দবাৰা পাি পাবৰ
খ) িযবকতগত প মযায়ত জলাকষমণ িযেসথা - ২০বৰ x২০ বৰ x ৩ বৰটাৰ যজাখৰ পখৰীিলীিাদ কো আবদৰ িাবি পৰবত িবৰটাৰত ১২৫ টকাকক
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটকআৰবচবচ লাইঅবিাং সহ িযেসথাৰ ৫০ িযয় লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰৰাটা বিবিত আৰ কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সাহাসয অিবৰাবদত কৰা হrsquoি এবি সবিধাৰ যচাো-বচতা বহতাবধকাৰীবয় বিবিত কবৰি লাবগি
পৰবতযক যগাটৰ িাবি সৰতলৰ যকষতৰত ১৫০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ যকষতৰত ১৮০ লাখ টকা
১২ আবেত সৰবকষত কবষ ১যসউজ গহ
ক) যফি আৰ যপৰ িযেসথা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৪০০০ িগম বৰটাৰ এবলকাৰ ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগমবৰত ১৬৫০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪৬৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪২০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
59
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ১৪০০ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) পৰাকবতকিাবে যিবনটবলবটৰ িযেসথা ১ চঙাসদি গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগমবৰত ১০৬০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৯৩৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৮৯০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
60
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ৮৪৪ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৫৪০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৬২১ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৫০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
61
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৫১৮ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ যশবৰ যিট গহ ক) চঙা সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগম বৰত ৭১০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৮১৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৯২ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৫৬৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৩৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
62
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৪১৪ টকা
৩ পলাবষটক সৰাংগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ১০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰত ৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৭৫ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৪ োক ইি টাবিল পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৫ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ৮০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৫ পকষীপৰবতবৰাধী িা বিলা পৰবতবৰাধী যিট
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৫০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৩৫ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ পবল হাউেত গবজাো উচচৰলযৰ পাচবলৰ যৰাপি
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ১৪০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
63
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাৰগৰী আৰ যখবতৰ িািদ যহাো িযয়
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা অবকমৰ আৰ এনথবৰয়াৰৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৭০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা কাবিমচি আৰ জাবিমৰাৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬১০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৯ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা যগালাপ আৰ বলবল ফলৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৪২৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১০ পলাবষটক ৰালবচাং পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ সিমাবধক এবলকাত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত সৰতল িবৰৰ িাবি ৩২০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
64
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ঠাইৰ িাবি ৩৬৮০০ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৩ সৰবিত পবষট আৰ কীট-পতাংগ িযেসথাপিাৰ যপৰাৎসাহি পৰসাৰ ক) আইবপএৰআইএিএৰৰ পৰসাৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত
যহকটবৰ পৰবত সবিমাচচ ১২০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৩০ পৰবত যহকটৰত ৪০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) যৰাগৰ আগজািিী যগাট (ৰাজহো খণডৰ যগাট)
১০০ িযয় যগাবট পৰবত ৬ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িায়rsquoকনটৰল পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ৯০ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) উবিদ সবাসথয বিবিক ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
65
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) পাতকলা বিবিষক পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৪ হজবেক কবষ ক) হজবেক কবষৰ পৰবয়াগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
এবলকাত যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা প মযনত িযয়ৰ ৫০ এই পবৰৰাণ ৰঠ বতবিিেৰত আদায় বদয়া হrsquoি আৰ তাবৰ পৰিৰ িেৰত ৪০০০ টকা আৰ ২য় তিা ৩য় িেৰত ৩০০০ টকাকক বদয়া হrsquoি এই আচবি পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ সবত সাংব াগ কবৰি লাবগি
২০০০০টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) হজবেক পৰাৰাণীকৰণ ৫০ যহকটৰৰ এটা িাষটাৰৰ িাবি ৰঠ ৫ লাখ টকাৰ ১৫০ লাখকক পৰিৰ ২ িেৰ আৰ ২00 লাখ ততীয় িেৰত
পৰকলপ বিবিক এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
66
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
গ) যকচসাৰ যগাটহজবেক উপাদাি উৎপাদি
পৰrsquoৰাটা বিবিত সথায়ী যগাটৰ যকষতৰত ৩০x৮x২৫ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি িযয়ৰ ৫০ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ৯৬ ি ফট আকাৰৰ (১২x৪x২) আৰ IS১৫৯০৭২০১০ পৰাৰাণীকত যিৰৰ িাবি ৫০ িযয় পৰবৰট বিবিত বদয়া হrsquoি
সথায়ী বিৰমাণৰ িাবি পৰবত ইউবিটত ১০০০০০ টকা আৰ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ১৬০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৫ চবপাোৰ পােৰ সৰবিত িযেসথাপিা ক) যপক হাউচ ৰলধিী িযয়ৰ ৫০ ৯ বৰx ৬ বৰ
আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৪ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইেৰ উপ-আচবি
খ) কিবিয়ৰ যিলট চবটমাং যগৰবৰাং পবৰসকৰণ শসক-কৰণ আৰ ওজি যজাখাৰ সবিধা সহ সৰবিত যপকহাউচ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ বৰx ১৮ বৰ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৫০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
৬ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
67
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
যগাটৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) িীতল ককষ (যষটবজাং) সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৩০ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি ১৫ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) ভৰাৰযৰাণ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ িীতল িৰাল (বিৰমাণ সমপৰসাৰণ আৰ আধবিকীকৰণ) ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ৮০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
68
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ১০০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি দৰকাৰী অবতবৰকত উপাদািৰ িাবি পৰবত যৰবেকটিত অবতবৰকত ১০০০০ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ আৰ িীতল-িাংখলৰ আধবিকীকৰণ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
সিমাবধক ২৫০ লাখ PLC যপবকবজাং লাইিে ৰক যলবিলাৰে উননত যগৰৰাৰ বিকলপ
69
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
পৰ বকত যষটবকাং বচবষটৰ ইিচবলেি আৰ যৰবফৰজাবৰচিৰ আধবিকীকৰণ ইতযাবদ
ঙ) িীতলীকত পবৰিহি িাহি সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ যৰবেকটিৰ িাবি ২৬ লাখ টকা (NHM amp HMNEH) আৰ তাতকক কৰ কষৰতাৰ (৪ যৰবেকটিতকক কৰ িহয়) িাবি পৰৰাটা বিবিত
চ) পৰািবৰক ভৰাৰযৰাি বিনতৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবতবটা যগাটত ২৫ লাখ টকা
ে) পকি গহ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
পৰবত যৰবেকটিত ১ লাখকক
70
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
জ) িাসপীিেি বিিমৰকৰ িবকতৰ িীতল ককষ (৮ যৰবেকটি)
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ৫ লাখকক
ঝ)
সাংৰকষণ গহ (কৰখৰচী) ৰঠ িযয়ৰ ৫০ িতি যগাটৰ িাবি পৰবতবটাত ২ লাখকক আৰ পৰণা যগাটৰ উননীতকৰণৰ িাবি পৰবতবটাত ১ লাখকক
ঞ) কৰখৰচী বপয়াজ ৰজত ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ১৭৫ লাখকক
ট) পো িণ িবকত িীতল ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত ককষত ৪০০০ টকাকক
ঠ) সৰবিত িীতল-িাংখল য াগাি িযেসথা
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰকলপ বিিমৰ পৰকলপত ওপৰৰ গ-১ ৰ পৰা গ-১৩হল িকা উপাদািৰ বিনতৰ
71
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
দটা িাবকি লাবগি সিমাবধক িযয় ৬০০ লাখ টকা
৪ সৰবিত পষট হাৰবিষট িযেসথাপিা িা চবপাোৰ পাচৰ সৰবিত িযেসথাপিা িাহৰ িাবি কটাৰ পােত
ৰজতকৰণ আৰ সাংসাধি িযেসথা
ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) ৰাষটৰীয় উদযািিসয িৰম (NHB) ১ ক) িযেসাবয়ক উদযাি িসযৰ বিকাি ১ ৰকবল পিাৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৩০
লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৩৭৫০ লাখ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত পৰকলপত ৭৫ লাখ (যখজৰ জলফাই আৰ যকিৰৰ িাবি ১২৫ লাখ)হক ২ যহকটৰতকক অবধক অঞচল সাৰৰা পৰকলপৰ িাবি
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
72
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ সাংৰবকষত আেৰণ পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫৬ লাখত সীৰািি যহাোকক পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক এবলকা সাৰৰা পৰকলপৰ িযয়ৰ িাবি ১১২ লাখ টকা পৰবত পৰকলপত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
৩ সৰবিত পষট হাবিমষট িযেসথাপিা পৰকলপ য বি যপকহাউে পকিককষ বৰফাৰ যিি খচৰা বিকৰী যকনদৰ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদ
অগৰগাৰী আৰ পিাদৰখী সাংব াগিযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ িাবি সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫০৭৫ লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৭২৫০ লাখ টকা যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ বদয়া হrsquoি যষটণডএলrsquoি পৰকলপৰ যকষতৰত NHM বিবধ ৰাবি চবলি লাবগি
পৰকলপই পৰবত ১৪৫ লাখ টকা পৰাক-িীতলীকৰণ যপক হাউে যগৰবৰাং যপবকাং িীতলককষ আবদ অবতবৰকত উপাদািবিাৰ যিবলগ যিবলগকক লি পৰা ায়
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
২ িীতলিৰালৰ বিৰমাণ সমপৰসাৰণআধবিকীকৰণ তিা উদযািিসযৰ ৰজতকৰণৰ িাবি ৰলধিী বিবিবয়াগ ৰাজসাহা য ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত
73
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৭৬০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৭২০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৬৮০০যৰে
ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
খ)িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
74
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৯৫০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৯০০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৮৫০০টকা যৰে
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
75
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাহা যিকত কবৰি ndash বিয়বনতৰত িাতােৰণ পৰ বকতৰ িািদ যহাো অবতবৰকতিযয়ৰ িাবদ ১০০০০ টকাকক পৰবত যৰবেক টিত
) িাবৰকল উননয়ি িৰম (CDB) ক) গণসমপনন যৰাপণ সাৰগৰীৰ উৎপাদি আৰ বিতৰণ ১ ৰাজহোিযবকতগত খণডত
িণমসাংকৰচাপৰ জাতৰ পবলৰ বিতৰণ
১ পৰবত একৰত ২৫০০০ পবলৰ িাবি ৰঠ খৰচৰ ২৫
পবলবয় পৰবত ৩৬ টকা উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
২ বিউবিয়াে িাবৰকল িীজ িাবগোৰ সথাপি
২ সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি িযয়ৰ ২৫ যহকটবৰ পৰবত ৬ লাখ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
76
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩সৰ িাবৰকল িাচমাৰী ৩ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ২৫
০৪ যহকটৰৰ পৰবতবট যগাটৰ িাবি ২ লাখ টকা
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) িাবৰকল যখবতৰ এবলকাৰ সমপৰসাৰণ ১ সাধাৰণ এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি
ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত উদযাি িসয উননয়ি
বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ক) ওখ জাত ক) ২৬০০০ টকা যহ
খ) িণমসাংকৰ খ) ২৭০০০ টকাযহ গ) চাপৰ গ)৩০০০০ টকাযহ ২ পাহাৰীয়া আৰ অিসবচত
এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত
ক) ওখ জাত ক) ৫৫০০০ টকাযহ
77
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িণমসাংকৰ খ) ৫৫০০০ টকাযহ
গ) চাপৰ গ) ৬০০০০ টকাযহ
গ) িাবৰকল যখবতৰ িাবি পৰ বকত বৰেি ১ যপাক-পতাংগ আৰ যৰাগাকৰানত িাবগোৰ িযেসথাপিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় পৰ বকতৰ বিকাি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক
উদযাি-িসযবিিাগ কবষ সৰিায় খণড আবদ বিিাগৰ িাবি ৫০ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িা যতবি সাংসথাৰ িাবি ২৫ লাখ ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ)পৰ বকতৰ পৰদিমি
78
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয়
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ
যকষতৰত ২৫
২ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ উৎপাদ িহৰখীকৰণৰ িাবি পৰ বকতৰ উননয়ি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৭৫ লাখ টকা i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
79
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৩৫ লাখ টকা
ii) পৰকলপৰ ৭৫ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) পৰ বকতৰ অবধগৰহণ পৰবিকষণ তিা পৰদিমি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৰঠ িযয়ৰ ১০০ i) ICAR(CPCRI) ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী
80
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) ৰঠ খৰচৰ ২৫ হল সীবৰত যহাোকক যিক-এবণডৰ
যকৰবৰট ৰলধি ৰাজসাহা য i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫
ii) অিসচীত জাবতজিজাবত ৰবহলাৰ িাবি পৰকলপ িযয়ৰ ৩৩৩
ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ যকষতৰত িযয়ৰ ২৫
iii) উচচ ৰলযৰ কবষৰ যকষতৰত আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপত পৰকলপ িযয়ৰ ৫০
) পৰণা িাবৰকল িাগািত িকক যৰাপি আৰ পিৰজজীবেতকৰণ ১ িয়সীয়া আৰ
অিৎপাদিিীল গে কাবট যপবলাো
গবে পৰবত ১০০০ টকাকক যহকটৰত সিমাবধক ৩২ যজাপা গেৰ িাবি
৩২০০০ টকা যহকটৰ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
81
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ িকক যৰাোত সাহা য যহকটবৰ পৰবত সিমাবধক ৪০০০ টকা সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০
পবলবয় পৰবত ৮০ টকা
৩ সৰবিত িযেসথাপিা পিবতৰ পৰবয়াবগবৰ ইবতৰবধয িকা িাবগোৰ উননীতকৰণ
দটা সৰাি বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ৭০০০০ টকাযহকটৰ
ঙ) িাবৰকল গেৰ িীৰাকৰণ আচবি ৰঠ বপৰবৰয়াৰ ৰাবিৰ ৭৫ ইয়াবৰ ৫০ বপৰবৰয়াৰ
িাবৰকল উননয়ি িবৰম আৰ ২৫ ৰাবজযক চৰকাবৰ বদি
৪-১৫ িেৰৰ পৰবতবজাপা গেৰ িাবি ৪৬৯ টকা আৰ ১৬-৬০ িেৰৰ গেৰ িাবি গবে পৰবত ৬৩৫ টকা ১০৩০ যসো কৰসহ
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
উদযািিসযৰ সৰবিত উননয়ি অবি াি আৰ ইয়াৰ উপ-আচবি সৰহৰ সবত য বি ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয়ৰ ৰাজযসৰহৰ িাবি উদযাি িসয অবি াি ৰাষটৰীয় িাহ বৰেি িাবৰকল উননযি িৰম আৰ ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰম bull এবলকাৰ পবৰৰাণ উবললখ িকবৰবল যহকটৰ িবল ধৰা হrsquoি bull ৰলয-ৰািদণডৰ অিম হrsquoল ndash ৰাজসাহা যৰ বিৰপণৰ িাবি ৰলযৰ উধমতৰ ৰাি
82
কাক য াগাব াগ কবৰি ৰাবজযক উদযাি িসয বিষয়া উপ-সঞচালক (উদযািিসয) আৰ ৰাবজযক প মযায়ত উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
যৰৌপালি
বক কবৰি
bull যৰৌপালি হrsquoল দবৰদৰিবৰহীি েবৰক কষকগৰাৰয েসৰাজ ৰবহলা আবদৰ দবাৰা পবৰচাবলত এক কবষ-বিবিক গৰাৰয কা মযসচী bull িাৰতৰ বিনন কবষ-জলিায়বে যৰৌপালিৰ িাবি বিষট সমভােিা আৰ সবিধা িহি কবৰ bull যৰৌপালবি পৰাকবতক সমপদৰ যকাবিা িযা াত িজবনমাোককবয় আয় আৰ বিবয়াগৰ সবিধা সবষট কবৰ bull যৰৌপালিযৰৌৰাবখবয় সচৰাচৰ অিবল য াো পৰাগবৰণ আৰ ফলৰ যৰৌৰ পৰা যৰৌৰস আৰ অিযািয উপজাত দৰেযৰ সবষটবৰ খাদয পৰসতবত
কবৰ bull যৰৌপালিৰ পৰা অিযািয উচচ ৰলযৰ যৰৌৰহ ৰাজাত সাৰগৰী য বি ৰবয়ল যজলী পৰপবলে যৰৌ-পৰাগ যৰৌ-বিষ যৰৌ-যেৰ আবদবৰা উৎপাদি
হয় bull যৰৌ-ৰাবখৰ জবৰয়বত যহাো পৰাগ-সাংব াবগ উৎপাদবিা িহল পবৰৰাবণ িবি কবৰ
আপবি বক পাি
83
কৰিাং উপাদাি MIDHNHMHMNEH ৰ অধীিত অিবৰাবদত সাহা যৰ হাৰ ১ যৰৌৰাবখৰ িাহৰ বিকাি আৰ িধমি ক) বিউবিয়াে (যপবৰগৰী) িাহৰ উৎপাদি গবেষণা পৰবতষঠািৰাজহো খণডৰ িাবি পৰকলপই পৰবত ২০ লাখ টকা খ) যৰৌৰাবখৰ পৰজিিকাৰীৰ দবাৰা যৰৌিাহ উৎপাদি পৰকলপই পৰবত ৪ লাখ অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ ২ ৮ যফৰৰ যৰৌিাহৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি
৫০ িাহ যৰৌ) পৰবতযক িাহত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৩ যৰৌচাক চপাৰ আবদৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাবৰৰ িাবি ৫০ টাকক যৰৌচাক চপাৰ)
পৰবতযক যৰৌচাকচপাৰৰ যগাটত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৪ যৰৌপালি সজবলৰ বিতৰণ (SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ এটা যচট (৪ টা যফৰৰ) আৰ FGPSSৰ ৩০ যকবজ যজাখৰ ১০ টা পাতৰ ১খি যিট আৰ এক যচট অিযািয সজবল)৫০ টা যৰৌিাহবহতাবধকাৰী
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত পৰবতযক যচটত ৮০০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৫ ৰািেসমপদ উননয়ি কা মযােলী সবনমলিআবলাচিাচকৰকৰমিালা ক) আনতজমাবতক প মায় পৰবতখিত ১০ লাখ টকা খ) ৰাষটৰীয় প মায় পৰবতখিত ৫ লাখ টকা গ) ৰাবজযক প মায় পৰবতখিত ৩ লাখ টকা ) বজলা প মায় পৰবত খিত ২ লাখ টকা ৬ পৰবিকষণ কা মযসচী ক) ৰাজযৰ বিতৰত হদবিক পৰবতযক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি ১০০০ টকা খ) ৰাজযৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
84
৭ পৰবিকষণৰলক ভৰৰণ-ৰাজযৰ আৰ যদিৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
bull যৰৌপালকপাৰসৰহক অিযািযসকলৰ বিতৰত হিজঞাবিক পিবতবৰ যৰৌপালি কবৰিকল অিমাৎ ৰাতৰ যৰৌককষ িা চপাৰ ককষৰ পৰাবহ যৰৌ উবলওো ৰাণীৰাবখ অনতৰক িা একসিৰাৰৰ পৰবয়াগ ফৰবগৰৰ পলাবষটক যৰৌ পাতৰৰ িযেহাৰ SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ িযেহাৰ আবদ পালি কবৰিকল অিবৰাধ জবিাো হrsquoল াৰ িাবি MIDH আচবিৰ অধীিত সাহা য লাি কবৰি পাবৰ
bull যৰৌিাহত যকবতয়াও যকাবিা এবণটিায়বটক িযেহাৰ কবৰি িালাবগ bull যকেল আিি হহ িকা যৰৌবহ বিসকাষণ কবৰি লাবগ bull হিজঞাবিক যৰৌপালিৰ িাবি সৰবয় সৰবয় এিবিবিৰ দবাৰা পৰচাবৰত পৰাৰিমসৰহ অিসৰণ কবৰি লাবগ
কাক য াগাব াগ কবৰি
bull বজলা উদযািিসয বিষয়া bull ৰাবজযক চৰকাৰৰ উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক bull কা মকৰী সঞচালক ৰাষটৰীয় যৰৌ িৰম বি উইাং বদবতীয় ৰহলা জিপি িেি িতি বদললী যফাি- ০১১-২৩৩২৫২৬৫ ইবৰইল ndash
nationalbeeboard2006gmailcom
85
অধযায় ৭ িীজ
বক কবৰি bull অঞচলবটাৰ জলিায়ৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সদায় অিবৰাবদত জাতৰ িীজ িযেহাৰ কৰক অিবৰাবদত হাৰত িীজ িযেহাৰৰ লগবত অিবৰাবদত
কবষ যকৌিল পৰবয়াগ কৰক bull পৰবত বতবিিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ য হ ধাি ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰৰাহৰ িাবদ) যতলজাতীয় িসয (ৰাই সবৰয়হ আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবহবৰ)
আবদৰ িীজ সলবি কৰক ৰাকক িাজৰা যজাোৰ ৰহৰৰাহ ৰাই সবৰয়হ আৰ স মৰখী ফলৰ িীজ দিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ তিা িণমসাংকৰ জাত আৰ বিবট িীজ পৰবতিেবৰ সলবি কৰক
bull সদায় সবীকবতপৰাপত সাংসথাৰ পৰা পৰৰাবণত িীজ কৰয় কৰক আৰ ঠাণডা শকাি তিা পবৰসকাৰ ঠাইত িীজ সাংৰকষণ কৰক bull সদায় যিাধি কৰা িীজ িযেহাৰ কৰক আৰ বসচাৰ আবগবয় িীজৰ বিশিতা অাংকৰণ অপতণৰ গবটৰ বৰহবল হহ িিকা আবদ গণবিাৰ
পৰীকষা কবৰ লওক
আপবি বক লাি কবৰি ক) িীজ বিতৰণৰ িাবি সাহা য
কৰ িাং
িসয পৰাৰাণীকত িীজৰ বিতৰণৰ যকষতৰত সাহা য আচবিউপাাংি
১ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
86
২ িীজৰ বিতৰণ i) উচচ উৎপাদিকষৰ িীজ ক) ধাি আৰ য হ খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয গ) ৰাহজাতীয় িসয ii) িণমসাংকৰ িীজ ক) ধাি খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয
বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ২৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
৩ হতলিীজ িসয (িাদাৰ স মযৰখী ফল চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ চফোোৰ বতল গবজবতল বলিবচৰ িা বতবচ এৰা)
বতলৰ িাবহবৰ ১৫ িেৰতকক অবধক যিাবহাো জাতৰ যকষতৰত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ হাৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ২৫০০ টকাকলবক সীবৰত বতল আৰ িণমসাংকৰ জাতৰ িীজৰ যকষতৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৪ পাৰত সাংৰবকষত িীজৰ ৰাি উননত যহাোকক ৰািবিবিষট িীজৰ উৎপাদি সমভেপৰ কবৰিৰ িাবি সকবলা িসযৰ িীজৰ িবিয়াদীপৰৰাবণত িীজ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
কষবক পৰবত এক একৰ ৰাবটৰ িাবি দৰকাৰী িীজৰ িাবি দািাজাতীয় খাদযিসযৰ িীজৰ ৰলযৰ ৫০ হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয াহ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৬০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ গাও আচবিৰ অধীিৰ িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি িকা উপ-আচবি (SMSP)
87
৫ কষক আতমসহায়ক যগাট এফবপঅrsquo আবদৰ িাবি যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ িবিয়াদী পৰৰাবণত িীজৰ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ আৰ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৭৫ ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি তিা িীজগাও আচবিৰ অধীিত যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ পৰাৰাবণত উৎপাদি
৬ হতলবখজৰৰ পবল িা গজাবল কষকৰ বিজা সৰগৰ আিাদী ৰাবটকবষিবৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকাত সীৰািি যহাোকক দৰকাৰী যৰাপি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৮৫
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৭ হতলবখজৰ ফলেতী যহাোৰ সৰয়বোোৰ িাবি কবষযচাোবচতা আবদৰ িািদ যহাোৰ িযয়ৰ িাবি সাহা য
ফলেতী যহাোকলবক সৰয়বোোত চাবৰিেৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৬০০০ টকাৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০ ২৫ যহকটৰ প মযনত িেৰত পৰবত যহকটৰৰ িাবি ৪০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৮ ৰৰাপাট আৰ যৰষটা িীজ গাও আচবি
পৰবত কইণটল পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদিৰ িাবি ৫৫০০ টকা এিএফএেএৰ িযেসাবয়ক িসয (ৰৰাপাট)
৯ ICAR আৰ SAU ৰ পৰা হতলিীজৰ েীৰাৰ িীজৰ কৰয়
DACamp FW আৰ ICAR ৰ িীজ বিিাগৰ দবাৰা বিধমাবৰত েীৰাৰ িীজৰ সমপণম ৰলযৰ পবৰবিাধ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
খ) িবিয়াদী আৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদিৰ িাবি সাহা য ১০ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
88
ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
১১ ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ ৰচৰ ৰটৰ িটৰাজৰাহ আৰ ৰি)
উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ িীজ পৰবত বকগৰাত ২৫ টকা হাৰত িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১২ িযবকতউবদযাগী আতমসহায়ক যগাট আবদবক ধবৰ সকবলা িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য
ক) সাধাৰণ অঞচলত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত অঞচলৰ িাবি ৫০ হাৰত যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰলধিী ৰাজসাহা য সবিমাচচ সীৰা পৰকলপই পৰবত ১৫০ লাখ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি- িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য বিতাি
গ) সকবলা হতলিীজ িসযৰ িাবি ১৩ িবিয়াদী িীজ উৎপাদিৰ িাবি
সাহা য বিগত ১০ িেৰত ৰকবল কৰা সকবলা জাতিণমসাংকৰ জাতৰ িাবি কইণটলত ১০০০ টকাকক আৰ বিগত ৫ িেৰত ৰকবল কৰা জাতৰ িাবি অবতবৰকতিাবে কইণটলত ১০০ টকাকক পৰৰাণীকৰণ তিা উৎপাদিিযয়ৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি কষকক ৰঠ ৭৫ ৰাজসাহা য আৰ িীজ উৎপাদক সাংসথাকল ২৫ ৰাজসাহা য সাংবিষট বিষয়ত সহায় পাি ndash ৰাবজযক কবষ বিিাগৰাবজযক িীজ বিগৰ িাবফৰ কিকrsquoইফবকাবহল আইএফএফবৰবচ যকনদৰীয় িহ-ৰাজয সৰিায় য বি এিবচবচএফ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
89
১৪ পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদি ঐ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ িীজ আনতঃগািবিৰ উননয়ি বিপ জলবসঞচলৰ িলী পতা পিাৰ সৰাি কৰা পিাৰৰ যজওৰা কা মযালয় গহৰ বিজলীসাংব াগ পাৰৰ যৰবচি আবদ িাদ বদ িীজ আনতঃগািবি য বি যেবচাং েrsquoৰ আদৰমতাহীি কবৰি পৰাৰ সবিধা কত িীজ গদাৰ জলবসঞচি িযেসথা য বি িলীিাদকো ৰটৰ পামপ বৰাংকলাৰ আবদবক ধবৰ সবিধাৰ িাবি ৫০ প মযনত সাহা য বিবিনন বৰেিত অনতিমকত িসযৰ িীজযৰাপি সাৰগৰী উৎপাদিত জবিত ৰাজয চৰকাৰৰাবজযক িীজ বিগৰ পাৰত ইয়াবৰ ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰৰ পাৰৰ িাবি ৭৫ িাৰত চৰকাৰৰ সাহা য আৰ ১০০ সাহা য ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়কবষ বিজঞাি যকনদৰক দবাদি পবৰকলপিাৰ সৰয়বোোত এিএৰঅrsquoঅrsquoবপ ত যলাো হতলিীজৰ বৰবি-বৰেি-১ত ৰঠ অিবৰাবদত ধিৰ সবিমাচচ ১ হল ৰঞজৰীৰ ধিৰ পবৰৰাণ সীৰািি িাবকি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ ক)
িীজ আনতঃগািবিৰ সবিধা সবষট (ৰাজহো খণডৰ িাবি) িীজ পৰবকৰয়াকৰণ সবিধা
১০০ যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ১-িীজ পৰবকৰয়াকৰণ পৰকলপ পৰবতষঠা ১০০০ যৰবেকটি ২০০০ যৰবেকটি ৩০০০ যৰবেকটি আৰ ৫০০০ যৰবেক টি (য হৰ িাবষমক পৰবকৰয়াকৰণ কষৰতাৰ বিবিক)ৰ িাবি বিবিনন ৰৰলাৰ আবহম অিসাবৰ গৰাণট-ইি-এইৰ উপলবধ সাহা য বিবনাকত হাৰত উপলবধ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
90
সাৰগৰী িাবষমক কষৰতা (যৰবেক টি)
১০০০ যৰবেক টি
২০০০ যৰবেক টি
৩০০০ যৰবেক টি
৪০০০ যৰবেক টি
৫০০০ যৰবেক টি
ৰখয সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ২৭৯০ ৩২৯০ ৪৭১০ ৫৬২০ ৬২৮০
আিষাংবগক সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ৯৯০ ১০১০ ১৩৯০ ২০৭০ ২১৩০
সিমৰঠ ৰলয
লাখ টকা ৩৭৮০ ৪৩০০ ৬১০০ ৭৬৯০ ৮৪১০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
২- ৰ সাংগৰাহক ৰিাবয়াং যপলটফৰম গহ বিৰমাণৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ যকষতৰত দৰকাৰী পৰকলপৰ িাবষমক কষৰতাৰ (MT)
পৰকলপৰ গহ আৰ সাংগৰাহক িাৰাণডাৰ যজাখ
িাবয়াং যপলটফৰম সিমৰঠ (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
১০০০ ৪৫০ ৭০০০ ৩১৫০ ১০০ ১২০০ ১২০ ৩২৭০ ২০০০ ৫২৫ ৭০০০ ৩৬৭৫ ২০০ ১২০০ ২৪০ ৩৯১৫ ৩০০০ ৭০০ ৭০০০ ৪৯০০ ৩০০ ১২০০ ৩৬০ ৫২৬০ ৪০০০ ৮০০ ৭০০০ ৫৬০০ ৪০০ ১২০০ ৪৮০ ৬০৮০ ৫০০০ ১০০০ ৭০০০ ৭০০০ ৫০০ ১২০০ ৬০০ ৭৬০০
91
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
১৫ খ)
িীজ ৰজতকৰণ সবিধা বিবিনন ধৰণৰ িীজ ৰজতকৰণ গৰাৰ তিা যপবলট িা যপবকট কিাৰ যৰয়াৰ ৰাষটাৰ আবদৰ িাবিও বিিীয় সাহা যৰ সবিধা আবে এই অিসবৰ িকা সবিধাসৰহ তলত বদয়া হrsquoল ndash বিেৰণ কষৰতা
যৰবেক টি আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
সিমৰঠ (লাখ টকা)
এবচবজআই চীট সহ িৰাল
১০০০ ৭০০ ৭০০০ ৩১৫০ ৪৯০০
যিবণটবলবটৰ সৰাি চালৰ িৰাল
১০০ ৭০০ ৭৫০০ ৩৬৭৫ ৫২৫০
আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৪০০০ ৪৯০০ ১৪০০
িাতািকবলত আৰ আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৮০০০ ৫৬০০ ১৮০০
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ িৰাল সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
92
১৬ বিবদমষট জাতৰ িীজৰ লকষযবিধমাবৰত উৎপাদি (VSTSP)
েীৰাৰ িবিয়াদী িীজৰ সলিতা তিা পৰৰাবণত আৰ িবিয়াদী িীজৰ চাবহদা অি ায়ী ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰবিিমাবচত এেএেবচ ৰাবজযক চৰকাৰৰ সাংসথা আইবচএআৰ ৰাবজযক কবি আৰ তাৰ অধীিৰ কবষ বিজঞাি যকনদৰ আনতজমাবতক পৰবতষঠাি আবদকল পৰকলপ বিিমৰ িযেসথাৰ দবাৰা িীজ উৎপাদিত যহাো িযয়ৰ ৭৫ অহমতা- জাতিণমসাংকৰ িীজ ৫ িেৰতকক যিবে ি া হrsquoি িালাবগি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
) ৰাষটৰীয় িীজ বৰজািম ১৭ পৰাকবতক দব মযাগ িা অিােিীয়
পবৰবসথবতৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি হসৰৰযাদী আৰ ৰধযৰীয়া সৰয়ৰ িসযৰ জাত
১ িীজৰ ৰলয -১০০ ২ িযেসথাপিা িযয় ndash ক) পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকাং িযয় ndash ৩০০ টকাকইণটল খ) পবৰিহি িযয় ndash ২০০ টকাকইণটল ৩ িীজ িৰালৰ আনতঃগািবিৰ িযয় ndash ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৫৭৭৪ লাখ টকা ৪ নতৰ-পাবত পৰকলপ গহ সাংগৰাহক যশবৰ আৰ িাবয়াং যপলটফৰম কৰয়ৰ িাবি সাহা য - ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৭০৫০ লাখ টকা ৫ সাৰগৰী যহণডবলাং সজবলৰ িযয় ndash পৰবত কইণটলত ৫০ টকা (এিাৰ) ৬ বফউবৰবগচি যৰবয়াং ধবলবিহীি পবৰবেিৰ িযেসথা দৰ কৰা আতবৰাো তিা যতবিধৰণৰ েবৰক জবিত িকা কাৰৰ িাবি যসোিযয় ndash কইণটবল পৰবত ১০ টকা (পৰবত িেবৰ) ৭ অিপব াগী িীজ িাদ বদয়াৰ িািদ িযয় ndash বিধমাবৰত ষটকৰ ১০ গবট আৰ িীজৰ দাৰৰ ৰাজৰ পািমকয
ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ তিা পৰ বকত বৰেিৰ (NAMET)ৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি
93
৮ কবমপউটাৰাইবজচিৰ কষট
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়া খণড কবষ উননয়ি বিষয়াATMA ৰ পৰকলপ সঞচালক ৰাবজযক িীজ বিগৰ
94
অধযায় ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত
বক কবৰি
bull ৰাবটৰ পবৰৰাণ আৰ িসযৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ উপ কত নতৰসজবল িযেহাৰ কৰক bull িযয়িহল সজবলৰ যকষতৰত কষক যগাট গঠি কবৰ িাৰাঅাংিীদাৰীতবৰ বিবিত িযেহাৰ কৰক bull িবৰ সমপদৰ সাংৰকষণ কৰক আৰ ইয়াৰ িাবি বজবৰা বটল চীৰ বিল যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যহপপী চীৰ বিল যৰাটাবিটৰ আবদ পৰবয়াগ
কৰক bull পাৰ াবনতৰক পৰীকষণ আৰ পৰবিকষণ পৰবতষঠাি কবষ বিজঞাি যকনদৰ আবদৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ উপ কত িযেহাৰ সৰয়ািসবৰ লি লগীয়া
তি আৰ চাবিমবচাং আবদৰ বিষবয় জাবি লওক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কবষ- াবনতৰকীকৰণৰ উপ-বৰেি
১ কবষৰ নতৰ-পাবত আৰ আবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
95
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১ ক) যেকটৰ i) যেকটৰ (০৮ ৰ পৰ ২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১০০০০০ ৩৫ ৭৫০০০ ২৫
ii) যেকটৰ (gt২০ৰ পৰা ৭০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১২৫০০০ ৩৫ ১০০০০০ ২৫
১ খ) পাোৰ বটলাৰ i) ৮ বিএইচবপৰ তলত ৫০০০০ ৫০ ৪০০০০ ৪০ ii) ৮ বিএইচবপ আৰ তাৰ ওপৰত ৭৫০০০ ৫০ ৬০০০০ ৪০ ১ গ) ধাি যৰাো নতৰ i) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ (৪ িাৰী) ৯৪০০০ ৫০ ৭৫০০০ ৪০ ii) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ ক) ৪-৮ িাৰীতকক যিবে খ) ৮-১৬ িাৰীতকক যিবে
২০০০০০ ৪০ ২০০০০০ ৪০
১ ) সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰ কাৰ িাইণডাৰ ১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
96
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii) সবয়াংবকৰয় ইউবৰয়া বেবকবটাং বৰপ যপলচবৰণটইউবৰয়া পৰবয়াগকাৰী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
১ ঙ) যসপবচবয়লাইজৰ সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰযদাো নতৰ ii) পষট হrsquoল বৰগাৰঅগৰ iii) বিউবৰবটকঅিয যৰােিী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
97
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১চ) সবয়াংচাবলত উদযািিসয নতৰ i) ফলবেঙা নতৰ ii) গে কলৰ বদয়া িা পৰবিাং নতৰ iii) ফল হাৰবিষটাৰ iv) ফল যগৰবৰাং কৰা নতৰ v)যেক েলী vi) িাচমাৰী বৰবৰয়া বফবলাং নতৰ vii) িহৰখী হাইিবলক পিবত viii) পৰবিাং িাবৰাং যগৰবটাং বশববয়বৰাং আবদৰ িবকতচাবলত সজবল
১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
98
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ িা পাোৰ বটলাৰ চাবলত সজবল পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) উইৰ যিচাৰ x) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xi) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০
৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০
৪০
99
xv) পাোৰ যহৰrsquo xvi) কৰাষট যেকাৰ xvii) ৰটrsquo কাবলটবিটৰ
ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০
xviii) বচবজল পলাউ i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১০০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৬০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৮০০০
৪০ ৪০
২ খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ i) পষট হrsquoল বৰগাৰ ii) আল যৰাো নতৰ iii) আল খনদা নতৰ iv) িাদাৰ খনদা নতৰ v) বষটৰপ বটল বিল vi) যেকটবৰ টিা বৰপাৰ vii) বপয়াজ হাৰবিষটাৰ viii) ধাি যখৰ কটা নতৰ ix) বজৰrsquo বটল বচৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল x) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ xi) কবহয়াৰ কটাফলা নতৰ xii) যপলণটাৰ xiii) চীৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
100
xiv) ৰাবলট-কৰপ যপলণটাৰ xv) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvi) বৰজ-ফাৰrsquo যপলণটাৰ i) টািমrsquo বচৰাৰ ii) বিউবৰবটক যপলণটাৰ iii) বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ iv) বিউবৰবটক বিবজবটিল বচৰাৰ vi)যহপপী বচৰাৰ vi) পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং যৰবচি vii) একো ফাবটম চীৰ বিল viii) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট ix) ৰালচাৰ x) চীৰ বেবটাং িাৰ xi) চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০ ৪০
২ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
101
iii) পাোৰ উইৰাৰ (ইবঞজিচাবলত) lt ২ বিএইচবপ gt ২ বিএইচবপ
১৫০০০ ১৯০০০
৫০
১২০০০ ১৫০০০
৪০
২ ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যৰক iv যিলাৰ v ষটৰ বৰপাৰ vi বফৰ িক যৰবচি vii ষটািলাৰ যশবিাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
২ ঙ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ iii ৰাবলটকৰপ যেোৰ iv যপৰী যেোৰ v োে কাটাৰ vi উইিrsquoবয়াং যফি
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৫০ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০
৪০
102
vii বৰপাৰ viii ৰrsquoোৰ ix যৰইজ যশবলাৰ x সপাইবৰল যগৰৰাৰ xi যেইল হাবিমষটাৰ xii ইি-বফলৰাৰ xiii ৰrsquoোৰ যেৰাৰ (অল পাৰপাজঅল
কৰপ)
ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০
২চ) চাফ কাটাৰ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ৫০
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০ ৪০
103
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
x)উইৰ যিচাৰ xi) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
104
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ xv) চাি-চইলাৰ xvi) যেনস যৰকাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) িাণড ফৰৰাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) পাোৰ যহৰrsquo (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xix) যিকহrsquo লrsquoৰাৰ ৰজাৰ (যেকটৰ অপাবৰবটৰ) xx) পাোৰ যহৰrsquorsquo xxi) িাণড ফৰৰাৰ xxii) কৰাষট যেকাৰ xxiii) ফাৰrsquo অবপিাৰ
105
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxiv) ৰটrsquo কালবটবিটৰ ৩খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ iবজৰrsquo বটল চীৰ বিল কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
ii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iii চীৰ বিল iv পবটটrsquo বৰগাৰ v যেকটৰ িি বৰপাৰ vi অবিয়ি হাৰবিষটাৰ vii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ
বিল viii চীৰ বেবটাং িাৰ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ix পষট হল বৰগাৰ x পবটটrsquo যপলণটাৰ xi গৰাউণড িাট বৰগাৰ
৬৩০০০ (সকবলা িসযৰ িাবি)
৫০ ৫০০০০ ৪০
106
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xii বষটৰপ বটল বিল xiii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ
উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট
xiv ৰাইচ ষটৰ চপাৰ xv চগাৰ যকি
কাটাৰবষটৰপাৰযপলণটাৰ xvi ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvii বজৰ বটল ৰাবলট কৰপ
যপলণটাৰ xviii বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ xix টািমrsquo চীৰাৰ xx বিউবৰবটক যপলণটাৰ
107
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxi বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ
xxii বিউবৰবটক বিবজবটিল চীৰাৰ
xxiii যহপপী চীৰাৰ xxiv কাোিা যপলণটাৰ xxv যৰবিউৰ যৰৰাৰ xxvi ফাবটমলাইজাৰ যৰৰাৰ
(বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xxvii পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং
যৰবচি xxviii সবয়াংবকৰয় ধািৰ
কবঠয়া বসচা নতৰ
108
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxix একো ফাবটমলাইজাৰ চীৰ বিলচীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
xxx ৰালচাৰ
৩ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰােউইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ iii উইৰাৰ (বপবটঅrsquo
অপাবৰবটৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
৩ ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ (৫ অশবিবকততকক অবধক িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক ওপৰৰ যেকটৰ চাবলত)
i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
109
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii যেোৰৰাবলটকৰপ যেোৰ
iii যপৰী যেোৰ iv যৰইজ যিলাৰ v চাফ কাটাৰ vi ফবৰজ হাবিমষটাৰ
যেইল হাবিমষটাৰ vii িাৰম যসকয়াৰাৰ viii ইিবফলৰাৰ ix বৰপাৰ x ৰrsquoোৰ xi ৰিাৰ যেৰাৰ (অল
পাৰপাজঅল কৰপ) xii সপাইবৰল যগৰৰাৰ
110
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ ঙ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যহrsquo যৰক iv যিলাৰ (যগালাকাৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
v যিলাৰ (আয়তাকাৰ) vi উৰ বচপাৰ vii চগাৰবকি যৰটি
যৰবিজাৰ viii কটি ষটক আপৰটাৰ ix ষটৰrsquo বৰপাৰ x ফীৰ িক যৰবচি xi ষটািল যশবিাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
সকবলা ৰািহপশৰ দবাৰা চবলাো টিা সজবলআবহলা
111
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৪ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i এৰবি পলাউ ii বৰসক পলাউ iii কাবলটবিটৰ iv যহৰrsquo v যলবিলাৰ যিৰ vi ফাৰrsquo অবপিাৰ vii বৰজাৰ viii পাৰলাৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
৪খ) িীজবসচা আৰ যৰাো নতৰ i ধাি যৰাো নতৰ ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
112
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল iii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iv যপলণটাৰ v বৰিলাৰ vi ধািৰ কবঠয়াতলী পৰসতবত সজবল vii চীৰ বেবটাং িাৰ viii শৰী পিবতৰ িাবি ৰাকমাৰ ix িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক কৰ) ১৫০০ ৫০ ১২০০ ৪০ x িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক যিবে) ১৯০০ ৫০ ১৫০০ ৪০
৪ গ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
113
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iii উইিrsquoবয়াং যফি iv গেত িগািকল জখলা v উদযািিসযৰ হসতচাবলত সজবল vi যৰইজ যশবলাৰ vii ফীৰ িক যৰবচি viii সপাইবৰল যগৰৰাৰ ix চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচকল) ৫০০০ ৫০ ৪০০০ ৪০ x চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচতকক যিবে) ৬৩০০ ৫০ ৫০০০ ৪০
৪ ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ িা াহ-িি কটা নতৰ ii উইৰাৰ iii কrsquoিrsquoউইৰাৰ
৬০০ ৫০ ৫০০ ৪০
114
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iv িাবগোৰ হসতচাবলত আবহলা ৫ উদযািিসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ আবহলা- নতৰপাবত সবয়াংচাবলত িা অিযািয িবকতবৰ চাবলত উদযািিসযৰ নতৰপাবত ক) যচইি চrsquoহইল যিৰrsquoযৰাংগ যগৰৰাৰযপলণটাৰ তিা উদযািিসযৰ িাবি উপ কত অিযািয সবয়াংচাবলত নতৰ-আবহলা
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
হসতচাবলত উদযািিসযৰ পৰবয়াজিীয় সজবল i এলবৰবিয়াৰ জখলা ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০ ii এলবৰবিয়াৰ খটা iii পলাকাৰ খাদযিসয হতলিীজ আৰ উদযািিসযৰ িাবি চবপাোৰ পােৰ পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবত আবহলা আবদ উৎপাদি যহাো অঞচলসৰহত পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ পৰ বকত ৰলয সাংব াজি বিনিযয়ৰ বিজঞািসনমত ৰজতকৰণ যপবকবজাং ইউবিট তিা
১৬০০০০ ৬০ ১৫০০০০ ৫০
115
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
উপজাত সাৰগৰী িযেসথাপিাৰ পৰ বকত সথািানতবৰতকৰণৰ িাবি পষট হাৰবিষট পৰ বকত যগাট সথাপি ক) বৰবি ৰাইচ বৰল ১৫০০০০ ৬০ ১২৫০০০ ৫০ খ) বৰবি ৰাল বৰল গ) বৰবলট বৰল ) যতল বৰল-বফলটাৰ যপৰে সহ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঙ) বিসকাষক (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) চ) ৰাবলৰ দািা বিসকাষক ে) আটলচ পালপাৰ জ) বৰহাইবিচি যগাটবপৰবকাং যৰবচি বহউবৰবৰফায়াৰ ((সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
116
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঝ) যপবকাং যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঞ) সকবলা ধৰণৰ িবকতচাবলত বৰ-হাসকাৰযশবলাৰযেোৰহাবিমষটাৰবৰ-সপাইবকাংবৰ-কবিাং যৰবচিবপলাৰ বিটাৰ বষটৰপাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ট) সকবলা ধৰণৰ িইলাৰবষটৰাৰ চলাৰ িাইয়াৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ঠ) সকবলা ধৰিৰ পকষালি যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ৰ) সকবলা ধৰণৰ গৰাইণডাৰ পালিাৰাইজাৰপবলচাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
117
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঢ) সকবলা ধৰণৰ বিিাৰ কাৰ যগৰৰাৰ যগৰবৰবয়ণট যচপাবৰটৰ যসপবচবফক যগৰবিবট যচপাবৰটৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ৬ক) হসতচাবলত যৰয়াৰ যিপবচকিবৰবৰ চবলাো যৰয়াৰ
৬০০- ৫০ ৫০০- ৪০
৬খ) িবকতচাবলত যৰয়াৰ i যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ৮-১২ বলটাৰ যজাখৰ
৩১০০- ৫০ ২৫০০ ৪০
ii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১২-১৬ বলটাৰ যজাখৰ ৩৮০০- ৫০ ৩০০০- ৪০ iii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰ যজাখৰ ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০ ৬গ) যেকটৰত সাং কত যেকটৰ চাবলত যৰয়াৰপাোৰবটলাৰ যৰয়াৰ
i ২০ বিএইচবপৰ তলত ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
ii ২০-৩৫ বিএইচবপ ১৩০০০- ৫০ ১০০০০- ৪০ iii ৩৫ বিএইচবপৰ যিবে ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০
118
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৬ ) পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদযেপ ১৪০০- ৫০ ১২০০- ৪০ ৬ঙ) ইবলকটৰবষটবটক যৰয়াৰ ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০ ৭বিবিষিাবে বিবৰমত কবষ নতৰ-পাবত ক যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলসহ)
২৫০০০- ৫০ ২০০০০- ৪০
খ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলবিহীি)
১৯০০০- ৫০ ১৫০০০- ৪০
গ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত হাইিপবিক নতৰ- িসযৰ িীজতলী পৰসতবতৰ িাবি
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
৮ যসৌৰ ফrsquoটrsquoিবলটইক পািী পামপ (এচবপবি) i ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ
অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ পৰবত অশব িবকতত ৫৫৪৪০-
পৰবত অশব িবকতত ৫০৪০০-
119
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৪৭৫২০-
পৰবত অশব িবকতত ৪৩২০০-
iii ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৬৩৩৬০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৭৬০০-
iv gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৫৯৪০০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৪০০০-
৯ SMAMৰ অধীিত িাৰাকল লিৰ িাবি পাৰত দৰকাৰী নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপি ইয়াৰ অধীিত উপ কত সথাি আৰ িসযৰ িাবি পৰবয়াজিািসবৰ িাৰাকল বদি পৰাকক পাৰৰ নতৰ-পাবৰ-সজবল আবদ িাৰা বদিৰ িাবি এবি সাৰগৰীৰ যিাংক খবলিকল সাহা য বদয়া হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ২৫ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৪০
120
১০০ লাখ টকা গ) ৪০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
১৬০ লাখ টকা ৪০
) ৬০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ২৪০ লাখ টকা
৪০
১০ িাৰাকল বদি পৰাকক উচচ পৰ বকতৰ উচচ উৎপাদিিীল সজবল যকনদৰৰ পৰবতষঠা অিমকৰী িসয য বি কবহয়াৰ কপাহ আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় বিবিনন উননত পৰ বকতৰ নতৰ-পাবতৰ যকনদৰ সথাপিৰ িাবি বিিীয়া সাহা যৰ সবিধা ইয়াৰ দবাৰা পৰদাি কৰা হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ১৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৬০০ লাখ টকা
৪০
গ) ২০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৮০০ লাখ টকা
৪০
) ২৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ১০০০ লাখ টকা
৪০
১১ বিিমাবচত গােত কবষ াবনতৰকীকৰণৰ বিকাি কবষ াবনতৰকীকৰণ যতবিই কৰ হহ িকা ৰাজযৰ বিিমাবচত গােত উপ কত পৰ বকতৰ পৰবয়াগৰ ৰাি উননত কৰাৰ িাবি আৰ পাৰত পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপিৰ িাবি এই আচবিৰ দবাৰা বিিীয় সাহা য পৰদাি কৰা হয়
121
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) যিাংকবটাবে পৰবত বিনতৰ ৮ জি কষক িকা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ
িাবি বিিীয় সাহা য যিাংবক পৰবত ১০ লাখ টকা প মযনত যিাংকৰ নতৰপাবতৰ ৰঠ
খৰচৰ ৮০ ১২ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ জবৰয়বত পৰবত যহকটৰত াবনতৰকীকৰণৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰতা িবিৰ িাবি বিিীয় সাহা য াবনতৰকীকৰণ সীবৰত হহ িকা অঞচলত ব সকল বহতাবধকাৰীবয় কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ পৰা বিবিনন নতৰ-পাবত িাৰাকল আবি িযেহাৰ কবৰ যতওবলাকৰ িাবি পৰবত যহকটৰ বিবিত বিিীয় সাহা য বদয়াৰ িযেসথা কৰা হহবে
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) i উপবৰাকত ১১ িাং অাংিত উবললখ কৰা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি নতৰ-পাবত িাৰা িািদ যহাো খৰচ
ii কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ দবাৰা পিাৰত পৰদিমিৰলক িযেসথা
সিমাবধক ১ যহকটৰ িবৰ প মযনত পৰবত কষকক পৰবত িেৰত যহকটবৰ পৰবত যেকটৰ িবকতচাবলত জনতবেটিা ৰািেচাবলত নতৰৰ পৰবয়াগৰ িাবি কৰবৰ ২০০০১০০০ ৭৫০ টকাকক পৰবত কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰবত কবষ ঋতত বিনতৰ ১২০ যহকটৰ
পৰবত যহকটৰত যহাো িযয়ৰ ৫০ যহকটবৰ পৰবত ৪০০০ টকা
অিযািয বৰেিসৰহত পৰদিমিৰ িাবি যলাো কা মযসচীত দািাজাতীয় িসয ৰাহ আৰ হতলিীজৰ বিন উৎপাদিিীলতা যদখওো বজলাৰ পৰা গাওসৰহ িাবে উবলওো হrsquoি ওপৰৰ ১০িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাবপত নতৰ-পাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি িাৰাৰ িািদ বিিীয় সাহা য এিাবৰই বদয়া হrsquoি ওপৰৰ ৮ িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাপি কৰা কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰদিমিীৰ িযয় এবি পৰদিমিৰলক পৰবয়াগ গাবে পৰবত ১২০ যহকটৰত সীৰািি িাবকি
122
১৩ উিৰ-পেৰ ৰাজযত কবষ নতৰপাবত তিা সজবলৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰ উিৰ-পেৰ অবতিয় সমভােিাপণম অিচ কৰকক াবনতৰকীকৰণ যহাো ৰাজযসৰহত িকা বহতাবধকাৰীৰ িাবি বিিীয় সাহ যৰ িযেসথা
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয়
সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) ১ নতৰআবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ১২৫ লাখ
নতৰআবহলাৰ ৰলযৰ ১০০
বিবিষ িসয িা অঞচলত উিৰ কবষ যকৌিলত উৎসাবহত কবৰিৰ িাবি উিৰ-পেৰ ৮ খি ৰাজযই পৰকলপ বিবিত এই িযেসথা বিনতৰ ৮-১০ জি আৰ সিমাবধক ১৫০ জি কষকক হল ৰপায়ি কবৰি
২ কষক যগাটৰ িাবি পাৰ নতৰপাবত যিাংক সথাপিৰ িাবি বিিীয় সাহা য
পৰবতবটা নতৰৰ িাবি ১০ লাখ টকা প মযনত
নতৰপাবত যিাংকৰ িযয়ৰ ৯৫
PTO ndash পাোৰ যটক অফ
bull FMTTI যক ধবৰ অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত বিবিনন সা-সজবলৰ সমপণম তাবলকা এই যেিচাইটত উপলবধ ndash httpfarmechdacgovin
bull FMTTI তিা DACampFW অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত নতৰ-পাবত তিা আবহলাবহ যদিৰ সকবলা ৰাজযত চৰকাৰী আচবিৰ অধীিত পািলগীয়া ৰাজসাহা যৰ িাবি বিবিচিা কৰা হrsquoি
bull যকাবিা ৰাজযই পৰসতাে কৰা ব বকাবিা অবতবৰকত সজবল যপািবত DACampFWই সাহা য উপ কত যেণী অিসবৰ বিবিচিা কবৰি
১৪ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) ৰ অধীিত ৰাজসাহা যৰ িাবি অিবৰাবদত নতৰ তিা সজবল
123
কৰ িাং
সজবলৰ িাৰ সহায়ৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয
ধাি য হ ৰাহজাতীয় যৰাটা দািাৰ িসয
১ কবষ নতৰ-পাবত ক) কrsquoিrsquoউইৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০
ব বটাবেই কৰ
radic
খ) যৰিবেল যৰয়াৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
গ) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
) পাোৰ যৰয়াৰ পৰবতবটা পাোৰ যৰয়াৰত ৩০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঙ) বচবজলাৰ (গিীৰকক চহ কবৰিৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ৮০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
চ) যেকটৰ সাংলগন যসপয়াৰ পৰবতবটা যৰয়াৰত ১০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ে) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
124
জ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ঝ) ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঞ) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ
যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ট) বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
ঠ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ৰ) ৰিাইল যৰইি গাি যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰট
radic
radic
ঢ) ৰটাবিটৰটািমrsquo চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic radic
ণ) যপৰী যেোৰৰাবলট কৰপ যেোৰ
যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic
radic
ত) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ি) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
১৫ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত নতৰ-পাবত আৰ সা-সজবল কৰয়ৰ িাবি বৰবি বৰেি-১ৰ ৰাজসাহা য
125
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
িসয সৰকষাৰ সজবল ক) যৰিবেল িা ৰািেচাবলত যৰয়াৰ ১ পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদ (NCIPM আবহম)আৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
৮০০- ৫০ ৬০০- ৪০
২ চীৰ বেটবৰণট িাৰ ২০-৪০ যকবজৰ ২০০০- - ১৭৫০- ৫০ খ)িবকতচাবলত ndash ১ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক কৰ যজাখৰ
৩৮০০- ৬০ ৩০০০- ৫০
126
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক যিবে যজাখৰ
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
গ) উননত ৰািৰ কবষ সজবলৰ য াগাি ক) বচবজলাৰবক ধবৰ ৰািেচাবলত িা পশবে টিা সজবল
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
খ) যেকটবৰ টিা সজবল য বি ৰটাবিটৰ চীৰ বদৰল বজৰrsquo বটল চীৰ বিল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ পাোৰ চীৰাৰ গৰাউণডিাট বৰগাৰ আৰ ৰাবলট কৰপ যেোৰ
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
১৬ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত বৰবি বৰেি-২ৰ ৰাজসাহা য
127
কৰ িাং
উপাদাি সাহা যৰ ধৰণ
১ নতৰ আৰ সা-সজবল তলত বদয়া ধৰবণবৰ ৰাজযৰ কবষউদযািিসয বিিাগকল নতৰ-পাবত িা সজবলৰ ৰঠ পবৰৰাণ িা ৫০ প মযনত সাহা য আগিব াো হয় ndash ক) হসতচাবলত ওখকলবক ঢবক যপাো হতল পাৰ কাটাৰ ndash পৰবতবটাবত ১৫০০ টকা খ)হতল পাৰ সৰকষাৰলক তাৰ জাল ndash পৰবতখিত ১৫০০০ টকা গ) ৰটৰ চাবলত বচবজল ndash পৰবতবটাত ১০০০০ টকা ) এলবৰবিয়াৰৰ পবটমিল জখলা ndash পৰবতৰালত ৩০০০ টকা ঙ) হতলিীজৰ গেৰ পাত কাবটিকল চাফ কাটাৰ (যকেল হতলপাৰ কষকৰ িাবি) ndash পৰবতবটাত ৭০০০ টকা চ) েলীসহ ২০ অশবিবকত প মযনত সৰ যেকটৰ ০৭৫ লাখৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা ৫ জিতকক অবধক সদসযৰ যগাট এফবপঅrsquo তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি অবতবৰকত ১০ - পৰবতখিত ১ লাখ টকা বচবলাং সাবপবকষ ে) িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ দবাৰা অিবৰাবদত অিয ব বকাবিা নতৰ-সজবল আবদ ব হতলবখজৰৰ কষকৰ িাবি লাগতীয়াল যতবি নতৰবকা AAPৰ অধীিত সথািীয় পৰবচষটা িা আিষাংবগক িযেসথাৰ আওতাত বদি পাবৰ জ) নতৰপাবতৰ আৰদাবি ndash িতি হতলবখজৰৰ যখবতৰ িাবি যৰকাবিবকল যৰয়াৰ হতলবখজৰ চবপাো যৰবচি কবমপকট FFB যেনসপটমাৰযৰয়াৰ আবদৰ আৰদাবি NMOOP ৰ যষটবণডাং কবৰটীৰ বিবিষ অিবৰাদি সাবপবকষ আবিি পাবৰ
128
১৭ দবাদি পবৰকলপিাৰ কালবোোত উদযািিসযৰ সৰবিত বিকাি বৰেিৰ (MIDH) অধীিত নতৰ-পাবত আবদ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
নতৰ-পাবত িযয়ৰ সীৰা সাহা যৰ ধৰণ ক) যেকটৰ (২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত প মযনত)
পৰবত খিত ৩০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৭৫ লাখৰ সীৰা সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ১ লাখ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৩৫
খ) পাোৰ বটলাৰ ১ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপতকক তলত)
পৰবত খিত ১০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৪০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৫০ লাখ
২ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপ আৰ তাতকক যিবে)
পৰবত খিত ১৫০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৬০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৭৫ লাখ
গ) ২০ বিএইচবপতকক তলৰ যেকটৰ িা পাোৰবটলাৰত চলা সজবল ক) ৰাবট উননয়ি চহ কৰা তিা িীজ তলী পৰসতবত সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
খ) িীজ বসচা যৰাো চবপাো আৰ গাত খনদা সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
129
গ) পলাবষটকৰ ৰালচ পৰা যৰবচি
পৰবত বটত ০৭০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০২৮ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০৩৫ লাখ
) সবয়াংচাবলত উদযাি িসয আবহলা
পৰবত খিত ২৫০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ১০০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ১২৫ লাখ
িযয়ৰ সীৰাসৰহ বিবদমিিা সচক আৰ ইবয় ৰাজসাহা যৰ গণিাৰ যকষতৰত সবিমাচচ সীৰাক িজাইবে
১৮ উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
কৰ িাং নতৰৰ িাৰ সাহা যৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয ধাি য হ ক) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic - খ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ - radic
গ) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ) ৰটাবিটৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঙ) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো
নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
চ) পামপ যচট যৰবচবি পৰবত ১০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ে) কrsquoিrsquo উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic জ) যৰিবেল যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঝ) পাোৰ যিপবচক যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৩০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
130
ঞ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ট) যপৰী যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঠ) ৰাবলট কৰপ যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ৰ) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ (কষক যগাটৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
131
অধযায় ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ
বক কবৰি
bull lsquoআতমাrsquo(ATMA) আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ উননয়ি খণড আৰ ইয়াৰ তলৰ প মায়ত ৰপায়ি হহ িকা সমপৰসাৰণ উননয়ি আৰ সাংবিাধি আচবিৰ অধীিত সৰগৰ ৰাজযত ৰঠ ২৪০০০ সমপৰসাৰণ কৰমীবয় (১ জি বিবটএৰ আৰ ৩ জি এবটএৰ) বিষঠাসহকাবৰ কষকৰাইজৰ িাবি যসো আগি াই আবহবে আবপািাৰ ৰিকল অহা ব বকাবিা আচবিকা মযসচী সমপকমীয় পৰশন যসইবিষয়ক বিিদ তিয তিা বিবদমষট অঞচলৰ িা কষকৰ িাবি উপ কত পৰ বকত সৰনধীয় বিষয়ত সবেবিষ জাবিিৰ িাবি আপবি এইসকল কৰমী িা ৰাজয চৰকাৰৰ কবষ তিা আিষাংবগক সাংসথা আৰ বিিাগৰ ব বকাবিা বিষয়া-কৰমচাৰীৰ সবত য াগাব াগ কৰক
bull পাৰ বিদযালয় সথাপি িা পৰদিমিীৰলক কবষত অাংি লওক bull সাংবিষট যেিচাইটৰ পৰা িািা দৰকাৰী তিয আহৰণ কৰক আৰ হাতৰ ৰবঠবত িকা ৰিাইলবটাৰ দবৰ আবহলাৰ সহায়ত বিজৰ কবষপাৰখি
পঞজীয়ি কৰক bull কবষ বিষয়ক যিহতীয়া তিয আৰ পৰ বকতৰ সমপবকম জাবিিৰ িাবি দৰদিমিৰ কবষ বিষয়ক িািা কা মযসচী (১৮ টা আঞচবলক ১ টা ৰাষটৰীয়
আৰ ১৮০ টা বিনকষৰতাৰ যেনসবৰটাৰ) এফ এৰ যৰবৰঅrsquoৰ (৯৬) কবষ বিষয়ক পৰচাৰ কষক যচবিল অিিা অিয বকেৰাি িযবকতগত যকনদৰৰ কা মযসচী চাওক
bull আবপািাৰ ৰিকল অহা যকাবিা বিবিষ পৰশনৰ উিৰ বকষাণ কল যচণটাৰ কৰমী িা যজষঠয বিবিষজঞৰ পৰা পািকল িেৰৰ যকওটা বদিবত পো ৬ িজাৰ পৰা ৰাবত ১০ িজাকল বিকটেতমী বকষাণ কল যচণটাৰৰ শলক ৰকত য াগাব াগ িমবৰ ১৮০০-১৮০-১৫৫১ত যফাি কৰক
bull কবষবিষয়ত বিকষা গৰহণ কৰা বিকষািমীবয় সববিবয়াজিৰ িাবি দৰাহৰ িাবি বিিাৰলীয়া পৰবিকষণ হল কবষ বিবিক িা কবষ-িাবণজয-যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰ এবি যকনদৰ খবলিৰ িাবি ৩৬ প মযনত (অিসচীত জাবতজিজাবতউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচল তিা ৰবহলাৰ িাবি ৪৪) ৰাজসাহা যত যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাোৰ সবিধা আবে
132
bull পৰগবতিীল কষকৰ িাবি আগিব াো বিকষাৰলক ভৰৰণ আৰ পৰবিকষণ আবদত অাংি লওক bull বিজৰ ৰিাইলবত ইণটাৰবিট সাংব াগ িিকাককবয়া যেিচাইটৰ পৰা ইণটাবৰবকটি এচএৰএচ িযেসথাবৰ পৰবয়াজিীয় তিয আৰ যসো লাি
কৰক bull অঞচলসাবপবকষ বিবদমষট তিয (উপ কত কবষ পিবত বৰলাৰৰ তাবলকা কবষ পৰাৰিমােলী) আবদ সহবজ পািৰ িাবি ইণটাৰবিট যকনদৰ িা সাধাৰণ
যসো যকনদৰৰ দবাৰা িা পৰতযকষিাবে কষক পবটমল িযেহাৰ কৰক কষকৰ িাবি িকা এচএৰএচ পবটমলৰ সবিধা পািকল বকষাণ কল যচণটাৰ িা সাধাৰণ যসো যকনদৰৰ দবাৰা অিিা সৰহীয়া এচএৰিযেসথাৰ ৰাবধযবৰবৰ ৫১৯৬৯ িা ৯২১২৩৫৭১২৩ ndash এই িমবৰকল বিজৰ িাৰবটা উপ কতিাবে পঠাই (KISAAN REG ltবিজৰ িাৰgt ltৰাজযৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt ltবজলাৰ িাৰৰ পৰিৰ চাবৰটা আখৰgt ltখণডৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt) বিজৰ িাৰ পঞজীয়ি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কষকৰ পৰবিকষণ আৰ দকষতা িবিত সাহা য
কৰিাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণধৰণ আচবিউপাাংি ১ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ
উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকতবিষয়ক পৰবিকষণ পৰবত যগাটৰ িাবি ১৫০০০ টকা িীজ গাও আচবি (SMSP-NMAET)
২ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকত বিষয়ক পৰবিকষণৰ যকষতৰত সাহা য
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫০০০ টকা ক) িীজ িসযৰ বসচাৰ সৰয়ত ndash িীজ উৎপাদি পৰ বকত বিৰাপদ দৰতব বসচাৰ যকৌিল তিা অিযািয কবষ যকৌিল খ) িসযৰ ফল ধৰাৰ সৰয়ত
িীজ গাও আচবিৰ দবাৰা হতলিীজ ৰাহ াহ যসউজসাৰ আবদৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদি- এচএৰএচবপ-এিএৰএইবট
133
গ) চবপাোৰ পােত আৰ িীজ সাংসাধিৰ সৰয়ত
৩ সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত কষকৰ িাবি পৰবিকষণ (জলপািী িকা-যখাো আৰ অহা-য াোৰ খৰচ সহ)
পৰবতজি কষকৰ িাবি ৰাবহ পৰবত ৫২০০ টকা চবপাোৰ পােৰ পৰ বকত িযেসথাপিা
৪ কষক পৰবিকষণ পৰবতবটা দবদিীয়া পৰবিকষণত ২৪০০০ টকা ৩০ জিীয়া এবকাটা দলৰ িাবি (৪০০ টকাকক হদবিক এজি কষকৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৫ ৪০ জিীয়া কষকৰ দলকল িসয সৰকষা পিবত সমপকমীয় পৰবিকষণ
ক) যিচৰকাৰীিযবকতগত সাংসথাৰ পৰবতখি কষক যকষতৰ বিদযালয়ৰ িাবি ২৯২০০ টকা খ) ৰাজয চৰকাৰৰ সাংসথাৰ িাবি ২৬৭০০ টকা
িসয সৰকষা আচবি
৬ কবষ নতৰ-পাবত আবহলা আবদৰ যৰৰাৰবত যচাো-বচতা িযেহাৰ তিা বিিমাচি আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা বিষয়ক পৰবিকষণ
জবি পৰবত পৰবত সপতাহত ৪০০০ টকা কবষ াবনতৰকীকৰণ উপ-আচবি
৭ পাচবল উৎপাদি তিা আিষাংবগক বদিৰ ওপৰত দবদিীয়া কষক পৰবিকষণ
পবৰিহি িযয় িাদ বদ পৰবতজি কষককল পৰবতবটা পৰবিকষণৰ িািদ ১৫০০ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
৮ কষক সাংসথা িা ১৫-২০ জিীয়া কষক যগাটৰ যপৰাৎসাহি তিা বিিীয় সাংসথা আৰ সাংগৰাহকৰ সবত য াগাব াগ সথাপি
৩ িেৰৰ িাবি বতবিটা বকবসতত কষবক পৰবত ৰঠ ৪০৭৫ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
134
৯ ৰাষটৰীয় কবষ বিপণি পৰবতষঠািৰ জবৰয়বত গৰাৰীণ িৰাল য াজিা সমপবকম সজাগতা সবষটৰ বতবিবদিীয়া কা মযসচী
পৰবতবটা কা মযসচীত ৩০০০০ টকা গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
১০ পৰবতবটা খণডত ৫০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ িাবহৰত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১১ পৰবতবটা খণডত ১০০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১২ পৰবতবটা খণডত ১০০০ টা কৰমবদিৰ িাবি বজলাৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক কষবক পৰবত ৪০০ টকা অিা-আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত পৰবতজি কষকৰ িাবি হদবিক ২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৩ পৰদিমিৰলক যখবত (খণডই পৰবত ১২৫ টাকক) পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িাবি ৪০০০ টকা প মনত (০৪ যহকটৰ)
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৪ পাৰ বিদযালয় (িসযৰ ৬ টা গৰতবপণম সতৰত পৰবতবটা ঋতবত ২৫ জি কষকৰ িাবি পৰবিকষণ
পৰবত পাৰ বিদযালয়ত ২৯৪১৪ টকা আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৫ ৰাজযৰ িাবহৰত ৭ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৮০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
135
১৬ ৰাজযৰ বিতৰত ৫ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ২৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৪০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১৭ বজলাৰ বিতৰত সিমাবধক বতবিবদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৩০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৮ ক) কষক যগাট তিা অিযািয সহকাৰী যসোিযেসথাৰ িাবি দকষতা গঠি তিা কিলতা বিকািৰ কা মযসচী (পৰবতবটা খণডৰ িাবি ২০ টা যগাট) খ) আয় িবিৰ িাবি কা মযপনথা হাতত লrsquoি পৰাকক ওপবৰাকত যগাটসৰহকল এককালীিিাবে চীৰ ৰাবি পৰদািৰ িযেসথা গ) খাদয সৰকষা যগাট (খণডই পৰবত ২ টা যগাট)
যগাবট পৰবত ৫০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৯ িবৰ পৰীকষাগাৰৰ দবাৰা বিিমাবচত গােত অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ
পৰবত পৰদিমিত ২০০০০ টকা িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদ আৰ ইবকৰচাট (ICRISAT)হল ১০০ িতাাংি সাহা য পৰবত যহকটৰ কবষিবৰৰ িাবি িাদাৰ যখবতত ৮৫০০ টকা চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ স মযৰখী ফলৰ
িবৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িযেসথাপিাৰ ৰাষটৰীয় পৰকলপ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি
136
িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা অগৰণী পৰদিমিীকবষ ক) ধাি য হ আৰ ৰাহ খ) যৰাটা খাদয িসয গ) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত ৰাহৰ অগৰণী পৰদিমিী কবষ
িাবি ৬০০০ টকা বতল চফোোৰ গবজবতল বলিবচৰ আৰ এৰাৰ িাবি ৫০০০ টকা বচবলাংসহ আৰ আইবচএআৰৰ পবলবিি ৰালচ পৰ বকতৰ পৰদিমিী কবষৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১২৫০০ টকা সকবলা িসযৰ যকষতৰবত এজি কষকক এক যহকটৰ ৰাবটত এটাবহ পৰদিমিীৰলক কবষ কবৰিকল বদয়া হrsquoি এবি পৰদিমিৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণ ০৪ যহকটৰতকক কৰ হrsquoি যিাোবৰি ৭৫০০ টকা যহকটৰ ৫০০০ টকাযহকটৰ ৭৫০০ টকাযহকটৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২০ ৰাজযসৰহৰ দবাৰা উননত কবষ যকৌিলৰ পৰদিমিী ক) ধাি আৰ য হ খ) ৰাহ গ) যৰাটা খাদযিসয
৭৫০০যহ ৭৫০০যহ ৫০০০যহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
137
কবষ পিবত বিিমৰ পৰদিমিী-যকেল ৰাজযৰ দবাৰা ক) ধাি খ) য হ আৰ ৰাহ
১২৫০০ টকাযহ ১২৫০০টকাযহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২১ বিকলপ যৰবটাং যকৌিলৰ পিাৰ প মায় ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
পৰবত পৰদিমিী কবষৰ িাবি ২০০০০ টকা (১৭০০০ টকা দৰকাৰী সাৰগৰীৰ িাবি আৰ ৩০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২২ উৎপাদি যকৌিল ইণটাৰকৰবপাংৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২৩ সৰবিত িসয িযেসথাপিাৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৪ যদিী আৰ ইএল কপাহ তিা ইএল কপাহৰ িীজ উৎপাদিৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ২০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৫ ইণটাৰকৰবপঙৰ অগৰণী পৰদিমিী (০৪ যহ) যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
138
২৬ হাই যৰিবচটী যৰাপি পিবতৰ পৰবচষটাৰলক কবষ
যহকটবৰ পৰবত ৯০০০ টকা (৮০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৭ কবহয়াৰ যখবতত ইণটাৰকৰবপাং আৰ একক ৰকল বচপ পৰ বকতৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কবহয়াৰ
২৮ িসযবিবিক পৰবিকষণ- ৪ টা সতৰৰ িাবি পৰবতবটা সতৰত ৩৫০০ টকাকক ৰঠ পৰবিকষণৰ িািদ ১৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
২৯ যেকটৰ আৰ অিয কবষ নতৰপাবতৰ বিিমাচি পৰবয়াগ আৰ যচাোবচতাৰ িাবি পৰবিকষণ
১ৰ পৰা ৬ সপতাহ প মযনত িযেহাৰকাৰী সতৰৰ পাঠযকৰৰত পৰবিকষণৰ িাবি সাধাৰণ যেণীত অহা-য াোৰ খৰচ তিা বিিাৰলীয়াকক িকাৰ সবিধাৰ লগবত পৰবতজি কষকক ১২০০ টকাকক
পৰবিকষণ পৰীকষণ আৰ পৰদিমিৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ পৰসাৰণ আৰ িবকতিালীকৰণ
৩০ পিাৰত খণডবিবিক পৰদিমিী যহকটবৰ পৰবত িাদাৰবখবতত ৭৫০০ টকা চয়ািীিত ৪৫০০ টকা ৰাই সবৰয়হ বতল বতবচ আৰ গবজবতলৰ িাবি ৩০০০ টকা আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবি ৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৩১ পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ পিাৰ প মযবিকষণৰ দবাৰা বিবনাকত বিষয়সৰহত কষকৰ দকষতা বিকাি ndash সৰবিত পাৰ িযেসথা জলিায় পবৰেতমিৰ সবত
২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
139
অবিব াজি িবৰ পািী আৰ িসযৰ িযেসথাপিাৰ উিৰ কবষ যকৌিল
৫০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহিকাৰীৰ িাবি ২০০০০ টকা পৰবত পৰদিমিত
৩২ িসয পিাৰত জল িযেসথাপিা ৰাইকৰrsquo জলবসঞচিৰ সমপকমীয় পৰবিকষণ কা মযসচী
৩০ জি অাংিগৰহণকাৰীৰ ২-৩ বদিৰ এবকাটা পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি ৫০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩৩ িবৰ সবাসথয সমপকমীয় পৰবিকষণ আৰ পৰদিমি পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ ২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা পৰবতবটা অগৰণী পিাৰ পৰদিমিৰ িাবি ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
140
দকষতা বিকাি কা মযসচী
ৰখয হিবিষটয
bull কবষ আৰ আিষাংবগক খণডত দকষতাসমপনন ৰািেসমপদৰ সবষটৰ যহত গৰাৰযাঞচলৰ েক আৰ কষকৰ িাবি দকষতা বিকাি পৰবিকষণ পাঠযকৰৰৰ িযেসথা
bull েৰবিবিক বিবয়াজি আৰ সব-বিবয়াজিৰ সবিধাবিম ২০০ ণটা আৰ তবতাবধক সৰয়ৰ পাঠযকৰৰ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ(ASCI) ৰ দবাৰা বিকবিত দকষতাৰলক পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি অহমতা যপক (QP)ক DACampFW আৰ
ICARৰ দবাৰা গহীত কৰা হহবে bull ২০১৭-১৮ চিৰ সৰয়বোোত ২০০ নটীয়া (২৫-৩০ বদিীয়া) দকষতা বিকাি পাঠযকৰৰ বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ ৰাবজযক কবষ
বিশববিদযালয় আইবচএআৰ পৰবতষঠাি তিা DACampFW ৰ ৰাষটৰীয় প মযায়ৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull অহমতাসমপনন আৰ পৰৰাবণত পৰবিকষকৰ দবাৰা পৰবিকষণ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা ততীয় পকষ ৰলযায়ি িযেসথা bull িাৰতৰ কবষ আৰ কষক উননয়ি ৰনতৰালয় তিা িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা পৰৰাবণতকৰণ
সাহা যৰ ধৰণ
bull গৰাৰযাঞচলৰ েক- েতী আৰ কষকৰ িাবি এই সকবলাবিাৰ বিিাৰলীয়া bull পৰািমীৰ বিিমাচি সাংবিষট পৰবিকষণ পৰবতষঠাবি (KVKকবষ বিশববিদযালয়ICAR পৰবতষঠাি DAC amp FWৰ অধীিসথ পৰবতষঠাি) কবৰি bull কাক য াগাব াগ কবৰি bull বজলা প মযায়ত বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ সৰহৰ কা মযসচী সৰিয়ক bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ (ASCI) ndash wwwasciindiacom
141
অধযায় ১০ কবষ ঋণ
বক কবৰি bull ধি ধাৰকল বদয়া িযবকতৰ গৰাহৰ পৰা বিজবক িচািৰ িাবি কষবক যিাংকৰ পৰা কবষ ঋণৰ সবিধা লrsquoি পাবৰ bull কষকৰ পৰবয়াজিািসবৰ কবষ ঋণ আৰ বিবদমষট সৰয়ৰ িাবি দৰকাৰ যহাো ঋণৰ যকষতৰত এবি সবিধা িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া
যিাংক আৰ সৰিায় ঋণ পৰবতষঠািসৰহৰ যদিজবৰ িকা িহৎ যিটেকমৰ ৰাধযবৰবৰ গৰহণ কবৰি পৰা ায় bull সৰয়ৰবত যিাংকৰ ঋণ পবৰবিাধ কৰাবটা বিবিত কৰা উবচত bull কষবক যিাংকৰ পৰা যলাো ঋণৰ সকবলা তিয বলবপিি কবৰ িালদবৰ ৰখা উবচত bull ব ৰল উবেিযৰ িাবি যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাো হহবে যসই কাৰবতই ধিৰ িযেহাৰ বিবিত কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ক) কষকৰ িাবি ঋণৰ সবিধা কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ ১ সতৰ যকষতৰত সাহা য
যকাবলটাবৰল িা সৰকষাৰলক ৰাবি বিহীি ঋণ িাবষমক ৭ সতৰ হাৰত ৩ লাখ টকা প মযনত িসযৰ িাবি ঋণ সৰয়ৰবত ঋণ পবৰবিাধ কৰা কষকৰ যকষতৰত এই হাৰ ৪ হয় বকয়বিা যতওবলাকক উদগিীৰলক িযেসথা বহচাবপ সতৰ হাৰত ৩ যৰহাই বদয়া হয় ১ লাখ টকাকলবক ঋণৰ যকষতৰত যকাবিা সৰকষাৰলক ধিৰাবি জৰাৰ পৰবয়াজি িাই
২ বকষাণ যকৰবৰট কাৰম ইয়াৰ সহায়বত কষবক কবষ ঋি গৰহণ কবৰি পাবৰ িসয আৰ কবষিবৰৰ এবলকাৰ ওপৰত বিবি কবৰ ঋণৰ পবৰৰাণ বিধমাৰণ কৰা হয় এবি কাৰম ৩-৫ িেৰ প মযনত িাহাল িাবক দ মটিাজবিত িা আকবিক ৰতয অিিা িাৰীবৰক
142
কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ অকষৰতাৰ যকষতৰত বিৰাপিা সাহা যৰ সবিধা বদয়া হয় িসযৰ ঋি িসয িীৰা আচবিৰ অধীিত সাঙবৰ যলাো হয়
৩ বিবিবয়াগ ঋণ জলবসঞচি কবষ াবনতৰকীকৰণ িবৰ উননয় যৰাপি উদযাি িসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা পৰবকৰয়া আবদত বিবিবয়াগ কবৰিৰ িাবি কষককল ঋণৰ সবিধা বদয়া হয়
খ) কবষজাত সাৰগৰীৰ িাবি ৰলয িীবত ndash বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ (MSP) হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ িাবি ৰলয সৰিমি আচবি (PSS)
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
ৰলয সৰিমি আচবি
পৰবত িেৰৰ ৰবি আৰ খাবৰফ ঋতত িাৰত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলকল িসযৰ দাৰ অবধাগাৰী হrsquoযল হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষকক বিনতৰ লািজিকসবিবিত ৰলয পৰদািৰ িযেসথা
যদিৰ সকবলা হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষক
ক) যকনদৰীয় সাংসথা NAFED SFAC খ) ৰাবজযক সাংসথা ৰাবজযক সৰিায় বিপণি িসয সাং সৰহ আৰ যতবি ব বকাবিা সাংসথা াক ৰাবজযক সতৰত যকনদৰীয় সাংসথাৰ
ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ কপাহ িাদাৰ স মযৰখী ফলৰ গবট চয়ািীি বতল গবজবতল িট ৰচৰ ৰাইসবৰয়হ যচফোোৰ টবৰয়া কপৰা
বদবহ যকাবিা এবিধ সাৰগৰীৰ িজাৰ ৰলয বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় যতবনত এই ৰলয সৰিমি আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ কষকসকবল বিনতৰ বিবিত ৰলয লাি কবৰি পাবৰ
ক) কষক- বদবহ বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় কষবক বিবদমষট িসতবিধৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয দাৰ বহচাবপ লাি কবৰ খ) যকনদৰীয় সাংসথা ndash যকনদৰীয় সাংসথাসৰহৰ আয়ত যহাো কষয়-কষবত সমপিমৰবপ িাৰত চৰকাবৰ িহি কবৰ
143
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
দবাৰা বিবয়াবজত কৰা হহবে গ) পৰািবৰক সাংসথা- গাও প মযায়ত িকা সৰিায় বিপিণ সবৰবতসৰহ কষক উৎপাদক সাংসথা কষক উৎপাদক যকামপািী আবদ
তদপবৰ শকাি িাবৰকল িা কপৰাৰ যকষতৰত কৰয় ৰলযৰ সবত ২৫ হাৰত যসো কৰ আৰ হতলিীজ ৰাহ আৰ কপাহৰ িাবি ১৫ হাৰত যসো কৰ আদায় বদয়া হয় গ) ৰাজযপৰািবৰক সাংসথা - বিনতৰ সৰিমি ৰলয আৰ চবল িকা ৰলযৰ ৰাজৰ িযেধাি তিা ৰজতকৰণ গহ প মযনত সকবলা িযয় যকনদৰীয় সাংসথা িা িাৰত চৰকাবৰ িযয় কবৰ তদপবৰ গদাৰ ৰৰ িাবহৰত ১
144
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
যসো িযবয়া আদায় বদয়া হয়
কাক য াগাব াগ কবৰি
১ টীয়া সবচে (সৰিায়) কবষ সৰিায় আৰ কষক উননয়ি বিিাগ কবষ িেি িতি বদললী
২ NAFED আৰ SFACৰ ৰাজযৰ ৰাজধািীত িকা আঞচবলক কা মযালয়
৩ সৰিায় বিপিণসাৰগৰী যফৰাবৰচিসৰহৰ বজলা সতৰৰ কা মযালয়
৪ ৰহকৰা প মযায়ত িকা বিপণি সৰিায় সবৰবত আৰ খণড প মায়ত িকা কষক উৎপাদক সাংসথাকষক উৎপাদক যকামপািী
যকবতয়া য াগাব াগ কবৰি
িাৰত চৰকাবৰ জি আৰ অবকটািৰ (িেৰত দিাৰকক) ৰবি আৰ খাবৰফ িসয বসচাৰ আবগবয় হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয তিা কপাহৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয য াষণা কবৰ াবত কষকসকবল এইসৰহ কবষত বিবিবয়াগ কৰাৰ আবগবয় িালদবৰ বিবিচিা কবৰি পাবৰ িসয চবপাোৰ সৰয়ত কষকসকবল বিজৰ অঞচলত িসযৰ পৰচবলত দাৰৰ সবত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলিা কবৰি পাবৰ আৰ বদবহ িজাৰত যপাো দাৰ উকত দাৰতকক কৰ হয় যতবনত কষকজবি তাৎকষবণকিাবে ওপবৰাকত কতমপকষৰ সবত বিজৰ িসয কৰয় পৰবকৰয়া সনদিমত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ
145
অধযায় ১১ িসয সৰকষা
বক কবৰি
bull ৰাসায়বিক কীটিািকৰ পবৰেবতম হজে-কীটিািকৰ ওপৰত গৰতব বদি লাবগ bull ব বকাবিা কীটিািক পৰবয়াগ কৰাৰ আবগবয় কষকসকবল যপষট বৰবফণডাৰ অিপাত পৰীকষা কবৰি লাবগ bull ৰল িসযৰ কাবষ কাবষ িা চাবৰওফাবল (ইণটাৰকৰবপাং িৰমাৰ কৰবপাং) এবি িসয যৰাপি কৰা উবচত ব বয় িসযৰ অপকাৰী যপাক-পতাংগক
বিয়নতৰণ কৰাত সহায় কৰা কষকৰ উপকাৰী পতাংগক আকষমণ কবৰ bull গৰীষমকালত ৰাবটত দকক হাল িাি লাবগ bull িসযৰ যপাক পতাংগ পৰবতবৰাধী জাত িযেহাৰৰ লগবত িসযােতমি ইণটাৰকৰবপাং আৰ যেপ-কৰবপাং আবদৰ দবৰ উপায় অেলমবি কবৰি লাবগ bull যপাক-পতাংগৰ বিৰীকষণ আৰ সৰহকক যপাক ধবৰিৰ িাবি যপাহৰ ফানদআঠা কত ফানদযফৰrsquoৰrsquoি ফানদ আবদৰ িযেহাৰ কৰক bull যপাক-পতাংগ বিয়নতৰণৰ িাবি পৰজীবে অণজীে বপৰবৰটৰ যৰাগৰ িাবি পৰবতবৰাধী িা এণটাগবণবষটক জীে তিা অপতণ বিয়নতৰিৰ িাবি হজে-
এবজনট িযেহাৰ কৰা উবচত bull ওপৰত বদয়া উপায়সৰহ কা মযকষৰ িহrsquoযলবহ ৰাসায়বিক কীটিািক দৰেয পৰবয়াগ কৰা উবচত আৰ যসয়াও বিবিষজঞৰ পৰাৰিম অি ায়ীবহ
কৰা উবচত
কীটিািকত পৰবয়াগত লিলগীয়া সােধািতা
bull ৰাসায়বিক কীটিািক িযেহাৰ কবৰাবত সদায় ৰাবিিলগীয়া সকবলা সৰকষাবিবধ অেলমবি কৰক bull কীটিািক পৰবয়াগ কবৰাবত সদায় ৰাসক হাতত বপনধা িািচ িযেহাৰ কৰক bull সদায় িতাহৰ বদিত কীটিািক যৰ কৰক আৰ উবৰ অহা যৰৰ কবণকাৰ পৰা বিজবক আতৰাই ৰাখক
146
bull কীটিািক ঔষধ কীটিািক পৰবয়াগত িযেহত সজবল আবদ সদায় তলািনধ কবৰ ৰখাৰ লগবত সদায় বিশ আৰ যপাহিীয়া জীে-জনতৰ পৰা সৰবকষত সথািত বিলগাই ৰাখক
bull কীটিািক কৰয় কবৰাবত সদায় যপবকাং আৰ কীটিািকৰ ৰযাদৰ তাবৰখ িালদবৰ বিৰীকষণ কৰক bull কীটিািকৰ পৰা হrsquoি পৰা ব বকাবিা বিষবকৰয়াৰ যকষতৰত লবগ লবগ বচবকৎসকৰ সবত য াগাব াগ কৰক তিা কীটিািকৰ খালী পাতৰ
তিা যপবকটত িকা িযেহাৰবিবধ সমপকমীয় পবসতকা বচবকসৎকক য াগাি ধৰক bull যলবিলত উবললখ িকা ধৰবণবৰই কীটিািক পৰবয়াগ কবৰি লাবগ bull কীটিািকৰ যপবকটত বদয়া কাগজত উবললবখত ধৰবণবৰই খাবল যহাো কীটিািকৰ পাতৰ আতৰাই যপলাওক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি ১ হাবৰয়ািাৰ ফবৰদািাদবসথত িসয সৰকষা আচতীয়াকৰণ (যকাোবৰণটাইি) আৰ ৰজতকৰণ সঞচালকালবয় যদিৰ বিবিনন পৰানতত
িকা ইয়াৰ ৩৫টা যকনদৰীয় আইবপএৰ যকনদৰৰ জবৰয়বত বিবিনন কা মযসচীৰ আবয়াজি কবৰ এই কা মযসচীসৰহ সমপণমৰবপ কষকৰ সবিধাবিম চবলাো হয় এই কা মসচীসৰহ হrsquoল -
ক) কষক যিচৰকাৰী সাংসথা কীটিািক বিবকৰতা আবদৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী এই কা মযসচী CIPMCৰ ততবােধািত গাও িগৰ আৰ ৰহািগৰসৰহত অিবষঠত কৰা হয়
পৰবিকষবণ পৰবত ৩৮৬০০ টকা ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ আৰ পৰ বকত বৰেি (NMAET) ndash িসয সৰকষা আৰ উবিদ সাংগবৰাধক বিষয়ক উপবৰেি (SMPP)
খ) পৰগবতিীল কষক তিা সমপৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ িাবি CIPMCৰ ততবােধািত ৰাবজযক পৰবতষঠািসৰহত ৫ বদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫২১০০ টকা
147
কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি গ) বিবিনন যকনদৰীয় সৰবিত কীট িযেসথাপিা যকনদৰৰ
(CIPMC)ৰ দবাৰা আবয়াবজত কষকৰ পিাৰ বিদযালয় পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৬৭০০ টকা
) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত কষকৰ িাবি পিাৰ বিদযালয়
পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৯২০০ টকা
২ আইবপএৰ কীটিািক সৰবিত পবষট িযেসথাপিা ফাবটমবগচি উবিদ সৰকষক আবদৰ িাবি সহায়
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৫০০০ টকা প মনত ৰঠ খৰচৰ ৫০
হতলবখজৰৰ কবষবকষতৰ সমপৰসাৰণৰ বিবিষ কা মযসচী
৩ উবিদ সৰকষাৰ িাবি দৰকাৰী ৰাসায়বিক দৰেয িায়rsquoযপবষটচাইৰআইবপএৰৰ সাৰগৰীৰ বিতৰণ
পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৪ অপতণিািক পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৫ উদযািিসযত সৰবিত কীট িযেসথাপিা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ৪ যহকটৰকল সীবৰত আৰ যহকটবৰ পৰবত ১০০০ টকা
এৰআইবৰএইচ(MIDH)ৰ অধীিৰ NHM HMNEH উপ-আচবি
কবষ াবনতৰকীকৰণৰ (SMAM) উপ-আচবিৰ অধীিত বিবিনন িসয সৰকষা সজবলৰ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ তিয lsquoকবষ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকতrsquoৰ অধযায়ত িসয সৰকষা সজবল আৰ হতলিীজ তিা হতলবখজৰৰ ৰাষটৰীয় অবি ািৰ বৰবি বৰেি-১ (হতলিীজ) িীষমক অাংিত িণমিা কৰা হহবে
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়া আটৰাৰ পৰকলপ সঞচালক
148
অধযায় ১২
িহিকষৰ কবষ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেি অিসাবৰ উপ কত িসযিসয পিবতৰ পৰচলি bull পশধি ৰীিপালি উদযাি-িসয দগধউৎপাদি কবষ-িিািী আবদ সবননবিষটকৰবণবৰ িসযিসযপিবতত হিবচতৰযতাৰ িধমি bull যচক িানধ পখৰী কবষিবৰৰ পখৰী অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া িলীিাদ কো আবদবৰ জলবসঞচিৰ িযেসথা কৰা bull জলৰ িযেহাৰ তিা আদৰমতা সাংৰকষণৰ ৰাতৰা িবি কবৰিৰ িাবি সদকষ জলবসঞচি পিবত িবৰ সৰতলীকৰণ আবল বদয়া কণটৰ িানধ খাল
ৰালবচাং পটী আৰ সীৰল পিবত (বৰৰজ আৰ ফাৰrsquo) আবদৰ দবৰ পৰ বকতৰ িযেহাৰ কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত পািলগীয়া সাহা যসৰহ কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
ক) সৰবিত কবষ পিবত ১ ধাি য হ যৰাটা িসযহতল-
িীজআহজাতীয়ৰাহজাতীয় বদব-িসযবিবিক কবষ পিবত
পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা প মযনত পৰবয়াজিীয় আদাি (ইিপট) সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
149
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
২ উদযাি িসয বিবিক কবষ পিবত (যৰাপণ+িসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩ িকষবেলবি-যপষটবৰল কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ সথাবিকিবহমসথাবিক সাংৰকষণ (যৰাপণ+তণিসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ১৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪ পশধি বিবিক কবষ পিবত ৪১ সাংকৰ জাতৰ গৰ + বৰবেত কবষ +
ৰrsquoহৰ খাদয + বৰবেত কবষ + গাই ৰrsquoহৰ খাদয + দগধ+ গাইৰrsquoহ খাদয + কষদৰ যৰাৰনথক পৰাণী
এিেৰ প মযনত গা পশখাদযবক ধবৰ পশৰ ৰলধি সৰবিবত কবষ পিবতৰ ইিপট িযয়ৰ ৫০ পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা (দটা গাখীৰতী পশধি + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪২ কষদৰ যৰাৰনথক + বৰবেত িসয+ াহবখবত হাহ-ককৰা + বৰবেত কবষ হাহ-ককৰা + ৰীিপালি + বৰবেত কবষ
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২৫০০০ টকা প মযনত এিেৰৰ গা পশখাদযৰ িযয় সহ পশপকষীৰ ৰলযসৰবিবত কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ ৫০ (১০ পশ৫০টা পকষী + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৫ ৰীি পালি বিবিক কবষ পিবত পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত ৰৎসয পালিৰ িযয় সৰবিবত পাচবল িা িসয কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
150
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
৬ যকচসাৰ উৎপাদি যগাটহজবেক ইিপট উৎপাদি যগাট যসউজ সাৰ পৰবয়াগ
পৰবত িফটত সবিমাচচ ১২৫ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাণ সথায়ী উৎপাদি িযেসথাৰ িাবি যগাবট পৰবত ৫০০০০ টকা আৰ এইচ বৰ বপ ই যকচসাৰ বিৰমাি যিৰৰ িাবি সিমাবধক ৮০০০ টকাৰ সাহা য বদয়া হrsquoি যসউজ সাৰৰ যকষতৰত পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ সাহা য বদয়া হrsquoি আৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ যকষতৰত ৰঠ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৭ যগাবটই িেৰ জবৰ যসউজীয়া াহৰ য াগাি বিবিত কবৰিৰ িাবি োইবলজ পৰসতবত
ইটা আৰ বচবৰবণটবৰ ২১০০-২৫০০ ি ফটৰ চাইলrsquo গাত বিৰমাণ (ৰাবটৰ তলত িা ওপৰত) যখৰ- াহ কটাৰ িযেসথা আৰ তলাচিী সহ
পৰবতযক কষক পবৰয়ালৰ িাবি ১২৫ লাখ প মযনত যখৰ- াহ কাটাৰ আৰ তলাচিী কত চাইলrsquo গাতৰ পৰসতবতৰ িাবি ১০০ সাহা য
৮ কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ ৰলয সাংব াজিচবপাোৰ পােৰ সাংৰকষি
অবধক আয় কবৰি পৰাকক উৎপাবদত সাৰগৰীৰ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি সৰ গাও প মযায়ত িৰালযপবকবজাংপৰবকৰয়াকৰণ যগাট
পৰবতযক পৰবকৰয়াকৰণ যগাটিৰালৰ যকষতৰত পৰবত িগম বৰটাৰত সিমাবধক ৪০০০ টকা প মযনত ৰঠ ৰলধিৰ
151
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ২ লাখ টকা
কাৰ সrsquoযত য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি-িসয বিষয়া lsquoআতমাrsquoৰ পৰকলপ সঞচালক
152
অসৰ চৰকাৰৰ কবষ বিিাগৰ হহ অসৰৰ কষক ৰাইজৰ বহতাবিম কবষ সঞচালকালয় শৰীৰনতিাংকৰবদে পি খািাপাৰা-৭৮১০২২ ৰ যসৌজিযত ৰল ইাংৰাজী আৰ বহনদী িাষাত পৰকাবিত হাতপবিৰ অসৰীয়া ৰপানতৰ
বকয় এই হাতপবি
কষক ৰাইজৰ উপকাৰৰ িাবি িাৰত চৰকাৰৰ কবষ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাবগ ৰাজয চৰকাৰৰ জবৰয়বত িািা আঅচবি ৰপায়ি কবৰ আবহবে এবি পৰবতযক আচবিৰ িাবি পৰসতত িীবত-বিবদমবিকা জািিী তিা বিবদমি আবদবয় এবি আচবিসৰহৰ অনতগমত বিবিনন উপাাংি িা উপ-আচবিৰ পৰা কষবক লাি কবৰি পৰা িািা সা-সবিধাৰ পৰকাৰ তিা পবৰসৰ আবদ সমপবকম বিিদিাবে জিাৰ সব াগ বদবয়
এই সৰহ িীবত-বিবদমিিাক সবননবিষট কবৰ পৰসতত কৰা এই হাতপবিখিত ৰঠ ১২ টা বিবিনন বিষয় অনতিমকত কৰা হহবে ndash ১ কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY) ২ িবৰ সবাসথয কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অণসাৰ ৩ জলবসঞচি পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি য াজিা (PMKSY) আৰ অিযািয আচবি ৪ কবষ বিপণি ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ ৫ হজবেক কবষ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ৬ উদযাি-িসয ৭ িীজ ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ ১০ কবষ ঋণ ১১ িসয সৰকষা আৰ ১২ িহিকষৰ কবষ
তদপবৰ এই হাতপবিত এই পৰবতবটা বিষয়ৰ সবত সাংলগন বকে িযেহাবৰক বদি সমপবকম পৰাৰিমও আগিব াো হহবে যসই বদি আগত ৰাবখবয়ই পৰবতবটা অধযায় ৰলতঃ বতবিটা িাগত বিিকত কৰা হহবে ndash lsquoবক কবৰিrsquo lsquoআপবি বক লাি কবৰিrsquo আৰ lsquoকাৰ সবত য াগাব াগ কবৰিrsquo
এই হাতপবিত আচবিকা মযসচী বিবিক বিষয় সবননবিষট িকবৰ উপাাংি সাবপবকষবহ তিযসৰহ অনতিমকত কৰা হহবে এই হাতপবিৰ দবাৰা যদিৰ সাধাৰণ কষক ৰাইজ উপকত যহাোৰ লগবত সমপৰসাৰণ কৰমীসকল তিা যদিৰ আচবি পৰসতত কবৰাতাসকবলা উপকত হrsquoি িবল আিা কৰা হগবে এই আচবি িা কা মযসচীসৰবহ যদিৰ কষক জিতাক চৰকাৰৰ িািা আচবিকা মযসচী তিা িযেসথাৰ বহতাবধকাৰী হrsquoি পৰাকক উপ কত বিিাগ তিা পৰবতষঠািৰ সবত য াগাব াগ কৰাত সহায় কবৰি
অবৰতাি যগৌতৰ
টীয়া সবচে (সমপৰসাৰণ) কবষ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ িাৰত চৰকাৰ
সচীপতৰ
কৰবৰক িাং
অধযায় পষঠা
১ কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
১
২ িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
৫
৩ জলবসঞচি ১১ ৪ কবষ বিপণি ১৮ ৫ হজবেক কবষ ২৪ ৬ উদযাি িসয ৪২ ৭ িীজ ৮৫ ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত ৯৪ ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ ১৩১ ১০ কবষ ঋণ ১৪১ ১১ িসয সৰকষা ১৪৫ ১২ িহিকষৰ কবষ ১৪৮
1
অধযায়-১
কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
বক কবৰি
bull পৰাকবতক দব মযাগবিপদ যপাক-পৰো যিৰাৰ আবদৰ উপদৰে আৰ পৰবতকল িতৰৰ দবৰ অপৰবতবৰাধয পৰাকবতক বিপদ-আপদৰ আিাংকাৰ পৰা বিজবক বিিীয়া সৰকষা পৰদাি কৰক
bull আবপািাৰ অঞচলত পৰব াজয উপ কত িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা গৰহণ কৰক bull যদিত িতমৰাবি কা মযকৰী হহ িকা চাবৰখি িীৰা আচবি হrsquoল ndash পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা আচবি (PMFBY) িতৰবিবিক িসয িীৰা আচবি
(WBCIS) িাবৰকল গে িীৰা আচবি (CPIS) আৰ পাইলটবিবিক একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি (UPIS) (৪৫ খি বজলা) bull বদবহ আপবি বিবদমষট য াবষত িসযৰ বিপৰীবত কবষ ঋণ গৰহণ কবৰি বিচাবৰ যতবনত PMFBYWBCISCPISUPIS আচবিৰ অধীিত বিজবক
অনতিমকত কবৰাোবটা িাধযতাৰলক bull ঋণ গৰহণ িকৰা কষকৰ িাবি এবি িীৰা যসবচছাৰলক bull িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা লািৰ িাবি বিজ বিজ অঞচলত িকা িসয িীৰা যকামপািী িা বজলা কবষ বিষয়াবিকটেতমী যিাংকৰ িাখা পৰািবৰক
কবষ ঋণ সৰিায়ৰ সবত য াগাব াগ কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
কৰ িাং আচবি সাহা য ১ পৰধাি ৰনতৰী িসয
িীৰা আচবি bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
2
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ যকাবিা হৰাস িা কতমি যিাবহাোকক সমপণম ৰাবিৰ আদায় bull পৰবতকল িতৰৰ িাবি িীজ সবচি যিাোবৰবল িীৰাকত ৰাবিৰ ২৫ প মযনত ধি িীজ বসচা িা যৰাপিকল অহা িাধাৰ িাবি আদায় বদয়া হrsquoি bull য াবষত িসযৰ বিবদমষট উৎপাদিতকক িসযৰ উৎপাদি হৰাস হrsquoযল উৎপাদি হৰাসৰ পবৰৰাণৰ সৰৰাবিৰ ধি সকবলা িীৰাকত কষকক আদায় বদয়া হি bull অবগৰৰিাবে বদিলগীয়া ধিৰ যকষতৰত সমভােয দািীৰ ২৫ প মযনত ধি তাৎকষবণক সকাহ বহচাবপ আদায় বদয়া হrsquoি bull িাি বিলািবষট আৰ িবৰসখলি আবদবয় কৰা কষয়-কষবতৰ পবৰৰাণ িযবকতগত যখবত পিাৰ বিবিত ৰলযায়ি কৰা হrsquoি bull িসয চবপাো আৰ পিাৰত শকািকল হি বদয়াৰ যকষতৰত ১৪ বদিকলবক বদ ণমীিায় িা আিতৰীয়া িৰষণৰ িাবি িষট হয় যতবনত এবি কষয়-কষবতৰ বহচাবপা যখবত পিাৰ বিবিত কৰা হrsquoি bull িীৰাৰ দািীসৰহ যসািকাবল বিসপবি কবৰিৰ িাবি দৰসাংবিদি পৰ বকত আৰ যদৰাণ পৰ বকতৰ িযেহাবৰবৰ িসয চবপাোত সহায় কৰা হrsquoি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
২ িতৰ বিবিক িসয িীৰা আচবি
bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
3
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull য বতয়া িতৰৰ সচকাাংক (িৰষণউষণতাআবপবকষক আদৰমতািতাহৰ গবত আবদ) য াবষত িসযৰ বিবিত িতৰ সচকাাংকতকক বিনন (কৰযিবে) হয় যতবতয়া বিবদমষট অঞচলত িীৰািকত সকবলা কষকবক এবি বিননতাৰ ফলত যহাো াবটৰ সৰপবৰৰাণৰ ধি আদায় বদয়া হয় bull বিলািবষট িা ৰােৰ বিবফাৰণৰ ফলত যহাো কষয়-কষবতৰ ৰলযায়ি িযবকতগত কবষপিাৰ প মযায়ত কৰা হি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
৩ িাবৰকল গে িীৰা আচবি
bull িাবৰকল যখবত কৰা কষকৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull পৰবতবজাপা গেৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ৯০০ টকা (৪-১৫ িেৰীয়া গে) ৰ পৰা ১৪০০ টকা (১৬-৬০
িেৰীয়া গে) bull সকবলা যেিীৰ কষকৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ যকষতৰত ৫০-৭৫ ৰাজসাহা যৰ িযেসথা bull য াবষত অঞচলত গে িষট হrsquoযল আদাি সাৰগৰীৰ (ইিপট) ৰলযৰ যলাকচাি িা ধবাংসৰ সৰাি ৰাতৰাত
িীৰাকত ৰাবিৰ বিপৰীবত ধি আদায়ৰ সবিধা ৪ ৪৫ খি বজলাত
একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি ndash পাইলট বিবিক
bull কষকসকলক িসয সমপবি জীেি আৰ োতৰ-োতৰীৰ সৰকষাৰ িাবি বিিীয় সৰকষা আৰ সাৰবগৰক বিপদৰ বিপৰীবত সৰকষা পৰদাি bull এই পাইলট আচবিত ৰঠ ৭ টা িাখা িাবকি ndash িসয িীৰা (PMFBYWBCIS) জীেি িীৰা (PMJJBY) আকবিক ৰতয আৰ অকষৰতা (PMSBY) বিকষািমী সৰকষা গহ কবষ সজবল আৰ যেকটৰ
4
কৰ িাং আচবি সাহা য bull ইয়াবৰ িসয িীৰাবটা িাধযতাৰলক যহাোৰ বিপৰীবত কষকসকবল িাকীবকইটা িাখাৰ পৰা অনততঃ ব বকাবিা দটা িাবচ লrsquoি পাবৰি bull কষকসকবল ৰাতৰ এখি আবিদিৰ দবাৰাই আৰ এবকবট িযেসথাবৰই পৰবয়াজিীয় সকবলা িীৰাৰ সবিধা লrsquoি পাবৰি bull সমপবিৰ িীৰাকৰণৰ িাবদও চৰকাৰৰ দই ৰখয আচবি PMSBY আৰ PMJJBYক এই আচবিৰ অনতিমকত কৰা হহবে bull একক িযেসথা িাতায়িৰ দবাৰা এই পাইলট আচবিৰ ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull িসযৰ িীৰাৰ িাবদ অিযািয িীৰাসৰহ িযবকতগত িীৰা দািী আবিদিৰ বিবিত বিসপবি কৰা হrsquoি
কাক য াগাব াগ কবৰি
সাংবিষট অঞচলৰ বিকটেতমী যিাংকৰ িাখাসাধাৰণ কবষ ঋণ সবৰবত সৰিায় যিাংক বিধমাবৰত সাধাৰি িীৰা যকামপািী আৰ বজলা কবষ বিষয়াখণড উননয়ি বিষয়াক লগ ধৰাৰ ওপবৰও বিবনাকত যেি পবটমলবটা চাি পাবৰ ndash wwwagri-insurancegovin
5
অধযায়-২
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
বক কবৰি
bull সদায় ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত বিবি কবৰ উপ কত ৰাতৰাত সবঠক ৰাসায়বিক সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাবটৰ উিমৰতা অকষণণ ৰাবখিকল হজে সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাসায়বিক সাৰৰ পৰা সিমাবধক সফল পািৰ িাবি সাৰ েবটয়াই বদয়াৰ সলবি িসযৰ বিপা অঞচলত পৰবয়াগ কৰক bull বিপাকাণডৰ উপ কত িবি তিা সৰয়ৰবত িসয পৰঠ হrsquoিকল ফেফৰাে কত সাৰ উপ কত ৰাতৰাত পৰবয়াগ কৰাৰ লগবত ৰাবটত িাইেrsquoযজিৰ
পবৰৰাণ িবি কবৰিকল িাইেrsquoযজি সাং কতকাৰী িসয য বি ৰাহজাতীয় িসয যৰাপণ কৰক bull অাংিীদাৰবিবিক হজবেক বিবিতকৰণ িযেসথা (Participatory Organic Gurantee Scheme-PGS India) গৰহণৰ িাবি আগৰহী
কষকসকবল বিনতৰ ৫ জিীয়া কষক যগাট গঠি কবৰ বিকটেতমী আঞচবলক হজবেক কবষ যকনদৰত যগাটবট পঞজীয়ি কৰাি পাবৰ
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম এই আচবিৰ অধীিত ২০১৫ চিৰ ১৯ যফবৰোৰীত িবৰ সবাসথয কাৰম পিবতৰ সচিা কৰা হয় যদিৰ সকবলা কবষিবৰবত দই িেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ এই কাৰম বিতৰণ কৰা হrsquoি াবত কষকসকবল তাৰ বিবিঅ িসয উৎপাদিৰ িাবি সবঠক ৰাতৰাত যপাষক যৰৌলৰ পৰবয়াগ কবৰ কবষিবৰৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িবি কবৰি পাবৰ
আপবি বক লাি কবৰি
িবৰ উননয়িৰ িাবি সাহা য
6
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১ অি পবষট যৰৌল আৰ িবৰ সাংবিাধকৰ বিতৰণ
২৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ িবৰ যহলি কাৰম আচবি
১ ক)
বজপচাৰপাইৰাইটচণ ৰলrsquoৰাইটৰ য াগাি
ৰঠ সাৰগৰীৰ ৫০ িযয় + পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকক পবৰিহি িযয়
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
২ িসয সৰকষাৰ ৰাসায়বিক দৰেয পতাংগিািক যিকৰিািক হজে-কীটিািক হজে-এবজণট অিসাৰ হজে-সাৰ আবদ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
৩ হজবেক কবষ পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৪ যকচসাৰ যগাট সথাপি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা (৩০ ফট x ৮ ফটx ২৫ ফট িা ৬০০ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৫ উচচ িতবৰ পবলবিি িাবৰমবিৰ পৰবত যগাটত ৮০০০ টকা (১২ ফট x ৪ ফটx ২ ফট িা ৯৬ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ
7
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৬ সাংহত পবষট িযেসথাপিাৰ উননয়ি পৰবত যহকটৰত ১২০০ টকা (৪ যহকটৰ কবষিবৰ প মযনত) ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৭ বজপচাৰ ফেফrsquoবজপচাৰযিনটিাইট োলফাৰৰ য াগাি
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ অিসাৰ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
৯ চণচণজাতীয় দৰেয পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ১০০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১০ হজে-সাৰ (ৰাই বিয়াৰফেবফট দৰেণীয়কৰণ যিবকটবৰয়া)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৩০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১১ িতি ভৰাৰযৰাণসথায়ী িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ১০০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
8
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৩৩ সবিমাচচ ২৫লাখ প মযনত
১২ অিসাৰ জিবপৰয়কৰণ আৰ বিতৰণ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা বহচাপত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ অিিা পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১৩ জলীয়াৰাধযৰবিবিক হজেসাৰহজেকীটিািকৰ অতযাধবিক যগাট সথাপি
২০০ বটবপএ কষৰতাসমপনন পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ২৫
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ ফলৰলিাকপাচবলৰ িজাৰ কবষজাত সাৰগৰীৰ িবজমত পদািমৰ পৰা াবনতৰক পিবতবৰ পচিসাৰ উৎপাদি যগাট
৩০০০ বটবপএঅ উৎপাদিকষৰতাৰ পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৬৩ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৩৩
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ কষকৰ পিাৰত হজেসাৰগৰীৰ িযেহাৰ আৰ উৎপাদিৰ বিকাি (সাৰ যকচসাৰ হজেসাৰ জলীয়াযগাটা আেজমিাৰ পৰা পচিসাৰ যিষজ আৰক আবদ)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ অাংিীদাৰবিবিক বিবিতকৰণ িযেসথা িা বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ আধাৰত যগাটবিবিত হজবেক কবষ পিবতৰ অেলমবি
বতবিিেৰৰ িাবি পৰবত বহতাবধকাৰীকল সবিমাচচ ৪০০০০ টকা প মযনত পৰবত যহকটৰত ২০০০০ টকা বহচাপত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
9
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১৭ অিলাইি তিয িযেসথাপিা আৰ অেবিষ বিবিষণৰ িাবি বপবজএে পিবতকল সহব াবগতা পৰদাি
পৰবতযক আঞচবলক পবৰষদৰ িাবি সবিমাচচ ১ লাখ টকা বহচাপত পৰবত যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৫০০০ টকা সীৰাৰ বিতৰত পৰবত কষকৰ িাবি ২০০ টকাকক পৰবত িেৰত অেবিষ বিবিষণৰ িাবি পৰবত িৰিাত ১০০০০ টকা (এবি পৰীকষা NABL পৰীকষাগাৰতবহ সমপনন কবৰি লাবগি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৮ সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি সাংব াগীকৰণৰ িাবি হজবেক গােৰ িযেসথা
যগাটআতমসহায়ক যগাটৰ দবাৰা সাংহত সাৰ িযেসথাপিা িাৰীৰ ঢাপত সাৰজাতীয় গেবৰাপি আৰ ৰাহজাতীয় িসযৰ বৰবেত যখবতৰ জিবপৰয়কৰণৰ িাবি পৰবত গােকল ১০ লাখ টকা (পৰবত ৰাজযত পৰবত িেবৰ সিমাবধক ১০ খি গােক সাহা য দাি কৰা হrsquoি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৯ হজবেক কবষৰ পৰদিমি ৫০ জিীয়া িা তবতাবধক সদসযৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িািদ ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২০ সৰসযাজজমবৰত িবৰৰ সাংবিাধি কষাৰকীয়লেণ কত ৰাবট পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৫০০০০ টকাকক আবিক ৰাবট পৰবত যহকটৰত ৩০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৬০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
10
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
২১ িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰ বকতবৰ বিকবিত কষদৰ িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ৩০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৪৪ সবিমাচচ ৪৪০০০ টকা প মযনত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২২ গাও প মযায়ত িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি ৰঠ পৰকলপৰ ৪০ অিিা ৪০০০০০ টকা ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযািিসয বিষয়া আটৰা আচবিৰ পৰকলপ সঞচালক
11
অধযায় ndash ৩ জলবসঞচি
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি আৰ অিযািয আচবি বক কবৰি
bull উিৰ কবষ যকৌিলৰ জবৰয়বত িবৰ আৰ জল সাংৰকষণৰ কৰক bull পখৰী আৰ যচক িানধৰ সহায়ত িৰষণৰ পািী সাংৰকষণ কৰক bull পািী জৰা যহাো অঞচলত িসযৰ পবৰেতমি িীজ উৎপাদি তিা কবঠয়াতলী সথাপি কৰক bull িসযৰ ৰািদণড আৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি আৰ ৩০-৩৭ প মযনত পািী িবচাোৰ িাবি বিপ আৰ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা গৰহণ
কৰক
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি (PMKSY) PMKSY আচবিখি ২০১৫ চিৰ ১ জলাইত যদিৰ অিমকিবতক পবৰকৰৰা বিষয়ক যকবিবিট সবৰবতবয় ৰঠ পাচ িেৰৰ িাবি (২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২০ হল) ৰঠ ৫০০০০ যকাবট টকাৰ িযয় সাবপবকষ অিবৰাদি জিায়
এই আচবিৰ উবেিয হrsquoল যদিৰ সকবলা কবষ পিাৰত বিনতৰ পৰবয়াজিীয় সৰকষাৰলক জলবসঞচি িযেসথাৰ সবিধা বিবিত কৰা- াবত পৰবত যটাপাল পািীৰ িাবি অবধক িসয উৎপাদিৰ লকষয পৰণ কবৰি পাবৰ আৰ তাৰ জবৰয়বত যদিৰ গৰাৰযাঞচলৰ উননয়ি সাধিৰ িাট ৰকবল হয় এই আচবিৰ অধীিত ৰখযতঃ জলবসঞচি পৰণালীৰ য াগাি িযেসথাৰ পৰবতবটা সতৰ অিমাৎ পািীৰ উৎস য াগাি যিটেকম যখবত পিাৰত সদকষ পৰবয়াগ িযেসথা িতি পৰ বকত আৰ তিযৰ য াগািৰ িাবি সমপৰসাৰণ যসো আবদৰ সকবলাবত বজলাৰাবজযক প মযায়ত সাৰবগৰক পবৰকলপিাৰ জবৰয়বত সৰাধাি িযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ যকৌিল হাতত যলাো হহবে
আপবি বক লাি কবৰি
12
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাি আচবি
১ পািী পবৰিহিকাৰী পাইপ HDPE পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত সিমাবধক ৫০ টকাকল PVC পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ৩৫ টকা আৰ HDPE যলবৰবিবটৰ অবিি যল যেট বটউিৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ২০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবতজি কষক িা বহতাবধকাৰীৰ িাবি অিবৰাবদত সবিমাচচ বচবলাং ১৫০০০ টকা
উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা আচবি (BGREINMOOP)
২ হতলবখজৰ িা অইল পাৰৰ িাবি বিপ জলবসঞচি িযেসথা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািত বিবদমষট কৰা অি ায়ী ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৩ পলাবষটক িা বচবৰণটৰ পািী সাংৰকষণ কবৰি পৰা িযেসথা পাৰত িকা পখৰী ৰাজহো পখৰী বিৰমাি (১০০ বৰ X ১০০ বৰঃ X ৩ বৰঃ) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা জলাধাৰৰ যকষতৰত কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ১০ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ২০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
৪ যখবতয়বক িযবকতগতিাবে খনদা কো িা পাৰৰ পখৰীত পািী সাংৰকষণ (২০ বৰ X ২০ বৰঃ X ৩ বৰঃ)
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ২ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত বহতাবধকাৰীবয় পৰবত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ১৫০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ১৮০ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
13
সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫ ৰাহজাতীয় িসয আৰ য হৰ িাবি বৰাংকলাৰ যচট
যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM)
৬ ক) অইল পাৰৰ যখবত কৰা ঠাইত িrsquoৰ যেলৰ িযেসথা খ) জল সাংৰকষণ কাৰী িযেসথাপখৰী
এিএৰএেএৰ বিয়ৰাি ায়ী অিমাৎ পৰবত িrsquoৰ যেল িা িলীিাদৰ িাবি সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ বকনত এইবকষতৰত এবি িাদসৰহ সাংকটাপনন অধম-সাংকটাপনন আৰ অবতৰাতৰা িযেহত িতল জলৰ অঞচলত সথাপি কবৰি যিাোবৰি লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৭ পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) আৰ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ কো িা িrsquoৰবেল খনদা সিমাবধক ৩০০০০ টকাকল সীৰািি যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০
উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
14
৯ অগিীৰ িলী িাদ ১২০০০ টকা প মনত সীবৰত যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
১০ ১০ অশব িবকত প মযনত পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১১ ৰিাইল যৰইি গাি পৰবত িবষট গািৰ িাবি ১৫০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত জল িযেসথাপিাৰ িযেসথা (NMSA)
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১ জলাকষমণ আৰ িযেসথাপিা ১১ক িযবকতৰ িাবি
জলাকষমণ িযেসথা
লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ িাবি িযয় পৰrsquoৰাটা বিবিত আদায় বদয়া হrsquoি লাইবিাং িিকা পখৰী িা কোৰ িাবি ৩০ কৰ ধি বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১১খ এৰএিবৰগাৰবিউএেবৰবপ য াজিাৰ অধীিত বিবৰমত পখৰী িা কোৰ লাইবিাং
পৰবত পখৰীকোিাদৰ িািদ ২৫০০০ টকা প মযনত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ ৫০ িযয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
15
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১২ ৰাজহো জলাকষমণ িযেসথা ৰাজহো পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীযচক িানধৰাজহো ৰাবটত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং িযেহাৰ কৰা জলাধাৰ
হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি এবিকো পৰবতবটা িযেসথাৰ িাবি সবিমাচচ ২০ লাখ আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ২৫ লাখ প মযনত বিৰমাণ িযয়ৰ ১০০ ধি ১০ যহকটৰ প মযনত কৰাণড এবলকাৰ িা পৰৰাটাবিবিত কৰাণড এবলকাৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ অিয সৰ আকাৰৰ িযেসথাৰ িাবি লাইবিাং িিকা পখৰী িা জলাধাৰৰ িাবি এবি সাহা য ৩০ কৰ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৩ িলীিাদিrsquoৰ যেল ৰ বিৰমাণ (অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া)
পৰবতবটাবত সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ সৰ পখৰীৰ পিৰিাৰ িা িিীকৰণ পৰবতবটাবত সবিমাচচ ১৫০০০ টকাকল ৰঠ িিীকৰণ িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ পাইপবপৰকাষট বিতৰণ পৰণালী পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ১০০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰতযবক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ জল উবিালক সাৰগৰী (হিদযবতকবৰবজলিায়যসৌৰ)
পৰবতবটা হিদযবতকবৰবজল যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১৫০০০ টকাকল আৰ পৰবত যসৌৰিায় যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা প মযনত ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৭ ক) পবল লাইবিাং সহ যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ সমভেপৰ সথািত সৰকষাৰলক যিৰা
পৰবত িবৰটাৰ সাংৰকষণ কষৰতাৰ িাবি ১০০ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
16
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১৮ সৰবকষত যিৰা সহ ইটাবচবৰবণটবৰ বিবৰমত যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ
পৰবত িবৰটাৰ ধাৰণকষৰতাৰ িাবি সবিমাচচ ৩৫০ টকাকল বিৰমাণ িযয়ৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২ বিপ জলবসঞচি বৰবপএবপ িবহমিত এবলকা আৰ বৰবৰবপ উিৰ-পে তিা পাহাৰীয়া অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৪৫ অৰ অিযািয অঞচলৰ িাবি ৩৫ বৰবপএবপবৰবৰবপউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি এই পবৰৰাণ ৰঠ িযয়ৰ ৬০ তিা অিযািয কষকৰ িাবি ৪৫ (বৰবপএবপ -খৰাাংপীবিত এবলকা আচবি বৰবৰবপ- ৰৰিবৰ অঞচল উননয়ি আচবি উিৰ পে আৰ বহৰালয় পািমযতয ৰাজয) এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি সচৰাচৰ িহলকক যৰাো িসযৰ যকষতৰত সথাপিৰ ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ২৩৫০০ টকাৰ পৰা ৫৮৪০০ টকা আৰ িকক যৰাো িসযৰ িাবি সাধাৰণবত পৰবত যহকটৰত ৮৫৪০০ টকাৰ পৰা ১০০০০০ টকা প মযনত হrsquoি পাবৰ অেবিয িসযৰ ৰধযেতমী দৰতব আৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবি িযয় সাৰািয পিক হrsquoি পাবৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
17
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
৩ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি বিবিনন যেণীৰ কষক তিা এবলকাৰ িাবি সাহা যৰ ধৰণ উপবৰাকত বিপ জলবসঞচিৰ দবৰ এবক এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি ৰাইকৰ বসপাংকলাৰৰ যকষতৰত ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ৫৮৯০০ টকা বৰবি বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮৫২০০ টকা পবটমিল বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৯৬০০ টকা অধম-সথায়ী জলবসঞচি িযেসথাৰ িাবি ৩৬৬০০ টকা পৰবত যহকটৰ আৰ িহদায়তি বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা (যৰইি গাি)ৰ িাবি পৰবত যহকটতম ৩১৬০০ টকা পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা িবৰ সাংৰকষণ বিষয়াআটৰাৰ পৰকলপ সঞচালকবজলা উদযাি িসয বিষয়া
18
অধযায় ndash ৪ কবষ বিপণি
বক কবৰি bull কষকসকবল এগৰাকমবিট (wwwagmarketnicin) যেিচাইটৰ জবৰয়বত িা বকষাণ কল যচণটাৰৰ পৰা িা এচএৰএচ য াবগ উৎপাবদত
িসযৰ িজাৰ ৰলযৰ তিয লাি কবৰি পাবৰ bull আবপািাৰ পৰবয়াজি সাবপবকষ সকবলা সৰয়বত তিয পৰদাি কবৰি পৰাকক এচএৰএচৰ িযেসথা উপলবধ bull যকৰতা-বিবকৰতা সকবল দৰকাৰী তিয বিবনাকত পবটমলত পাি পাবৰ ndash wwwfarmergovinbuysellhtm bull িসয চবপাো আৰ ৰৰণা ৰৰাৰ দবৰ কা ময সৰয়ৰবত কবৰি লাবগ bull বিবকৰৰ আবগবয় সবঠকিাবে যগৰবৰাং যপবকাং আৰ যলবিবলাং কবৰ অবধক ৰলয লাি কবৰি পাবৰ bull উপ কত িজাৰৰাণডীকল উৎপাবদত সাৰগৰী পবৰিহি কবৰ পৰকত ৰলয লাি কবৰি পৰা ায় bull অিতৰত িসয বিকৰী কবৰি পৰাকক িসয ৰজত কবৰ ৰাবখবল অবধক লাি পাি পৰা ায় bull বিপদত পবৰ কবৰিলগীয়া বিকৰী িা কৰ ৰলযত িাধযত পবৰ কৰা বিকৰী িাসমভে এৰাই চলা উবচত bull কষকসকবল যগাট িাবনধ বিপণি সৰিায় আৰ কষক উৎপাদক সাংসথাৰ ৰাধযবৰবৰ বিপণিৰ অবধক সবিধা লাি কবৰি পাবৰ bull বিপণি সৰিায়সৰবহ খচৰা আৰ পাইকাৰী বিকৰী যকনদৰ খবলি পাবৰ bull িাধযত পবৰ উৎপাবদত সাৰগৰী বিকৰী কবৰি লগা অেসথা এৰাই চলাৰ িাবি কষকসকবল িীতল িৰাল আৰ গদাৰ ৰৰ িযেসথা গৰহণ কবৰ
সাৰগৰী ৰজত কবৰ ৰাবখি পাবৰ কবষ বিপণি ইিফৰা (AMI) এই আচবিখি সদযহবত িনধ কবৰ ৰখা হহবে অতীতৰ যকাবিা ধি ৰকবল কবৰ বদয়া িা সাংবিষট কাৰৰ অগৰগবতৰ বিিদ তিয জাবিিৰ িাবি আবপািাবলাবক যৰপটী কবষ বিপণি উপবদষটা বিপণি আৰ পবৰদিমি সঞচালকালয় ফবৰদািাদ -ৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ইবৰইল ndash rgs-agrinicin)
19
ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ (e-NAM)
যদিৰ কবষ-বিপণি খণডকল পবৰেতমি সচিা কৰাৰ লকষযবৰ তিা কবষজাত সাৰগৰীৰ অিলাইি বিপণি পৰবকৰয়াক িযাপক কবৰ যতালাৰ দবাৰা যদিৰ কষকসকলক সিমাবধক লািৰ সবিধা পৰদাি কবৰিকল ২০১৫ চিৰ জলাই ৰাহৰ ১ তাবৰবখ যকনদৰীয় চৰকাবৰ ldquoৰাষটৰীয় কবষ িজাৰrdquo িীষমক আচবিখিত অিবৰাদি জিায় এই আচবিৰ দবাৰা ৰঠ ২৫০ খি বিয়বনতৰত িজাৰত এক যেিবিবিক ৰঞচৰ ৰাধযবৰবৰ অিলাইি যিচা-বকিা বিপণি িযেসথাক সমপণমৰবপ বৰবজবটল পিবতকল সলবি কবৰ ই-পৰবেি িযেসথা ই-বিবিদা িযেসথা ই-বিকৰয় চবকত জাৰী ই-যপrsquoযৰণট িযেসথা আবদক িযাপক কবৰ যতালাৰ পৰবচষটা কৰাৰ লগবত তিযৰ সাৰঞজসযহীিতা দৰীকৰণ যলি-যদিৰ যকষতৰত সবচছতা িবি তিা সৰগৰ যদিবত িজাৰিযেসথাক অবধক সলি কবৰ যতালাৰ যচষটা কৰা হহবে এই িযেসথাই কষকসকলৰ িাবি খচৰা লািৰ পবৰৰাি িবি কবৰি ২০১৬ চিৰ ১৪ এবপৰলত ই-িাৰৰ পাইলট িযেসথা ৮ খি ৰাজযৰ ২০ খি িজাৰত ৰকবল কৰা হয় এবতয়াকলবক যদিত ৰঠবত ১০ খি ৰাজযত ২৫০ খি িজাৰ কৰবৰ ndash অনধৰপৰবদি (১২) েবিিগি(৫) গজৰাট (৪০) হাবৰয়ািা (৩৭) বহৰাচল পৰবদি (২০) ৰাজসথাি (১১) যতবলাংগািা (৪৪) আৰ উিৰপৰবদি (৬৬) এই পবটমলৰ সবত সাংলগন কৰা হহবে এই সমপকমীয় বিিদ তিযৰ িাবি শৰী সিাষ িৰমা বপ এৰ ইউ ই-িাৰ কষদৰ কষকৰ কবষ-িযেসায় কিেবটময়াৰ িতি বদললীৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল- namsfacin ) আচবিসৰহৰ বিিদ তিয বিবনাকত পবটমলবতা উপলবধ-wwwenamgovin
কষক উৎপাদকসাংসথা (FPO)
কষকসকবল বকদবৰ এফবপঅrsquoত য াগ বদি যকিাজবিা কষক এবকলগ হহ ব পৰকতবত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদিৰ সবত জবিত আৰ কবষ-বিপণি সাংকৰানতীয় বদিত অাংি যলাোৰ যকষতৰত আগৰহী যতবি উকৰহতীয়া উবেিযৰ কষক লগ হহ এবকাখি গােত িাি যকিাখবিা গােৰ ৰাজত এবকাটা যগাট খবল সাংবিষট যকামপািী অবধবিয়ৰৰ আওতাত কষক উৎপাদক যকামপািী বহচাবপ পঞজীয়িৰ িাবি আবিদি কবৰি পাবৰ
এফ বপ অrsquo গঠি কবৰবল যহাো লাি ক) এবক উবেিযৰ কষক যগাটৰ অাংি বহচাবপ কষক সকবল অবধক পৰবতব াবগতাৰলক ৰলযত কবষজাত সাৰগৰী যিো-বকিা কবৰি পৰাকক দৰ-দাৰ কৰাৰ অবধক সকষৰতা লাি কবৰি
20
খ) উননততৰ বিপণি সবিধাৰ িাবি কবষজাত সাৰগৰী যগাবটাোৰ সবিধা সৰহ পবৰৰাণত কৰা যলি-যদবি কষকসকলক পৰবকৰয়াকৰণ সাংৰকষণ িা পবৰিহি আবদৰ িাবি যহাো িযয়ৰ যকষতৰত অবধক ৰাবহ কৰাৰ সবিধা পৰদাি কবৰ
গ) এফবপঅrsquo সৰবহ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি বিিমাবচতকৰণযগৰবৰাং যপবকবজাং পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ দবৰ িযেসথা অেলমবি কবৰ অবধক ৰলয লাি কৰাৰ িযেসথা হাতত লrsquoি পাবৰ
) এফবপঅrsquo গঠিৰ দবাৰা চবপাোৰ আগবত আৰ বপেত িািা আনতঃগািবিৰলক সবিধা য বি যসউজগহ কবষ াবনতৰকীকৰণ িীতলিৰাল কবষ-পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ সবিধা িযেহাৰ কৰাত সহজ হয়
ঙ) এফবপঅrsquo সৰবহ বিজৰ িযেসায় পৰসাবৰত কবৰিৰ িাবি ইিপট সাৰগৰীৰ যদাকাি কাষটৰ যকনদৰ আবদ খবলি পাবৰ rsquoত কষক সদসযসকবল ৰাজ-সাহা য কত ৰলযত ইিপট আৰ যসো লাি কবৰি পাবৰি
এফবপঅrsquoৰ িাবি আবিদি জিািকল য াগাব াগৰ তিয
সচৰাচৰ এফবপঅrsquoসৰহ কবষ বিিাগ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ আবদৰ দবাৰা ৰাজযসৰহত পবৰচাবলত যকনদৰীয় সাহা যপৰাপত আচবিৰ অধীিত যখালাৰ িযেসথা আবে আগৰহী কষকসকবল এই সাংকৰানতত সাংবিষট বিিাগৰ সঞচালক িা কষদৰ কষকৰ কবষ-বিপণি কিেবটময়াি আবদৰ সবত বিিদ তিযৰ িাবি য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল ndash sfacnicin)
আপবি বক লাি কবৰি
21
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ বচবলাং আচবি ৰলধিী িযয়ত ৰাজসাহা যৰ হাৰ
১০০০ যৰবেকটি প মযনত (টকাযৰট)
১০০০ যৰটতকক যিবে আৰ ৩০০০০ যৰট প মযনত (টকাযৰট)
সিমাবধক (লাখ টকা)
১ ক) িৰাল ৰৰ আনতঃগািবি সমপকমীয় পৰকলপ ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (AMI) পিমৰ গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
১৩৩৩২০ ১১৬৬৫৫ ৮৭৫০০
১৩৩৩২০ ১০০০০০ ৭৫০০০
৪০০ ৩০০ ২২৫
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
22
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ হাৰ
সিমাবধক ৰাজসাহা যৰ বচবলাং (লাখ টকা)
আচবি
খ) অিয বিপণি আনতঃগািবি পৰকলপৰ িাবি ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (পিমৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি যগৰবৰাং আৰ যষটণডাৰমাইবজচি উননয়ি সেলীকৰণৰ আচবি) (AMIGS)
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ উিৰাখণড বহৰাচল পৰবদি জনম-কাশমীৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয তিা জিজাবতপৰধাি অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
৫০০ ৫০০ ৪০০
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
পািমতয অঞচল িবলবল সাগৰপষঠৰ পৰা গি ১০০০ বৰটাৰতকক অবধক উচচতাৰ অঞচলসৰহক িবজাো হয় অিসচীত জাবতজিজাবতৰ সৰিায়সৰহ ৰাজয চৰকাৰৰ সাংবিষট বিষয়াই পৰৰাণীকত কবৰি এই আচবিখি িতমৰাবি উিৰ-পেৰ ৰাজযবকইখিত পৰব াজয আৰ অিসচীত জাবতজিজাবতৰ িাবি উপলবধ সাধাৰণ যেণীৰ িাবি ৰাজসাহা যৰ অিবৰাদি পৰবকৰয়া ৫৮২০১৪ তাবৰখৰ পৰা িলিৎ যহাোকক িনধ কবৰ ৰখা হহবে সৰিমিাি বিপণি আনতঃগািবি
bull চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ িাবি দৰকাৰী সকবলা বিপণি আনতঃগািবি িযেসথা bull িজাৰ গহৰ দবৰ বিপণিকাৰীৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাধাৰণ সা-সবিধাসৰহ
23
bull যগৰবৰাং যষটণডাৰমাইবজচি আৰ ৰািৰ পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা যলবিবলাং যপবকবজাং আৰ ৰলয সাংব াজি িযেসথা (পণযৰ ধৰণ সলবি িকৰাকক) আবদৰ িাবি দৰকাৰী সা-সবিধা িা আনতঃগািবি
bull উৎপাদকৰ পৰা উপবিাকতাসাংসাধিবগাট সৰহীয়াকক কৰয় কৰা যকৰতাকলবক পৰতযকষ বিপণিৰ িাবি িযেসথা bull িীতল য াগাি িাংখল িযেসথাত কবষজাত সাৰগৰীৰ পবৰিহিৰ িাবি দৰকাৰী ৰীফাৰ যিি bull খাদয-িসয জৰা কবৰ ৰাবখিৰ িাবি ৰজতকৰণ আনতঃগািবি য বি গদাৰ ৰৰ িযেসথা
কাক য াগাব াগ কবৰি bull িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া যিাংক ৰাবজযক সৰিায় যিাংক আবদ bull সৰিায়ৰ দবাৰা যলাো পৰকলপৰ িাবি ৰাষটৰীয় সৰিায় উননয়ি বিগৰ (NCDC) bull কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)ৰ কাবৰকৰী বিবদমিিাত িকা বিিদ তিয বিবৰাকত যেিচাইটত উপলবধ ndash wwwagmarknetnicin
24
অধযায় ৫ হজবেক কবষ
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ndash বিবদমিােলী
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) উবেিয হজবেক কবষ পিবত ৰাবি হrsquoল পাবৰবেবিকিাবে অিকল কৰ িযয়সাবপকষ পৰ বকতৰ সহায়ত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰা ৰকত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদি পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা হrsquoল ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)ৰ অধীিসথ কবষ সবাসথয িযেসথাপিা িীষমক কা মযসচীবৰ সমপৰসাবৰত ৰপ এই য াজিাৰ অধীিত যগাটবিবিক পিবত আৰ বপবজএে িযেসথা অেলমবিৰ ৰাধযবৰবৰ হজবেক কবষৰ পৰসাৰৰ কা মযসচী ৰপায়ি কৰা হহবে
হজবেক কবষ যকষতৰ বিিমাচিৰ আধাৰ ক) হজবেক কবষৰ িাবি বিিমাবচত অঞচল িা যকষতৰৰ এবলকা ৫০ একৰ যহাোৰ লগবত িাসমভে বিকটেতমী যহাো উবচত এই সমভেপৰ কবৰ তবলিৰ িাবি কষকৰ িাবি অিবৰাবদত চািবচৰীৰ পবৰৰাণ এক যহকটৰ যহাোৰ লগবত ৫০ একৰৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰাপৰয বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ সবিমাচচ ১০ লাখ টকা আৰ সঞচালিা আৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ িাবি ৪৫ লাখ টকা ধা ময কৰা হহবে এবকাটা যগাটত িকা ৰঠ কষকৰ সাংখযাৰ বিনতৰ ৬৫ কষক উপানত আৰ কষদৰ কষক যহাোৰ দৰকাৰ এই বিয়ৰ িাসমভে পৰতযবক যগাটবত অেলমবি কৰাৰ দৰকাৰ আৰ বদবহ যকাবিা যকাবিা যকষতৰত যসয়া সমভেপৰ িহয় যতবনত পৰাপকষত ৰণডলিক িা চকৰবিবিত যসয়া সমপণম কবৰিকল যচষটা কৰা দৰকাৰ খ) সচৰাচৰ পাহাৰীয়া জিজাবত আৰ ৰখযতঃ িবষটবিিমৰ কবষ এবলকাত rsquoত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ সীবৰত িা যতবিই িগণয যতবি অঞচলবত হজবেক কবষৰ পৰসাৰতা িবিৰ িযেসথা কবৰি লাবগ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেিৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবকাটা অঞচলত িকা বিবিনন িসয আৰ কবষ পিবতক সাৰবৰ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিাৰ পৰচলি আৰ পৰসাৰ
25
bull অবধক পবৰৰাণত হজে-ৰাসায়বিক দৰেয হজে-কীটিািক তিা হজে-সাৰৰ িযেহাৰ
আপবি লাি কবৰি
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১ যগাট গঠিৰ ৰাবধযবৰবৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ পৰেতমি ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ আগত বপ বজ এে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাটৰ সাংখযা সমপকমীয় এক কৰম আচবি দাবখল কবৰি
১১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি ৫০ একৰ ৰাবটৰ যগাট গঠিৰ িাবি সথািীয় ৰাইজ িা কষকক উৎসাবহত কৰা
- - - বপবজএে পিবতৰ অধীিত পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাট বিবিক হজে কবষ পিবতৰ অেলমবিৰ িাবি বতবিিেৰকল সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি
১১১ বিধমাবৰত অঞচলত কষকৰ সবত আবলাচিা আৰ সিা পাবত হজে কবষ কবৰিৰ িাবি যগাট গঠিৰ পৰবকৰয়া কষবক পৰবত ২০০ টকাকক
১০০০০ ০ ০ ৰঠ ৫০ একৰ এবলকাৰ কবষিবৰত হজেকবষৰ যগাট গঠিৰ িাবি চৰকাবৰ বিবদমষট অঞচল বিিমাবচত কবৰি আৰ যগাট গঠি পৰবকৰয়া আগি াই বিিৰ িাবি কষকসকলৰ সবত সিা পাবতি
১১২ হজবেক কবষৰ পিাৰকল যগাটৰ সদসযৰ িযেহাবৰকজঞাি ৰলক ভৰৰণ
১০০০০ ০ ০ যগাট গঠিৰ পােত চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা সাংবিষট জঞাি আৰ অবিজঞতা আহৰণ তিা সজাগতা সবষটৰ িাবি এবকাটা অবিজঞতাৰলক ভৰৰণৰ আবয়াজি কৰা হrsquoি
26
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবতযক কষকৰ িাবি ২০০ টকা
১১৩ যগাট গঠি বপবজএে অেলমবিৰ পৰবত কষকৰ বিবিবত আৰ যগাটৰ পৰা যগাটবটাৰ িাবি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বিিমাচি
০ ০ ০ চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা যগাটবটাৰ এজি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বচিাকত কৰা হrsquoি আৰ যতও যগাটবটাক পৰবতবিবধতব কৰাৰ লগবত পৰবিকষণৰ পৰবিকষকৰ দাবয়তব পালি কবৰি
১১৪ যগাটৰ সদসযক হজে কবষ সমপকমীয় পৰবিকষণ ৩ টা পৰবিকষণ পৰবতবটাবত ২০০০০ টকাকক
৬০০০০ ০ ০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপৰ েৰাহৰ বিতৰত এিবচঅrsquoএফআৰবচওফআইবচএআৰৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয় আবদৰ বিবিষজঞৰ সহায়ত যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি বতবিটা যিবলগ যিবলগ পৰবিকষণৰ আবয়াজি কবৰি ক) ইয়াবৰ পৰিৰবটা পৰবিকষণ হrsquoি ndash bull িীজতবলিােমাৰীত পবল পবচাো bull হজে িীজ উৎপাদি
খ) ২য়বটা পৰবিকষণ হজে সাৰ আৰ পচি সাৰ পৰসতবত বিষয়ক ndash
bull যসউজসাৰ আৰ আবলত এবি গে যৰাপি
27
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
bull পচিসাৰ আৰ যকচসাৰৰ উৎপাদি আৰ িযেহাৰ
গ)৩য়বটা পৰবিকষণ হrsquoি হজেসাৰ আৰ হজে-কীটিািক বিষয়ক
bull পঞচগিয িীজাৰত জীোৰত ইতযাবদৰ িযেহাৰ আৰ পৰবয়াগ
bull হজে-সাৰৰ িযেহাৰ (িীজপবলৰ পবৰচ মযাযটাপাল জলবসঞচিযৰ কৰাহজবেক সাৰ আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ বিবধ)
ৰঠ ৮০০০০ ০ ০ ৮০০০০ ১২ বপবজএে পৰৰাণীকৰণ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ ১২১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ
সমপকমীয় দবদিীয়া পৰবিকষণ ৰখয সৰল িযবকত পৰবতজিৰ িািদ ২০০ টকাকক
৪০০ ০ ০ ২০ জি ৰখয সৰল িযবকতৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মসচী ndash ক) কষকৰ পঞজীয়ি খ) হজেকবষ উৎপাদি আৰ পিবতৰ বলবপিিকৰণ গ) িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবত ) সিা আৰ পৰবিকষণৰ হাবজৰা িহী ৰখা আৰ তিয পবৰচালিা
28
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
ঙ) বপবজএে পৰাৰাণীকত হজবেক কবষ িযেসথাৰ পবৰচালিা আৰ যগাটৰ িবৰকা তিা দাবয়তব
১২২ পৰবিকষকৰ পৰবিকষি (২০) পৰবত যগাটৰ পৰবতজি ৰখয সৰল িযবকতৰ িািদ ২৫০ টকাকক ৩ বদিীয়া পৰবিকষণ
০ ৭৫০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফআইবচএআৰ ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ সবত য ৌিিাবে ৰখয সৰলিযবকতসৰহৰ িাবি বিবৰাকত বিষয়ত পৰবিকষি কা মযসচী সমপনন কবৰি ndash ক) ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ খ) হজবেকিাবে উৎপাবদত সাৰগৰীৰ যপবকবজাং যলবিবলাং যেবণডাং আৰ ৰাবকমবটাং গ) হজে-সাৰ আৰ হজে-কীটিািক পৰসতবতৰ িাবি দৰকাৰী ৰাজহো পবৰকাঠাবৰা
১২৩ কষকৰ অিলাইি পঞজীয়ি পৰবতবটা সদসয যগাটত ১০০ টকাকক ৫০ টাৰ িাবি
০ ৫০০০ ৫০০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াত কষকৰ সমপণম তিয য বি কবষৰ িৰঞজী িসযকৰৰ িযেহত সাৰগৰী কষক িপত সিা পৰবিকষণ ইতযাবদ বদ পঞজীয়ি কবৰি লাবগি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি বিবয়াবজত ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ কিচালবণটণট এই তিয িালদবৰ ৰখাৰ িাবি দায়িি হrsquoি
29
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১২৪ ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ পৰীকষা (পৰবত িেবৰ পৰবতবটা যগাটত ২১টা িৰিা) পৰবত িৰিাত ১৯০ টকাকক বতবিিেৰৰ িাবি
৩৯৯০ ৩৯৯০ ৩৯৯০ ৰখয সৰলিযবকতজি কবষ আৰ উদযািিসযৰ পিাৰৰ পৰা িৰিা সাংগৰহৰ িাবি দায়িি িাবকি এবি িৰিা ৰাবজযক িা যকনদৰীয় ৰাবট পৰীকষাগাৰ আৰ আইবচএআৰ িা ৰাবজযক বিশববিদযালয়ৰ পৰীকষাগাৰত পৰীকষা কৰা হrsquoি এই পৰীকষাৰ ফলাফলৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ হজবেক কবষৰ িাবি বিাপ কত কবষ পিবতৰ যপবকজ এবকাটা যগাটৰ কষকসকলৰ িাবি আগিব াো হrsquoি
১২৫ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি হজবেক পিবতকল পবৰেতমিৰ সৰগৰ পৰবকৰয়াৰ তিয বলবপিিকৰাৰ পৰবকৰয়া য বি িযেহত পিবত িসযকৰৰ িযেহত সা-সাৰগৰী হজবেক সাৰ আবদৰ িযেহাৰ আবদৰ তিয সদসযই পৰবত ১০০ টকাকক ৫০ জিৰ
৫০০০ ৫০০০ ৫০০০ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ পৰাৰিমদাতাই সৰগৰ যপবকজ অে যপৰকবটে আৰ পৰবতযক কষকৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ তিয যগাটৰ কা মযালয়ত বিয়াবৰকক সাংৰকষণ কবৰি
১২৬ যগাটৰ সদসযসকলৰ কবষ পিাৰৰ পবৰদিমি পৰবতিাৰ
১২০০ ১২০০ ১২০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ সবঠক ৰপায়িৰ িাবি পৰবতযক কষকৰ পিাৰ সবঠকধৰবণবৰ পবৰদিমি কবৰাোৰ
30
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পবৰদিমিৰ িািদ ৪০০ টকাককৰঠ বতবিিাৰ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৰঠ বতবিিাৰকক পবৰদিমি কৰা হrsquoি)
যকষতৰত ৰখয সৰল িযবকতজি দায়িি হহ িাবকি কবষ পিবত সমপবকম পবৰদিমিৰ সকবলা তিয তিা কষকৰ বদিবলবপ বিয়াবৰকক ৰখয সৰল িযবকতজবি বলবপিি কবৰ ািলগবত যতও সকবলা কষকক হজবেক কবষ সমপকমীয় বদিত পৰাৰিম বদয়াৰ লগবত যসয়া এবকাখি ৰাবয়ৰীত বলবখ াি
১২৭ এিএবিএলত িৰিাৰ অেবিষট বিবিষণ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৮ টাকক িৰিা) িৰিাই পৰবত ১০০০০ টকা
০ ৮০০০০ ৮০০০০ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফৰ সহব াগত এলআৰবপ সদসযসকবল বিিমাবচত পিাৰৰ পৰা হজবেক িৰিা সাংগৰহ কবৰি এবি সাংগৰহীত িৰিা এিএবিএল পৰীকষাগাৰকল যপৰৰণ কবৰ তাত িকা কীটিািক আৰ অিযািয ৰাসায়বিক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰীকষা কবৰাো হrsquoি
১২৮ পৰাৰাণীকৰণ ৰাচল ০ ২০০০ ০ পবৰদিমি বলবপিি তিয তিা িৰিাৰ পৰীকষাৰ ফলাফলৰ বিবিত বপবজএে পৰৰাণপতৰ পৰদাি কৰা হrsquoি
১২৯ পৰৰাণীকৰণৰ িাবি পৰিাসবিক ৰাচল
২৬১৫০ ১৬৯০০ ১৬৯০০ এবকাটা যগাটৰ কা মযালয়ৰ বিবিনন যচাো-বচতাৰ খৰচ য বি কা মযালয়ৰ িািা সৰিয়ক আৰ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰৰ দৰৰহা কা মযালয়ৰ আচিাি কবমপউটাৰ
31
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
বপৰণটাৰ যলখি সাৰগৰী আবদৰ িািদ এইবখবি অিমসাহা য আগিব াো হrsquoি
সিমৰঠ ৩৬৭৪০ ১১৪৮৪০ ১১২০৯০ ২৬৩৬৭০ ২ কষক যগাটৰ জবৰয়বত সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি কষমণৰ িাবি
হজবেক গােৰ দিকীকৰণ হজবেক গােক দিক গৰহণৰ িাবি পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ ওচৰত ৰাজয চৰকাবৰ এবকাখি কৰমআচবি দাবখল কবৰি
২১ এটা যগাটৰ িাবি হজবেক কবষৰ কৰম আচবি হজবেক গােৰ অনতিমবকতৰ িাবি ৰাজয চৰকাৰক গৰাণট-ইি-এইৰৰ ৰপত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১১ কবষিবৰক হজবেক ৰপকল পবৰেতমি পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ৫০০০০ ৫০০০০ পৰমপৰাগত কবষিবৰক হজবেক কবষিবৰকল পবৰেতমিৰ িাবি ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত আধাবৰত িাবষমক কৰম আচবিৰ পৰসতবত তিা উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ তিা ৰাসায়বিক সাৰগৰীৰ পৰবেি যৰাধৰ িাবি বিবদমষট িবৰক পিকীকৰণ (খাল খাবনদ িা চাবৰওফাবল গে যৰাপি কবৰ) আবদৰ যকষতৰত আগিব াো সহায়
২১২ উপ কত কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ হজবেক পবলিাৰী পৰসতবতৰ িাবি হজবেক িীজৰ কৰয় ৫০০ টকাকক পৰবত িেৰত
২৫০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবতৰ লগবত িবৰ পৰীকষা বিিমৰ উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ সচিা কৰা হrsquoি সকবলা কষক সদসযবক ৰাবটৰ পৰসতবত িসয সৰকষা েবৰকৰ ৰজবৰ তিা কবষ পিাৰত হজবেক িীজ িা যৰাপি
32
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবত একৰত ৰঠ ৫০ একৰ িবৰৰ িাবি
সাৰগৰী পৰসতবতৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সা-সাৰগৰীৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৩ পৰমপৰাগত হজবেক আদাি সাৰগৰী উৎপাদি যগাট য বি পঞচগেয িীজাৰত জীোৰত আবদৰ িাবি যগাবট পৰবত ১৫০০ টকাকক পৰবত একৰত ৫০ একৰৰ িাবি
৭৫০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক হজবেক আদাি সাৰগৰী পৰসতবতৰ যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
২১৪ হজবেক িাইেবজি বসথতকৰণ উবিদ য বি বিবৰবচবৰয়া যচচিাবিয়া আবদ একবৰ পৰবত ২০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ পৰবতযক কষক সদসযবক িাইেবজি বসথৰ কৰা উবিদৰ যৰাপিৰ িাবি িীজ কৰয় িবৰ পৰসতবত গাত খনদা ৰজবৰ আবদৰ িািদ সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৫ িিসপবতৰলক আৰক উৎপাদি যগাট পৰবত একৰত এটাকক যগাবট পৰবত ১০০০ টকা বহচাপত ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িিসপবত আৰক উৎপাদি যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ২৫০০০০ ১০০০০০ ১০০০০০ ৪৫০০০০
33
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা ২২১ তৰল অণজীেবিবিককজে-
সাৰ পৰবয়াগ (িাইেবজি সাংব াগীকৰণফেবফট দৰেীকৰণপটাবেয়াৰ সঞচাৰীকৰণ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
২৫০০০ ০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি তৰল অণজীেবিবিক হজে-সাৰ কৰয় আৰ ৰাবট িা িীজত ইয়াৰ পৰবয়াগৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২২ তৰল হজবেক কীট িািক (োইকrsquoৰাৰমা বিবৰবৰ বচউৰrsquoৰিাে যিটাবৰবজয়াৰ বিউবিবৰয়া যিবেয়ািা যপবকলrsquoৰাইবেে িাবটমবেবলয়াৰ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি তৰল হজবেক কীটিািকৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় কৰা হrsquoি
34
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২৩ পৰবতযক কষবক বিজৰ অঞচলত সহজলিয ব বকাবিা পৰাকবতক িসয সৰকষা পিবত পৰবয়াগ কবৰি পাবৰ পৰবত একৰত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িসযৰ অপকাৰী জীে আৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি বিৰ যকক িা বিৰ যতল কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২৪ এফবচঅrsquo ১৯৮৫ত বদয়া হিবিষটয অি ায়ী ফেবফট সৰি হজেসাৰ পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ িসযবকষতৰৰ ফেফৰাে িা বজাংকৰ পবৰৰাণ পণম কবৰিৰ িাবি ফেবফবট সৰি হজেসাৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
২২৫ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট (৭ ফট x ৩ ফট x ১ ফট) উৎপাদি যগাবট পৰবত ৫০০০ টকাকক ৫০ টা যগাট
২৫০০০০ ০ ০ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট বিৰমাণৰ িাবি দৰকাৰী যকচ যগাবটাো গাত পৰসতবত ইটা গিা ৰজবৰ আৰ অিযািয যকচা সাৰগৰী য াগািৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ৩২৫০০০ ৫০০০০ ০ ৩৭৫০০০ ২৩ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা
35
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩১ কবষৰ সা-সজবল (এেএএএৰ বিবদমিািসবৰ) ক) পাোৰ বটলাৰ খ) কিrsquo উইৰাৰ গ) যপৰী যেোৰ ) ফাৰrsquo অবপিাৰ ঙ) যৰয়াৰ চ) ৰrsquoজ যকি ে) টপ যপি যিবলনস
১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ এবকাটা যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰৰ পৰা হজবেক কবষজাত সাৰগৰীৰ পৰবকৰয়াকৰণযগৰবৰাংপবৰসকাৰকৰণৰৰণা ৰৰা তিা ৰাবট ে কৰা আবদ কাৰৰ িাবি দৰকাৰী সা-সজবল(পাোৰ বটলাৰ কrsquoিrsquo উইৰাৰ যপৰী যেোৰ ফাৰrsquo অবপিাৰ ৰrsquoজ যকি টপ যিবলনস আবদ) িািাকল যলাোৰ িািদ বদি লগীয়া ধিৰ িযেসথা কবৰিকল যগাট এবকাটাক অিম সাহা য বদয়া হrsquoি এইবকষতৰত এেএৰএএৰ কা মযসচীৰ অধীিত কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰ অিবৰাবদত িবল ধবৰ যলাো হহবে এইবকষতৰত ৰাজয চৰকাবৰ এেএৰএএৰ আচবিৰ অধীিত অবতবৰকত সাহা যও আগি াি পাবৰ
২৩২ উদযাি িসযৰ িাবি যখাজ কাব াি পৰা সৰাংগৰ িযেসথা (এৰআইবৰএইে আচবিৰ বিবদমিােলী অিসাবৰ)
০ ০ ০ এৰআইবৰএইে আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
36
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩৩ যগাহাবলহাহ-ককৰা পালিগাহবৰ পালি ndash পচিসাৰৰ িাবি যগাকল আচবি অি ায়ী)
০ ০ ০ যগাকল আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
ৰঠ ১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ ৪৫০০০ ২৪ যগাটৰ হজবেক সাৰগৰীৰ যপবকাং যলবিবলাং আৰ যেবণডাং ২৪১ বপবজএে লগrsquoসহ যপবকাং
যৰবটবৰবয়ল + হrsquoলrsquoগৰাৰ বপৰবণটাং পৰবত একৰত ২৫০০ টকাকক ৫০ একৰ
০ ৬২৫০০ ৬২৫০০ যপবকাং সাৰগৰী যলবিল পৰসতবত হrsquoলrsquoগৰাৰ েপা কৰা আবদ কাৰৰ িাবি আৰ হজবেক কবষসাৰগৰীৰ যেবণডঙৰ িাবি অিমসাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি এই ৰাবি যগাটৰ ৰখয সৰল িযবকতবয় পবৰচালিা কবৰি বপবজএে-ইবণডয়া যসউজ বচহনবট হজবেক যকষতৰৰ িাবি িযেহাৰ কৰা হয় বপবজএে-ইবণডয়া অবগমবিক বচহনবট সমপণমৰবপ পবৰেবতমত হজেকবষ যকষতৰৰ িাবি িযেহত হয় যলবিলৰ আবহম পৰসতত কবৰাবত যগাটৰ িাৰ বজলা তিা যেবণডাং কবৰাবত িযেহাৰ কৰা একক পৰৰাকট যপবকাং আবদৰ সবঠক তিয িকাৰ দৰকাৰ
২৪২ হজবেক সাৰগৰীৰ পবৰিহি (চাবৰচকীয়া িাহি ১৫ টি
০ ১২০০০০ ০ হজবেক সাৰগৰীৰ সাংগৰহ আৰ িজাৰকল পবৰিহি কবৰিৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি এই যকষতৰত
37
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
িাৰিহিকষৰতা কত) এটা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১২০০০০ টকাৰ সাহা য
ধিৰাবি চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি কৰয়ত িযেহাৰ হrsquoি
২৪৩ হজে কবষ যৰলা (সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ৩৬৩৩০ টকা)
০ ৩৬৩৩০ ০ যগাটসৰহক হজে কবষ যৰলা আবয়াজি কবৰিকল বিপিীৰ িযেসথা কৰা িািা বদয়া ৰজবৰ পৰচাৰ সাৰগৰী পবৰিহি তিা অিষঠাি পবৰচালিাৰ িাবি যহাো িযয়ৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰঠ ০ ২১৮৮৩০ ৬২৫০০ ২৮১৩৩০
উিৰ-পিমাঞচলৰ িাবি হজবেক কবষ ৰলয িাংখল অবি াি
উবললখিীয় বদিবিাৰ
bull যদিৰ উিৰ-পে অাংিত হজবেক কবষৰ সমভােিীয়তাৰ বদিবটাকল লকষয কবৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালবয় এই যকনদৰীয় আচবিখিৰ পৰেতমি কবৰবে
bull এই অি ায়ী কবষ বিিাগৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলত হজবেক কবষৰ পৰসাৰ িবিৰ পৰবচষটা চবলাো হrsquoি bull যদিৰ উিৰ-পে অঞচলৰ ৰাজযসৰহ িাৰতৰ হজবেক সাৰগৰী যকষতৰকল উননীতকৰণৰ িযেসথা কৰা হrsquoি
38
bull কষক বহত যগাট (এফআইবজ) আৰ কষক উৎপাদক যকামপািীসৰহক সাংগৰহ একতৰীকৰণ িসয চবপাোৰ পােৰ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ িজাৰ িযেসথাৰ সবত সাংব াগ সথাপি আবদৰ জবৰয়বত সেল কবৰ যতালা হrsquoি
bull ইয়াৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলক বিজা হজবেক সাৰগৰীৰ যেণড সবষট কবৰ পৰাকক সকষৰ কবৰ যতালা হrsquoি bull জীে-হিবচতৰযত অবতিয় সৰবিিালী এই অঞচলবটাত িকা জীে-হিবচতৰই অবিক বিকলপ িসযৰ সনধাি বদয়াৰ িযাপক সমভােিা
উৎপাদিৰ পৰা পৰবকৰয়াকৰণ বিপণি আৰ সিমবিষত গৰাহককল বিতৰণ প মযনত সৰগৰ সবিধাসৰহৰ িযেসথা কত িাবণবজযকবিবিত হজবেক কবষ যগাট গঠিৰ লকষযবৰ যলাো এই ৰলয িাংখল বিকাি আচবিৰ অবত গৰতবপণম উপাদািসৰহ হrsquoল ndash
আপবি বক লাি কবৰি
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক ৰলয িাংখল উৎপাদি ক১ হজবেক উৎপাদি যগাটৰ গঠি ক১১ যগাট গঠি আৰ এেএফএবচ বিয়ৰািসাবৰ কষক উৎপাদি যকামপািী গঠি
৫০০ কষক অনতিমকত যহাো ৰঠ ১০০ এফবপবচৰ পৰবতযকবৰ িাবি ২০৩৭৫ লাখ টকাকক পৰবত কষকৰ িাবি ৪০৭৫ টকা
ক১২ কবষিবৰবত পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী উৎপাদিৰ িাবি পবৰকাঠাবৰা হতয়াৰীৰ িাবি সহায় (পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক) আৰ কবষ-যকষতৰ িবহমিত উপাদািৰ িাবি পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক
পৰবত যহকটৰত ৭৫০০ টকাকক দিাৰ = ১৫০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
ক১৩ গণসমপনন িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িািদ অিমসাহা য পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৩৫০০০ টকাৰ ৫০ িসয অি ায়ী পৰকত ৰলযকলবক সীবৰত
১৭৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ
39
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক২ সমপৰসাৰণ যসো পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ সলিতা বিবিতকৰণ পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণ আবদৰ িাবি সাহা য ক২১ ৰাজযৰ ৰখয এবজনসীৰ দবাৰা পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ য াগাি বিতৰণ আৰ কবষ-সজবলৰ কাষটৰ
হায়াবৰাং যচণটাৰৰ িযেসথাৰ িাবি সাহা য পৰবত কষক উৎপাদি সাংসথাৰ িাবি ১০ লাখকক
ক২২ উৎপাদিৰ সৰয়ত পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি সহায় আৰ সমপৰসাৰণ যসো ক২২১ যসো য াগািধবৰাতাসকলৰ য াবগবদ পৰবিকষণ সহব াবগতা তিয সাংৰকষণ আৰ িসয উৎপাদিৰ
পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা (এৰআইবৰএইে অিসাবৰ) পৰবত যহকটৰত ১০০০০ হক
খ ৰলয সাংব াজি পৰবকৰয়াকৰণ (যিাংকৰ সবত ঋণসাং কত এফবপবচ আৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি) খ১ িসয চবপাোৰ পােৰ ৰলয সাংব াজি ndash সাংগৰহ একতৰীকৰণ আৰ যগৰবৰাং সবিধাৰ িযেসথা খ১১ সাংগৰহ একতৰীকৰণ তিা যগৰবৰঙ যগাট গঠিৰ িাবি কা মযকৰী পবৰকাঠাবৰাৰ সথাপি যগাবট পৰবত
১৫ লাখকক (৭৫ ৰাজসাহা য) ১১২৫ লাখ
খ২ যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহিৰ সকবলা িযেসথাসহ ৰলয সাংব াজি আৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপি খ১১ ৮০০ লাখ টকা িা অবধক পবৰৰাণৰ ৰঠ বিিীয় িযয়সাবপকষ সৰবিত পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপিৰ
িাবি যিাংকৰ ঋণ সাং কত যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা যৰ ৰপত অিবৰাবদত বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ এফবপবচৰ িাবি ৭৫ হল আৰ িযবকতগত উবদযাগীকল ৫০ িতাাংিকল সীবৰত
৬০০০০ লাখ
খ৩ ৰলয িাংখল যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহি খ৩১ সৰবিত যপবকাং গহ ৰঠ িযয় পবৰৰাণ ৫০ লাখ িা তবতাবধকৰ যকষতৰত এফবপবচকল ৭৫ আৰ
িযবকতগত যকামপািীকল ৫০ হাৰত ৰাজসাহা য আৰ এই পবৰৰাণ ৩৭৫০ লাখকলবক সীবৰত ৩৭৫০ লাখ
40
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
খ৩২ চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি ৰঠ িযয় ১২ লাখ প মযনত ৫০ ৬০০ পৰবত এফবপবচপৰবয়াজি সাবপকষ
খ৩২১ ৰঠ িযয় ২৫ লাখ প মযনত িীতলীকত পবৰিহি িাহি (৭৫ ৰাজসাহা য এফবপবচৰ িাবি আৰ িযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ৫০)
১৮৭৫ লাখ
খ৩২২ পৰাক-িীতলীকৰণিীতল িৰালৰাইবপবিাং ককষ ১৮৭৫ লাখ গ ৰলয িাংখল বিপণি ndash যেবণডাং যলবিবলাং পৰাৰাণীকৰণ ৰািদণড বিয়নতৰণ খচৰা বিকৰী যকনদৰ ৰখয সাংসথাৰ দবাৰা সজাগতা আৰ পৰচাৰ গ১ যেবণডাং যলবিবলাং যপবকবজাং পৰচাৰ তিা পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰৰ পৰাৰাণীকৰণ (এলএে) পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ২ আবলাচিা চকৰসিা কৰমিালা যকৰতা-বিবকৰতা ৰীট িীলাৰ সিা উৎসে পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ৩ পৰচাৰকা ময েপা গৰনথ িা পবসতকা বচবিৰা িা সথািীয় বিজঞাপিৰ দবাৰা গৰাজকৰ সজাগতা তিা তিযৰ
পৰসাৰৰ িযেসথা পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ দৰকাৰ
গ৪ ৰখয িজাৰত ৰ িািা পৰসতাে অিসাবৰ ৰলয িাংখল সহায়ক সাংসথা ১ ৰখয সাংসথাহজবেক সাৰগৰী িৰমআচবিৰ ৰপায়ি আৰ বিপণিৰ সবিধাৰ িাবি হজবেক অবি াি সথাপি ৰাবজযক বিবিত গঠি কৰা হrsquoি ১১ কৰমচাৰী জিিবকত ভৰৰণ আৰ আপদকালীি িযয় আিষঠাবিক সেলীকৰণ আৰ নতৰ-পাবত তিা সা-
সজবলৰ িািা িা কৰয় আচবিৰ ৰঠ িাবজটৰ ৫
41
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
১২ হজবেক পৰাৰাণীকৰণ সাংসথাৰ পৰবতষঠা কাবৰকৰী বিবদমিােলী পৰসতবত পৰবিকষণ ৰািেসমপদৰ জঞাি িবি তিা সাংসথাৰ পৰবতষঠাৰ সবিধাৰ িাবি পৰাৰিমদাতাৰ সহায় লrsquoিকল এককালীি সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি ৰািেসমপদৰ িািদ যহাো িযয় ৰাজয চৰকাবৰ িহি কবৰি
কাক য াগাব াগ কবৰি
ৰাবজযক প মযায়ত উিৰ-পেৰ ৰাজযসৰহৰ কবষউদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
বজলা প মযায়ত বজলা উদযািিসয বিষয়া বজলা কবষ বিষয়া িা উিৰ-পেৰ ATMA কা মযসচীৰ পৰকলপ সঞচালকসকল
42
অধযায় ৬ ndash উদযাি িসয (অবধক আয়ৰ িাবি ফলৰল িাক-পাচবল আৰ ফলৰ যখবত)
বক কবৰি bull কৰ ৰাবটৰ পৰা অবধক উপাজমি কবৰিকল উদযাি িসযৰ যখবত কৰক bull সবাসথযিাি িসযৰ িাবি উচচ ৰািবিবিষট যৰাপি সাৰগৰী িযেহাৰ কৰক bull ফলৰল-িাক-পাচবল অবধক বদি সবতজ কবৰ ৰাবখিকল িীতল িৰালিীতল গহ িযেহাৰ কৰক bull চবপাো পবৰসকাৰ কৰা যেণী অিসবৰ িাগ কৰা িা যগৰবৰাং সাংসাধি িা পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকবজঙৰ সবঠক যকৌিল পৰবয়াবগবৰ সিমাবধক
লাি আহৰণ কৰক bull পবলগহ লrsquo-টাবিলত আিতৰীয়া পাচবল আৰ ফল উৎপাদি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) উদযাি িসযৰ সাহা য ১ পাচবলৰ িীজ উৎপাদি (বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৫ যহকটৰ) ক) ৰকত পৰাগিকাৰী িসয ক) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০
িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ
ক) পৰবত যহকটৰত ৩৫০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
43
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) িণমসাংকৰ িীজ খ) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ উচচ পৰ বকতসমপনন িাচমাৰী (২-৪ যহকটৰ যগাট)
যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ পৰবৰট বিবিত সিমাবধক ৪ যহকটৰ এবলকাৰ িাবি সাহা য বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ৫০০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
২৫ লাখ পৰবত যহকটৰত
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
44
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩ কষদৰ িাচমাৰী (১ যহঃ যগাট) যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০ লাখ টকা পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা যৰ ৰপত বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ২৫০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় আাংবগক পৰজিিৰ পৰা উৎপাবদত ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৪ িতি অচমাৰ সথাপি ১ ফল-ৰল ক) িযয়িহল িসয
i আঙৰ বকবে লতাবিল আবদৰ দবৰ ফলৰল (বিপ জলবসঞচি িযেসথাসহ)
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ যেবলে আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ
পৰবত যহকটৰত ৪ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
45
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
ii ফলৰল (বিপ জলবসঞচি অবিহবি)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰ আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) ষটৰবিৰী ১) বিপ জলবসঞচি আৰ
ৰালবচাং সহ সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১১২ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ২৮০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
46
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২) বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
গ) কল (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ দটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
47
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
) ৰাবটকঠালআিাৰস (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঙ) কল (কলা-কষমণবটে কালোৰ)
48
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
চ) ৰাবটকঠালআিাৰস (কলা-কষমণ) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৫৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
49
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
ে) অবৰতা ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত ((৭৫২৫)) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
50
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
জ) অবত উচচ িতবৰ পিৰো িাবগো িা বৰৰrsquo অচমাৰ ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বতবিটা বকবসতত বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঝ) উচচ িতবত যৰাপি (আৰ ৰধবৰ বলচ ৰাবলৰ আবপল যিৰজাতীয় ফল ইতযাবদ)
51
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ (৬০২০২০) বদয়া হrsquoি বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
যহকটবৰ পৰবত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত ক) সাধাৰণ িযেধািত িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত
52
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক িহিষমী যিাবহাো গেৰ যকষতৰত দটা বকবসতত ৭৫২৫ হাৰত ধি বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) সকবলা ৰাজযৰ িাবি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৫ ৰেলা জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
53
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) িীজজাতীয় ৰেলা আৰ কণডজাতীয় ৰেলা
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
৩০০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২) িহিষমীয় ৰেলা (জালক ৰালবেবি লাং জাইফল িা িাটবৰগ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ ফল (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২ যহকটৰ) ১ কটা ফল কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি সাধাৰণ এবলকাত ৰঠ
িযয়ৰ ৪৫ আৰ অিযািয যেণীৰ কষকৰ িাবি ২৫ সাহা য বদয়াৰ বিপৰীবত উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ কণডজাতীয় ফল পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
৩ বিবেনন িা লজ ফল পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
54
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ সগবনধ জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ িযয়িহল সগবনধ িসয
(পাটচাউবল বজবৰবিয়াৰ ৰrsquoজবৰৰী আবদ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ অিযািয সগবনধ িসয যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০০০ টকা পৰবত যহকটৰত বদয়া হrsquoি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ যৰাপি িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ কাজ কrsquoকrsquo
55
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপি সাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইবপএৰআইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) বিপ জলবসঞচি অবিহবি যৰাপি সাৰগৰী তিা আইবপএৰ আইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক ক) আৰ খ) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি বতবিটা বকবসতত সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
56
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯ কাঠফলা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ক) উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
খ) িীজ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ১৫ লাখ টকাকক
গ) পচিসাৰ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
57
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১০ অিৎপাদিিীল অচমাৰৰ পিৰজজীবেতকৰণ আৰ গেৰ যচাো-বচতা (সিমাবধক ২ যহকটৰপৰবত বহতাবধকাৰী)
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১১ জলসমপদৰ সাংৰকষণ ক) ৰাজহো
পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীপলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং কত যখবতপিাৰৰ জলাধাৰ
কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ ১০০ বৰটাৰ x ১০০ বৰটাৰ x ৩ বৰটাৰ িা তাতকক সৰ আকাৰৰ পখৰীৰ দবাৰা ১০ যহকটৰ কৰাণড এবলকাৰ জলবসঞচিৰ িাবি দৰকাৰী খৰচৰ ১০০ পৰrsquoৰাটা বিবিত বিনতৰ ৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক বফলম িা আৰবচবচ লাইবিাং িকা আৰ যকাবিা সৰাজ িা কষকৰ যগাটৰ দবাৰা ৰাবলকািাধীি আৰ পবৰচাবলত িযেসথা লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সাহা য যকেল পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ িাবিবি সীৰািি িাবকি অেবিয এিবৰগাৰ বহতাবধকাৰী যিাবহাোসকলৰ িাবি পখৰী িা কো খনদাৰ তিা
পৰবত পখৰীৰ িাবি সৰতল অঞচলৰ যকষতৰত ২০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
58
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
লাইবিঙৰ িািদ যহাো সৰসত িযয় এই আচবিৰ দবাৰা পাি পাবৰ
খ) িযবকতগত প মযায়ত জলাকষমণ িযেসথা - ২০বৰ x২০ বৰ x ৩ বৰটাৰ যজাখৰ পখৰীিলীিাদ কো আবদৰ িাবি পৰবত িবৰটাৰত ১২৫ টকাকক
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটকআৰবচবচ লাইঅবিাং সহ িযেসথাৰ ৫০ িযয় লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰৰাটা বিবিত আৰ কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সাহাসয অিবৰাবদত কৰা হrsquoি এবি সবিধাৰ যচাো-বচতা বহতাবধকাৰীবয় বিবিত কবৰি লাবগি
পৰবতযক যগাটৰ িাবি সৰতলৰ যকষতৰত ১৫০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ যকষতৰত ১৮০ লাখ টকা
১২ আবেত সৰবকষত কবষ ১যসউজ গহ
ক) যফি আৰ যপৰ িযেসথা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৪০০০ িগম বৰটাৰ এবলকাৰ ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগমবৰত ১৬৫০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪৬৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪২০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
59
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ১৪০০ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) পৰাকবতকিাবে যিবনটবলবটৰ িযেসথা ১ চঙাসদি গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগমবৰত ১০৬০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৯৩৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৮৯০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
60
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ৮৪৪ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৫৪০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৬২১ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৫০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
61
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৫১৮ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ যশবৰ যিট গহ ক) চঙা সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগম বৰত ৭১০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৮১৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৯২ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৫৬৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৩৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
62
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৪১৪ টকা
৩ পলাবষটক সৰাংগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ১০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰত ৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৭৫ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৪ োক ইি টাবিল পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৫ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ৮০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৫ পকষীপৰবতবৰাধী িা বিলা পৰবতবৰাধী যিট
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৫০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৩৫ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ পবল হাউেত গবজাো উচচৰলযৰ পাচবলৰ যৰাপি
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ১৪০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
63
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাৰগৰী আৰ যখবতৰ িািদ যহাো িযয়
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা অবকমৰ আৰ এনথবৰয়াৰৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৭০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা কাবিমচি আৰ জাবিমৰাৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬১০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৯ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা যগালাপ আৰ বলবল ফলৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৪২৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১০ পলাবষটক ৰালবচাং পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ সিমাবধক এবলকাত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত সৰতল িবৰৰ িাবি ৩২০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
64
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ঠাইৰ িাবি ৩৬৮০০ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৩ সৰবিত পবষট আৰ কীট-পতাংগ িযেসথাপিাৰ যপৰাৎসাহি পৰসাৰ ক) আইবপএৰআইএিএৰৰ পৰসাৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত
যহকটবৰ পৰবত সবিমাচচ ১২০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৩০ পৰবত যহকটৰত ৪০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) যৰাগৰ আগজািিী যগাট (ৰাজহো খণডৰ যগাট)
১০০ িযয় যগাবট পৰবত ৬ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িায়rsquoকনটৰল পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ৯০ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) উবিদ সবাসথয বিবিক ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
65
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) পাতকলা বিবিষক পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৪ হজবেক কবষ ক) হজবেক কবষৰ পৰবয়াগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
এবলকাত যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা প মযনত িযয়ৰ ৫০ এই পবৰৰাণ ৰঠ বতবিিেৰত আদায় বদয়া হrsquoি আৰ তাবৰ পৰিৰ িেৰত ৪০০০ টকা আৰ ২য় তিা ৩য় িেৰত ৩০০০ টকাকক বদয়া হrsquoি এই আচবি পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ সবত সাংব াগ কবৰি লাবগি
২০০০০টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) হজবেক পৰাৰাণীকৰণ ৫০ যহকটৰৰ এটা িাষটাৰৰ িাবি ৰঠ ৫ লাখ টকাৰ ১৫০ লাখকক পৰিৰ ২ িেৰ আৰ ২00 লাখ ততীয় িেৰত
পৰকলপ বিবিক এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
66
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
গ) যকচসাৰ যগাটহজবেক উপাদাি উৎপাদি
পৰrsquoৰাটা বিবিত সথায়ী যগাটৰ যকষতৰত ৩০x৮x২৫ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি িযয়ৰ ৫০ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ৯৬ ি ফট আকাৰৰ (১২x৪x২) আৰ IS১৫৯০৭২০১০ পৰাৰাণীকত যিৰৰ িাবি ৫০ িযয় পৰবৰট বিবিত বদয়া হrsquoি
সথায়ী বিৰমাণৰ িাবি পৰবত ইউবিটত ১০০০০০ টকা আৰ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ১৬০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৫ চবপাোৰ পােৰ সৰবিত িযেসথাপিা ক) যপক হাউচ ৰলধিী িযয়ৰ ৫০ ৯ বৰx ৬ বৰ
আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৪ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইেৰ উপ-আচবি
খ) কিবিয়ৰ যিলট চবটমাং যগৰবৰাং পবৰসকৰণ শসক-কৰণ আৰ ওজি যজাখাৰ সবিধা সহ সৰবিত যপকহাউচ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ বৰx ১৮ বৰ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৫০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
৬ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
67
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
যগাটৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) িীতল ককষ (যষটবজাং) সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৩০ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি ১৫ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) ভৰাৰযৰাণ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ িীতল িৰাল (বিৰমাণ সমপৰসাৰণ আৰ আধবিকীকৰণ) ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ৮০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
68
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ১০০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি দৰকাৰী অবতবৰকত উপাদািৰ িাবি পৰবত যৰবেকটিত অবতবৰকত ১০০০০ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ আৰ িীতল-িাংখলৰ আধবিকীকৰণ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
সিমাবধক ২৫০ লাখ PLC যপবকবজাং লাইিে ৰক যলবিলাৰে উননত যগৰৰাৰ বিকলপ
69
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
পৰ বকত যষটবকাং বচবষটৰ ইিচবলেি আৰ যৰবফৰজাবৰচিৰ আধবিকীকৰণ ইতযাবদ
ঙ) িীতলীকত পবৰিহি িাহি সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ যৰবেকটিৰ িাবি ২৬ লাখ টকা (NHM amp HMNEH) আৰ তাতকক কৰ কষৰতাৰ (৪ যৰবেকটিতকক কৰ িহয়) িাবি পৰৰাটা বিবিত
চ) পৰািবৰক ভৰাৰযৰাি বিনতৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবতবটা যগাটত ২৫ লাখ টকা
ে) পকি গহ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
পৰবত যৰবেকটিত ১ লাখকক
70
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
জ) িাসপীিেি বিিমৰকৰ িবকতৰ িীতল ককষ (৮ যৰবেকটি)
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ৫ লাখকক
ঝ)
সাংৰকষণ গহ (কৰখৰচী) ৰঠ িযয়ৰ ৫০ িতি যগাটৰ িাবি পৰবতবটাত ২ লাখকক আৰ পৰণা যগাটৰ উননীতকৰণৰ িাবি পৰবতবটাত ১ লাখকক
ঞ) কৰখৰচী বপয়াজ ৰজত ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ১৭৫ লাখকক
ট) পো িণ িবকত িীতল ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত ককষত ৪০০০ টকাকক
ঠ) সৰবিত িীতল-িাংখল য াগাি িযেসথা
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰকলপ বিিমৰ পৰকলপত ওপৰৰ গ-১ ৰ পৰা গ-১৩হল িকা উপাদািৰ বিনতৰ
71
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
দটা িাবকি লাবগি সিমাবধক িযয় ৬০০ লাখ টকা
৪ সৰবিত পষট হাৰবিষট িযেসথাপিা িা চবপাোৰ পাচৰ সৰবিত িযেসথাপিা িাহৰ িাবি কটাৰ পােত
ৰজতকৰণ আৰ সাংসাধি িযেসথা
ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) ৰাষটৰীয় উদযািিসয িৰম (NHB) ১ ক) িযেসাবয়ক উদযাি িসযৰ বিকাি ১ ৰকবল পিাৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৩০
লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৩৭৫০ লাখ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত পৰকলপত ৭৫ লাখ (যখজৰ জলফাই আৰ যকিৰৰ িাবি ১২৫ লাখ)হক ২ যহকটৰতকক অবধক অঞচল সাৰৰা পৰকলপৰ িাবি
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
72
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ সাংৰবকষত আেৰণ পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫৬ লাখত সীৰািি যহাোকক পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক এবলকা সাৰৰা পৰকলপৰ িযয়ৰ িাবি ১১২ লাখ টকা পৰবত পৰকলপত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
৩ সৰবিত পষট হাবিমষট িযেসথাপিা পৰকলপ য বি যপকহাউে পকিককষ বৰফাৰ যিি খচৰা বিকৰী যকনদৰ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদ
অগৰগাৰী আৰ পিাদৰখী সাংব াগিযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ িাবি সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫০৭৫ লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৭২৫০ লাখ টকা যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ বদয়া হrsquoি যষটণডএলrsquoি পৰকলপৰ যকষতৰত NHM বিবধ ৰাবি চবলি লাবগি
পৰকলপই পৰবত ১৪৫ লাখ টকা পৰাক-িীতলীকৰণ যপক হাউে যগৰবৰাং যপবকাং িীতলককষ আবদ অবতবৰকত উপাদািবিাৰ যিবলগ যিবলগকক লি পৰা ায়
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
২ িীতলিৰালৰ বিৰমাণ সমপৰসাৰণআধবিকীকৰণ তিা উদযািিসযৰ ৰজতকৰণৰ িাবি ৰলধিী বিবিবয়াগ ৰাজসাহা য ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত
73
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৭৬০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৭২০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৬৮০০যৰে
ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
খ)িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
74
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৯৫০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৯০০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৮৫০০টকা যৰে
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
75
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাহা যিকত কবৰি ndash বিয়বনতৰত িাতােৰণ পৰ বকতৰ িািদ যহাো অবতবৰকতিযয়ৰ িাবদ ১০০০০ টকাকক পৰবত যৰবেক টিত
) িাবৰকল উননয়ি িৰম (CDB) ক) গণসমপনন যৰাপণ সাৰগৰীৰ উৎপাদি আৰ বিতৰণ ১ ৰাজহোিযবকতগত খণডত
িণমসাংকৰচাপৰ জাতৰ পবলৰ বিতৰণ
১ পৰবত একৰত ২৫০০০ পবলৰ িাবি ৰঠ খৰচৰ ২৫
পবলবয় পৰবত ৩৬ টকা উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
২ বিউবিয়াে িাবৰকল িীজ িাবগোৰ সথাপি
২ সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি িযয়ৰ ২৫ যহকটবৰ পৰবত ৬ লাখ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
76
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩সৰ িাবৰকল িাচমাৰী ৩ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ২৫
০৪ যহকটৰৰ পৰবতবট যগাটৰ িাবি ২ লাখ টকা
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) িাবৰকল যখবতৰ এবলকাৰ সমপৰসাৰণ ১ সাধাৰণ এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি
ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত উদযাি িসয উননয়ি
বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ক) ওখ জাত ক) ২৬০০০ টকা যহ
খ) িণমসাংকৰ খ) ২৭০০০ টকাযহ গ) চাপৰ গ)৩০০০০ টকাযহ ২ পাহাৰীয়া আৰ অিসবচত
এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত
ক) ওখ জাত ক) ৫৫০০০ টকাযহ
77
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িণমসাংকৰ খ) ৫৫০০০ টকাযহ
গ) চাপৰ গ) ৬০০০০ টকাযহ
গ) িাবৰকল যখবতৰ িাবি পৰ বকত বৰেি ১ যপাক-পতাংগ আৰ যৰাগাকৰানত িাবগোৰ িযেসথাপিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় পৰ বকতৰ বিকাি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক
উদযাি-িসযবিিাগ কবষ সৰিায় খণড আবদ বিিাগৰ িাবি ৫০ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িা যতবি সাংসথাৰ িাবি ২৫ লাখ ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ)পৰ বকতৰ পৰদিমি
78
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয়
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ
যকষতৰত ২৫
২ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ উৎপাদ িহৰখীকৰণৰ িাবি পৰ বকতৰ উননয়ি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৭৫ লাখ টকা i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
79
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৩৫ লাখ টকা
ii) পৰকলপৰ ৭৫ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) পৰ বকতৰ অবধগৰহণ পৰবিকষণ তিা পৰদিমি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৰঠ িযয়ৰ ১০০ i) ICAR(CPCRI) ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী
80
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) ৰঠ খৰচৰ ২৫ হল সীবৰত যহাোকক যিক-এবণডৰ
যকৰবৰট ৰলধি ৰাজসাহা য i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫
ii) অিসচীত জাবতজিজাবত ৰবহলাৰ িাবি পৰকলপ িযয়ৰ ৩৩৩
ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ যকষতৰত িযয়ৰ ২৫
iii) উচচ ৰলযৰ কবষৰ যকষতৰত আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপত পৰকলপ িযয়ৰ ৫০
) পৰণা িাবৰকল িাগািত িকক যৰাপি আৰ পিৰজজীবেতকৰণ ১ িয়সীয়া আৰ
অিৎপাদিিীল গে কাবট যপবলাো
গবে পৰবত ১০০০ টকাকক যহকটৰত সিমাবধক ৩২ যজাপা গেৰ িাবি
৩২০০০ টকা যহকটৰ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
81
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ িকক যৰাোত সাহা য যহকটবৰ পৰবত সিমাবধক ৪০০০ টকা সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০
পবলবয় পৰবত ৮০ টকা
৩ সৰবিত িযেসথাপিা পিবতৰ পৰবয়াবগবৰ ইবতৰবধয িকা িাবগোৰ উননীতকৰণ
দটা সৰাি বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ৭০০০০ টকাযহকটৰ
ঙ) িাবৰকল গেৰ িীৰাকৰণ আচবি ৰঠ বপৰবৰয়াৰ ৰাবিৰ ৭৫ ইয়াবৰ ৫০ বপৰবৰয়াৰ
িাবৰকল উননয়ি িবৰম আৰ ২৫ ৰাবজযক চৰকাবৰ বদি
৪-১৫ িেৰৰ পৰবতবজাপা গেৰ িাবি ৪৬৯ টকা আৰ ১৬-৬০ িেৰৰ গেৰ িাবি গবে পৰবত ৬৩৫ টকা ১০৩০ যসো কৰসহ
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
উদযািিসযৰ সৰবিত উননয়ি অবি াি আৰ ইয়াৰ উপ-আচবি সৰহৰ সবত য বি ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয়ৰ ৰাজযসৰহৰ িাবি উদযাি িসয অবি াি ৰাষটৰীয় িাহ বৰেি িাবৰকল উননযি িৰম আৰ ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰম bull এবলকাৰ পবৰৰাণ উবললখ িকবৰবল যহকটৰ িবল ধৰা হrsquoি bull ৰলয-ৰািদণডৰ অিম হrsquoল ndash ৰাজসাহা যৰ বিৰপণৰ িাবি ৰলযৰ উধমতৰ ৰাি
82
কাক য াগাব াগ কবৰি ৰাবজযক উদযাি িসয বিষয়া উপ-সঞচালক (উদযািিসয) আৰ ৰাবজযক প মযায়ত উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
যৰৌপালি
বক কবৰি
bull যৰৌপালি হrsquoল দবৰদৰিবৰহীি েবৰক কষকগৰাৰয েসৰাজ ৰবহলা আবদৰ দবাৰা পবৰচাবলত এক কবষ-বিবিক গৰাৰয কা মযসচী bull িাৰতৰ বিনন কবষ-জলিায়বে যৰৌপালিৰ িাবি বিষট সমভােিা আৰ সবিধা িহি কবৰ bull যৰৌপালবি পৰাকবতক সমপদৰ যকাবিা িযা াত িজবনমাোককবয় আয় আৰ বিবয়াগৰ সবিধা সবষট কবৰ bull যৰৌপালিযৰৌৰাবখবয় সচৰাচৰ অিবল য াো পৰাগবৰণ আৰ ফলৰ যৰৌৰ পৰা যৰৌৰস আৰ অিযািয উপজাত দৰেযৰ সবষটবৰ খাদয পৰসতবত
কবৰ bull যৰৌপালিৰ পৰা অিযািয উচচ ৰলযৰ যৰৌৰহ ৰাজাত সাৰগৰী য বি ৰবয়ল যজলী পৰপবলে যৰৌ-পৰাগ যৰৌ-বিষ যৰৌ-যেৰ আবদবৰা উৎপাদি
হয় bull যৰৌ-ৰাবখৰ জবৰয়বত যহাো পৰাগ-সাংব াবগ উৎপাদবিা িহল পবৰৰাবণ িবি কবৰ
আপবি বক পাি
83
কৰিাং উপাদাি MIDHNHMHMNEH ৰ অধীিত অিবৰাবদত সাহা যৰ হাৰ ১ যৰৌৰাবখৰ িাহৰ বিকাি আৰ িধমি ক) বিউবিয়াে (যপবৰগৰী) িাহৰ উৎপাদি গবেষণা পৰবতষঠািৰাজহো খণডৰ িাবি পৰকলপই পৰবত ২০ লাখ টকা খ) যৰৌৰাবখৰ পৰজিিকাৰীৰ দবাৰা যৰৌিাহ উৎপাদি পৰকলপই পৰবত ৪ লাখ অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ ২ ৮ যফৰৰ যৰৌিাহৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি
৫০ িাহ যৰৌ) পৰবতযক িাহত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৩ যৰৌচাক চপাৰ আবদৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাবৰৰ িাবি ৫০ টাকক যৰৌচাক চপাৰ)
পৰবতযক যৰৌচাকচপাৰৰ যগাটত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৪ যৰৌপালি সজবলৰ বিতৰণ (SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ এটা যচট (৪ টা যফৰৰ) আৰ FGPSSৰ ৩০ যকবজ যজাখৰ ১০ টা পাতৰ ১খি যিট আৰ এক যচট অিযািয সজবল)৫০ টা যৰৌিাহবহতাবধকাৰী
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত পৰবতযক যচটত ৮০০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৫ ৰািেসমপদ উননয়ি কা মযােলী সবনমলিআবলাচিাচকৰকৰমিালা ক) আনতজমাবতক প মায় পৰবতখিত ১০ লাখ টকা খ) ৰাষটৰীয় প মায় পৰবতখিত ৫ লাখ টকা গ) ৰাবজযক প মায় পৰবতখিত ৩ লাখ টকা ) বজলা প মায় পৰবত খিত ২ লাখ টকা ৬ পৰবিকষণ কা মযসচী ক) ৰাজযৰ বিতৰত হদবিক পৰবতযক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি ১০০০ টকা খ) ৰাজযৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
84
৭ পৰবিকষণৰলক ভৰৰণ-ৰাজযৰ আৰ যদিৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
bull যৰৌপালকপাৰসৰহক অিযািযসকলৰ বিতৰত হিজঞাবিক পিবতবৰ যৰৌপালি কবৰিকল অিমাৎ ৰাতৰ যৰৌককষ িা চপাৰ ককষৰ পৰাবহ যৰৌ উবলওো ৰাণীৰাবখ অনতৰক িা একসিৰাৰৰ পৰবয়াগ ফৰবগৰৰ পলাবষটক যৰৌ পাতৰৰ িযেহাৰ SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ িযেহাৰ আবদ পালি কবৰিকল অিবৰাধ জবিাো হrsquoল াৰ িাবি MIDH আচবিৰ অধীিত সাহা য লাি কবৰি পাবৰ
bull যৰৌিাহত যকবতয়াও যকাবিা এবণটিায়বটক িযেহাৰ কবৰি িালাবগ bull যকেল আিি হহ িকা যৰৌবহ বিসকাষণ কবৰি লাবগ bull হিজঞাবিক যৰৌপালিৰ িাবি সৰবয় সৰবয় এিবিবিৰ দবাৰা পৰচাবৰত পৰাৰিমসৰহ অিসৰণ কবৰি লাবগ
কাক য াগাব াগ কবৰি
bull বজলা উদযািিসয বিষয়া bull ৰাবজযক চৰকাৰৰ উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক bull কা মকৰী সঞচালক ৰাষটৰীয় যৰৌ িৰম বি উইাং বদবতীয় ৰহলা জিপি িেি িতি বদললী যফাি- ০১১-২৩৩২৫২৬৫ ইবৰইল ndash
nationalbeeboard2006gmailcom
85
অধযায় ৭ িীজ
বক কবৰি bull অঞচলবটাৰ জলিায়ৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সদায় অিবৰাবদত জাতৰ িীজ িযেহাৰ কৰক অিবৰাবদত হাৰত িীজ িযেহাৰৰ লগবত অিবৰাবদত
কবষ যকৌিল পৰবয়াগ কৰক bull পৰবত বতবিিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ য হ ধাি ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰৰাহৰ িাবদ) যতলজাতীয় িসয (ৰাই সবৰয়হ আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবহবৰ)
আবদৰ িীজ সলবি কৰক ৰাকক িাজৰা যজাোৰ ৰহৰৰাহ ৰাই সবৰয়হ আৰ স মৰখী ফলৰ িীজ দিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ তিা িণমসাংকৰ জাত আৰ বিবট িীজ পৰবতিেবৰ সলবি কৰক
bull সদায় সবীকবতপৰাপত সাংসথাৰ পৰা পৰৰাবণত িীজ কৰয় কৰক আৰ ঠাণডা শকাি তিা পবৰসকাৰ ঠাইত িীজ সাংৰকষণ কৰক bull সদায় যিাধি কৰা িীজ িযেহাৰ কৰক আৰ বসচাৰ আবগবয় িীজৰ বিশিতা অাংকৰণ অপতণৰ গবটৰ বৰহবল হহ িিকা আবদ গণবিাৰ
পৰীকষা কবৰ লওক
আপবি বক লাি কবৰি ক) িীজ বিতৰণৰ িাবি সাহা য
কৰ িাং
িসয পৰাৰাণীকত িীজৰ বিতৰণৰ যকষতৰত সাহা য আচবিউপাাংি
১ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
86
২ িীজৰ বিতৰণ i) উচচ উৎপাদিকষৰ িীজ ক) ধাি আৰ য হ খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয গ) ৰাহজাতীয় িসয ii) িণমসাংকৰ িীজ ক) ধাি খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয
বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ২৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
৩ হতলিীজ িসয (িাদাৰ স মযৰখী ফল চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ চফোোৰ বতল গবজবতল বলিবচৰ িা বতবচ এৰা)
বতলৰ িাবহবৰ ১৫ িেৰতকক অবধক যিাবহাো জাতৰ যকষতৰত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ হাৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ২৫০০ টকাকলবক সীবৰত বতল আৰ িণমসাংকৰ জাতৰ িীজৰ যকষতৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৪ পাৰত সাংৰবকষত িীজৰ ৰাি উননত যহাোকক ৰািবিবিষট িীজৰ উৎপাদি সমভেপৰ কবৰিৰ িাবি সকবলা িসযৰ িীজৰ িবিয়াদীপৰৰাবণত িীজ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
কষবক পৰবত এক একৰ ৰাবটৰ িাবি দৰকাৰী িীজৰ িাবি দািাজাতীয় খাদযিসযৰ িীজৰ ৰলযৰ ৫০ হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয াহ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৬০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ গাও আচবিৰ অধীিৰ িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি িকা উপ-আচবি (SMSP)
87
৫ কষক আতমসহায়ক যগাট এফবপঅrsquo আবদৰ িাবি যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ িবিয়াদী পৰৰাবণত িীজৰ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ আৰ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৭৫ ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি তিা িীজগাও আচবিৰ অধীিত যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ পৰাৰাবণত উৎপাদি
৬ হতলবখজৰৰ পবল িা গজাবল কষকৰ বিজা সৰগৰ আিাদী ৰাবটকবষিবৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকাত সীৰািি যহাোকক দৰকাৰী যৰাপি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৮৫
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৭ হতলবখজৰ ফলেতী যহাোৰ সৰয়বোোৰ িাবি কবষযচাোবচতা আবদৰ িািদ যহাোৰ িযয়ৰ িাবি সাহা য
ফলেতী যহাোকলবক সৰয়বোোত চাবৰিেৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৬০০০ টকাৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০ ২৫ যহকটৰ প মযনত িেৰত পৰবত যহকটৰৰ িাবি ৪০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৮ ৰৰাপাট আৰ যৰষটা িীজ গাও আচবি
পৰবত কইণটল পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদিৰ িাবি ৫৫০০ টকা এিএফএেএৰ িযেসাবয়ক িসয (ৰৰাপাট)
৯ ICAR আৰ SAU ৰ পৰা হতলিীজৰ েীৰাৰ িীজৰ কৰয়
DACamp FW আৰ ICAR ৰ িীজ বিিাগৰ দবাৰা বিধমাবৰত েীৰাৰ িীজৰ সমপণম ৰলযৰ পবৰবিাধ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
খ) িবিয়াদী আৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদিৰ িাবি সাহা য ১০ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
88
ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
১১ ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ ৰচৰ ৰটৰ িটৰাজৰাহ আৰ ৰি)
উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ িীজ পৰবত বকগৰাত ২৫ টকা হাৰত িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১২ িযবকতউবদযাগী আতমসহায়ক যগাট আবদবক ধবৰ সকবলা িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য
ক) সাধাৰণ অঞচলত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত অঞচলৰ িাবি ৫০ হাৰত যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰলধিী ৰাজসাহা য সবিমাচচ সীৰা পৰকলপই পৰবত ১৫০ লাখ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি- িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য বিতাি
গ) সকবলা হতলিীজ িসযৰ িাবি ১৩ িবিয়াদী িীজ উৎপাদিৰ িাবি
সাহা য বিগত ১০ িেৰত ৰকবল কৰা সকবলা জাতিণমসাংকৰ জাতৰ িাবি কইণটলত ১০০০ টকাকক আৰ বিগত ৫ িেৰত ৰকবল কৰা জাতৰ িাবি অবতবৰকতিাবে কইণটলত ১০০ টকাকক পৰৰাণীকৰণ তিা উৎপাদিিযয়ৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি কষকক ৰঠ ৭৫ ৰাজসাহা য আৰ িীজ উৎপাদক সাংসথাকল ২৫ ৰাজসাহা য সাংবিষট বিষয়ত সহায় পাি ndash ৰাবজযক কবষ বিিাগৰাবজযক িীজ বিগৰ িাবফৰ কিকrsquoইফবকাবহল আইএফএফবৰবচ যকনদৰীয় িহ-ৰাজয সৰিায় য বি এিবচবচএফ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
89
১৪ পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদি ঐ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ িীজ আনতঃগািবিৰ উননয়ি বিপ জলবসঞচলৰ িলী পতা পিাৰ সৰাি কৰা পিাৰৰ যজওৰা কা মযালয় গহৰ বিজলীসাংব াগ পাৰৰ যৰবচি আবদ িাদ বদ িীজ আনতঃগািবি য বি যেবচাং েrsquoৰ আদৰমতাহীি কবৰি পৰাৰ সবিধা কত িীজ গদাৰ জলবসঞচি িযেসথা য বি িলীিাদকো ৰটৰ পামপ বৰাংকলাৰ আবদবক ধবৰ সবিধাৰ িাবি ৫০ প মযনত সাহা য বিবিনন বৰেিত অনতিমকত িসযৰ িীজযৰাপি সাৰগৰী উৎপাদিত জবিত ৰাজয চৰকাৰৰাবজযক িীজ বিগৰ পাৰত ইয়াবৰ ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰৰ পাৰৰ িাবি ৭৫ িাৰত চৰকাৰৰ সাহা য আৰ ১০০ সাহা য ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়কবষ বিজঞাি যকনদৰক দবাদি পবৰকলপিাৰ সৰয়বোোত এিএৰঅrsquoঅrsquoবপ ত যলাো হতলিীজৰ বৰবি-বৰেি-১ত ৰঠ অিবৰাবদত ধিৰ সবিমাচচ ১ হল ৰঞজৰীৰ ধিৰ পবৰৰাণ সীৰািি িাবকি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ ক)
িীজ আনতঃগািবিৰ সবিধা সবষট (ৰাজহো খণডৰ িাবি) িীজ পৰবকৰয়াকৰণ সবিধা
১০০ যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ১-িীজ পৰবকৰয়াকৰণ পৰকলপ পৰবতষঠা ১০০০ যৰবেকটি ২০০০ যৰবেকটি ৩০০০ যৰবেকটি আৰ ৫০০০ যৰবেক টি (য হৰ িাবষমক পৰবকৰয়াকৰণ কষৰতাৰ বিবিক)ৰ িাবি বিবিনন ৰৰলাৰ আবহম অিসাবৰ গৰাণট-ইি-এইৰ উপলবধ সাহা য বিবনাকত হাৰত উপলবধ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
90
সাৰগৰী িাবষমক কষৰতা (যৰবেক টি)
১০০০ যৰবেক টি
২০০০ যৰবেক টি
৩০০০ যৰবেক টি
৪০০০ যৰবেক টি
৫০০০ যৰবেক টি
ৰখয সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ২৭৯০ ৩২৯০ ৪৭১০ ৫৬২০ ৬২৮০
আিষাংবগক সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ৯৯০ ১০১০ ১৩৯০ ২০৭০ ২১৩০
সিমৰঠ ৰলয
লাখ টকা ৩৭৮০ ৪৩০০ ৬১০০ ৭৬৯০ ৮৪১০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
২- ৰ সাংগৰাহক ৰিাবয়াং যপলটফৰম গহ বিৰমাণৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ যকষতৰত দৰকাৰী পৰকলপৰ িাবষমক কষৰতাৰ (MT)
পৰকলপৰ গহ আৰ সাংগৰাহক িাৰাণডাৰ যজাখ
িাবয়াং যপলটফৰম সিমৰঠ (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
১০০০ ৪৫০ ৭০০০ ৩১৫০ ১০০ ১২০০ ১২০ ৩২৭০ ২০০০ ৫২৫ ৭০০০ ৩৬৭৫ ২০০ ১২০০ ২৪০ ৩৯১৫ ৩০০০ ৭০০ ৭০০০ ৪৯০০ ৩০০ ১২০০ ৩৬০ ৫২৬০ ৪০০০ ৮০০ ৭০০০ ৫৬০০ ৪০০ ১২০০ ৪৮০ ৬০৮০ ৫০০০ ১০০০ ৭০০০ ৭০০০ ৫০০ ১২০০ ৬০০ ৭৬০০
91
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
১৫ খ)
িীজ ৰজতকৰণ সবিধা বিবিনন ধৰণৰ িীজ ৰজতকৰণ গৰাৰ তিা যপবলট িা যপবকট কিাৰ যৰয়াৰ ৰাষটাৰ আবদৰ িাবিও বিিীয় সাহা যৰ সবিধা আবে এই অিসবৰ িকা সবিধাসৰহ তলত বদয়া হrsquoল ndash বিেৰণ কষৰতা
যৰবেক টি আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
সিমৰঠ (লাখ টকা)
এবচবজআই চীট সহ িৰাল
১০০০ ৭০০ ৭০০০ ৩১৫০ ৪৯০০
যিবণটবলবটৰ সৰাি চালৰ িৰাল
১০০ ৭০০ ৭৫০০ ৩৬৭৫ ৫২৫০
আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৪০০০ ৪৯০০ ১৪০০
িাতািকবলত আৰ আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৮০০০ ৫৬০০ ১৮০০
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ িৰাল সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
92
১৬ বিবদমষট জাতৰ িীজৰ লকষযবিধমাবৰত উৎপাদি (VSTSP)
েীৰাৰ িবিয়াদী িীজৰ সলিতা তিা পৰৰাবণত আৰ িবিয়াদী িীজৰ চাবহদা অি ায়ী ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰবিিমাবচত এেএেবচ ৰাবজযক চৰকাৰৰ সাংসথা আইবচএআৰ ৰাবজযক কবি আৰ তাৰ অধীিৰ কবষ বিজঞাি যকনদৰ আনতজমাবতক পৰবতষঠাি আবদকল পৰকলপ বিিমৰ িযেসথাৰ দবাৰা িীজ উৎপাদিত যহাো িযয়ৰ ৭৫ অহমতা- জাতিণমসাংকৰ িীজ ৫ িেৰতকক যিবে ি া হrsquoি িালাবগি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
) ৰাষটৰীয় িীজ বৰজািম ১৭ পৰাকবতক দব মযাগ িা অিােিীয়
পবৰবসথবতৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি হসৰৰযাদী আৰ ৰধযৰীয়া সৰয়ৰ িসযৰ জাত
১ িীজৰ ৰলয -১০০ ২ িযেসথাপিা িযয় ndash ক) পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকাং িযয় ndash ৩০০ টকাকইণটল খ) পবৰিহি িযয় ndash ২০০ টকাকইণটল ৩ িীজ িৰালৰ আনতঃগািবিৰ িযয় ndash ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৫৭৭৪ লাখ টকা ৪ নতৰ-পাবত পৰকলপ গহ সাংগৰাহক যশবৰ আৰ িাবয়াং যপলটফৰম কৰয়ৰ িাবি সাহা য - ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৭০৫০ লাখ টকা ৫ সাৰগৰী যহণডবলাং সজবলৰ িযয় ndash পৰবত কইণটলত ৫০ টকা (এিাৰ) ৬ বফউবৰবগচি যৰবয়াং ধবলবিহীি পবৰবেিৰ িযেসথা দৰ কৰা আতবৰাো তিা যতবিধৰণৰ েবৰক জবিত িকা কাৰৰ িাবি যসোিযয় ndash কইণটবল পৰবত ১০ টকা (পৰবত িেবৰ) ৭ অিপব াগী িীজ িাদ বদয়াৰ িািদ িযয় ndash বিধমাবৰত ষটকৰ ১০ গবট আৰ িীজৰ দাৰৰ ৰাজৰ পািমকয
ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ তিা পৰ বকত বৰেিৰ (NAMET)ৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি
93
৮ কবমপউটাৰাইবজচিৰ কষট
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়া খণড কবষ উননয়ি বিষয়াATMA ৰ পৰকলপ সঞচালক ৰাবজযক িীজ বিগৰ
94
অধযায় ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত
বক কবৰি
bull ৰাবটৰ পবৰৰাণ আৰ িসযৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ উপ কত নতৰসজবল িযেহাৰ কৰক bull িযয়িহল সজবলৰ যকষতৰত কষক যগাট গঠি কবৰ িাৰাঅাংিীদাৰীতবৰ বিবিত িযেহাৰ কৰক bull িবৰ সমপদৰ সাংৰকষণ কৰক আৰ ইয়াৰ িাবি বজবৰা বটল চীৰ বিল যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যহপপী চীৰ বিল যৰাটাবিটৰ আবদ পৰবয়াগ
কৰক bull পাৰ াবনতৰক পৰীকষণ আৰ পৰবিকষণ পৰবতষঠাি কবষ বিজঞাি যকনদৰ আবদৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ উপ কত িযেহাৰ সৰয়ািসবৰ লি লগীয়া
তি আৰ চাবিমবচাং আবদৰ বিষবয় জাবি লওক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কবষ- াবনতৰকীকৰণৰ উপ-বৰেি
১ কবষৰ নতৰ-পাবত আৰ আবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
95
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১ ক) যেকটৰ i) যেকটৰ (০৮ ৰ পৰ ২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১০০০০০ ৩৫ ৭৫০০০ ২৫
ii) যেকটৰ (gt২০ৰ পৰা ৭০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১২৫০০০ ৩৫ ১০০০০০ ২৫
১ খ) পাোৰ বটলাৰ i) ৮ বিএইচবপৰ তলত ৫০০০০ ৫০ ৪০০০০ ৪০ ii) ৮ বিএইচবপ আৰ তাৰ ওপৰত ৭৫০০০ ৫০ ৬০০০০ ৪০ ১ গ) ধাি যৰাো নতৰ i) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ (৪ িাৰী) ৯৪০০০ ৫০ ৭৫০০০ ৪০ ii) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ ক) ৪-৮ িাৰীতকক যিবে খ) ৮-১৬ িাৰীতকক যিবে
২০০০০০ ৪০ ২০০০০০ ৪০
১ ) সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰ কাৰ িাইণডাৰ ১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
96
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii) সবয়াংবকৰয় ইউবৰয়া বেবকবটাং বৰপ যপলচবৰণটইউবৰয়া পৰবয়াগকাৰী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
১ ঙ) যসপবচবয়লাইজৰ সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰযদাো নতৰ ii) পষট হrsquoল বৰগাৰঅগৰ iii) বিউবৰবটকঅিয যৰােিী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
97
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১চ) সবয়াংচাবলত উদযািিসয নতৰ i) ফলবেঙা নতৰ ii) গে কলৰ বদয়া িা পৰবিাং নতৰ iii) ফল হাৰবিষটাৰ iv) ফল যগৰবৰাং কৰা নতৰ v)যেক েলী vi) িাচমাৰী বৰবৰয়া বফবলাং নতৰ vii) িহৰখী হাইিবলক পিবত viii) পৰবিাং িাবৰাং যগৰবটাং বশববয়বৰাং আবদৰ িবকতচাবলত সজবল
১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
98
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ িা পাোৰ বটলাৰ চাবলত সজবল পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) উইৰ যিচাৰ x) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xi) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০
৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০
৪০
99
xv) পাোৰ যহৰrsquo xvi) কৰাষট যেকাৰ xvii) ৰটrsquo কাবলটবিটৰ
ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০
xviii) বচবজল পলাউ i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১০০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৬০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৮০০০
৪০ ৪০
২ খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ i) পষট হrsquoল বৰগাৰ ii) আল যৰাো নতৰ iii) আল খনদা নতৰ iv) িাদাৰ খনদা নতৰ v) বষটৰপ বটল বিল vi) যেকটবৰ টিা বৰপাৰ vii) বপয়াজ হাৰবিষটাৰ viii) ধাি যখৰ কটা নতৰ ix) বজৰrsquo বটল বচৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল x) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ xi) কবহয়াৰ কটাফলা নতৰ xii) যপলণটাৰ xiii) চীৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
100
xiv) ৰাবলট-কৰপ যপলণটাৰ xv) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvi) বৰজ-ফাৰrsquo যপলণটাৰ i) টািমrsquo বচৰাৰ ii) বিউবৰবটক যপলণটাৰ iii) বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ iv) বিউবৰবটক বিবজবটিল বচৰাৰ vi)যহপপী বচৰাৰ vi) পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং যৰবচি vii) একো ফাবটম চীৰ বিল viii) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট ix) ৰালচাৰ x) চীৰ বেবটাং িাৰ xi) চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০ ৪০
২ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
101
iii) পাোৰ উইৰাৰ (ইবঞজিচাবলত) lt ২ বিএইচবপ gt ২ বিএইচবপ
১৫০০০ ১৯০০০
৫০
১২০০০ ১৫০০০
৪০
২ ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যৰক iv যিলাৰ v ষটৰ বৰপাৰ vi বফৰ িক যৰবচি vii ষটািলাৰ যশবিাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
২ ঙ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ iii ৰাবলটকৰপ যেোৰ iv যপৰী যেোৰ v োে কাটাৰ vi উইিrsquoবয়াং যফি
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৫০ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০
৪০
102
vii বৰপাৰ viii ৰrsquoোৰ ix যৰইজ যশবলাৰ x সপাইবৰল যগৰৰাৰ xi যেইল হাবিমষটাৰ xii ইি-বফলৰাৰ xiii ৰrsquoোৰ যেৰাৰ (অল পাৰপাজঅল
কৰপ)
ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০
২চ) চাফ কাটাৰ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ৫০
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০ ৪০
103
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
x)উইৰ যিচাৰ xi) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
104
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ xv) চাি-চইলাৰ xvi) যেনস যৰকাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) িাণড ফৰৰাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) পাোৰ যহৰrsquo (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xix) যিকহrsquo লrsquoৰাৰ ৰজাৰ (যেকটৰ অপাবৰবটৰ) xx) পাোৰ যহৰrsquorsquo xxi) িাণড ফৰৰাৰ xxii) কৰাষট যেকাৰ xxiii) ফাৰrsquo অবপিাৰ
105
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxiv) ৰটrsquo কালবটবিটৰ ৩খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ iবজৰrsquo বটল চীৰ বিল কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
ii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iii চীৰ বিল iv পবটটrsquo বৰগাৰ v যেকটৰ িি বৰপাৰ vi অবিয়ি হাৰবিষটাৰ vii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ
বিল viii চীৰ বেবটাং িাৰ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ix পষট হল বৰগাৰ x পবটটrsquo যপলণটাৰ xi গৰাউণড িাট বৰগাৰ
৬৩০০০ (সকবলা িসযৰ িাবি)
৫০ ৫০০০০ ৪০
106
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xii বষটৰপ বটল বিল xiii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ
উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট
xiv ৰাইচ ষটৰ চপাৰ xv চগাৰ যকি
কাটাৰবষটৰপাৰযপলণটাৰ xvi ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvii বজৰ বটল ৰাবলট কৰপ
যপলণটাৰ xviii বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ xix টািমrsquo চীৰাৰ xx বিউবৰবটক যপলণটাৰ
107
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxi বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ
xxii বিউবৰবটক বিবজবটিল চীৰাৰ
xxiii যহপপী চীৰাৰ xxiv কাোিা যপলণটাৰ xxv যৰবিউৰ যৰৰাৰ xxvi ফাবটমলাইজাৰ যৰৰাৰ
(বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xxvii পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং
যৰবচি xxviii সবয়াংবকৰয় ধািৰ
কবঠয়া বসচা নতৰ
108
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxix একো ফাবটমলাইজাৰ চীৰ বিলচীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
xxx ৰালচাৰ
৩ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰােউইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ iii উইৰাৰ (বপবটঅrsquo
অপাবৰবটৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
৩ ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ (৫ অশবিবকততকক অবধক িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক ওপৰৰ যেকটৰ চাবলত)
i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
109
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii যেোৰৰাবলটকৰপ যেোৰ
iii যপৰী যেোৰ iv যৰইজ যিলাৰ v চাফ কাটাৰ vi ফবৰজ হাবিমষটাৰ
যেইল হাবিমষটাৰ vii িাৰম যসকয়াৰাৰ viii ইিবফলৰাৰ ix বৰপাৰ x ৰrsquoোৰ xi ৰিাৰ যেৰাৰ (অল
পাৰপাজঅল কৰপ) xii সপাইবৰল যগৰৰাৰ
110
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ ঙ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যহrsquo যৰক iv যিলাৰ (যগালাকাৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
v যিলাৰ (আয়তাকাৰ) vi উৰ বচপাৰ vii চগাৰবকি যৰটি
যৰবিজাৰ viii কটি ষটক আপৰটাৰ ix ষটৰrsquo বৰপাৰ x ফীৰ িক যৰবচি xi ষটািল যশবিাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
সকবলা ৰািহপশৰ দবাৰা চবলাো টিা সজবলআবহলা
111
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৪ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i এৰবি পলাউ ii বৰসক পলাউ iii কাবলটবিটৰ iv যহৰrsquo v যলবিলাৰ যিৰ vi ফাৰrsquo অবপিাৰ vii বৰজাৰ viii পাৰলাৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
৪খ) িীজবসচা আৰ যৰাো নতৰ i ধাি যৰাো নতৰ ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
112
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল iii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iv যপলণটাৰ v বৰিলাৰ vi ধািৰ কবঠয়াতলী পৰসতবত সজবল vii চীৰ বেবটাং িাৰ viii শৰী পিবতৰ িাবি ৰাকমাৰ ix িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক কৰ) ১৫০০ ৫০ ১২০০ ৪০ x িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক যিবে) ১৯০০ ৫০ ১৫০০ ৪০
৪ গ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
113
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iii উইিrsquoবয়াং যফি iv গেত িগািকল জখলা v উদযািিসযৰ হসতচাবলত সজবল vi যৰইজ যশবলাৰ vii ফীৰ িক যৰবচি viii সপাইবৰল যগৰৰাৰ ix চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচকল) ৫০০০ ৫০ ৪০০০ ৪০ x চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচতকক যিবে) ৬৩০০ ৫০ ৫০০০ ৪০
৪ ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ িা াহ-িি কটা নতৰ ii উইৰাৰ iii কrsquoিrsquoউইৰাৰ
৬০০ ৫০ ৫০০ ৪০
114
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iv িাবগোৰ হসতচাবলত আবহলা ৫ উদযািিসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ আবহলা- নতৰপাবত সবয়াংচাবলত িা অিযািয িবকতবৰ চাবলত উদযািিসযৰ নতৰপাবত ক) যচইি চrsquoহইল যিৰrsquoযৰাংগ যগৰৰাৰযপলণটাৰ তিা উদযািিসযৰ িাবি উপ কত অিযািয সবয়াংচাবলত নতৰ-আবহলা
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
হসতচাবলত উদযািিসযৰ পৰবয়াজিীয় সজবল i এলবৰবিয়াৰ জখলা ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০ ii এলবৰবিয়াৰ খটা iii পলাকাৰ খাদযিসয হতলিীজ আৰ উদযািিসযৰ িাবি চবপাোৰ পােৰ পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবত আবহলা আবদ উৎপাদি যহাো অঞচলসৰহত পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ পৰ বকত ৰলয সাংব াজি বিনিযয়ৰ বিজঞািসনমত ৰজতকৰণ যপবকবজাং ইউবিট তিা
১৬০০০০ ৬০ ১৫০০০০ ৫০
115
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
উপজাত সাৰগৰী িযেসথাপিাৰ পৰ বকত সথািানতবৰতকৰণৰ িাবি পষট হাৰবিষট পৰ বকত যগাট সথাপি ক) বৰবি ৰাইচ বৰল ১৫০০০০ ৬০ ১২৫০০০ ৫০ খ) বৰবি ৰাল বৰল গ) বৰবলট বৰল ) যতল বৰল-বফলটাৰ যপৰে সহ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঙ) বিসকাষক (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) চ) ৰাবলৰ দািা বিসকাষক ে) আটলচ পালপাৰ জ) বৰহাইবিচি যগাটবপৰবকাং যৰবচি বহউবৰবৰফায়াৰ ((সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
116
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঝ) যপবকাং যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঞ) সকবলা ধৰণৰ িবকতচাবলত বৰ-হাসকাৰযশবলাৰযেোৰহাবিমষটাৰবৰ-সপাইবকাংবৰ-কবিাং যৰবচিবপলাৰ বিটাৰ বষটৰপাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ট) সকবলা ধৰণৰ িইলাৰবষটৰাৰ চলাৰ িাইয়াৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ঠ) সকবলা ধৰিৰ পকষালি যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ৰ) সকবলা ধৰণৰ গৰাইণডাৰ পালিাৰাইজাৰপবলচাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
117
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঢ) সকবলা ধৰণৰ বিিাৰ কাৰ যগৰৰাৰ যগৰবৰবয়ণট যচপাবৰটৰ যসপবচবফক যগৰবিবট যচপাবৰটৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ৬ক) হসতচাবলত যৰয়াৰ যিপবচকিবৰবৰ চবলাো যৰয়াৰ
৬০০- ৫০ ৫০০- ৪০
৬খ) িবকতচাবলত যৰয়াৰ i যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ৮-১২ বলটাৰ যজাখৰ
৩১০০- ৫০ ২৫০০ ৪০
ii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১২-১৬ বলটাৰ যজাখৰ ৩৮০০- ৫০ ৩০০০- ৪০ iii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰ যজাখৰ ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০ ৬গ) যেকটৰত সাং কত যেকটৰ চাবলত যৰয়াৰপাোৰবটলাৰ যৰয়াৰ
i ২০ বিএইচবপৰ তলত ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
ii ২০-৩৫ বিএইচবপ ১৩০০০- ৫০ ১০০০০- ৪০ iii ৩৫ বিএইচবপৰ যিবে ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০
118
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৬ ) পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদযেপ ১৪০০- ৫০ ১২০০- ৪০ ৬ঙ) ইবলকটৰবষটবটক যৰয়াৰ ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০ ৭বিবিষিাবে বিবৰমত কবষ নতৰ-পাবত ক যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলসহ)
২৫০০০- ৫০ ২০০০০- ৪০
খ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলবিহীি)
১৯০০০- ৫০ ১৫০০০- ৪০
গ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত হাইিপবিক নতৰ- িসযৰ িীজতলী পৰসতবতৰ িাবি
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
৮ যসৌৰ ফrsquoটrsquoিবলটইক পািী পামপ (এচবপবি) i ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ
অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ পৰবত অশব িবকতত ৫৫৪৪০-
পৰবত অশব িবকতত ৫০৪০০-
119
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৪৭৫২০-
পৰবত অশব িবকতত ৪৩২০০-
iii ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৬৩৩৬০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৭৬০০-
iv gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৫৯৪০০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৪০০০-
৯ SMAMৰ অধীিত িাৰাকল লিৰ িাবি পাৰত দৰকাৰী নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপি ইয়াৰ অধীিত উপ কত সথাি আৰ িসযৰ িাবি পৰবয়াজিািসবৰ িাৰাকল বদি পৰাকক পাৰৰ নতৰ-পাবৰ-সজবল আবদ িাৰা বদিৰ িাবি এবি সাৰগৰীৰ যিাংক খবলিকল সাহা য বদয়া হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ২৫ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৪০
120
১০০ লাখ টকা গ) ৪০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
১৬০ লাখ টকা ৪০
) ৬০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ২৪০ লাখ টকা
৪০
১০ িাৰাকল বদি পৰাকক উচচ পৰ বকতৰ উচচ উৎপাদিিীল সজবল যকনদৰৰ পৰবতষঠা অিমকৰী িসয য বি কবহয়াৰ কপাহ আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় বিবিনন উননত পৰ বকতৰ নতৰ-পাবতৰ যকনদৰ সথাপিৰ িাবি বিিীয়া সাহা যৰ সবিধা ইয়াৰ দবাৰা পৰদাি কৰা হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ১৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৬০০ লাখ টকা
৪০
গ) ২০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৮০০ লাখ টকা
৪০
) ২৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ১০০০ লাখ টকা
৪০
১১ বিিমাবচত গােত কবষ াবনতৰকীকৰণৰ বিকাি কবষ াবনতৰকীকৰণ যতবিই কৰ হহ িকা ৰাজযৰ বিিমাবচত গােত উপ কত পৰ বকতৰ পৰবয়াগৰ ৰাি উননত কৰাৰ িাবি আৰ পাৰত পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপিৰ িাবি এই আচবিৰ দবাৰা বিিীয় সাহা য পৰদাি কৰা হয়
121
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) যিাংকবটাবে পৰবত বিনতৰ ৮ জি কষক িকা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ
িাবি বিিীয় সাহা য যিাংবক পৰবত ১০ লাখ টকা প মযনত যিাংকৰ নতৰপাবতৰ ৰঠ
খৰচৰ ৮০ ১২ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ জবৰয়বত পৰবত যহকটৰত াবনতৰকীকৰণৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰতা িবিৰ িাবি বিিীয় সাহা য াবনতৰকীকৰণ সীবৰত হহ িকা অঞচলত ব সকল বহতাবধকাৰীবয় কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ পৰা বিবিনন নতৰ-পাবত িাৰাকল আবি িযেহাৰ কবৰ যতওবলাকৰ িাবি পৰবত যহকটৰ বিবিত বিিীয় সাহা য বদয়াৰ িযেসথা কৰা হহবে
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) i উপবৰাকত ১১ িাং অাংিত উবললখ কৰা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি নতৰ-পাবত িাৰা িািদ যহাো খৰচ
ii কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ দবাৰা পিাৰত পৰদিমিৰলক িযেসথা
সিমাবধক ১ যহকটৰ িবৰ প মযনত পৰবত কষকক পৰবত িেৰত যহকটবৰ পৰবত যেকটৰ িবকতচাবলত জনতবেটিা ৰািেচাবলত নতৰৰ পৰবয়াগৰ িাবি কৰবৰ ২০০০১০০০ ৭৫০ টকাকক পৰবত কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰবত কবষ ঋতত বিনতৰ ১২০ যহকটৰ
পৰবত যহকটৰত যহাো িযয়ৰ ৫০ যহকটবৰ পৰবত ৪০০০ টকা
অিযািয বৰেিসৰহত পৰদিমিৰ িাবি যলাো কা মযসচীত দািাজাতীয় িসয ৰাহ আৰ হতলিীজৰ বিন উৎপাদিিীলতা যদখওো বজলাৰ পৰা গাওসৰহ িাবে উবলওো হrsquoি ওপৰৰ ১০িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাবপত নতৰ-পাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি িাৰাৰ িািদ বিিীয় সাহা য এিাবৰই বদয়া হrsquoি ওপৰৰ ৮ িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাপি কৰা কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰদিমিীৰ িযয় এবি পৰদিমিৰলক পৰবয়াগ গাবে পৰবত ১২০ যহকটৰত সীৰািি িাবকি
122
১৩ উিৰ-পেৰ ৰাজযত কবষ নতৰপাবত তিা সজবলৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰ উিৰ-পেৰ অবতিয় সমভােিাপণম অিচ কৰকক াবনতৰকীকৰণ যহাো ৰাজযসৰহত িকা বহতাবধকাৰীৰ িাবি বিিীয় সাহ যৰ িযেসথা
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয়
সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) ১ নতৰআবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ১২৫ লাখ
নতৰআবহলাৰ ৰলযৰ ১০০
বিবিষ িসয িা অঞচলত উিৰ কবষ যকৌিলত উৎসাবহত কবৰিৰ িাবি উিৰ-পেৰ ৮ খি ৰাজযই পৰকলপ বিবিত এই িযেসথা বিনতৰ ৮-১০ জি আৰ সিমাবধক ১৫০ জি কষকক হল ৰপায়ি কবৰি
২ কষক যগাটৰ িাবি পাৰ নতৰপাবত যিাংক সথাপিৰ িাবি বিিীয় সাহা য
পৰবতবটা নতৰৰ িাবি ১০ লাখ টকা প মযনত
নতৰপাবত যিাংকৰ িযয়ৰ ৯৫
PTO ndash পাোৰ যটক অফ
bull FMTTI যক ধবৰ অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত বিবিনন সা-সজবলৰ সমপণম তাবলকা এই যেিচাইটত উপলবধ ndash httpfarmechdacgovin
bull FMTTI তিা DACampFW অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত নতৰ-পাবত তিা আবহলাবহ যদিৰ সকবলা ৰাজযত চৰকাৰী আচবিৰ অধীিত পািলগীয়া ৰাজসাহা যৰ িাবি বিবিচিা কৰা হrsquoি
bull যকাবিা ৰাজযই পৰসতাে কৰা ব বকাবিা অবতবৰকত সজবল যপািবত DACampFWই সাহা য উপ কত যেণী অিসবৰ বিবিচিা কবৰি
১৪ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) ৰ অধীিত ৰাজসাহা যৰ িাবি অিবৰাবদত নতৰ তিা সজবল
123
কৰ িাং
সজবলৰ িাৰ সহায়ৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয
ধাি য হ ৰাহজাতীয় যৰাটা দািাৰ িসয
১ কবষ নতৰ-পাবত ক) কrsquoিrsquoউইৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০
ব বটাবেই কৰ
radic
খ) যৰিবেল যৰয়াৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
গ) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
) পাোৰ যৰয়াৰ পৰবতবটা পাোৰ যৰয়াৰত ৩০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঙ) বচবজলাৰ (গিীৰকক চহ কবৰিৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ৮০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
চ) যেকটৰ সাংলগন যসপয়াৰ পৰবতবটা যৰয়াৰত ১০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ে) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
124
জ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ঝ) ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঞ) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ
যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ট) বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
ঠ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ৰ) ৰিাইল যৰইি গাি যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰট
radic
radic
ঢ) ৰটাবিটৰটািমrsquo চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic radic
ণ) যপৰী যেোৰৰাবলট কৰপ যেোৰ
যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic
radic
ত) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ি) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
১৫ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত নতৰ-পাবত আৰ সা-সজবল কৰয়ৰ িাবি বৰবি বৰেি-১ৰ ৰাজসাহা য
125
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
িসয সৰকষাৰ সজবল ক) যৰিবেল িা ৰািেচাবলত যৰয়াৰ ১ পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদ (NCIPM আবহম)আৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
৮০০- ৫০ ৬০০- ৪০
২ চীৰ বেটবৰণট িাৰ ২০-৪০ যকবজৰ ২০০০- - ১৭৫০- ৫০ খ)িবকতচাবলত ndash ১ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক কৰ যজাখৰ
৩৮০০- ৬০ ৩০০০- ৫০
126
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক যিবে যজাখৰ
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
গ) উননত ৰািৰ কবষ সজবলৰ য াগাি ক) বচবজলাৰবক ধবৰ ৰািেচাবলত িা পশবে টিা সজবল
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
খ) যেকটবৰ টিা সজবল য বি ৰটাবিটৰ চীৰ বদৰল বজৰrsquo বটল চীৰ বিল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ পাোৰ চীৰাৰ গৰাউণডিাট বৰগাৰ আৰ ৰাবলট কৰপ যেোৰ
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
১৬ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত বৰবি বৰেি-২ৰ ৰাজসাহা য
127
কৰ িাং
উপাদাি সাহা যৰ ধৰণ
১ নতৰ আৰ সা-সজবল তলত বদয়া ধৰবণবৰ ৰাজযৰ কবষউদযািিসয বিিাগকল নতৰ-পাবত িা সজবলৰ ৰঠ পবৰৰাণ িা ৫০ প মযনত সাহা য আগিব াো হয় ndash ক) হসতচাবলত ওখকলবক ঢবক যপাো হতল পাৰ কাটাৰ ndash পৰবতবটাবত ১৫০০ টকা খ)হতল পাৰ সৰকষাৰলক তাৰ জাল ndash পৰবতখিত ১৫০০০ টকা গ) ৰটৰ চাবলত বচবজল ndash পৰবতবটাত ১০০০০ টকা ) এলবৰবিয়াৰৰ পবটমিল জখলা ndash পৰবতৰালত ৩০০০ টকা ঙ) হতলিীজৰ গেৰ পাত কাবটিকল চাফ কাটাৰ (যকেল হতলপাৰ কষকৰ িাবি) ndash পৰবতবটাত ৭০০০ টকা চ) েলীসহ ২০ অশবিবকত প মযনত সৰ যেকটৰ ০৭৫ লাখৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা ৫ জিতকক অবধক সদসযৰ যগাট এফবপঅrsquo তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি অবতবৰকত ১০ - পৰবতখিত ১ লাখ টকা বচবলাং সাবপবকষ ে) িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ দবাৰা অিবৰাবদত অিয ব বকাবিা নতৰ-সজবল আবদ ব হতলবখজৰৰ কষকৰ িাবি লাগতীয়াল যতবি নতৰবকা AAPৰ অধীিত সথািীয় পৰবচষটা িা আিষাংবগক িযেসথাৰ আওতাত বদি পাবৰ জ) নতৰপাবতৰ আৰদাবি ndash িতি হতলবখজৰৰ যখবতৰ িাবি যৰকাবিবকল যৰয়াৰ হতলবখজৰ চবপাো যৰবচি কবমপকট FFB যেনসপটমাৰযৰয়াৰ আবদৰ আৰদাবি NMOOP ৰ যষটবণডাং কবৰটীৰ বিবিষ অিবৰাদি সাবপবকষ আবিি পাবৰ
128
১৭ দবাদি পবৰকলপিাৰ কালবোোত উদযািিসযৰ সৰবিত বিকাি বৰেিৰ (MIDH) অধীিত নতৰ-পাবত আবদ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
নতৰ-পাবত িযয়ৰ সীৰা সাহা যৰ ধৰণ ক) যেকটৰ (২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত প মযনত)
পৰবত খিত ৩০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৭৫ লাখৰ সীৰা সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ১ লাখ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৩৫
খ) পাোৰ বটলাৰ ১ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপতকক তলত)
পৰবত খিত ১০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৪০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৫০ লাখ
২ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপ আৰ তাতকক যিবে)
পৰবত খিত ১৫০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৬০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৭৫ লাখ
গ) ২০ বিএইচবপতকক তলৰ যেকটৰ িা পাোৰবটলাৰত চলা সজবল ক) ৰাবট উননয়ি চহ কৰা তিা িীজ তলী পৰসতবত সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
খ) িীজ বসচা যৰাো চবপাো আৰ গাত খনদা সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
129
গ) পলাবষটকৰ ৰালচ পৰা যৰবচি
পৰবত বটত ০৭০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০২৮ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০৩৫ লাখ
) সবয়াংচাবলত উদযাি িসয আবহলা
পৰবত খিত ২৫০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ১০০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ১২৫ লাখ
িযয়ৰ সীৰাসৰহ বিবদমিিা সচক আৰ ইবয় ৰাজসাহা যৰ গণিাৰ যকষতৰত সবিমাচচ সীৰাক িজাইবে
১৮ উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
কৰ িাং নতৰৰ িাৰ সাহা যৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয ধাি য হ ক) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic - খ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ - radic
গ) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ) ৰটাবিটৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঙ) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো
নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
চ) পামপ যচট যৰবচবি পৰবত ১০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ে) কrsquoিrsquo উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic জ) যৰিবেল যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঝ) পাোৰ যিপবচক যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৩০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
130
ঞ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ট) যপৰী যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঠ) ৰাবলট কৰপ যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ৰ) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ (কষক যগাটৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
131
অধযায় ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ
বক কবৰি
bull lsquoআতমাrsquo(ATMA) আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ উননয়ি খণড আৰ ইয়াৰ তলৰ প মায়ত ৰপায়ি হহ িকা সমপৰসাৰণ উননয়ি আৰ সাংবিাধি আচবিৰ অধীিত সৰগৰ ৰাজযত ৰঠ ২৪০০০ সমপৰসাৰণ কৰমীবয় (১ জি বিবটএৰ আৰ ৩ জি এবটএৰ) বিষঠাসহকাবৰ কষকৰাইজৰ িাবি যসো আগি াই আবহবে আবপািাৰ ৰিকল অহা ব বকাবিা আচবিকা মযসচী সমপকমীয় পৰশন যসইবিষয়ক বিিদ তিয তিা বিবদমষট অঞচলৰ িা কষকৰ িাবি উপ কত পৰ বকত সৰনধীয় বিষয়ত সবেবিষ জাবিিৰ িাবি আপবি এইসকল কৰমী িা ৰাজয চৰকাৰৰ কবষ তিা আিষাংবগক সাংসথা আৰ বিিাগৰ ব বকাবিা বিষয়া-কৰমচাৰীৰ সবত য াগাব াগ কৰক
bull পাৰ বিদযালয় সথাপি িা পৰদিমিীৰলক কবষত অাংি লওক bull সাংবিষট যেিচাইটৰ পৰা িািা দৰকাৰী তিয আহৰণ কৰক আৰ হাতৰ ৰবঠবত িকা ৰিাইলবটাৰ দবৰ আবহলাৰ সহায়ত বিজৰ কবষপাৰখি
পঞজীয়ি কৰক bull কবষ বিষয়ক যিহতীয়া তিয আৰ পৰ বকতৰ সমপবকম জাবিিৰ িাবি দৰদিমিৰ কবষ বিষয়ক িািা কা মযসচী (১৮ টা আঞচবলক ১ টা ৰাষটৰীয়
আৰ ১৮০ টা বিনকষৰতাৰ যেনসবৰটাৰ) এফ এৰ যৰবৰঅrsquoৰ (৯৬) কবষ বিষয়ক পৰচাৰ কষক যচবিল অিিা অিয বকেৰাি িযবকতগত যকনদৰৰ কা মযসচী চাওক
bull আবপািাৰ ৰিকল অহা যকাবিা বিবিষ পৰশনৰ উিৰ বকষাণ কল যচণটাৰ কৰমী িা যজষঠয বিবিষজঞৰ পৰা পািকল িেৰৰ যকওটা বদিবত পো ৬ িজাৰ পৰা ৰাবত ১০ িজাকল বিকটেতমী বকষাণ কল যচণটাৰৰ শলক ৰকত য াগাব াগ িমবৰ ১৮০০-১৮০-১৫৫১ত যফাি কৰক
bull কবষবিষয়ত বিকষা গৰহণ কৰা বিকষািমীবয় সববিবয়াজিৰ িাবি দৰাহৰ িাবি বিিাৰলীয়া পৰবিকষণ হল কবষ বিবিক িা কবষ-িাবণজয-যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰ এবি যকনদৰ খবলিৰ িাবি ৩৬ প মযনত (অিসচীত জাবতজিজাবতউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচল তিা ৰবহলাৰ িাবি ৪৪) ৰাজসাহা যত যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাোৰ সবিধা আবে
132
bull পৰগবতিীল কষকৰ িাবি আগিব াো বিকষাৰলক ভৰৰণ আৰ পৰবিকষণ আবদত অাংি লওক bull বিজৰ ৰিাইলবত ইণটাৰবিট সাংব াগ িিকাককবয়া যেিচাইটৰ পৰা ইণটাবৰবকটি এচএৰএচ িযেসথাবৰ পৰবয়াজিীয় তিয আৰ যসো লাি
কৰক bull অঞচলসাবপবকষ বিবদমষট তিয (উপ কত কবষ পিবত বৰলাৰৰ তাবলকা কবষ পৰাৰিমােলী) আবদ সহবজ পািৰ িাবি ইণটাৰবিট যকনদৰ িা সাধাৰণ
যসো যকনদৰৰ দবাৰা িা পৰতযকষিাবে কষক পবটমল িযেহাৰ কৰক কষকৰ িাবি িকা এচএৰএচ পবটমলৰ সবিধা পািকল বকষাণ কল যচণটাৰ িা সাধাৰণ যসো যকনদৰৰ দবাৰা অিিা সৰহীয়া এচএৰিযেসথাৰ ৰাবধযবৰবৰ ৫১৯৬৯ িা ৯২১২৩৫৭১২৩ ndash এই িমবৰকল বিজৰ িাৰবটা উপ কতিাবে পঠাই (KISAAN REG ltবিজৰ িাৰgt ltৰাজযৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt ltবজলাৰ িাৰৰ পৰিৰ চাবৰটা আখৰgt ltখণডৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt) বিজৰ িাৰ পঞজীয়ি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কষকৰ পৰবিকষণ আৰ দকষতা িবিত সাহা য
কৰিাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণধৰণ আচবিউপাাংি ১ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ
উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকতবিষয়ক পৰবিকষণ পৰবত যগাটৰ িাবি ১৫০০০ টকা িীজ গাও আচবি (SMSP-NMAET)
২ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকত বিষয়ক পৰবিকষণৰ যকষতৰত সাহা য
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫০০০ টকা ক) িীজ িসযৰ বসচাৰ সৰয়ত ndash িীজ উৎপাদি পৰ বকত বিৰাপদ দৰতব বসচাৰ যকৌিল তিা অিযািয কবষ যকৌিল খ) িসযৰ ফল ধৰাৰ সৰয়ত
িীজ গাও আচবিৰ দবাৰা হতলিীজ ৰাহ াহ যসউজসাৰ আবদৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদি- এচএৰএচবপ-এিএৰএইবট
133
গ) চবপাোৰ পােত আৰ িীজ সাংসাধিৰ সৰয়ত
৩ সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত কষকৰ িাবি পৰবিকষণ (জলপািী িকা-যখাো আৰ অহা-য াোৰ খৰচ সহ)
পৰবতজি কষকৰ িাবি ৰাবহ পৰবত ৫২০০ টকা চবপাোৰ পােৰ পৰ বকত িযেসথাপিা
৪ কষক পৰবিকষণ পৰবতবটা দবদিীয়া পৰবিকষণত ২৪০০০ টকা ৩০ জিীয়া এবকাটা দলৰ িাবি (৪০০ টকাকক হদবিক এজি কষকৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৫ ৪০ জিীয়া কষকৰ দলকল িসয সৰকষা পিবত সমপকমীয় পৰবিকষণ
ক) যিচৰকাৰীিযবকতগত সাংসথাৰ পৰবতখি কষক যকষতৰ বিদযালয়ৰ িাবি ২৯২০০ টকা খ) ৰাজয চৰকাৰৰ সাংসথাৰ িাবি ২৬৭০০ টকা
িসয সৰকষা আচবি
৬ কবষ নতৰ-পাবত আবহলা আবদৰ যৰৰাৰবত যচাো-বচতা িযেহাৰ তিা বিিমাচি আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা বিষয়ক পৰবিকষণ
জবি পৰবত পৰবত সপতাহত ৪০০০ টকা কবষ াবনতৰকীকৰণ উপ-আচবি
৭ পাচবল উৎপাদি তিা আিষাংবগক বদিৰ ওপৰত দবদিীয়া কষক পৰবিকষণ
পবৰিহি িযয় িাদ বদ পৰবতজি কষককল পৰবতবটা পৰবিকষণৰ িািদ ১৫০০ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
৮ কষক সাংসথা িা ১৫-২০ জিীয়া কষক যগাটৰ যপৰাৎসাহি তিা বিিীয় সাংসথা আৰ সাংগৰাহকৰ সবত য াগাব াগ সথাপি
৩ িেৰৰ িাবি বতবিটা বকবসতত কষবক পৰবত ৰঠ ৪০৭৫ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
134
৯ ৰাষটৰীয় কবষ বিপণি পৰবতষঠািৰ জবৰয়বত গৰাৰীণ িৰাল য াজিা সমপবকম সজাগতা সবষটৰ বতবিবদিীয়া কা মযসচী
পৰবতবটা কা মযসচীত ৩০০০০ টকা গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
১০ পৰবতবটা খণডত ৫০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ িাবহৰত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১১ পৰবতবটা খণডত ১০০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১২ পৰবতবটা খণডত ১০০০ টা কৰমবদিৰ িাবি বজলাৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক কষবক পৰবত ৪০০ টকা অিা-আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত পৰবতজি কষকৰ িাবি হদবিক ২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৩ পৰদিমিৰলক যখবত (খণডই পৰবত ১২৫ টাকক) পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িাবি ৪০০০ টকা প মনত (০৪ যহকটৰ)
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৪ পাৰ বিদযালয় (িসযৰ ৬ টা গৰতবপণম সতৰত পৰবতবটা ঋতবত ২৫ জি কষকৰ িাবি পৰবিকষণ
পৰবত পাৰ বিদযালয়ত ২৯৪১৪ টকা আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৫ ৰাজযৰ িাবহৰত ৭ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৮০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
135
১৬ ৰাজযৰ বিতৰত ৫ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ২৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৪০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১৭ বজলাৰ বিতৰত সিমাবধক বতবিবদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৩০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৮ ক) কষক যগাট তিা অিযািয সহকাৰী যসোিযেসথাৰ িাবি দকষতা গঠি তিা কিলতা বিকািৰ কা মযসচী (পৰবতবটা খণডৰ িাবি ২০ টা যগাট) খ) আয় িবিৰ িাবি কা মযপনথা হাতত লrsquoি পৰাকক ওপবৰাকত যগাটসৰহকল এককালীিিাবে চীৰ ৰাবি পৰদািৰ িযেসথা গ) খাদয সৰকষা যগাট (খণডই পৰবত ২ টা যগাট)
যগাবট পৰবত ৫০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৯ িবৰ পৰীকষাগাৰৰ দবাৰা বিিমাবচত গােত অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ
পৰবত পৰদিমিত ২০০০০ টকা িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদ আৰ ইবকৰচাট (ICRISAT)হল ১০০ িতাাংি সাহা য পৰবত যহকটৰ কবষিবৰৰ িাবি িাদাৰ যখবতত ৮৫০০ টকা চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ স মযৰখী ফলৰ
িবৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িযেসথাপিাৰ ৰাষটৰীয় পৰকলপ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি
136
িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা অগৰণী পৰদিমিীকবষ ক) ধাি য হ আৰ ৰাহ খ) যৰাটা খাদয িসয গ) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত ৰাহৰ অগৰণী পৰদিমিী কবষ
িাবি ৬০০০ টকা বতল চফোোৰ গবজবতল বলিবচৰ আৰ এৰাৰ িাবি ৫০০০ টকা বচবলাংসহ আৰ আইবচএআৰৰ পবলবিি ৰালচ পৰ বকতৰ পৰদিমিী কবষৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১২৫০০ টকা সকবলা িসযৰ যকষতৰবত এজি কষকক এক যহকটৰ ৰাবটত এটাবহ পৰদিমিীৰলক কবষ কবৰিকল বদয়া হrsquoি এবি পৰদিমিৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণ ০৪ যহকটৰতকক কৰ হrsquoি যিাোবৰি ৭৫০০ টকা যহকটৰ ৫০০০ টকাযহকটৰ ৭৫০০ টকাযহকটৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২০ ৰাজযসৰহৰ দবাৰা উননত কবষ যকৌিলৰ পৰদিমিী ক) ধাি আৰ য হ খ) ৰাহ গ) যৰাটা খাদযিসয
৭৫০০যহ ৭৫০০যহ ৫০০০যহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
137
কবষ পিবত বিিমৰ পৰদিমিী-যকেল ৰাজযৰ দবাৰা ক) ধাি খ) য হ আৰ ৰাহ
১২৫০০ টকাযহ ১২৫০০টকাযহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২১ বিকলপ যৰবটাং যকৌিলৰ পিাৰ প মায় ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
পৰবত পৰদিমিী কবষৰ িাবি ২০০০০ টকা (১৭০০০ টকা দৰকাৰী সাৰগৰীৰ িাবি আৰ ৩০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২২ উৎপাদি যকৌিল ইণটাৰকৰবপাংৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২৩ সৰবিত িসয িযেসথাপিাৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৪ যদিী আৰ ইএল কপাহ তিা ইএল কপাহৰ িীজ উৎপাদিৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ২০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৫ ইণটাৰকৰবপঙৰ অগৰণী পৰদিমিী (০৪ যহ) যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
138
২৬ হাই যৰিবচটী যৰাপি পিবতৰ পৰবচষটাৰলক কবষ
যহকটবৰ পৰবত ৯০০০ টকা (৮০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৭ কবহয়াৰ যখবতত ইণটাৰকৰবপাং আৰ একক ৰকল বচপ পৰ বকতৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কবহয়াৰ
২৮ িসযবিবিক পৰবিকষণ- ৪ টা সতৰৰ িাবি পৰবতবটা সতৰত ৩৫০০ টকাকক ৰঠ পৰবিকষণৰ িািদ ১৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
২৯ যেকটৰ আৰ অিয কবষ নতৰপাবতৰ বিিমাচি পৰবয়াগ আৰ যচাোবচতাৰ িাবি পৰবিকষণ
১ৰ পৰা ৬ সপতাহ প মযনত িযেহাৰকাৰী সতৰৰ পাঠযকৰৰত পৰবিকষণৰ িাবি সাধাৰণ যেণীত অহা-য াোৰ খৰচ তিা বিিাৰলীয়াকক িকাৰ সবিধাৰ লগবত পৰবতজি কষকক ১২০০ টকাকক
পৰবিকষণ পৰীকষণ আৰ পৰদিমিৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ পৰসাৰণ আৰ িবকতিালীকৰণ
৩০ পিাৰত খণডবিবিক পৰদিমিী যহকটবৰ পৰবত িাদাৰবখবতত ৭৫০০ টকা চয়ািীিত ৪৫০০ টকা ৰাই সবৰয়হ বতল বতবচ আৰ গবজবতলৰ িাবি ৩০০০ টকা আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবি ৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৩১ পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ পিাৰ প মযবিকষণৰ দবাৰা বিবনাকত বিষয়সৰহত কষকৰ দকষতা বিকাি ndash সৰবিত পাৰ িযেসথা জলিায় পবৰেতমিৰ সবত
২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
139
অবিব াজি িবৰ পািী আৰ িসযৰ িযেসথাপিাৰ উিৰ কবষ যকৌিল
৫০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহিকাৰীৰ িাবি ২০০০০ টকা পৰবত পৰদিমিত
৩২ িসয পিাৰত জল িযেসথাপিা ৰাইকৰrsquo জলবসঞচিৰ সমপকমীয় পৰবিকষণ কা মযসচী
৩০ জি অাংিগৰহণকাৰীৰ ২-৩ বদিৰ এবকাটা পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি ৫০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩৩ িবৰ সবাসথয সমপকমীয় পৰবিকষণ আৰ পৰদিমি পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ ২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা পৰবতবটা অগৰণী পিাৰ পৰদিমিৰ িাবি ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
140
দকষতা বিকাি কা মযসচী
ৰখয হিবিষটয
bull কবষ আৰ আিষাংবগক খণডত দকষতাসমপনন ৰািেসমপদৰ সবষটৰ যহত গৰাৰযাঞচলৰ েক আৰ কষকৰ িাবি দকষতা বিকাি পৰবিকষণ পাঠযকৰৰৰ িযেসথা
bull েৰবিবিক বিবয়াজি আৰ সব-বিবয়াজিৰ সবিধাবিম ২০০ ণটা আৰ তবতাবধক সৰয়ৰ পাঠযকৰৰ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ(ASCI) ৰ দবাৰা বিকবিত দকষতাৰলক পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি অহমতা যপক (QP)ক DACampFW আৰ
ICARৰ দবাৰা গহীত কৰা হহবে bull ২০১৭-১৮ চিৰ সৰয়বোোত ২০০ নটীয়া (২৫-৩০ বদিীয়া) দকষতা বিকাি পাঠযকৰৰ বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ ৰাবজযক কবষ
বিশববিদযালয় আইবচএআৰ পৰবতষঠাি তিা DACampFW ৰ ৰাষটৰীয় প মযায়ৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull অহমতাসমপনন আৰ পৰৰাবণত পৰবিকষকৰ দবাৰা পৰবিকষণ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা ততীয় পকষ ৰলযায়ি িযেসথা bull িাৰতৰ কবষ আৰ কষক উননয়ি ৰনতৰালয় তিা িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা পৰৰাবণতকৰণ
সাহা যৰ ধৰণ
bull গৰাৰযাঞচলৰ েক- েতী আৰ কষকৰ িাবি এই সকবলাবিাৰ বিিাৰলীয়া bull পৰািমীৰ বিিমাচি সাংবিষট পৰবিকষণ পৰবতষঠাবি (KVKকবষ বিশববিদযালয়ICAR পৰবতষঠাি DAC amp FWৰ অধীিসথ পৰবতষঠাি) কবৰি bull কাক য াগাব াগ কবৰি bull বজলা প মযায়ত বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ সৰহৰ কা মযসচী সৰিয়ক bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ (ASCI) ndash wwwasciindiacom
141
অধযায় ১০ কবষ ঋণ
বক কবৰি bull ধি ধাৰকল বদয়া িযবকতৰ গৰাহৰ পৰা বিজবক িচািৰ িাবি কষবক যিাংকৰ পৰা কবষ ঋণৰ সবিধা লrsquoি পাবৰ bull কষকৰ পৰবয়াজিািসবৰ কবষ ঋণ আৰ বিবদমষট সৰয়ৰ িাবি দৰকাৰ যহাো ঋণৰ যকষতৰত এবি সবিধা িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া
যিাংক আৰ সৰিায় ঋণ পৰবতষঠািসৰহৰ যদিজবৰ িকা িহৎ যিটেকমৰ ৰাধযবৰবৰ গৰহণ কবৰি পৰা ায় bull সৰয়ৰবত যিাংকৰ ঋণ পবৰবিাধ কৰাবটা বিবিত কৰা উবচত bull কষবক যিাংকৰ পৰা যলাো ঋণৰ সকবলা তিয বলবপিি কবৰ িালদবৰ ৰখা উবচত bull ব ৰল উবেিযৰ িাবি যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাো হহবে যসই কাৰবতই ধিৰ িযেহাৰ বিবিত কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ক) কষকৰ িাবি ঋণৰ সবিধা কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ ১ সতৰ যকষতৰত সাহা য
যকাবলটাবৰল িা সৰকষাৰলক ৰাবি বিহীি ঋণ িাবষমক ৭ সতৰ হাৰত ৩ লাখ টকা প মযনত িসযৰ িাবি ঋণ সৰয়ৰবত ঋণ পবৰবিাধ কৰা কষকৰ যকষতৰত এই হাৰ ৪ হয় বকয়বিা যতওবলাকক উদগিীৰলক িযেসথা বহচাবপ সতৰ হাৰত ৩ যৰহাই বদয়া হয় ১ লাখ টকাকলবক ঋণৰ যকষতৰত যকাবিা সৰকষাৰলক ধিৰাবি জৰাৰ পৰবয়াজি িাই
২ বকষাণ যকৰবৰট কাৰম ইয়াৰ সহায়বত কষবক কবষ ঋি গৰহণ কবৰি পাবৰ িসয আৰ কবষিবৰৰ এবলকাৰ ওপৰত বিবি কবৰ ঋণৰ পবৰৰাণ বিধমাৰণ কৰা হয় এবি কাৰম ৩-৫ িেৰ প মযনত িাহাল িাবক দ মটিাজবিত িা আকবিক ৰতয অিিা িাৰীবৰক
142
কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ অকষৰতাৰ যকষতৰত বিৰাপিা সাহা যৰ সবিধা বদয়া হয় িসযৰ ঋি িসয িীৰা আচবিৰ অধীিত সাঙবৰ যলাো হয়
৩ বিবিবয়াগ ঋণ জলবসঞচি কবষ াবনতৰকীকৰণ িবৰ উননয় যৰাপি উদযাি িসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা পৰবকৰয়া আবদত বিবিবয়াগ কবৰিৰ িাবি কষককল ঋণৰ সবিধা বদয়া হয়
খ) কবষজাত সাৰগৰীৰ িাবি ৰলয িীবত ndash বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ (MSP) হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ িাবি ৰলয সৰিমি আচবি (PSS)
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
ৰলয সৰিমি আচবি
পৰবত িেৰৰ ৰবি আৰ খাবৰফ ঋতত িাৰত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলকল িসযৰ দাৰ অবধাগাৰী হrsquoযল হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষকক বিনতৰ লািজিকসবিবিত ৰলয পৰদািৰ িযেসথা
যদিৰ সকবলা হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষক
ক) যকনদৰীয় সাংসথা NAFED SFAC খ) ৰাবজযক সাংসথা ৰাবজযক সৰিায় বিপণি িসয সাং সৰহ আৰ যতবি ব বকাবিা সাংসথা াক ৰাবজযক সতৰত যকনদৰীয় সাংসথাৰ
ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ কপাহ িাদাৰ স মযৰখী ফলৰ গবট চয়ািীি বতল গবজবতল িট ৰচৰ ৰাইসবৰয়হ যচফোোৰ টবৰয়া কপৰা
বদবহ যকাবিা এবিধ সাৰগৰীৰ িজাৰ ৰলয বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় যতবনত এই ৰলয সৰিমি আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ কষকসকবল বিনতৰ বিবিত ৰলয লাি কবৰি পাবৰ
ক) কষক- বদবহ বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় কষবক বিবদমষট িসতবিধৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয দাৰ বহচাবপ লাি কবৰ খ) যকনদৰীয় সাংসথা ndash যকনদৰীয় সাংসথাসৰহৰ আয়ত যহাো কষয়-কষবত সমপিমৰবপ িাৰত চৰকাবৰ িহি কবৰ
143
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
দবাৰা বিবয়াবজত কৰা হহবে গ) পৰািবৰক সাংসথা- গাও প মযায়ত িকা সৰিায় বিপিণ সবৰবতসৰহ কষক উৎপাদক সাংসথা কষক উৎপাদক যকামপািী আবদ
তদপবৰ শকাি িাবৰকল িা কপৰাৰ যকষতৰত কৰয় ৰলযৰ সবত ২৫ হাৰত যসো কৰ আৰ হতলিীজ ৰাহ আৰ কপাহৰ িাবি ১৫ হাৰত যসো কৰ আদায় বদয়া হয় গ) ৰাজযপৰািবৰক সাংসথা - বিনতৰ সৰিমি ৰলয আৰ চবল িকা ৰলযৰ ৰাজৰ িযেধাি তিা ৰজতকৰণ গহ প মযনত সকবলা িযয় যকনদৰীয় সাংসথা িা িাৰত চৰকাবৰ িযয় কবৰ তদপবৰ গদাৰ ৰৰ িাবহৰত ১
144
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
যসো িযবয়া আদায় বদয়া হয়
কাক য াগাব াগ কবৰি
১ টীয়া সবচে (সৰিায়) কবষ সৰিায় আৰ কষক উননয়ি বিিাগ কবষ িেি িতি বদললী
২ NAFED আৰ SFACৰ ৰাজযৰ ৰাজধািীত িকা আঞচবলক কা মযালয়
৩ সৰিায় বিপিণসাৰগৰী যফৰাবৰচিসৰহৰ বজলা সতৰৰ কা মযালয়
৪ ৰহকৰা প মযায়ত িকা বিপণি সৰিায় সবৰবত আৰ খণড প মায়ত িকা কষক উৎপাদক সাংসথাকষক উৎপাদক যকামপািী
যকবতয়া য াগাব াগ কবৰি
িাৰত চৰকাবৰ জি আৰ অবকটািৰ (িেৰত দিাৰকক) ৰবি আৰ খাবৰফ িসয বসচাৰ আবগবয় হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয তিা কপাহৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয য াষণা কবৰ াবত কষকসকবল এইসৰহ কবষত বিবিবয়াগ কৰাৰ আবগবয় িালদবৰ বিবিচিা কবৰি পাবৰ িসয চবপাোৰ সৰয়ত কষকসকবল বিজৰ অঞচলত িসযৰ পৰচবলত দাৰৰ সবত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলিা কবৰি পাবৰ আৰ বদবহ িজাৰত যপাো দাৰ উকত দাৰতকক কৰ হয় যতবনত কষকজবি তাৎকষবণকিাবে ওপবৰাকত কতমপকষৰ সবত বিজৰ িসয কৰয় পৰবকৰয়া সনদিমত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ
145
অধযায় ১১ িসয সৰকষা
বক কবৰি
bull ৰাসায়বিক কীটিািকৰ পবৰেবতম হজে-কীটিািকৰ ওপৰত গৰতব বদি লাবগ bull ব বকাবিা কীটিািক পৰবয়াগ কৰাৰ আবগবয় কষকসকবল যপষট বৰবফণডাৰ অিপাত পৰীকষা কবৰি লাবগ bull ৰল িসযৰ কাবষ কাবষ িা চাবৰওফাবল (ইণটাৰকৰবপাং িৰমাৰ কৰবপাং) এবি িসয যৰাপি কৰা উবচত ব বয় িসযৰ অপকাৰী যপাক-পতাংগক
বিয়নতৰণ কৰাত সহায় কৰা কষকৰ উপকাৰী পতাংগক আকষমণ কবৰ bull গৰীষমকালত ৰাবটত দকক হাল িাি লাবগ bull িসযৰ যপাক পতাংগ পৰবতবৰাধী জাত িযেহাৰৰ লগবত িসযােতমি ইণটাৰকৰবপাং আৰ যেপ-কৰবপাং আবদৰ দবৰ উপায় অেলমবি কবৰি লাবগ bull যপাক-পতাংগৰ বিৰীকষণ আৰ সৰহকক যপাক ধবৰিৰ িাবি যপাহৰ ফানদআঠা কত ফানদযফৰrsquoৰrsquoি ফানদ আবদৰ িযেহাৰ কৰক bull যপাক-পতাংগ বিয়নতৰণৰ িাবি পৰজীবে অণজীে বপৰবৰটৰ যৰাগৰ িাবি পৰবতবৰাধী িা এণটাগবণবষটক জীে তিা অপতণ বিয়নতৰিৰ িাবি হজে-
এবজনট িযেহাৰ কৰা উবচত bull ওপৰত বদয়া উপায়সৰহ কা মযকষৰ িহrsquoযলবহ ৰাসায়বিক কীটিািক দৰেয পৰবয়াগ কৰা উবচত আৰ যসয়াও বিবিষজঞৰ পৰাৰিম অি ায়ীবহ
কৰা উবচত
কীটিািকত পৰবয়াগত লিলগীয়া সােধািতা
bull ৰাসায়বিক কীটিািক িযেহাৰ কবৰাবত সদায় ৰাবিিলগীয়া সকবলা সৰকষাবিবধ অেলমবি কৰক bull কীটিািক পৰবয়াগ কবৰাবত সদায় ৰাসক হাতত বপনধা িািচ িযেহাৰ কৰক bull সদায় িতাহৰ বদিত কীটিািক যৰ কৰক আৰ উবৰ অহা যৰৰ কবণকাৰ পৰা বিজবক আতৰাই ৰাখক
146
bull কীটিািক ঔষধ কীটিািক পৰবয়াগত িযেহত সজবল আবদ সদায় তলািনধ কবৰ ৰখাৰ লগবত সদায় বিশ আৰ যপাহিীয়া জীে-জনতৰ পৰা সৰবকষত সথািত বিলগাই ৰাখক
bull কীটিািক কৰয় কবৰাবত সদায় যপবকাং আৰ কীটিািকৰ ৰযাদৰ তাবৰখ িালদবৰ বিৰীকষণ কৰক bull কীটিািকৰ পৰা হrsquoি পৰা ব বকাবিা বিষবকৰয়াৰ যকষতৰত লবগ লবগ বচবকৎসকৰ সবত য াগাব াগ কৰক তিা কীটিািকৰ খালী পাতৰ
তিা যপবকটত িকা িযেহাৰবিবধ সমপকমীয় পবসতকা বচবকসৎকক য াগাি ধৰক bull যলবিলত উবললখ িকা ধৰবণবৰই কীটিািক পৰবয়াগ কবৰি লাবগ bull কীটিািকৰ যপবকটত বদয়া কাগজত উবললবখত ধৰবণবৰই খাবল যহাো কীটিািকৰ পাতৰ আতৰাই যপলাওক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি ১ হাবৰয়ািাৰ ফবৰদািাদবসথত িসয সৰকষা আচতীয়াকৰণ (যকাোবৰণটাইি) আৰ ৰজতকৰণ সঞচালকালবয় যদিৰ বিবিনন পৰানতত
িকা ইয়াৰ ৩৫টা যকনদৰীয় আইবপএৰ যকনদৰৰ জবৰয়বত বিবিনন কা মযসচীৰ আবয়াজি কবৰ এই কা মযসচীসৰহ সমপণমৰবপ কষকৰ সবিধাবিম চবলাো হয় এই কা মসচীসৰহ হrsquoল -
ক) কষক যিচৰকাৰী সাংসথা কীটিািক বিবকৰতা আবদৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী এই কা মযসচী CIPMCৰ ততবােধািত গাও িগৰ আৰ ৰহািগৰসৰহত অিবষঠত কৰা হয়
পৰবিকষবণ পৰবত ৩৮৬০০ টকা ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ আৰ পৰ বকত বৰেি (NMAET) ndash িসয সৰকষা আৰ উবিদ সাংগবৰাধক বিষয়ক উপবৰেি (SMPP)
খ) পৰগবতিীল কষক তিা সমপৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ িাবি CIPMCৰ ততবােধািত ৰাবজযক পৰবতষঠািসৰহত ৫ বদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫২১০০ টকা
147
কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি গ) বিবিনন যকনদৰীয় সৰবিত কীট িযেসথাপিা যকনদৰৰ
(CIPMC)ৰ দবাৰা আবয়াবজত কষকৰ পিাৰ বিদযালয় পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৬৭০০ টকা
) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত কষকৰ িাবি পিাৰ বিদযালয়
পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৯২০০ টকা
২ আইবপএৰ কীটিািক সৰবিত পবষট িযেসথাপিা ফাবটমবগচি উবিদ সৰকষক আবদৰ িাবি সহায়
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৫০০০ টকা প মনত ৰঠ খৰচৰ ৫০
হতলবখজৰৰ কবষবকষতৰ সমপৰসাৰণৰ বিবিষ কা মযসচী
৩ উবিদ সৰকষাৰ িাবি দৰকাৰী ৰাসায়বিক দৰেয িায়rsquoযপবষটচাইৰআইবপএৰৰ সাৰগৰীৰ বিতৰণ
পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৪ অপতণিািক পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৫ উদযািিসযত সৰবিত কীট িযেসথাপিা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ৪ যহকটৰকল সীবৰত আৰ যহকটবৰ পৰবত ১০০০ টকা
এৰআইবৰএইচ(MIDH)ৰ অধীিৰ NHM HMNEH উপ-আচবি
কবষ াবনতৰকীকৰণৰ (SMAM) উপ-আচবিৰ অধীিত বিবিনন িসয সৰকষা সজবলৰ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ তিয lsquoকবষ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকতrsquoৰ অধযায়ত িসয সৰকষা সজবল আৰ হতলিীজ তিা হতলবখজৰৰ ৰাষটৰীয় অবি ািৰ বৰবি বৰেি-১ (হতলিীজ) িীষমক অাংিত িণমিা কৰা হহবে
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়া আটৰাৰ পৰকলপ সঞচালক
148
অধযায় ১২
িহিকষৰ কবষ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেি অিসাবৰ উপ কত িসযিসয পিবতৰ পৰচলি bull পশধি ৰীিপালি উদযাি-িসয দগধউৎপাদি কবষ-িিািী আবদ সবননবিষটকৰবণবৰ িসযিসযপিবতত হিবচতৰযতাৰ িধমি bull যচক িানধ পখৰী কবষিবৰৰ পখৰী অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া িলীিাদ কো আবদবৰ জলবসঞচিৰ িযেসথা কৰা bull জলৰ িযেহাৰ তিা আদৰমতা সাংৰকষণৰ ৰাতৰা িবি কবৰিৰ িাবি সদকষ জলবসঞচি পিবত িবৰ সৰতলীকৰণ আবল বদয়া কণটৰ িানধ খাল
ৰালবচাং পটী আৰ সীৰল পিবত (বৰৰজ আৰ ফাৰrsquo) আবদৰ দবৰ পৰ বকতৰ িযেহাৰ কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত পািলগীয়া সাহা যসৰহ কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
ক) সৰবিত কবষ পিবত ১ ধাি য হ যৰাটা িসযহতল-
িীজআহজাতীয়ৰাহজাতীয় বদব-িসযবিবিক কবষ পিবত
পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা প মযনত পৰবয়াজিীয় আদাি (ইিপট) সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
149
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
২ উদযাি িসয বিবিক কবষ পিবত (যৰাপণ+িসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩ িকষবেলবি-যপষটবৰল কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ সথাবিকিবহমসথাবিক সাংৰকষণ (যৰাপণ+তণিসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ১৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪ পশধি বিবিক কবষ পিবত ৪১ সাংকৰ জাতৰ গৰ + বৰবেত কবষ +
ৰrsquoহৰ খাদয + বৰবেত কবষ + গাই ৰrsquoহৰ খাদয + দগধ+ গাইৰrsquoহ খাদয + কষদৰ যৰাৰনথক পৰাণী
এিেৰ প মযনত গা পশখাদযবক ধবৰ পশৰ ৰলধি সৰবিবত কবষ পিবতৰ ইিপট িযয়ৰ ৫০ পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা (দটা গাখীৰতী পশধি + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪২ কষদৰ যৰাৰনথক + বৰবেত িসয+ াহবখবত হাহ-ককৰা + বৰবেত কবষ হাহ-ককৰা + ৰীিপালি + বৰবেত কবষ
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২৫০০০ টকা প মযনত এিেৰৰ গা পশখাদযৰ িযয় সহ পশপকষীৰ ৰলযসৰবিবত কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ ৫০ (১০ পশ৫০টা পকষী + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৫ ৰীি পালি বিবিক কবষ পিবত পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত ৰৎসয পালিৰ িযয় সৰবিবত পাচবল িা িসয কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
150
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
৬ যকচসাৰ উৎপাদি যগাটহজবেক ইিপট উৎপাদি যগাট যসউজ সাৰ পৰবয়াগ
পৰবত িফটত সবিমাচচ ১২৫ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাণ সথায়ী উৎপাদি িযেসথাৰ িাবি যগাবট পৰবত ৫০০০০ টকা আৰ এইচ বৰ বপ ই যকচসাৰ বিৰমাি যিৰৰ িাবি সিমাবধক ৮০০০ টকাৰ সাহা য বদয়া হrsquoি যসউজ সাৰৰ যকষতৰত পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ সাহা য বদয়া হrsquoি আৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ যকষতৰত ৰঠ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৭ যগাবটই িেৰ জবৰ যসউজীয়া াহৰ য াগাি বিবিত কবৰিৰ িাবি োইবলজ পৰসতবত
ইটা আৰ বচবৰবণটবৰ ২১০০-২৫০০ ি ফটৰ চাইলrsquo গাত বিৰমাণ (ৰাবটৰ তলত িা ওপৰত) যখৰ- াহ কটাৰ িযেসথা আৰ তলাচিী সহ
পৰবতযক কষক পবৰয়ালৰ িাবি ১২৫ লাখ প মযনত যখৰ- াহ কাটাৰ আৰ তলাচিী কত চাইলrsquo গাতৰ পৰসতবতৰ িাবি ১০০ সাহা য
৮ কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ ৰলয সাংব াজিচবপাোৰ পােৰ সাংৰকষি
অবধক আয় কবৰি পৰাকক উৎপাবদত সাৰগৰীৰ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি সৰ গাও প মযায়ত িৰালযপবকবজাংপৰবকৰয়াকৰণ যগাট
পৰবতযক পৰবকৰয়াকৰণ যগাটিৰালৰ যকষতৰত পৰবত িগম বৰটাৰত সিমাবধক ৪০০০ টকা প মযনত ৰঠ ৰলধিৰ
151
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ২ লাখ টকা
কাৰ সrsquoযত য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি-িসয বিষয়া lsquoআতমাrsquoৰ পৰকলপ সঞচালক
152
অসৰ চৰকাৰৰ কবষ বিিাগৰ হহ অসৰৰ কষক ৰাইজৰ বহতাবিম কবষ সঞচালকালয় শৰীৰনতিাংকৰবদে পি খািাপাৰা-৭৮১০২২ ৰ যসৌজিযত ৰল ইাংৰাজী আৰ বহনদী িাষাত পৰকাবিত হাতপবিৰ অসৰীয়া ৰপানতৰ
সচীপতৰ
কৰবৰক িাং
অধযায় পষঠা
১ কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
১
২ িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
৫
৩ জলবসঞচি ১১ ৪ কবষ বিপণি ১৮ ৫ হজবেক কবষ ২৪ ৬ উদযাি িসয ৪২ ৭ িীজ ৮৫ ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত ৯৪ ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ ১৩১ ১০ কবষ ঋণ ১৪১ ১১ িসয সৰকষা ১৪৫ ১২ িহিকষৰ কবষ ১৪৮
1
অধযায়-১
কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
বক কবৰি
bull পৰাকবতক দব মযাগবিপদ যপাক-পৰো যিৰাৰ আবদৰ উপদৰে আৰ পৰবতকল িতৰৰ দবৰ অপৰবতবৰাধয পৰাকবতক বিপদ-আপদৰ আিাংকাৰ পৰা বিজবক বিিীয়া সৰকষা পৰদাি কৰক
bull আবপািাৰ অঞচলত পৰব াজয উপ কত িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা গৰহণ কৰক bull যদিত িতমৰাবি কা মযকৰী হহ িকা চাবৰখি িীৰা আচবি হrsquoল ndash পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা আচবি (PMFBY) িতৰবিবিক িসয িীৰা আচবি
(WBCIS) িাবৰকল গে িীৰা আচবি (CPIS) আৰ পাইলটবিবিক একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি (UPIS) (৪৫ খি বজলা) bull বদবহ আপবি বিবদমষট য াবষত িসযৰ বিপৰীবত কবষ ঋণ গৰহণ কবৰি বিচাবৰ যতবনত PMFBYWBCISCPISUPIS আচবিৰ অধীিত বিজবক
অনতিমকত কবৰাোবটা িাধযতাৰলক bull ঋণ গৰহণ িকৰা কষকৰ িাবি এবি িীৰা যসবচছাৰলক bull িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা লািৰ িাবি বিজ বিজ অঞচলত িকা িসয িীৰা যকামপািী িা বজলা কবষ বিষয়াবিকটেতমী যিাংকৰ িাখা পৰািবৰক
কবষ ঋণ সৰিায়ৰ সবত য াগাব াগ কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
কৰ িাং আচবি সাহা য ১ পৰধাি ৰনতৰী িসয
িীৰা আচবি bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
2
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ যকাবিা হৰাস িা কতমি যিাবহাোকক সমপণম ৰাবিৰ আদায় bull পৰবতকল িতৰৰ িাবি িীজ সবচি যিাোবৰবল িীৰাকত ৰাবিৰ ২৫ প মযনত ধি িীজ বসচা িা যৰাপিকল অহা িাধাৰ িাবি আদায় বদয়া হrsquoি bull য াবষত িসযৰ বিবদমষট উৎপাদিতকক িসযৰ উৎপাদি হৰাস হrsquoযল উৎপাদি হৰাসৰ পবৰৰাণৰ সৰৰাবিৰ ধি সকবলা িীৰাকত কষকক আদায় বদয়া হি bull অবগৰৰিাবে বদিলগীয়া ধিৰ যকষতৰত সমভােয দািীৰ ২৫ প মযনত ধি তাৎকষবণক সকাহ বহচাবপ আদায় বদয়া হrsquoি bull িাি বিলািবষট আৰ িবৰসখলি আবদবয় কৰা কষয়-কষবতৰ পবৰৰাণ িযবকতগত যখবত পিাৰ বিবিত ৰলযায়ি কৰা হrsquoি bull িসয চবপাো আৰ পিাৰত শকািকল হি বদয়াৰ যকষতৰত ১৪ বদিকলবক বদ ণমীিায় িা আিতৰীয়া িৰষণৰ িাবি িষট হয় যতবনত এবি কষয়-কষবতৰ বহচাবপা যখবত পিাৰ বিবিত কৰা হrsquoি bull িীৰাৰ দািীসৰহ যসািকাবল বিসপবি কবৰিৰ িাবি দৰসাংবিদি পৰ বকত আৰ যদৰাণ পৰ বকতৰ িযেহাবৰবৰ িসয চবপাোত সহায় কৰা হrsquoি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
২ িতৰ বিবিক িসয িীৰা আচবি
bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
3
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull য বতয়া িতৰৰ সচকাাংক (িৰষণউষণতাআবপবকষক আদৰমতািতাহৰ গবত আবদ) য াবষত িসযৰ বিবিত িতৰ সচকাাংকতকক বিনন (কৰযিবে) হয় যতবতয়া বিবদমষট অঞচলত িীৰািকত সকবলা কষকবক এবি বিননতাৰ ফলত যহাো াবটৰ সৰপবৰৰাণৰ ধি আদায় বদয়া হয় bull বিলািবষট িা ৰােৰ বিবফাৰণৰ ফলত যহাো কষয়-কষবতৰ ৰলযায়ি িযবকতগত কবষপিাৰ প মযায়ত কৰা হি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
৩ িাবৰকল গে িীৰা আচবি
bull িাবৰকল যখবত কৰা কষকৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull পৰবতবজাপা গেৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ৯০০ টকা (৪-১৫ িেৰীয়া গে) ৰ পৰা ১৪০০ টকা (১৬-৬০
িেৰীয়া গে) bull সকবলা যেিীৰ কষকৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ যকষতৰত ৫০-৭৫ ৰাজসাহা যৰ িযেসথা bull য াবষত অঞচলত গে িষট হrsquoযল আদাি সাৰগৰীৰ (ইিপট) ৰলযৰ যলাকচাি িা ধবাংসৰ সৰাি ৰাতৰাত
িীৰাকত ৰাবিৰ বিপৰীবত ধি আদায়ৰ সবিধা ৪ ৪৫ খি বজলাত
একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি ndash পাইলট বিবিক
bull কষকসকলক িসয সমপবি জীেি আৰ োতৰ-োতৰীৰ সৰকষাৰ িাবি বিিীয় সৰকষা আৰ সাৰবগৰক বিপদৰ বিপৰীবত সৰকষা পৰদাি bull এই পাইলট আচবিত ৰঠ ৭ টা িাখা িাবকি ndash িসয িীৰা (PMFBYWBCIS) জীেি িীৰা (PMJJBY) আকবিক ৰতয আৰ অকষৰতা (PMSBY) বিকষািমী সৰকষা গহ কবষ সজবল আৰ যেকটৰ
4
কৰ িাং আচবি সাহা য bull ইয়াবৰ িসয িীৰাবটা িাধযতাৰলক যহাোৰ বিপৰীবত কষকসকবল িাকীবকইটা িাখাৰ পৰা অনততঃ ব বকাবিা দটা িাবচ লrsquoি পাবৰি bull কষকসকবল ৰাতৰ এখি আবিদিৰ দবাৰাই আৰ এবকবট িযেসথাবৰই পৰবয়াজিীয় সকবলা িীৰাৰ সবিধা লrsquoি পাবৰি bull সমপবিৰ িীৰাকৰণৰ িাবদও চৰকাৰৰ দই ৰখয আচবি PMSBY আৰ PMJJBYক এই আচবিৰ অনতিমকত কৰা হহবে bull একক িযেসথা িাতায়িৰ দবাৰা এই পাইলট আচবিৰ ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull িসযৰ িীৰাৰ িাবদ অিযািয িীৰাসৰহ িযবকতগত িীৰা দািী আবিদিৰ বিবিত বিসপবি কৰা হrsquoি
কাক য াগাব াগ কবৰি
সাংবিষট অঞচলৰ বিকটেতমী যিাংকৰ িাখাসাধাৰণ কবষ ঋণ সবৰবত সৰিায় যিাংক বিধমাবৰত সাধাৰি িীৰা যকামপািী আৰ বজলা কবষ বিষয়াখণড উননয়ি বিষয়াক লগ ধৰাৰ ওপবৰও বিবনাকত যেি পবটমলবটা চাি পাবৰ ndash wwwagri-insurancegovin
5
অধযায়-২
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
বক কবৰি
bull সদায় ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত বিবি কবৰ উপ কত ৰাতৰাত সবঠক ৰাসায়বিক সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাবটৰ উিমৰতা অকষণণ ৰাবখিকল হজে সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাসায়বিক সাৰৰ পৰা সিমাবধক সফল পািৰ িাবি সাৰ েবটয়াই বদয়াৰ সলবি িসযৰ বিপা অঞচলত পৰবয়াগ কৰক bull বিপাকাণডৰ উপ কত িবি তিা সৰয়ৰবত িসয পৰঠ হrsquoিকল ফেফৰাে কত সাৰ উপ কত ৰাতৰাত পৰবয়াগ কৰাৰ লগবত ৰাবটত িাইেrsquoযজিৰ
পবৰৰাণ িবি কবৰিকল িাইেrsquoযজি সাং কতকাৰী িসয য বি ৰাহজাতীয় িসয যৰাপণ কৰক bull অাংিীদাৰবিবিক হজবেক বিবিতকৰণ িযেসথা (Participatory Organic Gurantee Scheme-PGS India) গৰহণৰ িাবি আগৰহী
কষকসকবল বিনতৰ ৫ জিীয়া কষক যগাট গঠি কবৰ বিকটেতমী আঞচবলক হজবেক কবষ যকনদৰত যগাটবট পঞজীয়ি কৰাি পাবৰ
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম এই আচবিৰ অধীিত ২০১৫ চিৰ ১৯ যফবৰোৰীত িবৰ সবাসথয কাৰম পিবতৰ সচিা কৰা হয় যদিৰ সকবলা কবষিবৰবত দই িেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ এই কাৰম বিতৰণ কৰা হrsquoি াবত কষকসকবল তাৰ বিবিঅ িসয উৎপাদিৰ িাবি সবঠক ৰাতৰাত যপাষক যৰৌলৰ পৰবয়াগ কবৰ কবষিবৰৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িবি কবৰি পাবৰ
আপবি বক লাি কবৰি
িবৰ উননয়িৰ িাবি সাহা য
6
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১ অি পবষট যৰৌল আৰ িবৰ সাংবিাধকৰ বিতৰণ
২৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ িবৰ যহলি কাৰম আচবি
১ ক)
বজপচাৰপাইৰাইটচণ ৰলrsquoৰাইটৰ য াগাি
ৰঠ সাৰগৰীৰ ৫০ িযয় + পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকক পবৰিহি িযয়
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
২ িসয সৰকষাৰ ৰাসায়বিক দৰেয পতাংগিািক যিকৰিািক হজে-কীটিািক হজে-এবজণট অিসাৰ হজে-সাৰ আবদ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
৩ হজবেক কবষ পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৪ যকচসাৰ যগাট সথাপি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা (৩০ ফট x ৮ ফটx ২৫ ফট িা ৬০০ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৫ উচচ িতবৰ পবলবিি িাবৰমবিৰ পৰবত যগাটত ৮০০০ টকা (১২ ফট x ৪ ফটx ২ ফট িা ৯৬ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ
7
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৬ সাংহত পবষট িযেসথাপিাৰ উননয়ি পৰবত যহকটৰত ১২০০ টকা (৪ যহকটৰ কবষিবৰ প মযনত) ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৭ বজপচাৰ ফেফrsquoবজপচাৰযিনটিাইট োলফাৰৰ য াগাি
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ অিসাৰ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
৯ চণচণজাতীয় দৰেয পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ১০০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১০ হজে-সাৰ (ৰাই বিয়াৰফেবফট দৰেণীয়কৰণ যিবকটবৰয়া)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৩০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১১ িতি ভৰাৰযৰাণসথায়ী িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ১০০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
8
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৩৩ সবিমাচচ ২৫লাখ প মযনত
১২ অিসাৰ জিবপৰয়কৰণ আৰ বিতৰণ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা বহচাপত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ অিিা পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১৩ জলীয়াৰাধযৰবিবিক হজেসাৰহজেকীটিািকৰ অতযাধবিক যগাট সথাপি
২০০ বটবপএ কষৰতাসমপনন পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ২৫
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ ফলৰলিাকপাচবলৰ িজাৰ কবষজাত সাৰগৰীৰ িবজমত পদািমৰ পৰা াবনতৰক পিবতবৰ পচিসাৰ উৎপাদি যগাট
৩০০০ বটবপএঅ উৎপাদিকষৰতাৰ পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৬৩ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৩৩
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ কষকৰ পিাৰত হজেসাৰগৰীৰ িযেহাৰ আৰ উৎপাদিৰ বিকাি (সাৰ যকচসাৰ হজেসাৰ জলীয়াযগাটা আেজমিাৰ পৰা পচিসাৰ যিষজ আৰক আবদ)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ অাংিীদাৰবিবিক বিবিতকৰণ িযেসথা িা বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ আধাৰত যগাটবিবিত হজবেক কবষ পিবতৰ অেলমবি
বতবিিেৰৰ িাবি পৰবত বহতাবধকাৰীকল সবিমাচচ ৪০০০০ টকা প মযনত পৰবত যহকটৰত ২০০০০ টকা বহচাপত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
9
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১৭ অিলাইি তিয িযেসথাপিা আৰ অেবিষ বিবিষণৰ িাবি বপবজএে পিবতকল সহব াবগতা পৰদাি
পৰবতযক আঞচবলক পবৰষদৰ িাবি সবিমাচচ ১ লাখ টকা বহচাপত পৰবত যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৫০০০ টকা সীৰাৰ বিতৰত পৰবত কষকৰ িাবি ২০০ টকাকক পৰবত িেৰত অেবিষ বিবিষণৰ িাবি পৰবত িৰিাত ১০০০০ টকা (এবি পৰীকষা NABL পৰীকষাগাৰতবহ সমপনন কবৰি লাবগি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৮ সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি সাংব াগীকৰণৰ িাবি হজবেক গােৰ িযেসথা
যগাটআতমসহায়ক যগাটৰ দবাৰা সাংহত সাৰ িযেসথাপিা িাৰীৰ ঢাপত সাৰজাতীয় গেবৰাপি আৰ ৰাহজাতীয় িসযৰ বৰবেত যখবতৰ জিবপৰয়কৰণৰ িাবি পৰবত গােকল ১০ লাখ টকা (পৰবত ৰাজযত পৰবত িেবৰ সিমাবধক ১০ খি গােক সাহা য দাি কৰা হrsquoি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৯ হজবেক কবষৰ পৰদিমি ৫০ জিীয়া িা তবতাবধক সদসযৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িািদ ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২০ সৰসযাজজমবৰত িবৰৰ সাংবিাধি কষাৰকীয়লেণ কত ৰাবট পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৫০০০০ টকাকক আবিক ৰাবট পৰবত যহকটৰত ৩০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৬০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
10
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
২১ িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰ বকতবৰ বিকবিত কষদৰ িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ৩০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৪৪ সবিমাচচ ৪৪০০০ টকা প মযনত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২২ গাও প মযায়ত িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি ৰঠ পৰকলপৰ ৪০ অিিা ৪০০০০০ টকা ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযািিসয বিষয়া আটৰা আচবিৰ পৰকলপ সঞচালক
11
অধযায় ndash ৩ জলবসঞচি
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি আৰ অিযািয আচবি বক কবৰি
bull উিৰ কবষ যকৌিলৰ জবৰয়বত িবৰ আৰ জল সাংৰকষণৰ কৰক bull পখৰী আৰ যচক িানধৰ সহায়ত িৰষণৰ পািী সাংৰকষণ কৰক bull পািী জৰা যহাো অঞচলত িসযৰ পবৰেতমি িীজ উৎপাদি তিা কবঠয়াতলী সথাপি কৰক bull িসযৰ ৰািদণড আৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি আৰ ৩০-৩৭ প মযনত পািী িবচাোৰ িাবি বিপ আৰ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা গৰহণ
কৰক
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি (PMKSY) PMKSY আচবিখি ২০১৫ চিৰ ১ জলাইত যদিৰ অিমকিবতক পবৰকৰৰা বিষয়ক যকবিবিট সবৰবতবয় ৰঠ পাচ িেৰৰ িাবি (২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২০ হল) ৰঠ ৫০০০০ যকাবট টকাৰ িযয় সাবপবকষ অিবৰাদি জিায়
এই আচবিৰ উবেিয হrsquoল যদিৰ সকবলা কবষ পিাৰত বিনতৰ পৰবয়াজিীয় সৰকষাৰলক জলবসঞচি িযেসথাৰ সবিধা বিবিত কৰা- াবত পৰবত যটাপাল পািীৰ িাবি অবধক িসয উৎপাদিৰ লকষয পৰণ কবৰি পাবৰ আৰ তাৰ জবৰয়বত যদিৰ গৰাৰযাঞচলৰ উননয়ি সাধিৰ িাট ৰকবল হয় এই আচবিৰ অধীিত ৰখযতঃ জলবসঞচি পৰণালীৰ য াগাি িযেসথাৰ পৰবতবটা সতৰ অিমাৎ পািীৰ উৎস য াগাি যিটেকম যখবত পিাৰত সদকষ পৰবয়াগ িযেসথা িতি পৰ বকত আৰ তিযৰ য াগািৰ িাবি সমপৰসাৰণ যসো আবদৰ সকবলাবত বজলাৰাবজযক প মযায়ত সাৰবগৰক পবৰকলপিাৰ জবৰয়বত সৰাধাি িযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ যকৌিল হাতত যলাো হহবে
আপবি বক লাি কবৰি
12
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাি আচবি
১ পািী পবৰিহিকাৰী পাইপ HDPE পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত সিমাবধক ৫০ টকাকল PVC পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ৩৫ টকা আৰ HDPE যলবৰবিবটৰ অবিি যল যেট বটউিৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ২০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবতজি কষক িা বহতাবধকাৰীৰ িাবি অিবৰাবদত সবিমাচচ বচবলাং ১৫০০০ টকা
উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা আচবি (BGREINMOOP)
২ হতলবখজৰ িা অইল পাৰৰ িাবি বিপ জলবসঞচি িযেসথা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািত বিবদমষট কৰা অি ায়ী ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৩ পলাবষটক িা বচবৰণটৰ পািী সাংৰকষণ কবৰি পৰা িযেসথা পাৰত িকা পখৰী ৰাজহো পখৰী বিৰমাি (১০০ বৰ X ১০০ বৰঃ X ৩ বৰঃ) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা জলাধাৰৰ যকষতৰত কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ১০ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ২০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
৪ যখবতয়বক িযবকতগতিাবে খনদা কো িা পাৰৰ পখৰীত পািী সাংৰকষণ (২০ বৰ X ২০ বৰঃ X ৩ বৰঃ)
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ২ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত বহতাবধকাৰীবয় পৰবত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ১৫০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ১৮০ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
13
সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫ ৰাহজাতীয় িসয আৰ য হৰ িাবি বৰাংকলাৰ যচট
যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM)
৬ ক) অইল পাৰৰ যখবত কৰা ঠাইত িrsquoৰ যেলৰ িযেসথা খ) জল সাংৰকষণ কাৰী িযেসথাপখৰী
এিএৰএেএৰ বিয়ৰাি ায়ী অিমাৎ পৰবত িrsquoৰ যেল িা িলীিাদৰ িাবি সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ বকনত এইবকষতৰত এবি িাদসৰহ সাংকটাপনন অধম-সাংকটাপনন আৰ অবতৰাতৰা িযেহত িতল জলৰ অঞচলত সথাপি কবৰি যিাোবৰি লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৭ পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) আৰ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ কো িা িrsquoৰবেল খনদা সিমাবধক ৩০০০০ টকাকল সীৰািি যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০
উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
14
৯ অগিীৰ িলী িাদ ১২০০০ টকা প মনত সীবৰত যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
১০ ১০ অশব িবকত প মযনত পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১১ ৰিাইল যৰইি গাি পৰবত িবষট গািৰ িাবি ১৫০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত জল িযেসথাপিাৰ িযেসথা (NMSA)
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১ জলাকষমণ আৰ িযেসথাপিা ১১ক িযবকতৰ িাবি
জলাকষমণ িযেসথা
লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ িাবি িযয় পৰrsquoৰাটা বিবিত আদায় বদয়া হrsquoি লাইবিাং িিকা পখৰী িা কোৰ িাবি ৩০ কৰ ধি বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১১খ এৰএিবৰগাৰবিউএেবৰবপ য াজিাৰ অধীিত বিবৰমত পখৰী িা কোৰ লাইবিাং
পৰবত পখৰীকোিাদৰ িািদ ২৫০০০ টকা প মযনত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ ৫০ িযয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
15
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১২ ৰাজহো জলাকষমণ িযেসথা ৰাজহো পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীযচক িানধৰাজহো ৰাবটত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং িযেহাৰ কৰা জলাধাৰ
হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি এবিকো পৰবতবটা িযেসথাৰ িাবি সবিমাচচ ২০ লাখ আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ২৫ লাখ প মযনত বিৰমাণ িযয়ৰ ১০০ ধি ১০ যহকটৰ প মযনত কৰাণড এবলকাৰ িা পৰৰাটাবিবিত কৰাণড এবলকাৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ অিয সৰ আকাৰৰ িযেসথাৰ িাবি লাইবিাং িিকা পখৰী িা জলাধাৰৰ িাবি এবি সাহা য ৩০ কৰ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৩ িলীিাদিrsquoৰ যেল ৰ বিৰমাণ (অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া)
পৰবতবটাবত সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ সৰ পখৰীৰ পিৰিাৰ িা িিীকৰণ পৰবতবটাবত সবিমাচচ ১৫০০০ টকাকল ৰঠ িিীকৰণ িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ পাইপবপৰকাষট বিতৰণ পৰণালী পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ১০০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰতযবক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ জল উবিালক সাৰগৰী (হিদযবতকবৰবজলিায়যসৌৰ)
পৰবতবটা হিদযবতকবৰবজল যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১৫০০০ টকাকল আৰ পৰবত যসৌৰিায় যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা প মযনত ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৭ ক) পবল লাইবিাং সহ যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ সমভেপৰ সথািত সৰকষাৰলক যিৰা
পৰবত িবৰটাৰ সাংৰকষণ কষৰতাৰ িাবি ১০০ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
16
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১৮ সৰবকষত যিৰা সহ ইটাবচবৰবণটবৰ বিবৰমত যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ
পৰবত িবৰটাৰ ধাৰণকষৰতাৰ িাবি সবিমাচচ ৩৫০ টকাকল বিৰমাণ িযয়ৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২ বিপ জলবসঞচি বৰবপএবপ িবহমিত এবলকা আৰ বৰবৰবপ উিৰ-পে তিা পাহাৰীয়া অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৪৫ অৰ অিযািয অঞচলৰ িাবি ৩৫ বৰবপএবপবৰবৰবপউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি এই পবৰৰাণ ৰঠ িযয়ৰ ৬০ তিা অিযািয কষকৰ িাবি ৪৫ (বৰবপএবপ -খৰাাংপীবিত এবলকা আচবি বৰবৰবপ- ৰৰিবৰ অঞচল উননয়ি আচবি উিৰ পে আৰ বহৰালয় পািমযতয ৰাজয) এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি সচৰাচৰ িহলকক যৰাো িসযৰ যকষতৰত সথাপিৰ ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ২৩৫০০ টকাৰ পৰা ৫৮৪০০ টকা আৰ িকক যৰাো িসযৰ িাবি সাধাৰণবত পৰবত যহকটৰত ৮৫৪০০ টকাৰ পৰা ১০০০০০ টকা প মযনত হrsquoি পাবৰ অেবিয িসযৰ ৰধযেতমী দৰতব আৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবি িযয় সাৰািয পিক হrsquoি পাবৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
17
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
৩ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি বিবিনন যেণীৰ কষক তিা এবলকাৰ িাবি সাহা যৰ ধৰণ উপবৰাকত বিপ জলবসঞচিৰ দবৰ এবক এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি ৰাইকৰ বসপাংকলাৰৰ যকষতৰত ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ৫৮৯০০ টকা বৰবি বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮৫২০০ টকা পবটমিল বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৯৬০০ টকা অধম-সথায়ী জলবসঞচি িযেসথাৰ িাবি ৩৬৬০০ টকা পৰবত যহকটৰ আৰ িহদায়তি বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা (যৰইি গাি)ৰ িাবি পৰবত যহকটতম ৩১৬০০ টকা পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা িবৰ সাংৰকষণ বিষয়াআটৰাৰ পৰকলপ সঞচালকবজলা উদযাি িসয বিষয়া
18
অধযায় ndash ৪ কবষ বিপণি
বক কবৰি bull কষকসকবল এগৰাকমবিট (wwwagmarketnicin) যেিচাইটৰ জবৰয়বত িা বকষাণ কল যচণটাৰৰ পৰা িা এচএৰএচ য াবগ উৎপাবদত
িসযৰ িজাৰ ৰলযৰ তিয লাি কবৰি পাবৰ bull আবপািাৰ পৰবয়াজি সাবপবকষ সকবলা সৰয়বত তিয পৰদাি কবৰি পৰাকক এচএৰএচৰ িযেসথা উপলবধ bull যকৰতা-বিবকৰতা সকবল দৰকাৰী তিয বিবনাকত পবটমলত পাি পাবৰ ndash wwwfarmergovinbuysellhtm bull িসয চবপাো আৰ ৰৰণা ৰৰাৰ দবৰ কা ময সৰয়ৰবত কবৰি লাবগ bull বিবকৰৰ আবগবয় সবঠকিাবে যগৰবৰাং যপবকাং আৰ যলবিবলাং কবৰ অবধক ৰলয লাি কবৰি পাবৰ bull উপ কত িজাৰৰাণডীকল উৎপাবদত সাৰগৰী পবৰিহি কবৰ পৰকত ৰলয লাি কবৰি পৰা ায় bull অিতৰত িসয বিকৰী কবৰি পৰাকক িসয ৰজত কবৰ ৰাবখবল অবধক লাি পাি পৰা ায় bull বিপদত পবৰ কবৰিলগীয়া বিকৰী িা কৰ ৰলযত িাধযত পবৰ কৰা বিকৰী িাসমভে এৰাই চলা উবচত bull কষকসকবল যগাট িাবনধ বিপণি সৰিায় আৰ কষক উৎপাদক সাংসথাৰ ৰাধযবৰবৰ বিপণিৰ অবধক সবিধা লাি কবৰি পাবৰ bull বিপণি সৰিায়সৰবহ খচৰা আৰ পাইকাৰী বিকৰী যকনদৰ খবলি পাবৰ bull িাধযত পবৰ উৎপাবদত সাৰগৰী বিকৰী কবৰি লগা অেসথা এৰাই চলাৰ িাবি কষকসকবল িীতল িৰাল আৰ গদাৰ ৰৰ িযেসথা গৰহণ কবৰ
সাৰগৰী ৰজত কবৰ ৰাবখি পাবৰ কবষ বিপণি ইিফৰা (AMI) এই আচবিখি সদযহবত িনধ কবৰ ৰখা হহবে অতীতৰ যকাবিা ধি ৰকবল কবৰ বদয়া িা সাংবিষট কাৰৰ অগৰগবতৰ বিিদ তিয জাবিিৰ িাবি আবপািাবলাবক যৰপটী কবষ বিপণি উপবদষটা বিপণি আৰ পবৰদিমি সঞচালকালয় ফবৰদািাদ -ৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ইবৰইল ndash rgs-agrinicin)
19
ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ (e-NAM)
যদিৰ কবষ-বিপণি খণডকল পবৰেতমি সচিা কৰাৰ লকষযবৰ তিা কবষজাত সাৰগৰীৰ অিলাইি বিপণি পৰবকৰয়াক িযাপক কবৰ যতালাৰ দবাৰা যদিৰ কষকসকলক সিমাবধক লািৰ সবিধা পৰদাি কবৰিকল ২০১৫ চিৰ জলাই ৰাহৰ ১ তাবৰবখ যকনদৰীয় চৰকাবৰ ldquoৰাষটৰীয় কবষ িজাৰrdquo িীষমক আচবিখিত অিবৰাদি জিায় এই আচবিৰ দবাৰা ৰঠ ২৫০ খি বিয়বনতৰত িজাৰত এক যেিবিবিক ৰঞচৰ ৰাধযবৰবৰ অিলাইি যিচা-বকিা বিপণি িযেসথাক সমপণমৰবপ বৰবজবটল পিবতকল সলবি কবৰ ই-পৰবেি িযেসথা ই-বিবিদা িযেসথা ই-বিকৰয় চবকত জাৰী ই-যপrsquoযৰণট িযেসথা আবদক িযাপক কবৰ যতালাৰ পৰবচষটা কৰাৰ লগবত তিযৰ সাৰঞজসযহীিতা দৰীকৰণ যলি-যদিৰ যকষতৰত সবচছতা িবি তিা সৰগৰ যদিবত িজাৰিযেসথাক অবধক সলি কবৰ যতালাৰ যচষটা কৰা হহবে এই িযেসথাই কষকসকলৰ িাবি খচৰা লািৰ পবৰৰাি িবি কবৰি ২০১৬ চিৰ ১৪ এবপৰলত ই-িাৰৰ পাইলট িযেসথা ৮ খি ৰাজযৰ ২০ খি িজাৰত ৰকবল কৰা হয় এবতয়াকলবক যদিত ৰঠবত ১০ খি ৰাজযত ২৫০ খি িজাৰ কৰবৰ ndash অনধৰপৰবদি (১২) েবিিগি(৫) গজৰাট (৪০) হাবৰয়ািা (৩৭) বহৰাচল পৰবদি (২০) ৰাজসথাি (১১) যতবলাংগািা (৪৪) আৰ উিৰপৰবদি (৬৬) এই পবটমলৰ সবত সাংলগন কৰা হহবে এই সমপকমীয় বিিদ তিযৰ িাবি শৰী সিাষ িৰমা বপ এৰ ইউ ই-িাৰ কষদৰ কষকৰ কবষ-িযেসায় কিেবটময়াৰ িতি বদললীৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল- namsfacin ) আচবিসৰহৰ বিিদ তিয বিবনাকত পবটমলবতা উপলবধ-wwwenamgovin
কষক উৎপাদকসাংসথা (FPO)
কষকসকবল বকদবৰ এফবপঅrsquoত য াগ বদি যকিাজবিা কষক এবকলগ হহ ব পৰকতবত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদিৰ সবত জবিত আৰ কবষ-বিপণি সাংকৰানতীয় বদিত অাংি যলাোৰ যকষতৰত আগৰহী যতবি উকৰহতীয়া উবেিযৰ কষক লগ হহ এবকাখি গােত িাি যকিাখবিা গােৰ ৰাজত এবকাটা যগাট খবল সাংবিষট যকামপািী অবধবিয়ৰৰ আওতাত কষক উৎপাদক যকামপািী বহচাবপ পঞজীয়িৰ িাবি আবিদি কবৰি পাবৰ
এফ বপ অrsquo গঠি কবৰবল যহাো লাি ক) এবক উবেিযৰ কষক যগাটৰ অাংি বহচাবপ কষক সকবল অবধক পৰবতব াবগতাৰলক ৰলযত কবষজাত সাৰগৰী যিো-বকিা কবৰি পৰাকক দৰ-দাৰ কৰাৰ অবধক সকষৰতা লাি কবৰি
20
খ) উননততৰ বিপণি সবিধাৰ িাবি কবষজাত সাৰগৰী যগাবটাোৰ সবিধা সৰহ পবৰৰাণত কৰা যলি-যদবি কষকসকলক পৰবকৰয়াকৰণ সাংৰকষণ িা পবৰিহি আবদৰ িাবি যহাো িযয়ৰ যকষতৰত অবধক ৰাবহ কৰাৰ সবিধা পৰদাি কবৰ
গ) এফবপঅrsquo সৰবহ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি বিিমাবচতকৰণযগৰবৰাং যপবকবজাং পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ দবৰ িযেসথা অেলমবি কবৰ অবধক ৰলয লাি কৰাৰ িযেসথা হাতত লrsquoি পাবৰ
) এফবপঅrsquo গঠিৰ দবাৰা চবপাোৰ আগবত আৰ বপেত িািা আনতঃগািবিৰলক সবিধা য বি যসউজগহ কবষ াবনতৰকীকৰণ িীতলিৰাল কবষ-পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ সবিধা িযেহাৰ কৰাত সহজ হয়
ঙ) এফবপঅrsquo সৰবহ বিজৰ িযেসায় পৰসাবৰত কবৰিৰ িাবি ইিপট সাৰগৰীৰ যদাকাি কাষটৰ যকনদৰ আবদ খবলি পাবৰ rsquoত কষক সদসযসকবল ৰাজ-সাহা য কত ৰলযত ইিপট আৰ যসো লাি কবৰি পাবৰি
এফবপঅrsquoৰ িাবি আবিদি জিািকল য াগাব াগৰ তিয
সচৰাচৰ এফবপঅrsquoসৰহ কবষ বিিাগ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ আবদৰ দবাৰা ৰাজযসৰহত পবৰচাবলত যকনদৰীয় সাহা যপৰাপত আচবিৰ অধীিত যখালাৰ িযেসথা আবে আগৰহী কষকসকবল এই সাংকৰানতত সাংবিষট বিিাগৰ সঞচালক িা কষদৰ কষকৰ কবষ-বিপণি কিেবটময়াি আবদৰ সবত বিিদ তিযৰ িাবি য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল ndash sfacnicin)
আপবি বক লাি কবৰি
21
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ বচবলাং আচবি ৰলধিী িযয়ত ৰাজসাহা যৰ হাৰ
১০০০ যৰবেকটি প মযনত (টকাযৰট)
১০০০ যৰটতকক যিবে আৰ ৩০০০০ যৰট প মযনত (টকাযৰট)
সিমাবধক (লাখ টকা)
১ ক) িৰাল ৰৰ আনতঃগািবি সমপকমীয় পৰকলপ ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (AMI) পিমৰ গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
১৩৩৩২০ ১১৬৬৫৫ ৮৭৫০০
১৩৩৩২০ ১০০০০০ ৭৫০০০
৪০০ ৩০০ ২২৫
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
22
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ হাৰ
সিমাবধক ৰাজসাহা যৰ বচবলাং (লাখ টকা)
আচবি
খ) অিয বিপণি আনতঃগািবি পৰকলপৰ িাবি ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (পিমৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি যগৰবৰাং আৰ যষটণডাৰমাইবজচি উননয়ি সেলীকৰণৰ আচবি) (AMIGS)
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ উিৰাখণড বহৰাচল পৰবদি জনম-কাশমীৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয তিা জিজাবতপৰধাি অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
৫০০ ৫০০ ৪০০
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
পািমতয অঞচল িবলবল সাগৰপষঠৰ পৰা গি ১০০০ বৰটাৰতকক অবধক উচচতাৰ অঞচলসৰহক িবজাো হয় অিসচীত জাবতজিজাবতৰ সৰিায়সৰহ ৰাজয চৰকাৰৰ সাংবিষট বিষয়াই পৰৰাণীকত কবৰি এই আচবিখি িতমৰাবি উিৰ-পেৰ ৰাজযবকইখিত পৰব াজয আৰ অিসচীত জাবতজিজাবতৰ িাবি উপলবধ সাধাৰণ যেণীৰ িাবি ৰাজসাহা যৰ অিবৰাদি পৰবকৰয়া ৫৮২০১৪ তাবৰখৰ পৰা িলিৎ যহাোকক িনধ কবৰ ৰখা হহবে সৰিমিাি বিপণি আনতঃগািবি
bull চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ িাবি দৰকাৰী সকবলা বিপণি আনতঃগািবি িযেসথা bull িজাৰ গহৰ দবৰ বিপণিকাৰীৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাধাৰণ সা-সবিধাসৰহ
23
bull যগৰবৰাং যষটণডাৰমাইবজচি আৰ ৰািৰ পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা যলবিবলাং যপবকবজাং আৰ ৰলয সাংব াজি িযেসথা (পণযৰ ধৰণ সলবি িকৰাকক) আবদৰ িাবি দৰকাৰী সা-সবিধা িা আনতঃগািবি
bull উৎপাদকৰ পৰা উপবিাকতাসাংসাধিবগাট সৰহীয়াকক কৰয় কৰা যকৰতাকলবক পৰতযকষ বিপণিৰ িাবি িযেসথা bull িীতল য াগাি িাংখল িযেসথাত কবষজাত সাৰগৰীৰ পবৰিহিৰ িাবি দৰকাৰী ৰীফাৰ যিি bull খাদয-িসয জৰা কবৰ ৰাবখিৰ িাবি ৰজতকৰণ আনতঃগািবি য বি গদাৰ ৰৰ িযেসথা
কাক য াগাব াগ কবৰি bull িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া যিাংক ৰাবজযক সৰিায় যিাংক আবদ bull সৰিায়ৰ দবাৰা যলাো পৰকলপৰ িাবি ৰাষটৰীয় সৰিায় উননয়ি বিগৰ (NCDC) bull কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)ৰ কাবৰকৰী বিবদমিিাত িকা বিিদ তিয বিবৰাকত যেিচাইটত উপলবধ ndash wwwagmarknetnicin
24
অধযায় ৫ হজবেক কবষ
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ndash বিবদমিােলী
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) উবেিয হজবেক কবষ পিবত ৰাবি হrsquoল পাবৰবেবিকিাবে অিকল কৰ িযয়সাবপকষ পৰ বকতৰ সহায়ত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰা ৰকত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদি পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা হrsquoল ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)ৰ অধীিসথ কবষ সবাসথয িযেসথাপিা িীষমক কা মযসচীবৰ সমপৰসাবৰত ৰপ এই য াজিাৰ অধীিত যগাটবিবিক পিবত আৰ বপবজএে িযেসথা অেলমবিৰ ৰাধযবৰবৰ হজবেক কবষৰ পৰসাৰৰ কা মযসচী ৰপায়ি কৰা হহবে
হজবেক কবষ যকষতৰ বিিমাচিৰ আধাৰ ক) হজবেক কবষৰ িাবি বিিমাবচত অঞচল িা যকষতৰৰ এবলকা ৫০ একৰ যহাোৰ লগবত িাসমভে বিকটেতমী যহাো উবচত এই সমভেপৰ কবৰ তবলিৰ িাবি কষকৰ িাবি অিবৰাবদত চািবচৰীৰ পবৰৰাণ এক যহকটৰ যহাোৰ লগবত ৫০ একৰৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰাপৰয বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ সবিমাচচ ১০ লাখ টকা আৰ সঞচালিা আৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ িাবি ৪৫ লাখ টকা ধা ময কৰা হহবে এবকাটা যগাটত িকা ৰঠ কষকৰ সাংখযাৰ বিনতৰ ৬৫ কষক উপানত আৰ কষদৰ কষক যহাোৰ দৰকাৰ এই বিয়ৰ িাসমভে পৰতযবক যগাটবত অেলমবি কৰাৰ দৰকাৰ আৰ বদবহ যকাবিা যকাবিা যকষতৰত যসয়া সমভেপৰ িহয় যতবনত পৰাপকষত ৰণডলিক িা চকৰবিবিত যসয়া সমপণম কবৰিকল যচষটা কৰা দৰকাৰ খ) সচৰাচৰ পাহাৰীয়া জিজাবত আৰ ৰখযতঃ িবষটবিিমৰ কবষ এবলকাত rsquoত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ সীবৰত িা যতবিই িগণয যতবি অঞচলবত হজবেক কবষৰ পৰসাৰতা িবিৰ িযেসথা কবৰি লাবগ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেিৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবকাটা অঞচলত িকা বিবিনন িসয আৰ কবষ পিবতক সাৰবৰ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিাৰ পৰচলি আৰ পৰসাৰ
25
bull অবধক পবৰৰাণত হজে-ৰাসায়বিক দৰেয হজে-কীটিািক তিা হজে-সাৰৰ িযেহাৰ
আপবি লাি কবৰি
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১ যগাট গঠিৰ ৰাবধযবৰবৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ পৰেতমি ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ আগত বপ বজ এে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাটৰ সাংখযা সমপকমীয় এক কৰম আচবি দাবখল কবৰি
১১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি ৫০ একৰ ৰাবটৰ যগাট গঠিৰ িাবি সথািীয় ৰাইজ িা কষকক উৎসাবহত কৰা
- - - বপবজএে পিবতৰ অধীিত পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাট বিবিক হজে কবষ পিবতৰ অেলমবিৰ িাবি বতবিিেৰকল সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি
১১১ বিধমাবৰত অঞচলত কষকৰ সবত আবলাচিা আৰ সিা পাবত হজে কবষ কবৰিৰ িাবি যগাট গঠিৰ পৰবকৰয়া কষবক পৰবত ২০০ টকাকক
১০০০০ ০ ০ ৰঠ ৫০ একৰ এবলকাৰ কবষিবৰত হজেকবষৰ যগাট গঠিৰ িাবি চৰকাবৰ বিবদমষট অঞচল বিিমাবচত কবৰি আৰ যগাট গঠি পৰবকৰয়া আগি াই বিিৰ িাবি কষকসকলৰ সবত সিা পাবতি
১১২ হজবেক কবষৰ পিাৰকল যগাটৰ সদসযৰ িযেহাবৰকজঞাি ৰলক ভৰৰণ
১০০০০ ০ ০ যগাট গঠিৰ পােত চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা সাংবিষট জঞাি আৰ অবিজঞতা আহৰণ তিা সজাগতা সবষটৰ িাবি এবকাটা অবিজঞতাৰলক ভৰৰণৰ আবয়াজি কৰা হrsquoি
26
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবতযক কষকৰ িাবি ২০০ টকা
১১৩ যগাট গঠি বপবজএে অেলমবিৰ পৰবত কষকৰ বিবিবত আৰ যগাটৰ পৰা যগাটবটাৰ িাবি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বিিমাচি
০ ০ ০ চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা যগাটবটাৰ এজি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বচিাকত কৰা হrsquoি আৰ যতও যগাটবটাক পৰবতবিবধতব কৰাৰ লগবত পৰবিকষণৰ পৰবিকষকৰ দাবয়তব পালি কবৰি
১১৪ যগাটৰ সদসযক হজে কবষ সমপকমীয় পৰবিকষণ ৩ টা পৰবিকষণ পৰবতবটাবত ২০০০০ টকাকক
৬০০০০ ০ ০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপৰ েৰাহৰ বিতৰত এিবচঅrsquoএফআৰবচওফআইবচএআৰৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয় আবদৰ বিবিষজঞৰ সহায়ত যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি বতবিটা যিবলগ যিবলগ পৰবিকষণৰ আবয়াজি কবৰি ক) ইয়াবৰ পৰিৰবটা পৰবিকষণ হrsquoি ndash bull িীজতবলিােমাৰীত পবল পবচাো bull হজে িীজ উৎপাদি
খ) ২য়বটা পৰবিকষণ হজে সাৰ আৰ পচি সাৰ পৰসতবত বিষয়ক ndash
bull যসউজসাৰ আৰ আবলত এবি গে যৰাপি
27
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
bull পচিসাৰ আৰ যকচসাৰৰ উৎপাদি আৰ িযেহাৰ
গ)৩য়বটা পৰবিকষণ হrsquoি হজেসাৰ আৰ হজে-কীটিািক বিষয়ক
bull পঞচগিয িীজাৰত জীোৰত ইতযাবদৰ িযেহাৰ আৰ পৰবয়াগ
bull হজে-সাৰৰ িযেহাৰ (িীজপবলৰ পবৰচ মযাযটাপাল জলবসঞচিযৰ কৰাহজবেক সাৰ আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ বিবধ)
ৰঠ ৮০০০০ ০ ০ ৮০০০০ ১২ বপবজএে পৰৰাণীকৰণ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ ১২১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ
সমপকমীয় দবদিীয়া পৰবিকষণ ৰখয সৰল িযবকত পৰবতজিৰ িািদ ২০০ টকাকক
৪০০ ০ ০ ২০ জি ৰখয সৰল িযবকতৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মসচী ndash ক) কষকৰ পঞজীয়ি খ) হজেকবষ উৎপাদি আৰ পিবতৰ বলবপিিকৰণ গ) িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবত ) সিা আৰ পৰবিকষণৰ হাবজৰা িহী ৰখা আৰ তিয পবৰচালিা
28
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
ঙ) বপবজএে পৰাৰাণীকত হজবেক কবষ িযেসথাৰ পবৰচালিা আৰ যগাটৰ িবৰকা তিা দাবয়তব
১২২ পৰবিকষকৰ পৰবিকষি (২০) পৰবত যগাটৰ পৰবতজি ৰখয সৰল িযবকতৰ িািদ ২৫০ টকাকক ৩ বদিীয়া পৰবিকষণ
০ ৭৫০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফআইবচএআৰ ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ সবত য ৌিিাবে ৰখয সৰলিযবকতসৰহৰ িাবি বিবৰাকত বিষয়ত পৰবিকষি কা মযসচী সমপনন কবৰি ndash ক) ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ খ) হজবেকিাবে উৎপাবদত সাৰগৰীৰ যপবকবজাং যলবিবলাং যেবণডাং আৰ ৰাবকমবটাং গ) হজে-সাৰ আৰ হজে-কীটিািক পৰসতবতৰ িাবি দৰকাৰী ৰাজহো পবৰকাঠাবৰা
১২৩ কষকৰ অিলাইি পঞজীয়ি পৰবতবটা সদসয যগাটত ১০০ টকাকক ৫০ টাৰ িাবি
০ ৫০০০ ৫০০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াত কষকৰ সমপণম তিয য বি কবষৰ িৰঞজী িসযকৰৰ িযেহত সাৰগৰী কষক িপত সিা পৰবিকষণ ইতযাবদ বদ পঞজীয়ি কবৰি লাবগি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি বিবয়াবজত ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ কিচালবণটণট এই তিয িালদবৰ ৰখাৰ িাবি দায়িি হrsquoি
29
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১২৪ ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ পৰীকষা (পৰবত িেবৰ পৰবতবটা যগাটত ২১টা িৰিা) পৰবত িৰিাত ১৯০ টকাকক বতবিিেৰৰ িাবি
৩৯৯০ ৩৯৯০ ৩৯৯০ ৰখয সৰলিযবকতজি কবষ আৰ উদযািিসযৰ পিাৰৰ পৰা িৰিা সাংগৰহৰ িাবি দায়িি িাবকি এবি িৰিা ৰাবজযক িা যকনদৰীয় ৰাবট পৰীকষাগাৰ আৰ আইবচএআৰ িা ৰাবজযক বিশববিদযালয়ৰ পৰীকষাগাৰত পৰীকষা কৰা হrsquoি এই পৰীকষাৰ ফলাফলৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ হজবেক কবষৰ িাবি বিাপ কত কবষ পিবতৰ যপবকজ এবকাটা যগাটৰ কষকসকলৰ িাবি আগিব াো হrsquoি
১২৫ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি হজবেক পিবতকল পবৰেতমিৰ সৰগৰ পৰবকৰয়াৰ তিয বলবপিিকৰাৰ পৰবকৰয়া য বি িযেহত পিবত িসযকৰৰ িযেহত সা-সাৰগৰী হজবেক সাৰ আবদৰ িযেহাৰ আবদৰ তিয সদসযই পৰবত ১০০ টকাকক ৫০ জিৰ
৫০০০ ৫০০০ ৫০০০ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ পৰাৰিমদাতাই সৰগৰ যপবকজ অে যপৰকবটে আৰ পৰবতযক কষকৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ তিয যগাটৰ কা মযালয়ত বিয়াবৰকক সাংৰকষণ কবৰি
১২৬ যগাটৰ সদসযসকলৰ কবষ পিাৰৰ পবৰদিমি পৰবতিাৰ
১২০০ ১২০০ ১২০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ সবঠক ৰপায়িৰ িাবি পৰবতযক কষকৰ পিাৰ সবঠকধৰবণবৰ পবৰদিমি কবৰাোৰ
30
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পবৰদিমিৰ িািদ ৪০০ টকাককৰঠ বতবিিাৰ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৰঠ বতবিিাৰকক পবৰদিমি কৰা হrsquoি)
যকষতৰত ৰখয সৰল িযবকতজি দায়িি হহ িাবকি কবষ পিবত সমপবকম পবৰদিমিৰ সকবলা তিয তিা কষকৰ বদিবলবপ বিয়াবৰকক ৰখয সৰল িযবকতজবি বলবপিি কবৰ ািলগবত যতও সকবলা কষকক হজবেক কবষ সমপকমীয় বদিত পৰাৰিম বদয়াৰ লগবত যসয়া এবকাখি ৰাবয়ৰীত বলবখ াি
১২৭ এিএবিএলত িৰিাৰ অেবিষট বিবিষণ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৮ টাকক িৰিা) িৰিাই পৰবত ১০০০০ টকা
০ ৮০০০০ ৮০০০০ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফৰ সহব াগত এলআৰবপ সদসযসকবল বিিমাবচত পিাৰৰ পৰা হজবেক িৰিা সাংগৰহ কবৰি এবি সাংগৰহীত িৰিা এিএবিএল পৰীকষাগাৰকল যপৰৰণ কবৰ তাত িকা কীটিািক আৰ অিযািয ৰাসায়বিক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰীকষা কবৰাো হrsquoি
১২৮ পৰাৰাণীকৰণ ৰাচল ০ ২০০০ ০ পবৰদিমি বলবপিি তিয তিা িৰিাৰ পৰীকষাৰ ফলাফলৰ বিবিত বপবজএে পৰৰাণপতৰ পৰদাি কৰা হrsquoি
১২৯ পৰৰাণীকৰণৰ িাবি পৰিাসবিক ৰাচল
২৬১৫০ ১৬৯০০ ১৬৯০০ এবকাটা যগাটৰ কা মযালয়ৰ বিবিনন যচাো-বচতাৰ খৰচ য বি কা মযালয়ৰ িািা সৰিয়ক আৰ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰৰ দৰৰহা কা মযালয়ৰ আচিাি কবমপউটাৰ
31
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
বপৰণটাৰ যলখি সাৰগৰী আবদৰ িািদ এইবখবি অিমসাহা য আগিব াো হrsquoি
সিমৰঠ ৩৬৭৪০ ১১৪৮৪০ ১১২০৯০ ২৬৩৬৭০ ২ কষক যগাটৰ জবৰয়বত সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি কষমণৰ িাবি
হজবেক গােৰ দিকীকৰণ হজবেক গােক দিক গৰহণৰ িাবি পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ ওচৰত ৰাজয চৰকাবৰ এবকাখি কৰমআচবি দাবখল কবৰি
২১ এটা যগাটৰ িাবি হজবেক কবষৰ কৰম আচবি হজবেক গােৰ অনতিমবকতৰ িাবি ৰাজয চৰকাৰক গৰাণট-ইি-এইৰৰ ৰপত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১১ কবষিবৰক হজবেক ৰপকল পবৰেতমি পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ৫০০০০ ৫০০০০ পৰমপৰাগত কবষিবৰক হজবেক কবষিবৰকল পবৰেতমিৰ িাবি ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত আধাবৰত িাবষমক কৰম আচবিৰ পৰসতবত তিা উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ তিা ৰাসায়বিক সাৰগৰীৰ পৰবেি যৰাধৰ িাবি বিবদমষট িবৰক পিকীকৰণ (খাল খাবনদ িা চাবৰওফাবল গে যৰাপি কবৰ) আবদৰ যকষতৰত আগিব াো সহায়
২১২ উপ কত কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ হজবেক পবলিাৰী পৰসতবতৰ িাবি হজবেক িীজৰ কৰয় ৫০০ টকাকক পৰবত িেৰত
২৫০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবতৰ লগবত িবৰ পৰীকষা বিিমৰ উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ সচিা কৰা হrsquoি সকবলা কষক সদসযবক ৰাবটৰ পৰসতবত িসয সৰকষা েবৰকৰ ৰজবৰ তিা কবষ পিাৰত হজবেক িীজ িা যৰাপি
32
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবত একৰত ৰঠ ৫০ একৰ িবৰৰ িাবি
সাৰগৰী পৰসতবতৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সা-সাৰগৰীৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৩ পৰমপৰাগত হজবেক আদাি সাৰগৰী উৎপাদি যগাট য বি পঞচগেয িীজাৰত জীোৰত আবদৰ িাবি যগাবট পৰবত ১৫০০ টকাকক পৰবত একৰত ৫০ একৰৰ িাবি
৭৫০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক হজবেক আদাি সাৰগৰী পৰসতবতৰ যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
২১৪ হজবেক িাইেবজি বসথতকৰণ উবিদ য বি বিবৰবচবৰয়া যচচিাবিয়া আবদ একবৰ পৰবত ২০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ পৰবতযক কষক সদসযবক িাইেবজি বসথৰ কৰা উবিদৰ যৰাপিৰ িাবি িীজ কৰয় িবৰ পৰসতবত গাত খনদা ৰজবৰ আবদৰ িািদ সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৫ িিসপবতৰলক আৰক উৎপাদি যগাট পৰবত একৰত এটাকক যগাবট পৰবত ১০০০ টকা বহচাপত ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িিসপবত আৰক উৎপাদি যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ২৫০০০০ ১০০০০০ ১০০০০০ ৪৫০০০০
33
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা ২২১ তৰল অণজীেবিবিককজে-
সাৰ পৰবয়াগ (িাইেবজি সাংব াগীকৰণফেবফট দৰেীকৰণপটাবেয়াৰ সঞচাৰীকৰণ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
২৫০০০ ০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি তৰল অণজীেবিবিক হজে-সাৰ কৰয় আৰ ৰাবট িা িীজত ইয়াৰ পৰবয়াগৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২২ তৰল হজবেক কীট িািক (োইকrsquoৰাৰমা বিবৰবৰ বচউৰrsquoৰিাে যিটাবৰবজয়াৰ বিউবিবৰয়া যিবেয়ািা যপবকলrsquoৰাইবেে িাবটমবেবলয়াৰ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি তৰল হজবেক কীটিািকৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় কৰা হrsquoি
34
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২৩ পৰবতযক কষবক বিজৰ অঞচলত সহজলিয ব বকাবিা পৰাকবতক িসয সৰকষা পিবত পৰবয়াগ কবৰি পাবৰ পৰবত একৰত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িসযৰ অপকাৰী জীে আৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি বিৰ যকক িা বিৰ যতল কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২৪ এফবচঅrsquo ১৯৮৫ত বদয়া হিবিষটয অি ায়ী ফেবফট সৰি হজেসাৰ পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ িসযবকষতৰৰ ফেফৰাে িা বজাংকৰ পবৰৰাণ পণম কবৰিৰ িাবি ফেবফবট সৰি হজেসাৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
২২৫ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট (৭ ফট x ৩ ফট x ১ ফট) উৎপাদি যগাবট পৰবত ৫০০০ টকাকক ৫০ টা যগাট
২৫০০০০ ০ ০ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট বিৰমাণৰ িাবি দৰকাৰী যকচ যগাবটাো গাত পৰসতবত ইটা গিা ৰজবৰ আৰ অিযািয যকচা সাৰগৰী য াগািৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ৩২৫০০০ ৫০০০০ ০ ৩৭৫০০০ ২৩ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা
35
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩১ কবষৰ সা-সজবল (এেএএএৰ বিবদমিািসবৰ) ক) পাোৰ বটলাৰ খ) কিrsquo উইৰাৰ গ) যপৰী যেোৰ ) ফাৰrsquo অবপিাৰ ঙ) যৰয়াৰ চ) ৰrsquoজ যকি ে) টপ যপি যিবলনস
১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ এবকাটা যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰৰ পৰা হজবেক কবষজাত সাৰগৰীৰ পৰবকৰয়াকৰণযগৰবৰাংপবৰসকাৰকৰণৰৰণা ৰৰা তিা ৰাবট ে কৰা আবদ কাৰৰ িাবি দৰকাৰী সা-সজবল(পাোৰ বটলাৰ কrsquoিrsquo উইৰাৰ যপৰী যেোৰ ফাৰrsquo অবপিাৰ ৰrsquoজ যকি টপ যিবলনস আবদ) িািাকল যলাোৰ িািদ বদি লগীয়া ধিৰ িযেসথা কবৰিকল যগাট এবকাটাক অিম সাহা য বদয়া হrsquoি এইবকষতৰত এেএৰএএৰ কা মযসচীৰ অধীিত কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰ অিবৰাবদত িবল ধবৰ যলাো হহবে এইবকষতৰত ৰাজয চৰকাবৰ এেএৰএএৰ আচবিৰ অধীিত অবতবৰকত সাহা যও আগি াি পাবৰ
২৩২ উদযাি িসযৰ িাবি যখাজ কাব াি পৰা সৰাংগৰ িযেসথা (এৰআইবৰএইে আচবিৰ বিবদমিােলী অিসাবৰ)
০ ০ ০ এৰআইবৰএইে আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
36
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩৩ যগাহাবলহাহ-ককৰা পালিগাহবৰ পালি ndash পচিসাৰৰ িাবি যগাকল আচবি অি ায়ী)
০ ০ ০ যগাকল আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
ৰঠ ১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ ৪৫০০০ ২৪ যগাটৰ হজবেক সাৰগৰীৰ যপবকাং যলবিবলাং আৰ যেবণডাং ২৪১ বপবজএে লগrsquoসহ যপবকাং
যৰবটবৰবয়ল + হrsquoলrsquoগৰাৰ বপৰবণটাং পৰবত একৰত ২৫০০ টকাকক ৫০ একৰ
০ ৬২৫০০ ৬২৫০০ যপবকাং সাৰগৰী যলবিল পৰসতবত হrsquoলrsquoগৰাৰ েপা কৰা আবদ কাৰৰ িাবি আৰ হজবেক কবষসাৰগৰীৰ যেবণডঙৰ িাবি অিমসাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি এই ৰাবি যগাটৰ ৰখয সৰল িযবকতবয় পবৰচালিা কবৰি বপবজএে-ইবণডয়া যসউজ বচহনবট হজবেক যকষতৰৰ িাবি িযেহাৰ কৰা হয় বপবজএে-ইবণডয়া অবগমবিক বচহনবট সমপণমৰবপ পবৰেবতমত হজেকবষ যকষতৰৰ িাবি িযেহত হয় যলবিলৰ আবহম পৰসতত কবৰাবত যগাটৰ িাৰ বজলা তিা যেবণডাং কবৰাবত িযেহাৰ কৰা একক পৰৰাকট যপবকাং আবদৰ সবঠক তিয িকাৰ দৰকাৰ
২৪২ হজবেক সাৰগৰীৰ পবৰিহি (চাবৰচকীয়া িাহি ১৫ টি
০ ১২০০০০ ০ হজবেক সাৰগৰীৰ সাংগৰহ আৰ িজাৰকল পবৰিহি কবৰিৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি এই যকষতৰত
37
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
িাৰিহিকষৰতা কত) এটা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১২০০০০ টকাৰ সাহা য
ধিৰাবি চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি কৰয়ত িযেহাৰ হrsquoি
২৪৩ হজে কবষ যৰলা (সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ৩৬৩৩০ টকা)
০ ৩৬৩৩০ ০ যগাটসৰহক হজে কবষ যৰলা আবয়াজি কবৰিকল বিপিীৰ িযেসথা কৰা িািা বদয়া ৰজবৰ পৰচাৰ সাৰগৰী পবৰিহি তিা অিষঠাি পবৰচালিাৰ িাবি যহাো িযয়ৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰঠ ০ ২১৮৮৩০ ৬২৫০০ ২৮১৩৩০
উিৰ-পিমাঞচলৰ িাবি হজবেক কবষ ৰলয িাংখল অবি াি
উবললখিীয় বদিবিাৰ
bull যদিৰ উিৰ-পে অাংিত হজবেক কবষৰ সমভােিীয়তাৰ বদিবটাকল লকষয কবৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালবয় এই যকনদৰীয় আচবিখিৰ পৰেতমি কবৰবে
bull এই অি ায়ী কবষ বিিাগৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলত হজবেক কবষৰ পৰসাৰ িবিৰ পৰবচষটা চবলাো হrsquoি bull যদিৰ উিৰ-পে অঞচলৰ ৰাজযসৰহ িাৰতৰ হজবেক সাৰগৰী যকষতৰকল উননীতকৰণৰ িযেসথা কৰা হrsquoি
38
bull কষক বহত যগাট (এফআইবজ) আৰ কষক উৎপাদক যকামপািীসৰহক সাংগৰহ একতৰীকৰণ িসয চবপাোৰ পােৰ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ িজাৰ িযেসথাৰ সবত সাংব াগ সথাপি আবদৰ জবৰয়বত সেল কবৰ যতালা হrsquoি
bull ইয়াৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলক বিজা হজবেক সাৰগৰীৰ যেণড সবষট কবৰ পৰাকক সকষৰ কবৰ যতালা হrsquoি bull জীে-হিবচতৰযত অবতিয় সৰবিিালী এই অঞচলবটাত িকা জীে-হিবচতৰই অবিক বিকলপ িসযৰ সনধাি বদয়াৰ িযাপক সমভােিা
উৎপাদিৰ পৰা পৰবকৰয়াকৰণ বিপণি আৰ সিমবিষত গৰাহককল বিতৰণ প মযনত সৰগৰ সবিধাসৰহৰ িযেসথা কত িাবণবজযকবিবিত হজবেক কবষ যগাট গঠিৰ লকষযবৰ যলাো এই ৰলয িাংখল বিকাি আচবিৰ অবত গৰতবপণম উপাদািসৰহ হrsquoল ndash
আপবি বক লাি কবৰি
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক ৰলয িাংখল উৎপাদি ক১ হজবেক উৎপাদি যগাটৰ গঠি ক১১ যগাট গঠি আৰ এেএফএবচ বিয়ৰািসাবৰ কষক উৎপাদি যকামপািী গঠি
৫০০ কষক অনতিমকত যহাো ৰঠ ১০০ এফবপবচৰ পৰবতযকবৰ িাবি ২০৩৭৫ লাখ টকাকক পৰবত কষকৰ িাবি ৪০৭৫ টকা
ক১২ কবষিবৰবত পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী উৎপাদিৰ িাবি পবৰকাঠাবৰা হতয়াৰীৰ িাবি সহায় (পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক) আৰ কবষ-যকষতৰ িবহমিত উপাদািৰ িাবি পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক
পৰবত যহকটৰত ৭৫০০ টকাকক দিাৰ = ১৫০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
ক১৩ গণসমপনন িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িািদ অিমসাহা য পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৩৫০০০ টকাৰ ৫০ িসয অি ায়ী পৰকত ৰলযকলবক সীবৰত
১৭৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ
39
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক২ সমপৰসাৰণ যসো পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ সলিতা বিবিতকৰণ পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণ আবদৰ িাবি সাহা য ক২১ ৰাজযৰ ৰখয এবজনসীৰ দবাৰা পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ য াগাি বিতৰণ আৰ কবষ-সজবলৰ কাষটৰ
হায়াবৰাং যচণটাৰৰ িযেসথাৰ িাবি সাহা য পৰবত কষক উৎপাদি সাংসথাৰ িাবি ১০ লাখকক
ক২২ উৎপাদিৰ সৰয়ত পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি সহায় আৰ সমপৰসাৰণ যসো ক২২১ যসো য াগািধবৰাতাসকলৰ য াবগবদ পৰবিকষণ সহব াবগতা তিয সাংৰকষণ আৰ িসয উৎপাদিৰ
পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা (এৰআইবৰএইে অিসাবৰ) পৰবত যহকটৰত ১০০০০ হক
খ ৰলয সাংব াজি পৰবকৰয়াকৰণ (যিাংকৰ সবত ঋণসাং কত এফবপবচ আৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি) খ১ িসয চবপাোৰ পােৰ ৰলয সাংব াজি ndash সাংগৰহ একতৰীকৰণ আৰ যগৰবৰাং সবিধাৰ িযেসথা খ১১ সাংগৰহ একতৰীকৰণ তিা যগৰবৰঙ যগাট গঠিৰ িাবি কা মযকৰী পবৰকাঠাবৰাৰ সথাপি যগাবট পৰবত
১৫ লাখকক (৭৫ ৰাজসাহা য) ১১২৫ লাখ
খ২ যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহিৰ সকবলা িযেসথাসহ ৰলয সাংব াজি আৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপি খ১১ ৮০০ লাখ টকা িা অবধক পবৰৰাণৰ ৰঠ বিিীয় িযয়সাবপকষ সৰবিত পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপিৰ
িাবি যিাংকৰ ঋণ সাং কত যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা যৰ ৰপত অিবৰাবদত বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ এফবপবচৰ িাবি ৭৫ হল আৰ িযবকতগত উবদযাগীকল ৫০ িতাাংিকল সীবৰত
৬০০০০ লাখ
খ৩ ৰলয িাংখল যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহি খ৩১ সৰবিত যপবকাং গহ ৰঠ িযয় পবৰৰাণ ৫০ লাখ িা তবতাবধকৰ যকষতৰত এফবপবচকল ৭৫ আৰ
িযবকতগত যকামপািীকল ৫০ হাৰত ৰাজসাহা য আৰ এই পবৰৰাণ ৩৭৫০ লাখকলবক সীবৰত ৩৭৫০ লাখ
40
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
খ৩২ চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি ৰঠ িযয় ১২ লাখ প মযনত ৫০ ৬০০ পৰবত এফবপবচপৰবয়াজি সাবপকষ
খ৩২১ ৰঠ িযয় ২৫ লাখ প মযনত িীতলীকত পবৰিহি িাহি (৭৫ ৰাজসাহা য এফবপবচৰ িাবি আৰ িযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ৫০)
১৮৭৫ লাখ
খ৩২২ পৰাক-িীতলীকৰণিীতল িৰালৰাইবপবিাং ককষ ১৮৭৫ লাখ গ ৰলয িাংখল বিপণি ndash যেবণডাং যলবিবলাং পৰাৰাণীকৰণ ৰািদণড বিয়নতৰণ খচৰা বিকৰী যকনদৰ ৰখয সাংসথাৰ দবাৰা সজাগতা আৰ পৰচাৰ গ১ যেবণডাং যলবিবলাং যপবকবজাং পৰচাৰ তিা পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰৰ পৰাৰাণীকৰণ (এলএে) পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ২ আবলাচিা চকৰসিা কৰমিালা যকৰতা-বিবকৰতা ৰীট িীলাৰ সিা উৎসে পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ৩ পৰচাৰকা ময েপা গৰনথ িা পবসতকা বচবিৰা িা সথািীয় বিজঞাপিৰ দবাৰা গৰাজকৰ সজাগতা তিা তিযৰ
পৰসাৰৰ িযেসথা পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ দৰকাৰ
গ৪ ৰখয িজাৰত ৰ িািা পৰসতাে অিসাবৰ ৰলয িাংখল সহায়ক সাংসথা ১ ৰখয সাংসথাহজবেক সাৰগৰী িৰমআচবিৰ ৰপায়ি আৰ বিপণিৰ সবিধাৰ িাবি হজবেক অবি াি সথাপি ৰাবজযক বিবিত গঠি কৰা হrsquoি ১১ কৰমচাৰী জিিবকত ভৰৰণ আৰ আপদকালীি িযয় আিষঠাবিক সেলীকৰণ আৰ নতৰ-পাবত তিা সা-
সজবলৰ িািা িা কৰয় আচবিৰ ৰঠ িাবজটৰ ৫
41
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
১২ হজবেক পৰাৰাণীকৰণ সাংসথাৰ পৰবতষঠা কাবৰকৰী বিবদমিােলী পৰসতবত পৰবিকষণ ৰািেসমপদৰ জঞাি িবি তিা সাংসথাৰ পৰবতষঠাৰ সবিধাৰ িাবি পৰাৰিমদাতাৰ সহায় লrsquoিকল এককালীি সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি ৰািেসমপদৰ িািদ যহাো িযয় ৰাজয চৰকাবৰ িহি কবৰি
কাক য াগাব াগ কবৰি
ৰাবজযক প মযায়ত উিৰ-পেৰ ৰাজযসৰহৰ কবষউদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
বজলা প মযায়ত বজলা উদযািিসয বিষয়া বজলা কবষ বিষয়া িা উিৰ-পেৰ ATMA কা মযসচীৰ পৰকলপ সঞচালকসকল
42
অধযায় ৬ ndash উদযাি িসয (অবধক আয়ৰ িাবি ফলৰল িাক-পাচবল আৰ ফলৰ যখবত)
বক কবৰি bull কৰ ৰাবটৰ পৰা অবধক উপাজমি কবৰিকল উদযাি িসযৰ যখবত কৰক bull সবাসথযিাি িসযৰ িাবি উচচ ৰািবিবিষট যৰাপি সাৰগৰী িযেহাৰ কৰক bull ফলৰল-িাক-পাচবল অবধক বদি সবতজ কবৰ ৰাবখিকল িীতল িৰালিীতল গহ িযেহাৰ কৰক bull চবপাো পবৰসকাৰ কৰা যেণী অিসবৰ িাগ কৰা িা যগৰবৰাং সাংসাধি িা পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকবজঙৰ সবঠক যকৌিল পৰবয়াবগবৰ সিমাবধক
লাি আহৰণ কৰক bull পবলগহ লrsquo-টাবিলত আিতৰীয়া পাচবল আৰ ফল উৎপাদি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) উদযাি িসযৰ সাহা য ১ পাচবলৰ িীজ উৎপাদি (বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৫ যহকটৰ) ক) ৰকত পৰাগিকাৰী িসয ক) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০
িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ
ক) পৰবত যহকটৰত ৩৫০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
43
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) িণমসাংকৰ িীজ খ) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ উচচ পৰ বকতসমপনন িাচমাৰী (২-৪ যহকটৰ যগাট)
যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ পৰবৰট বিবিত সিমাবধক ৪ যহকটৰ এবলকাৰ িাবি সাহা য বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ৫০০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
২৫ লাখ পৰবত যহকটৰত
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
44
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩ কষদৰ িাচমাৰী (১ যহঃ যগাট) যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০ লাখ টকা পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা যৰ ৰপত বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ২৫০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় আাংবগক পৰজিিৰ পৰা উৎপাবদত ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৪ িতি অচমাৰ সথাপি ১ ফল-ৰল ক) িযয়িহল িসয
i আঙৰ বকবে লতাবিল আবদৰ দবৰ ফলৰল (বিপ জলবসঞচি িযেসথাসহ)
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ যেবলে আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ
পৰবত যহকটৰত ৪ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
45
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
ii ফলৰল (বিপ জলবসঞচি অবিহবি)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰ আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) ষটৰবিৰী ১) বিপ জলবসঞচি আৰ
ৰালবচাং সহ সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১১২ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ২৮০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
46
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২) বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
গ) কল (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ দটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
47
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
) ৰাবটকঠালআিাৰস (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঙ) কল (কলা-কষমণবটে কালোৰ)
48
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
চ) ৰাবটকঠালআিাৰস (কলা-কষমণ) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৫৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
49
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
ে) অবৰতা ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত ((৭৫২৫)) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
50
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
জ) অবত উচচ িতবৰ পিৰো িাবগো িা বৰৰrsquo অচমাৰ ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বতবিটা বকবসতত বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঝ) উচচ িতবত যৰাপি (আৰ ৰধবৰ বলচ ৰাবলৰ আবপল যিৰজাতীয় ফল ইতযাবদ)
51
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ (৬০২০২০) বদয়া হrsquoি বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
যহকটবৰ পৰবত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত ক) সাধাৰণ িযেধািত িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত
52
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক িহিষমী যিাবহাো গেৰ যকষতৰত দটা বকবসতত ৭৫২৫ হাৰত ধি বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) সকবলা ৰাজযৰ িাবি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৫ ৰেলা জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
53
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) িীজজাতীয় ৰেলা আৰ কণডজাতীয় ৰেলা
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
৩০০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২) িহিষমীয় ৰেলা (জালক ৰালবেবি লাং জাইফল িা িাটবৰগ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ ফল (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২ যহকটৰ) ১ কটা ফল কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি সাধাৰণ এবলকাত ৰঠ
িযয়ৰ ৪৫ আৰ অিযািয যেণীৰ কষকৰ িাবি ২৫ সাহা য বদয়াৰ বিপৰীবত উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ কণডজাতীয় ফল পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
৩ বিবেনন িা লজ ফল পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
54
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ সগবনধ জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ িযয়িহল সগবনধ িসয
(পাটচাউবল বজবৰবিয়াৰ ৰrsquoজবৰৰী আবদ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ অিযািয সগবনধ িসয যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০০০ টকা পৰবত যহকটৰত বদয়া হrsquoি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ যৰাপি িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ কাজ কrsquoকrsquo
55
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপি সাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইবপএৰআইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) বিপ জলবসঞচি অবিহবি যৰাপি সাৰগৰী তিা আইবপএৰ আইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক ক) আৰ খ) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি বতবিটা বকবসতত সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
56
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯ কাঠফলা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ক) উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
খ) িীজ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ১৫ লাখ টকাকক
গ) পচিসাৰ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
57
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১০ অিৎপাদিিীল অচমাৰৰ পিৰজজীবেতকৰণ আৰ গেৰ যচাো-বচতা (সিমাবধক ২ যহকটৰপৰবত বহতাবধকাৰী)
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১১ জলসমপদৰ সাংৰকষণ ক) ৰাজহো
পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীপলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং কত যখবতপিাৰৰ জলাধাৰ
কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ ১০০ বৰটাৰ x ১০০ বৰটাৰ x ৩ বৰটাৰ িা তাতকক সৰ আকাৰৰ পখৰীৰ দবাৰা ১০ যহকটৰ কৰাণড এবলকাৰ জলবসঞচিৰ িাবি দৰকাৰী খৰচৰ ১০০ পৰrsquoৰাটা বিবিত বিনতৰ ৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক বফলম িা আৰবচবচ লাইবিাং িকা আৰ যকাবিা সৰাজ িা কষকৰ যগাটৰ দবাৰা ৰাবলকািাধীি আৰ পবৰচাবলত িযেসথা লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সাহা য যকেল পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ িাবিবি সীৰািি িাবকি অেবিয এিবৰগাৰ বহতাবধকাৰী যিাবহাোসকলৰ িাবি পখৰী িা কো খনদাৰ তিা
পৰবত পখৰীৰ িাবি সৰতল অঞচলৰ যকষতৰত ২০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
58
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
লাইবিঙৰ িািদ যহাো সৰসত িযয় এই আচবিৰ দবাৰা পাি পাবৰ
খ) িযবকতগত প মযায়ত জলাকষমণ িযেসথা - ২০বৰ x২০ বৰ x ৩ বৰটাৰ যজাখৰ পখৰীিলীিাদ কো আবদৰ িাবি পৰবত িবৰটাৰত ১২৫ টকাকক
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটকআৰবচবচ লাইঅবিাং সহ িযেসথাৰ ৫০ িযয় লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰৰাটা বিবিত আৰ কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সাহাসয অিবৰাবদত কৰা হrsquoি এবি সবিধাৰ যচাো-বচতা বহতাবধকাৰীবয় বিবিত কবৰি লাবগি
পৰবতযক যগাটৰ িাবি সৰতলৰ যকষতৰত ১৫০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ যকষতৰত ১৮০ লাখ টকা
১২ আবেত সৰবকষত কবষ ১যসউজ গহ
ক) যফি আৰ যপৰ িযেসথা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৪০০০ িগম বৰটাৰ এবলকাৰ ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগমবৰত ১৬৫০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪৬৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪২০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
59
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ১৪০০ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) পৰাকবতকিাবে যিবনটবলবটৰ িযেসথা ১ চঙাসদি গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগমবৰত ১০৬০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৯৩৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৮৯০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
60
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ৮৪৪ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৫৪০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৬২১ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৫০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
61
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৫১৮ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ যশবৰ যিট গহ ক) চঙা সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগম বৰত ৭১০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৮১৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৯২ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৫৬৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৩৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
62
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৪১৪ টকা
৩ পলাবষটক সৰাংগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ১০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰত ৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৭৫ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৪ োক ইি টাবিল পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৫ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ৮০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৫ পকষীপৰবতবৰাধী িা বিলা পৰবতবৰাধী যিট
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৫০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৩৫ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ পবল হাউেত গবজাো উচচৰলযৰ পাচবলৰ যৰাপি
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ১৪০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
63
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাৰগৰী আৰ যখবতৰ িািদ যহাো িযয়
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা অবকমৰ আৰ এনথবৰয়াৰৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৭০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা কাবিমচি আৰ জাবিমৰাৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬১০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৯ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা যগালাপ আৰ বলবল ফলৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৪২৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১০ পলাবষটক ৰালবচাং পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ সিমাবধক এবলকাত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত সৰতল িবৰৰ িাবি ৩২০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
64
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ঠাইৰ িাবি ৩৬৮০০ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৩ সৰবিত পবষট আৰ কীট-পতাংগ িযেসথাপিাৰ যপৰাৎসাহি পৰসাৰ ক) আইবপএৰআইএিএৰৰ পৰসাৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত
যহকটবৰ পৰবত সবিমাচচ ১২০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৩০ পৰবত যহকটৰত ৪০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) যৰাগৰ আগজািিী যগাট (ৰাজহো খণডৰ যগাট)
১০০ িযয় যগাবট পৰবত ৬ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িায়rsquoকনটৰল পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ৯০ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) উবিদ সবাসথয বিবিক ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
65
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) পাতকলা বিবিষক পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৪ হজবেক কবষ ক) হজবেক কবষৰ পৰবয়াগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
এবলকাত যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা প মযনত িযয়ৰ ৫০ এই পবৰৰাণ ৰঠ বতবিিেৰত আদায় বদয়া হrsquoি আৰ তাবৰ পৰিৰ িেৰত ৪০০০ টকা আৰ ২য় তিা ৩য় িেৰত ৩০০০ টকাকক বদয়া হrsquoি এই আচবি পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ সবত সাংব াগ কবৰি লাবগি
২০০০০টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) হজবেক পৰাৰাণীকৰণ ৫০ যহকটৰৰ এটা িাষটাৰৰ িাবি ৰঠ ৫ লাখ টকাৰ ১৫০ লাখকক পৰিৰ ২ িেৰ আৰ ২00 লাখ ততীয় িেৰত
পৰকলপ বিবিক এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
66
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
গ) যকচসাৰ যগাটহজবেক উপাদাি উৎপাদি
পৰrsquoৰাটা বিবিত সথায়ী যগাটৰ যকষতৰত ৩০x৮x২৫ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি িযয়ৰ ৫০ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ৯৬ ি ফট আকাৰৰ (১২x৪x২) আৰ IS১৫৯০৭২০১০ পৰাৰাণীকত যিৰৰ িাবি ৫০ িযয় পৰবৰট বিবিত বদয়া হrsquoি
সথায়ী বিৰমাণৰ িাবি পৰবত ইউবিটত ১০০০০০ টকা আৰ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ১৬০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৫ চবপাোৰ পােৰ সৰবিত িযেসথাপিা ক) যপক হাউচ ৰলধিী িযয়ৰ ৫০ ৯ বৰx ৬ বৰ
আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৪ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইেৰ উপ-আচবি
খ) কিবিয়ৰ যিলট চবটমাং যগৰবৰাং পবৰসকৰণ শসক-কৰণ আৰ ওজি যজাখাৰ সবিধা সহ সৰবিত যপকহাউচ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ বৰx ১৮ বৰ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৫০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
৬ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
67
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
যগাটৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) িীতল ককষ (যষটবজাং) সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৩০ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি ১৫ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) ভৰাৰযৰাণ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ িীতল িৰাল (বিৰমাণ সমপৰসাৰণ আৰ আধবিকীকৰণ) ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ৮০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
68
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ১০০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি দৰকাৰী অবতবৰকত উপাদািৰ িাবি পৰবত যৰবেকটিত অবতবৰকত ১০০০০ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ আৰ িীতল-িাংখলৰ আধবিকীকৰণ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
সিমাবধক ২৫০ লাখ PLC যপবকবজাং লাইিে ৰক যলবিলাৰে উননত যগৰৰাৰ বিকলপ
69
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
পৰ বকত যষটবকাং বচবষটৰ ইিচবলেি আৰ যৰবফৰজাবৰচিৰ আধবিকীকৰণ ইতযাবদ
ঙ) িীতলীকত পবৰিহি িাহি সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ যৰবেকটিৰ িাবি ২৬ লাখ টকা (NHM amp HMNEH) আৰ তাতকক কৰ কষৰতাৰ (৪ যৰবেকটিতকক কৰ িহয়) িাবি পৰৰাটা বিবিত
চ) পৰািবৰক ভৰাৰযৰাি বিনতৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবতবটা যগাটত ২৫ লাখ টকা
ে) পকি গহ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
পৰবত যৰবেকটিত ১ লাখকক
70
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
জ) িাসপীিেি বিিমৰকৰ িবকতৰ িীতল ককষ (৮ যৰবেকটি)
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ৫ লাখকক
ঝ)
সাংৰকষণ গহ (কৰখৰচী) ৰঠ িযয়ৰ ৫০ িতি যগাটৰ িাবি পৰবতবটাত ২ লাখকক আৰ পৰণা যগাটৰ উননীতকৰণৰ িাবি পৰবতবটাত ১ লাখকক
ঞ) কৰখৰচী বপয়াজ ৰজত ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ১৭৫ লাখকক
ট) পো িণ িবকত িীতল ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত ককষত ৪০০০ টকাকক
ঠ) সৰবিত িীতল-িাংখল য াগাি িযেসথা
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰকলপ বিিমৰ পৰকলপত ওপৰৰ গ-১ ৰ পৰা গ-১৩হল িকা উপাদািৰ বিনতৰ
71
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
দটা িাবকি লাবগি সিমাবধক িযয় ৬০০ লাখ টকা
৪ সৰবিত পষট হাৰবিষট িযেসথাপিা িা চবপাোৰ পাচৰ সৰবিত িযেসথাপিা িাহৰ িাবি কটাৰ পােত
ৰজতকৰণ আৰ সাংসাধি িযেসথা
ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) ৰাষটৰীয় উদযািিসয িৰম (NHB) ১ ক) িযেসাবয়ক উদযাি িসযৰ বিকাি ১ ৰকবল পিাৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৩০
লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৩৭৫০ লাখ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত পৰকলপত ৭৫ লাখ (যখজৰ জলফাই আৰ যকিৰৰ িাবি ১২৫ লাখ)হক ২ যহকটৰতকক অবধক অঞচল সাৰৰা পৰকলপৰ িাবি
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
72
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ সাংৰবকষত আেৰণ পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫৬ লাখত সীৰািি যহাোকক পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক এবলকা সাৰৰা পৰকলপৰ িযয়ৰ িাবি ১১২ লাখ টকা পৰবত পৰকলপত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
৩ সৰবিত পষট হাবিমষট িযেসথাপিা পৰকলপ য বি যপকহাউে পকিককষ বৰফাৰ যিি খচৰা বিকৰী যকনদৰ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদ
অগৰগাৰী আৰ পিাদৰখী সাংব াগিযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ িাবি সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫০৭৫ লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৭২৫০ লাখ টকা যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ বদয়া হrsquoি যষটণডএলrsquoি পৰকলপৰ যকষতৰত NHM বিবধ ৰাবি চবলি লাবগি
পৰকলপই পৰবত ১৪৫ লাখ টকা পৰাক-িীতলীকৰণ যপক হাউে যগৰবৰাং যপবকাং িীতলককষ আবদ অবতবৰকত উপাদািবিাৰ যিবলগ যিবলগকক লি পৰা ায়
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
২ িীতলিৰালৰ বিৰমাণ সমপৰসাৰণআধবিকীকৰণ তিা উদযািিসযৰ ৰজতকৰণৰ িাবি ৰলধিী বিবিবয়াগ ৰাজসাহা য ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত
73
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৭৬০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৭২০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৬৮০০যৰে
ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
খ)িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
74
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৯৫০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৯০০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৮৫০০টকা যৰে
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
75
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাহা যিকত কবৰি ndash বিয়বনতৰত িাতােৰণ পৰ বকতৰ িািদ যহাো অবতবৰকতিযয়ৰ িাবদ ১০০০০ টকাকক পৰবত যৰবেক টিত
) িাবৰকল উননয়ি িৰম (CDB) ক) গণসমপনন যৰাপণ সাৰগৰীৰ উৎপাদি আৰ বিতৰণ ১ ৰাজহোিযবকতগত খণডত
িণমসাংকৰচাপৰ জাতৰ পবলৰ বিতৰণ
১ পৰবত একৰত ২৫০০০ পবলৰ িাবি ৰঠ খৰচৰ ২৫
পবলবয় পৰবত ৩৬ টকা উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
২ বিউবিয়াে িাবৰকল িীজ িাবগোৰ সথাপি
২ সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি িযয়ৰ ২৫ যহকটবৰ পৰবত ৬ লাখ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
76
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩সৰ িাবৰকল িাচমাৰী ৩ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ২৫
০৪ যহকটৰৰ পৰবতবট যগাটৰ িাবি ২ লাখ টকা
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) িাবৰকল যখবতৰ এবলকাৰ সমপৰসাৰণ ১ সাধাৰণ এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি
ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত উদযাি িসয উননয়ি
বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ক) ওখ জাত ক) ২৬০০০ টকা যহ
খ) িণমসাংকৰ খ) ২৭০০০ টকাযহ গ) চাপৰ গ)৩০০০০ টকাযহ ২ পাহাৰীয়া আৰ অিসবচত
এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত
ক) ওখ জাত ক) ৫৫০০০ টকাযহ
77
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িণমসাংকৰ খ) ৫৫০০০ টকাযহ
গ) চাপৰ গ) ৬০০০০ টকাযহ
গ) িাবৰকল যখবতৰ িাবি পৰ বকত বৰেি ১ যপাক-পতাংগ আৰ যৰাগাকৰানত িাবগোৰ িযেসথাপিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় পৰ বকতৰ বিকাি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক
উদযাি-িসযবিিাগ কবষ সৰিায় খণড আবদ বিিাগৰ িাবি ৫০ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িা যতবি সাংসথাৰ িাবি ২৫ লাখ ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ)পৰ বকতৰ পৰদিমি
78
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয়
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ
যকষতৰত ২৫
২ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ উৎপাদ িহৰখীকৰণৰ িাবি পৰ বকতৰ উননয়ি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৭৫ লাখ টকা i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
79
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৩৫ লাখ টকা
ii) পৰকলপৰ ৭৫ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) পৰ বকতৰ অবধগৰহণ পৰবিকষণ তিা পৰদিমি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৰঠ িযয়ৰ ১০০ i) ICAR(CPCRI) ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী
80
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) ৰঠ খৰচৰ ২৫ হল সীবৰত যহাোকক যিক-এবণডৰ
যকৰবৰট ৰলধি ৰাজসাহা য i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫
ii) অিসচীত জাবতজিজাবত ৰবহলাৰ িাবি পৰকলপ িযয়ৰ ৩৩৩
ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ যকষতৰত িযয়ৰ ২৫
iii) উচচ ৰলযৰ কবষৰ যকষতৰত আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপত পৰকলপ িযয়ৰ ৫০
) পৰণা িাবৰকল িাগািত িকক যৰাপি আৰ পিৰজজীবেতকৰণ ১ িয়সীয়া আৰ
অিৎপাদিিীল গে কাবট যপবলাো
গবে পৰবত ১০০০ টকাকক যহকটৰত সিমাবধক ৩২ যজাপা গেৰ িাবি
৩২০০০ টকা যহকটৰ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
81
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ িকক যৰাোত সাহা য যহকটবৰ পৰবত সিমাবধক ৪০০০ টকা সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০
পবলবয় পৰবত ৮০ টকা
৩ সৰবিত িযেসথাপিা পিবতৰ পৰবয়াবগবৰ ইবতৰবধয িকা িাবগোৰ উননীতকৰণ
দটা সৰাি বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ৭০০০০ টকাযহকটৰ
ঙ) িাবৰকল গেৰ িীৰাকৰণ আচবি ৰঠ বপৰবৰয়াৰ ৰাবিৰ ৭৫ ইয়াবৰ ৫০ বপৰবৰয়াৰ
িাবৰকল উননয়ি িবৰম আৰ ২৫ ৰাবজযক চৰকাবৰ বদি
৪-১৫ িেৰৰ পৰবতবজাপা গেৰ িাবি ৪৬৯ টকা আৰ ১৬-৬০ িেৰৰ গেৰ িাবি গবে পৰবত ৬৩৫ টকা ১০৩০ যসো কৰসহ
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
উদযািিসযৰ সৰবিত উননয়ি অবি াি আৰ ইয়াৰ উপ-আচবি সৰহৰ সবত য বি ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয়ৰ ৰাজযসৰহৰ িাবি উদযাি িসয অবি াি ৰাষটৰীয় িাহ বৰেি িাবৰকল উননযি িৰম আৰ ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰম bull এবলকাৰ পবৰৰাণ উবললখ িকবৰবল যহকটৰ িবল ধৰা হrsquoি bull ৰলয-ৰািদণডৰ অিম হrsquoল ndash ৰাজসাহা যৰ বিৰপণৰ িাবি ৰলযৰ উধমতৰ ৰাি
82
কাক য াগাব াগ কবৰি ৰাবজযক উদযাি িসয বিষয়া উপ-সঞচালক (উদযািিসয) আৰ ৰাবজযক প মযায়ত উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
যৰৌপালি
বক কবৰি
bull যৰৌপালি হrsquoল দবৰদৰিবৰহীি েবৰক কষকগৰাৰয েসৰাজ ৰবহলা আবদৰ দবাৰা পবৰচাবলত এক কবষ-বিবিক গৰাৰয কা মযসচী bull িাৰতৰ বিনন কবষ-জলিায়বে যৰৌপালিৰ িাবি বিষট সমভােিা আৰ সবিধা িহি কবৰ bull যৰৌপালবি পৰাকবতক সমপদৰ যকাবিা িযা াত িজবনমাোককবয় আয় আৰ বিবয়াগৰ সবিধা সবষট কবৰ bull যৰৌপালিযৰৌৰাবখবয় সচৰাচৰ অিবল য াো পৰাগবৰণ আৰ ফলৰ যৰৌৰ পৰা যৰৌৰস আৰ অিযািয উপজাত দৰেযৰ সবষটবৰ খাদয পৰসতবত
কবৰ bull যৰৌপালিৰ পৰা অিযািয উচচ ৰলযৰ যৰৌৰহ ৰাজাত সাৰগৰী য বি ৰবয়ল যজলী পৰপবলে যৰৌ-পৰাগ যৰৌ-বিষ যৰৌ-যেৰ আবদবৰা উৎপাদি
হয় bull যৰৌ-ৰাবখৰ জবৰয়বত যহাো পৰাগ-সাংব াবগ উৎপাদবিা িহল পবৰৰাবণ িবি কবৰ
আপবি বক পাি
83
কৰিাং উপাদাি MIDHNHMHMNEH ৰ অধীিত অিবৰাবদত সাহা যৰ হাৰ ১ যৰৌৰাবখৰ িাহৰ বিকাি আৰ িধমি ক) বিউবিয়াে (যপবৰগৰী) িাহৰ উৎপাদি গবেষণা পৰবতষঠািৰাজহো খণডৰ িাবি পৰকলপই পৰবত ২০ লাখ টকা খ) যৰৌৰাবখৰ পৰজিিকাৰীৰ দবাৰা যৰৌিাহ উৎপাদি পৰকলপই পৰবত ৪ লাখ অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ ২ ৮ যফৰৰ যৰৌিাহৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি
৫০ িাহ যৰৌ) পৰবতযক িাহত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৩ যৰৌচাক চপাৰ আবদৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাবৰৰ িাবি ৫০ টাকক যৰৌচাক চপাৰ)
পৰবতযক যৰৌচাকচপাৰৰ যগাটত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৪ যৰৌপালি সজবলৰ বিতৰণ (SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ এটা যচট (৪ টা যফৰৰ) আৰ FGPSSৰ ৩০ যকবজ যজাখৰ ১০ টা পাতৰ ১খি যিট আৰ এক যচট অিযািয সজবল)৫০ টা যৰৌিাহবহতাবধকাৰী
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত পৰবতযক যচটত ৮০০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৫ ৰািেসমপদ উননয়ি কা মযােলী সবনমলিআবলাচিাচকৰকৰমিালা ক) আনতজমাবতক প মায় পৰবতখিত ১০ লাখ টকা খ) ৰাষটৰীয় প মায় পৰবতখিত ৫ লাখ টকা গ) ৰাবজযক প মায় পৰবতখিত ৩ লাখ টকা ) বজলা প মায় পৰবত খিত ২ লাখ টকা ৬ পৰবিকষণ কা মযসচী ক) ৰাজযৰ বিতৰত হদবিক পৰবতযক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি ১০০০ টকা খ) ৰাজযৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
84
৭ পৰবিকষণৰলক ভৰৰণ-ৰাজযৰ আৰ যদিৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
bull যৰৌপালকপাৰসৰহক অিযািযসকলৰ বিতৰত হিজঞাবিক পিবতবৰ যৰৌপালি কবৰিকল অিমাৎ ৰাতৰ যৰৌককষ িা চপাৰ ককষৰ পৰাবহ যৰৌ উবলওো ৰাণীৰাবখ অনতৰক িা একসিৰাৰৰ পৰবয়াগ ফৰবগৰৰ পলাবষটক যৰৌ পাতৰৰ িযেহাৰ SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ িযেহাৰ আবদ পালি কবৰিকল অিবৰাধ জবিাো হrsquoল াৰ িাবি MIDH আচবিৰ অধীিত সাহা য লাি কবৰি পাবৰ
bull যৰৌিাহত যকবতয়াও যকাবিা এবণটিায়বটক িযেহাৰ কবৰি িালাবগ bull যকেল আিি হহ িকা যৰৌবহ বিসকাষণ কবৰি লাবগ bull হিজঞাবিক যৰৌপালিৰ িাবি সৰবয় সৰবয় এিবিবিৰ দবাৰা পৰচাবৰত পৰাৰিমসৰহ অিসৰণ কবৰি লাবগ
কাক য াগাব াগ কবৰি
bull বজলা উদযািিসয বিষয়া bull ৰাবজযক চৰকাৰৰ উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক bull কা মকৰী সঞচালক ৰাষটৰীয় যৰৌ িৰম বি উইাং বদবতীয় ৰহলা জিপি িেি িতি বদললী যফাি- ০১১-২৩৩২৫২৬৫ ইবৰইল ndash
nationalbeeboard2006gmailcom
85
অধযায় ৭ িীজ
বক কবৰি bull অঞচলবটাৰ জলিায়ৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সদায় অিবৰাবদত জাতৰ িীজ িযেহাৰ কৰক অিবৰাবদত হাৰত িীজ িযেহাৰৰ লগবত অিবৰাবদত
কবষ যকৌিল পৰবয়াগ কৰক bull পৰবত বতবিিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ য হ ধাি ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰৰাহৰ িাবদ) যতলজাতীয় িসয (ৰাই সবৰয়হ আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবহবৰ)
আবদৰ িীজ সলবি কৰক ৰাকক িাজৰা যজাোৰ ৰহৰৰাহ ৰাই সবৰয়হ আৰ স মৰখী ফলৰ িীজ দিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ তিা িণমসাংকৰ জাত আৰ বিবট িীজ পৰবতিেবৰ সলবি কৰক
bull সদায় সবীকবতপৰাপত সাংসথাৰ পৰা পৰৰাবণত িীজ কৰয় কৰক আৰ ঠাণডা শকাি তিা পবৰসকাৰ ঠাইত িীজ সাংৰকষণ কৰক bull সদায় যিাধি কৰা িীজ িযেহাৰ কৰক আৰ বসচাৰ আবগবয় িীজৰ বিশিতা অাংকৰণ অপতণৰ গবটৰ বৰহবল হহ িিকা আবদ গণবিাৰ
পৰীকষা কবৰ লওক
আপবি বক লাি কবৰি ক) িীজ বিতৰণৰ িাবি সাহা য
কৰ িাং
িসয পৰাৰাণীকত িীজৰ বিতৰণৰ যকষতৰত সাহা য আচবিউপাাংি
১ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
86
২ িীজৰ বিতৰণ i) উচচ উৎপাদিকষৰ িীজ ক) ধাি আৰ য হ খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয গ) ৰাহজাতীয় িসয ii) িণমসাংকৰ িীজ ক) ধাি খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয
বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ২৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
৩ হতলিীজ িসয (িাদাৰ স মযৰখী ফল চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ চফোোৰ বতল গবজবতল বলিবচৰ িা বতবচ এৰা)
বতলৰ িাবহবৰ ১৫ িেৰতকক অবধক যিাবহাো জাতৰ যকষতৰত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ হাৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ২৫০০ টকাকলবক সীবৰত বতল আৰ িণমসাংকৰ জাতৰ িীজৰ যকষতৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৪ পাৰত সাংৰবকষত িীজৰ ৰাি উননত যহাোকক ৰািবিবিষট িীজৰ উৎপাদি সমভেপৰ কবৰিৰ িাবি সকবলা িসযৰ িীজৰ িবিয়াদীপৰৰাবণত িীজ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
কষবক পৰবত এক একৰ ৰাবটৰ িাবি দৰকাৰী িীজৰ িাবি দািাজাতীয় খাদযিসযৰ িীজৰ ৰলযৰ ৫০ হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয াহ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৬০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ গাও আচবিৰ অধীিৰ িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি িকা উপ-আচবি (SMSP)
87
৫ কষক আতমসহায়ক যগাট এফবপঅrsquo আবদৰ িাবি যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ িবিয়াদী পৰৰাবণত িীজৰ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ আৰ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৭৫ ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি তিা িীজগাও আচবিৰ অধীিত যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ পৰাৰাবণত উৎপাদি
৬ হতলবখজৰৰ পবল িা গজাবল কষকৰ বিজা সৰগৰ আিাদী ৰাবটকবষিবৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকাত সীৰািি যহাোকক দৰকাৰী যৰাপি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৮৫
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৭ হতলবখজৰ ফলেতী যহাোৰ সৰয়বোোৰ িাবি কবষযচাোবচতা আবদৰ িািদ যহাোৰ িযয়ৰ িাবি সাহা য
ফলেতী যহাোকলবক সৰয়বোোত চাবৰিেৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৬০০০ টকাৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০ ২৫ যহকটৰ প মযনত িেৰত পৰবত যহকটৰৰ িাবি ৪০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৮ ৰৰাপাট আৰ যৰষটা িীজ গাও আচবি
পৰবত কইণটল পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদিৰ িাবি ৫৫০০ টকা এিএফএেএৰ িযেসাবয়ক িসয (ৰৰাপাট)
৯ ICAR আৰ SAU ৰ পৰা হতলিীজৰ েীৰাৰ িীজৰ কৰয়
DACamp FW আৰ ICAR ৰ িীজ বিিাগৰ দবাৰা বিধমাবৰত েীৰাৰ িীজৰ সমপণম ৰলযৰ পবৰবিাধ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
খ) িবিয়াদী আৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদিৰ িাবি সাহা য ১০ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
88
ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
১১ ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ ৰচৰ ৰটৰ িটৰাজৰাহ আৰ ৰি)
উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ িীজ পৰবত বকগৰাত ২৫ টকা হাৰত িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১২ িযবকতউবদযাগী আতমসহায়ক যগাট আবদবক ধবৰ সকবলা িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য
ক) সাধাৰণ অঞচলত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত অঞচলৰ িাবি ৫০ হাৰত যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰলধিী ৰাজসাহা য সবিমাচচ সীৰা পৰকলপই পৰবত ১৫০ লাখ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি- িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য বিতাি
গ) সকবলা হতলিীজ িসযৰ িাবি ১৩ িবিয়াদী িীজ উৎপাদিৰ িাবি
সাহা য বিগত ১০ িেৰত ৰকবল কৰা সকবলা জাতিণমসাংকৰ জাতৰ িাবি কইণটলত ১০০০ টকাকক আৰ বিগত ৫ িেৰত ৰকবল কৰা জাতৰ িাবি অবতবৰকতিাবে কইণটলত ১০০ টকাকক পৰৰাণীকৰণ তিা উৎপাদিিযয়ৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি কষকক ৰঠ ৭৫ ৰাজসাহা য আৰ িীজ উৎপাদক সাংসথাকল ২৫ ৰাজসাহা য সাংবিষট বিষয়ত সহায় পাি ndash ৰাবজযক কবষ বিিাগৰাবজযক িীজ বিগৰ িাবফৰ কিকrsquoইফবকাবহল আইএফএফবৰবচ যকনদৰীয় িহ-ৰাজয সৰিায় য বি এিবচবচএফ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
89
১৪ পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদি ঐ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ িীজ আনতঃগািবিৰ উননয়ি বিপ জলবসঞচলৰ িলী পতা পিাৰ সৰাি কৰা পিাৰৰ যজওৰা কা মযালয় গহৰ বিজলীসাংব াগ পাৰৰ যৰবচি আবদ িাদ বদ িীজ আনতঃগািবি য বি যেবচাং েrsquoৰ আদৰমতাহীি কবৰি পৰাৰ সবিধা কত িীজ গদাৰ জলবসঞচি িযেসথা য বি িলীিাদকো ৰটৰ পামপ বৰাংকলাৰ আবদবক ধবৰ সবিধাৰ িাবি ৫০ প মযনত সাহা য বিবিনন বৰেিত অনতিমকত িসযৰ িীজযৰাপি সাৰগৰী উৎপাদিত জবিত ৰাজয চৰকাৰৰাবজযক িীজ বিগৰ পাৰত ইয়াবৰ ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰৰ পাৰৰ িাবি ৭৫ িাৰত চৰকাৰৰ সাহা য আৰ ১০০ সাহা য ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়কবষ বিজঞাি যকনদৰক দবাদি পবৰকলপিাৰ সৰয়বোোত এিএৰঅrsquoঅrsquoবপ ত যলাো হতলিীজৰ বৰবি-বৰেি-১ত ৰঠ অিবৰাবদত ধিৰ সবিমাচচ ১ হল ৰঞজৰীৰ ধিৰ পবৰৰাণ সীৰািি িাবকি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ ক)
িীজ আনতঃগািবিৰ সবিধা সবষট (ৰাজহো খণডৰ িাবি) িীজ পৰবকৰয়াকৰণ সবিধা
১০০ যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ১-িীজ পৰবকৰয়াকৰণ পৰকলপ পৰবতষঠা ১০০০ যৰবেকটি ২০০০ যৰবেকটি ৩০০০ যৰবেকটি আৰ ৫০০০ যৰবেক টি (য হৰ িাবষমক পৰবকৰয়াকৰণ কষৰতাৰ বিবিক)ৰ িাবি বিবিনন ৰৰলাৰ আবহম অিসাবৰ গৰাণট-ইি-এইৰ উপলবধ সাহা য বিবনাকত হাৰত উপলবধ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
90
সাৰগৰী িাবষমক কষৰতা (যৰবেক টি)
১০০০ যৰবেক টি
২০০০ যৰবেক টি
৩০০০ যৰবেক টি
৪০০০ যৰবেক টি
৫০০০ যৰবেক টি
ৰখয সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ২৭৯০ ৩২৯০ ৪৭১০ ৫৬২০ ৬২৮০
আিষাংবগক সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ৯৯০ ১০১০ ১৩৯০ ২০৭০ ২১৩০
সিমৰঠ ৰলয
লাখ টকা ৩৭৮০ ৪৩০০ ৬১০০ ৭৬৯০ ৮৪১০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
২- ৰ সাংগৰাহক ৰিাবয়াং যপলটফৰম গহ বিৰমাণৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ যকষতৰত দৰকাৰী পৰকলপৰ িাবষমক কষৰতাৰ (MT)
পৰকলপৰ গহ আৰ সাংগৰাহক িাৰাণডাৰ যজাখ
িাবয়াং যপলটফৰম সিমৰঠ (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
১০০০ ৪৫০ ৭০০০ ৩১৫০ ১০০ ১২০০ ১২০ ৩২৭০ ২০০০ ৫২৫ ৭০০০ ৩৬৭৫ ২০০ ১২০০ ২৪০ ৩৯১৫ ৩০০০ ৭০০ ৭০০০ ৪৯০০ ৩০০ ১২০০ ৩৬০ ৫২৬০ ৪০০০ ৮০০ ৭০০০ ৫৬০০ ৪০০ ১২০০ ৪৮০ ৬০৮০ ৫০০০ ১০০০ ৭০০০ ৭০০০ ৫০০ ১২০০ ৬০০ ৭৬০০
91
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
১৫ খ)
িীজ ৰজতকৰণ সবিধা বিবিনন ধৰণৰ িীজ ৰজতকৰণ গৰাৰ তিা যপবলট িা যপবকট কিাৰ যৰয়াৰ ৰাষটাৰ আবদৰ িাবিও বিিীয় সাহা যৰ সবিধা আবে এই অিসবৰ িকা সবিধাসৰহ তলত বদয়া হrsquoল ndash বিেৰণ কষৰতা
যৰবেক টি আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
সিমৰঠ (লাখ টকা)
এবচবজআই চীট সহ িৰাল
১০০০ ৭০০ ৭০০০ ৩১৫০ ৪৯০০
যিবণটবলবটৰ সৰাি চালৰ িৰাল
১০০ ৭০০ ৭৫০০ ৩৬৭৫ ৫২৫০
আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৪০০০ ৪৯০০ ১৪০০
িাতািকবলত আৰ আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৮০০০ ৫৬০০ ১৮০০
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ িৰাল সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
92
১৬ বিবদমষট জাতৰ িীজৰ লকষযবিধমাবৰত উৎপাদি (VSTSP)
েীৰাৰ িবিয়াদী িীজৰ সলিতা তিা পৰৰাবণত আৰ িবিয়াদী িীজৰ চাবহদা অি ায়ী ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰবিিমাবচত এেএেবচ ৰাবজযক চৰকাৰৰ সাংসথা আইবচএআৰ ৰাবজযক কবি আৰ তাৰ অধীিৰ কবষ বিজঞাি যকনদৰ আনতজমাবতক পৰবতষঠাি আবদকল পৰকলপ বিিমৰ িযেসথাৰ দবাৰা িীজ উৎপাদিত যহাো িযয়ৰ ৭৫ অহমতা- জাতিণমসাংকৰ িীজ ৫ িেৰতকক যিবে ি া হrsquoি িালাবগি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
) ৰাষটৰীয় িীজ বৰজািম ১৭ পৰাকবতক দব মযাগ িা অিােিীয়
পবৰবসথবতৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি হসৰৰযাদী আৰ ৰধযৰীয়া সৰয়ৰ িসযৰ জাত
১ িীজৰ ৰলয -১০০ ২ িযেসথাপিা িযয় ndash ক) পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকাং িযয় ndash ৩০০ টকাকইণটল খ) পবৰিহি িযয় ndash ২০০ টকাকইণটল ৩ িীজ িৰালৰ আনতঃগািবিৰ িযয় ndash ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৫৭৭৪ লাখ টকা ৪ নতৰ-পাবত পৰকলপ গহ সাংগৰাহক যশবৰ আৰ িাবয়াং যপলটফৰম কৰয়ৰ িাবি সাহা য - ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৭০৫০ লাখ টকা ৫ সাৰগৰী যহণডবলাং সজবলৰ িযয় ndash পৰবত কইণটলত ৫০ টকা (এিাৰ) ৬ বফউবৰবগচি যৰবয়াং ধবলবিহীি পবৰবেিৰ িযেসথা দৰ কৰা আতবৰাো তিা যতবিধৰণৰ েবৰক জবিত িকা কাৰৰ িাবি যসোিযয় ndash কইণটবল পৰবত ১০ টকা (পৰবত িেবৰ) ৭ অিপব াগী িীজ িাদ বদয়াৰ িািদ িযয় ndash বিধমাবৰত ষটকৰ ১০ গবট আৰ িীজৰ দাৰৰ ৰাজৰ পািমকয
ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ তিা পৰ বকত বৰেিৰ (NAMET)ৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি
93
৮ কবমপউটাৰাইবজচিৰ কষট
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়া খণড কবষ উননয়ি বিষয়াATMA ৰ পৰকলপ সঞচালক ৰাবজযক িীজ বিগৰ
94
অধযায় ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত
বক কবৰি
bull ৰাবটৰ পবৰৰাণ আৰ িসযৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ উপ কত নতৰসজবল িযেহাৰ কৰক bull িযয়িহল সজবলৰ যকষতৰত কষক যগাট গঠি কবৰ িাৰাঅাংিীদাৰীতবৰ বিবিত িযেহাৰ কৰক bull িবৰ সমপদৰ সাংৰকষণ কৰক আৰ ইয়াৰ িাবি বজবৰা বটল চীৰ বিল যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যহপপী চীৰ বিল যৰাটাবিটৰ আবদ পৰবয়াগ
কৰক bull পাৰ াবনতৰক পৰীকষণ আৰ পৰবিকষণ পৰবতষঠাি কবষ বিজঞাি যকনদৰ আবদৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ উপ কত িযেহাৰ সৰয়ািসবৰ লি লগীয়া
তি আৰ চাবিমবচাং আবদৰ বিষবয় জাবি লওক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কবষ- াবনতৰকীকৰণৰ উপ-বৰেি
১ কবষৰ নতৰ-পাবত আৰ আবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
95
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১ ক) যেকটৰ i) যেকটৰ (০৮ ৰ পৰ ২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১০০০০০ ৩৫ ৭৫০০০ ২৫
ii) যেকটৰ (gt২০ৰ পৰা ৭০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১২৫০০০ ৩৫ ১০০০০০ ২৫
১ খ) পাোৰ বটলাৰ i) ৮ বিএইচবপৰ তলত ৫০০০০ ৫০ ৪০০০০ ৪০ ii) ৮ বিএইচবপ আৰ তাৰ ওপৰত ৭৫০০০ ৫০ ৬০০০০ ৪০ ১ গ) ধাি যৰাো নতৰ i) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ (৪ িাৰী) ৯৪০০০ ৫০ ৭৫০০০ ৪০ ii) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ ক) ৪-৮ িাৰীতকক যিবে খ) ৮-১৬ িাৰীতকক যিবে
২০০০০০ ৪০ ২০০০০০ ৪০
১ ) সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰ কাৰ িাইণডাৰ ১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
96
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii) সবয়াংবকৰয় ইউবৰয়া বেবকবটাং বৰপ যপলচবৰণটইউবৰয়া পৰবয়াগকাৰী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
১ ঙ) যসপবচবয়লাইজৰ সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰযদাো নতৰ ii) পষট হrsquoল বৰগাৰঅগৰ iii) বিউবৰবটকঅিয যৰােিী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
97
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১চ) সবয়াংচাবলত উদযািিসয নতৰ i) ফলবেঙা নতৰ ii) গে কলৰ বদয়া িা পৰবিাং নতৰ iii) ফল হাৰবিষটাৰ iv) ফল যগৰবৰাং কৰা নতৰ v)যেক েলী vi) িাচমাৰী বৰবৰয়া বফবলাং নতৰ vii) িহৰখী হাইিবলক পিবত viii) পৰবিাং িাবৰাং যগৰবটাং বশববয়বৰাং আবদৰ িবকতচাবলত সজবল
১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
98
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ িা পাোৰ বটলাৰ চাবলত সজবল পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) উইৰ যিচাৰ x) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xi) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০
৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০
৪০
99
xv) পাোৰ যহৰrsquo xvi) কৰাষট যেকাৰ xvii) ৰটrsquo কাবলটবিটৰ
ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০
xviii) বচবজল পলাউ i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১০০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৬০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৮০০০
৪০ ৪০
২ খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ i) পষট হrsquoল বৰগাৰ ii) আল যৰাো নতৰ iii) আল খনদা নতৰ iv) িাদাৰ খনদা নতৰ v) বষটৰপ বটল বিল vi) যেকটবৰ টিা বৰপাৰ vii) বপয়াজ হাৰবিষটাৰ viii) ধাি যখৰ কটা নতৰ ix) বজৰrsquo বটল বচৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল x) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ xi) কবহয়াৰ কটাফলা নতৰ xii) যপলণটাৰ xiii) চীৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
100
xiv) ৰাবলট-কৰপ যপলণটাৰ xv) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvi) বৰজ-ফাৰrsquo যপলণটাৰ i) টািমrsquo বচৰাৰ ii) বিউবৰবটক যপলণটাৰ iii) বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ iv) বিউবৰবটক বিবজবটিল বচৰাৰ vi)যহপপী বচৰাৰ vi) পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং যৰবচি vii) একো ফাবটম চীৰ বিল viii) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট ix) ৰালচাৰ x) চীৰ বেবটাং িাৰ xi) চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০ ৪০
২ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
101
iii) পাোৰ উইৰাৰ (ইবঞজিচাবলত) lt ২ বিএইচবপ gt ২ বিএইচবপ
১৫০০০ ১৯০০০
৫০
১২০০০ ১৫০০০
৪০
২ ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যৰক iv যিলাৰ v ষটৰ বৰপাৰ vi বফৰ িক যৰবচি vii ষটািলাৰ যশবিাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
২ ঙ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ iii ৰাবলটকৰপ যেোৰ iv যপৰী যেোৰ v োে কাটাৰ vi উইিrsquoবয়াং যফি
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৫০ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০
৪০
102
vii বৰপাৰ viii ৰrsquoোৰ ix যৰইজ যশবলাৰ x সপাইবৰল যগৰৰাৰ xi যেইল হাবিমষটাৰ xii ইি-বফলৰাৰ xiii ৰrsquoোৰ যেৰাৰ (অল পাৰপাজঅল
কৰপ)
ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০
২চ) চাফ কাটাৰ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ৫০
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০ ৪০
103
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
x)উইৰ যিচাৰ xi) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
104
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ xv) চাি-চইলাৰ xvi) যেনস যৰকাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) িাণড ফৰৰাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) পাোৰ যহৰrsquo (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xix) যিকহrsquo লrsquoৰাৰ ৰজাৰ (যেকটৰ অপাবৰবটৰ) xx) পাোৰ যহৰrsquorsquo xxi) িাণড ফৰৰাৰ xxii) কৰাষট যেকাৰ xxiii) ফাৰrsquo অবপিাৰ
105
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxiv) ৰটrsquo কালবটবিটৰ ৩খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ iবজৰrsquo বটল চীৰ বিল কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
ii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iii চীৰ বিল iv পবটটrsquo বৰগাৰ v যেকটৰ িি বৰপাৰ vi অবিয়ি হাৰবিষটাৰ vii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ
বিল viii চীৰ বেবটাং িাৰ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ix পষট হল বৰগাৰ x পবটটrsquo যপলণটাৰ xi গৰাউণড িাট বৰগাৰ
৬৩০০০ (সকবলা িসযৰ িাবি)
৫০ ৫০০০০ ৪০
106
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xii বষটৰপ বটল বিল xiii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ
উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট
xiv ৰাইচ ষটৰ চপাৰ xv চগাৰ যকি
কাটাৰবষটৰপাৰযপলণটাৰ xvi ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvii বজৰ বটল ৰাবলট কৰপ
যপলণটাৰ xviii বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ xix টািমrsquo চীৰাৰ xx বিউবৰবটক যপলণটাৰ
107
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxi বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ
xxii বিউবৰবটক বিবজবটিল চীৰাৰ
xxiii যহপপী চীৰাৰ xxiv কাোিা যপলণটাৰ xxv যৰবিউৰ যৰৰাৰ xxvi ফাবটমলাইজাৰ যৰৰাৰ
(বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xxvii পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং
যৰবচি xxviii সবয়াংবকৰয় ধািৰ
কবঠয়া বসচা নতৰ
108
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxix একো ফাবটমলাইজাৰ চীৰ বিলচীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
xxx ৰালচাৰ
৩ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰােউইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ iii উইৰাৰ (বপবটঅrsquo
অপাবৰবটৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
৩ ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ (৫ অশবিবকততকক অবধক িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক ওপৰৰ যেকটৰ চাবলত)
i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
109
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii যেোৰৰাবলটকৰপ যেোৰ
iii যপৰী যেোৰ iv যৰইজ যিলাৰ v চাফ কাটাৰ vi ফবৰজ হাবিমষটাৰ
যেইল হাবিমষটাৰ vii িাৰম যসকয়াৰাৰ viii ইিবফলৰাৰ ix বৰপাৰ x ৰrsquoোৰ xi ৰিাৰ যেৰাৰ (অল
পাৰপাজঅল কৰপ) xii সপাইবৰল যগৰৰাৰ
110
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ ঙ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যহrsquo যৰক iv যিলাৰ (যগালাকাৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
v যিলাৰ (আয়তাকাৰ) vi উৰ বচপাৰ vii চগাৰবকি যৰটি
যৰবিজাৰ viii কটি ষটক আপৰটাৰ ix ষটৰrsquo বৰপাৰ x ফীৰ িক যৰবচি xi ষটািল যশবিাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
সকবলা ৰািহপশৰ দবাৰা চবলাো টিা সজবলআবহলা
111
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৪ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i এৰবি পলাউ ii বৰসক পলাউ iii কাবলটবিটৰ iv যহৰrsquo v যলবিলাৰ যিৰ vi ফাৰrsquo অবপিাৰ vii বৰজাৰ viii পাৰলাৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
৪খ) িীজবসচা আৰ যৰাো নতৰ i ধাি যৰাো নতৰ ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
112
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল iii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iv যপলণটাৰ v বৰিলাৰ vi ধািৰ কবঠয়াতলী পৰসতবত সজবল vii চীৰ বেবটাং িাৰ viii শৰী পিবতৰ িাবি ৰাকমাৰ ix িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক কৰ) ১৫০০ ৫০ ১২০০ ৪০ x িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক যিবে) ১৯০০ ৫০ ১৫০০ ৪০
৪ গ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
113
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iii উইিrsquoবয়াং যফি iv গেত িগািকল জখলা v উদযািিসযৰ হসতচাবলত সজবল vi যৰইজ যশবলাৰ vii ফীৰ িক যৰবচি viii সপাইবৰল যগৰৰাৰ ix চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচকল) ৫০০০ ৫০ ৪০০০ ৪০ x চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচতকক যিবে) ৬৩০০ ৫০ ৫০০০ ৪০
৪ ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ িা াহ-িি কটা নতৰ ii উইৰাৰ iii কrsquoিrsquoউইৰাৰ
৬০০ ৫০ ৫০০ ৪০
114
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iv িাবগোৰ হসতচাবলত আবহলা ৫ উদযািিসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ আবহলা- নতৰপাবত সবয়াংচাবলত িা অিযািয িবকতবৰ চাবলত উদযািিসযৰ নতৰপাবত ক) যচইি চrsquoহইল যিৰrsquoযৰাংগ যগৰৰাৰযপলণটাৰ তিা উদযািিসযৰ িাবি উপ কত অিযািয সবয়াংচাবলত নতৰ-আবহলা
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
হসতচাবলত উদযািিসযৰ পৰবয়াজিীয় সজবল i এলবৰবিয়াৰ জখলা ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০ ii এলবৰবিয়াৰ খটা iii পলাকাৰ খাদযিসয হতলিীজ আৰ উদযািিসযৰ িাবি চবপাোৰ পােৰ পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবত আবহলা আবদ উৎপাদি যহাো অঞচলসৰহত পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ পৰ বকত ৰলয সাংব াজি বিনিযয়ৰ বিজঞািসনমত ৰজতকৰণ যপবকবজাং ইউবিট তিা
১৬০০০০ ৬০ ১৫০০০০ ৫০
115
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
উপজাত সাৰগৰী িযেসথাপিাৰ পৰ বকত সথািানতবৰতকৰণৰ িাবি পষট হাৰবিষট পৰ বকত যগাট সথাপি ক) বৰবি ৰাইচ বৰল ১৫০০০০ ৬০ ১২৫০০০ ৫০ খ) বৰবি ৰাল বৰল গ) বৰবলট বৰল ) যতল বৰল-বফলটাৰ যপৰে সহ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঙ) বিসকাষক (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) চ) ৰাবলৰ দািা বিসকাষক ে) আটলচ পালপাৰ জ) বৰহাইবিচি যগাটবপৰবকাং যৰবচি বহউবৰবৰফায়াৰ ((সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
116
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঝ) যপবকাং যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঞ) সকবলা ধৰণৰ িবকতচাবলত বৰ-হাসকাৰযশবলাৰযেোৰহাবিমষটাৰবৰ-সপাইবকাংবৰ-কবিাং যৰবচিবপলাৰ বিটাৰ বষটৰপাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ট) সকবলা ধৰণৰ িইলাৰবষটৰাৰ চলাৰ িাইয়াৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ঠ) সকবলা ধৰিৰ পকষালি যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ৰ) সকবলা ধৰণৰ গৰাইণডাৰ পালিাৰাইজাৰপবলচাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
117
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঢ) সকবলা ধৰণৰ বিিাৰ কাৰ যগৰৰাৰ যগৰবৰবয়ণট যচপাবৰটৰ যসপবচবফক যগৰবিবট যচপাবৰটৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ৬ক) হসতচাবলত যৰয়াৰ যিপবচকিবৰবৰ চবলাো যৰয়াৰ
৬০০- ৫০ ৫০০- ৪০
৬খ) িবকতচাবলত যৰয়াৰ i যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ৮-১২ বলটাৰ যজাখৰ
৩১০০- ৫০ ২৫০০ ৪০
ii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১২-১৬ বলটাৰ যজাখৰ ৩৮০০- ৫০ ৩০০০- ৪০ iii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰ যজাখৰ ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০ ৬গ) যেকটৰত সাং কত যেকটৰ চাবলত যৰয়াৰপাোৰবটলাৰ যৰয়াৰ
i ২০ বিএইচবপৰ তলত ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
ii ২০-৩৫ বিএইচবপ ১৩০০০- ৫০ ১০০০০- ৪০ iii ৩৫ বিএইচবপৰ যিবে ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০
118
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৬ ) পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদযেপ ১৪০০- ৫০ ১২০০- ৪০ ৬ঙ) ইবলকটৰবষটবটক যৰয়াৰ ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০ ৭বিবিষিাবে বিবৰমত কবষ নতৰ-পাবত ক যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলসহ)
২৫০০০- ৫০ ২০০০০- ৪০
খ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলবিহীি)
১৯০০০- ৫০ ১৫০০০- ৪০
গ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত হাইিপবিক নতৰ- িসযৰ িীজতলী পৰসতবতৰ িাবি
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
৮ যসৌৰ ফrsquoটrsquoিবলটইক পািী পামপ (এচবপবি) i ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ
অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ পৰবত অশব িবকতত ৫৫৪৪০-
পৰবত অশব িবকতত ৫০৪০০-
119
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৪৭৫২০-
পৰবত অশব িবকতত ৪৩২০০-
iii ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৬৩৩৬০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৭৬০০-
iv gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৫৯৪০০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৪০০০-
৯ SMAMৰ অধীিত িাৰাকল লিৰ িাবি পাৰত দৰকাৰী নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপি ইয়াৰ অধীিত উপ কত সথাি আৰ িসযৰ িাবি পৰবয়াজিািসবৰ িাৰাকল বদি পৰাকক পাৰৰ নতৰ-পাবৰ-সজবল আবদ িাৰা বদিৰ িাবি এবি সাৰগৰীৰ যিাংক খবলিকল সাহা য বদয়া হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ২৫ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৪০
120
১০০ লাখ টকা গ) ৪০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
১৬০ লাখ টকা ৪০
) ৬০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ২৪০ লাখ টকা
৪০
১০ িাৰাকল বদি পৰাকক উচচ পৰ বকতৰ উচচ উৎপাদিিীল সজবল যকনদৰৰ পৰবতষঠা অিমকৰী িসয য বি কবহয়াৰ কপাহ আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় বিবিনন উননত পৰ বকতৰ নতৰ-পাবতৰ যকনদৰ সথাপিৰ িাবি বিিীয়া সাহা যৰ সবিধা ইয়াৰ দবাৰা পৰদাি কৰা হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ১৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৬০০ লাখ টকা
৪০
গ) ২০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৮০০ লাখ টকা
৪০
) ২৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ১০০০ লাখ টকা
৪০
১১ বিিমাবচত গােত কবষ াবনতৰকীকৰণৰ বিকাি কবষ াবনতৰকীকৰণ যতবিই কৰ হহ িকা ৰাজযৰ বিিমাবচত গােত উপ কত পৰ বকতৰ পৰবয়াগৰ ৰাি উননত কৰাৰ িাবি আৰ পাৰত পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপিৰ িাবি এই আচবিৰ দবাৰা বিিীয় সাহা য পৰদাি কৰা হয়
121
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) যিাংকবটাবে পৰবত বিনতৰ ৮ জি কষক িকা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ
িাবি বিিীয় সাহা য যিাংবক পৰবত ১০ লাখ টকা প মযনত যিাংকৰ নতৰপাবতৰ ৰঠ
খৰচৰ ৮০ ১২ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ জবৰয়বত পৰবত যহকটৰত াবনতৰকীকৰণৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰতা িবিৰ িাবি বিিীয় সাহা য াবনতৰকীকৰণ সীবৰত হহ িকা অঞচলত ব সকল বহতাবধকাৰীবয় কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ পৰা বিবিনন নতৰ-পাবত িাৰাকল আবি িযেহাৰ কবৰ যতওবলাকৰ িাবি পৰবত যহকটৰ বিবিত বিিীয় সাহা য বদয়াৰ িযেসথা কৰা হহবে
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) i উপবৰাকত ১১ িাং অাংিত উবললখ কৰা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি নতৰ-পাবত িাৰা িািদ যহাো খৰচ
ii কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ দবাৰা পিাৰত পৰদিমিৰলক িযেসথা
সিমাবধক ১ যহকটৰ িবৰ প মযনত পৰবত কষকক পৰবত িেৰত যহকটবৰ পৰবত যেকটৰ িবকতচাবলত জনতবেটিা ৰািেচাবলত নতৰৰ পৰবয়াগৰ িাবি কৰবৰ ২০০০১০০০ ৭৫০ টকাকক পৰবত কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰবত কবষ ঋতত বিনতৰ ১২০ যহকটৰ
পৰবত যহকটৰত যহাো িযয়ৰ ৫০ যহকটবৰ পৰবত ৪০০০ টকা
অিযািয বৰেিসৰহত পৰদিমিৰ িাবি যলাো কা মযসচীত দািাজাতীয় িসয ৰাহ আৰ হতলিীজৰ বিন উৎপাদিিীলতা যদখওো বজলাৰ পৰা গাওসৰহ িাবে উবলওো হrsquoি ওপৰৰ ১০িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাবপত নতৰ-পাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি িাৰাৰ িািদ বিিীয় সাহা য এিাবৰই বদয়া হrsquoি ওপৰৰ ৮ িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাপি কৰা কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰদিমিীৰ িযয় এবি পৰদিমিৰলক পৰবয়াগ গাবে পৰবত ১২০ যহকটৰত সীৰািি িাবকি
122
১৩ উিৰ-পেৰ ৰাজযত কবষ নতৰপাবত তিা সজবলৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰ উিৰ-পেৰ অবতিয় সমভােিাপণম অিচ কৰকক াবনতৰকীকৰণ যহাো ৰাজযসৰহত িকা বহতাবধকাৰীৰ িাবি বিিীয় সাহ যৰ িযেসথা
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয়
সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) ১ নতৰআবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ১২৫ লাখ
নতৰআবহলাৰ ৰলযৰ ১০০
বিবিষ িসয িা অঞচলত উিৰ কবষ যকৌিলত উৎসাবহত কবৰিৰ িাবি উিৰ-পেৰ ৮ খি ৰাজযই পৰকলপ বিবিত এই িযেসথা বিনতৰ ৮-১০ জি আৰ সিমাবধক ১৫০ জি কষকক হল ৰপায়ি কবৰি
২ কষক যগাটৰ িাবি পাৰ নতৰপাবত যিাংক সথাপিৰ িাবি বিিীয় সাহা য
পৰবতবটা নতৰৰ িাবি ১০ লাখ টকা প মযনত
নতৰপাবত যিাংকৰ িযয়ৰ ৯৫
PTO ndash পাোৰ যটক অফ
bull FMTTI যক ধবৰ অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত বিবিনন সা-সজবলৰ সমপণম তাবলকা এই যেিচাইটত উপলবধ ndash httpfarmechdacgovin
bull FMTTI তিা DACampFW অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত নতৰ-পাবত তিা আবহলাবহ যদিৰ সকবলা ৰাজযত চৰকাৰী আচবিৰ অধীিত পািলগীয়া ৰাজসাহা যৰ িাবি বিবিচিা কৰা হrsquoি
bull যকাবিা ৰাজযই পৰসতাে কৰা ব বকাবিা অবতবৰকত সজবল যপািবত DACampFWই সাহা য উপ কত যেণী অিসবৰ বিবিচিা কবৰি
১৪ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) ৰ অধীিত ৰাজসাহা যৰ িাবি অিবৰাবদত নতৰ তিা সজবল
123
কৰ িাং
সজবলৰ িাৰ সহায়ৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয
ধাি য হ ৰাহজাতীয় যৰাটা দািাৰ িসয
১ কবষ নতৰ-পাবত ক) কrsquoিrsquoউইৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০
ব বটাবেই কৰ
radic
খ) যৰিবেল যৰয়াৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
গ) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
) পাোৰ যৰয়াৰ পৰবতবটা পাোৰ যৰয়াৰত ৩০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঙ) বচবজলাৰ (গিীৰকক চহ কবৰিৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ৮০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
চ) যেকটৰ সাংলগন যসপয়াৰ পৰবতবটা যৰয়াৰত ১০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ে) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
124
জ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ঝ) ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঞ) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ
যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ট) বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
ঠ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ৰ) ৰিাইল যৰইি গাি যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰট
radic
radic
ঢ) ৰটাবিটৰটািমrsquo চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic radic
ণ) যপৰী যেোৰৰাবলট কৰপ যেোৰ
যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic
radic
ত) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ি) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
১৫ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত নতৰ-পাবত আৰ সা-সজবল কৰয়ৰ িাবি বৰবি বৰেি-১ৰ ৰাজসাহা য
125
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
িসয সৰকষাৰ সজবল ক) যৰিবেল িা ৰািেচাবলত যৰয়াৰ ১ পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদ (NCIPM আবহম)আৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
৮০০- ৫০ ৬০০- ৪০
২ চীৰ বেটবৰণট িাৰ ২০-৪০ যকবজৰ ২০০০- - ১৭৫০- ৫০ খ)িবকতচাবলত ndash ১ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক কৰ যজাখৰ
৩৮০০- ৬০ ৩০০০- ৫০
126
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক যিবে যজাখৰ
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
গ) উননত ৰািৰ কবষ সজবলৰ য াগাি ক) বচবজলাৰবক ধবৰ ৰািেচাবলত িা পশবে টিা সজবল
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
খ) যেকটবৰ টিা সজবল য বি ৰটাবিটৰ চীৰ বদৰল বজৰrsquo বটল চীৰ বিল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ পাোৰ চীৰাৰ গৰাউণডিাট বৰগাৰ আৰ ৰাবলট কৰপ যেোৰ
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
১৬ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত বৰবি বৰেি-২ৰ ৰাজসাহা য
127
কৰ িাং
উপাদাি সাহা যৰ ধৰণ
১ নতৰ আৰ সা-সজবল তলত বদয়া ধৰবণবৰ ৰাজযৰ কবষউদযািিসয বিিাগকল নতৰ-পাবত িা সজবলৰ ৰঠ পবৰৰাণ িা ৫০ প মযনত সাহা য আগিব াো হয় ndash ক) হসতচাবলত ওখকলবক ঢবক যপাো হতল পাৰ কাটাৰ ndash পৰবতবটাবত ১৫০০ টকা খ)হতল পাৰ সৰকষাৰলক তাৰ জাল ndash পৰবতখিত ১৫০০০ টকা গ) ৰটৰ চাবলত বচবজল ndash পৰবতবটাত ১০০০০ টকা ) এলবৰবিয়াৰৰ পবটমিল জখলা ndash পৰবতৰালত ৩০০০ টকা ঙ) হতলিীজৰ গেৰ পাত কাবটিকল চাফ কাটাৰ (যকেল হতলপাৰ কষকৰ িাবি) ndash পৰবতবটাত ৭০০০ টকা চ) েলীসহ ২০ অশবিবকত প মযনত সৰ যেকটৰ ০৭৫ লাখৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা ৫ জিতকক অবধক সদসযৰ যগাট এফবপঅrsquo তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি অবতবৰকত ১০ - পৰবতখিত ১ লাখ টকা বচবলাং সাবপবকষ ে) িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ দবাৰা অিবৰাবদত অিয ব বকাবিা নতৰ-সজবল আবদ ব হতলবখজৰৰ কষকৰ িাবি লাগতীয়াল যতবি নতৰবকা AAPৰ অধীিত সথািীয় পৰবচষটা িা আিষাংবগক িযেসথাৰ আওতাত বদি পাবৰ জ) নতৰপাবতৰ আৰদাবি ndash িতি হতলবখজৰৰ যখবতৰ িাবি যৰকাবিবকল যৰয়াৰ হতলবখজৰ চবপাো যৰবচি কবমপকট FFB যেনসপটমাৰযৰয়াৰ আবদৰ আৰদাবি NMOOP ৰ যষটবণডাং কবৰটীৰ বিবিষ অিবৰাদি সাবপবকষ আবিি পাবৰ
128
১৭ দবাদি পবৰকলপিাৰ কালবোোত উদযািিসযৰ সৰবিত বিকাি বৰেিৰ (MIDH) অধীিত নতৰ-পাবত আবদ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
নতৰ-পাবত িযয়ৰ সীৰা সাহা যৰ ধৰণ ক) যেকটৰ (২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত প মযনত)
পৰবত খিত ৩০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৭৫ লাখৰ সীৰা সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ১ লাখ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৩৫
খ) পাোৰ বটলাৰ ১ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপতকক তলত)
পৰবত খিত ১০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৪০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৫০ লাখ
২ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপ আৰ তাতকক যিবে)
পৰবত খিত ১৫০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৬০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৭৫ লাখ
গ) ২০ বিএইচবপতকক তলৰ যেকটৰ িা পাোৰবটলাৰত চলা সজবল ক) ৰাবট উননয়ি চহ কৰা তিা িীজ তলী পৰসতবত সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
খ) িীজ বসচা যৰাো চবপাো আৰ গাত খনদা সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
129
গ) পলাবষটকৰ ৰালচ পৰা যৰবচি
পৰবত বটত ০৭০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০২৮ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০৩৫ লাখ
) সবয়াংচাবলত উদযাি িসয আবহলা
পৰবত খিত ২৫০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ১০০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ১২৫ লাখ
িযয়ৰ সীৰাসৰহ বিবদমিিা সচক আৰ ইবয় ৰাজসাহা যৰ গণিাৰ যকষতৰত সবিমাচচ সীৰাক িজাইবে
১৮ উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
কৰ িাং নতৰৰ িাৰ সাহা যৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয ধাি য হ ক) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic - খ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ - radic
গ) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ) ৰটাবিটৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঙ) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো
নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
চ) পামপ যচট যৰবচবি পৰবত ১০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ে) কrsquoিrsquo উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic জ) যৰিবেল যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঝ) পাোৰ যিপবচক যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৩০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
130
ঞ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ট) যপৰী যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঠ) ৰাবলট কৰপ যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ৰ) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ (কষক যগাটৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
131
অধযায় ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ
বক কবৰি
bull lsquoআতমাrsquo(ATMA) আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ উননয়ি খণড আৰ ইয়াৰ তলৰ প মায়ত ৰপায়ি হহ িকা সমপৰসাৰণ উননয়ি আৰ সাংবিাধি আচবিৰ অধীিত সৰগৰ ৰাজযত ৰঠ ২৪০০০ সমপৰসাৰণ কৰমীবয় (১ জি বিবটএৰ আৰ ৩ জি এবটএৰ) বিষঠাসহকাবৰ কষকৰাইজৰ িাবি যসো আগি াই আবহবে আবপািাৰ ৰিকল অহা ব বকাবিা আচবিকা মযসচী সমপকমীয় পৰশন যসইবিষয়ক বিিদ তিয তিা বিবদমষট অঞচলৰ িা কষকৰ িাবি উপ কত পৰ বকত সৰনধীয় বিষয়ত সবেবিষ জাবিিৰ িাবি আপবি এইসকল কৰমী িা ৰাজয চৰকাৰৰ কবষ তিা আিষাংবগক সাংসথা আৰ বিিাগৰ ব বকাবিা বিষয়া-কৰমচাৰীৰ সবত য াগাব াগ কৰক
bull পাৰ বিদযালয় সথাপি িা পৰদিমিীৰলক কবষত অাংি লওক bull সাংবিষট যেিচাইটৰ পৰা িািা দৰকাৰী তিয আহৰণ কৰক আৰ হাতৰ ৰবঠবত িকা ৰিাইলবটাৰ দবৰ আবহলাৰ সহায়ত বিজৰ কবষপাৰখি
পঞজীয়ি কৰক bull কবষ বিষয়ক যিহতীয়া তিয আৰ পৰ বকতৰ সমপবকম জাবিিৰ িাবি দৰদিমিৰ কবষ বিষয়ক িািা কা মযসচী (১৮ টা আঞচবলক ১ টা ৰাষটৰীয়
আৰ ১৮০ টা বিনকষৰতাৰ যেনসবৰটাৰ) এফ এৰ যৰবৰঅrsquoৰ (৯৬) কবষ বিষয়ক পৰচাৰ কষক যচবিল অিিা অিয বকেৰাি িযবকতগত যকনদৰৰ কা মযসচী চাওক
bull আবপািাৰ ৰিকল অহা যকাবিা বিবিষ পৰশনৰ উিৰ বকষাণ কল যচণটাৰ কৰমী িা যজষঠয বিবিষজঞৰ পৰা পািকল িেৰৰ যকওটা বদিবত পো ৬ িজাৰ পৰা ৰাবত ১০ িজাকল বিকটেতমী বকষাণ কল যচণটাৰৰ শলক ৰকত য াগাব াগ িমবৰ ১৮০০-১৮০-১৫৫১ত যফাি কৰক
bull কবষবিষয়ত বিকষা গৰহণ কৰা বিকষািমীবয় সববিবয়াজিৰ িাবি দৰাহৰ িাবি বিিাৰলীয়া পৰবিকষণ হল কবষ বিবিক িা কবষ-িাবণজয-যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰ এবি যকনদৰ খবলিৰ িাবি ৩৬ প মযনত (অিসচীত জাবতজিজাবতউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচল তিা ৰবহলাৰ িাবি ৪৪) ৰাজসাহা যত যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাোৰ সবিধা আবে
132
bull পৰগবতিীল কষকৰ িাবি আগিব াো বিকষাৰলক ভৰৰণ আৰ পৰবিকষণ আবদত অাংি লওক bull বিজৰ ৰিাইলবত ইণটাৰবিট সাংব াগ িিকাককবয়া যেিচাইটৰ পৰা ইণটাবৰবকটি এচএৰএচ িযেসথাবৰ পৰবয়াজিীয় তিয আৰ যসো লাি
কৰক bull অঞচলসাবপবকষ বিবদমষট তিয (উপ কত কবষ পিবত বৰলাৰৰ তাবলকা কবষ পৰাৰিমােলী) আবদ সহবজ পািৰ িাবি ইণটাৰবিট যকনদৰ িা সাধাৰণ
যসো যকনদৰৰ দবাৰা িা পৰতযকষিাবে কষক পবটমল িযেহাৰ কৰক কষকৰ িাবি িকা এচএৰএচ পবটমলৰ সবিধা পািকল বকষাণ কল যচণটাৰ িা সাধাৰণ যসো যকনদৰৰ দবাৰা অিিা সৰহীয়া এচএৰিযেসথাৰ ৰাবধযবৰবৰ ৫১৯৬৯ িা ৯২১২৩৫৭১২৩ ndash এই িমবৰকল বিজৰ িাৰবটা উপ কতিাবে পঠাই (KISAAN REG ltবিজৰ িাৰgt ltৰাজযৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt ltবজলাৰ িাৰৰ পৰিৰ চাবৰটা আখৰgt ltখণডৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt) বিজৰ িাৰ পঞজীয়ি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কষকৰ পৰবিকষণ আৰ দকষতা িবিত সাহা য
কৰিাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণধৰণ আচবিউপাাংি ১ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ
উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকতবিষয়ক পৰবিকষণ পৰবত যগাটৰ িাবি ১৫০০০ টকা িীজ গাও আচবি (SMSP-NMAET)
২ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকত বিষয়ক পৰবিকষণৰ যকষতৰত সাহা য
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫০০০ টকা ক) িীজ িসযৰ বসচাৰ সৰয়ত ndash িীজ উৎপাদি পৰ বকত বিৰাপদ দৰতব বসচাৰ যকৌিল তিা অিযািয কবষ যকৌিল খ) িসযৰ ফল ধৰাৰ সৰয়ত
িীজ গাও আচবিৰ দবাৰা হতলিীজ ৰাহ াহ যসউজসাৰ আবদৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদি- এচএৰএচবপ-এিএৰএইবট
133
গ) চবপাোৰ পােত আৰ িীজ সাংসাধিৰ সৰয়ত
৩ সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত কষকৰ িাবি পৰবিকষণ (জলপািী িকা-যখাো আৰ অহা-য াোৰ খৰচ সহ)
পৰবতজি কষকৰ িাবি ৰাবহ পৰবত ৫২০০ টকা চবপাোৰ পােৰ পৰ বকত িযেসথাপিা
৪ কষক পৰবিকষণ পৰবতবটা দবদিীয়া পৰবিকষণত ২৪০০০ টকা ৩০ জিীয়া এবকাটা দলৰ িাবি (৪০০ টকাকক হদবিক এজি কষকৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৫ ৪০ জিীয়া কষকৰ দলকল িসয সৰকষা পিবত সমপকমীয় পৰবিকষণ
ক) যিচৰকাৰীিযবকতগত সাংসথাৰ পৰবতখি কষক যকষতৰ বিদযালয়ৰ িাবি ২৯২০০ টকা খ) ৰাজয চৰকাৰৰ সাংসথাৰ িাবি ২৬৭০০ টকা
িসয সৰকষা আচবি
৬ কবষ নতৰ-পাবত আবহলা আবদৰ যৰৰাৰবত যচাো-বচতা িযেহাৰ তিা বিিমাচি আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা বিষয়ক পৰবিকষণ
জবি পৰবত পৰবত সপতাহত ৪০০০ টকা কবষ াবনতৰকীকৰণ উপ-আচবি
৭ পাচবল উৎপাদি তিা আিষাংবগক বদিৰ ওপৰত দবদিীয়া কষক পৰবিকষণ
পবৰিহি িযয় িাদ বদ পৰবতজি কষককল পৰবতবটা পৰবিকষণৰ িািদ ১৫০০ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
৮ কষক সাংসথা িা ১৫-২০ জিীয়া কষক যগাটৰ যপৰাৎসাহি তিা বিিীয় সাংসথা আৰ সাংগৰাহকৰ সবত য াগাব াগ সথাপি
৩ িেৰৰ িাবি বতবিটা বকবসতত কষবক পৰবত ৰঠ ৪০৭৫ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
134
৯ ৰাষটৰীয় কবষ বিপণি পৰবতষঠািৰ জবৰয়বত গৰাৰীণ িৰাল য াজিা সমপবকম সজাগতা সবষটৰ বতবিবদিীয়া কা মযসচী
পৰবতবটা কা মযসচীত ৩০০০০ টকা গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
১০ পৰবতবটা খণডত ৫০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ িাবহৰত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১১ পৰবতবটা খণডত ১০০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১২ পৰবতবটা খণডত ১০০০ টা কৰমবদিৰ িাবি বজলাৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক কষবক পৰবত ৪০০ টকা অিা-আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত পৰবতজি কষকৰ িাবি হদবিক ২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৩ পৰদিমিৰলক যখবত (খণডই পৰবত ১২৫ টাকক) পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িাবি ৪০০০ টকা প মনত (০৪ যহকটৰ)
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৪ পাৰ বিদযালয় (িসযৰ ৬ টা গৰতবপণম সতৰত পৰবতবটা ঋতবত ২৫ জি কষকৰ িাবি পৰবিকষণ
পৰবত পাৰ বিদযালয়ত ২৯৪১৪ টকা আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৫ ৰাজযৰ িাবহৰত ৭ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৮০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
135
১৬ ৰাজযৰ বিতৰত ৫ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ২৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৪০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১৭ বজলাৰ বিতৰত সিমাবধক বতবিবদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৩০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৮ ক) কষক যগাট তিা অিযািয সহকাৰী যসোিযেসথাৰ িাবি দকষতা গঠি তিা কিলতা বিকািৰ কা মযসচী (পৰবতবটা খণডৰ িাবি ২০ টা যগাট) খ) আয় িবিৰ িাবি কা মযপনথা হাতত লrsquoি পৰাকক ওপবৰাকত যগাটসৰহকল এককালীিিাবে চীৰ ৰাবি পৰদািৰ িযেসথা গ) খাদয সৰকষা যগাট (খণডই পৰবত ২ টা যগাট)
যগাবট পৰবত ৫০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৯ িবৰ পৰীকষাগাৰৰ দবাৰা বিিমাবচত গােত অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ
পৰবত পৰদিমিত ২০০০০ টকা িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদ আৰ ইবকৰচাট (ICRISAT)হল ১০০ িতাাংি সাহা য পৰবত যহকটৰ কবষিবৰৰ িাবি িাদাৰ যখবতত ৮৫০০ টকা চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ স মযৰখী ফলৰ
িবৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িযেসথাপিাৰ ৰাষটৰীয় পৰকলপ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি
136
িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা অগৰণী পৰদিমিীকবষ ক) ধাি য হ আৰ ৰাহ খ) যৰাটা খাদয িসয গ) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত ৰাহৰ অগৰণী পৰদিমিী কবষ
িাবি ৬০০০ টকা বতল চফোোৰ গবজবতল বলিবচৰ আৰ এৰাৰ িাবি ৫০০০ টকা বচবলাংসহ আৰ আইবচএআৰৰ পবলবিি ৰালচ পৰ বকতৰ পৰদিমিী কবষৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১২৫০০ টকা সকবলা িসযৰ যকষতৰবত এজি কষকক এক যহকটৰ ৰাবটত এটাবহ পৰদিমিীৰলক কবষ কবৰিকল বদয়া হrsquoি এবি পৰদিমিৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণ ০৪ যহকটৰতকক কৰ হrsquoি যিাোবৰি ৭৫০০ টকা যহকটৰ ৫০০০ টকাযহকটৰ ৭৫০০ টকাযহকটৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২০ ৰাজযসৰহৰ দবাৰা উননত কবষ যকৌিলৰ পৰদিমিী ক) ধাি আৰ য হ খ) ৰাহ গ) যৰাটা খাদযিসয
৭৫০০যহ ৭৫০০যহ ৫০০০যহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
137
কবষ পিবত বিিমৰ পৰদিমিী-যকেল ৰাজযৰ দবাৰা ক) ধাি খ) য হ আৰ ৰাহ
১২৫০০ টকাযহ ১২৫০০টকাযহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২১ বিকলপ যৰবটাং যকৌিলৰ পিাৰ প মায় ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
পৰবত পৰদিমিী কবষৰ িাবি ২০০০০ টকা (১৭০০০ টকা দৰকাৰী সাৰগৰীৰ িাবি আৰ ৩০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২২ উৎপাদি যকৌিল ইণটাৰকৰবপাংৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২৩ সৰবিত িসয িযেসথাপিাৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৪ যদিী আৰ ইএল কপাহ তিা ইএল কপাহৰ িীজ উৎপাদিৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ২০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৫ ইণটাৰকৰবপঙৰ অগৰণী পৰদিমিী (০৪ যহ) যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
138
২৬ হাই যৰিবচটী যৰাপি পিবতৰ পৰবচষটাৰলক কবষ
যহকটবৰ পৰবত ৯০০০ টকা (৮০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৭ কবহয়াৰ যখবতত ইণটাৰকৰবপাং আৰ একক ৰকল বচপ পৰ বকতৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কবহয়াৰ
২৮ িসযবিবিক পৰবিকষণ- ৪ টা সতৰৰ িাবি পৰবতবটা সতৰত ৩৫০০ টকাকক ৰঠ পৰবিকষণৰ িািদ ১৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
২৯ যেকটৰ আৰ অিয কবষ নতৰপাবতৰ বিিমাচি পৰবয়াগ আৰ যচাোবচতাৰ িাবি পৰবিকষণ
১ৰ পৰা ৬ সপতাহ প মযনত িযেহাৰকাৰী সতৰৰ পাঠযকৰৰত পৰবিকষণৰ িাবি সাধাৰণ যেণীত অহা-য াোৰ খৰচ তিা বিিাৰলীয়াকক িকাৰ সবিধাৰ লগবত পৰবতজি কষকক ১২০০ টকাকক
পৰবিকষণ পৰীকষণ আৰ পৰদিমিৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ পৰসাৰণ আৰ িবকতিালীকৰণ
৩০ পিাৰত খণডবিবিক পৰদিমিী যহকটবৰ পৰবত িাদাৰবখবতত ৭৫০০ টকা চয়ািীিত ৪৫০০ টকা ৰাই সবৰয়হ বতল বতবচ আৰ গবজবতলৰ িাবি ৩০০০ টকা আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবি ৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৩১ পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ পিাৰ প মযবিকষণৰ দবাৰা বিবনাকত বিষয়সৰহত কষকৰ দকষতা বিকাি ndash সৰবিত পাৰ িযেসথা জলিায় পবৰেতমিৰ সবত
২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
139
অবিব াজি িবৰ পািী আৰ িসযৰ িযেসথাপিাৰ উিৰ কবষ যকৌিল
৫০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহিকাৰীৰ িাবি ২০০০০ টকা পৰবত পৰদিমিত
৩২ িসয পিাৰত জল িযেসথাপিা ৰাইকৰrsquo জলবসঞচিৰ সমপকমীয় পৰবিকষণ কা মযসচী
৩০ জি অাংিগৰহণকাৰীৰ ২-৩ বদিৰ এবকাটা পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি ৫০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩৩ িবৰ সবাসথয সমপকমীয় পৰবিকষণ আৰ পৰদিমি পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ ২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা পৰবতবটা অগৰণী পিাৰ পৰদিমিৰ িাবি ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
140
দকষতা বিকাি কা মযসচী
ৰখয হিবিষটয
bull কবষ আৰ আিষাংবগক খণডত দকষতাসমপনন ৰািেসমপদৰ সবষটৰ যহত গৰাৰযাঞচলৰ েক আৰ কষকৰ িাবি দকষতা বিকাি পৰবিকষণ পাঠযকৰৰৰ িযেসথা
bull েৰবিবিক বিবয়াজি আৰ সব-বিবয়াজিৰ সবিধাবিম ২০০ ণটা আৰ তবতাবধক সৰয়ৰ পাঠযকৰৰ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ(ASCI) ৰ দবাৰা বিকবিত দকষতাৰলক পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি অহমতা যপক (QP)ক DACampFW আৰ
ICARৰ দবাৰা গহীত কৰা হহবে bull ২০১৭-১৮ চিৰ সৰয়বোোত ২০০ নটীয়া (২৫-৩০ বদিীয়া) দকষতা বিকাি পাঠযকৰৰ বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ ৰাবজযক কবষ
বিশববিদযালয় আইবচএআৰ পৰবতষঠাি তিা DACampFW ৰ ৰাষটৰীয় প মযায়ৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull অহমতাসমপনন আৰ পৰৰাবণত পৰবিকষকৰ দবাৰা পৰবিকষণ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা ততীয় পকষ ৰলযায়ি িযেসথা bull িাৰতৰ কবষ আৰ কষক উননয়ি ৰনতৰালয় তিা িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা পৰৰাবণতকৰণ
সাহা যৰ ধৰণ
bull গৰাৰযাঞচলৰ েক- েতী আৰ কষকৰ িাবি এই সকবলাবিাৰ বিিাৰলীয়া bull পৰািমীৰ বিিমাচি সাংবিষট পৰবিকষণ পৰবতষঠাবি (KVKকবষ বিশববিদযালয়ICAR পৰবতষঠাি DAC amp FWৰ অধীিসথ পৰবতষঠাি) কবৰি bull কাক য াগাব াগ কবৰি bull বজলা প মযায়ত বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ সৰহৰ কা মযসচী সৰিয়ক bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ (ASCI) ndash wwwasciindiacom
141
অধযায় ১০ কবষ ঋণ
বক কবৰি bull ধি ধাৰকল বদয়া িযবকতৰ গৰাহৰ পৰা বিজবক িচািৰ িাবি কষবক যিাংকৰ পৰা কবষ ঋণৰ সবিধা লrsquoি পাবৰ bull কষকৰ পৰবয়াজিািসবৰ কবষ ঋণ আৰ বিবদমষট সৰয়ৰ িাবি দৰকাৰ যহাো ঋণৰ যকষতৰত এবি সবিধা িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া
যিাংক আৰ সৰিায় ঋণ পৰবতষঠািসৰহৰ যদিজবৰ িকা িহৎ যিটেকমৰ ৰাধযবৰবৰ গৰহণ কবৰি পৰা ায় bull সৰয়ৰবত যিাংকৰ ঋণ পবৰবিাধ কৰাবটা বিবিত কৰা উবচত bull কষবক যিাংকৰ পৰা যলাো ঋণৰ সকবলা তিয বলবপিি কবৰ িালদবৰ ৰখা উবচত bull ব ৰল উবেিযৰ িাবি যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাো হহবে যসই কাৰবতই ধিৰ িযেহাৰ বিবিত কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ক) কষকৰ িাবি ঋণৰ সবিধা কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ ১ সতৰ যকষতৰত সাহা য
যকাবলটাবৰল িা সৰকষাৰলক ৰাবি বিহীি ঋণ িাবষমক ৭ সতৰ হাৰত ৩ লাখ টকা প মযনত িসযৰ িাবি ঋণ সৰয়ৰবত ঋণ পবৰবিাধ কৰা কষকৰ যকষতৰত এই হাৰ ৪ হয় বকয়বিা যতওবলাকক উদগিীৰলক িযেসথা বহচাবপ সতৰ হাৰত ৩ যৰহাই বদয়া হয় ১ লাখ টকাকলবক ঋণৰ যকষতৰত যকাবিা সৰকষাৰলক ধিৰাবি জৰাৰ পৰবয়াজি িাই
২ বকষাণ যকৰবৰট কাৰম ইয়াৰ সহায়বত কষবক কবষ ঋি গৰহণ কবৰি পাবৰ িসয আৰ কবষিবৰৰ এবলকাৰ ওপৰত বিবি কবৰ ঋণৰ পবৰৰাণ বিধমাৰণ কৰা হয় এবি কাৰম ৩-৫ িেৰ প মযনত িাহাল িাবক দ মটিাজবিত িা আকবিক ৰতয অিিা িাৰীবৰক
142
কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ অকষৰতাৰ যকষতৰত বিৰাপিা সাহা যৰ সবিধা বদয়া হয় িসযৰ ঋি িসয িীৰা আচবিৰ অধীিত সাঙবৰ যলাো হয়
৩ বিবিবয়াগ ঋণ জলবসঞচি কবষ াবনতৰকীকৰণ িবৰ উননয় যৰাপি উদযাি িসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা পৰবকৰয়া আবদত বিবিবয়াগ কবৰিৰ িাবি কষককল ঋণৰ সবিধা বদয়া হয়
খ) কবষজাত সাৰগৰীৰ িাবি ৰলয িীবত ndash বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ (MSP) হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ িাবি ৰলয সৰিমি আচবি (PSS)
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
ৰলয সৰিমি আচবি
পৰবত িেৰৰ ৰবি আৰ খাবৰফ ঋতত িাৰত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলকল িসযৰ দাৰ অবধাগাৰী হrsquoযল হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষকক বিনতৰ লািজিকসবিবিত ৰলয পৰদািৰ িযেসথা
যদিৰ সকবলা হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষক
ক) যকনদৰীয় সাংসথা NAFED SFAC খ) ৰাবজযক সাংসথা ৰাবজযক সৰিায় বিপণি িসয সাং সৰহ আৰ যতবি ব বকাবিা সাংসথা াক ৰাবজযক সতৰত যকনদৰীয় সাংসথাৰ
ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ কপাহ িাদাৰ স মযৰখী ফলৰ গবট চয়ািীি বতল গবজবতল িট ৰচৰ ৰাইসবৰয়হ যচফোোৰ টবৰয়া কপৰা
বদবহ যকাবিা এবিধ সাৰগৰীৰ িজাৰ ৰলয বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় যতবনত এই ৰলয সৰিমি আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ কষকসকবল বিনতৰ বিবিত ৰলয লাি কবৰি পাবৰ
ক) কষক- বদবহ বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় কষবক বিবদমষট িসতবিধৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয দাৰ বহচাবপ লাি কবৰ খ) যকনদৰীয় সাংসথা ndash যকনদৰীয় সাংসথাসৰহৰ আয়ত যহাো কষয়-কষবত সমপিমৰবপ িাৰত চৰকাবৰ িহি কবৰ
143
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
দবাৰা বিবয়াবজত কৰা হহবে গ) পৰািবৰক সাংসথা- গাও প মযায়ত িকা সৰিায় বিপিণ সবৰবতসৰহ কষক উৎপাদক সাংসথা কষক উৎপাদক যকামপািী আবদ
তদপবৰ শকাি িাবৰকল িা কপৰাৰ যকষতৰত কৰয় ৰলযৰ সবত ২৫ হাৰত যসো কৰ আৰ হতলিীজ ৰাহ আৰ কপাহৰ িাবি ১৫ হাৰত যসো কৰ আদায় বদয়া হয় গ) ৰাজযপৰািবৰক সাংসথা - বিনতৰ সৰিমি ৰলয আৰ চবল িকা ৰলযৰ ৰাজৰ িযেধাি তিা ৰজতকৰণ গহ প মযনত সকবলা িযয় যকনদৰীয় সাংসথা িা িাৰত চৰকাবৰ িযয় কবৰ তদপবৰ গদাৰ ৰৰ িাবহৰত ১
144
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
যসো িযবয়া আদায় বদয়া হয়
কাক য াগাব াগ কবৰি
১ টীয়া সবচে (সৰিায়) কবষ সৰিায় আৰ কষক উননয়ি বিিাগ কবষ িেি িতি বদললী
২ NAFED আৰ SFACৰ ৰাজযৰ ৰাজধািীত িকা আঞচবলক কা মযালয়
৩ সৰিায় বিপিণসাৰগৰী যফৰাবৰচিসৰহৰ বজলা সতৰৰ কা মযালয়
৪ ৰহকৰা প মযায়ত িকা বিপণি সৰিায় সবৰবত আৰ খণড প মায়ত িকা কষক উৎপাদক সাংসথাকষক উৎপাদক যকামপািী
যকবতয়া য াগাব াগ কবৰি
িাৰত চৰকাবৰ জি আৰ অবকটািৰ (িেৰত দিাৰকক) ৰবি আৰ খাবৰফ িসয বসচাৰ আবগবয় হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয তিা কপাহৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয য াষণা কবৰ াবত কষকসকবল এইসৰহ কবষত বিবিবয়াগ কৰাৰ আবগবয় িালদবৰ বিবিচিা কবৰি পাবৰ িসয চবপাোৰ সৰয়ত কষকসকবল বিজৰ অঞচলত িসযৰ পৰচবলত দাৰৰ সবত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলিা কবৰি পাবৰ আৰ বদবহ িজাৰত যপাো দাৰ উকত দাৰতকক কৰ হয় যতবনত কষকজবি তাৎকষবণকিাবে ওপবৰাকত কতমপকষৰ সবত বিজৰ িসয কৰয় পৰবকৰয়া সনদিমত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ
145
অধযায় ১১ িসয সৰকষা
বক কবৰি
bull ৰাসায়বিক কীটিািকৰ পবৰেবতম হজে-কীটিািকৰ ওপৰত গৰতব বদি লাবগ bull ব বকাবিা কীটিািক পৰবয়াগ কৰাৰ আবগবয় কষকসকবল যপষট বৰবফণডাৰ অিপাত পৰীকষা কবৰি লাবগ bull ৰল িসযৰ কাবষ কাবষ িা চাবৰওফাবল (ইণটাৰকৰবপাং িৰমাৰ কৰবপাং) এবি িসয যৰাপি কৰা উবচত ব বয় িসযৰ অপকাৰী যপাক-পতাংগক
বিয়নতৰণ কৰাত সহায় কৰা কষকৰ উপকাৰী পতাংগক আকষমণ কবৰ bull গৰীষমকালত ৰাবটত দকক হাল িাি লাবগ bull িসযৰ যপাক পতাংগ পৰবতবৰাধী জাত িযেহাৰৰ লগবত িসযােতমি ইণটাৰকৰবপাং আৰ যেপ-কৰবপাং আবদৰ দবৰ উপায় অেলমবি কবৰি লাবগ bull যপাক-পতাংগৰ বিৰীকষণ আৰ সৰহকক যপাক ধবৰিৰ িাবি যপাহৰ ফানদআঠা কত ফানদযফৰrsquoৰrsquoি ফানদ আবদৰ িযেহাৰ কৰক bull যপাক-পতাংগ বিয়নতৰণৰ িাবি পৰজীবে অণজীে বপৰবৰটৰ যৰাগৰ িাবি পৰবতবৰাধী িা এণটাগবণবষটক জীে তিা অপতণ বিয়নতৰিৰ িাবি হজে-
এবজনট িযেহাৰ কৰা উবচত bull ওপৰত বদয়া উপায়সৰহ কা মযকষৰ িহrsquoযলবহ ৰাসায়বিক কীটিািক দৰেয পৰবয়াগ কৰা উবচত আৰ যসয়াও বিবিষজঞৰ পৰাৰিম অি ায়ীবহ
কৰা উবচত
কীটিািকত পৰবয়াগত লিলগীয়া সােধািতা
bull ৰাসায়বিক কীটিািক িযেহাৰ কবৰাবত সদায় ৰাবিিলগীয়া সকবলা সৰকষাবিবধ অেলমবি কৰক bull কীটিািক পৰবয়াগ কবৰাবত সদায় ৰাসক হাতত বপনধা িািচ িযেহাৰ কৰক bull সদায় িতাহৰ বদিত কীটিািক যৰ কৰক আৰ উবৰ অহা যৰৰ কবণকাৰ পৰা বিজবক আতৰাই ৰাখক
146
bull কীটিািক ঔষধ কীটিািক পৰবয়াগত িযেহত সজবল আবদ সদায় তলািনধ কবৰ ৰখাৰ লগবত সদায় বিশ আৰ যপাহিীয়া জীে-জনতৰ পৰা সৰবকষত সথািত বিলগাই ৰাখক
bull কীটিািক কৰয় কবৰাবত সদায় যপবকাং আৰ কীটিািকৰ ৰযাদৰ তাবৰখ িালদবৰ বিৰীকষণ কৰক bull কীটিািকৰ পৰা হrsquoি পৰা ব বকাবিা বিষবকৰয়াৰ যকষতৰত লবগ লবগ বচবকৎসকৰ সবত য াগাব াগ কৰক তিা কীটিািকৰ খালী পাতৰ
তিা যপবকটত িকা িযেহাৰবিবধ সমপকমীয় পবসতকা বচবকসৎকক য াগাি ধৰক bull যলবিলত উবললখ িকা ধৰবণবৰই কীটিািক পৰবয়াগ কবৰি লাবগ bull কীটিািকৰ যপবকটত বদয়া কাগজত উবললবখত ধৰবণবৰই খাবল যহাো কীটিািকৰ পাতৰ আতৰাই যপলাওক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি ১ হাবৰয়ািাৰ ফবৰদািাদবসথত িসয সৰকষা আচতীয়াকৰণ (যকাোবৰণটাইি) আৰ ৰজতকৰণ সঞচালকালবয় যদিৰ বিবিনন পৰানতত
িকা ইয়াৰ ৩৫টা যকনদৰীয় আইবপএৰ যকনদৰৰ জবৰয়বত বিবিনন কা মযসচীৰ আবয়াজি কবৰ এই কা মযসচীসৰহ সমপণমৰবপ কষকৰ সবিধাবিম চবলাো হয় এই কা মসচীসৰহ হrsquoল -
ক) কষক যিচৰকাৰী সাংসথা কীটিািক বিবকৰতা আবদৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী এই কা মযসচী CIPMCৰ ততবােধািত গাও িগৰ আৰ ৰহািগৰসৰহত অিবষঠত কৰা হয়
পৰবিকষবণ পৰবত ৩৮৬০০ টকা ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ আৰ পৰ বকত বৰেি (NMAET) ndash িসয সৰকষা আৰ উবিদ সাংগবৰাধক বিষয়ক উপবৰেি (SMPP)
খ) পৰগবতিীল কষক তিা সমপৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ িাবি CIPMCৰ ততবােধািত ৰাবজযক পৰবতষঠািসৰহত ৫ বদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫২১০০ টকা
147
কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি গ) বিবিনন যকনদৰীয় সৰবিত কীট িযেসথাপিা যকনদৰৰ
(CIPMC)ৰ দবাৰা আবয়াবজত কষকৰ পিাৰ বিদযালয় পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৬৭০০ টকা
) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত কষকৰ িাবি পিাৰ বিদযালয়
পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৯২০০ টকা
২ আইবপএৰ কীটিািক সৰবিত পবষট িযেসথাপিা ফাবটমবগচি উবিদ সৰকষক আবদৰ িাবি সহায়
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৫০০০ টকা প মনত ৰঠ খৰচৰ ৫০
হতলবখজৰৰ কবষবকষতৰ সমপৰসাৰণৰ বিবিষ কা মযসচী
৩ উবিদ সৰকষাৰ িাবি দৰকাৰী ৰাসায়বিক দৰেয িায়rsquoযপবষটচাইৰআইবপএৰৰ সাৰগৰীৰ বিতৰণ
পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৪ অপতণিািক পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৫ উদযািিসযত সৰবিত কীট িযেসথাপিা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ৪ যহকটৰকল সীবৰত আৰ যহকটবৰ পৰবত ১০০০ টকা
এৰআইবৰএইচ(MIDH)ৰ অধীিৰ NHM HMNEH উপ-আচবি
কবষ াবনতৰকীকৰণৰ (SMAM) উপ-আচবিৰ অধীিত বিবিনন িসয সৰকষা সজবলৰ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ তিয lsquoকবষ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকতrsquoৰ অধযায়ত িসয সৰকষা সজবল আৰ হতলিীজ তিা হতলবখজৰৰ ৰাষটৰীয় অবি ািৰ বৰবি বৰেি-১ (হতলিীজ) িীষমক অাংিত িণমিা কৰা হহবে
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়া আটৰাৰ পৰকলপ সঞচালক
148
অধযায় ১২
িহিকষৰ কবষ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেি অিসাবৰ উপ কত িসযিসয পিবতৰ পৰচলি bull পশধি ৰীিপালি উদযাি-িসয দগধউৎপাদি কবষ-িিািী আবদ সবননবিষটকৰবণবৰ িসযিসযপিবতত হিবচতৰযতাৰ িধমি bull যচক িানধ পখৰী কবষিবৰৰ পখৰী অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া িলীিাদ কো আবদবৰ জলবসঞচিৰ িযেসথা কৰা bull জলৰ িযেহাৰ তিা আদৰমতা সাংৰকষণৰ ৰাতৰা িবি কবৰিৰ িাবি সদকষ জলবসঞচি পিবত িবৰ সৰতলীকৰণ আবল বদয়া কণটৰ িানধ খাল
ৰালবচাং পটী আৰ সীৰল পিবত (বৰৰজ আৰ ফাৰrsquo) আবদৰ দবৰ পৰ বকতৰ িযেহাৰ কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত পািলগীয়া সাহা যসৰহ কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
ক) সৰবিত কবষ পিবত ১ ধাি য হ যৰাটা িসযহতল-
িীজআহজাতীয়ৰাহজাতীয় বদব-িসযবিবিক কবষ পিবত
পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা প মযনত পৰবয়াজিীয় আদাি (ইিপট) সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
149
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
২ উদযাি িসয বিবিক কবষ পিবত (যৰাপণ+িসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩ িকষবেলবি-যপষটবৰল কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ সথাবিকিবহমসথাবিক সাংৰকষণ (যৰাপণ+তণিসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ১৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪ পশধি বিবিক কবষ পিবত ৪১ সাংকৰ জাতৰ গৰ + বৰবেত কবষ +
ৰrsquoহৰ খাদয + বৰবেত কবষ + গাই ৰrsquoহৰ খাদয + দগধ+ গাইৰrsquoহ খাদয + কষদৰ যৰাৰনথক পৰাণী
এিেৰ প মযনত গা পশখাদযবক ধবৰ পশৰ ৰলধি সৰবিবত কবষ পিবতৰ ইিপট িযয়ৰ ৫০ পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা (দটা গাখীৰতী পশধি + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪২ কষদৰ যৰাৰনথক + বৰবেত িসয+ াহবখবত হাহ-ককৰা + বৰবেত কবষ হাহ-ককৰা + ৰীিপালি + বৰবেত কবষ
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২৫০০০ টকা প মযনত এিেৰৰ গা পশখাদযৰ িযয় সহ পশপকষীৰ ৰলযসৰবিবত কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ ৫০ (১০ পশ৫০টা পকষী + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৫ ৰীি পালি বিবিক কবষ পিবত পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত ৰৎসয পালিৰ িযয় সৰবিবত পাচবল িা িসয কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
150
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
৬ যকচসাৰ উৎপাদি যগাটহজবেক ইিপট উৎপাদি যগাট যসউজ সাৰ পৰবয়াগ
পৰবত িফটত সবিমাচচ ১২৫ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাণ সথায়ী উৎপাদি িযেসথাৰ িাবি যগাবট পৰবত ৫০০০০ টকা আৰ এইচ বৰ বপ ই যকচসাৰ বিৰমাি যিৰৰ িাবি সিমাবধক ৮০০০ টকাৰ সাহা য বদয়া হrsquoি যসউজ সাৰৰ যকষতৰত পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ সাহা য বদয়া হrsquoি আৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ যকষতৰত ৰঠ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৭ যগাবটই িেৰ জবৰ যসউজীয়া াহৰ য াগাি বিবিত কবৰিৰ িাবি োইবলজ পৰসতবত
ইটা আৰ বচবৰবণটবৰ ২১০০-২৫০০ ি ফটৰ চাইলrsquo গাত বিৰমাণ (ৰাবটৰ তলত িা ওপৰত) যখৰ- াহ কটাৰ িযেসথা আৰ তলাচিী সহ
পৰবতযক কষক পবৰয়ালৰ িাবি ১২৫ লাখ প মযনত যখৰ- াহ কাটাৰ আৰ তলাচিী কত চাইলrsquo গাতৰ পৰসতবতৰ িাবি ১০০ সাহা য
৮ কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ ৰলয সাংব াজিচবপাোৰ পােৰ সাংৰকষি
অবধক আয় কবৰি পৰাকক উৎপাবদত সাৰগৰীৰ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি সৰ গাও প মযায়ত িৰালযপবকবজাংপৰবকৰয়াকৰণ যগাট
পৰবতযক পৰবকৰয়াকৰণ যগাটিৰালৰ যকষতৰত পৰবত িগম বৰটাৰত সিমাবধক ৪০০০ টকা প মযনত ৰঠ ৰলধিৰ
151
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ২ লাখ টকা
কাৰ সrsquoযত য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি-িসয বিষয়া lsquoআতমাrsquoৰ পৰকলপ সঞচালক
152
অসৰ চৰকাৰৰ কবষ বিিাগৰ হহ অসৰৰ কষক ৰাইজৰ বহতাবিম কবষ সঞচালকালয় শৰীৰনতিাংকৰবদে পি খািাপাৰা-৭৮১০২২ ৰ যসৌজিযত ৰল ইাংৰাজী আৰ বহনদী িাষাত পৰকাবিত হাতপবিৰ অসৰীয়া ৰপানতৰ
1
অধযায়-১
কবষ িীৰা পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা য াজিা (PMFBY)
বক কবৰি
bull পৰাকবতক দব মযাগবিপদ যপাক-পৰো যিৰাৰ আবদৰ উপদৰে আৰ পৰবতকল িতৰৰ দবৰ অপৰবতবৰাধয পৰাকবতক বিপদ-আপদৰ আিাংকাৰ পৰা বিজবক বিিীয়া সৰকষা পৰদাি কৰক
bull আবপািাৰ অঞচলত পৰব াজয উপ কত িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা গৰহণ কৰক bull যদিত িতমৰাবি কা মযকৰী হহ িকা চাবৰখি িীৰা আচবি হrsquoল ndash পৰধাি ৰনতৰী িসয িীৰা আচবি (PMFBY) িতৰবিবিক িসয িীৰা আচবি
(WBCIS) িাবৰকল গে িীৰা আচবি (CPIS) আৰ পাইলটবিবিক একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি (UPIS) (৪৫ খি বজলা) bull বদবহ আপবি বিবদমষট য াবষত িসযৰ বিপৰীবত কবষ ঋণ গৰহণ কবৰি বিচাবৰ যতবনত PMFBYWBCISCPISUPIS আচবিৰ অধীিত বিজবক
অনতিমকত কবৰাোবটা িাধযতাৰলক bull ঋণ গৰহণ িকৰা কষকৰ িাবি এবি িীৰা যসবচছাৰলক bull িসয িীৰা আচবিৰ সবিধা লািৰ িাবি বিজ বিজ অঞচলত িকা িসয িীৰা যকামপািী িা বজলা কবষ বিষয়াবিকটেতমী যিাংকৰ িাখা পৰািবৰক
কবষ ঋণ সৰিায়ৰ সবত য াগাব াগ কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
কৰ িাং আচবি সাহা য ১ পৰধাি ৰনতৰী িসয
িীৰা আচবি bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
2
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ যকাবিা হৰাস িা কতমি যিাবহাোকক সমপণম ৰাবিৰ আদায় bull পৰবতকল িতৰৰ িাবি িীজ সবচি যিাোবৰবল িীৰাকত ৰাবিৰ ২৫ প মযনত ধি িীজ বসচা িা যৰাপিকল অহা িাধাৰ িাবি আদায় বদয়া হrsquoি bull য াবষত িসযৰ বিবদমষট উৎপাদিতকক িসযৰ উৎপাদি হৰাস হrsquoযল উৎপাদি হৰাসৰ পবৰৰাণৰ সৰৰাবিৰ ধি সকবলা িীৰাকত কষকক আদায় বদয়া হি bull অবগৰৰিাবে বদিলগীয়া ধিৰ যকষতৰত সমভােয দািীৰ ২৫ প মযনত ধি তাৎকষবণক সকাহ বহচাবপ আদায় বদয়া হrsquoি bull িাি বিলািবষট আৰ িবৰসখলি আবদবয় কৰা কষয়-কষবতৰ পবৰৰাণ িযবকতগত যখবত পিাৰ বিবিত ৰলযায়ি কৰা হrsquoি bull িসয চবপাো আৰ পিাৰত শকািকল হি বদয়াৰ যকষতৰত ১৪ বদিকলবক বদ ণমীিায় িা আিতৰীয়া িৰষণৰ িাবি িষট হয় যতবনত এবি কষয়-কষবতৰ বহচাবপা যখবত পিাৰ বিবিত কৰা হrsquoি bull িীৰাৰ দািীসৰহ যসািকাবল বিসপবি কবৰিৰ িাবি দৰসাংবিদি পৰ বকত আৰ যদৰাণ পৰ বকতৰ িযেহাবৰবৰ িসয চবপাোত সহায় কৰা হrsquoি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
২ িতৰ বিবিক িসয িীৰা আচবি
bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
3
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull য বতয়া িতৰৰ সচকাাংক (িৰষণউষণতাআবপবকষক আদৰমতািতাহৰ গবত আবদ) য াবষত িসযৰ বিবিত িতৰ সচকাাংকতকক বিনন (কৰযিবে) হয় যতবতয়া বিবদমষট অঞচলত িীৰািকত সকবলা কষকবক এবি বিননতাৰ ফলত যহাো াবটৰ সৰপবৰৰাণৰ ধি আদায় বদয়া হয় bull বিলািবষট িা ৰােৰ বিবফাৰণৰ ফলত যহাো কষয়-কষবতৰ ৰলযায়ি িযবকতগত কবষপিাৰ প মযায়ত কৰা হি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
৩ িাবৰকল গে িীৰা আচবি
bull িাবৰকল যখবত কৰা কষকৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull পৰবতবজাপা গেৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ৯০০ টকা (৪-১৫ িেৰীয়া গে) ৰ পৰা ১৪০০ টকা (১৬-৬০
িেৰীয়া গে) bull সকবলা যেিীৰ কষকৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ যকষতৰত ৫০-৭৫ ৰাজসাহা যৰ িযেসথা bull য াবষত অঞচলত গে িষট হrsquoযল আদাি সাৰগৰীৰ (ইিপট) ৰলযৰ যলাকচাি িা ধবাংসৰ সৰাি ৰাতৰাত
িীৰাকত ৰাবিৰ বিপৰীবত ধি আদায়ৰ সবিধা ৪ ৪৫ খি বজলাত
একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি ndash পাইলট বিবিক
bull কষকসকলক িসয সমপবি জীেি আৰ োতৰ-োতৰীৰ সৰকষাৰ িাবি বিিীয় সৰকষা আৰ সাৰবগৰক বিপদৰ বিপৰীবত সৰকষা পৰদাি bull এই পাইলট আচবিত ৰঠ ৭ টা িাখা িাবকি ndash িসয িীৰা (PMFBYWBCIS) জীেি িীৰা (PMJJBY) আকবিক ৰতয আৰ অকষৰতা (PMSBY) বিকষািমী সৰকষা গহ কবষ সজবল আৰ যেকটৰ
4
কৰ িাং আচবি সাহা য bull ইয়াবৰ িসয িীৰাবটা িাধযতাৰলক যহাোৰ বিপৰীবত কষকসকবল িাকীবকইটা িাখাৰ পৰা অনততঃ ব বকাবিা দটা িাবচ লrsquoি পাবৰি bull কষকসকবল ৰাতৰ এখি আবিদিৰ দবাৰাই আৰ এবকবট িযেসথাবৰই পৰবয়াজিীয় সকবলা িীৰাৰ সবিধা লrsquoি পাবৰি bull সমপবিৰ িীৰাকৰণৰ িাবদও চৰকাৰৰ দই ৰখয আচবি PMSBY আৰ PMJJBYক এই আচবিৰ অনতিমকত কৰা হহবে bull একক িযেসথা িাতায়িৰ দবাৰা এই পাইলট আচবিৰ ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull িসযৰ িীৰাৰ িাবদ অিযািয িীৰাসৰহ িযবকতগত িীৰা দািী আবিদিৰ বিবিত বিসপবি কৰা হrsquoি
কাক য াগাব াগ কবৰি
সাংবিষট অঞচলৰ বিকটেতমী যিাংকৰ িাখাসাধাৰণ কবষ ঋণ সবৰবত সৰিায় যিাংক বিধমাবৰত সাধাৰি িীৰা যকামপািী আৰ বজলা কবষ বিষয়াখণড উননয়ি বিষয়াক লগ ধৰাৰ ওপবৰও বিবনাকত যেি পবটমলবটা চাি পাবৰ ndash wwwagri-insurancegovin
5
অধযায়-২
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
বক কবৰি
bull সদায় ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত বিবি কবৰ উপ কত ৰাতৰাত সবঠক ৰাসায়বিক সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাবটৰ উিমৰতা অকষণণ ৰাবখিকল হজে সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাসায়বিক সাৰৰ পৰা সিমাবধক সফল পািৰ িাবি সাৰ েবটয়াই বদয়াৰ সলবি িসযৰ বিপা অঞচলত পৰবয়াগ কৰক bull বিপাকাণডৰ উপ কত িবি তিা সৰয়ৰবত িসয পৰঠ হrsquoিকল ফেফৰাে কত সাৰ উপ কত ৰাতৰাত পৰবয়াগ কৰাৰ লগবত ৰাবটত িাইেrsquoযজিৰ
পবৰৰাণ িবি কবৰিকল িাইেrsquoযজি সাং কতকাৰী িসয য বি ৰাহজাতীয় িসয যৰাপণ কৰক bull অাংিীদাৰবিবিক হজবেক বিবিতকৰণ িযেসথা (Participatory Organic Gurantee Scheme-PGS India) গৰহণৰ িাবি আগৰহী
কষকসকবল বিনতৰ ৫ জিীয়া কষক যগাট গঠি কবৰ বিকটেতমী আঞচবলক হজবেক কবষ যকনদৰত যগাটবট পঞজীয়ি কৰাি পাবৰ
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম এই আচবিৰ অধীিত ২০১৫ চিৰ ১৯ যফবৰোৰীত িবৰ সবাসথয কাৰম পিবতৰ সচিা কৰা হয় যদিৰ সকবলা কবষিবৰবত দই িেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ এই কাৰম বিতৰণ কৰা হrsquoি াবত কষকসকবল তাৰ বিবিঅ িসয উৎপাদিৰ িাবি সবঠক ৰাতৰাত যপাষক যৰৌলৰ পৰবয়াগ কবৰ কবষিবৰৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িবি কবৰি পাবৰ
আপবি বক লাি কবৰি
িবৰ উননয়িৰ িাবি সাহা য
6
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১ অি পবষট যৰৌল আৰ িবৰ সাংবিাধকৰ বিতৰণ
২৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ িবৰ যহলি কাৰম আচবি
১ ক)
বজপচাৰপাইৰাইটচণ ৰলrsquoৰাইটৰ য াগাি
ৰঠ সাৰগৰীৰ ৫০ িযয় + পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকক পবৰিহি িযয়
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
২ িসয সৰকষাৰ ৰাসায়বিক দৰেয পতাংগিািক যিকৰিািক হজে-কীটিািক হজে-এবজণট অিসাৰ হজে-সাৰ আবদ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
৩ হজবেক কবষ পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৪ যকচসাৰ যগাট সথাপি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা (৩০ ফট x ৮ ফটx ২৫ ফট িা ৬০০ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৫ উচচ িতবৰ পবলবিি িাবৰমবিৰ পৰবত যগাটত ৮০০০ টকা (১২ ফট x ৪ ফটx ২ ফট িা ৯৬ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ
7
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৬ সাংহত পবষট িযেসথাপিাৰ উননয়ি পৰবত যহকটৰত ১২০০ টকা (৪ যহকটৰ কবষিবৰ প মযনত) ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৭ বজপচাৰ ফেফrsquoবজপচাৰযিনটিাইট োলফাৰৰ য াগাি
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ অিসাৰ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
৯ চণচণজাতীয় দৰেয পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ১০০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১০ হজে-সাৰ (ৰাই বিয়াৰফেবফট দৰেণীয়কৰণ যিবকটবৰয়া)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৩০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১১ িতি ভৰাৰযৰাণসথায়ী িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ১০০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
8
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৩৩ সবিমাচচ ২৫লাখ প মযনত
১২ অিসাৰ জিবপৰয়কৰণ আৰ বিতৰণ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা বহচাপত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ অিিা পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১৩ জলীয়াৰাধযৰবিবিক হজেসাৰহজেকীটিািকৰ অতযাধবিক যগাট সথাপি
২০০ বটবপএ কষৰতাসমপনন পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ২৫
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ ফলৰলিাকপাচবলৰ িজাৰ কবষজাত সাৰগৰীৰ িবজমত পদািমৰ পৰা াবনতৰক পিবতবৰ পচিসাৰ উৎপাদি যগাট
৩০০০ বটবপএঅ উৎপাদিকষৰতাৰ পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৬৩ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৩৩
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ কষকৰ পিাৰত হজেসাৰগৰীৰ িযেহাৰ আৰ উৎপাদিৰ বিকাি (সাৰ যকচসাৰ হজেসাৰ জলীয়াযগাটা আেজমিাৰ পৰা পচিসাৰ যিষজ আৰক আবদ)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ অাংিীদাৰবিবিক বিবিতকৰণ িযেসথা িা বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ আধাৰত যগাটবিবিত হজবেক কবষ পিবতৰ অেলমবি
বতবিিেৰৰ িাবি পৰবত বহতাবধকাৰীকল সবিমাচচ ৪০০০০ টকা প মযনত পৰবত যহকটৰত ২০০০০ টকা বহচাপত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
9
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১৭ অিলাইি তিয িযেসথাপিা আৰ অেবিষ বিবিষণৰ িাবি বপবজএে পিবতকল সহব াবগতা পৰদাি
পৰবতযক আঞচবলক পবৰষদৰ িাবি সবিমাচচ ১ লাখ টকা বহচাপত পৰবত যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৫০০০ টকা সীৰাৰ বিতৰত পৰবত কষকৰ িাবি ২০০ টকাকক পৰবত িেৰত অেবিষ বিবিষণৰ িাবি পৰবত িৰিাত ১০০০০ টকা (এবি পৰীকষা NABL পৰীকষাগাৰতবহ সমপনন কবৰি লাবগি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৮ সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি সাংব াগীকৰণৰ িাবি হজবেক গােৰ িযেসথা
যগাটআতমসহায়ক যগাটৰ দবাৰা সাংহত সাৰ িযেসথাপিা িাৰীৰ ঢাপত সাৰজাতীয় গেবৰাপি আৰ ৰাহজাতীয় িসযৰ বৰবেত যখবতৰ জিবপৰয়কৰণৰ িাবি পৰবত গােকল ১০ লাখ টকা (পৰবত ৰাজযত পৰবত িেবৰ সিমাবধক ১০ খি গােক সাহা য দাি কৰা হrsquoি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৯ হজবেক কবষৰ পৰদিমি ৫০ জিীয়া িা তবতাবধক সদসযৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িািদ ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২০ সৰসযাজজমবৰত িবৰৰ সাংবিাধি কষাৰকীয়লেণ কত ৰাবট পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৫০০০০ টকাকক আবিক ৰাবট পৰবত যহকটৰত ৩০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৬০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
10
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
২১ িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰ বকতবৰ বিকবিত কষদৰ িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ৩০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৪৪ সবিমাচচ ৪৪০০০ টকা প মযনত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২২ গাও প মযায়ত িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি ৰঠ পৰকলপৰ ৪০ অিিা ৪০০০০০ টকা ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযািিসয বিষয়া আটৰা আচবিৰ পৰকলপ সঞচালক
11
অধযায় ndash ৩ জলবসঞচি
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি আৰ অিযািয আচবি বক কবৰি
bull উিৰ কবষ যকৌিলৰ জবৰয়বত িবৰ আৰ জল সাংৰকষণৰ কৰক bull পখৰী আৰ যচক িানধৰ সহায়ত িৰষণৰ পািী সাংৰকষণ কৰক bull পািী জৰা যহাো অঞচলত িসযৰ পবৰেতমি িীজ উৎপাদি তিা কবঠয়াতলী সথাপি কৰক bull িসযৰ ৰািদণড আৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি আৰ ৩০-৩৭ প মযনত পািী িবচাোৰ িাবি বিপ আৰ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা গৰহণ
কৰক
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি (PMKSY) PMKSY আচবিখি ২০১৫ চিৰ ১ জলাইত যদিৰ অিমকিবতক পবৰকৰৰা বিষয়ক যকবিবিট সবৰবতবয় ৰঠ পাচ িেৰৰ িাবি (২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২০ হল) ৰঠ ৫০০০০ যকাবট টকাৰ িযয় সাবপবকষ অিবৰাদি জিায়
এই আচবিৰ উবেিয হrsquoল যদিৰ সকবলা কবষ পিাৰত বিনতৰ পৰবয়াজিীয় সৰকষাৰলক জলবসঞচি িযেসথাৰ সবিধা বিবিত কৰা- াবত পৰবত যটাপাল পািীৰ িাবি অবধক িসয উৎপাদিৰ লকষয পৰণ কবৰি পাবৰ আৰ তাৰ জবৰয়বত যদিৰ গৰাৰযাঞচলৰ উননয়ি সাধিৰ িাট ৰকবল হয় এই আচবিৰ অধীিত ৰখযতঃ জলবসঞচি পৰণালীৰ য াগাি িযেসথাৰ পৰবতবটা সতৰ অিমাৎ পািীৰ উৎস য াগাি যিটেকম যখবত পিাৰত সদকষ পৰবয়াগ িযেসথা িতি পৰ বকত আৰ তিযৰ য াগািৰ িাবি সমপৰসাৰণ যসো আবদৰ সকবলাবত বজলাৰাবজযক প মযায়ত সাৰবগৰক পবৰকলপিাৰ জবৰয়বত সৰাধাি িযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ যকৌিল হাতত যলাো হহবে
আপবি বক লাি কবৰি
12
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাি আচবি
১ পািী পবৰিহিকাৰী পাইপ HDPE পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত সিমাবধক ৫০ টকাকল PVC পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ৩৫ টকা আৰ HDPE যলবৰবিবটৰ অবিি যল যেট বটউিৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ২০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবতজি কষক িা বহতাবধকাৰীৰ িাবি অিবৰাবদত সবিমাচচ বচবলাং ১৫০০০ টকা
উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা আচবি (BGREINMOOP)
২ হতলবখজৰ িা অইল পাৰৰ িাবি বিপ জলবসঞচি িযেসথা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািত বিবদমষট কৰা অি ায়ী ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৩ পলাবষটক িা বচবৰণটৰ পািী সাংৰকষণ কবৰি পৰা িযেসথা পাৰত িকা পখৰী ৰাজহো পখৰী বিৰমাি (১০০ বৰ X ১০০ বৰঃ X ৩ বৰঃ) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা জলাধাৰৰ যকষতৰত কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ১০ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ২০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
৪ যখবতয়বক িযবকতগতিাবে খনদা কো িা পাৰৰ পখৰীত পািী সাংৰকষণ (২০ বৰ X ২০ বৰঃ X ৩ বৰঃ)
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ২ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত বহতাবধকাৰীবয় পৰবত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ১৫০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ১৮০ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
13
সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫ ৰাহজাতীয় িসয আৰ য হৰ িাবি বৰাংকলাৰ যচট
যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM)
৬ ক) অইল পাৰৰ যখবত কৰা ঠাইত িrsquoৰ যেলৰ িযেসথা খ) জল সাংৰকষণ কাৰী িযেসথাপখৰী
এিএৰএেএৰ বিয়ৰাি ায়ী অিমাৎ পৰবত িrsquoৰ যেল িা িলীিাদৰ িাবি সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ বকনত এইবকষতৰত এবি িাদসৰহ সাংকটাপনন অধম-সাংকটাপনন আৰ অবতৰাতৰা িযেহত িতল জলৰ অঞচলত সথাপি কবৰি যিাোবৰি লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৭ পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) আৰ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ কো িা িrsquoৰবেল খনদা সিমাবধক ৩০০০০ টকাকল সীৰািি যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০
উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
14
৯ অগিীৰ িলী িাদ ১২০০০ টকা প মনত সীবৰত যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
১০ ১০ অশব িবকত প মযনত পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১১ ৰিাইল যৰইি গাি পৰবত িবষট গািৰ িাবি ১৫০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত জল িযেসথাপিাৰ িযেসথা (NMSA)
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১ জলাকষমণ আৰ িযেসথাপিা ১১ক িযবকতৰ িাবি
জলাকষমণ িযেসথা
লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ িাবি িযয় পৰrsquoৰাটা বিবিত আদায় বদয়া হrsquoি লাইবিাং িিকা পখৰী িা কোৰ িাবি ৩০ কৰ ধি বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১১খ এৰএিবৰগাৰবিউএেবৰবপ য াজিাৰ অধীিত বিবৰমত পখৰী িা কোৰ লাইবিাং
পৰবত পখৰীকোিাদৰ িািদ ২৫০০০ টকা প মযনত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ ৫০ িযয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
15
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১২ ৰাজহো জলাকষমণ িযেসথা ৰাজহো পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীযচক িানধৰাজহো ৰাবটত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং িযেহাৰ কৰা জলাধাৰ
হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি এবিকো পৰবতবটা িযেসথাৰ িাবি সবিমাচচ ২০ লাখ আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ২৫ লাখ প মযনত বিৰমাণ িযয়ৰ ১০০ ধি ১০ যহকটৰ প মযনত কৰাণড এবলকাৰ িা পৰৰাটাবিবিত কৰাণড এবলকাৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ অিয সৰ আকাৰৰ িযেসথাৰ িাবি লাইবিাং িিকা পখৰী িা জলাধাৰৰ িাবি এবি সাহা য ৩০ কৰ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৩ িলীিাদিrsquoৰ যেল ৰ বিৰমাণ (অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া)
পৰবতবটাবত সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ সৰ পখৰীৰ পিৰিাৰ িা িিীকৰণ পৰবতবটাবত সবিমাচচ ১৫০০০ টকাকল ৰঠ িিীকৰণ িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ পাইপবপৰকাষট বিতৰণ পৰণালী পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ১০০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰতযবক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ জল উবিালক সাৰগৰী (হিদযবতকবৰবজলিায়যসৌৰ)
পৰবতবটা হিদযবতকবৰবজল যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১৫০০০ টকাকল আৰ পৰবত যসৌৰিায় যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা প মযনত ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৭ ক) পবল লাইবিাং সহ যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ সমভেপৰ সথািত সৰকষাৰলক যিৰা
পৰবত িবৰটাৰ সাংৰকষণ কষৰতাৰ িাবি ১০০ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
16
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১৮ সৰবকষত যিৰা সহ ইটাবচবৰবণটবৰ বিবৰমত যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ
পৰবত িবৰটাৰ ধাৰণকষৰতাৰ িাবি সবিমাচচ ৩৫০ টকাকল বিৰমাণ িযয়ৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২ বিপ জলবসঞচি বৰবপএবপ িবহমিত এবলকা আৰ বৰবৰবপ উিৰ-পে তিা পাহাৰীয়া অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৪৫ অৰ অিযািয অঞচলৰ িাবি ৩৫ বৰবপএবপবৰবৰবপউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি এই পবৰৰাণ ৰঠ িযয়ৰ ৬০ তিা অিযািয কষকৰ িাবি ৪৫ (বৰবপএবপ -খৰাাংপীবিত এবলকা আচবি বৰবৰবপ- ৰৰিবৰ অঞচল উননয়ি আচবি উিৰ পে আৰ বহৰালয় পািমযতয ৰাজয) এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি সচৰাচৰ িহলকক যৰাো িসযৰ যকষতৰত সথাপিৰ ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ২৩৫০০ টকাৰ পৰা ৫৮৪০০ টকা আৰ িকক যৰাো িসযৰ িাবি সাধাৰণবত পৰবত যহকটৰত ৮৫৪০০ টকাৰ পৰা ১০০০০০ টকা প মযনত হrsquoি পাবৰ অেবিয িসযৰ ৰধযেতমী দৰতব আৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবি িযয় সাৰািয পিক হrsquoি পাবৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
17
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
৩ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি বিবিনন যেণীৰ কষক তিা এবলকাৰ িাবি সাহা যৰ ধৰণ উপবৰাকত বিপ জলবসঞচিৰ দবৰ এবক এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি ৰাইকৰ বসপাংকলাৰৰ যকষতৰত ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ৫৮৯০০ টকা বৰবি বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮৫২০০ টকা পবটমিল বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৯৬০০ টকা অধম-সথায়ী জলবসঞচি িযেসথাৰ িাবি ৩৬৬০০ টকা পৰবত যহকটৰ আৰ িহদায়তি বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা (যৰইি গাি)ৰ িাবি পৰবত যহকটতম ৩১৬০০ টকা পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা িবৰ সাংৰকষণ বিষয়াআটৰাৰ পৰকলপ সঞচালকবজলা উদযাি িসয বিষয়া
18
অধযায় ndash ৪ কবষ বিপণি
বক কবৰি bull কষকসকবল এগৰাকমবিট (wwwagmarketnicin) যেিচাইটৰ জবৰয়বত িা বকষাণ কল যচণটাৰৰ পৰা িা এচএৰএচ য াবগ উৎপাবদত
িসযৰ িজাৰ ৰলযৰ তিয লাি কবৰি পাবৰ bull আবপািাৰ পৰবয়াজি সাবপবকষ সকবলা সৰয়বত তিয পৰদাি কবৰি পৰাকক এচএৰএচৰ িযেসথা উপলবধ bull যকৰতা-বিবকৰতা সকবল দৰকাৰী তিয বিবনাকত পবটমলত পাি পাবৰ ndash wwwfarmergovinbuysellhtm bull িসয চবপাো আৰ ৰৰণা ৰৰাৰ দবৰ কা ময সৰয়ৰবত কবৰি লাবগ bull বিবকৰৰ আবগবয় সবঠকিাবে যগৰবৰাং যপবকাং আৰ যলবিবলাং কবৰ অবধক ৰলয লাি কবৰি পাবৰ bull উপ কত িজাৰৰাণডীকল উৎপাবদত সাৰগৰী পবৰিহি কবৰ পৰকত ৰলয লাি কবৰি পৰা ায় bull অিতৰত িসয বিকৰী কবৰি পৰাকক িসয ৰজত কবৰ ৰাবখবল অবধক লাি পাি পৰা ায় bull বিপদত পবৰ কবৰিলগীয়া বিকৰী িা কৰ ৰলযত িাধযত পবৰ কৰা বিকৰী িাসমভে এৰাই চলা উবচত bull কষকসকবল যগাট িাবনধ বিপণি সৰিায় আৰ কষক উৎপাদক সাংসথাৰ ৰাধযবৰবৰ বিপণিৰ অবধক সবিধা লাি কবৰি পাবৰ bull বিপণি সৰিায়সৰবহ খচৰা আৰ পাইকাৰী বিকৰী যকনদৰ খবলি পাবৰ bull িাধযত পবৰ উৎপাবদত সাৰগৰী বিকৰী কবৰি লগা অেসথা এৰাই চলাৰ িাবি কষকসকবল িীতল িৰাল আৰ গদাৰ ৰৰ িযেসথা গৰহণ কবৰ
সাৰগৰী ৰজত কবৰ ৰাবখি পাবৰ কবষ বিপণি ইিফৰা (AMI) এই আচবিখি সদযহবত িনধ কবৰ ৰখা হহবে অতীতৰ যকাবিা ধি ৰকবল কবৰ বদয়া িা সাংবিষট কাৰৰ অগৰগবতৰ বিিদ তিয জাবিিৰ িাবি আবপািাবলাবক যৰপটী কবষ বিপণি উপবদষটা বিপণি আৰ পবৰদিমি সঞচালকালয় ফবৰদািাদ -ৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ইবৰইল ndash rgs-agrinicin)
19
ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ (e-NAM)
যদিৰ কবষ-বিপণি খণডকল পবৰেতমি সচিা কৰাৰ লকষযবৰ তিা কবষজাত সাৰগৰীৰ অিলাইি বিপণি পৰবকৰয়াক িযাপক কবৰ যতালাৰ দবাৰা যদিৰ কষকসকলক সিমাবধক লািৰ সবিধা পৰদাি কবৰিকল ২০১৫ চিৰ জলাই ৰাহৰ ১ তাবৰবখ যকনদৰীয় চৰকাবৰ ldquoৰাষটৰীয় কবষ িজাৰrdquo িীষমক আচবিখিত অিবৰাদি জিায় এই আচবিৰ দবাৰা ৰঠ ২৫০ খি বিয়বনতৰত িজাৰত এক যেিবিবিক ৰঞচৰ ৰাধযবৰবৰ অিলাইি যিচা-বকিা বিপণি িযেসথাক সমপণমৰবপ বৰবজবটল পিবতকল সলবি কবৰ ই-পৰবেি িযেসথা ই-বিবিদা িযেসথা ই-বিকৰয় চবকত জাৰী ই-যপrsquoযৰণট িযেসথা আবদক িযাপক কবৰ যতালাৰ পৰবচষটা কৰাৰ লগবত তিযৰ সাৰঞজসযহীিতা দৰীকৰণ যলি-যদিৰ যকষতৰত সবচছতা িবি তিা সৰগৰ যদিবত িজাৰিযেসথাক অবধক সলি কবৰ যতালাৰ যচষটা কৰা হহবে এই িযেসথাই কষকসকলৰ িাবি খচৰা লািৰ পবৰৰাি িবি কবৰি ২০১৬ চিৰ ১৪ এবপৰলত ই-িাৰৰ পাইলট িযেসথা ৮ খি ৰাজযৰ ২০ খি িজাৰত ৰকবল কৰা হয় এবতয়াকলবক যদিত ৰঠবত ১০ খি ৰাজযত ২৫০ খি িজাৰ কৰবৰ ndash অনধৰপৰবদি (১২) েবিিগি(৫) গজৰাট (৪০) হাবৰয়ািা (৩৭) বহৰাচল পৰবদি (২০) ৰাজসথাি (১১) যতবলাংগািা (৪৪) আৰ উিৰপৰবদি (৬৬) এই পবটমলৰ সবত সাংলগন কৰা হহবে এই সমপকমীয় বিিদ তিযৰ িাবি শৰী সিাষ িৰমা বপ এৰ ইউ ই-িাৰ কষদৰ কষকৰ কবষ-িযেসায় কিেবটময়াৰ িতি বদললীৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল- namsfacin ) আচবিসৰহৰ বিিদ তিয বিবনাকত পবটমলবতা উপলবধ-wwwenamgovin
কষক উৎপাদকসাংসথা (FPO)
কষকসকবল বকদবৰ এফবপঅrsquoত য াগ বদি যকিাজবিা কষক এবকলগ হহ ব পৰকতবত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদিৰ সবত জবিত আৰ কবষ-বিপণি সাংকৰানতীয় বদিত অাংি যলাোৰ যকষতৰত আগৰহী যতবি উকৰহতীয়া উবেিযৰ কষক লগ হহ এবকাখি গােত িাি যকিাখবিা গােৰ ৰাজত এবকাটা যগাট খবল সাংবিষট যকামপািী অবধবিয়ৰৰ আওতাত কষক উৎপাদক যকামপািী বহচাবপ পঞজীয়িৰ িাবি আবিদি কবৰি পাবৰ
এফ বপ অrsquo গঠি কবৰবল যহাো লাি ক) এবক উবেিযৰ কষক যগাটৰ অাংি বহচাবপ কষক সকবল অবধক পৰবতব াবগতাৰলক ৰলযত কবষজাত সাৰগৰী যিো-বকিা কবৰি পৰাকক দৰ-দাৰ কৰাৰ অবধক সকষৰতা লাি কবৰি
20
খ) উননততৰ বিপণি সবিধাৰ িাবি কবষজাত সাৰগৰী যগাবটাোৰ সবিধা সৰহ পবৰৰাণত কৰা যলি-যদবি কষকসকলক পৰবকৰয়াকৰণ সাংৰকষণ িা পবৰিহি আবদৰ িাবি যহাো িযয়ৰ যকষতৰত অবধক ৰাবহ কৰাৰ সবিধা পৰদাি কবৰ
গ) এফবপঅrsquo সৰবহ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি বিিমাবচতকৰণযগৰবৰাং যপবকবজাং পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ দবৰ িযেসথা অেলমবি কবৰ অবধক ৰলয লাি কৰাৰ িযেসথা হাতত লrsquoি পাবৰ
) এফবপঅrsquo গঠিৰ দবাৰা চবপাোৰ আগবত আৰ বপেত িািা আনতঃগািবিৰলক সবিধা য বি যসউজগহ কবষ াবনতৰকীকৰণ িীতলিৰাল কবষ-পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ সবিধা িযেহাৰ কৰাত সহজ হয়
ঙ) এফবপঅrsquo সৰবহ বিজৰ িযেসায় পৰসাবৰত কবৰিৰ িাবি ইিপট সাৰগৰীৰ যদাকাি কাষটৰ যকনদৰ আবদ খবলি পাবৰ rsquoত কষক সদসযসকবল ৰাজ-সাহা য কত ৰলযত ইিপট আৰ যসো লাি কবৰি পাবৰি
এফবপঅrsquoৰ িাবি আবিদি জিািকল য াগাব াগৰ তিয
সচৰাচৰ এফবপঅrsquoসৰহ কবষ বিিাগ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ আবদৰ দবাৰা ৰাজযসৰহত পবৰচাবলত যকনদৰীয় সাহা যপৰাপত আচবিৰ অধীিত যখালাৰ িযেসথা আবে আগৰহী কষকসকবল এই সাংকৰানতত সাংবিষট বিিাগৰ সঞচালক িা কষদৰ কষকৰ কবষ-বিপণি কিেবটময়াি আবদৰ সবত বিিদ তিযৰ িাবি য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল ndash sfacnicin)
আপবি বক লাি কবৰি
21
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ বচবলাং আচবি ৰলধিী িযয়ত ৰাজসাহা যৰ হাৰ
১০০০ যৰবেকটি প মযনত (টকাযৰট)
১০০০ যৰটতকক যিবে আৰ ৩০০০০ যৰট প মযনত (টকাযৰট)
সিমাবধক (লাখ টকা)
১ ক) িৰাল ৰৰ আনতঃগািবি সমপকমীয় পৰকলপ ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (AMI) পিমৰ গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
১৩৩৩২০ ১১৬৬৫৫ ৮৭৫০০
১৩৩৩২০ ১০০০০০ ৭৫০০০
৪০০ ৩০০ ২২৫
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
22
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ হাৰ
সিমাবধক ৰাজসাহা যৰ বচবলাং (লাখ টকা)
আচবি
খ) অিয বিপণি আনতঃগািবি পৰকলপৰ িাবি ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (পিমৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি যগৰবৰাং আৰ যষটণডাৰমাইবজচি উননয়ি সেলীকৰণৰ আচবি) (AMIGS)
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ উিৰাখণড বহৰাচল পৰবদি জনম-কাশমীৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয তিা জিজাবতপৰধাি অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
৫০০ ৫০০ ৪০০
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
পািমতয অঞচল িবলবল সাগৰপষঠৰ পৰা গি ১০০০ বৰটাৰতকক অবধক উচচতাৰ অঞচলসৰহক িবজাো হয় অিসচীত জাবতজিজাবতৰ সৰিায়সৰহ ৰাজয চৰকাৰৰ সাংবিষট বিষয়াই পৰৰাণীকত কবৰি এই আচবিখি িতমৰাবি উিৰ-পেৰ ৰাজযবকইখিত পৰব াজয আৰ অিসচীত জাবতজিজাবতৰ িাবি উপলবধ সাধাৰণ যেণীৰ িাবি ৰাজসাহা যৰ অিবৰাদি পৰবকৰয়া ৫৮২০১৪ তাবৰখৰ পৰা িলিৎ যহাোকক িনধ কবৰ ৰখা হহবে সৰিমিাি বিপণি আনতঃগািবি
bull চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ িাবি দৰকাৰী সকবলা বিপণি আনতঃগািবি িযেসথা bull িজাৰ গহৰ দবৰ বিপণিকাৰীৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাধাৰণ সা-সবিধাসৰহ
23
bull যগৰবৰাং যষটণডাৰমাইবজচি আৰ ৰািৰ পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা যলবিবলাং যপবকবজাং আৰ ৰলয সাংব াজি িযেসথা (পণযৰ ধৰণ সলবি িকৰাকক) আবদৰ িাবি দৰকাৰী সা-সবিধা িা আনতঃগািবি
bull উৎপাদকৰ পৰা উপবিাকতাসাংসাধিবগাট সৰহীয়াকক কৰয় কৰা যকৰতাকলবক পৰতযকষ বিপণিৰ িাবি িযেসথা bull িীতল য াগাি িাংখল িযেসথাত কবষজাত সাৰগৰীৰ পবৰিহিৰ িাবি দৰকাৰী ৰীফাৰ যিি bull খাদয-িসয জৰা কবৰ ৰাবখিৰ িাবি ৰজতকৰণ আনতঃগািবি য বি গদাৰ ৰৰ িযেসথা
কাক য াগাব াগ কবৰি bull িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া যিাংক ৰাবজযক সৰিায় যিাংক আবদ bull সৰিায়ৰ দবাৰা যলাো পৰকলপৰ িাবি ৰাষটৰীয় সৰিায় উননয়ি বিগৰ (NCDC) bull কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)ৰ কাবৰকৰী বিবদমিিাত িকা বিিদ তিয বিবৰাকত যেিচাইটত উপলবধ ndash wwwagmarknetnicin
24
অধযায় ৫ হজবেক কবষ
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ndash বিবদমিােলী
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) উবেিয হজবেক কবষ পিবত ৰাবি হrsquoল পাবৰবেবিকিাবে অিকল কৰ িযয়সাবপকষ পৰ বকতৰ সহায়ত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰা ৰকত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদি পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা হrsquoল ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)ৰ অধীিসথ কবষ সবাসথয িযেসথাপিা িীষমক কা মযসচীবৰ সমপৰসাবৰত ৰপ এই য াজিাৰ অধীিত যগাটবিবিক পিবত আৰ বপবজএে িযেসথা অেলমবিৰ ৰাধযবৰবৰ হজবেক কবষৰ পৰসাৰৰ কা মযসচী ৰপায়ি কৰা হহবে
হজবেক কবষ যকষতৰ বিিমাচিৰ আধাৰ ক) হজবেক কবষৰ িাবি বিিমাবচত অঞচল িা যকষতৰৰ এবলকা ৫০ একৰ যহাোৰ লগবত িাসমভে বিকটেতমী যহাো উবচত এই সমভেপৰ কবৰ তবলিৰ িাবি কষকৰ িাবি অিবৰাবদত চািবচৰীৰ পবৰৰাণ এক যহকটৰ যহাোৰ লগবত ৫০ একৰৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰাপৰয বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ সবিমাচচ ১০ লাখ টকা আৰ সঞচালিা আৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ িাবি ৪৫ লাখ টকা ধা ময কৰা হহবে এবকাটা যগাটত িকা ৰঠ কষকৰ সাংখযাৰ বিনতৰ ৬৫ কষক উপানত আৰ কষদৰ কষক যহাোৰ দৰকাৰ এই বিয়ৰ িাসমভে পৰতযবক যগাটবত অেলমবি কৰাৰ দৰকাৰ আৰ বদবহ যকাবিা যকাবিা যকষতৰত যসয়া সমভেপৰ িহয় যতবনত পৰাপকষত ৰণডলিক িা চকৰবিবিত যসয়া সমপণম কবৰিকল যচষটা কৰা দৰকাৰ খ) সচৰাচৰ পাহাৰীয়া জিজাবত আৰ ৰখযতঃ িবষটবিিমৰ কবষ এবলকাত rsquoত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ সীবৰত িা যতবিই িগণয যতবি অঞচলবত হজবেক কবষৰ পৰসাৰতা িবিৰ িযেসথা কবৰি লাবগ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেিৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবকাটা অঞচলত িকা বিবিনন িসয আৰ কবষ পিবতক সাৰবৰ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিাৰ পৰচলি আৰ পৰসাৰ
25
bull অবধক পবৰৰাণত হজে-ৰাসায়বিক দৰেয হজে-কীটিািক তিা হজে-সাৰৰ িযেহাৰ
আপবি লাি কবৰি
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১ যগাট গঠিৰ ৰাবধযবৰবৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ পৰেতমি ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ আগত বপ বজ এে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাটৰ সাংখযা সমপকমীয় এক কৰম আচবি দাবখল কবৰি
১১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি ৫০ একৰ ৰাবটৰ যগাট গঠিৰ িাবি সথািীয় ৰাইজ িা কষকক উৎসাবহত কৰা
- - - বপবজএে পিবতৰ অধীিত পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাট বিবিক হজে কবষ পিবতৰ অেলমবিৰ িাবি বতবিিেৰকল সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি
১১১ বিধমাবৰত অঞচলত কষকৰ সবত আবলাচিা আৰ সিা পাবত হজে কবষ কবৰিৰ িাবি যগাট গঠিৰ পৰবকৰয়া কষবক পৰবত ২০০ টকাকক
১০০০০ ০ ০ ৰঠ ৫০ একৰ এবলকাৰ কবষিবৰত হজেকবষৰ যগাট গঠিৰ িাবি চৰকাবৰ বিবদমষট অঞচল বিিমাবচত কবৰি আৰ যগাট গঠি পৰবকৰয়া আগি াই বিিৰ িাবি কষকসকলৰ সবত সিা পাবতি
১১২ হজবেক কবষৰ পিাৰকল যগাটৰ সদসযৰ িযেহাবৰকজঞাি ৰলক ভৰৰণ
১০০০০ ০ ০ যগাট গঠিৰ পােত চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা সাংবিষট জঞাি আৰ অবিজঞতা আহৰণ তিা সজাগতা সবষটৰ িাবি এবকাটা অবিজঞতাৰলক ভৰৰণৰ আবয়াজি কৰা হrsquoি
26
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবতযক কষকৰ িাবি ২০০ টকা
১১৩ যগাট গঠি বপবজএে অেলমবিৰ পৰবত কষকৰ বিবিবত আৰ যগাটৰ পৰা যগাটবটাৰ িাবি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বিিমাচি
০ ০ ০ চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা যগাটবটাৰ এজি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বচিাকত কৰা হrsquoি আৰ যতও যগাটবটাক পৰবতবিবধতব কৰাৰ লগবত পৰবিকষণৰ পৰবিকষকৰ দাবয়তব পালি কবৰি
১১৪ যগাটৰ সদসযক হজে কবষ সমপকমীয় পৰবিকষণ ৩ টা পৰবিকষণ পৰবতবটাবত ২০০০০ টকাকক
৬০০০০ ০ ০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপৰ েৰাহৰ বিতৰত এিবচঅrsquoএফআৰবচওফআইবচএআৰৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয় আবদৰ বিবিষজঞৰ সহায়ত যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি বতবিটা যিবলগ যিবলগ পৰবিকষণৰ আবয়াজি কবৰি ক) ইয়াবৰ পৰিৰবটা পৰবিকষণ হrsquoি ndash bull িীজতবলিােমাৰীত পবল পবচাো bull হজে িীজ উৎপাদি
খ) ২য়বটা পৰবিকষণ হজে সাৰ আৰ পচি সাৰ পৰসতবত বিষয়ক ndash
bull যসউজসাৰ আৰ আবলত এবি গে যৰাপি
27
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
bull পচিসাৰ আৰ যকচসাৰৰ উৎপাদি আৰ িযেহাৰ
গ)৩য়বটা পৰবিকষণ হrsquoি হজেসাৰ আৰ হজে-কীটিািক বিষয়ক
bull পঞচগিয িীজাৰত জীোৰত ইতযাবদৰ িযেহাৰ আৰ পৰবয়াগ
bull হজে-সাৰৰ িযেহাৰ (িীজপবলৰ পবৰচ মযাযটাপাল জলবসঞচিযৰ কৰাহজবেক সাৰ আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ বিবধ)
ৰঠ ৮০০০০ ০ ০ ৮০০০০ ১২ বপবজএে পৰৰাণীকৰণ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ ১২১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ
সমপকমীয় দবদিীয়া পৰবিকষণ ৰখয সৰল িযবকত পৰবতজিৰ িািদ ২০০ টকাকক
৪০০ ০ ০ ২০ জি ৰখয সৰল িযবকতৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মসচী ndash ক) কষকৰ পঞজীয়ি খ) হজেকবষ উৎপাদি আৰ পিবতৰ বলবপিিকৰণ গ) িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবত ) সিা আৰ পৰবিকষণৰ হাবজৰা িহী ৰখা আৰ তিয পবৰচালিা
28
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
ঙ) বপবজএে পৰাৰাণীকত হজবেক কবষ িযেসথাৰ পবৰচালিা আৰ যগাটৰ িবৰকা তিা দাবয়তব
১২২ পৰবিকষকৰ পৰবিকষি (২০) পৰবত যগাটৰ পৰবতজি ৰখয সৰল িযবকতৰ িািদ ২৫০ টকাকক ৩ বদিীয়া পৰবিকষণ
০ ৭৫০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফআইবচএআৰ ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ সবত য ৌিিাবে ৰখয সৰলিযবকতসৰহৰ িাবি বিবৰাকত বিষয়ত পৰবিকষি কা মযসচী সমপনন কবৰি ndash ক) ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ খ) হজবেকিাবে উৎপাবদত সাৰগৰীৰ যপবকবজাং যলবিবলাং যেবণডাং আৰ ৰাবকমবটাং গ) হজে-সাৰ আৰ হজে-কীটিািক পৰসতবতৰ িাবি দৰকাৰী ৰাজহো পবৰকাঠাবৰা
১২৩ কষকৰ অিলাইি পঞজীয়ি পৰবতবটা সদসয যগাটত ১০০ টকাকক ৫০ টাৰ িাবি
০ ৫০০০ ৫০০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াত কষকৰ সমপণম তিয য বি কবষৰ িৰঞজী িসযকৰৰ িযেহত সাৰগৰী কষক িপত সিা পৰবিকষণ ইতযাবদ বদ পঞজীয়ি কবৰি লাবগি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি বিবয়াবজত ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ কিচালবণটণট এই তিয িালদবৰ ৰখাৰ িাবি দায়িি হrsquoি
29
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১২৪ ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ পৰীকষা (পৰবত িেবৰ পৰবতবটা যগাটত ২১টা িৰিা) পৰবত িৰিাত ১৯০ টকাকক বতবিিেৰৰ িাবি
৩৯৯০ ৩৯৯০ ৩৯৯০ ৰখয সৰলিযবকতজি কবষ আৰ উদযািিসযৰ পিাৰৰ পৰা িৰিা সাংগৰহৰ িাবি দায়িি িাবকি এবি িৰিা ৰাবজযক িা যকনদৰীয় ৰাবট পৰীকষাগাৰ আৰ আইবচএআৰ িা ৰাবজযক বিশববিদযালয়ৰ পৰীকষাগাৰত পৰীকষা কৰা হrsquoি এই পৰীকষাৰ ফলাফলৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ হজবেক কবষৰ িাবি বিাপ কত কবষ পিবতৰ যপবকজ এবকাটা যগাটৰ কষকসকলৰ িাবি আগিব াো হrsquoি
১২৫ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি হজবেক পিবতকল পবৰেতমিৰ সৰগৰ পৰবকৰয়াৰ তিয বলবপিিকৰাৰ পৰবকৰয়া য বি িযেহত পিবত িসযকৰৰ িযেহত সা-সাৰগৰী হজবেক সাৰ আবদৰ িযেহাৰ আবদৰ তিয সদসযই পৰবত ১০০ টকাকক ৫০ জিৰ
৫০০০ ৫০০০ ৫০০০ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ পৰাৰিমদাতাই সৰগৰ যপবকজ অে যপৰকবটে আৰ পৰবতযক কষকৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ তিয যগাটৰ কা মযালয়ত বিয়াবৰকক সাংৰকষণ কবৰি
১২৬ যগাটৰ সদসযসকলৰ কবষ পিাৰৰ পবৰদিমি পৰবতিাৰ
১২০০ ১২০০ ১২০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ সবঠক ৰপায়িৰ িাবি পৰবতযক কষকৰ পিাৰ সবঠকধৰবণবৰ পবৰদিমি কবৰাোৰ
30
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পবৰদিমিৰ িািদ ৪০০ টকাককৰঠ বতবিিাৰ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৰঠ বতবিিাৰকক পবৰদিমি কৰা হrsquoি)
যকষতৰত ৰখয সৰল িযবকতজি দায়িি হহ িাবকি কবষ পিবত সমপবকম পবৰদিমিৰ সকবলা তিয তিা কষকৰ বদিবলবপ বিয়াবৰকক ৰখয সৰল িযবকতজবি বলবপিি কবৰ ািলগবত যতও সকবলা কষকক হজবেক কবষ সমপকমীয় বদিত পৰাৰিম বদয়াৰ লগবত যসয়া এবকাখি ৰাবয়ৰীত বলবখ াি
১২৭ এিএবিএলত িৰিাৰ অেবিষট বিবিষণ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৮ টাকক িৰিা) িৰিাই পৰবত ১০০০০ টকা
০ ৮০০০০ ৮০০০০ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফৰ সহব াগত এলআৰবপ সদসযসকবল বিিমাবচত পিাৰৰ পৰা হজবেক িৰিা সাংগৰহ কবৰি এবি সাংগৰহীত িৰিা এিএবিএল পৰীকষাগাৰকল যপৰৰণ কবৰ তাত িকা কীটিািক আৰ অিযািয ৰাসায়বিক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰীকষা কবৰাো হrsquoি
১২৮ পৰাৰাণীকৰণ ৰাচল ০ ২০০০ ০ পবৰদিমি বলবপিি তিয তিা িৰিাৰ পৰীকষাৰ ফলাফলৰ বিবিত বপবজএে পৰৰাণপতৰ পৰদাি কৰা হrsquoি
১২৯ পৰৰাণীকৰণৰ িাবি পৰিাসবিক ৰাচল
২৬১৫০ ১৬৯০০ ১৬৯০০ এবকাটা যগাটৰ কা মযালয়ৰ বিবিনন যচাো-বচতাৰ খৰচ য বি কা মযালয়ৰ িািা সৰিয়ক আৰ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰৰ দৰৰহা কা মযালয়ৰ আচিাি কবমপউটাৰ
31
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
বপৰণটাৰ যলখি সাৰগৰী আবদৰ িািদ এইবখবি অিমসাহা য আগিব াো হrsquoি
সিমৰঠ ৩৬৭৪০ ১১৪৮৪০ ১১২০৯০ ২৬৩৬৭০ ২ কষক যগাটৰ জবৰয়বত সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি কষমণৰ িাবি
হজবেক গােৰ দিকীকৰণ হজবেক গােক দিক গৰহণৰ িাবি পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ ওচৰত ৰাজয চৰকাবৰ এবকাখি কৰমআচবি দাবখল কবৰি
২১ এটা যগাটৰ িাবি হজবেক কবষৰ কৰম আচবি হজবেক গােৰ অনতিমবকতৰ িাবি ৰাজয চৰকাৰক গৰাণট-ইি-এইৰৰ ৰপত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১১ কবষিবৰক হজবেক ৰপকল পবৰেতমি পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ৫০০০০ ৫০০০০ পৰমপৰাগত কবষিবৰক হজবেক কবষিবৰকল পবৰেতমিৰ িাবি ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত আধাবৰত িাবষমক কৰম আচবিৰ পৰসতবত তিা উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ তিা ৰাসায়বিক সাৰগৰীৰ পৰবেি যৰাধৰ িাবি বিবদমষট িবৰক পিকীকৰণ (খাল খাবনদ িা চাবৰওফাবল গে যৰাপি কবৰ) আবদৰ যকষতৰত আগিব াো সহায়
২১২ উপ কত কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ হজবেক পবলিাৰী পৰসতবতৰ িাবি হজবেক িীজৰ কৰয় ৫০০ টকাকক পৰবত িেৰত
২৫০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবতৰ লগবত িবৰ পৰীকষা বিিমৰ উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ সচিা কৰা হrsquoি সকবলা কষক সদসযবক ৰাবটৰ পৰসতবত িসয সৰকষা েবৰকৰ ৰজবৰ তিা কবষ পিাৰত হজবেক িীজ িা যৰাপি
32
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবত একৰত ৰঠ ৫০ একৰ িবৰৰ িাবি
সাৰগৰী পৰসতবতৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সা-সাৰগৰীৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৩ পৰমপৰাগত হজবেক আদাি সাৰগৰী উৎপাদি যগাট য বি পঞচগেয িীজাৰত জীোৰত আবদৰ িাবি যগাবট পৰবত ১৫০০ টকাকক পৰবত একৰত ৫০ একৰৰ িাবি
৭৫০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক হজবেক আদাি সাৰগৰী পৰসতবতৰ যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
২১৪ হজবেক িাইেবজি বসথতকৰণ উবিদ য বি বিবৰবচবৰয়া যচচিাবিয়া আবদ একবৰ পৰবত ২০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ পৰবতযক কষক সদসযবক িাইেবজি বসথৰ কৰা উবিদৰ যৰাপিৰ িাবি িীজ কৰয় িবৰ পৰসতবত গাত খনদা ৰজবৰ আবদৰ িািদ সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৫ িিসপবতৰলক আৰক উৎপাদি যগাট পৰবত একৰত এটাকক যগাবট পৰবত ১০০০ টকা বহচাপত ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িিসপবত আৰক উৎপাদি যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ২৫০০০০ ১০০০০০ ১০০০০০ ৪৫০০০০
33
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা ২২১ তৰল অণজীেবিবিককজে-
সাৰ পৰবয়াগ (িাইেবজি সাংব াগীকৰণফেবফট দৰেীকৰণপটাবেয়াৰ সঞচাৰীকৰণ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
২৫০০০ ০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি তৰল অণজীেবিবিক হজে-সাৰ কৰয় আৰ ৰাবট িা িীজত ইয়াৰ পৰবয়াগৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২২ তৰল হজবেক কীট িািক (োইকrsquoৰাৰমা বিবৰবৰ বচউৰrsquoৰিাে যিটাবৰবজয়াৰ বিউবিবৰয়া যিবেয়ািা যপবকলrsquoৰাইবেে িাবটমবেবলয়াৰ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি তৰল হজবেক কীটিািকৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় কৰা হrsquoি
34
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২৩ পৰবতযক কষবক বিজৰ অঞচলত সহজলিয ব বকাবিা পৰাকবতক িসয সৰকষা পিবত পৰবয়াগ কবৰি পাবৰ পৰবত একৰত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িসযৰ অপকাৰী জীে আৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি বিৰ যকক িা বিৰ যতল কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২৪ এফবচঅrsquo ১৯৮৫ত বদয়া হিবিষটয অি ায়ী ফেবফট সৰি হজেসাৰ পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ িসযবকষতৰৰ ফেফৰাে িা বজাংকৰ পবৰৰাণ পণম কবৰিৰ িাবি ফেবফবট সৰি হজেসাৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
২২৫ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট (৭ ফট x ৩ ফট x ১ ফট) উৎপাদি যগাবট পৰবত ৫০০০ টকাকক ৫০ টা যগাট
২৫০০০০ ০ ০ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট বিৰমাণৰ িাবি দৰকাৰী যকচ যগাবটাো গাত পৰসতবত ইটা গিা ৰজবৰ আৰ অিযািয যকচা সাৰগৰী য াগািৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ৩২৫০০০ ৫০০০০ ০ ৩৭৫০০০ ২৩ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা
35
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩১ কবষৰ সা-সজবল (এেএএএৰ বিবদমিািসবৰ) ক) পাোৰ বটলাৰ খ) কিrsquo উইৰাৰ গ) যপৰী যেোৰ ) ফাৰrsquo অবপিাৰ ঙ) যৰয়াৰ চ) ৰrsquoজ যকি ে) টপ যপি যিবলনস
১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ এবকাটা যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰৰ পৰা হজবেক কবষজাত সাৰগৰীৰ পৰবকৰয়াকৰণযগৰবৰাংপবৰসকাৰকৰণৰৰণা ৰৰা তিা ৰাবট ে কৰা আবদ কাৰৰ িাবি দৰকাৰী সা-সজবল(পাোৰ বটলাৰ কrsquoিrsquo উইৰাৰ যপৰী যেোৰ ফাৰrsquo অবপিাৰ ৰrsquoজ যকি টপ যিবলনস আবদ) িািাকল যলাোৰ িািদ বদি লগীয়া ধিৰ িযেসথা কবৰিকল যগাট এবকাটাক অিম সাহা য বদয়া হrsquoি এইবকষতৰত এেএৰএএৰ কা মযসচীৰ অধীিত কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰ অিবৰাবদত িবল ধবৰ যলাো হহবে এইবকষতৰত ৰাজয চৰকাবৰ এেএৰএএৰ আচবিৰ অধীিত অবতবৰকত সাহা যও আগি াি পাবৰ
২৩২ উদযাি িসযৰ িাবি যখাজ কাব াি পৰা সৰাংগৰ িযেসথা (এৰআইবৰএইে আচবিৰ বিবদমিােলী অিসাবৰ)
০ ০ ০ এৰআইবৰএইে আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
36
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩৩ যগাহাবলহাহ-ককৰা পালিগাহবৰ পালি ndash পচিসাৰৰ িাবি যগাকল আচবি অি ায়ী)
০ ০ ০ যগাকল আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
ৰঠ ১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ ৪৫০০০ ২৪ যগাটৰ হজবেক সাৰগৰীৰ যপবকাং যলবিবলাং আৰ যেবণডাং ২৪১ বপবজএে লগrsquoসহ যপবকাং
যৰবটবৰবয়ল + হrsquoলrsquoগৰাৰ বপৰবণটাং পৰবত একৰত ২৫০০ টকাকক ৫০ একৰ
০ ৬২৫০০ ৬২৫০০ যপবকাং সাৰগৰী যলবিল পৰসতবত হrsquoলrsquoগৰাৰ েপা কৰা আবদ কাৰৰ িাবি আৰ হজবেক কবষসাৰগৰীৰ যেবণডঙৰ িাবি অিমসাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি এই ৰাবি যগাটৰ ৰখয সৰল িযবকতবয় পবৰচালিা কবৰি বপবজএে-ইবণডয়া যসউজ বচহনবট হজবেক যকষতৰৰ িাবি িযেহাৰ কৰা হয় বপবজএে-ইবণডয়া অবগমবিক বচহনবট সমপণমৰবপ পবৰেবতমত হজেকবষ যকষতৰৰ িাবি িযেহত হয় যলবিলৰ আবহম পৰসতত কবৰাবত যগাটৰ িাৰ বজলা তিা যেবণডাং কবৰাবত িযেহাৰ কৰা একক পৰৰাকট যপবকাং আবদৰ সবঠক তিয িকাৰ দৰকাৰ
২৪২ হজবেক সাৰগৰীৰ পবৰিহি (চাবৰচকীয়া িাহি ১৫ টি
০ ১২০০০০ ০ হজবেক সাৰগৰীৰ সাংগৰহ আৰ িজাৰকল পবৰিহি কবৰিৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি এই যকষতৰত
37
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
িাৰিহিকষৰতা কত) এটা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১২০০০০ টকাৰ সাহা য
ধিৰাবি চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি কৰয়ত িযেহাৰ হrsquoি
২৪৩ হজে কবষ যৰলা (সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ৩৬৩৩০ টকা)
০ ৩৬৩৩০ ০ যগাটসৰহক হজে কবষ যৰলা আবয়াজি কবৰিকল বিপিীৰ িযেসথা কৰা িািা বদয়া ৰজবৰ পৰচাৰ সাৰগৰী পবৰিহি তিা অিষঠাি পবৰচালিাৰ িাবি যহাো িযয়ৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰঠ ০ ২১৮৮৩০ ৬২৫০০ ২৮১৩৩০
উিৰ-পিমাঞচলৰ িাবি হজবেক কবষ ৰলয িাংখল অবি াি
উবললখিীয় বদিবিাৰ
bull যদিৰ উিৰ-পে অাংিত হজবেক কবষৰ সমভােিীয়তাৰ বদিবটাকল লকষয কবৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালবয় এই যকনদৰীয় আচবিখিৰ পৰেতমি কবৰবে
bull এই অি ায়ী কবষ বিিাগৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলত হজবেক কবষৰ পৰসাৰ িবিৰ পৰবচষটা চবলাো হrsquoি bull যদিৰ উিৰ-পে অঞচলৰ ৰাজযসৰহ িাৰতৰ হজবেক সাৰগৰী যকষতৰকল উননীতকৰণৰ িযেসথা কৰা হrsquoি
38
bull কষক বহত যগাট (এফআইবজ) আৰ কষক উৎপাদক যকামপািীসৰহক সাংগৰহ একতৰীকৰণ িসয চবপাোৰ পােৰ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ িজাৰ িযেসথাৰ সবত সাংব াগ সথাপি আবদৰ জবৰয়বত সেল কবৰ যতালা হrsquoি
bull ইয়াৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলক বিজা হজবেক সাৰগৰীৰ যেণড সবষট কবৰ পৰাকক সকষৰ কবৰ যতালা হrsquoি bull জীে-হিবচতৰযত অবতিয় সৰবিিালী এই অঞচলবটাত িকা জীে-হিবচতৰই অবিক বিকলপ িসযৰ সনধাি বদয়াৰ িযাপক সমভােিা
উৎপাদিৰ পৰা পৰবকৰয়াকৰণ বিপণি আৰ সিমবিষত গৰাহককল বিতৰণ প মযনত সৰগৰ সবিধাসৰহৰ িযেসথা কত িাবণবজযকবিবিত হজবেক কবষ যগাট গঠিৰ লকষযবৰ যলাো এই ৰলয িাংখল বিকাি আচবিৰ অবত গৰতবপণম উপাদািসৰহ হrsquoল ndash
আপবি বক লাি কবৰি
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক ৰলয িাংখল উৎপাদি ক১ হজবেক উৎপাদি যগাটৰ গঠি ক১১ যগাট গঠি আৰ এেএফএবচ বিয়ৰািসাবৰ কষক উৎপাদি যকামপািী গঠি
৫০০ কষক অনতিমকত যহাো ৰঠ ১০০ এফবপবচৰ পৰবতযকবৰ িাবি ২০৩৭৫ লাখ টকাকক পৰবত কষকৰ িাবি ৪০৭৫ টকা
ক১২ কবষিবৰবত পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী উৎপাদিৰ িাবি পবৰকাঠাবৰা হতয়াৰীৰ িাবি সহায় (পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক) আৰ কবষ-যকষতৰ িবহমিত উপাদািৰ িাবি পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক
পৰবত যহকটৰত ৭৫০০ টকাকক দিাৰ = ১৫০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
ক১৩ গণসমপনন িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িািদ অিমসাহা য পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৩৫০০০ টকাৰ ৫০ িসয অি ায়ী পৰকত ৰলযকলবক সীবৰত
১৭৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ
39
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক২ সমপৰসাৰণ যসো পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ সলিতা বিবিতকৰণ পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণ আবদৰ িাবি সাহা য ক২১ ৰাজযৰ ৰখয এবজনসীৰ দবাৰা পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ য াগাি বিতৰণ আৰ কবষ-সজবলৰ কাষটৰ
হায়াবৰাং যচণটাৰৰ িযেসথাৰ িাবি সাহা য পৰবত কষক উৎপাদি সাংসথাৰ িাবি ১০ লাখকক
ক২২ উৎপাদিৰ সৰয়ত পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি সহায় আৰ সমপৰসাৰণ যসো ক২২১ যসো য াগািধবৰাতাসকলৰ য াবগবদ পৰবিকষণ সহব াবগতা তিয সাংৰকষণ আৰ িসয উৎপাদিৰ
পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা (এৰআইবৰএইে অিসাবৰ) পৰবত যহকটৰত ১০০০০ হক
খ ৰলয সাংব াজি পৰবকৰয়াকৰণ (যিাংকৰ সবত ঋণসাং কত এফবপবচ আৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি) খ১ িসয চবপাোৰ পােৰ ৰলয সাংব াজি ndash সাংগৰহ একতৰীকৰণ আৰ যগৰবৰাং সবিধাৰ িযেসথা খ১১ সাংগৰহ একতৰীকৰণ তিা যগৰবৰঙ যগাট গঠিৰ িাবি কা মযকৰী পবৰকাঠাবৰাৰ সথাপি যগাবট পৰবত
১৫ লাখকক (৭৫ ৰাজসাহা য) ১১২৫ লাখ
খ২ যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহিৰ সকবলা িযেসথাসহ ৰলয সাংব াজি আৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপি খ১১ ৮০০ লাখ টকা িা অবধক পবৰৰাণৰ ৰঠ বিিীয় িযয়সাবপকষ সৰবিত পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপিৰ
িাবি যিাংকৰ ঋণ সাং কত যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা যৰ ৰপত অিবৰাবদত বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ এফবপবচৰ িাবি ৭৫ হল আৰ িযবকতগত উবদযাগীকল ৫০ িতাাংিকল সীবৰত
৬০০০০ লাখ
খ৩ ৰলয িাংখল যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহি খ৩১ সৰবিত যপবকাং গহ ৰঠ িযয় পবৰৰাণ ৫০ লাখ িা তবতাবধকৰ যকষতৰত এফবপবচকল ৭৫ আৰ
িযবকতগত যকামপািীকল ৫০ হাৰত ৰাজসাহা য আৰ এই পবৰৰাণ ৩৭৫০ লাখকলবক সীবৰত ৩৭৫০ লাখ
40
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
খ৩২ চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি ৰঠ িযয় ১২ লাখ প মযনত ৫০ ৬০০ পৰবত এফবপবচপৰবয়াজি সাবপকষ
খ৩২১ ৰঠ িযয় ২৫ লাখ প মযনত িীতলীকত পবৰিহি িাহি (৭৫ ৰাজসাহা য এফবপবচৰ িাবি আৰ িযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ৫০)
১৮৭৫ লাখ
খ৩২২ পৰাক-িীতলীকৰণিীতল িৰালৰাইবপবিাং ককষ ১৮৭৫ লাখ গ ৰলয িাংখল বিপণি ndash যেবণডাং যলবিবলাং পৰাৰাণীকৰণ ৰািদণড বিয়নতৰণ খচৰা বিকৰী যকনদৰ ৰখয সাংসথাৰ দবাৰা সজাগতা আৰ পৰচাৰ গ১ যেবণডাং যলবিবলাং যপবকবজাং পৰচাৰ তিা পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰৰ পৰাৰাণীকৰণ (এলএে) পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ২ আবলাচিা চকৰসিা কৰমিালা যকৰতা-বিবকৰতা ৰীট িীলাৰ সিা উৎসে পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ৩ পৰচাৰকা ময েপা গৰনথ িা পবসতকা বচবিৰা িা সথািীয় বিজঞাপিৰ দবাৰা গৰাজকৰ সজাগতা তিা তিযৰ
পৰসাৰৰ িযেসথা পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ দৰকাৰ
গ৪ ৰখয িজাৰত ৰ িািা পৰসতাে অিসাবৰ ৰলয িাংখল সহায়ক সাংসথা ১ ৰখয সাংসথাহজবেক সাৰগৰী িৰমআচবিৰ ৰপায়ি আৰ বিপণিৰ সবিধাৰ িাবি হজবেক অবি াি সথাপি ৰাবজযক বিবিত গঠি কৰা হrsquoি ১১ কৰমচাৰী জিিবকত ভৰৰণ আৰ আপদকালীি িযয় আিষঠাবিক সেলীকৰণ আৰ নতৰ-পাবত তিা সা-
সজবলৰ িািা িা কৰয় আচবিৰ ৰঠ িাবজটৰ ৫
41
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
১২ হজবেক পৰাৰাণীকৰণ সাংসথাৰ পৰবতষঠা কাবৰকৰী বিবদমিােলী পৰসতবত পৰবিকষণ ৰািেসমপদৰ জঞাি িবি তিা সাংসথাৰ পৰবতষঠাৰ সবিধাৰ িাবি পৰাৰিমদাতাৰ সহায় লrsquoিকল এককালীি সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি ৰািেসমপদৰ িািদ যহাো িযয় ৰাজয চৰকাবৰ িহি কবৰি
কাক য াগাব াগ কবৰি
ৰাবজযক প মযায়ত উিৰ-পেৰ ৰাজযসৰহৰ কবষউদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
বজলা প মযায়ত বজলা উদযািিসয বিষয়া বজলা কবষ বিষয়া িা উিৰ-পেৰ ATMA কা মযসচীৰ পৰকলপ সঞচালকসকল
42
অধযায় ৬ ndash উদযাি িসয (অবধক আয়ৰ িাবি ফলৰল িাক-পাচবল আৰ ফলৰ যখবত)
বক কবৰি bull কৰ ৰাবটৰ পৰা অবধক উপাজমি কবৰিকল উদযাি িসযৰ যখবত কৰক bull সবাসথযিাি িসযৰ িাবি উচচ ৰািবিবিষট যৰাপি সাৰগৰী িযেহাৰ কৰক bull ফলৰল-িাক-পাচবল অবধক বদি সবতজ কবৰ ৰাবখিকল িীতল িৰালিীতল গহ িযেহাৰ কৰক bull চবপাো পবৰসকাৰ কৰা যেণী অিসবৰ িাগ কৰা িা যগৰবৰাং সাংসাধি িা পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকবজঙৰ সবঠক যকৌিল পৰবয়াবগবৰ সিমাবধক
লাি আহৰণ কৰক bull পবলগহ লrsquo-টাবিলত আিতৰীয়া পাচবল আৰ ফল উৎপাদি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) উদযাি িসযৰ সাহা য ১ পাচবলৰ িীজ উৎপাদি (বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৫ যহকটৰ) ক) ৰকত পৰাগিকাৰী িসয ক) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০
িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ
ক) পৰবত যহকটৰত ৩৫০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
43
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) িণমসাংকৰ িীজ খ) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ উচচ পৰ বকতসমপনন িাচমাৰী (২-৪ যহকটৰ যগাট)
যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ পৰবৰট বিবিত সিমাবধক ৪ যহকটৰ এবলকাৰ িাবি সাহা য বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ৫০০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
২৫ লাখ পৰবত যহকটৰত
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
44
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩ কষদৰ িাচমাৰী (১ যহঃ যগাট) যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০ লাখ টকা পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা যৰ ৰপত বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ২৫০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় আাংবগক পৰজিিৰ পৰা উৎপাবদত ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৪ িতি অচমাৰ সথাপি ১ ফল-ৰল ক) িযয়িহল িসয
i আঙৰ বকবে লতাবিল আবদৰ দবৰ ফলৰল (বিপ জলবসঞচি িযেসথাসহ)
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ যেবলে আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ
পৰবত যহকটৰত ৪ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
45
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
ii ফলৰল (বিপ জলবসঞচি অবিহবি)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰ আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) ষটৰবিৰী ১) বিপ জলবসঞচি আৰ
ৰালবচাং সহ সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১১২ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ২৮০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
46
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২) বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
গ) কল (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ দটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
47
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
) ৰাবটকঠালআিাৰস (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঙ) কল (কলা-কষমণবটে কালোৰ)
48
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
চ) ৰাবটকঠালআিাৰস (কলা-কষমণ) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৫৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
49
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
ে) অবৰতা ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত ((৭৫২৫)) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
50
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
জ) অবত উচচ িতবৰ পিৰো িাবগো িা বৰৰrsquo অচমাৰ ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বতবিটা বকবসতত বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঝ) উচচ িতবত যৰাপি (আৰ ৰধবৰ বলচ ৰাবলৰ আবপল যিৰজাতীয় ফল ইতযাবদ)
51
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ (৬০২০২০) বদয়া হrsquoি বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
যহকটবৰ পৰবত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত ক) সাধাৰণ িযেধািত িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত
52
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক িহিষমী যিাবহাো গেৰ যকষতৰত দটা বকবসতত ৭৫২৫ হাৰত ধি বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) সকবলা ৰাজযৰ িাবি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৫ ৰেলা জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
53
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) িীজজাতীয় ৰেলা আৰ কণডজাতীয় ৰেলা
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
৩০০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২) িহিষমীয় ৰেলা (জালক ৰালবেবি লাং জাইফল িা িাটবৰগ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ ফল (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২ যহকটৰ) ১ কটা ফল কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি সাধাৰণ এবলকাত ৰঠ
িযয়ৰ ৪৫ আৰ অিযািয যেণীৰ কষকৰ িাবি ২৫ সাহা য বদয়াৰ বিপৰীবত উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ কণডজাতীয় ফল পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
৩ বিবেনন িা লজ ফল পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
54
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ সগবনধ জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ িযয়িহল সগবনধ িসয
(পাটচাউবল বজবৰবিয়াৰ ৰrsquoজবৰৰী আবদ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ অিযািয সগবনধ িসয যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০০০ টকা পৰবত যহকটৰত বদয়া হrsquoি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ যৰাপি িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ কাজ কrsquoকrsquo
55
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপি সাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইবপএৰআইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) বিপ জলবসঞচি অবিহবি যৰাপি সাৰগৰী তিা আইবপএৰ আইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক ক) আৰ খ) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি বতবিটা বকবসতত সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
56
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯ কাঠফলা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ক) উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
খ) িীজ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ১৫ লাখ টকাকক
গ) পচিসাৰ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
57
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১০ অিৎপাদিিীল অচমাৰৰ পিৰজজীবেতকৰণ আৰ গেৰ যচাো-বচতা (সিমাবধক ২ যহকটৰপৰবত বহতাবধকাৰী)
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১১ জলসমপদৰ সাংৰকষণ ক) ৰাজহো
পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীপলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং কত যখবতপিাৰৰ জলাধাৰ
কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ ১০০ বৰটাৰ x ১০০ বৰটাৰ x ৩ বৰটাৰ িা তাতকক সৰ আকাৰৰ পখৰীৰ দবাৰা ১০ যহকটৰ কৰাণড এবলকাৰ জলবসঞচিৰ িাবি দৰকাৰী খৰচৰ ১০০ পৰrsquoৰাটা বিবিত বিনতৰ ৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক বফলম িা আৰবচবচ লাইবিাং িকা আৰ যকাবিা সৰাজ িা কষকৰ যগাটৰ দবাৰা ৰাবলকািাধীি আৰ পবৰচাবলত িযেসথা লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সাহা য যকেল পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ িাবিবি সীৰািি িাবকি অেবিয এিবৰগাৰ বহতাবধকাৰী যিাবহাোসকলৰ িাবি পখৰী িা কো খনদাৰ তিা
পৰবত পখৰীৰ িাবি সৰতল অঞচলৰ যকষতৰত ২০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
58
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
লাইবিঙৰ িািদ যহাো সৰসত িযয় এই আচবিৰ দবাৰা পাি পাবৰ
খ) িযবকতগত প মযায়ত জলাকষমণ িযেসথা - ২০বৰ x২০ বৰ x ৩ বৰটাৰ যজাখৰ পখৰীিলীিাদ কো আবদৰ িাবি পৰবত িবৰটাৰত ১২৫ টকাকক
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটকআৰবচবচ লাইঅবিাং সহ িযেসথাৰ ৫০ িযয় লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰৰাটা বিবিত আৰ কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সাহাসয অিবৰাবদত কৰা হrsquoি এবি সবিধাৰ যচাো-বচতা বহতাবধকাৰীবয় বিবিত কবৰি লাবগি
পৰবতযক যগাটৰ িাবি সৰতলৰ যকষতৰত ১৫০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ যকষতৰত ১৮০ লাখ টকা
১২ আবেত সৰবকষত কবষ ১যসউজ গহ
ক) যফি আৰ যপৰ িযেসথা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৪০০০ িগম বৰটাৰ এবলকাৰ ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগমবৰত ১৬৫০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪৬৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪২০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
59
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ১৪০০ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) পৰাকবতকিাবে যিবনটবলবটৰ িযেসথা ১ চঙাসদি গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগমবৰত ১০৬০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৯৩৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৮৯০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
60
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ৮৪৪ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৫৪০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৬২১ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৫০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
61
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৫১৮ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ যশবৰ যিট গহ ক) চঙা সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগম বৰত ৭১০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৮১৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৯২ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৫৬৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৩৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
62
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৪১৪ টকা
৩ পলাবষটক সৰাংগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ১০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰত ৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৭৫ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৪ োক ইি টাবিল পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৫ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ৮০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৫ পকষীপৰবতবৰাধী িা বিলা পৰবতবৰাধী যিট
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৫০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৩৫ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ পবল হাউেত গবজাো উচচৰলযৰ পাচবলৰ যৰাপি
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ১৪০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
63
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাৰগৰী আৰ যখবতৰ িািদ যহাো িযয়
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা অবকমৰ আৰ এনথবৰয়াৰৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৭০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা কাবিমচি আৰ জাবিমৰাৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬১০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৯ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা যগালাপ আৰ বলবল ফলৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৪২৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১০ পলাবষটক ৰালবচাং পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ সিমাবধক এবলকাত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত সৰতল িবৰৰ িাবি ৩২০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
64
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ঠাইৰ িাবি ৩৬৮০০ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৩ সৰবিত পবষট আৰ কীট-পতাংগ িযেসথাপিাৰ যপৰাৎসাহি পৰসাৰ ক) আইবপএৰআইএিএৰৰ পৰসাৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত
যহকটবৰ পৰবত সবিমাচচ ১২০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৩০ পৰবত যহকটৰত ৪০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) যৰাগৰ আগজািিী যগাট (ৰাজহো খণডৰ যগাট)
১০০ িযয় যগাবট পৰবত ৬ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িায়rsquoকনটৰল পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ৯০ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) উবিদ সবাসথয বিবিক ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
65
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) পাতকলা বিবিষক পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৪ হজবেক কবষ ক) হজবেক কবষৰ পৰবয়াগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
এবলকাত যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা প মযনত িযয়ৰ ৫০ এই পবৰৰাণ ৰঠ বতবিিেৰত আদায় বদয়া হrsquoি আৰ তাবৰ পৰিৰ িেৰত ৪০০০ টকা আৰ ২য় তিা ৩য় িেৰত ৩০০০ টকাকক বদয়া হrsquoি এই আচবি পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ সবত সাংব াগ কবৰি লাবগি
২০০০০টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) হজবেক পৰাৰাণীকৰণ ৫০ যহকটৰৰ এটা িাষটাৰৰ িাবি ৰঠ ৫ লাখ টকাৰ ১৫০ লাখকক পৰিৰ ২ িেৰ আৰ ২00 লাখ ততীয় িেৰত
পৰকলপ বিবিক এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
66
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
গ) যকচসাৰ যগাটহজবেক উপাদাি উৎপাদি
পৰrsquoৰাটা বিবিত সথায়ী যগাটৰ যকষতৰত ৩০x৮x২৫ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি িযয়ৰ ৫০ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ৯৬ ি ফট আকাৰৰ (১২x৪x২) আৰ IS১৫৯০৭২০১০ পৰাৰাণীকত যিৰৰ িাবি ৫০ িযয় পৰবৰট বিবিত বদয়া হrsquoি
সথায়ী বিৰমাণৰ িাবি পৰবত ইউবিটত ১০০০০০ টকা আৰ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ১৬০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৫ চবপাোৰ পােৰ সৰবিত িযেসথাপিা ক) যপক হাউচ ৰলধিী িযয়ৰ ৫০ ৯ বৰx ৬ বৰ
আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৪ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইেৰ উপ-আচবি
খ) কিবিয়ৰ যিলট চবটমাং যগৰবৰাং পবৰসকৰণ শসক-কৰণ আৰ ওজি যজাখাৰ সবিধা সহ সৰবিত যপকহাউচ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ বৰx ১৮ বৰ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৫০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
৬ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
67
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
যগাটৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) িীতল ককষ (যষটবজাং) সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৩০ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি ১৫ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) ভৰাৰযৰাণ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ িীতল িৰাল (বিৰমাণ সমপৰসাৰণ আৰ আধবিকীকৰণ) ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ৮০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
68
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ১০০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি দৰকাৰী অবতবৰকত উপাদািৰ িাবি পৰবত যৰবেকটিত অবতবৰকত ১০০০০ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ আৰ িীতল-িাংখলৰ আধবিকীকৰণ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
সিমাবধক ২৫০ লাখ PLC যপবকবজাং লাইিে ৰক যলবিলাৰে উননত যগৰৰাৰ বিকলপ
69
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
পৰ বকত যষটবকাং বচবষটৰ ইিচবলেি আৰ যৰবফৰজাবৰচিৰ আধবিকীকৰণ ইতযাবদ
ঙ) িীতলীকত পবৰিহি িাহি সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ যৰবেকটিৰ িাবি ২৬ লাখ টকা (NHM amp HMNEH) আৰ তাতকক কৰ কষৰতাৰ (৪ যৰবেকটিতকক কৰ িহয়) িাবি পৰৰাটা বিবিত
চ) পৰািবৰক ভৰাৰযৰাি বিনতৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবতবটা যগাটত ২৫ লাখ টকা
ে) পকি গহ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
পৰবত যৰবেকটিত ১ লাখকক
70
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
জ) িাসপীিেি বিিমৰকৰ িবকতৰ িীতল ককষ (৮ যৰবেকটি)
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ৫ লাখকক
ঝ)
সাংৰকষণ গহ (কৰখৰচী) ৰঠ িযয়ৰ ৫০ িতি যগাটৰ িাবি পৰবতবটাত ২ লাখকক আৰ পৰণা যগাটৰ উননীতকৰণৰ িাবি পৰবতবটাত ১ লাখকক
ঞ) কৰখৰচী বপয়াজ ৰজত ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ১৭৫ লাখকক
ট) পো িণ িবকত িীতল ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত ককষত ৪০০০ টকাকক
ঠ) সৰবিত িীতল-িাংখল য াগাি িযেসথা
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰকলপ বিিমৰ পৰকলপত ওপৰৰ গ-১ ৰ পৰা গ-১৩হল িকা উপাদািৰ বিনতৰ
71
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
দটা িাবকি লাবগি সিমাবধক িযয় ৬০০ লাখ টকা
৪ সৰবিত পষট হাৰবিষট িযেসথাপিা িা চবপাোৰ পাচৰ সৰবিত িযেসথাপিা িাহৰ িাবি কটাৰ পােত
ৰজতকৰণ আৰ সাংসাধি িযেসথা
ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) ৰাষটৰীয় উদযািিসয িৰম (NHB) ১ ক) িযেসাবয়ক উদযাি িসযৰ বিকাি ১ ৰকবল পিাৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৩০
লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৩৭৫০ লাখ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত পৰকলপত ৭৫ লাখ (যখজৰ জলফাই আৰ যকিৰৰ িাবি ১২৫ লাখ)হক ২ যহকটৰতকক অবধক অঞচল সাৰৰা পৰকলপৰ িাবি
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
72
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ সাংৰবকষত আেৰণ পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫৬ লাখত সীৰািি যহাোকক পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক এবলকা সাৰৰা পৰকলপৰ িযয়ৰ িাবি ১১২ লাখ টকা পৰবত পৰকলপত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
৩ সৰবিত পষট হাবিমষট িযেসথাপিা পৰকলপ য বি যপকহাউে পকিককষ বৰফাৰ যিি খচৰা বিকৰী যকনদৰ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদ
অগৰগাৰী আৰ পিাদৰখী সাংব াগিযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ িাবি সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫০৭৫ লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৭২৫০ লাখ টকা যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ বদয়া হrsquoি যষটণডএলrsquoি পৰকলপৰ যকষতৰত NHM বিবধ ৰাবি চবলি লাবগি
পৰকলপই পৰবত ১৪৫ লাখ টকা পৰাক-িীতলীকৰণ যপক হাউে যগৰবৰাং যপবকাং িীতলককষ আবদ অবতবৰকত উপাদািবিাৰ যিবলগ যিবলগকক লি পৰা ায়
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
২ িীতলিৰালৰ বিৰমাণ সমপৰসাৰণআধবিকীকৰণ তিা উদযািিসযৰ ৰজতকৰণৰ িাবি ৰলধিী বিবিবয়াগ ৰাজসাহা য ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত
73
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৭৬০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৭২০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৬৮০০যৰে
ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
খ)িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
74
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৯৫০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৯০০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৮৫০০টকা যৰে
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
75
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাহা যিকত কবৰি ndash বিয়বনতৰত িাতােৰণ পৰ বকতৰ িািদ যহাো অবতবৰকতিযয়ৰ িাবদ ১০০০০ টকাকক পৰবত যৰবেক টিত
) িাবৰকল উননয়ি িৰম (CDB) ক) গণসমপনন যৰাপণ সাৰগৰীৰ উৎপাদি আৰ বিতৰণ ১ ৰাজহোিযবকতগত খণডত
িণমসাংকৰচাপৰ জাতৰ পবলৰ বিতৰণ
১ পৰবত একৰত ২৫০০০ পবলৰ িাবি ৰঠ খৰচৰ ২৫
পবলবয় পৰবত ৩৬ টকা উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
২ বিউবিয়াে িাবৰকল িীজ িাবগোৰ সথাপি
২ সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি িযয়ৰ ২৫ যহকটবৰ পৰবত ৬ লাখ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
76
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩সৰ িাবৰকল িাচমাৰী ৩ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ২৫
০৪ যহকটৰৰ পৰবতবট যগাটৰ িাবি ২ লাখ টকা
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) িাবৰকল যখবতৰ এবলকাৰ সমপৰসাৰণ ১ সাধাৰণ এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি
ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত উদযাি িসয উননয়ি
বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ক) ওখ জাত ক) ২৬০০০ টকা যহ
খ) িণমসাংকৰ খ) ২৭০০০ টকাযহ গ) চাপৰ গ)৩০০০০ টকাযহ ২ পাহাৰীয়া আৰ অিসবচত
এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত
ক) ওখ জাত ক) ৫৫০০০ টকাযহ
77
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িণমসাংকৰ খ) ৫৫০০০ টকাযহ
গ) চাপৰ গ) ৬০০০০ টকাযহ
গ) িাবৰকল যখবতৰ িাবি পৰ বকত বৰেি ১ যপাক-পতাংগ আৰ যৰাগাকৰানত িাবগোৰ িযেসথাপিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় পৰ বকতৰ বিকাি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক
উদযাি-িসযবিিাগ কবষ সৰিায় খণড আবদ বিিাগৰ িাবি ৫০ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িা যতবি সাংসথাৰ িাবি ২৫ লাখ ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ)পৰ বকতৰ পৰদিমি
78
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয়
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ
যকষতৰত ২৫
২ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ উৎপাদ িহৰখীকৰণৰ িাবি পৰ বকতৰ উননয়ি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৭৫ লাখ টকা i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
79
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৩৫ লাখ টকা
ii) পৰকলপৰ ৭৫ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) পৰ বকতৰ অবধগৰহণ পৰবিকষণ তিা পৰদিমি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৰঠ িযয়ৰ ১০০ i) ICAR(CPCRI) ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী
80
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) ৰঠ খৰচৰ ২৫ হল সীবৰত যহাোকক যিক-এবণডৰ
যকৰবৰট ৰলধি ৰাজসাহা য i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫
ii) অিসচীত জাবতজিজাবত ৰবহলাৰ িাবি পৰকলপ িযয়ৰ ৩৩৩
ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ যকষতৰত িযয়ৰ ২৫
iii) উচচ ৰলযৰ কবষৰ যকষতৰত আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপত পৰকলপ িযয়ৰ ৫০
) পৰণা িাবৰকল িাগািত িকক যৰাপি আৰ পিৰজজীবেতকৰণ ১ িয়সীয়া আৰ
অিৎপাদিিীল গে কাবট যপবলাো
গবে পৰবত ১০০০ টকাকক যহকটৰত সিমাবধক ৩২ যজাপা গেৰ িাবি
৩২০০০ টকা যহকটৰ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
81
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ িকক যৰাোত সাহা য যহকটবৰ পৰবত সিমাবধক ৪০০০ টকা সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০
পবলবয় পৰবত ৮০ টকা
৩ সৰবিত িযেসথাপিা পিবতৰ পৰবয়াবগবৰ ইবতৰবধয িকা িাবগোৰ উননীতকৰণ
দটা সৰাি বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ৭০০০০ টকাযহকটৰ
ঙ) িাবৰকল গেৰ িীৰাকৰণ আচবি ৰঠ বপৰবৰয়াৰ ৰাবিৰ ৭৫ ইয়াবৰ ৫০ বপৰবৰয়াৰ
িাবৰকল উননয়ি িবৰম আৰ ২৫ ৰাবজযক চৰকাবৰ বদি
৪-১৫ িেৰৰ পৰবতবজাপা গেৰ িাবি ৪৬৯ টকা আৰ ১৬-৬০ িেৰৰ গেৰ িাবি গবে পৰবত ৬৩৫ টকা ১০৩০ যসো কৰসহ
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
উদযািিসযৰ সৰবিত উননয়ি অবি াি আৰ ইয়াৰ উপ-আচবি সৰহৰ সবত য বি ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয়ৰ ৰাজযসৰহৰ িাবি উদযাি িসয অবি াি ৰাষটৰীয় িাহ বৰেি িাবৰকল উননযি িৰম আৰ ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰম bull এবলকাৰ পবৰৰাণ উবললখ িকবৰবল যহকটৰ িবল ধৰা হrsquoি bull ৰলয-ৰািদণডৰ অিম হrsquoল ndash ৰাজসাহা যৰ বিৰপণৰ িাবি ৰলযৰ উধমতৰ ৰাি
82
কাক য াগাব াগ কবৰি ৰাবজযক উদযাি িসয বিষয়া উপ-সঞচালক (উদযািিসয) আৰ ৰাবজযক প মযায়ত উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
যৰৌপালি
বক কবৰি
bull যৰৌপালি হrsquoল দবৰদৰিবৰহীি েবৰক কষকগৰাৰয েসৰাজ ৰবহলা আবদৰ দবাৰা পবৰচাবলত এক কবষ-বিবিক গৰাৰয কা মযসচী bull িাৰতৰ বিনন কবষ-জলিায়বে যৰৌপালিৰ িাবি বিষট সমভােিা আৰ সবিধা িহি কবৰ bull যৰৌপালবি পৰাকবতক সমপদৰ যকাবিা িযা াত িজবনমাোককবয় আয় আৰ বিবয়াগৰ সবিধা সবষট কবৰ bull যৰৌপালিযৰৌৰাবখবয় সচৰাচৰ অিবল য াো পৰাগবৰণ আৰ ফলৰ যৰৌৰ পৰা যৰৌৰস আৰ অিযািয উপজাত দৰেযৰ সবষটবৰ খাদয পৰসতবত
কবৰ bull যৰৌপালিৰ পৰা অিযািয উচচ ৰলযৰ যৰৌৰহ ৰাজাত সাৰগৰী য বি ৰবয়ল যজলী পৰপবলে যৰৌ-পৰাগ যৰৌ-বিষ যৰৌ-যেৰ আবদবৰা উৎপাদি
হয় bull যৰৌ-ৰাবখৰ জবৰয়বত যহাো পৰাগ-সাংব াবগ উৎপাদবিা িহল পবৰৰাবণ িবি কবৰ
আপবি বক পাি
83
কৰিাং উপাদাি MIDHNHMHMNEH ৰ অধীিত অিবৰাবদত সাহা যৰ হাৰ ১ যৰৌৰাবখৰ িাহৰ বিকাি আৰ িধমি ক) বিউবিয়াে (যপবৰগৰী) িাহৰ উৎপাদি গবেষণা পৰবতষঠািৰাজহো খণডৰ িাবি পৰকলপই পৰবত ২০ লাখ টকা খ) যৰৌৰাবখৰ পৰজিিকাৰীৰ দবাৰা যৰৌিাহ উৎপাদি পৰকলপই পৰবত ৪ লাখ অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ ২ ৮ যফৰৰ যৰৌিাহৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি
৫০ িাহ যৰৌ) পৰবতযক িাহত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৩ যৰৌচাক চপাৰ আবদৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাবৰৰ িাবি ৫০ টাকক যৰৌচাক চপাৰ)
পৰবতযক যৰৌচাকচপাৰৰ যগাটত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৪ যৰৌপালি সজবলৰ বিতৰণ (SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ এটা যচট (৪ টা যফৰৰ) আৰ FGPSSৰ ৩০ যকবজ যজাখৰ ১০ টা পাতৰ ১খি যিট আৰ এক যচট অিযািয সজবল)৫০ টা যৰৌিাহবহতাবধকাৰী
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত পৰবতযক যচটত ৮০০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৫ ৰািেসমপদ উননয়ি কা মযােলী সবনমলিআবলাচিাচকৰকৰমিালা ক) আনতজমাবতক প মায় পৰবতখিত ১০ লাখ টকা খ) ৰাষটৰীয় প মায় পৰবতখিত ৫ লাখ টকা গ) ৰাবজযক প মায় পৰবতখিত ৩ লাখ টকা ) বজলা প মায় পৰবত খিত ২ লাখ টকা ৬ পৰবিকষণ কা মযসচী ক) ৰাজযৰ বিতৰত হদবিক পৰবতযক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি ১০০০ টকা খ) ৰাজযৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
84
৭ পৰবিকষণৰলক ভৰৰণ-ৰাজযৰ আৰ যদিৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
bull যৰৌপালকপাৰসৰহক অিযািযসকলৰ বিতৰত হিজঞাবিক পিবতবৰ যৰৌপালি কবৰিকল অিমাৎ ৰাতৰ যৰৌককষ িা চপাৰ ককষৰ পৰাবহ যৰৌ উবলওো ৰাণীৰাবখ অনতৰক িা একসিৰাৰৰ পৰবয়াগ ফৰবগৰৰ পলাবষটক যৰৌ পাতৰৰ িযেহাৰ SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ িযেহাৰ আবদ পালি কবৰিকল অিবৰাধ জবিাো হrsquoল াৰ িাবি MIDH আচবিৰ অধীিত সাহা য লাি কবৰি পাবৰ
bull যৰৌিাহত যকবতয়াও যকাবিা এবণটিায়বটক িযেহাৰ কবৰি িালাবগ bull যকেল আিি হহ িকা যৰৌবহ বিসকাষণ কবৰি লাবগ bull হিজঞাবিক যৰৌপালিৰ িাবি সৰবয় সৰবয় এিবিবিৰ দবাৰা পৰচাবৰত পৰাৰিমসৰহ অিসৰণ কবৰি লাবগ
কাক য াগাব াগ কবৰি
bull বজলা উদযািিসয বিষয়া bull ৰাবজযক চৰকাৰৰ উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক bull কা মকৰী সঞচালক ৰাষটৰীয় যৰৌ িৰম বি উইাং বদবতীয় ৰহলা জিপি িেি িতি বদললী যফাি- ০১১-২৩৩২৫২৬৫ ইবৰইল ndash
nationalbeeboard2006gmailcom
85
অধযায় ৭ িীজ
বক কবৰি bull অঞচলবটাৰ জলিায়ৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সদায় অিবৰাবদত জাতৰ িীজ িযেহাৰ কৰক অিবৰাবদত হাৰত িীজ িযেহাৰৰ লগবত অিবৰাবদত
কবষ যকৌিল পৰবয়াগ কৰক bull পৰবত বতবিিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ য হ ধাি ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰৰাহৰ িাবদ) যতলজাতীয় িসয (ৰাই সবৰয়হ আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবহবৰ)
আবদৰ িীজ সলবি কৰক ৰাকক িাজৰা যজাোৰ ৰহৰৰাহ ৰাই সবৰয়হ আৰ স মৰখী ফলৰ িীজ দিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ তিা িণমসাংকৰ জাত আৰ বিবট িীজ পৰবতিেবৰ সলবি কৰক
bull সদায় সবীকবতপৰাপত সাংসথাৰ পৰা পৰৰাবণত িীজ কৰয় কৰক আৰ ঠাণডা শকাি তিা পবৰসকাৰ ঠাইত িীজ সাংৰকষণ কৰক bull সদায় যিাধি কৰা িীজ িযেহাৰ কৰক আৰ বসচাৰ আবগবয় িীজৰ বিশিতা অাংকৰণ অপতণৰ গবটৰ বৰহবল হহ িিকা আবদ গণবিাৰ
পৰীকষা কবৰ লওক
আপবি বক লাি কবৰি ক) িীজ বিতৰণৰ িাবি সাহা য
কৰ িাং
িসয পৰাৰাণীকত িীজৰ বিতৰণৰ যকষতৰত সাহা য আচবিউপাাংি
১ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
86
২ িীজৰ বিতৰণ i) উচচ উৎপাদিকষৰ িীজ ক) ধাি আৰ য হ খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয গ) ৰাহজাতীয় িসয ii) িণমসাংকৰ িীজ ক) ধাি খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয
বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ২৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
৩ হতলিীজ িসয (িাদাৰ স মযৰখী ফল চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ চফোোৰ বতল গবজবতল বলিবচৰ িা বতবচ এৰা)
বতলৰ িাবহবৰ ১৫ িেৰতকক অবধক যিাবহাো জাতৰ যকষতৰত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ হাৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ২৫০০ টকাকলবক সীবৰত বতল আৰ িণমসাংকৰ জাতৰ িীজৰ যকষতৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৪ পাৰত সাংৰবকষত িীজৰ ৰাি উননত যহাোকক ৰািবিবিষট িীজৰ উৎপাদি সমভেপৰ কবৰিৰ িাবি সকবলা িসযৰ িীজৰ িবিয়াদীপৰৰাবণত িীজ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
কষবক পৰবত এক একৰ ৰাবটৰ িাবি দৰকাৰী িীজৰ িাবি দািাজাতীয় খাদযিসযৰ িীজৰ ৰলযৰ ৫০ হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয াহ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৬০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ গাও আচবিৰ অধীিৰ িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি িকা উপ-আচবি (SMSP)
87
৫ কষক আতমসহায়ক যগাট এফবপঅrsquo আবদৰ িাবি যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ িবিয়াদী পৰৰাবণত িীজৰ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ আৰ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৭৫ ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি তিা িীজগাও আচবিৰ অধীিত যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ পৰাৰাবণত উৎপাদি
৬ হতলবখজৰৰ পবল িা গজাবল কষকৰ বিজা সৰগৰ আিাদী ৰাবটকবষিবৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকাত সীৰািি যহাোকক দৰকাৰী যৰাপি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৮৫
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৭ হতলবখজৰ ফলেতী যহাোৰ সৰয়বোোৰ িাবি কবষযচাোবচতা আবদৰ িািদ যহাোৰ িযয়ৰ িাবি সাহা য
ফলেতী যহাোকলবক সৰয়বোোত চাবৰিেৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৬০০০ টকাৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০ ২৫ যহকটৰ প মযনত িেৰত পৰবত যহকটৰৰ িাবি ৪০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৮ ৰৰাপাট আৰ যৰষটা িীজ গাও আচবি
পৰবত কইণটল পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদিৰ িাবি ৫৫০০ টকা এিএফএেএৰ িযেসাবয়ক িসয (ৰৰাপাট)
৯ ICAR আৰ SAU ৰ পৰা হতলিীজৰ েীৰাৰ িীজৰ কৰয়
DACamp FW আৰ ICAR ৰ িীজ বিিাগৰ দবাৰা বিধমাবৰত েীৰাৰ িীজৰ সমপণম ৰলযৰ পবৰবিাধ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
খ) িবিয়াদী আৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদিৰ িাবি সাহা য ১০ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
88
ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
১১ ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ ৰচৰ ৰটৰ িটৰাজৰাহ আৰ ৰি)
উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ িীজ পৰবত বকগৰাত ২৫ টকা হাৰত িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১২ িযবকতউবদযাগী আতমসহায়ক যগাট আবদবক ধবৰ সকবলা িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য
ক) সাধাৰণ অঞচলত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত অঞচলৰ িাবি ৫০ হাৰত যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰলধিী ৰাজসাহা য সবিমাচচ সীৰা পৰকলপই পৰবত ১৫০ লাখ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি- িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য বিতাি
গ) সকবলা হতলিীজ িসযৰ িাবি ১৩ িবিয়াদী িীজ উৎপাদিৰ িাবি
সাহা য বিগত ১০ িেৰত ৰকবল কৰা সকবলা জাতিণমসাংকৰ জাতৰ িাবি কইণটলত ১০০০ টকাকক আৰ বিগত ৫ িেৰত ৰকবল কৰা জাতৰ িাবি অবতবৰকতিাবে কইণটলত ১০০ টকাকক পৰৰাণীকৰণ তিা উৎপাদিিযয়ৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি কষকক ৰঠ ৭৫ ৰাজসাহা য আৰ িীজ উৎপাদক সাংসথাকল ২৫ ৰাজসাহা য সাংবিষট বিষয়ত সহায় পাি ndash ৰাবজযক কবষ বিিাগৰাবজযক িীজ বিগৰ িাবফৰ কিকrsquoইফবকাবহল আইএফএফবৰবচ যকনদৰীয় িহ-ৰাজয সৰিায় য বি এিবচবচএফ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
89
১৪ পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদি ঐ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ িীজ আনতঃগািবিৰ উননয়ি বিপ জলবসঞচলৰ িলী পতা পিাৰ সৰাি কৰা পিাৰৰ যজওৰা কা মযালয় গহৰ বিজলীসাংব াগ পাৰৰ যৰবচি আবদ িাদ বদ িীজ আনতঃগািবি য বি যেবচাং েrsquoৰ আদৰমতাহীি কবৰি পৰাৰ সবিধা কত িীজ গদাৰ জলবসঞচি িযেসথা য বি িলীিাদকো ৰটৰ পামপ বৰাংকলাৰ আবদবক ধবৰ সবিধাৰ িাবি ৫০ প মযনত সাহা য বিবিনন বৰেিত অনতিমকত িসযৰ িীজযৰাপি সাৰগৰী উৎপাদিত জবিত ৰাজয চৰকাৰৰাবজযক িীজ বিগৰ পাৰত ইয়াবৰ ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰৰ পাৰৰ িাবি ৭৫ িাৰত চৰকাৰৰ সাহা য আৰ ১০০ সাহা য ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়কবষ বিজঞাি যকনদৰক দবাদি পবৰকলপিাৰ সৰয়বোোত এিএৰঅrsquoঅrsquoবপ ত যলাো হতলিীজৰ বৰবি-বৰেি-১ত ৰঠ অিবৰাবদত ধিৰ সবিমাচচ ১ হল ৰঞজৰীৰ ধিৰ পবৰৰাণ সীৰািি িাবকি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ ক)
িীজ আনতঃগািবিৰ সবিধা সবষট (ৰাজহো খণডৰ িাবি) িীজ পৰবকৰয়াকৰণ সবিধা
১০০ যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ১-িীজ পৰবকৰয়াকৰণ পৰকলপ পৰবতষঠা ১০০০ যৰবেকটি ২০০০ যৰবেকটি ৩০০০ যৰবেকটি আৰ ৫০০০ যৰবেক টি (য হৰ িাবষমক পৰবকৰয়াকৰণ কষৰতাৰ বিবিক)ৰ িাবি বিবিনন ৰৰলাৰ আবহম অিসাবৰ গৰাণট-ইি-এইৰ উপলবধ সাহা য বিবনাকত হাৰত উপলবধ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
90
সাৰগৰী িাবষমক কষৰতা (যৰবেক টি)
১০০০ যৰবেক টি
২০০০ যৰবেক টি
৩০০০ যৰবেক টি
৪০০০ যৰবেক টি
৫০০০ যৰবেক টি
ৰখয সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ২৭৯০ ৩২৯০ ৪৭১০ ৫৬২০ ৬২৮০
আিষাংবগক সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ৯৯০ ১০১০ ১৩৯০ ২০৭০ ২১৩০
সিমৰঠ ৰলয
লাখ টকা ৩৭৮০ ৪৩০০ ৬১০০ ৭৬৯০ ৮৪১০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
২- ৰ সাংগৰাহক ৰিাবয়াং যপলটফৰম গহ বিৰমাণৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ যকষতৰত দৰকাৰী পৰকলপৰ িাবষমক কষৰতাৰ (MT)
পৰকলপৰ গহ আৰ সাংগৰাহক িাৰাণডাৰ যজাখ
িাবয়াং যপলটফৰম সিমৰঠ (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
১০০০ ৪৫০ ৭০০০ ৩১৫০ ১০০ ১২০০ ১২০ ৩২৭০ ২০০০ ৫২৫ ৭০০০ ৩৬৭৫ ২০০ ১২০০ ২৪০ ৩৯১৫ ৩০০০ ৭০০ ৭০০০ ৪৯০০ ৩০০ ১২০০ ৩৬০ ৫২৬০ ৪০০০ ৮০০ ৭০০০ ৫৬০০ ৪০০ ১২০০ ৪৮০ ৬০৮০ ৫০০০ ১০০০ ৭০০০ ৭০০০ ৫০০ ১২০০ ৬০০ ৭৬০০
91
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
১৫ খ)
িীজ ৰজতকৰণ সবিধা বিবিনন ধৰণৰ িীজ ৰজতকৰণ গৰাৰ তিা যপবলট িা যপবকট কিাৰ যৰয়াৰ ৰাষটাৰ আবদৰ িাবিও বিিীয় সাহা যৰ সবিধা আবে এই অিসবৰ িকা সবিধাসৰহ তলত বদয়া হrsquoল ndash বিেৰণ কষৰতা
যৰবেক টি আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
সিমৰঠ (লাখ টকা)
এবচবজআই চীট সহ িৰাল
১০০০ ৭০০ ৭০০০ ৩১৫০ ৪৯০০
যিবণটবলবটৰ সৰাি চালৰ িৰাল
১০০ ৭০০ ৭৫০০ ৩৬৭৫ ৫২৫০
আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৪০০০ ৪৯০০ ১৪০০
িাতািকবলত আৰ আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৮০০০ ৫৬০০ ১৮০০
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ িৰাল সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
92
১৬ বিবদমষট জাতৰ িীজৰ লকষযবিধমাবৰত উৎপাদি (VSTSP)
েীৰাৰ িবিয়াদী িীজৰ সলিতা তিা পৰৰাবণত আৰ িবিয়াদী িীজৰ চাবহদা অি ায়ী ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰবিিমাবচত এেএেবচ ৰাবজযক চৰকাৰৰ সাংসথা আইবচএআৰ ৰাবজযক কবি আৰ তাৰ অধীিৰ কবষ বিজঞাি যকনদৰ আনতজমাবতক পৰবতষঠাি আবদকল পৰকলপ বিিমৰ িযেসথাৰ দবাৰা িীজ উৎপাদিত যহাো িযয়ৰ ৭৫ অহমতা- জাতিণমসাংকৰ িীজ ৫ িেৰতকক যিবে ি া হrsquoি িালাবগি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
) ৰাষটৰীয় িীজ বৰজািম ১৭ পৰাকবতক দব মযাগ িা অিােিীয়
পবৰবসথবতৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি হসৰৰযাদী আৰ ৰধযৰীয়া সৰয়ৰ িসযৰ জাত
১ িীজৰ ৰলয -১০০ ২ িযেসথাপিা িযয় ndash ক) পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকাং িযয় ndash ৩০০ টকাকইণটল খ) পবৰিহি িযয় ndash ২০০ টকাকইণটল ৩ িীজ িৰালৰ আনতঃগািবিৰ িযয় ndash ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৫৭৭৪ লাখ টকা ৪ নতৰ-পাবত পৰকলপ গহ সাংগৰাহক যশবৰ আৰ িাবয়াং যপলটফৰম কৰয়ৰ িাবি সাহা য - ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৭০৫০ লাখ টকা ৫ সাৰগৰী যহণডবলাং সজবলৰ িযয় ndash পৰবত কইণটলত ৫০ টকা (এিাৰ) ৬ বফউবৰবগচি যৰবয়াং ধবলবিহীি পবৰবেিৰ িযেসথা দৰ কৰা আতবৰাো তিা যতবিধৰণৰ েবৰক জবিত িকা কাৰৰ িাবি যসোিযয় ndash কইণটবল পৰবত ১০ টকা (পৰবত িেবৰ) ৭ অিপব াগী িীজ িাদ বদয়াৰ িািদ িযয় ndash বিধমাবৰত ষটকৰ ১০ গবট আৰ িীজৰ দাৰৰ ৰাজৰ পািমকয
ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ তিা পৰ বকত বৰেিৰ (NAMET)ৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি
93
৮ কবমপউটাৰাইবজচিৰ কষট
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়া খণড কবষ উননয়ি বিষয়াATMA ৰ পৰকলপ সঞচালক ৰাবজযক িীজ বিগৰ
94
অধযায় ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত
বক কবৰি
bull ৰাবটৰ পবৰৰাণ আৰ িসযৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ উপ কত নতৰসজবল িযেহাৰ কৰক bull িযয়িহল সজবলৰ যকষতৰত কষক যগাট গঠি কবৰ িাৰাঅাংিীদাৰীতবৰ বিবিত িযেহাৰ কৰক bull িবৰ সমপদৰ সাংৰকষণ কৰক আৰ ইয়াৰ িাবি বজবৰা বটল চীৰ বিল যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যহপপী চীৰ বিল যৰাটাবিটৰ আবদ পৰবয়াগ
কৰক bull পাৰ াবনতৰক পৰীকষণ আৰ পৰবিকষণ পৰবতষঠাি কবষ বিজঞাি যকনদৰ আবদৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ উপ কত িযেহাৰ সৰয়ািসবৰ লি লগীয়া
তি আৰ চাবিমবচাং আবদৰ বিষবয় জাবি লওক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কবষ- াবনতৰকীকৰণৰ উপ-বৰেি
১ কবষৰ নতৰ-পাবত আৰ আবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
95
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১ ক) যেকটৰ i) যেকটৰ (০৮ ৰ পৰ ২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১০০০০০ ৩৫ ৭৫০০০ ২৫
ii) যেকটৰ (gt২০ৰ পৰা ৭০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১২৫০০০ ৩৫ ১০০০০০ ২৫
১ খ) পাোৰ বটলাৰ i) ৮ বিএইচবপৰ তলত ৫০০০০ ৫০ ৪০০০০ ৪০ ii) ৮ বিএইচবপ আৰ তাৰ ওপৰত ৭৫০০০ ৫০ ৬০০০০ ৪০ ১ গ) ধাি যৰাো নতৰ i) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ (৪ িাৰী) ৯৪০০০ ৫০ ৭৫০০০ ৪০ ii) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ ক) ৪-৮ িাৰীতকক যিবে খ) ৮-১৬ িাৰীতকক যিবে
২০০০০০ ৪০ ২০০০০০ ৪০
১ ) সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰ কাৰ িাইণডাৰ ১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
96
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii) সবয়াংবকৰয় ইউবৰয়া বেবকবটাং বৰপ যপলচবৰণটইউবৰয়া পৰবয়াগকাৰী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
১ ঙ) যসপবচবয়লাইজৰ সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰযদাো নতৰ ii) পষট হrsquoল বৰগাৰঅগৰ iii) বিউবৰবটকঅিয যৰােিী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
97
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১চ) সবয়াংচাবলত উদযািিসয নতৰ i) ফলবেঙা নতৰ ii) গে কলৰ বদয়া িা পৰবিাং নতৰ iii) ফল হাৰবিষটাৰ iv) ফল যগৰবৰাং কৰা নতৰ v)যেক েলী vi) িাচমাৰী বৰবৰয়া বফবলাং নতৰ vii) িহৰখী হাইিবলক পিবত viii) পৰবিাং িাবৰাং যগৰবটাং বশববয়বৰাং আবদৰ িবকতচাবলত সজবল
১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
98
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ িা পাোৰ বটলাৰ চাবলত সজবল পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) উইৰ যিচাৰ x) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xi) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০
৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০
৪০
99
xv) পাোৰ যহৰrsquo xvi) কৰাষট যেকাৰ xvii) ৰটrsquo কাবলটবিটৰ
ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০
xviii) বচবজল পলাউ i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১০০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৬০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৮০০০
৪০ ৪০
২ খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ i) পষট হrsquoল বৰগাৰ ii) আল যৰাো নতৰ iii) আল খনদা নতৰ iv) িাদাৰ খনদা নতৰ v) বষটৰপ বটল বিল vi) যেকটবৰ টিা বৰপাৰ vii) বপয়াজ হাৰবিষটাৰ viii) ধাি যখৰ কটা নতৰ ix) বজৰrsquo বটল বচৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল x) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ xi) কবহয়াৰ কটাফলা নতৰ xii) যপলণটাৰ xiii) চীৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
100
xiv) ৰাবলট-কৰপ যপলণটাৰ xv) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvi) বৰজ-ফাৰrsquo যপলণটাৰ i) টািমrsquo বচৰাৰ ii) বিউবৰবটক যপলণটাৰ iii) বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ iv) বিউবৰবটক বিবজবটিল বচৰাৰ vi)যহপপী বচৰাৰ vi) পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং যৰবচি vii) একো ফাবটম চীৰ বিল viii) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট ix) ৰালচাৰ x) চীৰ বেবটাং িাৰ xi) চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০ ৪০
২ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
101
iii) পাোৰ উইৰাৰ (ইবঞজিচাবলত) lt ২ বিএইচবপ gt ২ বিএইচবপ
১৫০০০ ১৯০০০
৫০
১২০০০ ১৫০০০
৪০
২ ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যৰক iv যিলাৰ v ষটৰ বৰপাৰ vi বফৰ িক যৰবচি vii ষটািলাৰ যশবিাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
২ ঙ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ iii ৰাবলটকৰপ যেোৰ iv যপৰী যেোৰ v োে কাটাৰ vi উইিrsquoবয়াং যফি
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৫০ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০
৪০
102
vii বৰপাৰ viii ৰrsquoোৰ ix যৰইজ যশবলাৰ x সপাইবৰল যগৰৰাৰ xi যেইল হাবিমষটাৰ xii ইি-বফলৰাৰ xiii ৰrsquoোৰ যেৰাৰ (অল পাৰপাজঅল
কৰপ)
ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০
২চ) চাফ কাটাৰ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ৫০
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০ ৪০
103
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
x)উইৰ যিচাৰ xi) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
104
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ xv) চাি-চইলাৰ xvi) যেনস যৰকাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) িাণড ফৰৰাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) পাোৰ যহৰrsquo (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xix) যিকহrsquo লrsquoৰাৰ ৰজাৰ (যেকটৰ অপাবৰবটৰ) xx) পাোৰ যহৰrsquorsquo xxi) িাণড ফৰৰাৰ xxii) কৰাষট যেকাৰ xxiii) ফাৰrsquo অবপিাৰ
105
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxiv) ৰটrsquo কালবটবিটৰ ৩খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ iবজৰrsquo বটল চীৰ বিল কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
ii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iii চীৰ বিল iv পবটটrsquo বৰগাৰ v যেকটৰ িি বৰপাৰ vi অবিয়ি হাৰবিষটাৰ vii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ
বিল viii চীৰ বেবটাং িাৰ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ix পষট হল বৰগাৰ x পবটটrsquo যপলণটাৰ xi গৰাউণড িাট বৰগাৰ
৬৩০০০ (সকবলা িসযৰ িাবি)
৫০ ৫০০০০ ৪০
106
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xii বষটৰপ বটল বিল xiii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ
উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট
xiv ৰাইচ ষটৰ চপাৰ xv চগাৰ যকি
কাটাৰবষটৰপাৰযপলণটাৰ xvi ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvii বজৰ বটল ৰাবলট কৰপ
যপলণটাৰ xviii বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ xix টািমrsquo চীৰাৰ xx বিউবৰবটক যপলণটাৰ
107
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxi বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ
xxii বিউবৰবটক বিবজবটিল চীৰাৰ
xxiii যহপপী চীৰাৰ xxiv কাোিা যপলণটাৰ xxv যৰবিউৰ যৰৰাৰ xxvi ফাবটমলাইজাৰ যৰৰাৰ
(বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xxvii পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং
যৰবচি xxviii সবয়াংবকৰয় ধািৰ
কবঠয়া বসচা নতৰ
108
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxix একো ফাবটমলাইজাৰ চীৰ বিলচীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
xxx ৰালচাৰ
৩ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰােউইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ iii উইৰাৰ (বপবটঅrsquo
অপাবৰবটৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
৩ ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ (৫ অশবিবকততকক অবধক িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক ওপৰৰ যেকটৰ চাবলত)
i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
109
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii যেোৰৰাবলটকৰপ যেোৰ
iii যপৰী যেোৰ iv যৰইজ যিলাৰ v চাফ কাটাৰ vi ফবৰজ হাবিমষটাৰ
যেইল হাবিমষটাৰ vii িাৰম যসকয়াৰাৰ viii ইিবফলৰাৰ ix বৰপাৰ x ৰrsquoোৰ xi ৰিাৰ যেৰাৰ (অল
পাৰপাজঅল কৰপ) xii সপাইবৰল যগৰৰাৰ
110
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ ঙ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যহrsquo যৰক iv যিলাৰ (যগালাকাৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
v যিলাৰ (আয়তাকাৰ) vi উৰ বচপাৰ vii চগাৰবকি যৰটি
যৰবিজাৰ viii কটি ষটক আপৰটাৰ ix ষটৰrsquo বৰপাৰ x ফীৰ িক যৰবচি xi ষটািল যশবিাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
সকবলা ৰািহপশৰ দবাৰা চবলাো টিা সজবলআবহলা
111
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৪ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i এৰবি পলাউ ii বৰসক পলাউ iii কাবলটবিটৰ iv যহৰrsquo v যলবিলাৰ যিৰ vi ফাৰrsquo অবপিাৰ vii বৰজাৰ viii পাৰলাৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
৪খ) িীজবসচা আৰ যৰাো নতৰ i ধাি যৰাো নতৰ ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
112
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল iii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iv যপলণটাৰ v বৰিলাৰ vi ধািৰ কবঠয়াতলী পৰসতবত সজবল vii চীৰ বেবটাং িাৰ viii শৰী পিবতৰ িাবি ৰাকমাৰ ix িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক কৰ) ১৫০০ ৫০ ১২০০ ৪০ x িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক যিবে) ১৯০০ ৫০ ১৫০০ ৪০
৪ গ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
113
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iii উইিrsquoবয়াং যফি iv গেত িগািকল জখলা v উদযািিসযৰ হসতচাবলত সজবল vi যৰইজ যশবলাৰ vii ফীৰ িক যৰবচি viii সপাইবৰল যগৰৰাৰ ix চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচকল) ৫০০০ ৫০ ৪০০০ ৪০ x চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচতকক যিবে) ৬৩০০ ৫০ ৫০০০ ৪০
৪ ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ িা াহ-িি কটা নতৰ ii উইৰাৰ iii কrsquoিrsquoউইৰাৰ
৬০০ ৫০ ৫০০ ৪০
114
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iv িাবগোৰ হসতচাবলত আবহলা ৫ উদযািিসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ আবহলা- নতৰপাবত সবয়াংচাবলত িা অিযািয িবকতবৰ চাবলত উদযািিসযৰ নতৰপাবত ক) যচইি চrsquoহইল যিৰrsquoযৰাংগ যগৰৰাৰযপলণটাৰ তিা উদযািিসযৰ িাবি উপ কত অিযািয সবয়াংচাবলত নতৰ-আবহলা
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
হসতচাবলত উদযািিসযৰ পৰবয়াজিীয় সজবল i এলবৰবিয়াৰ জখলা ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০ ii এলবৰবিয়াৰ খটা iii পলাকাৰ খাদযিসয হতলিীজ আৰ উদযািিসযৰ িাবি চবপাোৰ পােৰ পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবত আবহলা আবদ উৎপাদি যহাো অঞচলসৰহত পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ পৰ বকত ৰলয সাংব াজি বিনিযয়ৰ বিজঞািসনমত ৰজতকৰণ যপবকবজাং ইউবিট তিা
১৬০০০০ ৬০ ১৫০০০০ ৫০
115
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
উপজাত সাৰগৰী িযেসথাপিাৰ পৰ বকত সথািানতবৰতকৰণৰ িাবি পষট হাৰবিষট পৰ বকত যগাট সথাপি ক) বৰবি ৰাইচ বৰল ১৫০০০০ ৬০ ১২৫০০০ ৫০ খ) বৰবি ৰাল বৰল গ) বৰবলট বৰল ) যতল বৰল-বফলটাৰ যপৰে সহ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঙ) বিসকাষক (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) চ) ৰাবলৰ দািা বিসকাষক ে) আটলচ পালপাৰ জ) বৰহাইবিচি যগাটবপৰবকাং যৰবচি বহউবৰবৰফায়াৰ ((সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
116
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঝ) যপবকাং যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঞ) সকবলা ধৰণৰ িবকতচাবলত বৰ-হাসকাৰযশবলাৰযেোৰহাবিমষটাৰবৰ-সপাইবকাংবৰ-কবিাং যৰবচিবপলাৰ বিটাৰ বষটৰপাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ট) সকবলা ধৰণৰ িইলাৰবষটৰাৰ চলাৰ িাইয়াৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ঠ) সকবলা ধৰিৰ পকষালি যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ৰ) সকবলা ধৰণৰ গৰাইণডাৰ পালিাৰাইজাৰপবলচাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
117
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঢ) সকবলা ধৰণৰ বিিাৰ কাৰ যগৰৰাৰ যগৰবৰবয়ণট যচপাবৰটৰ যসপবচবফক যগৰবিবট যচপাবৰটৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ৬ক) হসতচাবলত যৰয়াৰ যিপবচকিবৰবৰ চবলাো যৰয়াৰ
৬০০- ৫০ ৫০০- ৪০
৬খ) িবকতচাবলত যৰয়াৰ i যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ৮-১২ বলটাৰ যজাখৰ
৩১০০- ৫০ ২৫০০ ৪০
ii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১২-১৬ বলটাৰ যজাখৰ ৩৮০০- ৫০ ৩০০০- ৪০ iii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰ যজাখৰ ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০ ৬গ) যেকটৰত সাং কত যেকটৰ চাবলত যৰয়াৰপাোৰবটলাৰ যৰয়াৰ
i ২০ বিএইচবপৰ তলত ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
ii ২০-৩৫ বিএইচবপ ১৩০০০- ৫০ ১০০০০- ৪০ iii ৩৫ বিএইচবপৰ যিবে ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০
118
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৬ ) পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদযেপ ১৪০০- ৫০ ১২০০- ৪০ ৬ঙ) ইবলকটৰবষটবটক যৰয়াৰ ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০ ৭বিবিষিাবে বিবৰমত কবষ নতৰ-পাবত ক যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলসহ)
২৫০০০- ৫০ ২০০০০- ৪০
খ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলবিহীি)
১৯০০০- ৫০ ১৫০০০- ৪০
গ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত হাইিপবিক নতৰ- িসযৰ িীজতলী পৰসতবতৰ িাবি
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
৮ যসৌৰ ফrsquoটrsquoিবলটইক পািী পামপ (এচবপবি) i ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ
অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ পৰবত অশব িবকতত ৫৫৪৪০-
পৰবত অশব িবকতত ৫০৪০০-
119
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৪৭৫২০-
পৰবত অশব িবকতত ৪৩২০০-
iii ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৬৩৩৬০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৭৬০০-
iv gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৫৯৪০০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৪০০০-
৯ SMAMৰ অধীিত িাৰাকল লিৰ িাবি পাৰত দৰকাৰী নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপি ইয়াৰ অধীিত উপ কত সথাি আৰ িসযৰ িাবি পৰবয়াজিািসবৰ িাৰাকল বদি পৰাকক পাৰৰ নতৰ-পাবৰ-সজবল আবদ িাৰা বদিৰ িাবি এবি সাৰগৰীৰ যিাংক খবলিকল সাহা য বদয়া হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ২৫ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৪০
120
১০০ লাখ টকা গ) ৪০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
১৬০ লাখ টকা ৪০
) ৬০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ২৪০ লাখ টকা
৪০
১০ িাৰাকল বদি পৰাকক উচচ পৰ বকতৰ উচচ উৎপাদিিীল সজবল যকনদৰৰ পৰবতষঠা অিমকৰী িসয য বি কবহয়াৰ কপাহ আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় বিবিনন উননত পৰ বকতৰ নতৰ-পাবতৰ যকনদৰ সথাপিৰ িাবি বিিীয়া সাহা যৰ সবিধা ইয়াৰ দবাৰা পৰদাি কৰা হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ১৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৬০০ লাখ টকা
৪০
গ) ২০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৮০০ লাখ টকা
৪০
) ২৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ১০০০ লাখ টকা
৪০
১১ বিিমাবচত গােত কবষ াবনতৰকীকৰণৰ বিকাি কবষ াবনতৰকীকৰণ যতবিই কৰ হহ িকা ৰাজযৰ বিিমাবচত গােত উপ কত পৰ বকতৰ পৰবয়াগৰ ৰাি উননত কৰাৰ িাবি আৰ পাৰত পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপিৰ িাবি এই আচবিৰ দবাৰা বিিীয় সাহা য পৰদাি কৰা হয়
121
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) যিাংকবটাবে পৰবত বিনতৰ ৮ জি কষক িকা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ
িাবি বিিীয় সাহা য যিাংবক পৰবত ১০ লাখ টকা প মযনত যিাংকৰ নতৰপাবতৰ ৰঠ
খৰচৰ ৮০ ১২ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ জবৰয়বত পৰবত যহকটৰত াবনতৰকীকৰণৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰতা িবিৰ িাবি বিিীয় সাহা য াবনতৰকীকৰণ সীবৰত হহ িকা অঞচলত ব সকল বহতাবধকাৰীবয় কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ পৰা বিবিনন নতৰ-পাবত িাৰাকল আবি িযেহাৰ কবৰ যতওবলাকৰ িাবি পৰবত যহকটৰ বিবিত বিিীয় সাহা য বদয়াৰ িযেসথা কৰা হহবে
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) i উপবৰাকত ১১ িাং অাংিত উবললখ কৰা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি নতৰ-পাবত িাৰা িািদ যহাো খৰচ
ii কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ দবাৰা পিাৰত পৰদিমিৰলক িযেসথা
সিমাবধক ১ যহকটৰ িবৰ প মযনত পৰবত কষকক পৰবত িেৰত যহকটবৰ পৰবত যেকটৰ িবকতচাবলত জনতবেটিা ৰািেচাবলত নতৰৰ পৰবয়াগৰ িাবি কৰবৰ ২০০০১০০০ ৭৫০ টকাকক পৰবত কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰবত কবষ ঋতত বিনতৰ ১২০ যহকটৰ
পৰবত যহকটৰত যহাো িযয়ৰ ৫০ যহকটবৰ পৰবত ৪০০০ টকা
অিযািয বৰেিসৰহত পৰদিমিৰ িাবি যলাো কা মযসচীত দািাজাতীয় িসয ৰাহ আৰ হতলিীজৰ বিন উৎপাদিিীলতা যদখওো বজলাৰ পৰা গাওসৰহ িাবে উবলওো হrsquoি ওপৰৰ ১০িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাবপত নতৰ-পাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি িাৰাৰ িািদ বিিীয় সাহা য এিাবৰই বদয়া হrsquoি ওপৰৰ ৮ িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাপি কৰা কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰদিমিীৰ িযয় এবি পৰদিমিৰলক পৰবয়াগ গাবে পৰবত ১২০ যহকটৰত সীৰািি িাবকি
122
১৩ উিৰ-পেৰ ৰাজযত কবষ নতৰপাবত তিা সজবলৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰ উিৰ-পেৰ অবতিয় সমভােিাপণম অিচ কৰকক াবনতৰকীকৰণ যহাো ৰাজযসৰহত িকা বহতাবধকাৰীৰ িাবি বিিীয় সাহ যৰ িযেসথা
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয়
সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) ১ নতৰআবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ১২৫ লাখ
নতৰআবহলাৰ ৰলযৰ ১০০
বিবিষ িসয িা অঞচলত উিৰ কবষ যকৌিলত উৎসাবহত কবৰিৰ িাবি উিৰ-পেৰ ৮ খি ৰাজযই পৰকলপ বিবিত এই িযেসথা বিনতৰ ৮-১০ জি আৰ সিমাবধক ১৫০ জি কষকক হল ৰপায়ি কবৰি
২ কষক যগাটৰ িাবি পাৰ নতৰপাবত যিাংক সথাপিৰ িাবি বিিীয় সাহা য
পৰবতবটা নতৰৰ িাবি ১০ লাখ টকা প মযনত
নতৰপাবত যিাংকৰ িযয়ৰ ৯৫
PTO ndash পাোৰ যটক অফ
bull FMTTI যক ধবৰ অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত বিবিনন সা-সজবলৰ সমপণম তাবলকা এই যেিচাইটত উপলবধ ndash httpfarmechdacgovin
bull FMTTI তিা DACampFW অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত নতৰ-পাবত তিা আবহলাবহ যদিৰ সকবলা ৰাজযত চৰকাৰী আচবিৰ অধীিত পািলগীয়া ৰাজসাহা যৰ িাবি বিবিচিা কৰা হrsquoি
bull যকাবিা ৰাজযই পৰসতাে কৰা ব বকাবিা অবতবৰকত সজবল যপািবত DACampFWই সাহা য উপ কত যেণী অিসবৰ বিবিচিা কবৰি
১৪ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) ৰ অধীিত ৰাজসাহা যৰ িাবি অিবৰাবদত নতৰ তিা সজবল
123
কৰ িাং
সজবলৰ িাৰ সহায়ৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয
ধাি য হ ৰাহজাতীয় যৰাটা দািাৰ িসয
১ কবষ নতৰ-পাবত ক) কrsquoিrsquoউইৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০
ব বটাবেই কৰ
radic
খ) যৰিবেল যৰয়াৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
গ) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
) পাোৰ যৰয়াৰ পৰবতবটা পাোৰ যৰয়াৰত ৩০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঙ) বচবজলাৰ (গিীৰকক চহ কবৰিৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ৮০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
চ) যেকটৰ সাংলগন যসপয়াৰ পৰবতবটা যৰয়াৰত ১০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ে) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
124
জ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ঝ) ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঞ) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ
যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ট) বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
ঠ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ৰ) ৰিাইল যৰইি গাি যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰট
radic
radic
ঢ) ৰটাবিটৰটািমrsquo চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic radic
ণ) যপৰী যেোৰৰাবলট কৰপ যেোৰ
যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic
radic
ত) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ি) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
১৫ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত নতৰ-পাবত আৰ সা-সজবল কৰয়ৰ িাবি বৰবি বৰেি-১ৰ ৰাজসাহা য
125
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
িসয সৰকষাৰ সজবল ক) যৰিবেল িা ৰািেচাবলত যৰয়াৰ ১ পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদ (NCIPM আবহম)আৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
৮০০- ৫০ ৬০০- ৪০
২ চীৰ বেটবৰণট িাৰ ২০-৪০ যকবজৰ ২০০০- - ১৭৫০- ৫০ খ)িবকতচাবলত ndash ১ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক কৰ যজাখৰ
৩৮০০- ৬০ ৩০০০- ৫০
126
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক যিবে যজাখৰ
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
গ) উননত ৰািৰ কবষ সজবলৰ য াগাি ক) বচবজলাৰবক ধবৰ ৰািেচাবলত িা পশবে টিা সজবল
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
খ) যেকটবৰ টিা সজবল য বি ৰটাবিটৰ চীৰ বদৰল বজৰrsquo বটল চীৰ বিল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ পাোৰ চীৰাৰ গৰাউণডিাট বৰগাৰ আৰ ৰাবলট কৰপ যেোৰ
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
১৬ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত বৰবি বৰেি-২ৰ ৰাজসাহা য
127
কৰ িাং
উপাদাি সাহা যৰ ধৰণ
১ নতৰ আৰ সা-সজবল তলত বদয়া ধৰবণবৰ ৰাজযৰ কবষউদযািিসয বিিাগকল নতৰ-পাবত িা সজবলৰ ৰঠ পবৰৰাণ িা ৫০ প মযনত সাহা য আগিব াো হয় ndash ক) হসতচাবলত ওখকলবক ঢবক যপাো হতল পাৰ কাটাৰ ndash পৰবতবটাবত ১৫০০ টকা খ)হতল পাৰ সৰকষাৰলক তাৰ জাল ndash পৰবতখিত ১৫০০০ টকা গ) ৰটৰ চাবলত বচবজল ndash পৰবতবটাত ১০০০০ টকা ) এলবৰবিয়াৰৰ পবটমিল জখলা ndash পৰবতৰালত ৩০০০ টকা ঙ) হতলিীজৰ গেৰ পাত কাবটিকল চাফ কাটাৰ (যকেল হতলপাৰ কষকৰ িাবি) ndash পৰবতবটাত ৭০০০ টকা চ) েলীসহ ২০ অশবিবকত প মযনত সৰ যেকটৰ ০৭৫ লাখৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা ৫ জিতকক অবধক সদসযৰ যগাট এফবপঅrsquo তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি অবতবৰকত ১০ - পৰবতখিত ১ লাখ টকা বচবলাং সাবপবকষ ে) িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ দবাৰা অিবৰাবদত অিয ব বকাবিা নতৰ-সজবল আবদ ব হতলবখজৰৰ কষকৰ িাবি লাগতীয়াল যতবি নতৰবকা AAPৰ অধীিত সথািীয় পৰবচষটা িা আিষাংবগক িযেসথাৰ আওতাত বদি পাবৰ জ) নতৰপাবতৰ আৰদাবি ndash িতি হতলবখজৰৰ যখবতৰ িাবি যৰকাবিবকল যৰয়াৰ হতলবখজৰ চবপাো যৰবচি কবমপকট FFB যেনসপটমাৰযৰয়াৰ আবদৰ আৰদাবি NMOOP ৰ যষটবণডাং কবৰটীৰ বিবিষ অিবৰাদি সাবপবকষ আবিি পাবৰ
128
১৭ দবাদি পবৰকলপিাৰ কালবোোত উদযািিসযৰ সৰবিত বিকাি বৰেিৰ (MIDH) অধীিত নতৰ-পাবত আবদ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
নতৰ-পাবত িযয়ৰ সীৰা সাহা যৰ ধৰণ ক) যেকটৰ (২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত প মযনত)
পৰবত খিত ৩০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৭৫ লাখৰ সীৰা সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ১ লাখ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৩৫
খ) পাোৰ বটলাৰ ১ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপতকক তলত)
পৰবত খিত ১০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৪০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৫০ লাখ
২ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপ আৰ তাতকক যিবে)
পৰবত খিত ১৫০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৬০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৭৫ লাখ
গ) ২০ বিএইচবপতকক তলৰ যেকটৰ িা পাোৰবটলাৰত চলা সজবল ক) ৰাবট উননয়ি চহ কৰা তিা িীজ তলী পৰসতবত সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
খ) িীজ বসচা যৰাো চবপাো আৰ গাত খনদা সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
129
গ) পলাবষটকৰ ৰালচ পৰা যৰবচি
পৰবত বটত ০৭০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০২৮ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০৩৫ লাখ
) সবয়াংচাবলত উদযাি িসয আবহলা
পৰবত খিত ২৫০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ১০০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ১২৫ লাখ
িযয়ৰ সীৰাসৰহ বিবদমিিা সচক আৰ ইবয় ৰাজসাহা যৰ গণিাৰ যকষতৰত সবিমাচচ সীৰাক িজাইবে
১৮ উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
কৰ িাং নতৰৰ িাৰ সাহা যৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয ধাি য হ ক) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic - খ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ - radic
গ) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ) ৰটাবিটৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঙ) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো
নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
চ) পামপ যচট যৰবচবি পৰবত ১০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ে) কrsquoিrsquo উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic জ) যৰিবেল যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঝ) পাোৰ যিপবচক যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৩০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
130
ঞ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ট) যপৰী যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঠ) ৰাবলট কৰপ যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ৰ) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ (কষক যগাটৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
131
অধযায় ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ
বক কবৰি
bull lsquoআতমাrsquo(ATMA) আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ উননয়ি খণড আৰ ইয়াৰ তলৰ প মায়ত ৰপায়ি হহ িকা সমপৰসাৰণ উননয়ি আৰ সাংবিাধি আচবিৰ অধীিত সৰগৰ ৰাজযত ৰঠ ২৪০০০ সমপৰসাৰণ কৰমীবয় (১ জি বিবটএৰ আৰ ৩ জি এবটএৰ) বিষঠাসহকাবৰ কষকৰাইজৰ িাবি যসো আগি াই আবহবে আবপািাৰ ৰিকল অহা ব বকাবিা আচবিকা মযসচী সমপকমীয় পৰশন যসইবিষয়ক বিিদ তিয তিা বিবদমষট অঞচলৰ িা কষকৰ িাবি উপ কত পৰ বকত সৰনধীয় বিষয়ত সবেবিষ জাবিিৰ িাবি আপবি এইসকল কৰমী িা ৰাজয চৰকাৰৰ কবষ তিা আিষাংবগক সাংসথা আৰ বিিাগৰ ব বকাবিা বিষয়া-কৰমচাৰীৰ সবত য াগাব াগ কৰক
bull পাৰ বিদযালয় সথাপি িা পৰদিমিীৰলক কবষত অাংি লওক bull সাংবিষট যেিচাইটৰ পৰা িািা দৰকাৰী তিয আহৰণ কৰক আৰ হাতৰ ৰবঠবত িকা ৰিাইলবটাৰ দবৰ আবহলাৰ সহায়ত বিজৰ কবষপাৰখি
পঞজীয়ি কৰক bull কবষ বিষয়ক যিহতীয়া তিয আৰ পৰ বকতৰ সমপবকম জাবিিৰ িাবি দৰদিমিৰ কবষ বিষয়ক িািা কা মযসচী (১৮ টা আঞচবলক ১ টা ৰাষটৰীয়
আৰ ১৮০ টা বিনকষৰতাৰ যেনসবৰটাৰ) এফ এৰ যৰবৰঅrsquoৰ (৯৬) কবষ বিষয়ক পৰচাৰ কষক যচবিল অিিা অিয বকেৰাি িযবকতগত যকনদৰৰ কা মযসচী চাওক
bull আবপািাৰ ৰিকল অহা যকাবিা বিবিষ পৰশনৰ উিৰ বকষাণ কল যচণটাৰ কৰমী িা যজষঠয বিবিষজঞৰ পৰা পািকল িেৰৰ যকওটা বদিবত পো ৬ িজাৰ পৰা ৰাবত ১০ িজাকল বিকটেতমী বকষাণ কল যচণটাৰৰ শলক ৰকত য াগাব াগ িমবৰ ১৮০০-১৮০-১৫৫১ত যফাি কৰক
bull কবষবিষয়ত বিকষা গৰহণ কৰা বিকষািমীবয় সববিবয়াজিৰ িাবি দৰাহৰ িাবি বিিাৰলীয়া পৰবিকষণ হল কবষ বিবিক িা কবষ-িাবণজয-যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰ এবি যকনদৰ খবলিৰ িাবি ৩৬ প মযনত (অিসচীত জাবতজিজাবতউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচল তিা ৰবহলাৰ িাবি ৪৪) ৰাজসাহা যত যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাোৰ সবিধা আবে
132
bull পৰগবতিীল কষকৰ িাবি আগিব াো বিকষাৰলক ভৰৰণ আৰ পৰবিকষণ আবদত অাংি লওক bull বিজৰ ৰিাইলবত ইণটাৰবিট সাংব াগ িিকাককবয়া যেিচাইটৰ পৰা ইণটাবৰবকটি এচএৰএচ িযেসথাবৰ পৰবয়াজিীয় তিয আৰ যসো লাি
কৰক bull অঞচলসাবপবকষ বিবদমষট তিয (উপ কত কবষ পিবত বৰলাৰৰ তাবলকা কবষ পৰাৰিমােলী) আবদ সহবজ পািৰ িাবি ইণটাৰবিট যকনদৰ িা সাধাৰণ
যসো যকনদৰৰ দবাৰা িা পৰতযকষিাবে কষক পবটমল িযেহাৰ কৰক কষকৰ িাবি িকা এচএৰএচ পবটমলৰ সবিধা পািকল বকষাণ কল যচণটাৰ িা সাধাৰণ যসো যকনদৰৰ দবাৰা অিিা সৰহীয়া এচএৰিযেসথাৰ ৰাবধযবৰবৰ ৫১৯৬৯ িা ৯২১২৩৫৭১২৩ ndash এই িমবৰকল বিজৰ িাৰবটা উপ কতিাবে পঠাই (KISAAN REG ltবিজৰ িাৰgt ltৰাজযৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt ltবজলাৰ িাৰৰ পৰিৰ চাবৰটা আখৰgt ltখণডৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt) বিজৰ িাৰ পঞজীয়ি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কষকৰ পৰবিকষণ আৰ দকষতা িবিত সাহা য
কৰিাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণধৰণ আচবিউপাাংি ১ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ
উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকতবিষয়ক পৰবিকষণ পৰবত যগাটৰ িাবি ১৫০০০ টকা িীজ গাও আচবি (SMSP-NMAET)
২ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকত বিষয়ক পৰবিকষণৰ যকষতৰত সাহা য
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫০০০ টকা ক) িীজ িসযৰ বসচাৰ সৰয়ত ndash িীজ উৎপাদি পৰ বকত বিৰাপদ দৰতব বসচাৰ যকৌিল তিা অিযািয কবষ যকৌিল খ) িসযৰ ফল ধৰাৰ সৰয়ত
িীজ গাও আচবিৰ দবাৰা হতলিীজ ৰাহ াহ যসউজসাৰ আবদৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদি- এচএৰএচবপ-এিএৰএইবট
133
গ) চবপাোৰ পােত আৰ িীজ সাংসাধিৰ সৰয়ত
৩ সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত কষকৰ িাবি পৰবিকষণ (জলপািী িকা-যখাো আৰ অহা-য াোৰ খৰচ সহ)
পৰবতজি কষকৰ িাবি ৰাবহ পৰবত ৫২০০ টকা চবপাোৰ পােৰ পৰ বকত িযেসথাপিা
৪ কষক পৰবিকষণ পৰবতবটা দবদিীয়া পৰবিকষণত ২৪০০০ টকা ৩০ জিীয়া এবকাটা দলৰ িাবি (৪০০ টকাকক হদবিক এজি কষকৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৫ ৪০ জিীয়া কষকৰ দলকল িসয সৰকষা পিবত সমপকমীয় পৰবিকষণ
ক) যিচৰকাৰীিযবকতগত সাংসথাৰ পৰবতখি কষক যকষতৰ বিদযালয়ৰ িাবি ২৯২০০ টকা খ) ৰাজয চৰকাৰৰ সাংসথাৰ িাবি ২৬৭০০ টকা
িসয সৰকষা আচবি
৬ কবষ নতৰ-পাবত আবহলা আবদৰ যৰৰাৰবত যচাো-বচতা িযেহাৰ তিা বিিমাচি আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা বিষয়ক পৰবিকষণ
জবি পৰবত পৰবত সপতাহত ৪০০০ টকা কবষ াবনতৰকীকৰণ উপ-আচবি
৭ পাচবল উৎপাদি তিা আিষাংবগক বদিৰ ওপৰত দবদিীয়া কষক পৰবিকষণ
পবৰিহি িযয় িাদ বদ পৰবতজি কষককল পৰবতবটা পৰবিকষণৰ িািদ ১৫০০ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
৮ কষক সাংসথা িা ১৫-২০ জিীয়া কষক যগাটৰ যপৰাৎসাহি তিা বিিীয় সাংসথা আৰ সাংগৰাহকৰ সবত য াগাব াগ সথাপি
৩ িেৰৰ িাবি বতবিটা বকবসতত কষবক পৰবত ৰঠ ৪০৭৫ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
134
৯ ৰাষটৰীয় কবষ বিপণি পৰবতষঠািৰ জবৰয়বত গৰাৰীণ িৰাল য াজিা সমপবকম সজাগতা সবষটৰ বতবিবদিীয়া কা মযসচী
পৰবতবটা কা মযসচীত ৩০০০০ টকা গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
১০ পৰবতবটা খণডত ৫০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ িাবহৰত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১১ পৰবতবটা খণডত ১০০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১২ পৰবতবটা খণডত ১০০০ টা কৰমবদিৰ িাবি বজলাৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক কষবক পৰবত ৪০০ টকা অিা-আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত পৰবতজি কষকৰ িাবি হদবিক ২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৩ পৰদিমিৰলক যখবত (খণডই পৰবত ১২৫ টাকক) পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িাবি ৪০০০ টকা প মনত (০৪ যহকটৰ)
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৪ পাৰ বিদযালয় (িসযৰ ৬ টা গৰতবপণম সতৰত পৰবতবটা ঋতবত ২৫ জি কষকৰ িাবি পৰবিকষণ
পৰবত পাৰ বিদযালয়ত ২৯৪১৪ টকা আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৫ ৰাজযৰ িাবহৰত ৭ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৮০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
135
১৬ ৰাজযৰ বিতৰত ৫ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ২৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৪০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১৭ বজলাৰ বিতৰত সিমাবধক বতবিবদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৩০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৮ ক) কষক যগাট তিা অিযািয সহকাৰী যসোিযেসথাৰ িাবি দকষতা গঠি তিা কিলতা বিকািৰ কা মযসচী (পৰবতবটা খণডৰ িাবি ২০ টা যগাট) খ) আয় িবিৰ িাবি কা মযপনথা হাতত লrsquoি পৰাকক ওপবৰাকত যগাটসৰহকল এককালীিিাবে চীৰ ৰাবি পৰদািৰ িযেসথা গ) খাদয সৰকষা যগাট (খণডই পৰবত ২ টা যগাট)
যগাবট পৰবত ৫০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৯ িবৰ পৰীকষাগাৰৰ দবাৰা বিিমাবচত গােত অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ
পৰবত পৰদিমিত ২০০০০ টকা িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদ আৰ ইবকৰচাট (ICRISAT)হল ১০০ িতাাংি সাহা য পৰবত যহকটৰ কবষিবৰৰ িাবি িাদাৰ যখবতত ৮৫০০ টকা চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ স মযৰখী ফলৰ
িবৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িযেসথাপিাৰ ৰাষটৰীয় পৰকলপ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি
136
িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা অগৰণী পৰদিমিীকবষ ক) ধাি য হ আৰ ৰাহ খ) যৰাটা খাদয িসয গ) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত ৰাহৰ অগৰণী পৰদিমিী কবষ
িাবি ৬০০০ টকা বতল চফোোৰ গবজবতল বলিবচৰ আৰ এৰাৰ িাবি ৫০০০ টকা বচবলাংসহ আৰ আইবচএআৰৰ পবলবিি ৰালচ পৰ বকতৰ পৰদিমিী কবষৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১২৫০০ টকা সকবলা িসযৰ যকষতৰবত এজি কষকক এক যহকটৰ ৰাবটত এটাবহ পৰদিমিীৰলক কবষ কবৰিকল বদয়া হrsquoি এবি পৰদিমিৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণ ০৪ যহকটৰতকক কৰ হrsquoি যিাোবৰি ৭৫০০ টকা যহকটৰ ৫০০০ টকাযহকটৰ ৭৫০০ টকাযহকটৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২০ ৰাজযসৰহৰ দবাৰা উননত কবষ যকৌিলৰ পৰদিমিী ক) ধাি আৰ য হ খ) ৰাহ গ) যৰাটা খাদযিসয
৭৫০০যহ ৭৫০০যহ ৫০০০যহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
137
কবষ পিবত বিিমৰ পৰদিমিী-যকেল ৰাজযৰ দবাৰা ক) ধাি খ) য হ আৰ ৰাহ
১২৫০০ টকাযহ ১২৫০০টকাযহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২১ বিকলপ যৰবটাং যকৌিলৰ পিাৰ প মায় ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
পৰবত পৰদিমিী কবষৰ িাবি ২০০০০ টকা (১৭০০০ টকা দৰকাৰী সাৰগৰীৰ িাবি আৰ ৩০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২২ উৎপাদি যকৌিল ইণটাৰকৰবপাংৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২৩ সৰবিত িসয িযেসথাপিাৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৪ যদিী আৰ ইএল কপাহ তিা ইএল কপাহৰ িীজ উৎপাদিৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ২০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৫ ইণটাৰকৰবপঙৰ অগৰণী পৰদিমিী (০৪ যহ) যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
138
২৬ হাই যৰিবচটী যৰাপি পিবতৰ পৰবচষটাৰলক কবষ
যহকটবৰ পৰবত ৯০০০ টকা (৮০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৭ কবহয়াৰ যখবতত ইণটাৰকৰবপাং আৰ একক ৰকল বচপ পৰ বকতৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কবহয়াৰ
২৮ িসযবিবিক পৰবিকষণ- ৪ টা সতৰৰ িাবি পৰবতবটা সতৰত ৩৫০০ টকাকক ৰঠ পৰবিকষণৰ িািদ ১৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
২৯ যেকটৰ আৰ অিয কবষ নতৰপাবতৰ বিিমাচি পৰবয়াগ আৰ যচাোবচতাৰ িাবি পৰবিকষণ
১ৰ পৰা ৬ সপতাহ প মযনত িযেহাৰকাৰী সতৰৰ পাঠযকৰৰত পৰবিকষণৰ িাবি সাধাৰণ যেণীত অহা-য াোৰ খৰচ তিা বিিাৰলীয়াকক িকাৰ সবিধাৰ লগবত পৰবতজি কষকক ১২০০ টকাকক
পৰবিকষণ পৰীকষণ আৰ পৰদিমিৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ পৰসাৰণ আৰ িবকতিালীকৰণ
৩০ পিাৰত খণডবিবিক পৰদিমিী যহকটবৰ পৰবত িাদাৰবখবতত ৭৫০০ টকা চয়ািীিত ৪৫০০ টকা ৰাই সবৰয়হ বতল বতবচ আৰ গবজবতলৰ িাবি ৩০০০ টকা আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবি ৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৩১ পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ পিাৰ প মযবিকষণৰ দবাৰা বিবনাকত বিষয়সৰহত কষকৰ দকষতা বিকাি ndash সৰবিত পাৰ িযেসথা জলিায় পবৰেতমিৰ সবত
২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
139
অবিব াজি িবৰ পািী আৰ িসযৰ িযেসথাপিাৰ উিৰ কবষ যকৌিল
৫০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহিকাৰীৰ িাবি ২০০০০ টকা পৰবত পৰদিমিত
৩২ িসয পিাৰত জল িযেসথাপিা ৰাইকৰrsquo জলবসঞচিৰ সমপকমীয় পৰবিকষণ কা মযসচী
৩০ জি অাংিগৰহণকাৰীৰ ২-৩ বদিৰ এবকাটা পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি ৫০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩৩ িবৰ সবাসথয সমপকমীয় পৰবিকষণ আৰ পৰদিমি পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ ২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা পৰবতবটা অগৰণী পিাৰ পৰদিমিৰ িাবি ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
140
দকষতা বিকাি কা মযসচী
ৰখয হিবিষটয
bull কবষ আৰ আিষাংবগক খণডত দকষতাসমপনন ৰািেসমপদৰ সবষটৰ যহত গৰাৰযাঞচলৰ েক আৰ কষকৰ িাবি দকষতা বিকাি পৰবিকষণ পাঠযকৰৰৰ িযেসথা
bull েৰবিবিক বিবয়াজি আৰ সব-বিবয়াজিৰ সবিধাবিম ২০০ ণটা আৰ তবতাবধক সৰয়ৰ পাঠযকৰৰ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ(ASCI) ৰ দবাৰা বিকবিত দকষতাৰলক পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি অহমতা যপক (QP)ক DACampFW আৰ
ICARৰ দবাৰা গহীত কৰা হহবে bull ২০১৭-১৮ চিৰ সৰয়বোোত ২০০ নটীয়া (২৫-৩০ বদিীয়া) দকষতা বিকাি পাঠযকৰৰ বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ ৰাবজযক কবষ
বিশববিদযালয় আইবচএআৰ পৰবতষঠাি তিা DACampFW ৰ ৰাষটৰীয় প মযায়ৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull অহমতাসমপনন আৰ পৰৰাবণত পৰবিকষকৰ দবাৰা পৰবিকষণ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা ততীয় পকষ ৰলযায়ি িযেসথা bull িাৰতৰ কবষ আৰ কষক উননয়ি ৰনতৰালয় তিা িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা পৰৰাবণতকৰণ
সাহা যৰ ধৰণ
bull গৰাৰযাঞচলৰ েক- েতী আৰ কষকৰ িাবি এই সকবলাবিাৰ বিিাৰলীয়া bull পৰািমীৰ বিিমাচি সাংবিষট পৰবিকষণ পৰবতষঠাবি (KVKকবষ বিশববিদযালয়ICAR পৰবতষঠাি DAC amp FWৰ অধীিসথ পৰবতষঠাি) কবৰি bull কাক য াগাব াগ কবৰি bull বজলা প মযায়ত বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ সৰহৰ কা মযসচী সৰিয়ক bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ (ASCI) ndash wwwasciindiacom
141
অধযায় ১০ কবষ ঋণ
বক কবৰি bull ধি ধাৰকল বদয়া িযবকতৰ গৰাহৰ পৰা বিজবক িচািৰ িাবি কষবক যিাংকৰ পৰা কবষ ঋণৰ সবিধা লrsquoি পাবৰ bull কষকৰ পৰবয়াজিািসবৰ কবষ ঋণ আৰ বিবদমষট সৰয়ৰ িাবি দৰকাৰ যহাো ঋণৰ যকষতৰত এবি সবিধা িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া
যিাংক আৰ সৰিায় ঋণ পৰবতষঠািসৰহৰ যদিজবৰ িকা িহৎ যিটেকমৰ ৰাধযবৰবৰ গৰহণ কবৰি পৰা ায় bull সৰয়ৰবত যিাংকৰ ঋণ পবৰবিাধ কৰাবটা বিবিত কৰা উবচত bull কষবক যিাংকৰ পৰা যলাো ঋণৰ সকবলা তিয বলবপিি কবৰ িালদবৰ ৰখা উবচত bull ব ৰল উবেিযৰ িাবি যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাো হহবে যসই কাৰবতই ধিৰ িযেহাৰ বিবিত কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ক) কষকৰ িাবি ঋণৰ সবিধা কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ ১ সতৰ যকষতৰত সাহা য
যকাবলটাবৰল িা সৰকষাৰলক ৰাবি বিহীি ঋণ িাবষমক ৭ সতৰ হাৰত ৩ লাখ টকা প মযনত িসযৰ িাবি ঋণ সৰয়ৰবত ঋণ পবৰবিাধ কৰা কষকৰ যকষতৰত এই হাৰ ৪ হয় বকয়বিা যতওবলাকক উদগিীৰলক িযেসথা বহচাবপ সতৰ হাৰত ৩ যৰহাই বদয়া হয় ১ লাখ টকাকলবক ঋণৰ যকষতৰত যকাবিা সৰকষাৰলক ধিৰাবি জৰাৰ পৰবয়াজি িাই
২ বকষাণ যকৰবৰট কাৰম ইয়াৰ সহায়বত কষবক কবষ ঋি গৰহণ কবৰি পাবৰ িসয আৰ কবষিবৰৰ এবলকাৰ ওপৰত বিবি কবৰ ঋণৰ পবৰৰাণ বিধমাৰণ কৰা হয় এবি কাৰম ৩-৫ িেৰ প মযনত িাহাল িাবক দ মটিাজবিত িা আকবিক ৰতয অিিা িাৰীবৰক
142
কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ অকষৰতাৰ যকষতৰত বিৰাপিা সাহা যৰ সবিধা বদয়া হয় িসযৰ ঋি িসয িীৰা আচবিৰ অধীিত সাঙবৰ যলাো হয়
৩ বিবিবয়াগ ঋণ জলবসঞচি কবষ াবনতৰকীকৰণ িবৰ উননয় যৰাপি উদযাি িসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা পৰবকৰয়া আবদত বিবিবয়াগ কবৰিৰ িাবি কষককল ঋণৰ সবিধা বদয়া হয়
খ) কবষজাত সাৰগৰীৰ িাবি ৰলয িীবত ndash বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ (MSP) হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ িাবি ৰলয সৰিমি আচবি (PSS)
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
ৰলয সৰিমি আচবি
পৰবত িেৰৰ ৰবি আৰ খাবৰফ ঋতত িাৰত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলকল িসযৰ দাৰ অবধাগাৰী হrsquoযল হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষকক বিনতৰ লািজিকসবিবিত ৰলয পৰদািৰ িযেসথা
যদিৰ সকবলা হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষক
ক) যকনদৰীয় সাংসথা NAFED SFAC খ) ৰাবজযক সাংসথা ৰাবজযক সৰিায় বিপণি িসয সাং সৰহ আৰ যতবি ব বকাবিা সাংসথা াক ৰাবজযক সতৰত যকনদৰীয় সাংসথাৰ
ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ কপাহ িাদাৰ স মযৰখী ফলৰ গবট চয়ািীি বতল গবজবতল িট ৰচৰ ৰাইসবৰয়হ যচফোোৰ টবৰয়া কপৰা
বদবহ যকাবিা এবিধ সাৰগৰীৰ িজাৰ ৰলয বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় যতবনত এই ৰলয সৰিমি আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ কষকসকবল বিনতৰ বিবিত ৰলয লাি কবৰি পাবৰ
ক) কষক- বদবহ বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় কষবক বিবদমষট িসতবিধৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয দাৰ বহচাবপ লাি কবৰ খ) যকনদৰীয় সাংসথা ndash যকনদৰীয় সাংসথাসৰহৰ আয়ত যহাো কষয়-কষবত সমপিমৰবপ িাৰত চৰকাবৰ িহি কবৰ
143
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
দবাৰা বিবয়াবজত কৰা হহবে গ) পৰািবৰক সাংসথা- গাও প মযায়ত িকা সৰিায় বিপিণ সবৰবতসৰহ কষক উৎপাদক সাংসথা কষক উৎপাদক যকামপািী আবদ
তদপবৰ শকাি িাবৰকল িা কপৰাৰ যকষতৰত কৰয় ৰলযৰ সবত ২৫ হাৰত যসো কৰ আৰ হতলিীজ ৰাহ আৰ কপাহৰ িাবি ১৫ হাৰত যসো কৰ আদায় বদয়া হয় গ) ৰাজযপৰািবৰক সাংসথা - বিনতৰ সৰিমি ৰলয আৰ চবল িকা ৰলযৰ ৰাজৰ িযেধাি তিা ৰজতকৰণ গহ প মযনত সকবলা িযয় যকনদৰীয় সাংসথা িা িাৰত চৰকাবৰ িযয় কবৰ তদপবৰ গদাৰ ৰৰ িাবহৰত ১
144
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
যসো িযবয়া আদায় বদয়া হয়
কাক য াগাব াগ কবৰি
১ টীয়া সবচে (সৰিায়) কবষ সৰিায় আৰ কষক উননয়ি বিিাগ কবষ িেি িতি বদললী
২ NAFED আৰ SFACৰ ৰাজযৰ ৰাজধািীত িকা আঞচবলক কা মযালয়
৩ সৰিায় বিপিণসাৰগৰী যফৰাবৰচিসৰহৰ বজলা সতৰৰ কা মযালয়
৪ ৰহকৰা প মযায়ত িকা বিপণি সৰিায় সবৰবত আৰ খণড প মায়ত িকা কষক উৎপাদক সাংসথাকষক উৎপাদক যকামপািী
যকবতয়া য াগাব াগ কবৰি
িাৰত চৰকাবৰ জি আৰ অবকটািৰ (িেৰত দিাৰকক) ৰবি আৰ খাবৰফ িসয বসচাৰ আবগবয় হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয তিা কপাহৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয য াষণা কবৰ াবত কষকসকবল এইসৰহ কবষত বিবিবয়াগ কৰাৰ আবগবয় িালদবৰ বিবিচিা কবৰি পাবৰ িসয চবপাোৰ সৰয়ত কষকসকবল বিজৰ অঞচলত িসযৰ পৰচবলত দাৰৰ সবত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলিা কবৰি পাবৰ আৰ বদবহ িজাৰত যপাো দাৰ উকত দাৰতকক কৰ হয় যতবনত কষকজবি তাৎকষবণকিাবে ওপবৰাকত কতমপকষৰ সবত বিজৰ িসয কৰয় পৰবকৰয়া সনদিমত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ
145
অধযায় ১১ িসয সৰকষা
বক কবৰি
bull ৰাসায়বিক কীটিািকৰ পবৰেবতম হজে-কীটিািকৰ ওপৰত গৰতব বদি লাবগ bull ব বকাবিা কীটিািক পৰবয়াগ কৰাৰ আবগবয় কষকসকবল যপষট বৰবফণডাৰ অিপাত পৰীকষা কবৰি লাবগ bull ৰল িসযৰ কাবষ কাবষ িা চাবৰওফাবল (ইণটাৰকৰবপাং িৰমাৰ কৰবপাং) এবি িসয যৰাপি কৰা উবচত ব বয় িসযৰ অপকাৰী যপাক-পতাংগক
বিয়নতৰণ কৰাত সহায় কৰা কষকৰ উপকাৰী পতাংগক আকষমণ কবৰ bull গৰীষমকালত ৰাবটত দকক হাল িাি লাবগ bull িসযৰ যপাক পতাংগ পৰবতবৰাধী জাত িযেহাৰৰ লগবত িসযােতমি ইণটাৰকৰবপাং আৰ যেপ-কৰবপাং আবদৰ দবৰ উপায় অেলমবি কবৰি লাবগ bull যপাক-পতাংগৰ বিৰীকষণ আৰ সৰহকক যপাক ধবৰিৰ িাবি যপাহৰ ফানদআঠা কত ফানদযফৰrsquoৰrsquoি ফানদ আবদৰ িযেহাৰ কৰক bull যপাক-পতাংগ বিয়নতৰণৰ িাবি পৰজীবে অণজীে বপৰবৰটৰ যৰাগৰ িাবি পৰবতবৰাধী িা এণটাগবণবষটক জীে তিা অপতণ বিয়নতৰিৰ িাবি হজে-
এবজনট িযেহাৰ কৰা উবচত bull ওপৰত বদয়া উপায়সৰহ কা মযকষৰ িহrsquoযলবহ ৰাসায়বিক কীটিািক দৰেয পৰবয়াগ কৰা উবচত আৰ যসয়াও বিবিষজঞৰ পৰাৰিম অি ায়ীবহ
কৰা উবচত
কীটিািকত পৰবয়াগত লিলগীয়া সােধািতা
bull ৰাসায়বিক কীটিািক িযেহাৰ কবৰাবত সদায় ৰাবিিলগীয়া সকবলা সৰকষাবিবধ অেলমবি কৰক bull কীটিািক পৰবয়াগ কবৰাবত সদায় ৰাসক হাতত বপনধা িািচ িযেহাৰ কৰক bull সদায় িতাহৰ বদিত কীটিািক যৰ কৰক আৰ উবৰ অহা যৰৰ কবণকাৰ পৰা বিজবক আতৰাই ৰাখক
146
bull কীটিািক ঔষধ কীটিািক পৰবয়াগত িযেহত সজবল আবদ সদায় তলািনধ কবৰ ৰখাৰ লগবত সদায় বিশ আৰ যপাহিীয়া জীে-জনতৰ পৰা সৰবকষত সথািত বিলগাই ৰাখক
bull কীটিািক কৰয় কবৰাবত সদায় যপবকাং আৰ কীটিািকৰ ৰযাদৰ তাবৰখ িালদবৰ বিৰীকষণ কৰক bull কীটিািকৰ পৰা হrsquoি পৰা ব বকাবিা বিষবকৰয়াৰ যকষতৰত লবগ লবগ বচবকৎসকৰ সবত য াগাব াগ কৰক তিা কীটিািকৰ খালী পাতৰ
তিা যপবকটত িকা িযেহাৰবিবধ সমপকমীয় পবসতকা বচবকসৎকক য াগাি ধৰক bull যলবিলত উবললখ িকা ধৰবণবৰই কীটিািক পৰবয়াগ কবৰি লাবগ bull কীটিািকৰ যপবকটত বদয়া কাগজত উবললবখত ধৰবণবৰই খাবল যহাো কীটিািকৰ পাতৰ আতৰাই যপলাওক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি ১ হাবৰয়ািাৰ ফবৰদািাদবসথত িসয সৰকষা আচতীয়াকৰণ (যকাোবৰণটাইি) আৰ ৰজতকৰণ সঞচালকালবয় যদিৰ বিবিনন পৰানতত
িকা ইয়াৰ ৩৫টা যকনদৰীয় আইবপএৰ যকনদৰৰ জবৰয়বত বিবিনন কা মযসচীৰ আবয়াজি কবৰ এই কা মযসচীসৰহ সমপণমৰবপ কষকৰ সবিধাবিম চবলাো হয় এই কা মসচীসৰহ হrsquoল -
ক) কষক যিচৰকাৰী সাংসথা কীটিািক বিবকৰতা আবদৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী এই কা মযসচী CIPMCৰ ততবােধািত গাও িগৰ আৰ ৰহািগৰসৰহত অিবষঠত কৰা হয়
পৰবিকষবণ পৰবত ৩৮৬০০ টকা ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ আৰ পৰ বকত বৰেি (NMAET) ndash িসয সৰকষা আৰ উবিদ সাংগবৰাধক বিষয়ক উপবৰেি (SMPP)
খ) পৰগবতিীল কষক তিা সমপৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ িাবি CIPMCৰ ততবােধািত ৰাবজযক পৰবতষঠািসৰহত ৫ বদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫২১০০ টকা
147
কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি গ) বিবিনন যকনদৰীয় সৰবিত কীট িযেসথাপিা যকনদৰৰ
(CIPMC)ৰ দবাৰা আবয়াবজত কষকৰ পিাৰ বিদযালয় পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৬৭০০ টকা
) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত কষকৰ িাবি পিাৰ বিদযালয়
পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৯২০০ টকা
২ আইবপএৰ কীটিািক সৰবিত পবষট িযেসথাপিা ফাবটমবগচি উবিদ সৰকষক আবদৰ িাবি সহায়
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৫০০০ টকা প মনত ৰঠ খৰচৰ ৫০
হতলবখজৰৰ কবষবকষতৰ সমপৰসাৰণৰ বিবিষ কা মযসচী
৩ উবিদ সৰকষাৰ িাবি দৰকাৰী ৰাসায়বিক দৰেয িায়rsquoযপবষটচাইৰআইবপএৰৰ সাৰগৰীৰ বিতৰণ
পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৪ অপতণিািক পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৫ উদযািিসযত সৰবিত কীট িযেসথাপিা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ৪ যহকটৰকল সীবৰত আৰ যহকটবৰ পৰবত ১০০০ টকা
এৰআইবৰএইচ(MIDH)ৰ অধীিৰ NHM HMNEH উপ-আচবি
কবষ াবনতৰকীকৰণৰ (SMAM) উপ-আচবিৰ অধীিত বিবিনন িসয সৰকষা সজবলৰ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ তিয lsquoকবষ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকতrsquoৰ অধযায়ত িসয সৰকষা সজবল আৰ হতলিীজ তিা হতলবখজৰৰ ৰাষটৰীয় অবি ািৰ বৰবি বৰেি-১ (হতলিীজ) িীষমক অাংিত িণমিা কৰা হহবে
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়া আটৰাৰ পৰকলপ সঞচালক
148
অধযায় ১২
িহিকষৰ কবষ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেি অিসাবৰ উপ কত িসযিসয পিবতৰ পৰচলি bull পশধি ৰীিপালি উদযাি-িসয দগধউৎপাদি কবষ-িিািী আবদ সবননবিষটকৰবণবৰ িসযিসযপিবতত হিবচতৰযতাৰ িধমি bull যচক িানধ পখৰী কবষিবৰৰ পখৰী অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া িলীিাদ কো আবদবৰ জলবসঞচিৰ িযেসথা কৰা bull জলৰ িযেহাৰ তিা আদৰমতা সাংৰকষণৰ ৰাতৰা িবি কবৰিৰ িাবি সদকষ জলবসঞচি পিবত িবৰ সৰতলীকৰণ আবল বদয়া কণটৰ িানধ খাল
ৰালবচাং পটী আৰ সীৰল পিবত (বৰৰজ আৰ ফাৰrsquo) আবদৰ দবৰ পৰ বকতৰ িযেহাৰ কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত পািলগীয়া সাহা যসৰহ কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
ক) সৰবিত কবষ পিবত ১ ধাি য হ যৰাটা িসযহতল-
িীজআহজাতীয়ৰাহজাতীয় বদব-িসযবিবিক কবষ পিবত
পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা প মযনত পৰবয়াজিীয় আদাি (ইিপট) সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
149
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
২ উদযাি িসয বিবিক কবষ পিবত (যৰাপণ+িসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩ িকষবেলবি-যপষটবৰল কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ সথাবিকিবহমসথাবিক সাংৰকষণ (যৰাপণ+তণিসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ১৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪ পশধি বিবিক কবষ পিবত ৪১ সাংকৰ জাতৰ গৰ + বৰবেত কবষ +
ৰrsquoহৰ খাদয + বৰবেত কবষ + গাই ৰrsquoহৰ খাদয + দগধ+ গাইৰrsquoহ খাদয + কষদৰ যৰাৰনথক পৰাণী
এিেৰ প মযনত গা পশখাদযবক ধবৰ পশৰ ৰলধি সৰবিবত কবষ পিবতৰ ইিপট িযয়ৰ ৫০ পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা (দটা গাখীৰতী পশধি + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪২ কষদৰ যৰাৰনথক + বৰবেত িসয+ াহবখবত হাহ-ককৰা + বৰবেত কবষ হাহ-ককৰা + ৰীিপালি + বৰবেত কবষ
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২৫০০০ টকা প মযনত এিেৰৰ গা পশখাদযৰ িযয় সহ পশপকষীৰ ৰলযসৰবিবত কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ ৫০ (১০ পশ৫০টা পকষী + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৫ ৰীি পালি বিবিক কবষ পিবত পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত ৰৎসয পালিৰ িযয় সৰবিবত পাচবল িা িসয কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
150
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
৬ যকচসাৰ উৎপাদি যগাটহজবেক ইিপট উৎপাদি যগাট যসউজ সাৰ পৰবয়াগ
পৰবত িফটত সবিমাচচ ১২৫ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাণ সথায়ী উৎপাদি িযেসথাৰ িাবি যগাবট পৰবত ৫০০০০ টকা আৰ এইচ বৰ বপ ই যকচসাৰ বিৰমাি যিৰৰ িাবি সিমাবধক ৮০০০ টকাৰ সাহা য বদয়া হrsquoি যসউজ সাৰৰ যকষতৰত পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ সাহা য বদয়া হrsquoি আৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ যকষতৰত ৰঠ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৭ যগাবটই িেৰ জবৰ যসউজীয়া াহৰ য াগাি বিবিত কবৰিৰ িাবি োইবলজ পৰসতবত
ইটা আৰ বচবৰবণটবৰ ২১০০-২৫০০ ি ফটৰ চাইলrsquo গাত বিৰমাণ (ৰাবটৰ তলত িা ওপৰত) যখৰ- াহ কটাৰ িযেসথা আৰ তলাচিী সহ
পৰবতযক কষক পবৰয়ালৰ িাবি ১২৫ লাখ প মযনত যখৰ- াহ কাটাৰ আৰ তলাচিী কত চাইলrsquo গাতৰ পৰসতবতৰ িাবি ১০০ সাহা য
৮ কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ ৰলয সাংব াজিচবপাোৰ পােৰ সাংৰকষি
অবধক আয় কবৰি পৰাকক উৎপাবদত সাৰগৰীৰ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি সৰ গাও প মযায়ত িৰালযপবকবজাংপৰবকৰয়াকৰণ যগাট
পৰবতযক পৰবকৰয়াকৰণ যগাটিৰালৰ যকষতৰত পৰবত িগম বৰটাৰত সিমাবধক ৪০০০ টকা প মযনত ৰঠ ৰলধিৰ
151
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ২ লাখ টকা
কাৰ সrsquoযত য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি-িসয বিষয়া lsquoআতমাrsquoৰ পৰকলপ সঞচালক
152
অসৰ চৰকাৰৰ কবষ বিিাগৰ হহ অসৰৰ কষক ৰাইজৰ বহতাবিম কবষ সঞচালকালয় শৰীৰনতিাংকৰবদে পি খািাপাৰা-৭৮১০২২ ৰ যসৌজিযত ৰল ইাংৰাজী আৰ বহনদী িাষাত পৰকাবিত হাতপবিৰ অসৰীয়া ৰপানতৰ
2
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ যকাবিা হৰাস িা কতমি যিাবহাোকক সমপণম ৰাবিৰ আদায় bull পৰবতকল িতৰৰ িাবি িীজ সবচি যিাোবৰবল িীৰাকত ৰাবিৰ ২৫ প মযনত ধি িীজ বসচা িা যৰাপিকল অহা িাধাৰ িাবি আদায় বদয়া হrsquoি bull য াবষত িসযৰ বিবদমষট উৎপাদিতকক িসযৰ উৎপাদি হৰাস হrsquoযল উৎপাদি হৰাসৰ পবৰৰাণৰ সৰৰাবিৰ ধি সকবলা িীৰাকত কষকক আদায় বদয়া হি bull অবগৰৰিাবে বদিলগীয়া ধিৰ যকষতৰত সমভােয দািীৰ ২৫ প মযনত ধি তাৎকষবণক সকাহ বহচাবপ আদায় বদয়া হrsquoি bull িাি বিলািবষট আৰ িবৰসখলি আবদবয় কৰা কষয়-কষবতৰ পবৰৰাণ িযবকতগত যখবত পিাৰ বিবিত ৰলযায়ি কৰা হrsquoি bull িসয চবপাো আৰ পিাৰত শকািকল হি বদয়াৰ যকষতৰত ১৪ বদিকলবক বদ ণমীিায় িা আিতৰীয়া িৰষণৰ িাবি িষট হয় যতবনত এবি কষয়-কষবতৰ বহচাবপা যখবত পিাৰ বিবিত কৰা হrsquoি bull িীৰাৰ দািীসৰহ যসািকাবল বিসপবি কবৰিৰ িাবি দৰসাংবিদি পৰ বকত আৰ যদৰাণ পৰ বকতৰ িযেহাবৰবৰ িসয চবপাোত সহায় কৰা হrsquoি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
২ িতৰ বিবিক িসয িীৰা আচবি
bull য াবষত খাদয িসয হতলিীজ আৰ িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসযৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull সকবলা কষকৰ িাবি সদি সবিমাচচ বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ক) খাবৰফ িসযত ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ২
3
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull য বতয়া িতৰৰ সচকাাংক (িৰষণউষণতাআবপবকষক আদৰমতািতাহৰ গবত আবদ) য াবষত িসযৰ বিবিত িতৰ সচকাাংকতকক বিনন (কৰযিবে) হয় যতবতয়া বিবদমষট অঞচলত িীৰািকত সকবলা কষকবক এবি বিননতাৰ ফলত যহাো াবটৰ সৰপবৰৰাণৰ ধি আদায় বদয়া হয় bull বিলািবষট িা ৰােৰ বিবফাৰণৰ ফলত যহাো কষয়-কষবতৰ ৰলযায়ি িযবকতগত কবষপিাৰ প মযায়ত কৰা হি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
৩ িাবৰকল গে িীৰা আচবি
bull িাবৰকল যখবত কৰা কষকৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull পৰবতবজাপা গেৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ৯০০ টকা (৪-১৫ িেৰীয়া গে) ৰ পৰা ১৪০০ টকা (১৬-৬০
িেৰীয়া গে) bull সকবলা যেিীৰ কষকৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ যকষতৰত ৫০-৭৫ ৰাজসাহা যৰ িযেসথা bull য াবষত অঞচলত গে িষট হrsquoযল আদাি সাৰগৰীৰ (ইিপট) ৰলযৰ যলাকচাি িা ধবাংসৰ সৰাি ৰাতৰাত
িীৰাকত ৰাবিৰ বিপৰীবত ধি আদায়ৰ সবিধা ৪ ৪৫ খি বজলাত
একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি ndash পাইলট বিবিক
bull কষকসকলক িসয সমপবি জীেি আৰ োতৰ-োতৰীৰ সৰকষাৰ িাবি বিিীয় সৰকষা আৰ সাৰবগৰক বিপদৰ বিপৰীবত সৰকষা পৰদাি bull এই পাইলট আচবিত ৰঠ ৭ টা িাখা িাবকি ndash িসয িীৰা (PMFBYWBCIS) জীেি িীৰা (PMJJBY) আকবিক ৰতয আৰ অকষৰতা (PMSBY) বিকষািমী সৰকষা গহ কবষ সজবল আৰ যেকটৰ
4
কৰ িাং আচবি সাহা য bull ইয়াবৰ িসয িীৰাবটা িাধযতাৰলক যহাোৰ বিপৰীবত কষকসকবল িাকীবকইটা িাখাৰ পৰা অনততঃ ব বকাবিা দটা িাবচ লrsquoি পাবৰি bull কষকসকবল ৰাতৰ এখি আবিদিৰ দবাৰাই আৰ এবকবট িযেসথাবৰই পৰবয়াজিীয় সকবলা িীৰাৰ সবিধা লrsquoি পাবৰি bull সমপবিৰ িীৰাকৰণৰ িাবদও চৰকাৰৰ দই ৰখয আচবি PMSBY আৰ PMJJBYক এই আচবিৰ অনতিমকত কৰা হহবে bull একক িযেসথা িাতায়িৰ দবাৰা এই পাইলট আচবিৰ ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull িসযৰ িীৰাৰ িাবদ অিযািয িীৰাসৰহ িযবকতগত িীৰা দািী আবিদিৰ বিবিত বিসপবি কৰা হrsquoি
কাক য াগাব াগ কবৰি
সাংবিষট অঞচলৰ বিকটেতমী যিাংকৰ িাখাসাধাৰণ কবষ ঋণ সবৰবত সৰিায় যিাংক বিধমাবৰত সাধাৰি িীৰা যকামপািী আৰ বজলা কবষ বিষয়াখণড উননয়ি বিষয়াক লগ ধৰাৰ ওপবৰও বিবনাকত যেি পবটমলবটা চাি পাবৰ ndash wwwagri-insurancegovin
5
অধযায়-২
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
বক কবৰি
bull সদায় ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত বিবি কবৰ উপ কত ৰাতৰাত সবঠক ৰাসায়বিক সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাবটৰ উিমৰতা অকষণণ ৰাবখিকল হজে সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাসায়বিক সাৰৰ পৰা সিমাবধক সফল পািৰ িাবি সাৰ েবটয়াই বদয়াৰ সলবি িসযৰ বিপা অঞচলত পৰবয়াগ কৰক bull বিপাকাণডৰ উপ কত িবি তিা সৰয়ৰবত িসয পৰঠ হrsquoিকল ফেফৰাে কত সাৰ উপ কত ৰাতৰাত পৰবয়াগ কৰাৰ লগবত ৰাবটত িাইেrsquoযজিৰ
পবৰৰাণ িবি কবৰিকল িাইেrsquoযজি সাং কতকাৰী িসয য বি ৰাহজাতীয় িসয যৰাপণ কৰক bull অাংিীদাৰবিবিক হজবেক বিবিতকৰণ িযেসথা (Participatory Organic Gurantee Scheme-PGS India) গৰহণৰ িাবি আগৰহী
কষকসকবল বিনতৰ ৫ জিীয়া কষক যগাট গঠি কবৰ বিকটেতমী আঞচবলক হজবেক কবষ যকনদৰত যগাটবট পঞজীয়ি কৰাি পাবৰ
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম এই আচবিৰ অধীিত ২০১৫ চিৰ ১৯ যফবৰোৰীত িবৰ সবাসথয কাৰম পিবতৰ সচিা কৰা হয় যদিৰ সকবলা কবষিবৰবত দই িেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ এই কাৰম বিতৰণ কৰা হrsquoি াবত কষকসকবল তাৰ বিবিঅ িসয উৎপাদিৰ িাবি সবঠক ৰাতৰাত যপাষক যৰৌলৰ পৰবয়াগ কবৰ কবষিবৰৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িবি কবৰি পাবৰ
আপবি বক লাি কবৰি
িবৰ উননয়িৰ িাবি সাহা য
6
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১ অি পবষট যৰৌল আৰ িবৰ সাংবিাধকৰ বিতৰণ
২৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ িবৰ যহলি কাৰম আচবি
১ ক)
বজপচাৰপাইৰাইটচণ ৰলrsquoৰাইটৰ য াগাি
ৰঠ সাৰগৰীৰ ৫০ িযয় + পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকক পবৰিহি িযয়
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
২ িসয সৰকষাৰ ৰাসায়বিক দৰেয পতাংগিািক যিকৰিািক হজে-কীটিািক হজে-এবজণট অিসাৰ হজে-সাৰ আবদ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
৩ হজবেক কবষ পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৪ যকচসাৰ যগাট সথাপি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা (৩০ ফট x ৮ ফটx ২৫ ফট িা ৬০০ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৫ উচচ িতবৰ পবলবিি িাবৰমবিৰ পৰবত যগাটত ৮০০০ টকা (১২ ফট x ৪ ফটx ২ ফট িা ৯৬ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ
7
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৬ সাংহত পবষট িযেসথাপিাৰ উননয়ি পৰবত যহকটৰত ১২০০ টকা (৪ যহকটৰ কবষিবৰ প মযনত) ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৭ বজপচাৰ ফেফrsquoবজপচাৰযিনটিাইট োলফাৰৰ য াগাি
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ অিসাৰ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
৯ চণচণজাতীয় দৰেয পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ১০০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১০ হজে-সাৰ (ৰাই বিয়াৰফেবফট দৰেণীয়কৰণ যিবকটবৰয়া)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৩০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১১ িতি ভৰাৰযৰাণসথায়ী িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ১০০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
8
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৩৩ সবিমাচচ ২৫লাখ প মযনত
১২ অিসাৰ জিবপৰয়কৰণ আৰ বিতৰণ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা বহচাপত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ অিিা পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১৩ জলীয়াৰাধযৰবিবিক হজেসাৰহজেকীটিািকৰ অতযাধবিক যগাট সথাপি
২০০ বটবপএ কষৰতাসমপনন পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ২৫
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ ফলৰলিাকপাচবলৰ িজাৰ কবষজাত সাৰগৰীৰ িবজমত পদািমৰ পৰা াবনতৰক পিবতবৰ পচিসাৰ উৎপাদি যগাট
৩০০০ বটবপএঅ উৎপাদিকষৰতাৰ পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৬৩ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৩৩
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ কষকৰ পিাৰত হজেসাৰগৰীৰ িযেহাৰ আৰ উৎপাদিৰ বিকাি (সাৰ যকচসাৰ হজেসাৰ জলীয়াযগাটা আেজমিাৰ পৰা পচিসাৰ যিষজ আৰক আবদ)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ অাংিীদাৰবিবিক বিবিতকৰণ িযেসথা িা বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ আধাৰত যগাটবিবিত হজবেক কবষ পিবতৰ অেলমবি
বতবিিেৰৰ িাবি পৰবত বহতাবধকাৰীকল সবিমাচচ ৪০০০০ টকা প মযনত পৰবত যহকটৰত ২০০০০ টকা বহচাপত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
9
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১৭ অিলাইি তিয িযেসথাপিা আৰ অেবিষ বিবিষণৰ িাবি বপবজএে পিবতকল সহব াবগতা পৰদাি
পৰবতযক আঞচবলক পবৰষদৰ িাবি সবিমাচচ ১ লাখ টকা বহচাপত পৰবত যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৫০০০ টকা সীৰাৰ বিতৰত পৰবত কষকৰ িাবি ২০০ টকাকক পৰবত িেৰত অেবিষ বিবিষণৰ িাবি পৰবত িৰিাত ১০০০০ টকা (এবি পৰীকষা NABL পৰীকষাগাৰতবহ সমপনন কবৰি লাবগি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৮ সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি সাংব াগীকৰণৰ িাবি হজবেক গােৰ িযেসথা
যগাটআতমসহায়ক যগাটৰ দবাৰা সাংহত সাৰ িযেসথাপিা িাৰীৰ ঢাপত সাৰজাতীয় গেবৰাপি আৰ ৰাহজাতীয় িসযৰ বৰবেত যখবতৰ জিবপৰয়কৰণৰ িাবি পৰবত গােকল ১০ লাখ টকা (পৰবত ৰাজযত পৰবত িেবৰ সিমাবধক ১০ খি গােক সাহা য দাি কৰা হrsquoি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৯ হজবেক কবষৰ পৰদিমি ৫০ জিীয়া িা তবতাবধক সদসযৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িািদ ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২০ সৰসযাজজমবৰত িবৰৰ সাংবিাধি কষাৰকীয়লেণ কত ৰাবট পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৫০০০০ টকাকক আবিক ৰাবট পৰবত যহকটৰত ৩০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৬০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
10
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
২১ িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰ বকতবৰ বিকবিত কষদৰ িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ৩০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৪৪ সবিমাচচ ৪৪০০০ টকা প মযনত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২২ গাও প মযায়ত িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি ৰঠ পৰকলপৰ ৪০ অিিা ৪০০০০০ টকা ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযািিসয বিষয়া আটৰা আচবিৰ পৰকলপ সঞচালক
11
অধযায় ndash ৩ জলবসঞচি
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি আৰ অিযািয আচবি বক কবৰি
bull উিৰ কবষ যকৌিলৰ জবৰয়বত িবৰ আৰ জল সাংৰকষণৰ কৰক bull পখৰী আৰ যচক িানধৰ সহায়ত িৰষণৰ পািী সাংৰকষণ কৰক bull পািী জৰা যহাো অঞচলত িসযৰ পবৰেতমি িীজ উৎপাদি তিা কবঠয়াতলী সথাপি কৰক bull িসযৰ ৰািদণড আৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি আৰ ৩০-৩৭ প মযনত পািী িবচাোৰ িাবি বিপ আৰ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা গৰহণ
কৰক
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি (PMKSY) PMKSY আচবিখি ২০১৫ চিৰ ১ জলাইত যদিৰ অিমকিবতক পবৰকৰৰা বিষয়ক যকবিবিট সবৰবতবয় ৰঠ পাচ িেৰৰ িাবি (২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২০ হল) ৰঠ ৫০০০০ যকাবট টকাৰ িযয় সাবপবকষ অিবৰাদি জিায়
এই আচবিৰ উবেিয হrsquoল যদিৰ সকবলা কবষ পিাৰত বিনতৰ পৰবয়াজিীয় সৰকষাৰলক জলবসঞচি িযেসথাৰ সবিধা বিবিত কৰা- াবত পৰবত যটাপাল পািীৰ িাবি অবধক িসয উৎপাদিৰ লকষয পৰণ কবৰি পাবৰ আৰ তাৰ জবৰয়বত যদিৰ গৰাৰযাঞচলৰ উননয়ি সাধিৰ িাট ৰকবল হয় এই আচবিৰ অধীিত ৰখযতঃ জলবসঞচি পৰণালীৰ য াগাি িযেসথাৰ পৰবতবটা সতৰ অিমাৎ পািীৰ উৎস য াগাি যিটেকম যখবত পিাৰত সদকষ পৰবয়াগ িযেসথা িতি পৰ বকত আৰ তিযৰ য াগািৰ িাবি সমপৰসাৰণ যসো আবদৰ সকবলাবত বজলাৰাবজযক প মযায়ত সাৰবগৰক পবৰকলপিাৰ জবৰয়বত সৰাধাি িযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ যকৌিল হাতত যলাো হহবে
আপবি বক লাি কবৰি
12
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাি আচবি
১ পািী পবৰিহিকাৰী পাইপ HDPE পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত সিমাবধক ৫০ টকাকল PVC পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ৩৫ টকা আৰ HDPE যলবৰবিবটৰ অবিি যল যেট বটউিৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ২০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবতজি কষক িা বহতাবধকাৰীৰ িাবি অিবৰাবদত সবিমাচচ বচবলাং ১৫০০০ টকা
উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা আচবি (BGREINMOOP)
২ হতলবখজৰ িা অইল পাৰৰ িাবি বিপ জলবসঞচি িযেসথা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািত বিবদমষট কৰা অি ায়ী ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৩ পলাবষটক িা বচবৰণটৰ পািী সাংৰকষণ কবৰি পৰা িযেসথা পাৰত িকা পখৰী ৰাজহো পখৰী বিৰমাি (১০০ বৰ X ১০০ বৰঃ X ৩ বৰঃ) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা জলাধাৰৰ যকষতৰত কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ১০ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ২০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
৪ যখবতয়বক িযবকতগতিাবে খনদা কো িা পাৰৰ পখৰীত পািী সাংৰকষণ (২০ বৰ X ২০ বৰঃ X ৩ বৰঃ)
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ২ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত বহতাবধকাৰীবয় পৰবত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ১৫০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ১৮০ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
13
সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫ ৰাহজাতীয় িসয আৰ য হৰ িাবি বৰাংকলাৰ যচট
যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM)
৬ ক) অইল পাৰৰ যখবত কৰা ঠাইত িrsquoৰ যেলৰ িযেসথা খ) জল সাংৰকষণ কাৰী িযেসথাপখৰী
এিএৰএেএৰ বিয়ৰাি ায়ী অিমাৎ পৰবত িrsquoৰ যেল িা িলীিাদৰ িাবি সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ বকনত এইবকষতৰত এবি িাদসৰহ সাংকটাপনন অধম-সাংকটাপনন আৰ অবতৰাতৰা িযেহত িতল জলৰ অঞচলত সথাপি কবৰি যিাোবৰি লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৭ পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) আৰ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ কো িা িrsquoৰবেল খনদা সিমাবধক ৩০০০০ টকাকল সীৰািি যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০
উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
14
৯ অগিীৰ িলী িাদ ১২০০০ টকা প মনত সীবৰত যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
১০ ১০ অশব িবকত প মযনত পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১১ ৰিাইল যৰইি গাি পৰবত িবষট গািৰ িাবি ১৫০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত জল িযেসথাপিাৰ িযেসথা (NMSA)
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১ জলাকষমণ আৰ িযেসথাপিা ১১ক িযবকতৰ িাবি
জলাকষমণ িযেসথা
লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ িাবি িযয় পৰrsquoৰাটা বিবিত আদায় বদয়া হrsquoি লাইবিাং িিকা পখৰী িা কোৰ িাবি ৩০ কৰ ধি বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১১খ এৰএিবৰগাৰবিউএেবৰবপ য াজিাৰ অধীিত বিবৰমত পখৰী িা কোৰ লাইবিাং
পৰবত পখৰীকোিাদৰ িািদ ২৫০০০ টকা প মযনত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ ৫০ িযয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
15
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১২ ৰাজহো জলাকষমণ িযেসথা ৰাজহো পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীযচক িানধৰাজহো ৰাবটত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং িযেহাৰ কৰা জলাধাৰ
হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি এবিকো পৰবতবটা িযেসথাৰ িাবি সবিমাচচ ২০ লাখ আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ২৫ লাখ প মযনত বিৰমাণ িযয়ৰ ১০০ ধি ১০ যহকটৰ প মযনত কৰাণড এবলকাৰ িা পৰৰাটাবিবিত কৰাণড এবলকাৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ অিয সৰ আকাৰৰ িযেসথাৰ িাবি লাইবিাং িিকা পখৰী িা জলাধাৰৰ িাবি এবি সাহা য ৩০ কৰ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৩ িলীিাদিrsquoৰ যেল ৰ বিৰমাণ (অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া)
পৰবতবটাবত সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ সৰ পখৰীৰ পিৰিাৰ িা িিীকৰণ পৰবতবটাবত সবিমাচচ ১৫০০০ টকাকল ৰঠ িিীকৰণ িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ পাইপবপৰকাষট বিতৰণ পৰণালী পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ১০০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰতযবক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ জল উবিালক সাৰগৰী (হিদযবতকবৰবজলিায়যসৌৰ)
পৰবতবটা হিদযবতকবৰবজল যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১৫০০০ টকাকল আৰ পৰবত যসৌৰিায় যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা প মযনত ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৭ ক) পবল লাইবিাং সহ যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ সমভেপৰ সথািত সৰকষাৰলক যিৰা
পৰবত িবৰটাৰ সাংৰকষণ কষৰতাৰ িাবি ১০০ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
16
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১৮ সৰবকষত যিৰা সহ ইটাবচবৰবণটবৰ বিবৰমত যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ
পৰবত িবৰটাৰ ধাৰণকষৰতাৰ িাবি সবিমাচচ ৩৫০ টকাকল বিৰমাণ িযয়ৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২ বিপ জলবসঞচি বৰবপএবপ িবহমিত এবলকা আৰ বৰবৰবপ উিৰ-পে তিা পাহাৰীয়া অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৪৫ অৰ অিযািয অঞচলৰ িাবি ৩৫ বৰবপএবপবৰবৰবপউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি এই পবৰৰাণ ৰঠ িযয়ৰ ৬০ তিা অিযািয কষকৰ িাবি ৪৫ (বৰবপএবপ -খৰাাংপীবিত এবলকা আচবি বৰবৰবপ- ৰৰিবৰ অঞচল উননয়ি আচবি উিৰ পে আৰ বহৰালয় পািমযতয ৰাজয) এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি সচৰাচৰ িহলকক যৰাো িসযৰ যকষতৰত সথাপিৰ ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ২৩৫০০ টকাৰ পৰা ৫৮৪০০ টকা আৰ িকক যৰাো িসযৰ িাবি সাধাৰণবত পৰবত যহকটৰত ৮৫৪০০ টকাৰ পৰা ১০০০০০ টকা প মযনত হrsquoি পাবৰ অেবিয িসযৰ ৰধযেতমী দৰতব আৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবি িযয় সাৰািয পিক হrsquoি পাবৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
17
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
৩ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি বিবিনন যেণীৰ কষক তিা এবলকাৰ িাবি সাহা যৰ ধৰণ উপবৰাকত বিপ জলবসঞচিৰ দবৰ এবক এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি ৰাইকৰ বসপাংকলাৰৰ যকষতৰত ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ৫৮৯০০ টকা বৰবি বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮৫২০০ টকা পবটমিল বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৯৬০০ টকা অধম-সথায়ী জলবসঞচি িযেসথাৰ িাবি ৩৬৬০০ টকা পৰবত যহকটৰ আৰ িহদায়তি বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা (যৰইি গাি)ৰ িাবি পৰবত যহকটতম ৩১৬০০ টকা পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা িবৰ সাংৰকষণ বিষয়াআটৰাৰ পৰকলপ সঞচালকবজলা উদযাি িসয বিষয়া
18
অধযায় ndash ৪ কবষ বিপণি
বক কবৰি bull কষকসকবল এগৰাকমবিট (wwwagmarketnicin) যেিচাইটৰ জবৰয়বত িা বকষাণ কল যচণটাৰৰ পৰা িা এচএৰএচ য াবগ উৎপাবদত
িসযৰ িজাৰ ৰলযৰ তিয লাি কবৰি পাবৰ bull আবপািাৰ পৰবয়াজি সাবপবকষ সকবলা সৰয়বত তিয পৰদাি কবৰি পৰাকক এচএৰএচৰ িযেসথা উপলবধ bull যকৰতা-বিবকৰতা সকবল দৰকাৰী তিয বিবনাকত পবটমলত পাি পাবৰ ndash wwwfarmergovinbuysellhtm bull িসয চবপাো আৰ ৰৰণা ৰৰাৰ দবৰ কা ময সৰয়ৰবত কবৰি লাবগ bull বিবকৰৰ আবগবয় সবঠকিাবে যগৰবৰাং যপবকাং আৰ যলবিবলাং কবৰ অবধক ৰলয লাি কবৰি পাবৰ bull উপ কত িজাৰৰাণডীকল উৎপাবদত সাৰগৰী পবৰিহি কবৰ পৰকত ৰলয লাি কবৰি পৰা ায় bull অিতৰত িসয বিকৰী কবৰি পৰাকক িসয ৰজত কবৰ ৰাবখবল অবধক লাি পাি পৰা ায় bull বিপদত পবৰ কবৰিলগীয়া বিকৰী িা কৰ ৰলযত িাধযত পবৰ কৰা বিকৰী িাসমভে এৰাই চলা উবচত bull কষকসকবল যগাট িাবনধ বিপণি সৰিায় আৰ কষক উৎপাদক সাংসথাৰ ৰাধযবৰবৰ বিপণিৰ অবধক সবিধা লাি কবৰি পাবৰ bull বিপণি সৰিায়সৰবহ খচৰা আৰ পাইকাৰী বিকৰী যকনদৰ খবলি পাবৰ bull িাধযত পবৰ উৎপাবদত সাৰগৰী বিকৰী কবৰি লগা অেসথা এৰাই চলাৰ িাবি কষকসকবল িীতল িৰাল আৰ গদাৰ ৰৰ িযেসথা গৰহণ কবৰ
সাৰগৰী ৰজত কবৰ ৰাবখি পাবৰ কবষ বিপণি ইিফৰা (AMI) এই আচবিখি সদযহবত িনধ কবৰ ৰখা হহবে অতীতৰ যকাবিা ধি ৰকবল কবৰ বদয়া িা সাংবিষট কাৰৰ অগৰগবতৰ বিিদ তিয জাবিিৰ িাবি আবপািাবলাবক যৰপটী কবষ বিপণি উপবদষটা বিপণি আৰ পবৰদিমি সঞচালকালয় ফবৰদািাদ -ৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ইবৰইল ndash rgs-agrinicin)
19
ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ (e-NAM)
যদিৰ কবষ-বিপণি খণডকল পবৰেতমি সচিা কৰাৰ লকষযবৰ তিা কবষজাত সাৰগৰীৰ অিলাইি বিপণি পৰবকৰয়াক িযাপক কবৰ যতালাৰ দবাৰা যদিৰ কষকসকলক সিমাবধক লািৰ সবিধা পৰদাি কবৰিকল ২০১৫ চিৰ জলাই ৰাহৰ ১ তাবৰবখ যকনদৰীয় চৰকাবৰ ldquoৰাষটৰীয় কবষ িজাৰrdquo িীষমক আচবিখিত অিবৰাদি জিায় এই আচবিৰ দবাৰা ৰঠ ২৫০ খি বিয়বনতৰত িজাৰত এক যেিবিবিক ৰঞচৰ ৰাধযবৰবৰ অিলাইি যিচা-বকিা বিপণি িযেসথাক সমপণমৰবপ বৰবজবটল পিবতকল সলবি কবৰ ই-পৰবেি িযেসথা ই-বিবিদা িযেসথা ই-বিকৰয় চবকত জাৰী ই-যপrsquoযৰণট িযেসথা আবদক িযাপক কবৰ যতালাৰ পৰবচষটা কৰাৰ লগবত তিযৰ সাৰঞজসযহীিতা দৰীকৰণ যলি-যদিৰ যকষতৰত সবচছতা িবি তিা সৰগৰ যদিবত িজাৰিযেসথাক অবধক সলি কবৰ যতালাৰ যচষটা কৰা হহবে এই িযেসথাই কষকসকলৰ িাবি খচৰা লািৰ পবৰৰাি িবি কবৰি ২০১৬ চিৰ ১৪ এবপৰলত ই-িাৰৰ পাইলট িযেসথা ৮ খি ৰাজযৰ ২০ খি িজাৰত ৰকবল কৰা হয় এবতয়াকলবক যদিত ৰঠবত ১০ খি ৰাজযত ২৫০ খি িজাৰ কৰবৰ ndash অনধৰপৰবদি (১২) েবিিগি(৫) গজৰাট (৪০) হাবৰয়ািা (৩৭) বহৰাচল পৰবদি (২০) ৰাজসথাি (১১) যতবলাংগািা (৪৪) আৰ উিৰপৰবদি (৬৬) এই পবটমলৰ সবত সাংলগন কৰা হহবে এই সমপকমীয় বিিদ তিযৰ িাবি শৰী সিাষ িৰমা বপ এৰ ইউ ই-িাৰ কষদৰ কষকৰ কবষ-িযেসায় কিেবটময়াৰ িতি বদললীৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল- namsfacin ) আচবিসৰহৰ বিিদ তিয বিবনাকত পবটমলবতা উপলবধ-wwwenamgovin
কষক উৎপাদকসাংসথা (FPO)
কষকসকবল বকদবৰ এফবপঅrsquoত য াগ বদি যকিাজবিা কষক এবকলগ হহ ব পৰকতবত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদিৰ সবত জবিত আৰ কবষ-বিপণি সাংকৰানতীয় বদিত অাংি যলাোৰ যকষতৰত আগৰহী যতবি উকৰহতীয়া উবেিযৰ কষক লগ হহ এবকাখি গােত িাি যকিাখবিা গােৰ ৰাজত এবকাটা যগাট খবল সাংবিষট যকামপািী অবধবিয়ৰৰ আওতাত কষক উৎপাদক যকামপািী বহচাবপ পঞজীয়িৰ িাবি আবিদি কবৰি পাবৰ
এফ বপ অrsquo গঠি কবৰবল যহাো লাি ক) এবক উবেিযৰ কষক যগাটৰ অাংি বহচাবপ কষক সকবল অবধক পৰবতব াবগতাৰলক ৰলযত কবষজাত সাৰগৰী যিো-বকিা কবৰি পৰাকক দৰ-দাৰ কৰাৰ অবধক সকষৰতা লাি কবৰি
20
খ) উননততৰ বিপণি সবিধাৰ িাবি কবষজাত সাৰগৰী যগাবটাোৰ সবিধা সৰহ পবৰৰাণত কৰা যলি-যদবি কষকসকলক পৰবকৰয়াকৰণ সাংৰকষণ িা পবৰিহি আবদৰ িাবি যহাো িযয়ৰ যকষতৰত অবধক ৰাবহ কৰাৰ সবিধা পৰদাি কবৰ
গ) এফবপঅrsquo সৰবহ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি বিিমাবচতকৰণযগৰবৰাং যপবকবজাং পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ দবৰ িযেসথা অেলমবি কবৰ অবধক ৰলয লাি কৰাৰ িযেসথা হাতত লrsquoি পাবৰ
) এফবপঅrsquo গঠিৰ দবাৰা চবপাোৰ আগবত আৰ বপেত িািা আনতঃগািবিৰলক সবিধা য বি যসউজগহ কবষ াবনতৰকীকৰণ িীতলিৰাল কবষ-পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ সবিধা িযেহাৰ কৰাত সহজ হয়
ঙ) এফবপঅrsquo সৰবহ বিজৰ িযেসায় পৰসাবৰত কবৰিৰ িাবি ইিপট সাৰগৰীৰ যদাকাি কাষটৰ যকনদৰ আবদ খবলি পাবৰ rsquoত কষক সদসযসকবল ৰাজ-সাহা য কত ৰলযত ইিপট আৰ যসো লাি কবৰি পাবৰি
এফবপঅrsquoৰ িাবি আবিদি জিািকল য াগাব াগৰ তিয
সচৰাচৰ এফবপঅrsquoসৰহ কবষ বিিাগ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ আবদৰ দবাৰা ৰাজযসৰহত পবৰচাবলত যকনদৰীয় সাহা যপৰাপত আচবিৰ অধীিত যখালাৰ িযেসথা আবে আগৰহী কষকসকবল এই সাংকৰানতত সাংবিষট বিিাগৰ সঞচালক িা কষদৰ কষকৰ কবষ-বিপণি কিেবটময়াি আবদৰ সবত বিিদ তিযৰ িাবি য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল ndash sfacnicin)
আপবি বক লাি কবৰি
21
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ বচবলাং আচবি ৰলধিী িযয়ত ৰাজসাহা যৰ হাৰ
১০০০ যৰবেকটি প মযনত (টকাযৰট)
১০০০ যৰটতকক যিবে আৰ ৩০০০০ যৰট প মযনত (টকাযৰট)
সিমাবধক (লাখ টকা)
১ ক) িৰাল ৰৰ আনতঃগািবি সমপকমীয় পৰকলপ ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (AMI) পিমৰ গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
১৩৩৩২০ ১১৬৬৫৫ ৮৭৫০০
১৩৩৩২০ ১০০০০০ ৭৫০০০
৪০০ ৩০০ ২২৫
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
22
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ হাৰ
সিমাবধক ৰাজসাহা যৰ বচবলাং (লাখ টকা)
আচবি
খ) অিয বিপণি আনতঃগািবি পৰকলপৰ িাবি ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (পিমৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি যগৰবৰাং আৰ যষটণডাৰমাইবজচি উননয়ি সেলীকৰণৰ আচবি) (AMIGS)
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ উিৰাখণড বহৰাচল পৰবদি জনম-কাশমীৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয তিা জিজাবতপৰধাি অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
৫০০ ৫০০ ৪০০
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
পািমতয অঞচল িবলবল সাগৰপষঠৰ পৰা গি ১০০০ বৰটাৰতকক অবধক উচচতাৰ অঞচলসৰহক িবজাো হয় অিসচীত জাবতজিজাবতৰ সৰিায়সৰহ ৰাজয চৰকাৰৰ সাংবিষট বিষয়াই পৰৰাণীকত কবৰি এই আচবিখি িতমৰাবি উিৰ-পেৰ ৰাজযবকইখিত পৰব াজয আৰ অিসচীত জাবতজিজাবতৰ িাবি উপলবধ সাধাৰণ যেণীৰ িাবি ৰাজসাহা যৰ অিবৰাদি পৰবকৰয়া ৫৮২০১৪ তাবৰখৰ পৰা িলিৎ যহাোকক িনধ কবৰ ৰখা হহবে সৰিমিাি বিপণি আনতঃগািবি
bull চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ িাবি দৰকাৰী সকবলা বিপণি আনতঃগািবি িযেসথা bull িজাৰ গহৰ দবৰ বিপণিকাৰীৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাধাৰণ সা-সবিধাসৰহ
23
bull যগৰবৰাং যষটণডাৰমাইবজচি আৰ ৰািৰ পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা যলবিবলাং যপবকবজাং আৰ ৰলয সাংব াজি িযেসথা (পণযৰ ধৰণ সলবি িকৰাকক) আবদৰ িাবি দৰকাৰী সা-সবিধা িা আনতঃগািবি
bull উৎপাদকৰ পৰা উপবিাকতাসাংসাধিবগাট সৰহীয়াকক কৰয় কৰা যকৰতাকলবক পৰতযকষ বিপণিৰ িাবি িযেসথা bull িীতল য াগাি িাংখল িযেসথাত কবষজাত সাৰগৰীৰ পবৰিহিৰ িাবি দৰকাৰী ৰীফাৰ যিি bull খাদয-িসয জৰা কবৰ ৰাবখিৰ িাবি ৰজতকৰণ আনতঃগািবি য বি গদাৰ ৰৰ িযেসথা
কাক য াগাব াগ কবৰি bull িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া যিাংক ৰাবজযক সৰিায় যিাংক আবদ bull সৰিায়ৰ দবাৰা যলাো পৰকলপৰ িাবি ৰাষটৰীয় সৰিায় উননয়ি বিগৰ (NCDC) bull কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)ৰ কাবৰকৰী বিবদমিিাত িকা বিিদ তিয বিবৰাকত যেিচাইটত উপলবধ ndash wwwagmarknetnicin
24
অধযায় ৫ হজবেক কবষ
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ndash বিবদমিােলী
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) উবেিয হজবেক কবষ পিবত ৰাবি হrsquoল পাবৰবেবিকিাবে অিকল কৰ িযয়সাবপকষ পৰ বকতৰ সহায়ত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰা ৰকত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদি পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা হrsquoল ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)ৰ অধীিসথ কবষ সবাসথয িযেসথাপিা িীষমক কা মযসচীবৰ সমপৰসাবৰত ৰপ এই য াজিাৰ অধীিত যগাটবিবিক পিবত আৰ বপবজএে িযেসথা অেলমবিৰ ৰাধযবৰবৰ হজবেক কবষৰ পৰসাৰৰ কা মযসচী ৰপায়ি কৰা হহবে
হজবেক কবষ যকষতৰ বিিমাচিৰ আধাৰ ক) হজবেক কবষৰ িাবি বিিমাবচত অঞচল িা যকষতৰৰ এবলকা ৫০ একৰ যহাোৰ লগবত িাসমভে বিকটেতমী যহাো উবচত এই সমভেপৰ কবৰ তবলিৰ িাবি কষকৰ িাবি অিবৰাবদত চািবচৰীৰ পবৰৰাণ এক যহকটৰ যহাোৰ লগবত ৫০ একৰৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰাপৰয বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ সবিমাচচ ১০ লাখ টকা আৰ সঞচালিা আৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ িাবি ৪৫ লাখ টকা ধা ময কৰা হহবে এবকাটা যগাটত িকা ৰঠ কষকৰ সাংখযাৰ বিনতৰ ৬৫ কষক উপানত আৰ কষদৰ কষক যহাোৰ দৰকাৰ এই বিয়ৰ িাসমভে পৰতযবক যগাটবত অেলমবি কৰাৰ দৰকাৰ আৰ বদবহ যকাবিা যকাবিা যকষতৰত যসয়া সমভেপৰ িহয় যতবনত পৰাপকষত ৰণডলিক িা চকৰবিবিত যসয়া সমপণম কবৰিকল যচষটা কৰা দৰকাৰ খ) সচৰাচৰ পাহাৰীয়া জিজাবত আৰ ৰখযতঃ িবষটবিিমৰ কবষ এবলকাত rsquoত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ সীবৰত িা যতবিই িগণয যতবি অঞচলবত হজবেক কবষৰ পৰসাৰতা িবিৰ িযেসথা কবৰি লাবগ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেিৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবকাটা অঞচলত িকা বিবিনন িসয আৰ কবষ পিবতক সাৰবৰ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিাৰ পৰচলি আৰ পৰসাৰ
25
bull অবধক পবৰৰাণত হজে-ৰাসায়বিক দৰেয হজে-কীটিািক তিা হজে-সাৰৰ িযেহাৰ
আপবি লাি কবৰি
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১ যগাট গঠিৰ ৰাবধযবৰবৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ পৰেতমি ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ আগত বপ বজ এে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাটৰ সাংখযা সমপকমীয় এক কৰম আচবি দাবখল কবৰি
১১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি ৫০ একৰ ৰাবটৰ যগাট গঠিৰ িাবি সথািীয় ৰাইজ িা কষকক উৎসাবহত কৰা
- - - বপবজএে পিবতৰ অধীিত পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাট বিবিক হজে কবষ পিবতৰ অেলমবিৰ িাবি বতবিিেৰকল সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি
১১১ বিধমাবৰত অঞচলত কষকৰ সবত আবলাচিা আৰ সিা পাবত হজে কবষ কবৰিৰ িাবি যগাট গঠিৰ পৰবকৰয়া কষবক পৰবত ২০০ টকাকক
১০০০০ ০ ০ ৰঠ ৫০ একৰ এবলকাৰ কবষিবৰত হজেকবষৰ যগাট গঠিৰ িাবি চৰকাবৰ বিবদমষট অঞচল বিিমাবচত কবৰি আৰ যগাট গঠি পৰবকৰয়া আগি াই বিিৰ িাবি কষকসকলৰ সবত সিা পাবতি
১১২ হজবেক কবষৰ পিাৰকল যগাটৰ সদসযৰ িযেহাবৰকজঞাি ৰলক ভৰৰণ
১০০০০ ০ ০ যগাট গঠিৰ পােত চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা সাংবিষট জঞাি আৰ অবিজঞতা আহৰণ তিা সজাগতা সবষটৰ িাবি এবকাটা অবিজঞতাৰলক ভৰৰণৰ আবয়াজি কৰা হrsquoি
26
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবতযক কষকৰ িাবি ২০০ টকা
১১৩ যগাট গঠি বপবজএে অেলমবিৰ পৰবত কষকৰ বিবিবত আৰ যগাটৰ পৰা যগাটবটাৰ িাবি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বিিমাচি
০ ০ ০ চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা যগাটবটাৰ এজি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বচিাকত কৰা হrsquoি আৰ যতও যগাটবটাক পৰবতবিবধতব কৰাৰ লগবত পৰবিকষণৰ পৰবিকষকৰ দাবয়তব পালি কবৰি
১১৪ যগাটৰ সদসযক হজে কবষ সমপকমীয় পৰবিকষণ ৩ টা পৰবিকষণ পৰবতবটাবত ২০০০০ টকাকক
৬০০০০ ০ ০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপৰ েৰাহৰ বিতৰত এিবচঅrsquoএফআৰবচওফআইবচএআৰৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয় আবদৰ বিবিষজঞৰ সহায়ত যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি বতবিটা যিবলগ যিবলগ পৰবিকষণৰ আবয়াজি কবৰি ক) ইয়াবৰ পৰিৰবটা পৰবিকষণ হrsquoি ndash bull িীজতবলিােমাৰীত পবল পবচাো bull হজে িীজ উৎপাদি
খ) ২য়বটা পৰবিকষণ হজে সাৰ আৰ পচি সাৰ পৰসতবত বিষয়ক ndash
bull যসউজসাৰ আৰ আবলত এবি গে যৰাপি
27
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
bull পচিসাৰ আৰ যকচসাৰৰ উৎপাদি আৰ িযেহাৰ
গ)৩য়বটা পৰবিকষণ হrsquoি হজেসাৰ আৰ হজে-কীটিািক বিষয়ক
bull পঞচগিয িীজাৰত জীোৰত ইতযাবদৰ িযেহাৰ আৰ পৰবয়াগ
bull হজে-সাৰৰ িযেহাৰ (িীজপবলৰ পবৰচ মযাযটাপাল জলবসঞচিযৰ কৰাহজবেক সাৰ আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ বিবধ)
ৰঠ ৮০০০০ ০ ০ ৮০০০০ ১২ বপবজএে পৰৰাণীকৰণ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ ১২১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ
সমপকমীয় দবদিীয়া পৰবিকষণ ৰখয সৰল িযবকত পৰবতজিৰ িািদ ২০০ টকাকক
৪০০ ০ ০ ২০ জি ৰখয সৰল িযবকতৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মসচী ndash ক) কষকৰ পঞজীয়ি খ) হজেকবষ উৎপাদি আৰ পিবতৰ বলবপিিকৰণ গ) িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবত ) সিা আৰ পৰবিকষণৰ হাবজৰা িহী ৰখা আৰ তিয পবৰচালিা
28
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
ঙ) বপবজএে পৰাৰাণীকত হজবেক কবষ িযেসথাৰ পবৰচালিা আৰ যগাটৰ িবৰকা তিা দাবয়তব
১২২ পৰবিকষকৰ পৰবিকষি (২০) পৰবত যগাটৰ পৰবতজি ৰখয সৰল িযবকতৰ িািদ ২৫০ টকাকক ৩ বদিীয়া পৰবিকষণ
০ ৭৫০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফআইবচএআৰ ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ সবত য ৌিিাবে ৰখয সৰলিযবকতসৰহৰ িাবি বিবৰাকত বিষয়ত পৰবিকষি কা মযসচী সমপনন কবৰি ndash ক) ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ খ) হজবেকিাবে উৎপাবদত সাৰগৰীৰ যপবকবজাং যলবিবলাং যেবণডাং আৰ ৰাবকমবটাং গ) হজে-সাৰ আৰ হজে-কীটিািক পৰসতবতৰ িাবি দৰকাৰী ৰাজহো পবৰকাঠাবৰা
১২৩ কষকৰ অিলাইি পঞজীয়ি পৰবতবটা সদসয যগাটত ১০০ টকাকক ৫০ টাৰ িাবি
০ ৫০০০ ৫০০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াত কষকৰ সমপণম তিয য বি কবষৰ িৰঞজী িসযকৰৰ িযেহত সাৰগৰী কষক িপত সিা পৰবিকষণ ইতযাবদ বদ পঞজীয়ি কবৰি লাবগি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি বিবয়াবজত ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ কিচালবণটণট এই তিয িালদবৰ ৰখাৰ িাবি দায়িি হrsquoি
29
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১২৪ ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ পৰীকষা (পৰবত িেবৰ পৰবতবটা যগাটত ২১টা িৰিা) পৰবত িৰিাত ১৯০ টকাকক বতবিিেৰৰ িাবি
৩৯৯০ ৩৯৯০ ৩৯৯০ ৰখয সৰলিযবকতজি কবষ আৰ উদযািিসযৰ পিাৰৰ পৰা িৰিা সাংগৰহৰ িাবি দায়িি িাবকি এবি িৰিা ৰাবজযক িা যকনদৰীয় ৰাবট পৰীকষাগাৰ আৰ আইবচএআৰ িা ৰাবজযক বিশববিদযালয়ৰ পৰীকষাগাৰত পৰীকষা কৰা হrsquoি এই পৰীকষাৰ ফলাফলৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ হজবেক কবষৰ িাবি বিাপ কত কবষ পিবতৰ যপবকজ এবকাটা যগাটৰ কষকসকলৰ িাবি আগিব াো হrsquoি
১২৫ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি হজবেক পিবতকল পবৰেতমিৰ সৰগৰ পৰবকৰয়াৰ তিয বলবপিিকৰাৰ পৰবকৰয়া য বি িযেহত পিবত িসযকৰৰ িযেহত সা-সাৰগৰী হজবেক সাৰ আবদৰ িযেহাৰ আবদৰ তিয সদসযই পৰবত ১০০ টকাকক ৫০ জিৰ
৫০০০ ৫০০০ ৫০০০ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ পৰাৰিমদাতাই সৰগৰ যপবকজ অে যপৰকবটে আৰ পৰবতযক কষকৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ তিয যগাটৰ কা মযালয়ত বিয়াবৰকক সাংৰকষণ কবৰি
১২৬ যগাটৰ সদসযসকলৰ কবষ পিাৰৰ পবৰদিমি পৰবতিাৰ
১২০০ ১২০০ ১২০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ সবঠক ৰপায়িৰ িাবি পৰবতযক কষকৰ পিাৰ সবঠকধৰবণবৰ পবৰদিমি কবৰাোৰ
30
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পবৰদিমিৰ িািদ ৪০০ টকাককৰঠ বতবিিাৰ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৰঠ বতবিিাৰকক পবৰদিমি কৰা হrsquoি)
যকষতৰত ৰখয সৰল িযবকতজি দায়িি হহ িাবকি কবষ পিবত সমপবকম পবৰদিমিৰ সকবলা তিয তিা কষকৰ বদিবলবপ বিয়াবৰকক ৰখয সৰল িযবকতজবি বলবপিি কবৰ ািলগবত যতও সকবলা কষকক হজবেক কবষ সমপকমীয় বদিত পৰাৰিম বদয়াৰ লগবত যসয়া এবকাখি ৰাবয়ৰীত বলবখ াি
১২৭ এিএবিএলত িৰিাৰ অেবিষট বিবিষণ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৮ টাকক িৰিা) িৰিাই পৰবত ১০০০০ টকা
০ ৮০০০০ ৮০০০০ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফৰ সহব াগত এলআৰবপ সদসযসকবল বিিমাবচত পিাৰৰ পৰা হজবেক িৰিা সাংগৰহ কবৰি এবি সাংগৰহীত িৰিা এিএবিএল পৰীকষাগাৰকল যপৰৰণ কবৰ তাত িকা কীটিািক আৰ অিযািয ৰাসায়বিক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰীকষা কবৰাো হrsquoি
১২৮ পৰাৰাণীকৰণ ৰাচল ০ ২০০০ ০ পবৰদিমি বলবপিি তিয তিা িৰিাৰ পৰীকষাৰ ফলাফলৰ বিবিত বপবজএে পৰৰাণপতৰ পৰদাি কৰা হrsquoি
১২৯ পৰৰাণীকৰণৰ িাবি পৰিাসবিক ৰাচল
২৬১৫০ ১৬৯০০ ১৬৯০০ এবকাটা যগাটৰ কা মযালয়ৰ বিবিনন যচাো-বচতাৰ খৰচ য বি কা মযালয়ৰ িািা সৰিয়ক আৰ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰৰ দৰৰহা কা মযালয়ৰ আচিাি কবমপউটাৰ
31
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
বপৰণটাৰ যলখি সাৰগৰী আবদৰ িািদ এইবখবি অিমসাহা য আগিব াো হrsquoি
সিমৰঠ ৩৬৭৪০ ১১৪৮৪০ ১১২০৯০ ২৬৩৬৭০ ২ কষক যগাটৰ জবৰয়বত সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি কষমণৰ িাবি
হজবেক গােৰ দিকীকৰণ হজবেক গােক দিক গৰহণৰ িাবি পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ ওচৰত ৰাজয চৰকাবৰ এবকাখি কৰমআচবি দাবখল কবৰি
২১ এটা যগাটৰ িাবি হজবেক কবষৰ কৰম আচবি হজবেক গােৰ অনতিমবকতৰ িাবি ৰাজয চৰকাৰক গৰাণট-ইি-এইৰৰ ৰপত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১১ কবষিবৰক হজবেক ৰপকল পবৰেতমি পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ৫০০০০ ৫০০০০ পৰমপৰাগত কবষিবৰক হজবেক কবষিবৰকল পবৰেতমিৰ িাবি ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত আধাবৰত িাবষমক কৰম আচবিৰ পৰসতবত তিা উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ তিা ৰাসায়বিক সাৰগৰীৰ পৰবেি যৰাধৰ িাবি বিবদমষট িবৰক পিকীকৰণ (খাল খাবনদ িা চাবৰওফাবল গে যৰাপি কবৰ) আবদৰ যকষতৰত আগিব াো সহায়
২১২ উপ কত কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ হজবেক পবলিাৰী পৰসতবতৰ িাবি হজবেক িীজৰ কৰয় ৫০০ টকাকক পৰবত িেৰত
২৫০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবতৰ লগবত িবৰ পৰীকষা বিিমৰ উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ সচিা কৰা হrsquoি সকবলা কষক সদসযবক ৰাবটৰ পৰসতবত িসয সৰকষা েবৰকৰ ৰজবৰ তিা কবষ পিাৰত হজবেক িীজ িা যৰাপি
32
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবত একৰত ৰঠ ৫০ একৰ িবৰৰ িাবি
সাৰগৰী পৰসতবতৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সা-সাৰগৰীৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৩ পৰমপৰাগত হজবেক আদাি সাৰগৰী উৎপাদি যগাট য বি পঞচগেয িীজাৰত জীোৰত আবদৰ িাবি যগাবট পৰবত ১৫০০ টকাকক পৰবত একৰত ৫০ একৰৰ িাবি
৭৫০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক হজবেক আদাি সাৰগৰী পৰসতবতৰ যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
২১৪ হজবেক িাইেবজি বসথতকৰণ উবিদ য বি বিবৰবচবৰয়া যচচিাবিয়া আবদ একবৰ পৰবত ২০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ পৰবতযক কষক সদসযবক িাইেবজি বসথৰ কৰা উবিদৰ যৰাপিৰ িাবি িীজ কৰয় িবৰ পৰসতবত গাত খনদা ৰজবৰ আবদৰ িািদ সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৫ িিসপবতৰলক আৰক উৎপাদি যগাট পৰবত একৰত এটাকক যগাবট পৰবত ১০০০ টকা বহচাপত ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িিসপবত আৰক উৎপাদি যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ২৫০০০০ ১০০০০০ ১০০০০০ ৪৫০০০০
33
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা ২২১ তৰল অণজীেবিবিককজে-
সাৰ পৰবয়াগ (িাইেবজি সাংব াগীকৰণফেবফট দৰেীকৰণপটাবেয়াৰ সঞচাৰীকৰণ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
২৫০০০ ০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি তৰল অণজীেবিবিক হজে-সাৰ কৰয় আৰ ৰাবট িা িীজত ইয়াৰ পৰবয়াগৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২২ তৰল হজবেক কীট িািক (োইকrsquoৰাৰমা বিবৰবৰ বচউৰrsquoৰিাে যিটাবৰবজয়াৰ বিউবিবৰয়া যিবেয়ািা যপবকলrsquoৰাইবেে িাবটমবেবলয়াৰ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি তৰল হজবেক কীটিািকৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় কৰা হrsquoি
34
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২৩ পৰবতযক কষবক বিজৰ অঞচলত সহজলিয ব বকাবিা পৰাকবতক িসয সৰকষা পিবত পৰবয়াগ কবৰি পাবৰ পৰবত একৰত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িসযৰ অপকাৰী জীে আৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি বিৰ যকক িা বিৰ যতল কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২৪ এফবচঅrsquo ১৯৮৫ত বদয়া হিবিষটয অি ায়ী ফেবফট সৰি হজেসাৰ পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ িসযবকষতৰৰ ফেফৰাে িা বজাংকৰ পবৰৰাণ পণম কবৰিৰ িাবি ফেবফবট সৰি হজেসাৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
২২৫ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট (৭ ফট x ৩ ফট x ১ ফট) উৎপাদি যগাবট পৰবত ৫০০০ টকাকক ৫০ টা যগাট
২৫০০০০ ০ ০ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট বিৰমাণৰ িাবি দৰকাৰী যকচ যগাবটাো গাত পৰসতবত ইটা গিা ৰজবৰ আৰ অিযািয যকচা সাৰগৰী য াগািৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ৩২৫০০০ ৫০০০০ ০ ৩৭৫০০০ ২৩ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা
35
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩১ কবষৰ সা-সজবল (এেএএএৰ বিবদমিািসবৰ) ক) পাোৰ বটলাৰ খ) কিrsquo উইৰাৰ গ) যপৰী যেোৰ ) ফাৰrsquo অবপিাৰ ঙ) যৰয়াৰ চ) ৰrsquoজ যকি ে) টপ যপি যিবলনস
১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ এবকাটা যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰৰ পৰা হজবেক কবষজাত সাৰগৰীৰ পৰবকৰয়াকৰণযগৰবৰাংপবৰসকাৰকৰণৰৰণা ৰৰা তিা ৰাবট ে কৰা আবদ কাৰৰ িাবি দৰকাৰী সা-সজবল(পাোৰ বটলাৰ কrsquoিrsquo উইৰাৰ যপৰী যেোৰ ফাৰrsquo অবপিাৰ ৰrsquoজ যকি টপ যিবলনস আবদ) িািাকল যলাোৰ িািদ বদি লগীয়া ধিৰ িযেসথা কবৰিকল যগাট এবকাটাক অিম সাহা য বদয়া হrsquoি এইবকষতৰত এেএৰএএৰ কা মযসচীৰ অধীিত কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰ অিবৰাবদত িবল ধবৰ যলাো হহবে এইবকষতৰত ৰাজয চৰকাবৰ এেএৰএএৰ আচবিৰ অধীিত অবতবৰকত সাহা যও আগি াি পাবৰ
২৩২ উদযাি িসযৰ িাবি যখাজ কাব াি পৰা সৰাংগৰ িযেসথা (এৰআইবৰএইে আচবিৰ বিবদমিােলী অিসাবৰ)
০ ০ ০ এৰআইবৰএইে আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
36
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩৩ যগাহাবলহাহ-ককৰা পালিগাহবৰ পালি ndash পচিসাৰৰ িাবি যগাকল আচবি অি ায়ী)
০ ০ ০ যগাকল আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
ৰঠ ১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ ৪৫০০০ ২৪ যগাটৰ হজবেক সাৰগৰীৰ যপবকাং যলবিবলাং আৰ যেবণডাং ২৪১ বপবজএে লগrsquoসহ যপবকাং
যৰবটবৰবয়ল + হrsquoলrsquoগৰাৰ বপৰবণটাং পৰবত একৰত ২৫০০ টকাকক ৫০ একৰ
০ ৬২৫০০ ৬২৫০০ যপবকাং সাৰগৰী যলবিল পৰসতবত হrsquoলrsquoগৰাৰ েপা কৰা আবদ কাৰৰ িাবি আৰ হজবেক কবষসাৰগৰীৰ যেবণডঙৰ িাবি অিমসাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি এই ৰাবি যগাটৰ ৰখয সৰল িযবকতবয় পবৰচালিা কবৰি বপবজএে-ইবণডয়া যসউজ বচহনবট হজবেক যকষতৰৰ িাবি িযেহাৰ কৰা হয় বপবজএে-ইবণডয়া অবগমবিক বচহনবট সমপণমৰবপ পবৰেবতমত হজেকবষ যকষতৰৰ িাবি িযেহত হয় যলবিলৰ আবহম পৰসতত কবৰাবত যগাটৰ িাৰ বজলা তিা যেবণডাং কবৰাবত িযেহাৰ কৰা একক পৰৰাকট যপবকাং আবদৰ সবঠক তিয িকাৰ দৰকাৰ
২৪২ হজবেক সাৰগৰীৰ পবৰিহি (চাবৰচকীয়া িাহি ১৫ টি
০ ১২০০০০ ০ হজবেক সাৰগৰীৰ সাংগৰহ আৰ িজাৰকল পবৰিহি কবৰিৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি এই যকষতৰত
37
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
িাৰিহিকষৰতা কত) এটা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১২০০০০ টকাৰ সাহা য
ধিৰাবি চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি কৰয়ত িযেহাৰ হrsquoি
২৪৩ হজে কবষ যৰলা (সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ৩৬৩৩০ টকা)
০ ৩৬৩৩০ ০ যগাটসৰহক হজে কবষ যৰলা আবয়াজি কবৰিকল বিপিীৰ িযেসথা কৰা িািা বদয়া ৰজবৰ পৰচাৰ সাৰগৰী পবৰিহি তিা অিষঠাি পবৰচালিাৰ িাবি যহাো িযয়ৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰঠ ০ ২১৮৮৩০ ৬২৫০০ ২৮১৩৩০
উিৰ-পিমাঞচলৰ িাবি হজবেক কবষ ৰলয িাংখল অবি াি
উবললখিীয় বদিবিাৰ
bull যদিৰ উিৰ-পে অাংিত হজবেক কবষৰ সমভােিীয়তাৰ বদিবটাকল লকষয কবৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালবয় এই যকনদৰীয় আচবিখিৰ পৰেতমি কবৰবে
bull এই অি ায়ী কবষ বিিাগৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলত হজবেক কবষৰ পৰসাৰ িবিৰ পৰবচষটা চবলাো হrsquoি bull যদিৰ উিৰ-পে অঞচলৰ ৰাজযসৰহ িাৰতৰ হজবেক সাৰগৰী যকষতৰকল উননীতকৰণৰ িযেসথা কৰা হrsquoি
38
bull কষক বহত যগাট (এফআইবজ) আৰ কষক উৎপাদক যকামপািীসৰহক সাংগৰহ একতৰীকৰণ িসয চবপাোৰ পােৰ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ িজাৰ িযেসথাৰ সবত সাংব াগ সথাপি আবদৰ জবৰয়বত সেল কবৰ যতালা হrsquoি
bull ইয়াৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলক বিজা হজবেক সাৰগৰীৰ যেণড সবষট কবৰ পৰাকক সকষৰ কবৰ যতালা হrsquoি bull জীে-হিবচতৰযত অবতিয় সৰবিিালী এই অঞচলবটাত িকা জীে-হিবচতৰই অবিক বিকলপ িসযৰ সনধাি বদয়াৰ িযাপক সমভােিা
উৎপাদিৰ পৰা পৰবকৰয়াকৰণ বিপণি আৰ সিমবিষত গৰাহককল বিতৰণ প মযনত সৰগৰ সবিধাসৰহৰ িযেসথা কত িাবণবজযকবিবিত হজবেক কবষ যগাট গঠিৰ লকষযবৰ যলাো এই ৰলয িাংখল বিকাি আচবিৰ অবত গৰতবপণম উপাদািসৰহ হrsquoল ndash
আপবি বক লাি কবৰি
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক ৰলয িাংখল উৎপাদি ক১ হজবেক উৎপাদি যগাটৰ গঠি ক১১ যগাট গঠি আৰ এেএফএবচ বিয়ৰািসাবৰ কষক উৎপাদি যকামপািী গঠি
৫০০ কষক অনতিমকত যহাো ৰঠ ১০০ এফবপবচৰ পৰবতযকবৰ িাবি ২০৩৭৫ লাখ টকাকক পৰবত কষকৰ িাবি ৪০৭৫ টকা
ক১২ কবষিবৰবত পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী উৎপাদিৰ িাবি পবৰকাঠাবৰা হতয়াৰীৰ িাবি সহায় (পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক) আৰ কবষ-যকষতৰ িবহমিত উপাদািৰ িাবি পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক
পৰবত যহকটৰত ৭৫০০ টকাকক দিাৰ = ১৫০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
ক১৩ গণসমপনন িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িািদ অিমসাহা য পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৩৫০০০ টকাৰ ৫০ িসয অি ায়ী পৰকত ৰলযকলবক সীবৰত
১৭৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ
39
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক২ সমপৰসাৰণ যসো পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ সলিতা বিবিতকৰণ পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণ আবদৰ িাবি সাহা য ক২১ ৰাজযৰ ৰখয এবজনসীৰ দবাৰা পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ য াগাি বিতৰণ আৰ কবষ-সজবলৰ কাষটৰ
হায়াবৰাং যচণটাৰৰ িযেসথাৰ িাবি সাহা য পৰবত কষক উৎপাদি সাংসথাৰ িাবি ১০ লাখকক
ক২২ উৎপাদিৰ সৰয়ত পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি সহায় আৰ সমপৰসাৰণ যসো ক২২১ যসো য াগািধবৰাতাসকলৰ য াবগবদ পৰবিকষণ সহব াবগতা তিয সাংৰকষণ আৰ িসয উৎপাদিৰ
পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা (এৰআইবৰএইে অিসাবৰ) পৰবত যহকটৰত ১০০০০ হক
খ ৰলয সাংব াজি পৰবকৰয়াকৰণ (যিাংকৰ সবত ঋণসাং কত এফবপবচ আৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি) খ১ িসয চবপাোৰ পােৰ ৰলয সাংব াজি ndash সাংগৰহ একতৰীকৰণ আৰ যগৰবৰাং সবিধাৰ িযেসথা খ১১ সাংগৰহ একতৰীকৰণ তিা যগৰবৰঙ যগাট গঠিৰ িাবি কা মযকৰী পবৰকাঠাবৰাৰ সথাপি যগাবট পৰবত
১৫ লাখকক (৭৫ ৰাজসাহা য) ১১২৫ লাখ
খ২ যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহিৰ সকবলা িযেসথাসহ ৰলয সাংব াজি আৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপি খ১১ ৮০০ লাখ টকা িা অবধক পবৰৰাণৰ ৰঠ বিিীয় িযয়সাবপকষ সৰবিত পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপিৰ
িাবি যিাংকৰ ঋণ সাং কত যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা যৰ ৰপত অিবৰাবদত বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ এফবপবচৰ িাবি ৭৫ হল আৰ িযবকতগত উবদযাগীকল ৫০ িতাাংিকল সীবৰত
৬০০০০ লাখ
খ৩ ৰলয িাংখল যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহি খ৩১ সৰবিত যপবকাং গহ ৰঠ িযয় পবৰৰাণ ৫০ লাখ িা তবতাবধকৰ যকষতৰত এফবপবচকল ৭৫ আৰ
িযবকতগত যকামপািীকল ৫০ হাৰত ৰাজসাহা য আৰ এই পবৰৰাণ ৩৭৫০ লাখকলবক সীবৰত ৩৭৫০ লাখ
40
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
খ৩২ চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি ৰঠ িযয় ১২ লাখ প মযনত ৫০ ৬০০ পৰবত এফবপবচপৰবয়াজি সাবপকষ
খ৩২১ ৰঠ িযয় ২৫ লাখ প মযনত িীতলীকত পবৰিহি িাহি (৭৫ ৰাজসাহা য এফবপবচৰ িাবি আৰ িযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ৫০)
১৮৭৫ লাখ
খ৩২২ পৰাক-িীতলীকৰণিীতল িৰালৰাইবপবিাং ককষ ১৮৭৫ লাখ গ ৰলয িাংখল বিপণি ndash যেবণডাং যলবিবলাং পৰাৰাণীকৰণ ৰািদণড বিয়নতৰণ খচৰা বিকৰী যকনদৰ ৰখয সাংসথাৰ দবাৰা সজাগতা আৰ পৰচাৰ গ১ যেবণডাং যলবিবলাং যপবকবজাং পৰচাৰ তিা পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰৰ পৰাৰাণীকৰণ (এলএে) পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ২ আবলাচিা চকৰসিা কৰমিালা যকৰতা-বিবকৰতা ৰীট িীলাৰ সিা উৎসে পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ৩ পৰচাৰকা ময েপা গৰনথ িা পবসতকা বচবিৰা িা সথািীয় বিজঞাপিৰ দবাৰা গৰাজকৰ সজাগতা তিা তিযৰ
পৰসাৰৰ িযেসথা পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ দৰকাৰ
গ৪ ৰখয িজাৰত ৰ িািা পৰসতাে অিসাবৰ ৰলয িাংখল সহায়ক সাংসথা ১ ৰখয সাংসথাহজবেক সাৰগৰী িৰমআচবিৰ ৰপায়ি আৰ বিপণিৰ সবিধাৰ িাবি হজবেক অবি াি সথাপি ৰাবজযক বিবিত গঠি কৰা হrsquoি ১১ কৰমচাৰী জিিবকত ভৰৰণ আৰ আপদকালীি িযয় আিষঠাবিক সেলীকৰণ আৰ নতৰ-পাবত তিা সা-
সজবলৰ িািা িা কৰয় আচবিৰ ৰঠ িাবজটৰ ৫
41
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
১২ হজবেক পৰাৰাণীকৰণ সাংসথাৰ পৰবতষঠা কাবৰকৰী বিবদমিােলী পৰসতবত পৰবিকষণ ৰািেসমপদৰ জঞাি িবি তিা সাংসথাৰ পৰবতষঠাৰ সবিধাৰ িাবি পৰাৰিমদাতাৰ সহায় লrsquoিকল এককালীি সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি ৰািেসমপদৰ িািদ যহাো িযয় ৰাজয চৰকাবৰ িহি কবৰি
কাক য াগাব াগ কবৰি
ৰাবজযক প মযায়ত উিৰ-পেৰ ৰাজযসৰহৰ কবষউদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
বজলা প মযায়ত বজলা উদযািিসয বিষয়া বজলা কবষ বিষয়া িা উিৰ-পেৰ ATMA কা মযসচীৰ পৰকলপ সঞচালকসকল
42
অধযায় ৬ ndash উদযাি িসয (অবধক আয়ৰ িাবি ফলৰল িাক-পাচবল আৰ ফলৰ যখবত)
বক কবৰি bull কৰ ৰাবটৰ পৰা অবধক উপাজমি কবৰিকল উদযাি িসযৰ যখবত কৰক bull সবাসথযিাি িসযৰ িাবি উচচ ৰািবিবিষট যৰাপি সাৰগৰী িযেহাৰ কৰক bull ফলৰল-িাক-পাচবল অবধক বদি সবতজ কবৰ ৰাবখিকল িীতল িৰালিীতল গহ িযেহাৰ কৰক bull চবপাো পবৰসকাৰ কৰা যেণী অিসবৰ িাগ কৰা িা যগৰবৰাং সাংসাধি িা পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকবজঙৰ সবঠক যকৌিল পৰবয়াবগবৰ সিমাবধক
লাি আহৰণ কৰক bull পবলগহ লrsquo-টাবিলত আিতৰীয়া পাচবল আৰ ফল উৎপাদি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) উদযাি িসযৰ সাহা য ১ পাচবলৰ িীজ উৎপাদি (বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৫ যহকটৰ) ক) ৰকত পৰাগিকাৰী িসয ক) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০
িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ
ক) পৰবত যহকটৰত ৩৫০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
43
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) িণমসাংকৰ িীজ খ) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ উচচ পৰ বকতসমপনন িাচমাৰী (২-৪ যহকটৰ যগাট)
যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ পৰবৰট বিবিত সিমাবধক ৪ যহকটৰ এবলকাৰ িাবি সাহা য বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ৫০০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
২৫ লাখ পৰবত যহকটৰত
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
44
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩ কষদৰ িাচমাৰী (১ যহঃ যগাট) যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০ লাখ টকা পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা যৰ ৰপত বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ২৫০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় আাংবগক পৰজিিৰ পৰা উৎপাবদত ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৪ িতি অচমাৰ সথাপি ১ ফল-ৰল ক) িযয়িহল িসয
i আঙৰ বকবে লতাবিল আবদৰ দবৰ ফলৰল (বিপ জলবসঞচি িযেসথাসহ)
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ যেবলে আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ
পৰবত যহকটৰত ৪ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
45
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
ii ফলৰল (বিপ জলবসঞচি অবিহবি)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰ আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) ষটৰবিৰী ১) বিপ জলবসঞচি আৰ
ৰালবচাং সহ সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১১২ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ২৮০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
46
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২) বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
গ) কল (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ দটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
47
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
) ৰাবটকঠালআিাৰস (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঙ) কল (কলা-কষমণবটে কালোৰ)
48
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
চ) ৰাবটকঠালআিাৰস (কলা-কষমণ) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৫৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
49
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
ে) অবৰতা ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত ((৭৫২৫)) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
50
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
জ) অবত উচচ িতবৰ পিৰো িাবগো িা বৰৰrsquo অচমাৰ ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বতবিটা বকবসতত বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঝ) উচচ িতবত যৰাপি (আৰ ৰধবৰ বলচ ৰাবলৰ আবপল যিৰজাতীয় ফল ইতযাবদ)
51
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ (৬০২০২০) বদয়া হrsquoি বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
যহকটবৰ পৰবত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত ক) সাধাৰণ িযেধািত িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত
52
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক িহিষমী যিাবহাো গেৰ যকষতৰত দটা বকবসতত ৭৫২৫ হাৰত ধি বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) সকবলা ৰাজযৰ িাবি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৫ ৰেলা জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
53
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) িীজজাতীয় ৰেলা আৰ কণডজাতীয় ৰেলা
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
৩০০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২) িহিষমীয় ৰেলা (জালক ৰালবেবি লাং জাইফল িা িাটবৰগ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ ফল (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২ যহকটৰ) ১ কটা ফল কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি সাধাৰণ এবলকাত ৰঠ
িযয়ৰ ৪৫ আৰ অিযািয যেণীৰ কষকৰ িাবি ২৫ সাহা য বদয়াৰ বিপৰীবত উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ কণডজাতীয় ফল পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
৩ বিবেনন িা লজ ফল পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
54
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ সগবনধ জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ িযয়িহল সগবনধ িসয
(পাটচাউবল বজবৰবিয়াৰ ৰrsquoজবৰৰী আবদ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ অিযািয সগবনধ িসয যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০০০ টকা পৰবত যহকটৰত বদয়া হrsquoি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ যৰাপি িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ কাজ কrsquoকrsquo
55
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপি সাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইবপএৰআইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) বিপ জলবসঞচি অবিহবি যৰাপি সাৰগৰী তিা আইবপএৰ আইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক ক) আৰ খ) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি বতবিটা বকবসতত সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
56
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯ কাঠফলা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ক) উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
খ) িীজ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ১৫ লাখ টকাকক
গ) পচিসাৰ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
57
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১০ অিৎপাদিিীল অচমাৰৰ পিৰজজীবেতকৰণ আৰ গেৰ যচাো-বচতা (সিমাবধক ২ যহকটৰপৰবত বহতাবধকাৰী)
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১১ জলসমপদৰ সাংৰকষণ ক) ৰাজহো
পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীপলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং কত যখবতপিাৰৰ জলাধাৰ
কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ ১০০ বৰটাৰ x ১০০ বৰটাৰ x ৩ বৰটাৰ িা তাতকক সৰ আকাৰৰ পখৰীৰ দবাৰা ১০ যহকটৰ কৰাণড এবলকাৰ জলবসঞচিৰ িাবি দৰকাৰী খৰচৰ ১০০ পৰrsquoৰাটা বিবিত বিনতৰ ৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক বফলম িা আৰবচবচ লাইবিাং িকা আৰ যকাবিা সৰাজ িা কষকৰ যগাটৰ দবাৰা ৰাবলকািাধীি আৰ পবৰচাবলত িযেসথা লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সাহা য যকেল পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ িাবিবি সীৰািি িাবকি অেবিয এিবৰগাৰ বহতাবধকাৰী যিাবহাোসকলৰ িাবি পখৰী িা কো খনদাৰ তিা
পৰবত পখৰীৰ িাবি সৰতল অঞচলৰ যকষতৰত ২০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
58
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
লাইবিঙৰ িািদ যহাো সৰসত িযয় এই আচবিৰ দবাৰা পাি পাবৰ
খ) িযবকতগত প মযায়ত জলাকষমণ িযেসথা - ২০বৰ x২০ বৰ x ৩ বৰটাৰ যজাখৰ পখৰীিলীিাদ কো আবদৰ িাবি পৰবত িবৰটাৰত ১২৫ টকাকক
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটকআৰবচবচ লাইঅবিাং সহ িযেসথাৰ ৫০ িযয় লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰৰাটা বিবিত আৰ কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সাহাসয অিবৰাবদত কৰা হrsquoি এবি সবিধাৰ যচাো-বচতা বহতাবধকাৰীবয় বিবিত কবৰি লাবগি
পৰবতযক যগাটৰ িাবি সৰতলৰ যকষতৰত ১৫০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ যকষতৰত ১৮০ লাখ টকা
১২ আবেত সৰবকষত কবষ ১যসউজ গহ
ক) যফি আৰ যপৰ িযেসথা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৪০০০ িগম বৰটাৰ এবলকাৰ ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগমবৰত ১৬৫০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪৬৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪২০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
59
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ১৪০০ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) পৰাকবতকিাবে যিবনটবলবটৰ িযেসথা ১ চঙাসদি গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগমবৰত ১০৬০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৯৩৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৮৯০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
60
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ৮৪৪ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৫৪০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৬২১ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৫০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
61
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৫১৮ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ যশবৰ যিট গহ ক) চঙা সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগম বৰত ৭১০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৮১৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৯২ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৫৬৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৩৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
62
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৪১৪ টকা
৩ পলাবষটক সৰাংগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ১০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰত ৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৭৫ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৪ োক ইি টাবিল পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৫ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ৮০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৫ পকষীপৰবতবৰাধী িা বিলা পৰবতবৰাধী যিট
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৫০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৩৫ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ পবল হাউেত গবজাো উচচৰলযৰ পাচবলৰ যৰাপি
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ১৪০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
63
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাৰগৰী আৰ যখবতৰ িািদ যহাো িযয়
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা অবকমৰ আৰ এনথবৰয়াৰৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৭০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা কাবিমচি আৰ জাবিমৰাৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬১০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৯ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা যগালাপ আৰ বলবল ফলৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৪২৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১০ পলাবষটক ৰালবচাং পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ সিমাবধক এবলকাত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত সৰতল িবৰৰ িাবি ৩২০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
64
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ঠাইৰ িাবি ৩৬৮০০ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৩ সৰবিত পবষট আৰ কীট-পতাংগ িযেসথাপিাৰ যপৰাৎসাহি পৰসাৰ ক) আইবপএৰআইএিএৰৰ পৰসাৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত
যহকটবৰ পৰবত সবিমাচচ ১২০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৩০ পৰবত যহকটৰত ৪০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) যৰাগৰ আগজািিী যগাট (ৰাজহো খণডৰ যগাট)
১০০ িযয় যগাবট পৰবত ৬ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িায়rsquoকনটৰল পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ৯০ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) উবিদ সবাসথয বিবিক ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
65
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) পাতকলা বিবিষক পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৪ হজবেক কবষ ক) হজবেক কবষৰ পৰবয়াগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
এবলকাত যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা প মযনত িযয়ৰ ৫০ এই পবৰৰাণ ৰঠ বতবিিেৰত আদায় বদয়া হrsquoি আৰ তাবৰ পৰিৰ িেৰত ৪০০০ টকা আৰ ২য় তিা ৩য় িেৰত ৩০০০ টকাকক বদয়া হrsquoি এই আচবি পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ সবত সাংব াগ কবৰি লাবগি
২০০০০টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) হজবেক পৰাৰাণীকৰণ ৫০ যহকটৰৰ এটা িাষটাৰৰ িাবি ৰঠ ৫ লাখ টকাৰ ১৫০ লাখকক পৰিৰ ২ িেৰ আৰ ২00 লাখ ততীয় িেৰত
পৰকলপ বিবিক এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
66
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
গ) যকচসাৰ যগাটহজবেক উপাদাি উৎপাদি
পৰrsquoৰাটা বিবিত সথায়ী যগাটৰ যকষতৰত ৩০x৮x২৫ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি িযয়ৰ ৫০ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ৯৬ ি ফট আকাৰৰ (১২x৪x২) আৰ IS১৫৯০৭২০১০ পৰাৰাণীকত যিৰৰ িাবি ৫০ িযয় পৰবৰট বিবিত বদয়া হrsquoি
সথায়ী বিৰমাণৰ িাবি পৰবত ইউবিটত ১০০০০০ টকা আৰ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ১৬০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৫ চবপাোৰ পােৰ সৰবিত িযেসথাপিা ক) যপক হাউচ ৰলধিী িযয়ৰ ৫০ ৯ বৰx ৬ বৰ
আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৪ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইেৰ উপ-আচবি
খ) কিবিয়ৰ যিলট চবটমাং যগৰবৰাং পবৰসকৰণ শসক-কৰণ আৰ ওজি যজাখাৰ সবিধা সহ সৰবিত যপকহাউচ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ বৰx ১৮ বৰ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৫০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
৬ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
67
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
যগাটৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) িীতল ককষ (যষটবজাং) সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৩০ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি ১৫ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) ভৰাৰযৰাণ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ িীতল িৰাল (বিৰমাণ সমপৰসাৰণ আৰ আধবিকীকৰণ) ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ৮০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
68
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ১০০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি দৰকাৰী অবতবৰকত উপাদািৰ িাবি পৰবত যৰবেকটিত অবতবৰকত ১০০০০ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ আৰ িীতল-িাংখলৰ আধবিকীকৰণ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
সিমাবধক ২৫০ লাখ PLC যপবকবজাং লাইিে ৰক যলবিলাৰে উননত যগৰৰাৰ বিকলপ
69
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
পৰ বকত যষটবকাং বচবষটৰ ইিচবলেি আৰ যৰবফৰজাবৰচিৰ আধবিকীকৰণ ইতযাবদ
ঙ) িীতলীকত পবৰিহি িাহি সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ যৰবেকটিৰ িাবি ২৬ লাখ টকা (NHM amp HMNEH) আৰ তাতকক কৰ কষৰতাৰ (৪ যৰবেকটিতকক কৰ িহয়) িাবি পৰৰাটা বিবিত
চ) পৰািবৰক ভৰাৰযৰাি বিনতৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবতবটা যগাটত ২৫ লাখ টকা
ে) পকি গহ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
পৰবত যৰবেকটিত ১ লাখকক
70
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
জ) িাসপীিেি বিিমৰকৰ িবকতৰ িীতল ককষ (৮ যৰবেকটি)
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ৫ লাখকক
ঝ)
সাংৰকষণ গহ (কৰখৰচী) ৰঠ িযয়ৰ ৫০ িতি যগাটৰ িাবি পৰবতবটাত ২ লাখকক আৰ পৰণা যগাটৰ উননীতকৰণৰ িাবি পৰবতবটাত ১ লাখকক
ঞ) কৰখৰচী বপয়াজ ৰজত ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ১৭৫ লাখকক
ট) পো িণ িবকত িীতল ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত ককষত ৪০০০ টকাকক
ঠ) সৰবিত িীতল-িাংখল য াগাি িযেসথা
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰকলপ বিিমৰ পৰকলপত ওপৰৰ গ-১ ৰ পৰা গ-১৩হল িকা উপাদািৰ বিনতৰ
71
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
দটা িাবকি লাবগি সিমাবধক িযয় ৬০০ লাখ টকা
৪ সৰবিত পষট হাৰবিষট িযেসথাপিা িা চবপাোৰ পাচৰ সৰবিত িযেসথাপিা িাহৰ িাবি কটাৰ পােত
ৰজতকৰণ আৰ সাংসাধি িযেসথা
ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) ৰাষটৰীয় উদযািিসয িৰম (NHB) ১ ক) িযেসাবয়ক উদযাি িসযৰ বিকাি ১ ৰকবল পিাৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৩০
লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৩৭৫০ লাখ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত পৰকলপত ৭৫ লাখ (যখজৰ জলফাই আৰ যকিৰৰ িাবি ১২৫ লাখ)হক ২ যহকটৰতকক অবধক অঞচল সাৰৰা পৰকলপৰ িাবি
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
72
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ সাংৰবকষত আেৰণ পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫৬ লাখত সীৰািি যহাোকক পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক এবলকা সাৰৰা পৰকলপৰ িযয়ৰ িাবি ১১২ লাখ টকা পৰবত পৰকলপত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
৩ সৰবিত পষট হাবিমষট িযেসথাপিা পৰকলপ য বি যপকহাউে পকিককষ বৰফাৰ যিি খচৰা বিকৰী যকনদৰ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদ
অগৰগাৰী আৰ পিাদৰখী সাংব াগিযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ িাবি সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫০৭৫ লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৭২৫০ লাখ টকা যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ বদয়া হrsquoি যষটণডএলrsquoি পৰকলপৰ যকষতৰত NHM বিবধ ৰাবি চবলি লাবগি
পৰকলপই পৰবত ১৪৫ লাখ টকা পৰাক-িীতলীকৰণ যপক হাউে যগৰবৰাং যপবকাং িীতলককষ আবদ অবতবৰকত উপাদািবিাৰ যিবলগ যিবলগকক লি পৰা ায়
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
২ িীতলিৰালৰ বিৰমাণ সমপৰসাৰণআধবিকীকৰণ তিা উদযািিসযৰ ৰজতকৰণৰ িাবি ৰলধিী বিবিবয়াগ ৰাজসাহা য ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত
73
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৭৬০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৭২০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৬৮০০যৰে
ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
খ)িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
74
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৯৫০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৯০০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৮৫০০টকা যৰে
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
75
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাহা যিকত কবৰি ndash বিয়বনতৰত িাতােৰণ পৰ বকতৰ িািদ যহাো অবতবৰকতিযয়ৰ িাবদ ১০০০০ টকাকক পৰবত যৰবেক টিত
) িাবৰকল উননয়ি িৰম (CDB) ক) গণসমপনন যৰাপণ সাৰগৰীৰ উৎপাদি আৰ বিতৰণ ১ ৰাজহোিযবকতগত খণডত
িণমসাংকৰচাপৰ জাতৰ পবলৰ বিতৰণ
১ পৰবত একৰত ২৫০০০ পবলৰ িাবি ৰঠ খৰচৰ ২৫
পবলবয় পৰবত ৩৬ টকা উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
২ বিউবিয়াে িাবৰকল িীজ িাবগোৰ সথাপি
২ সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি িযয়ৰ ২৫ যহকটবৰ পৰবত ৬ লাখ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
76
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩সৰ িাবৰকল িাচমাৰী ৩ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ২৫
০৪ যহকটৰৰ পৰবতবট যগাটৰ িাবি ২ লাখ টকা
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) িাবৰকল যখবতৰ এবলকাৰ সমপৰসাৰণ ১ সাধাৰণ এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি
ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত উদযাি িসয উননয়ি
বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ক) ওখ জাত ক) ২৬০০০ টকা যহ
খ) িণমসাংকৰ খ) ২৭০০০ টকাযহ গ) চাপৰ গ)৩০০০০ টকাযহ ২ পাহাৰীয়া আৰ অিসবচত
এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত
ক) ওখ জাত ক) ৫৫০০০ টকাযহ
77
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িণমসাংকৰ খ) ৫৫০০০ টকাযহ
গ) চাপৰ গ) ৬০০০০ টকাযহ
গ) িাবৰকল যখবতৰ িাবি পৰ বকত বৰেি ১ যপাক-পতাংগ আৰ যৰাগাকৰানত িাবগোৰ িযেসথাপিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় পৰ বকতৰ বিকাি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক
উদযাি-িসযবিিাগ কবষ সৰিায় খণড আবদ বিিাগৰ িাবি ৫০ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িা যতবি সাংসথাৰ িাবি ২৫ লাখ ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ)পৰ বকতৰ পৰদিমি
78
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয়
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ
যকষতৰত ২৫
২ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ উৎপাদ িহৰখীকৰণৰ িাবি পৰ বকতৰ উননয়ি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৭৫ লাখ টকা i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
79
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৩৫ লাখ টকা
ii) পৰকলপৰ ৭৫ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) পৰ বকতৰ অবধগৰহণ পৰবিকষণ তিা পৰদিমি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৰঠ িযয়ৰ ১০০ i) ICAR(CPCRI) ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী
80
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) ৰঠ খৰচৰ ২৫ হল সীবৰত যহাোকক যিক-এবণডৰ
যকৰবৰট ৰলধি ৰাজসাহা য i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫
ii) অিসচীত জাবতজিজাবত ৰবহলাৰ িাবি পৰকলপ িযয়ৰ ৩৩৩
ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ যকষতৰত িযয়ৰ ২৫
iii) উচচ ৰলযৰ কবষৰ যকষতৰত আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপত পৰকলপ িযয়ৰ ৫০
) পৰণা িাবৰকল িাগািত িকক যৰাপি আৰ পিৰজজীবেতকৰণ ১ িয়সীয়া আৰ
অিৎপাদিিীল গে কাবট যপবলাো
গবে পৰবত ১০০০ টকাকক যহকটৰত সিমাবধক ৩২ যজাপা গেৰ িাবি
৩২০০০ টকা যহকটৰ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
81
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ িকক যৰাোত সাহা য যহকটবৰ পৰবত সিমাবধক ৪০০০ টকা সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০
পবলবয় পৰবত ৮০ টকা
৩ সৰবিত িযেসথাপিা পিবতৰ পৰবয়াবগবৰ ইবতৰবধয িকা িাবগোৰ উননীতকৰণ
দটা সৰাি বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ৭০০০০ টকাযহকটৰ
ঙ) িাবৰকল গেৰ িীৰাকৰণ আচবি ৰঠ বপৰবৰয়াৰ ৰাবিৰ ৭৫ ইয়াবৰ ৫০ বপৰবৰয়াৰ
িাবৰকল উননয়ি িবৰম আৰ ২৫ ৰাবজযক চৰকাবৰ বদি
৪-১৫ িেৰৰ পৰবতবজাপা গেৰ িাবি ৪৬৯ টকা আৰ ১৬-৬০ িেৰৰ গেৰ িাবি গবে পৰবত ৬৩৫ টকা ১০৩০ যসো কৰসহ
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
উদযািিসযৰ সৰবিত উননয়ি অবি াি আৰ ইয়াৰ উপ-আচবি সৰহৰ সবত য বি ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয়ৰ ৰাজযসৰহৰ িাবি উদযাি িসয অবি াি ৰাষটৰীয় িাহ বৰেি িাবৰকল উননযি িৰম আৰ ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰম bull এবলকাৰ পবৰৰাণ উবললখ িকবৰবল যহকটৰ িবল ধৰা হrsquoি bull ৰলয-ৰািদণডৰ অিম হrsquoল ndash ৰাজসাহা যৰ বিৰপণৰ িাবি ৰলযৰ উধমতৰ ৰাি
82
কাক য াগাব াগ কবৰি ৰাবজযক উদযাি িসয বিষয়া উপ-সঞচালক (উদযািিসয) আৰ ৰাবজযক প মযায়ত উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
যৰৌপালি
বক কবৰি
bull যৰৌপালি হrsquoল দবৰদৰিবৰহীি েবৰক কষকগৰাৰয েসৰাজ ৰবহলা আবদৰ দবাৰা পবৰচাবলত এক কবষ-বিবিক গৰাৰয কা মযসচী bull িাৰতৰ বিনন কবষ-জলিায়বে যৰৌপালিৰ িাবি বিষট সমভােিা আৰ সবিধা িহি কবৰ bull যৰৌপালবি পৰাকবতক সমপদৰ যকাবিা িযা াত িজবনমাোককবয় আয় আৰ বিবয়াগৰ সবিধা সবষট কবৰ bull যৰৌপালিযৰৌৰাবখবয় সচৰাচৰ অিবল য াো পৰাগবৰণ আৰ ফলৰ যৰৌৰ পৰা যৰৌৰস আৰ অিযািয উপজাত দৰেযৰ সবষটবৰ খাদয পৰসতবত
কবৰ bull যৰৌপালিৰ পৰা অিযািয উচচ ৰলযৰ যৰৌৰহ ৰাজাত সাৰগৰী য বি ৰবয়ল যজলী পৰপবলে যৰৌ-পৰাগ যৰৌ-বিষ যৰৌ-যেৰ আবদবৰা উৎপাদি
হয় bull যৰৌ-ৰাবখৰ জবৰয়বত যহাো পৰাগ-সাংব াবগ উৎপাদবিা িহল পবৰৰাবণ িবি কবৰ
আপবি বক পাি
83
কৰিাং উপাদাি MIDHNHMHMNEH ৰ অধীিত অিবৰাবদত সাহা যৰ হাৰ ১ যৰৌৰাবখৰ িাহৰ বিকাি আৰ িধমি ক) বিউবিয়াে (যপবৰগৰী) িাহৰ উৎপাদি গবেষণা পৰবতষঠািৰাজহো খণডৰ িাবি পৰকলপই পৰবত ২০ লাখ টকা খ) যৰৌৰাবখৰ পৰজিিকাৰীৰ দবাৰা যৰৌিাহ উৎপাদি পৰকলপই পৰবত ৪ লাখ অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ ২ ৮ যফৰৰ যৰৌিাহৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি
৫০ িাহ যৰৌ) পৰবতযক িাহত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৩ যৰৌচাক চপাৰ আবদৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাবৰৰ িাবি ৫০ টাকক যৰৌচাক চপাৰ)
পৰবতযক যৰৌচাকচপাৰৰ যগাটত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৪ যৰৌপালি সজবলৰ বিতৰণ (SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ এটা যচট (৪ টা যফৰৰ) আৰ FGPSSৰ ৩০ যকবজ যজাখৰ ১০ টা পাতৰ ১খি যিট আৰ এক যচট অিযািয সজবল)৫০ টা যৰৌিাহবহতাবধকাৰী
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত পৰবতযক যচটত ৮০০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৫ ৰািেসমপদ উননয়ি কা মযােলী সবনমলিআবলাচিাচকৰকৰমিালা ক) আনতজমাবতক প মায় পৰবতখিত ১০ লাখ টকা খ) ৰাষটৰীয় প মায় পৰবতখিত ৫ লাখ টকা গ) ৰাবজযক প মায় পৰবতখিত ৩ লাখ টকা ) বজলা প মায় পৰবত খিত ২ লাখ টকা ৬ পৰবিকষণ কা মযসচী ক) ৰাজযৰ বিতৰত হদবিক পৰবতযক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি ১০০০ টকা খ) ৰাজযৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
84
৭ পৰবিকষণৰলক ভৰৰণ-ৰাজযৰ আৰ যদিৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
bull যৰৌপালকপাৰসৰহক অিযািযসকলৰ বিতৰত হিজঞাবিক পিবতবৰ যৰৌপালি কবৰিকল অিমাৎ ৰাতৰ যৰৌককষ িা চপাৰ ককষৰ পৰাবহ যৰৌ উবলওো ৰাণীৰাবখ অনতৰক িা একসিৰাৰৰ পৰবয়াগ ফৰবগৰৰ পলাবষটক যৰৌ পাতৰৰ িযেহাৰ SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ িযেহাৰ আবদ পালি কবৰিকল অিবৰাধ জবিাো হrsquoল াৰ িাবি MIDH আচবিৰ অধীিত সাহা য লাি কবৰি পাবৰ
bull যৰৌিাহত যকবতয়াও যকাবিা এবণটিায়বটক িযেহাৰ কবৰি িালাবগ bull যকেল আিি হহ িকা যৰৌবহ বিসকাষণ কবৰি লাবগ bull হিজঞাবিক যৰৌপালিৰ িাবি সৰবয় সৰবয় এিবিবিৰ দবাৰা পৰচাবৰত পৰাৰিমসৰহ অিসৰণ কবৰি লাবগ
কাক য াগাব াগ কবৰি
bull বজলা উদযািিসয বিষয়া bull ৰাবজযক চৰকাৰৰ উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক bull কা মকৰী সঞচালক ৰাষটৰীয় যৰৌ িৰম বি উইাং বদবতীয় ৰহলা জিপি িেি িতি বদললী যফাি- ০১১-২৩৩২৫২৬৫ ইবৰইল ndash
nationalbeeboard2006gmailcom
85
অধযায় ৭ িীজ
বক কবৰি bull অঞচলবটাৰ জলিায়ৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সদায় অিবৰাবদত জাতৰ িীজ িযেহাৰ কৰক অিবৰাবদত হাৰত িীজ িযেহাৰৰ লগবত অিবৰাবদত
কবষ যকৌিল পৰবয়াগ কৰক bull পৰবত বতবিিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ য হ ধাি ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰৰাহৰ িাবদ) যতলজাতীয় িসয (ৰাই সবৰয়হ আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবহবৰ)
আবদৰ িীজ সলবি কৰক ৰাকক িাজৰা যজাোৰ ৰহৰৰাহ ৰাই সবৰয়হ আৰ স মৰখী ফলৰ িীজ দিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ তিা িণমসাংকৰ জাত আৰ বিবট িীজ পৰবতিেবৰ সলবি কৰক
bull সদায় সবীকবতপৰাপত সাংসথাৰ পৰা পৰৰাবণত িীজ কৰয় কৰক আৰ ঠাণডা শকাি তিা পবৰসকাৰ ঠাইত িীজ সাংৰকষণ কৰক bull সদায় যিাধি কৰা িীজ িযেহাৰ কৰক আৰ বসচাৰ আবগবয় িীজৰ বিশিতা অাংকৰণ অপতণৰ গবটৰ বৰহবল হহ িিকা আবদ গণবিাৰ
পৰীকষা কবৰ লওক
আপবি বক লাি কবৰি ক) িীজ বিতৰণৰ িাবি সাহা য
কৰ িাং
িসয পৰাৰাণীকত িীজৰ বিতৰণৰ যকষতৰত সাহা য আচবিউপাাংি
১ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
86
২ িীজৰ বিতৰণ i) উচচ উৎপাদিকষৰ িীজ ক) ধাি আৰ য হ খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয গ) ৰাহজাতীয় িসয ii) িণমসাংকৰ িীজ ক) ধাি খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয
বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ২৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
৩ হতলিীজ িসয (িাদাৰ স মযৰখী ফল চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ চফোোৰ বতল গবজবতল বলিবচৰ িা বতবচ এৰা)
বতলৰ িাবহবৰ ১৫ িেৰতকক অবধক যিাবহাো জাতৰ যকষতৰত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ হাৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ২৫০০ টকাকলবক সীবৰত বতল আৰ িণমসাংকৰ জাতৰ িীজৰ যকষতৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৪ পাৰত সাংৰবকষত িীজৰ ৰাি উননত যহাোকক ৰািবিবিষট িীজৰ উৎপাদি সমভেপৰ কবৰিৰ িাবি সকবলা িসযৰ িীজৰ িবিয়াদীপৰৰাবণত িীজ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
কষবক পৰবত এক একৰ ৰাবটৰ িাবি দৰকাৰী িীজৰ িাবি দািাজাতীয় খাদযিসযৰ িীজৰ ৰলযৰ ৫০ হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয াহ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৬০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ গাও আচবিৰ অধীিৰ িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি িকা উপ-আচবি (SMSP)
87
৫ কষক আতমসহায়ক যগাট এফবপঅrsquo আবদৰ িাবি যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ িবিয়াদী পৰৰাবণত িীজৰ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ আৰ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৭৫ ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি তিা িীজগাও আচবিৰ অধীিত যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ পৰাৰাবণত উৎপাদি
৬ হতলবখজৰৰ পবল িা গজাবল কষকৰ বিজা সৰগৰ আিাদী ৰাবটকবষিবৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকাত সীৰািি যহাোকক দৰকাৰী যৰাপি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৮৫
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৭ হতলবখজৰ ফলেতী যহাোৰ সৰয়বোোৰ িাবি কবষযচাোবচতা আবদৰ িািদ যহাোৰ িযয়ৰ িাবি সাহা য
ফলেতী যহাোকলবক সৰয়বোোত চাবৰিেৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৬০০০ টকাৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০ ২৫ যহকটৰ প মযনত িেৰত পৰবত যহকটৰৰ িাবি ৪০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৮ ৰৰাপাট আৰ যৰষটা িীজ গাও আচবি
পৰবত কইণটল পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদিৰ িাবি ৫৫০০ টকা এিএফএেএৰ িযেসাবয়ক িসয (ৰৰাপাট)
৯ ICAR আৰ SAU ৰ পৰা হতলিীজৰ েীৰাৰ িীজৰ কৰয়
DACamp FW আৰ ICAR ৰ িীজ বিিাগৰ দবাৰা বিধমাবৰত েীৰাৰ িীজৰ সমপণম ৰলযৰ পবৰবিাধ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
খ) িবিয়াদী আৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদিৰ িাবি সাহা য ১০ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
88
ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
১১ ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ ৰচৰ ৰটৰ িটৰাজৰাহ আৰ ৰি)
উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ িীজ পৰবত বকগৰাত ২৫ টকা হাৰত িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১২ িযবকতউবদযাগী আতমসহায়ক যগাট আবদবক ধবৰ সকবলা িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য
ক) সাধাৰণ অঞচলত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত অঞচলৰ িাবি ৫০ হাৰত যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰলধিী ৰাজসাহা য সবিমাচচ সীৰা পৰকলপই পৰবত ১৫০ লাখ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি- িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য বিতাি
গ) সকবলা হতলিীজ িসযৰ িাবি ১৩ িবিয়াদী িীজ উৎপাদিৰ িাবি
সাহা য বিগত ১০ িেৰত ৰকবল কৰা সকবলা জাতিণমসাংকৰ জাতৰ িাবি কইণটলত ১০০০ টকাকক আৰ বিগত ৫ িেৰত ৰকবল কৰা জাতৰ িাবি অবতবৰকতিাবে কইণটলত ১০০ টকাকক পৰৰাণীকৰণ তিা উৎপাদিিযয়ৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি কষকক ৰঠ ৭৫ ৰাজসাহা য আৰ িীজ উৎপাদক সাংসথাকল ২৫ ৰাজসাহা য সাংবিষট বিষয়ত সহায় পাি ndash ৰাবজযক কবষ বিিাগৰাবজযক িীজ বিগৰ িাবফৰ কিকrsquoইফবকাবহল আইএফএফবৰবচ যকনদৰীয় িহ-ৰাজয সৰিায় য বি এিবচবচএফ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
89
১৪ পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদি ঐ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ িীজ আনতঃগািবিৰ উননয়ি বিপ জলবসঞচলৰ িলী পতা পিাৰ সৰাি কৰা পিাৰৰ যজওৰা কা মযালয় গহৰ বিজলীসাংব াগ পাৰৰ যৰবচি আবদ িাদ বদ িীজ আনতঃগািবি য বি যেবচাং েrsquoৰ আদৰমতাহীি কবৰি পৰাৰ সবিধা কত িীজ গদাৰ জলবসঞচি িযেসথা য বি িলীিাদকো ৰটৰ পামপ বৰাংকলাৰ আবদবক ধবৰ সবিধাৰ িাবি ৫০ প মযনত সাহা য বিবিনন বৰেিত অনতিমকত িসযৰ িীজযৰাপি সাৰগৰী উৎপাদিত জবিত ৰাজয চৰকাৰৰাবজযক িীজ বিগৰ পাৰত ইয়াবৰ ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰৰ পাৰৰ িাবি ৭৫ িাৰত চৰকাৰৰ সাহা য আৰ ১০০ সাহা য ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়কবষ বিজঞাি যকনদৰক দবাদি পবৰকলপিাৰ সৰয়বোোত এিএৰঅrsquoঅrsquoবপ ত যলাো হতলিীজৰ বৰবি-বৰেি-১ত ৰঠ অিবৰাবদত ধিৰ সবিমাচচ ১ হল ৰঞজৰীৰ ধিৰ পবৰৰাণ সীৰািি িাবকি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ ক)
িীজ আনতঃগািবিৰ সবিধা সবষট (ৰাজহো খণডৰ িাবি) িীজ পৰবকৰয়াকৰণ সবিধা
১০০ যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ১-িীজ পৰবকৰয়াকৰণ পৰকলপ পৰবতষঠা ১০০০ যৰবেকটি ২০০০ যৰবেকটি ৩০০০ যৰবেকটি আৰ ৫০০০ যৰবেক টি (য হৰ িাবষমক পৰবকৰয়াকৰণ কষৰতাৰ বিবিক)ৰ িাবি বিবিনন ৰৰলাৰ আবহম অিসাবৰ গৰাণট-ইি-এইৰ উপলবধ সাহা য বিবনাকত হাৰত উপলবধ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
90
সাৰগৰী িাবষমক কষৰতা (যৰবেক টি)
১০০০ যৰবেক টি
২০০০ যৰবেক টি
৩০০০ যৰবেক টি
৪০০০ যৰবেক টি
৫০০০ যৰবেক টি
ৰখয সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ২৭৯০ ৩২৯০ ৪৭১০ ৫৬২০ ৬২৮০
আিষাংবগক সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ৯৯০ ১০১০ ১৩৯০ ২০৭০ ২১৩০
সিমৰঠ ৰলয
লাখ টকা ৩৭৮০ ৪৩০০ ৬১০০ ৭৬৯০ ৮৪১০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
২- ৰ সাংগৰাহক ৰিাবয়াং যপলটফৰম গহ বিৰমাণৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ যকষতৰত দৰকাৰী পৰকলপৰ িাবষমক কষৰতাৰ (MT)
পৰকলপৰ গহ আৰ সাংগৰাহক িাৰাণডাৰ যজাখ
িাবয়াং যপলটফৰম সিমৰঠ (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
১০০০ ৪৫০ ৭০০০ ৩১৫০ ১০০ ১২০০ ১২০ ৩২৭০ ২০০০ ৫২৫ ৭০০০ ৩৬৭৫ ২০০ ১২০০ ২৪০ ৩৯১৫ ৩০০০ ৭০০ ৭০০০ ৪৯০০ ৩০০ ১২০০ ৩৬০ ৫২৬০ ৪০০০ ৮০০ ৭০০০ ৫৬০০ ৪০০ ১২০০ ৪৮০ ৬০৮০ ৫০০০ ১০০০ ৭০০০ ৭০০০ ৫০০ ১২০০ ৬০০ ৭৬০০
91
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
১৫ খ)
িীজ ৰজতকৰণ সবিধা বিবিনন ধৰণৰ িীজ ৰজতকৰণ গৰাৰ তিা যপবলট িা যপবকট কিাৰ যৰয়াৰ ৰাষটাৰ আবদৰ িাবিও বিিীয় সাহা যৰ সবিধা আবে এই অিসবৰ িকা সবিধাসৰহ তলত বদয়া হrsquoল ndash বিেৰণ কষৰতা
যৰবেক টি আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
সিমৰঠ (লাখ টকা)
এবচবজআই চীট সহ িৰাল
১০০০ ৭০০ ৭০০০ ৩১৫০ ৪৯০০
যিবণটবলবটৰ সৰাি চালৰ িৰাল
১০০ ৭০০ ৭৫০০ ৩৬৭৫ ৫২৫০
আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৪০০০ ৪৯০০ ১৪০০
িাতািকবলত আৰ আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৮০০০ ৫৬০০ ১৮০০
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ িৰাল সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
92
১৬ বিবদমষট জাতৰ িীজৰ লকষযবিধমাবৰত উৎপাদি (VSTSP)
েীৰাৰ িবিয়াদী িীজৰ সলিতা তিা পৰৰাবণত আৰ িবিয়াদী িীজৰ চাবহদা অি ায়ী ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰবিিমাবচত এেএেবচ ৰাবজযক চৰকাৰৰ সাংসথা আইবচএআৰ ৰাবজযক কবি আৰ তাৰ অধীিৰ কবষ বিজঞাি যকনদৰ আনতজমাবতক পৰবতষঠাি আবদকল পৰকলপ বিিমৰ িযেসথাৰ দবাৰা িীজ উৎপাদিত যহাো িযয়ৰ ৭৫ অহমতা- জাতিণমসাংকৰ িীজ ৫ িেৰতকক যিবে ি া হrsquoি িালাবগি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
) ৰাষটৰীয় িীজ বৰজািম ১৭ পৰাকবতক দব মযাগ িা অিােিীয়
পবৰবসথবতৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি হসৰৰযাদী আৰ ৰধযৰীয়া সৰয়ৰ িসযৰ জাত
১ িীজৰ ৰলয -১০০ ২ িযেসথাপিা িযয় ndash ক) পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকাং িযয় ndash ৩০০ টকাকইণটল খ) পবৰিহি িযয় ndash ২০০ টকাকইণটল ৩ িীজ িৰালৰ আনতঃগািবিৰ িযয় ndash ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৫৭৭৪ লাখ টকা ৪ নতৰ-পাবত পৰকলপ গহ সাংগৰাহক যশবৰ আৰ িাবয়াং যপলটফৰম কৰয়ৰ িাবি সাহা য - ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৭০৫০ লাখ টকা ৫ সাৰগৰী যহণডবলাং সজবলৰ িযয় ndash পৰবত কইণটলত ৫০ টকা (এিাৰ) ৬ বফউবৰবগচি যৰবয়াং ধবলবিহীি পবৰবেিৰ িযেসথা দৰ কৰা আতবৰাো তিা যতবিধৰণৰ েবৰক জবিত িকা কাৰৰ িাবি যসোিযয় ndash কইণটবল পৰবত ১০ টকা (পৰবত িেবৰ) ৭ অিপব াগী িীজ িাদ বদয়াৰ িািদ িযয় ndash বিধমাবৰত ষটকৰ ১০ গবট আৰ িীজৰ দাৰৰ ৰাজৰ পািমকয
ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ তিা পৰ বকত বৰেিৰ (NAMET)ৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি
93
৮ কবমপউটাৰাইবজচিৰ কষট
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়া খণড কবষ উননয়ি বিষয়াATMA ৰ পৰকলপ সঞচালক ৰাবজযক িীজ বিগৰ
94
অধযায় ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত
বক কবৰি
bull ৰাবটৰ পবৰৰাণ আৰ িসযৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ উপ কত নতৰসজবল িযেহাৰ কৰক bull িযয়িহল সজবলৰ যকষতৰত কষক যগাট গঠি কবৰ িাৰাঅাংিীদাৰীতবৰ বিবিত িযেহাৰ কৰক bull িবৰ সমপদৰ সাংৰকষণ কৰক আৰ ইয়াৰ িাবি বজবৰা বটল চীৰ বিল যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যহপপী চীৰ বিল যৰাটাবিটৰ আবদ পৰবয়াগ
কৰক bull পাৰ াবনতৰক পৰীকষণ আৰ পৰবিকষণ পৰবতষঠাি কবষ বিজঞাি যকনদৰ আবদৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ উপ কত িযেহাৰ সৰয়ািসবৰ লি লগীয়া
তি আৰ চাবিমবচাং আবদৰ বিষবয় জাবি লওক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কবষ- াবনতৰকীকৰণৰ উপ-বৰেি
১ কবষৰ নতৰ-পাবত আৰ আবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
95
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১ ক) যেকটৰ i) যেকটৰ (০৮ ৰ পৰ ২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১০০০০০ ৩৫ ৭৫০০০ ২৫
ii) যেকটৰ (gt২০ৰ পৰা ৭০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১২৫০০০ ৩৫ ১০০০০০ ২৫
১ খ) পাোৰ বটলাৰ i) ৮ বিএইচবপৰ তলত ৫০০০০ ৫০ ৪০০০০ ৪০ ii) ৮ বিএইচবপ আৰ তাৰ ওপৰত ৭৫০০০ ৫০ ৬০০০০ ৪০ ১ গ) ধাি যৰাো নতৰ i) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ (৪ িাৰী) ৯৪০০০ ৫০ ৭৫০০০ ৪০ ii) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ ক) ৪-৮ িাৰীতকক যিবে খ) ৮-১৬ িাৰীতকক যিবে
২০০০০০ ৪০ ২০০০০০ ৪০
১ ) সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰ কাৰ িাইণডাৰ ১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
96
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii) সবয়াংবকৰয় ইউবৰয়া বেবকবটাং বৰপ যপলচবৰণটইউবৰয়া পৰবয়াগকাৰী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
১ ঙ) যসপবচবয়লাইজৰ সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰযদাো নতৰ ii) পষট হrsquoল বৰগাৰঅগৰ iii) বিউবৰবটকঅিয যৰােিী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
97
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১চ) সবয়াংচাবলত উদযািিসয নতৰ i) ফলবেঙা নতৰ ii) গে কলৰ বদয়া িা পৰবিাং নতৰ iii) ফল হাৰবিষটাৰ iv) ফল যগৰবৰাং কৰা নতৰ v)যেক েলী vi) িাচমাৰী বৰবৰয়া বফবলাং নতৰ vii) িহৰখী হাইিবলক পিবত viii) পৰবিাং িাবৰাং যগৰবটাং বশববয়বৰাং আবদৰ িবকতচাবলত সজবল
১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
98
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ িা পাোৰ বটলাৰ চাবলত সজবল পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) উইৰ যিচাৰ x) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xi) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০
৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০
৪০
99
xv) পাোৰ যহৰrsquo xvi) কৰাষট যেকাৰ xvii) ৰটrsquo কাবলটবিটৰ
ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০
xviii) বচবজল পলাউ i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১০০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৬০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৮০০০
৪০ ৪০
২ খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ i) পষট হrsquoল বৰগাৰ ii) আল যৰাো নতৰ iii) আল খনদা নতৰ iv) িাদাৰ খনদা নতৰ v) বষটৰপ বটল বিল vi) যেকটবৰ টিা বৰপাৰ vii) বপয়াজ হাৰবিষটাৰ viii) ধাি যখৰ কটা নতৰ ix) বজৰrsquo বটল বচৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল x) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ xi) কবহয়াৰ কটাফলা নতৰ xii) যপলণটাৰ xiii) চীৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
100
xiv) ৰাবলট-কৰপ যপলণটাৰ xv) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvi) বৰজ-ফাৰrsquo যপলণটাৰ i) টািমrsquo বচৰাৰ ii) বিউবৰবটক যপলণটাৰ iii) বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ iv) বিউবৰবটক বিবজবটিল বচৰাৰ vi)যহপপী বচৰাৰ vi) পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং যৰবচি vii) একো ফাবটম চীৰ বিল viii) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট ix) ৰালচাৰ x) চীৰ বেবটাং িাৰ xi) চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০ ৪০
২ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
101
iii) পাোৰ উইৰাৰ (ইবঞজিচাবলত) lt ২ বিএইচবপ gt ২ বিএইচবপ
১৫০০০ ১৯০০০
৫০
১২০০০ ১৫০০০
৪০
২ ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যৰক iv যিলাৰ v ষটৰ বৰপাৰ vi বফৰ িক যৰবচি vii ষটািলাৰ যশবিাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
২ ঙ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ iii ৰাবলটকৰপ যেোৰ iv যপৰী যেোৰ v োে কাটাৰ vi উইিrsquoবয়াং যফি
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৫০ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০
৪০
102
vii বৰপাৰ viii ৰrsquoোৰ ix যৰইজ যশবলাৰ x সপাইবৰল যগৰৰাৰ xi যেইল হাবিমষটাৰ xii ইি-বফলৰাৰ xiii ৰrsquoোৰ যেৰাৰ (অল পাৰপাজঅল
কৰপ)
ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০
২চ) চাফ কাটাৰ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ৫০
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০ ৪০
103
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
x)উইৰ যিচাৰ xi) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
104
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ xv) চাি-চইলাৰ xvi) যেনস যৰকাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) িাণড ফৰৰাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) পাোৰ যহৰrsquo (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xix) যিকহrsquo লrsquoৰাৰ ৰজাৰ (যেকটৰ অপাবৰবটৰ) xx) পাোৰ যহৰrsquorsquo xxi) িাণড ফৰৰাৰ xxii) কৰাষট যেকাৰ xxiii) ফাৰrsquo অবপিাৰ
105
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxiv) ৰটrsquo কালবটবিটৰ ৩খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ iবজৰrsquo বটল চীৰ বিল কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
ii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iii চীৰ বিল iv পবটটrsquo বৰগাৰ v যেকটৰ িি বৰপাৰ vi অবিয়ি হাৰবিষটাৰ vii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ
বিল viii চীৰ বেবটাং িাৰ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ix পষট হল বৰগাৰ x পবটটrsquo যপলণটাৰ xi গৰাউণড িাট বৰগাৰ
৬৩০০০ (সকবলা িসযৰ িাবি)
৫০ ৫০০০০ ৪০
106
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xii বষটৰপ বটল বিল xiii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ
উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট
xiv ৰাইচ ষটৰ চপাৰ xv চগাৰ যকি
কাটাৰবষটৰপাৰযপলণটাৰ xvi ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvii বজৰ বটল ৰাবলট কৰপ
যপলণটাৰ xviii বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ xix টািমrsquo চীৰাৰ xx বিউবৰবটক যপলণটাৰ
107
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxi বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ
xxii বিউবৰবটক বিবজবটিল চীৰাৰ
xxiii যহপপী চীৰাৰ xxiv কাোিা যপলণটাৰ xxv যৰবিউৰ যৰৰাৰ xxvi ফাবটমলাইজাৰ যৰৰাৰ
(বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xxvii পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং
যৰবচি xxviii সবয়াংবকৰয় ধািৰ
কবঠয়া বসচা নতৰ
108
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxix একো ফাবটমলাইজাৰ চীৰ বিলচীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
xxx ৰালচাৰ
৩ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰােউইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ iii উইৰাৰ (বপবটঅrsquo
অপাবৰবটৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
৩ ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ (৫ অশবিবকততকক অবধক িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক ওপৰৰ যেকটৰ চাবলত)
i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
109
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii যেোৰৰাবলটকৰপ যেোৰ
iii যপৰী যেোৰ iv যৰইজ যিলাৰ v চাফ কাটাৰ vi ফবৰজ হাবিমষটাৰ
যেইল হাবিমষটাৰ vii িাৰম যসকয়াৰাৰ viii ইিবফলৰাৰ ix বৰপাৰ x ৰrsquoোৰ xi ৰিাৰ যেৰাৰ (অল
পাৰপাজঅল কৰপ) xii সপাইবৰল যগৰৰাৰ
110
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ ঙ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যহrsquo যৰক iv যিলাৰ (যগালাকাৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
v যিলাৰ (আয়তাকাৰ) vi উৰ বচপাৰ vii চগাৰবকি যৰটি
যৰবিজাৰ viii কটি ষটক আপৰটাৰ ix ষটৰrsquo বৰপাৰ x ফীৰ িক যৰবচি xi ষটািল যশবিাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
সকবলা ৰািহপশৰ দবাৰা চবলাো টিা সজবলআবহলা
111
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৪ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i এৰবি পলাউ ii বৰসক পলাউ iii কাবলটবিটৰ iv যহৰrsquo v যলবিলাৰ যিৰ vi ফাৰrsquo অবপিাৰ vii বৰজাৰ viii পাৰলাৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
৪খ) িীজবসচা আৰ যৰাো নতৰ i ধাি যৰাো নতৰ ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
112
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল iii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iv যপলণটাৰ v বৰিলাৰ vi ধািৰ কবঠয়াতলী পৰসতবত সজবল vii চীৰ বেবটাং িাৰ viii শৰী পিবতৰ িাবি ৰাকমাৰ ix িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক কৰ) ১৫০০ ৫০ ১২০০ ৪০ x িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক যিবে) ১৯০০ ৫০ ১৫০০ ৪০
৪ গ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
113
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iii উইিrsquoবয়াং যফি iv গেত িগািকল জখলা v উদযািিসযৰ হসতচাবলত সজবল vi যৰইজ যশবলাৰ vii ফীৰ িক যৰবচি viii সপাইবৰল যগৰৰাৰ ix চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচকল) ৫০০০ ৫০ ৪০০০ ৪০ x চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচতকক যিবে) ৬৩০০ ৫০ ৫০০০ ৪০
৪ ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ িা াহ-িি কটা নতৰ ii উইৰাৰ iii কrsquoিrsquoউইৰাৰ
৬০০ ৫০ ৫০০ ৪০
114
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iv িাবগোৰ হসতচাবলত আবহলা ৫ উদযািিসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ আবহলা- নতৰপাবত সবয়াংচাবলত িা অিযািয িবকতবৰ চাবলত উদযািিসযৰ নতৰপাবত ক) যচইি চrsquoহইল যিৰrsquoযৰাংগ যগৰৰাৰযপলণটাৰ তিা উদযািিসযৰ িাবি উপ কত অিযািয সবয়াংচাবলত নতৰ-আবহলা
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
হসতচাবলত উদযািিসযৰ পৰবয়াজিীয় সজবল i এলবৰবিয়াৰ জখলা ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০ ii এলবৰবিয়াৰ খটা iii পলাকাৰ খাদযিসয হতলিীজ আৰ উদযািিসযৰ িাবি চবপাোৰ পােৰ পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবত আবহলা আবদ উৎপাদি যহাো অঞচলসৰহত পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ পৰ বকত ৰলয সাংব াজি বিনিযয়ৰ বিজঞািসনমত ৰজতকৰণ যপবকবজাং ইউবিট তিা
১৬০০০০ ৬০ ১৫০০০০ ৫০
115
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
উপজাত সাৰগৰী িযেসথাপিাৰ পৰ বকত সথািানতবৰতকৰণৰ িাবি পষট হাৰবিষট পৰ বকত যগাট সথাপি ক) বৰবি ৰাইচ বৰল ১৫০০০০ ৬০ ১২৫০০০ ৫০ খ) বৰবি ৰাল বৰল গ) বৰবলট বৰল ) যতল বৰল-বফলটাৰ যপৰে সহ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঙ) বিসকাষক (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) চ) ৰাবলৰ দািা বিসকাষক ে) আটলচ পালপাৰ জ) বৰহাইবিচি যগাটবপৰবকাং যৰবচি বহউবৰবৰফায়াৰ ((সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
116
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঝ) যপবকাং যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঞ) সকবলা ধৰণৰ িবকতচাবলত বৰ-হাসকাৰযশবলাৰযেোৰহাবিমষটাৰবৰ-সপাইবকাংবৰ-কবিাং যৰবচিবপলাৰ বিটাৰ বষটৰপাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ট) সকবলা ধৰণৰ িইলাৰবষটৰাৰ চলাৰ িাইয়াৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ঠ) সকবলা ধৰিৰ পকষালি যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ৰ) সকবলা ধৰণৰ গৰাইণডাৰ পালিাৰাইজাৰপবলচাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
117
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঢ) সকবলা ধৰণৰ বিিাৰ কাৰ যগৰৰাৰ যগৰবৰবয়ণট যচপাবৰটৰ যসপবচবফক যগৰবিবট যচপাবৰটৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ৬ক) হসতচাবলত যৰয়াৰ যিপবচকিবৰবৰ চবলাো যৰয়াৰ
৬০০- ৫০ ৫০০- ৪০
৬খ) িবকতচাবলত যৰয়াৰ i যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ৮-১২ বলটাৰ যজাখৰ
৩১০০- ৫০ ২৫০০ ৪০
ii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১২-১৬ বলটাৰ যজাখৰ ৩৮০০- ৫০ ৩০০০- ৪০ iii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰ যজাখৰ ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০ ৬গ) যেকটৰত সাং কত যেকটৰ চাবলত যৰয়াৰপাোৰবটলাৰ যৰয়াৰ
i ২০ বিএইচবপৰ তলত ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
ii ২০-৩৫ বিএইচবপ ১৩০০০- ৫০ ১০০০০- ৪০ iii ৩৫ বিএইচবপৰ যিবে ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০
118
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৬ ) পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদযেপ ১৪০০- ৫০ ১২০০- ৪০ ৬ঙ) ইবলকটৰবষটবটক যৰয়াৰ ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০ ৭বিবিষিাবে বিবৰমত কবষ নতৰ-পাবত ক যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলসহ)
২৫০০০- ৫০ ২০০০০- ৪০
খ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলবিহীি)
১৯০০০- ৫০ ১৫০০০- ৪০
গ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত হাইিপবিক নতৰ- িসযৰ িীজতলী পৰসতবতৰ িাবি
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
৮ যসৌৰ ফrsquoটrsquoিবলটইক পািী পামপ (এচবপবি) i ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ
অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ পৰবত অশব িবকতত ৫৫৪৪০-
পৰবত অশব িবকতত ৫০৪০০-
119
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৪৭৫২০-
পৰবত অশব িবকতত ৪৩২০০-
iii ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৬৩৩৬০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৭৬০০-
iv gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৫৯৪০০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৪০০০-
৯ SMAMৰ অধীিত িাৰাকল লিৰ িাবি পাৰত দৰকাৰী নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপি ইয়াৰ অধীিত উপ কত সথাি আৰ িসযৰ িাবি পৰবয়াজিািসবৰ িাৰাকল বদি পৰাকক পাৰৰ নতৰ-পাবৰ-সজবল আবদ িাৰা বদিৰ িাবি এবি সাৰগৰীৰ যিাংক খবলিকল সাহা য বদয়া হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ২৫ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৪০
120
১০০ লাখ টকা গ) ৪০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
১৬০ লাখ টকা ৪০
) ৬০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ২৪০ লাখ টকা
৪০
১০ িাৰাকল বদি পৰাকক উচচ পৰ বকতৰ উচচ উৎপাদিিীল সজবল যকনদৰৰ পৰবতষঠা অিমকৰী িসয য বি কবহয়াৰ কপাহ আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় বিবিনন উননত পৰ বকতৰ নতৰ-পাবতৰ যকনদৰ সথাপিৰ িাবি বিিীয়া সাহা যৰ সবিধা ইয়াৰ দবাৰা পৰদাি কৰা হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ১৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৬০০ লাখ টকা
৪০
গ) ২০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৮০০ লাখ টকা
৪০
) ২৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ১০০০ লাখ টকা
৪০
১১ বিিমাবচত গােত কবষ াবনতৰকীকৰণৰ বিকাি কবষ াবনতৰকীকৰণ যতবিই কৰ হহ িকা ৰাজযৰ বিিমাবচত গােত উপ কত পৰ বকতৰ পৰবয়াগৰ ৰাি উননত কৰাৰ িাবি আৰ পাৰত পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপিৰ িাবি এই আচবিৰ দবাৰা বিিীয় সাহা য পৰদাি কৰা হয়
121
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) যিাংকবটাবে পৰবত বিনতৰ ৮ জি কষক িকা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ
িাবি বিিীয় সাহা য যিাংবক পৰবত ১০ লাখ টকা প মযনত যিাংকৰ নতৰপাবতৰ ৰঠ
খৰচৰ ৮০ ১২ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ জবৰয়বত পৰবত যহকটৰত াবনতৰকীকৰণৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰতা িবিৰ িাবি বিিীয় সাহা য াবনতৰকীকৰণ সীবৰত হহ িকা অঞচলত ব সকল বহতাবধকাৰীবয় কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ পৰা বিবিনন নতৰ-পাবত িাৰাকল আবি িযেহাৰ কবৰ যতওবলাকৰ িাবি পৰবত যহকটৰ বিবিত বিিীয় সাহা য বদয়াৰ িযেসথা কৰা হহবে
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) i উপবৰাকত ১১ িাং অাংিত উবললখ কৰা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি নতৰ-পাবত িাৰা িািদ যহাো খৰচ
ii কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ দবাৰা পিাৰত পৰদিমিৰলক িযেসথা
সিমাবধক ১ যহকটৰ িবৰ প মযনত পৰবত কষকক পৰবত িেৰত যহকটবৰ পৰবত যেকটৰ িবকতচাবলত জনতবেটিা ৰািেচাবলত নতৰৰ পৰবয়াগৰ িাবি কৰবৰ ২০০০১০০০ ৭৫০ টকাকক পৰবত কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰবত কবষ ঋতত বিনতৰ ১২০ যহকটৰ
পৰবত যহকটৰত যহাো িযয়ৰ ৫০ যহকটবৰ পৰবত ৪০০০ টকা
অিযািয বৰেিসৰহত পৰদিমিৰ িাবি যলাো কা মযসচীত দািাজাতীয় িসয ৰাহ আৰ হতলিীজৰ বিন উৎপাদিিীলতা যদখওো বজলাৰ পৰা গাওসৰহ িাবে উবলওো হrsquoি ওপৰৰ ১০িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাবপত নতৰ-পাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি িাৰাৰ িািদ বিিীয় সাহা য এিাবৰই বদয়া হrsquoি ওপৰৰ ৮ িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাপি কৰা কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰদিমিীৰ িযয় এবি পৰদিমিৰলক পৰবয়াগ গাবে পৰবত ১২০ যহকটৰত সীৰািি িাবকি
122
১৩ উিৰ-পেৰ ৰাজযত কবষ নতৰপাবত তিা সজবলৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰ উিৰ-পেৰ অবতিয় সমভােিাপণম অিচ কৰকক াবনতৰকীকৰণ যহাো ৰাজযসৰহত িকা বহতাবধকাৰীৰ িাবি বিিীয় সাহ যৰ িযেসথা
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয়
সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) ১ নতৰআবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ১২৫ লাখ
নতৰআবহলাৰ ৰলযৰ ১০০
বিবিষ িসয িা অঞচলত উিৰ কবষ যকৌিলত উৎসাবহত কবৰিৰ িাবি উিৰ-পেৰ ৮ খি ৰাজযই পৰকলপ বিবিত এই িযেসথা বিনতৰ ৮-১০ জি আৰ সিমাবধক ১৫০ জি কষকক হল ৰপায়ি কবৰি
২ কষক যগাটৰ িাবি পাৰ নতৰপাবত যিাংক সথাপিৰ িাবি বিিীয় সাহা য
পৰবতবটা নতৰৰ িাবি ১০ লাখ টকা প মযনত
নতৰপাবত যিাংকৰ িযয়ৰ ৯৫
PTO ndash পাোৰ যটক অফ
bull FMTTI যক ধবৰ অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত বিবিনন সা-সজবলৰ সমপণম তাবলকা এই যেিচাইটত উপলবধ ndash httpfarmechdacgovin
bull FMTTI তিা DACampFW অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত নতৰ-পাবত তিা আবহলাবহ যদিৰ সকবলা ৰাজযত চৰকাৰী আচবিৰ অধীিত পািলগীয়া ৰাজসাহা যৰ িাবি বিবিচিা কৰা হrsquoি
bull যকাবিা ৰাজযই পৰসতাে কৰা ব বকাবিা অবতবৰকত সজবল যপািবত DACampFWই সাহা য উপ কত যেণী অিসবৰ বিবিচিা কবৰি
১৪ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) ৰ অধীিত ৰাজসাহা যৰ িাবি অিবৰাবদত নতৰ তিা সজবল
123
কৰ িাং
সজবলৰ িাৰ সহায়ৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয
ধাি য হ ৰাহজাতীয় যৰাটা দািাৰ িসয
১ কবষ নতৰ-পাবত ক) কrsquoিrsquoউইৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০
ব বটাবেই কৰ
radic
খ) যৰিবেল যৰয়াৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
গ) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
) পাোৰ যৰয়াৰ পৰবতবটা পাোৰ যৰয়াৰত ৩০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঙ) বচবজলাৰ (গিীৰকক চহ কবৰিৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ৮০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
চ) যেকটৰ সাংলগন যসপয়াৰ পৰবতবটা যৰয়াৰত ১০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ে) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
124
জ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ঝ) ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঞ) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ
যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ট) বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
ঠ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ৰ) ৰিাইল যৰইি গাি যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰট
radic
radic
ঢ) ৰটাবিটৰটািমrsquo চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic radic
ণ) যপৰী যেোৰৰাবলট কৰপ যেোৰ
যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic
radic
ত) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ি) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
১৫ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত নতৰ-পাবত আৰ সা-সজবল কৰয়ৰ িাবি বৰবি বৰেি-১ৰ ৰাজসাহা য
125
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
িসয সৰকষাৰ সজবল ক) যৰিবেল িা ৰািেচাবলত যৰয়াৰ ১ পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদ (NCIPM আবহম)আৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
৮০০- ৫০ ৬০০- ৪০
২ চীৰ বেটবৰণট িাৰ ২০-৪০ যকবজৰ ২০০০- - ১৭৫০- ৫০ খ)িবকতচাবলত ndash ১ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক কৰ যজাখৰ
৩৮০০- ৬০ ৩০০০- ৫০
126
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক যিবে যজাখৰ
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
গ) উননত ৰািৰ কবষ সজবলৰ য াগাি ক) বচবজলাৰবক ধবৰ ৰািেচাবলত িা পশবে টিা সজবল
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
খ) যেকটবৰ টিা সজবল য বি ৰটাবিটৰ চীৰ বদৰল বজৰrsquo বটল চীৰ বিল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ পাোৰ চীৰাৰ গৰাউণডিাট বৰগাৰ আৰ ৰাবলট কৰপ যেোৰ
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
১৬ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত বৰবি বৰেি-২ৰ ৰাজসাহা য
127
কৰ িাং
উপাদাি সাহা যৰ ধৰণ
১ নতৰ আৰ সা-সজবল তলত বদয়া ধৰবণবৰ ৰাজযৰ কবষউদযািিসয বিিাগকল নতৰ-পাবত িা সজবলৰ ৰঠ পবৰৰাণ িা ৫০ প মযনত সাহা য আগিব াো হয় ndash ক) হসতচাবলত ওখকলবক ঢবক যপাো হতল পাৰ কাটাৰ ndash পৰবতবটাবত ১৫০০ টকা খ)হতল পাৰ সৰকষাৰলক তাৰ জাল ndash পৰবতখিত ১৫০০০ টকা গ) ৰটৰ চাবলত বচবজল ndash পৰবতবটাত ১০০০০ টকা ) এলবৰবিয়াৰৰ পবটমিল জখলা ndash পৰবতৰালত ৩০০০ টকা ঙ) হতলিীজৰ গেৰ পাত কাবটিকল চাফ কাটাৰ (যকেল হতলপাৰ কষকৰ িাবি) ndash পৰবতবটাত ৭০০০ টকা চ) েলীসহ ২০ অশবিবকত প মযনত সৰ যেকটৰ ০৭৫ লাখৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা ৫ জিতকক অবধক সদসযৰ যগাট এফবপঅrsquo তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি অবতবৰকত ১০ - পৰবতখিত ১ লাখ টকা বচবলাং সাবপবকষ ে) িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ দবাৰা অিবৰাবদত অিয ব বকাবিা নতৰ-সজবল আবদ ব হতলবখজৰৰ কষকৰ িাবি লাগতীয়াল যতবি নতৰবকা AAPৰ অধীিত সথািীয় পৰবচষটা িা আিষাংবগক িযেসথাৰ আওতাত বদি পাবৰ জ) নতৰপাবতৰ আৰদাবি ndash িতি হতলবখজৰৰ যখবতৰ িাবি যৰকাবিবকল যৰয়াৰ হতলবখজৰ চবপাো যৰবচি কবমপকট FFB যেনসপটমাৰযৰয়াৰ আবদৰ আৰদাবি NMOOP ৰ যষটবণডাং কবৰটীৰ বিবিষ অিবৰাদি সাবপবকষ আবিি পাবৰ
128
১৭ দবাদি পবৰকলপিাৰ কালবোোত উদযািিসযৰ সৰবিত বিকাি বৰেিৰ (MIDH) অধীিত নতৰ-পাবত আবদ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
নতৰ-পাবত িযয়ৰ সীৰা সাহা যৰ ধৰণ ক) যেকটৰ (২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত প মযনত)
পৰবত খিত ৩০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৭৫ লাখৰ সীৰা সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ১ লাখ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৩৫
খ) পাোৰ বটলাৰ ১ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপতকক তলত)
পৰবত খিত ১০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৪০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৫০ লাখ
২ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপ আৰ তাতকক যিবে)
পৰবত খিত ১৫০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৬০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৭৫ লাখ
গ) ২০ বিএইচবপতকক তলৰ যেকটৰ িা পাোৰবটলাৰত চলা সজবল ক) ৰাবট উননয়ি চহ কৰা তিা িীজ তলী পৰসতবত সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
খ) িীজ বসচা যৰাো চবপাো আৰ গাত খনদা সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
129
গ) পলাবষটকৰ ৰালচ পৰা যৰবচি
পৰবত বটত ০৭০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০২৮ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০৩৫ লাখ
) সবয়াংচাবলত উদযাি িসয আবহলা
পৰবত খিত ২৫০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ১০০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ১২৫ লাখ
িযয়ৰ সীৰাসৰহ বিবদমিিা সচক আৰ ইবয় ৰাজসাহা যৰ গণিাৰ যকষতৰত সবিমাচচ সীৰাক িজাইবে
১৮ উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
কৰ িাং নতৰৰ িাৰ সাহা যৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয ধাি য হ ক) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic - খ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ - radic
গ) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ) ৰটাবিটৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঙ) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো
নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
চ) পামপ যচট যৰবচবি পৰবত ১০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ে) কrsquoিrsquo উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic জ) যৰিবেল যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঝ) পাোৰ যিপবচক যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৩০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
130
ঞ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ট) যপৰী যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঠ) ৰাবলট কৰপ যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ৰ) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ (কষক যগাটৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
131
অধযায় ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ
বক কবৰি
bull lsquoআতমাrsquo(ATMA) আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ উননয়ি খণড আৰ ইয়াৰ তলৰ প মায়ত ৰপায়ি হহ িকা সমপৰসাৰণ উননয়ি আৰ সাংবিাধি আচবিৰ অধীিত সৰগৰ ৰাজযত ৰঠ ২৪০০০ সমপৰসাৰণ কৰমীবয় (১ জি বিবটএৰ আৰ ৩ জি এবটএৰ) বিষঠাসহকাবৰ কষকৰাইজৰ িাবি যসো আগি াই আবহবে আবপািাৰ ৰিকল অহা ব বকাবিা আচবিকা মযসচী সমপকমীয় পৰশন যসইবিষয়ক বিিদ তিয তিা বিবদমষট অঞচলৰ িা কষকৰ িাবি উপ কত পৰ বকত সৰনধীয় বিষয়ত সবেবিষ জাবিিৰ িাবি আপবি এইসকল কৰমী িা ৰাজয চৰকাৰৰ কবষ তিা আিষাংবগক সাংসথা আৰ বিিাগৰ ব বকাবিা বিষয়া-কৰমচাৰীৰ সবত য াগাব াগ কৰক
bull পাৰ বিদযালয় সথাপি িা পৰদিমিীৰলক কবষত অাংি লওক bull সাংবিষট যেিচাইটৰ পৰা িািা দৰকাৰী তিয আহৰণ কৰক আৰ হাতৰ ৰবঠবত িকা ৰিাইলবটাৰ দবৰ আবহলাৰ সহায়ত বিজৰ কবষপাৰখি
পঞজীয়ি কৰক bull কবষ বিষয়ক যিহতীয়া তিয আৰ পৰ বকতৰ সমপবকম জাবিিৰ িাবি দৰদিমিৰ কবষ বিষয়ক িািা কা মযসচী (১৮ টা আঞচবলক ১ টা ৰাষটৰীয়
আৰ ১৮০ টা বিনকষৰতাৰ যেনসবৰটাৰ) এফ এৰ যৰবৰঅrsquoৰ (৯৬) কবষ বিষয়ক পৰচাৰ কষক যচবিল অিিা অিয বকেৰাি িযবকতগত যকনদৰৰ কা মযসচী চাওক
bull আবপািাৰ ৰিকল অহা যকাবিা বিবিষ পৰশনৰ উিৰ বকষাণ কল যচণটাৰ কৰমী িা যজষঠয বিবিষজঞৰ পৰা পািকল িেৰৰ যকওটা বদিবত পো ৬ িজাৰ পৰা ৰাবত ১০ িজাকল বিকটেতমী বকষাণ কল যচণটাৰৰ শলক ৰকত য াগাব াগ িমবৰ ১৮০০-১৮০-১৫৫১ত যফাি কৰক
bull কবষবিষয়ত বিকষা গৰহণ কৰা বিকষািমীবয় সববিবয়াজিৰ িাবি দৰাহৰ িাবি বিিাৰলীয়া পৰবিকষণ হল কবষ বিবিক িা কবষ-িাবণজয-যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰ এবি যকনদৰ খবলিৰ িাবি ৩৬ প মযনত (অিসচীত জাবতজিজাবতউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচল তিা ৰবহলাৰ িাবি ৪৪) ৰাজসাহা যত যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাোৰ সবিধা আবে
132
bull পৰগবতিীল কষকৰ িাবি আগিব াো বিকষাৰলক ভৰৰণ আৰ পৰবিকষণ আবদত অাংি লওক bull বিজৰ ৰিাইলবত ইণটাৰবিট সাংব াগ িিকাককবয়া যেিচাইটৰ পৰা ইণটাবৰবকটি এচএৰএচ িযেসথাবৰ পৰবয়াজিীয় তিয আৰ যসো লাি
কৰক bull অঞচলসাবপবকষ বিবদমষট তিয (উপ কত কবষ পিবত বৰলাৰৰ তাবলকা কবষ পৰাৰিমােলী) আবদ সহবজ পািৰ িাবি ইণটাৰবিট যকনদৰ িা সাধাৰণ
যসো যকনদৰৰ দবাৰা িা পৰতযকষিাবে কষক পবটমল িযেহাৰ কৰক কষকৰ িাবি িকা এচএৰএচ পবটমলৰ সবিধা পািকল বকষাণ কল যচণটাৰ িা সাধাৰণ যসো যকনদৰৰ দবাৰা অিিা সৰহীয়া এচএৰিযেসথাৰ ৰাবধযবৰবৰ ৫১৯৬৯ িা ৯২১২৩৫৭১২৩ ndash এই িমবৰকল বিজৰ িাৰবটা উপ কতিাবে পঠাই (KISAAN REG ltবিজৰ িাৰgt ltৰাজযৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt ltবজলাৰ িাৰৰ পৰিৰ চাবৰটা আখৰgt ltখণডৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt) বিজৰ িাৰ পঞজীয়ি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কষকৰ পৰবিকষণ আৰ দকষতা িবিত সাহা য
কৰিাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণধৰণ আচবিউপাাংি ১ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ
উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকতবিষয়ক পৰবিকষণ পৰবত যগাটৰ িাবি ১৫০০০ টকা িীজ গাও আচবি (SMSP-NMAET)
২ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকত বিষয়ক পৰবিকষণৰ যকষতৰত সাহা য
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫০০০ টকা ক) িীজ িসযৰ বসচাৰ সৰয়ত ndash িীজ উৎপাদি পৰ বকত বিৰাপদ দৰতব বসচাৰ যকৌিল তিা অিযািয কবষ যকৌিল খ) িসযৰ ফল ধৰাৰ সৰয়ত
িীজ গাও আচবিৰ দবাৰা হতলিীজ ৰাহ াহ যসউজসাৰ আবদৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদি- এচএৰএচবপ-এিএৰএইবট
133
গ) চবপাোৰ পােত আৰ িীজ সাংসাধিৰ সৰয়ত
৩ সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত কষকৰ িাবি পৰবিকষণ (জলপািী িকা-যখাো আৰ অহা-য াোৰ খৰচ সহ)
পৰবতজি কষকৰ িাবি ৰাবহ পৰবত ৫২০০ টকা চবপাোৰ পােৰ পৰ বকত িযেসথাপিা
৪ কষক পৰবিকষণ পৰবতবটা দবদিীয়া পৰবিকষণত ২৪০০০ টকা ৩০ জিীয়া এবকাটা দলৰ িাবি (৪০০ টকাকক হদবিক এজি কষকৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৫ ৪০ জিীয়া কষকৰ দলকল িসয সৰকষা পিবত সমপকমীয় পৰবিকষণ
ক) যিচৰকাৰীিযবকতগত সাংসথাৰ পৰবতখি কষক যকষতৰ বিদযালয়ৰ িাবি ২৯২০০ টকা খ) ৰাজয চৰকাৰৰ সাংসথাৰ িাবি ২৬৭০০ টকা
িসয সৰকষা আচবি
৬ কবষ নতৰ-পাবত আবহলা আবদৰ যৰৰাৰবত যচাো-বচতা িযেহাৰ তিা বিিমাচি আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা বিষয়ক পৰবিকষণ
জবি পৰবত পৰবত সপতাহত ৪০০০ টকা কবষ াবনতৰকীকৰণ উপ-আচবি
৭ পাচবল উৎপাদি তিা আিষাংবগক বদিৰ ওপৰত দবদিীয়া কষক পৰবিকষণ
পবৰিহি িযয় িাদ বদ পৰবতজি কষককল পৰবতবটা পৰবিকষণৰ িািদ ১৫০০ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
৮ কষক সাংসথা িা ১৫-২০ জিীয়া কষক যগাটৰ যপৰাৎসাহি তিা বিিীয় সাংসথা আৰ সাংগৰাহকৰ সবত য াগাব াগ সথাপি
৩ িেৰৰ িাবি বতবিটা বকবসতত কষবক পৰবত ৰঠ ৪০৭৫ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
134
৯ ৰাষটৰীয় কবষ বিপণি পৰবতষঠািৰ জবৰয়বত গৰাৰীণ িৰাল য াজিা সমপবকম সজাগতা সবষটৰ বতবিবদিীয়া কা মযসচী
পৰবতবটা কা মযসচীত ৩০০০০ টকা গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
১০ পৰবতবটা খণডত ৫০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ িাবহৰত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১১ পৰবতবটা খণডত ১০০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১২ পৰবতবটা খণডত ১০০০ টা কৰমবদিৰ িাবি বজলাৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক কষবক পৰবত ৪০০ টকা অিা-আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত পৰবতজি কষকৰ িাবি হদবিক ২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৩ পৰদিমিৰলক যখবত (খণডই পৰবত ১২৫ টাকক) পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িাবি ৪০০০ টকা প মনত (০৪ যহকটৰ)
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৪ পাৰ বিদযালয় (িসযৰ ৬ টা গৰতবপণম সতৰত পৰবতবটা ঋতবত ২৫ জি কষকৰ িাবি পৰবিকষণ
পৰবত পাৰ বিদযালয়ত ২৯৪১৪ টকা আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৫ ৰাজযৰ িাবহৰত ৭ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৮০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
135
১৬ ৰাজযৰ বিতৰত ৫ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ২৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৪০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১৭ বজলাৰ বিতৰত সিমাবধক বতবিবদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৩০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৮ ক) কষক যগাট তিা অিযািয সহকাৰী যসোিযেসথাৰ িাবি দকষতা গঠি তিা কিলতা বিকািৰ কা মযসচী (পৰবতবটা খণডৰ িাবি ২০ টা যগাট) খ) আয় িবিৰ িাবি কা মযপনথা হাতত লrsquoি পৰাকক ওপবৰাকত যগাটসৰহকল এককালীিিাবে চীৰ ৰাবি পৰদািৰ িযেসথা গ) খাদয সৰকষা যগাট (খণডই পৰবত ২ টা যগাট)
যগাবট পৰবত ৫০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৯ িবৰ পৰীকষাগাৰৰ দবাৰা বিিমাবচত গােত অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ
পৰবত পৰদিমিত ২০০০০ টকা িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদ আৰ ইবকৰচাট (ICRISAT)হল ১০০ িতাাংি সাহা য পৰবত যহকটৰ কবষিবৰৰ িাবি িাদাৰ যখবতত ৮৫০০ টকা চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ স মযৰখী ফলৰ
িবৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িযেসথাপিাৰ ৰাষটৰীয় পৰকলপ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি
136
িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা অগৰণী পৰদিমিীকবষ ক) ধাি য হ আৰ ৰাহ খ) যৰাটা খাদয িসয গ) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত ৰাহৰ অগৰণী পৰদিমিী কবষ
িাবি ৬০০০ টকা বতল চফোোৰ গবজবতল বলিবচৰ আৰ এৰাৰ িাবি ৫০০০ টকা বচবলাংসহ আৰ আইবচএআৰৰ পবলবিি ৰালচ পৰ বকতৰ পৰদিমিী কবষৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১২৫০০ টকা সকবলা িসযৰ যকষতৰবত এজি কষকক এক যহকটৰ ৰাবটত এটাবহ পৰদিমিীৰলক কবষ কবৰিকল বদয়া হrsquoি এবি পৰদিমিৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণ ০৪ যহকটৰতকক কৰ হrsquoি যিাোবৰি ৭৫০০ টকা যহকটৰ ৫০০০ টকাযহকটৰ ৭৫০০ টকাযহকটৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২০ ৰাজযসৰহৰ দবাৰা উননত কবষ যকৌিলৰ পৰদিমিী ক) ধাি আৰ য হ খ) ৰাহ গ) যৰাটা খাদযিসয
৭৫০০যহ ৭৫০০যহ ৫০০০যহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
137
কবষ পিবত বিিমৰ পৰদিমিী-যকেল ৰাজযৰ দবাৰা ক) ধাি খ) য হ আৰ ৰাহ
১২৫০০ টকাযহ ১২৫০০টকাযহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২১ বিকলপ যৰবটাং যকৌিলৰ পিাৰ প মায় ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
পৰবত পৰদিমিী কবষৰ িাবি ২০০০০ টকা (১৭০০০ টকা দৰকাৰী সাৰগৰীৰ িাবি আৰ ৩০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২২ উৎপাদি যকৌিল ইণটাৰকৰবপাংৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২৩ সৰবিত িসয িযেসথাপিাৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৪ যদিী আৰ ইএল কপাহ তিা ইএল কপাহৰ িীজ উৎপাদিৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ২০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৫ ইণটাৰকৰবপঙৰ অগৰণী পৰদিমিী (০৪ যহ) যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
138
২৬ হাই যৰিবচটী যৰাপি পিবতৰ পৰবচষটাৰলক কবষ
যহকটবৰ পৰবত ৯০০০ টকা (৮০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৭ কবহয়াৰ যখবতত ইণটাৰকৰবপাং আৰ একক ৰকল বচপ পৰ বকতৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কবহয়াৰ
২৮ িসযবিবিক পৰবিকষণ- ৪ টা সতৰৰ িাবি পৰবতবটা সতৰত ৩৫০০ টকাকক ৰঠ পৰবিকষণৰ িািদ ১৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
২৯ যেকটৰ আৰ অিয কবষ নতৰপাবতৰ বিিমাচি পৰবয়াগ আৰ যচাোবচতাৰ িাবি পৰবিকষণ
১ৰ পৰা ৬ সপতাহ প মযনত িযেহাৰকাৰী সতৰৰ পাঠযকৰৰত পৰবিকষণৰ িাবি সাধাৰণ যেণীত অহা-য াোৰ খৰচ তিা বিিাৰলীয়াকক িকাৰ সবিধাৰ লগবত পৰবতজি কষকক ১২০০ টকাকক
পৰবিকষণ পৰীকষণ আৰ পৰদিমিৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ পৰসাৰণ আৰ িবকতিালীকৰণ
৩০ পিাৰত খণডবিবিক পৰদিমিী যহকটবৰ পৰবত িাদাৰবখবতত ৭৫০০ টকা চয়ািীিত ৪৫০০ টকা ৰাই সবৰয়হ বতল বতবচ আৰ গবজবতলৰ িাবি ৩০০০ টকা আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবি ৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৩১ পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ পিাৰ প মযবিকষণৰ দবাৰা বিবনাকত বিষয়সৰহত কষকৰ দকষতা বিকাি ndash সৰবিত পাৰ িযেসথা জলিায় পবৰেতমিৰ সবত
২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
139
অবিব াজি িবৰ পািী আৰ িসযৰ িযেসথাপিাৰ উিৰ কবষ যকৌিল
৫০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহিকাৰীৰ িাবি ২০০০০ টকা পৰবত পৰদিমিত
৩২ িসয পিাৰত জল িযেসথাপিা ৰাইকৰrsquo জলবসঞচিৰ সমপকমীয় পৰবিকষণ কা মযসচী
৩০ জি অাংিগৰহণকাৰীৰ ২-৩ বদিৰ এবকাটা পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি ৫০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩৩ িবৰ সবাসথয সমপকমীয় পৰবিকষণ আৰ পৰদিমি পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ ২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা পৰবতবটা অগৰণী পিাৰ পৰদিমিৰ িাবি ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
140
দকষতা বিকাি কা মযসচী
ৰখয হিবিষটয
bull কবষ আৰ আিষাংবগক খণডত দকষতাসমপনন ৰািেসমপদৰ সবষটৰ যহত গৰাৰযাঞচলৰ েক আৰ কষকৰ িাবি দকষতা বিকাি পৰবিকষণ পাঠযকৰৰৰ িযেসথা
bull েৰবিবিক বিবয়াজি আৰ সব-বিবয়াজিৰ সবিধাবিম ২০০ ণটা আৰ তবতাবধক সৰয়ৰ পাঠযকৰৰ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ(ASCI) ৰ দবাৰা বিকবিত দকষতাৰলক পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি অহমতা যপক (QP)ক DACampFW আৰ
ICARৰ দবাৰা গহীত কৰা হহবে bull ২০১৭-১৮ চিৰ সৰয়বোোত ২০০ নটীয়া (২৫-৩০ বদিীয়া) দকষতা বিকাি পাঠযকৰৰ বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ ৰাবজযক কবষ
বিশববিদযালয় আইবচএআৰ পৰবতষঠাি তিা DACampFW ৰ ৰাষটৰীয় প মযায়ৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull অহমতাসমপনন আৰ পৰৰাবণত পৰবিকষকৰ দবাৰা পৰবিকষণ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা ততীয় পকষ ৰলযায়ি িযেসথা bull িাৰতৰ কবষ আৰ কষক উননয়ি ৰনতৰালয় তিা িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা পৰৰাবণতকৰণ
সাহা যৰ ধৰণ
bull গৰাৰযাঞচলৰ েক- েতী আৰ কষকৰ িাবি এই সকবলাবিাৰ বিিাৰলীয়া bull পৰািমীৰ বিিমাচি সাংবিষট পৰবিকষণ পৰবতষঠাবি (KVKকবষ বিশববিদযালয়ICAR পৰবতষঠাি DAC amp FWৰ অধীিসথ পৰবতষঠাি) কবৰি bull কাক য াগাব াগ কবৰি bull বজলা প মযায়ত বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ সৰহৰ কা মযসচী সৰিয়ক bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ (ASCI) ndash wwwasciindiacom
141
অধযায় ১০ কবষ ঋণ
বক কবৰি bull ধি ধাৰকল বদয়া িযবকতৰ গৰাহৰ পৰা বিজবক িচািৰ িাবি কষবক যিাংকৰ পৰা কবষ ঋণৰ সবিধা লrsquoি পাবৰ bull কষকৰ পৰবয়াজিািসবৰ কবষ ঋণ আৰ বিবদমষট সৰয়ৰ িাবি দৰকাৰ যহাো ঋণৰ যকষতৰত এবি সবিধা িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া
যিাংক আৰ সৰিায় ঋণ পৰবতষঠািসৰহৰ যদিজবৰ িকা িহৎ যিটেকমৰ ৰাধযবৰবৰ গৰহণ কবৰি পৰা ায় bull সৰয়ৰবত যিাংকৰ ঋণ পবৰবিাধ কৰাবটা বিবিত কৰা উবচত bull কষবক যিাংকৰ পৰা যলাো ঋণৰ সকবলা তিয বলবপিি কবৰ িালদবৰ ৰখা উবচত bull ব ৰল উবেিযৰ িাবি যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাো হহবে যসই কাৰবতই ধিৰ িযেহাৰ বিবিত কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ক) কষকৰ িাবি ঋণৰ সবিধা কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ ১ সতৰ যকষতৰত সাহা য
যকাবলটাবৰল িা সৰকষাৰলক ৰাবি বিহীি ঋণ িাবষমক ৭ সতৰ হাৰত ৩ লাখ টকা প মযনত িসযৰ িাবি ঋণ সৰয়ৰবত ঋণ পবৰবিাধ কৰা কষকৰ যকষতৰত এই হাৰ ৪ হয় বকয়বিা যতওবলাকক উদগিীৰলক িযেসথা বহচাবপ সতৰ হাৰত ৩ যৰহাই বদয়া হয় ১ লাখ টকাকলবক ঋণৰ যকষতৰত যকাবিা সৰকষাৰলক ধিৰাবি জৰাৰ পৰবয়াজি িাই
২ বকষাণ যকৰবৰট কাৰম ইয়াৰ সহায়বত কষবক কবষ ঋি গৰহণ কবৰি পাবৰ িসয আৰ কবষিবৰৰ এবলকাৰ ওপৰত বিবি কবৰ ঋণৰ পবৰৰাণ বিধমাৰণ কৰা হয় এবি কাৰম ৩-৫ িেৰ প মযনত িাহাল িাবক দ মটিাজবিত িা আকবিক ৰতয অিিা িাৰীবৰক
142
কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ অকষৰতাৰ যকষতৰত বিৰাপিা সাহা যৰ সবিধা বদয়া হয় িসযৰ ঋি িসয িীৰা আচবিৰ অধীিত সাঙবৰ যলাো হয়
৩ বিবিবয়াগ ঋণ জলবসঞচি কবষ াবনতৰকীকৰণ িবৰ উননয় যৰাপি উদযাি িসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা পৰবকৰয়া আবদত বিবিবয়াগ কবৰিৰ িাবি কষককল ঋণৰ সবিধা বদয়া হয়
খ) কবষজাত সাৰগৰীৰ িাবি ৰলয িীবত ndash বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ (MSP) হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ িাবি ৰলয সৰিমি আচবি (PSS)
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
ৰলয সৰিমি আচবি
পৰবত িেৰৰ ৰবি আৰ খাবৰফ ঋতত িাৰত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলকল িসযৰ দাৰ অবধাগাৰী হrsquoযল হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষকক বিনতৰ লািজিকসবিবিত ৰলয পৰদািৰ িযেসথা
যদিৰ সকবলা হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষক
ক) যকনদৰীয় সাংসথা NAFED SFAC খ) ৰাবজযক সাংসথা ৰাবজযক সৰিায় বিপণি িসয সাং সৰহ আৰ যতবি ব বকাবিা সাংসথা াক ৰাবজযক সতৰত যকনদৰীয় সাংসথাৰ
ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ কপাহ িাদাৰ স মযৰখী ফলৰ গবট চয়ািীি বতল গবজবতল িট ৰচৰ ৰাইসবৰয়হ যচফোোৰ টবৰয়া কপৰা
বদবহ যকাবিা এবিধ সাৰগৰীৰ িজাৰ ৰলয বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় যতবনত এই ৰলয সৰিমি আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ কষকসকবল বিনতৰ বিবিত ৰলয লাি কবৰি পাবৰ
ক) কষক- বদবহ বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় কষবক বিবদমষট িসতবিধৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয দাৰ বহচাবপ লাি কবৰ খ) যকনদৰীয় সাংসথা ndash যকনদৰীয় সাংসথাসৰহৰ আয়ত যহাো কষয়-কষবত সমপিমৰবপ িাৰত চৰকাবৰ িহি কবৰ
143
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
দবাৰা বিবয়াবজত কৰা হহবে গ) পৰািবৰক সাংসথা- গাও প মযায়ত িকা সৰিায় বিপিণ সবৰবতসৰহ কষক উৎপাদক সাংসথা কষক উৎপাদক যকামপািী আবদ
তদপবৰ শকাি িাবৰকল িা কপৰাৰ যকষতৰত কৰয় ৰলযৰ সবত ২৫ হাৰত যসো কৰ আৰ হতলিীজ ৰাহ আৰ কপাহৰ িাবি ১৫ হাৰত যসো কৰ আদায় বদয়া হয় গ) ৰাজযপৰািবৰক সাংসথা - বিনতৰ সৰিমি ৰলয আৰ চবল িকা ৰলযৰ ৰাজৰ িযেধাি তিা ৰজতকৰণ গহ প মযনত সকবলা িযয় যকনদৰীয় সাংসথা িা িাৰত চৰকাবৰ িযয় কবৰ তদপবৰ গদাৰ ৰৰ িাবহৰত ১
144
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
যসো িযবয়া আদায় বদয়া হয়
কাক য াগাব াগ কবৰি
১ টীয়া সবচে (সৰিায়) কবষ সৰিায় আৰ কষক উননয়ি বিিাগ কবষ িেি িতি বদললী
২ NAFED আৰ SFACৰ ৰাজযৰ ৰাজধািীত িকা আঞচবলক কা মযালয়
৩ সৰিায় বিপিণসাৰগৰী যফৰাবৰচিসৰহৰ বজলা সতৰৰ কা মযালয়
৪ ৰহকৰা প মযায়ত িকা বিপণি সৰিায় সবৰবত আৰ খণড প মায়ত িকা কষক উৎপাদক সাংসথাকষক উৎপাদক যকামপািী
যকবতয়া য াগাব াগ কবৰি
িাৰত চৰকাবৰ জি আৰ অবকটািৰ (িেৰত দিাৰকক) ৰবি আৰ খাবৰফ িসয বসচাৰ আবগবয় হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয তিা কপাহৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয য াষণা কবৰ াবত কষকসকবল এইসৰহ কবষত বিবিবয়াগ কৰাৰ আবগবয় িালদবৰ বিবিচিা কবৰি পাবৰ িসয চবপাোৰ সৰয়ত কষকসকবল বিজৰ অঞচলত িসযৰ পৰচবলত দাৰৰ সবত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলিা কবৰি পাবৰ আৰ বদবহ িজাৰত যপাো দাৰ উকত দাৰতকক কৰ হয় যতবনত কষকজবি তাৎকষবণকিাবে ওপবৰাকত কতমপকষৰ সবত বিজৰ িসয কৰয় পৰবকৰয়া সনদিমত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ
145
অধযায় ১১ িসয সৰকষা
বক কবৰি
bull ৰাসায়বিক কীটিািকৰ পবৰেবতম হজে-কীটিািকৰ ওপৰত গৰতব বদি লাবগ bull ব বকাবিা কীটিািক পৰবয়াগ কৰাৰ আবগবয় কষকসকবল যপষট বৰবফণডাৰ অিপাত পৰীকষা কবৰি লাবগ bull ৰল িসযৰ কাবষ কাবষ িা চাবৰওফাবল (ইণটাৰকৰবপাং িৰমাৰ কৰবপাং) এবি িসয যৰাপি কৰা উবচত ব বয় িসযৰ অপকাৰী যপাক-পতাংগক
বিয়নতৰণ কৰাত সহায় কৰা কষকৰ উপকাৰী পতাংগক আকষমণ কবৰ bull গৰীষমকালত ৰাবটত দকক হাল িাি লাবগ bull িসযৰ যপাক পতাংগ পৰবতবৰাধী জাত িযেহাৰৰ লগবত িসযােতমি ইণটাৰকৰবপাং আৰ যেপ-কৰবপাং আবদৰ দবৰ উপায় অেলমবি কবৰি লাবগ bull যপাক-পতাংগৰ বিৰীকষণ আৰ সৰহকক যপাক ধবৰিৰ িাবি যপাহৰ ফানদআঠা কত ফানদযফৰrsquoৰrsquoি ফানদ আবদৰ িযেহাৰ কৰক bull যপাক-পতাংগ বিয়নতৰণৰ িাবি পৰজীবে অণজীে বপৰবৰটৰ যৰাগৰ িাবি পৰবতবৰাধী িা এণটাগবণবষটক জীে তিা অপতণ বিয়নতৰিৰ িাবি হজে-
এবজনট িযেহাৰ কৰা উবচত bull ওপৰত বদয়া উপায়সৰহ কা মযকষৰ িহrsquoযলবহ ৰাসায়বিক কীটিািক দৰেয পৰবয়াগ কৰা উবচত আৰ যসয়াও বিবিষজঞৰ পৰাৰিম অি ায়ীবহ
কৰা উবচত
কীটিািকত পৰবয়াগত লিলগীয়া সােধািতা
bull ৰাসায়বিক কীটিািক িযেহাৰ কবৰাবত সদায় ৰাবিিলগীয়া সকবলা সৰকষাবিবধ অেলমবি কৰক bull কীটিািক পৰবয়াগ কবৰাবত সদায় ৰাসক হাতত বপনধা িািচ িযেহাৰ কৰক bull সদায় িতাহৰ বদিত কীটিািক যৰ কৰক আৰ উবৰ অহা যৰৰ কবণকাৰ পৰা বিজবক আতৰাই ৰাখক
146
bull কীটিািক ঔষধ কীটিািক পৰবয়াগত িযেহত সজবল আবদ সদায় তলািনধ কবৰ ৰখাৰ লগবত সদায় বিশ আৰ যপাহিীয়া জীে-জনতৰ পৰা সৰবকষত সথািত বিলগাই ৰাখক
bull কীটিািক কৰয় কবৰাবত সদায় যপবকাং আৰ কীটিািকৰ ৰযাদৰ তাবৰখ িালদবৰ বিৰীকষণ কৰক bull কীটিািকৰ পৰা হrsquoি পৰা ব বকাবিা বিষবকৰয়াৰ যকষতৰত লবগ লবগ বচবকৎসকৰ সবত য াগাব াগ কৰক তিা কীটিািকৰ খালী পাতৰ
তিা যপবকটত িকা িযেহাৰবিবধ সমপকমীয় পবসতকা বচবকসৎকক য াগাি ধৰক bull যলবিলত উবললখ িকা ধৰবণবৰই কীটিািক পৰবয়াগ কবৰি লাবগ bull কীটিািকৰ যপবকটত বদয়া কাগজত উবললবখত ধৰবণবৰই খাবল যহাো কীটিািকৰ পাতৰ আতৰাই যপলাওক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি ১ হাবৰয়ািাৰ ফবৰদািাদবসথত িসয সৰকষা আচতীয়াকৰণ (যকাোবৰণটাইি) আৰ ৰজতকৰণ সঞচালকালবয় যদিৰ বিবিনন পৰানতত
িকা ইয়াৰ ৩৫টা যকনদৰীয় আইবপএৰ যকনদৰৰ জবৰয়বত বিবিনন কা মযসচীৰ আবয়াজি কবৰ এই কা মযসচীসৰহ সমপণমৰবপ কষকৰ সবিধাবিম চবলাো হয় এই কা মসচীসৰহ হrsquoল -
ক) কষক যিচৰকাৰী সাংসথা কীটিািক বিবকৰতা আবদৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী এই কা মযসচী CIPMCৰ ততবােধািত গাও িগৰ আৰ ৰহািগৰসৰহত অিবষঠত কৰা হয়
পৰবিকষবণ পৰবত ৩৮৬০০ টকা ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ আৰ পৰ বকত বৰেি (NMAET) ndash িসয সৰকষা আৰ উবিদ সাংগবৰাধক বিষয়ক উপবৰেি (SMPP)
খ) পৰগবতিীল কষক তিা সমপৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ িাবি CIPMCৰ ততবােধািত ৰাবজযক পৰবতষঠািসৰহত ৫ বদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫২১০০ টকা
147
কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি গ) বিবিনন যকনদৰীয় সৰবিত কীট িযেসথাপিা যকনদৰৰ
(CIPMC)ৰ দবাৰা আবয়াবজত কষকৰ পিাৰ বিদযালয় পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৬৭০০ টকা
) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত কষকৰ িাবি পিাৰ বিদযালয়
পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৯২০০ টকা
২ আইবপএৰ কীটিািক সৰবিত পবষট িযেসথাপিা ফাবটমবগচি উবিদ সৰকষক আবদৰ িাবি সহায়
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৫০০০ টকা প মনত ৰঠ খৰচৰ ৫০
হতলবখজৰৰ কবষবকষতৰ সমপৰসাৰণৰ বিবিষ কা মযসচী
৩ উবিদ সৰকষাৰ িাবি দৰকাৰী ৰাসায়বিক দৰেয িায়rsquoযপবষটচাইৰআইবপএৰৰ সাৰগৰীৰ বিতৰণ
পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৪ অপতণিািক পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৫ উদযািিসযত সৰবিত কীট িযেসথাপিা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ৪ যহকটৰকল সীবৰত আৰ যহকটবৰ পৰবত ১০০০ টকা
এৰআইবৰএইচ(MIDH)ৰ অধীিৰ NHM HMNEH উপ-আচবি
কবষ াবনতৰকীকৰণৰ (SMAM) উপ-আচবিৰ অধীিত বিবিনন িসয সৰকষা সজবলৰ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ তিয lsquoকবষ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকতrsquoৰ অধযায়ত িসয সৰকষা সজবল আৰ হতলিীজ তিা হতলবখজৰৰ ৰাষটৰীয় অবি ািৰ বৰবি বৰেি-১ (হতলিীজ) িীষমক অাংিত িণমিা কৰা হহবে
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়া আটৰাৰ পৰকলপ সঞচালক
148
অধযায় ১২
িহিকষৰ কবষ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেি অিসাবৰ উপ কত িসযিসয পিবতৰ পৰচলি bull পশধি ৰীিপালি উদযাি-িসয দগধউৎপাদি কবষ-িিািী আবদ সবননবিষটকৰবণবৰ িসযিসযপিবতত হিবচতৰযতাৰ িধমি bull যচক িানধ পখৰী কবষিবৰৰ পখৰী অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া িলীিাদ কো আবদবৰ জলবসঞচিৰ িযেসথা কৰা bull জলৰ িযেহাৰ তিা আদৰমতা সাংৰকষণৰ ৰাতৰা িবি কবৰিৰ িাবি সদকষ জলবসঞচি পিবত িবৰ সৰতলীকৰণ আবল বদয়া কণটৰ িানধ খাল
ৰালবচাং পটী আৰ সীৰল পিবত (বৰৰজ আৰ ফাৰrsquo) আবদৰ দবৰ পৰ বকতৰ িযেহাৰ কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত পািলগীয়া সাহা যসৰহ কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
ক) সৰবিত কবষ পিবত ১ ধাি য হ যৰাটা িসযহতল-
িীজআহজাতীয়ৰাহজাতীয় বদব-িসযবিবিক কবষ পিবত
পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা প মযনত পৰবয়াজিীয় আদাি (ইিপট) সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
149
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
২ উদযাি িসয বিবিক কবষ পিবত (যৰাপণ+িসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩ িকষবেলবি-যপষটবৰল কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ সথাবিকিবহমসথাবিক সাংৰকষণ (যৰাপণ+তণিসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ১৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪ পশধি বিবিক কবষ পিবত ৪১ সাংকৰ জাতৰ গৰ + বৰবেত কবষ +
ৰrsquoহৰ খাদয + বৰবেত কবষ + গাই ৰrsquoহৰ খাদয + দগধ+ গাইৰrsquoহ খাদয + কষদৰ যৰাৰনথক পৰাণী
এিেৰ প মযনত গা পশখাদযবক ধবৰ পশৰ ৰলধি সৰবিবত কবষ পিবতৰ ইিপট িযয়ৰ ৫০ পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা (দটা গাখীৰতী পশধি + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪২ কষদৰ যৰাৰনথক + বৰবেত িসয+ াহবখবত হাহ-ককৰা + বৰবেত কবষ হাহ-ককৰা + ৰীিপালি + বৰবেত কবষ
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২৫০০০ টকা প মযনত এিেৰৰ গা পশখাদযৰ িযয় সহ পশপকষীৰ ৰলযসৰবিবত কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ ৫০ (১০ পশ৫০টা পকষী + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৫ ৰীি পালি বিবিক কবষ পিবত পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত ৰৎসয পালিৰ িযয় সৰবিবত পাচবল িা িসয কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
150
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
৬ যকচসাৰ উৎপাদি যগাটহজবেক ইিপট উৎপাদি যগাট যসউজ সাৰ পৰবয়াগ
পৰবত িফটত সবিমাচচ ১২৫ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাণ সথায়ী উৎপাদি িযেসথাৰ িাবি যগাবট পৰবত ৫০০০০ টকা আৰ এইচ বৰ বপ ই যকচসাৰ বিৰমাি যিৰৰ িাবি সিমাবধক ৮০০০ টকাৰ সাহা য বদয়া হrsquoি যসউজ সাৰৰ যকষতৰত পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ সাহা য বদয়া হrsquoি আৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ যকষতৰত ৰঠ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৭ যগাবটই িেৰ জবৰ যসউজীয়া াহৰ য াগাি বিবিত কবৰিৰ িাবি োইবলজ পৰসতবত
ইটা আৰ বচবৰবণটবৰ ২১০০-২৫০০ ি ফটৰ চাইলrsquo গাত বিৰমাণ (ৰাবটৰ তলত িা ওপৰত) যখৰ- াহ কটাৰ িযেসথা আৰ তলাচিী সহ
পৰবতযক কষক পবৰয়ালৰ িাবি ১২৫ লাখ প মযনত যখৰ- াহ কাটাৰ আৰ তলাচিী কত চাইলrsquo গাতৰ পৰসতবতৰ িাবি ১০০ সাহা য
৮ কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ ৰলয সাংব াজিচবপাোৰ পােৰ সাংৰকষি
অবধক আয় কবৰি পৰাকক উৎপাবদত সাৰগৰীৰ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি সৰ গাও প মযায়ত িৰালযপবকবজাংপৰবকৰয়াকৰণ যগাট
পৰবতযক পৰবকৰয়াকৰণ যগাটিৰালৰ যকষতৰত পৰবত িগম বৰটাৰত সিমাবধক ৪০০০ টকা প মযনত ৰঠ ৰলধিৰ
151
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ২ লাখ টকা
কাৰ সrsquoযত য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি-িসয বিষয়া lsquoআতমাrsquoৰ পৰকলপ সঞচালক
152
অসৰ চৰকাৰৰ কবষ বিিাগৰ হহ অসৰৰ কষক ৰাইজৰ বহতাবিম কবষ সঞচালকালয় শৰীৰনতিাংকৰবদে পি খািাপাৰা-৭৮১০২২ ৰ যসৌজিযত ৰল ইাংৰাজী আৰ বহনদী িাষাত পৰকাবিত হাতপবিৰ অসৰীয়া ৰপানতৰ
3
কৰ িাং আচবি সাহা য খ) ৰবি িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ১৫ গ) িাবষমক উদযাি িসযিাবণবজযক িসয ndash ৰঠ িীৰাকত ৰাবিৰ ৫ bull পৰকত বপৰবৰয়াৰ ৰাবি আৰ কষবক বদিলগীয়া িীৰাৰ হাৰৰ ৰাজৰ পািমকযৰ ধিৰাবি ৰাজয আৰ যকনদৰ চৰকাবৰ সৰাবি িহি কবৰি bull য বতয়া িতৰৰ সচকাাংক (িৰষণউষণতাআবপবকষক আদৰমতািতাহৰ গবত আবদ) য াবষত িসযৰ বিবিত িতৰ সচকাাংকতকক বিনন (কৰযিবে) হয় যতবতয়া বিবদমষট অঞচলত িীৰািকত সকবলা কষকবক এবি বিননতাৰ ফলত যহাো াবটৰ সৰপবৰৰাণৰ ধি আদায় বদয়া হয় bull বিলািবষট িা ৰােৰ বিবফাৰণৰ ফলত যহাো কষয়-কষবতৰ ৰলযায়ি িযবকতগত কবষপিাৰ প মযায়ত কৰা হি bull িীৰা ৰপায়ি যকামপািীক চৰকাবৰ বিবিদা য াবগ বিিমাচি কবৰি
৩ িাবৰকল গে িীৰা আচবি
bull িাবৰকল যখবত কৰা কষকৰ িাবি িীৰা সৰকষা bull পৰবতবজাপা গেৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ হাৰ ৯০০ টকা (৪-১৫ িেৰীয়া গে) ৰ পৰা ১৪০০ টকা (১৬-৬০
িেৰীয়া গে) bull সকবলা যেিীৰ কষকৰ িাবি বপৰবৰয়াৰৰ যকষতৰত ৫০-৭৫ ৰাজসাহা যৰ িযেসথা bull য াবষত অঞচলত গে িষট হrsquoযল আদাি সাৰগৰীৰ (ইিপট) ৰলযৰ যলাকচাি িা ধবাংসৰ সৰাি ৰাতৰাত
িীৰাকত ৰাবিৰ বিপৰীবত ধি আদায়ৰ সবিধা ৪ ৪৫ খি বজলাত
একবতৰত যপবকজ িীৰা আচবি ndash পাইলট বিবিক
bull কষকসকলক িসয সমপবি জীেি আৰ োতৰ-োতৰীৰ সৰকষাৰ িাবি বিিীয় সৰকষা আৰ সাৰবগৰক বিপদৰ বিপৰীবত সৰকষা পৰদাি bull এই পাইলট আচবিত ৰঠ ৭ টা িাখা িাবকি ndash িসয িীৰা (PMFBYWBCIS) জীেি িীৰা (PMJJBY) আকবিক ৰতয আৰ অকষৰতা (PMSBY) বিকষািমী সৰকষা গহ কবষ সজবল আৰ যেকটৰ
4
কৰ িাং আচবি সাহা য bull ইয়াবৰ িসয িীৰাবটা িাধযতাৰলক যহাোৰ বিপৰীবত কষকসকবল িাকীবকইটা িাখাৰ পৰা অনততঃ ব বকাবিা দটা িাবচ লrsquoি পাবৰি bull কষকসকবল ৰাতৰ এখি আবিদিৰ দবাৰাই আৰ এবকবট িযেসথাবৰই পৰবয়াজিীয় সকবলা িীৰাৰ সবিধা লrsquoি পাবৰি bull সমপবিৰ িীৰাকৰণৰ িাবদও চৰকাৰৰ দই ৰখয আচবি PMSBY আৰ PMJJBYক এই আচবিৰ অনতিমকত কৰা হহবে bull একক িযেসথা িাতায়িৰ দবাৰা এই পাইলট আচবিৰ ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull িসযৰ িীৰাৰ িাবদ অিযািয িীৰাসৰহ িযবকতগত িীৰা দািী আবিদিৰ বিবিত বিসপবি কৰা হrsquoি
কাক য াগাব াগ কবৰি
সাংবিষট অঞচলৰ বিকটেতমী যিাংকৰ িাখাসাধাৰণ কবষ ঋণ সবৰবত সৰিায় যিাংক বিধমাবৰত সাধাৰি িীৰা যকামপািী আৰ বজলা কবষ বিষয়াখণড উননয়ি বিষয়াক লগ ধৰাৰ ওপবৰও বিবনাকত যেি পবটমলবটা চাি পাবৰ ndash wwwagri-insurancegovin
5
অধযায়-২
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম িবৰ সাংৰকষণ আৰ অি যপাষক যৰৌল
বক কবৰি
bull সদায় ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত বিবি কবৰ উপ কত ৰাতৰাত সবঠক ৰাসায়বিক সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাবটৰ উিমৰতা অকষণণ ৰাবখিকল হজে সাৰ পৰবয়াগ কৰক bull ৰাসায়বিক সাৰৰ পৰা সিমাবধক সফল পািৰ িাবি সাৰ েবটয়াই বদয়াৰ সলবি িসযৰ বিপা অঞচলত পৰবয়াগ কৰক bull বিপাকাণডৰ উপ কত িবি তিা সৰয়ৰবত িসয পৰঠ হrsquoিকল ফেফৰাে কত সাৰ উপ কত ৰাতৰাত পৰবয়াগ কৰাৰ লগবত ৰাবটত িাইেrsquoযজিৰ
পবৰৰাণ িবি কবৰিকল িাইেrsquoযজি সাং কতকাৰী িসয য বি ৰাহজাতীয় িসয যৰাপণ কৰক bull অাংিীদাৰবিবিক হজবেক বিবিতকৰণ িযেসথা (Participatory Organic Gurantee Scheme-PGS India) গৰহণৰ িাবি আগৰহী
কষকসকবল বিনতৰ ৫ জিীয়া কষক যগাট গঠি কবৰ বিকটেতমী আঞচবলক হজবেক কবষ যকনদৰত যগাটবট পঞজীয়ি কৰাি পাবৰ
িবৰ সবাসথয পতৰ িা যহলি কাৰম এই আচবিৰ অধীিত ২০১৫ চিৰ ১৯ যফবৰোৰীত িবৰ সবাসথয কাৰম পিবতৰ সচিা কৰা হয় যদিৰ সকবলা কবষিবৰবত দই িেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ এই কাৰম বিতৰণ কৰা হrsquoি াবত কষকসকবল তাৰ বিবিঅ িসয উৎপাদিৰ িাবি সবঠক ৰাতৰাত যপাষক যৰৌলৰ পৰবয়াগ কবৰ কবষিবৰৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িবি কবৰি পাবৰ
আপবি বক লাি কবৰি
িবৰ উননয়িৰ িাবি সাহা য
6
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১ অি পবষট যৰৌল আৰ িবৰ সাংবিাধকৰ বিতৰণ
২৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ িবৰ যহলি কাৰম আচবি
১ ক)
বজপচাৰপাইৰাইটচণ ৰলrsquoৰাইটৰ য াগাি
ৰঠ সাৰগৰীৰ ৫০ িযয় + পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকক পবৰিহি িযয়
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
২ িসয সৰকষাৰ ৰাসায়বিক দৰেয পতাংগিািক যিকৰিািক হজে-কীটিািক হজে-এবজণট অিসাৰ হজে-সাৰ আবদ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ অবি াি
৩ হজবেক কবষ পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৪ যকচসাৰ যগাট সথাপি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা (৩০ ফট x ৮ ফটx ২৫ ফট িা ৬০০ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৫ উচচ িতবৰ পবলবিি িাবৰমবিৰ পৰবত যগাটত ৮০০০ টকা (১২ ফট x ৪ ফটx ২ ফট িা ৯৬ ি ফট পৰৰাটা বিবিত)
ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ
7
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৬ সাংহত পবষট িযেসথাপিাৰ উননয়ি পৰবত যহকটৰত ১২০০ টকা (৪ যহকটৰ কবষিবৰ প মযনত) ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয় পিমতৰালাৰ অঞচলৰ উদযাি িসয অবি াি- সৰবিত উদযাি িসয বিকাি অবি ািৰ উপ-আচবি
৭ বজপচাৰ ফেফrsquoবজপচাৰযিনটিাইট োলফাৰৰ য াগাি
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৭৫০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ অিসাৰ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
৯ চণচণজাতীয় দৰেয পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ১০০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১০ হজে-সাৰ (ৰাই বিয়াৰফেবফট দৰেণীয়কৰণ যিবকটবৰয়া)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৩০০ টকাকলবক ৰঠ খৰচৰ ৫০ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি উপ িাৰতত যসউজ বিপলেৰ সচিা
১১ িতি ভৰাৰযৰাণসথায়ী িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ১০০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
8
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৩৩ সবিমাচচ ২৫লাখ প মযনত
১২ অিসাৰ জিবপৰয়কৰণ আৰ বিতৰণ পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০ টকা বহচাপত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ অিিা পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১৩ জলীয়াৰাধযৰবিবিক হজেসাৰহজেকীটিািকৰ অতযাধবিক যগাট সথাপি
২০০ বটবপএ কষৰতাসমপনন পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ২৫
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ ফলৰলিাকপাচবলৰ িজাৰ কবষজাত সাৰগৰীৰ িবজমত পদািমৰ পৰা াবনতৰক পিবতবৰ পচিসাৰ উৎপাদি যগাট
৩০০০ বটবপএঅ উৎপাদিকষৰতাৰ পৰবতবটা যগাটৰ ৰলধিী িযয় বহচাবপ িযবকত সাংসথাকল িািাৰমৰ দবাৰা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৬৩ লাখ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৩৩
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ কষকৰ পিাৰত হজেসাৰগৰীৰ িযেহাৰ আৰ উৎপাদিৰ বিকাি (সাৰ যকচসাৰ হজেসাৰ জলীয়াযগাটা আেজমিাৰ পৰা পচিসাৰ যিষজ আৰক আবদ)
পৰবত যহকটৰত সবিমাচচ ৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰবতজি বহতাবধকাৰীকল ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ অাংিীদাৰবিবিক বিবিতকৰণ িযেসথা িা বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ আধাৰত যগাটবিবিত হজবেক কবষ পিবতৰ অেলমবি
বতবিিেৰৰ িাবি পৰবত বহতাবধকাৰীকল সবিমাচচ ৪০০০০ টকা প মযনত পৰবত যহকটৰত ২০০০০ টকা বহচাপত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
9
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
১৭ অিলাইি তিয িযেসথাপিা আৰ অেবিষ বিবিষণৰ িাবি বপবজএে পিবতকল সহব াবগতা পৰদাি
পৰবতযক আঞচবলক পবৰষদৰ িাবি সবিমাচচ ১ লাখ টকা বহচাপত পৰবত যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৫০০০ টকা সীৰাৰ বিতৰত পৰবত কষকৰ িাবি ২০০ টকাকক পৰবত িেৰত অেবিষ বিবিষণৰ িাবি পৰবত িৰিাত ১০০০০ টকা (এবি পৰীকষা NABL পৰীকষাগাৰতবহ সমপনন কবৰি লাবগি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৮ সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি সাংব াগীকৰণৰ িাবি হজবেক গােৰ িযেসথা
যগাটআতমসহায়ক যগাটৰ দবাৰা সাংহত সাৰ িযেসথাপিা িাৰীৰ ঢাপত সাৰজাতীয় গেবৰাপি আৰ ৰাহজাতীয় িসযৰ বৰবেত যখবতৰ জিবপৰয়কৰণৰ িাবি পৰবত গােকল ১০ লাখ টকা (পৰবত ৰাজযত পৰবত িেবৰ সিমাবধক ১০ খি গােক সাহা য দাি কৰা হrsquoি)
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৯ হজবেক কবষৰ পৰদিমি ৫০ জিীয়া িা তবতাবধক সদসযৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িািদ ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২০ সৰসযাজজমবৰত িবৰৰ সাংবিাধি কষাৰকীয়লেণ কত ৰাবট পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৫০০০০ টকাকক আবিক ৰাবট পৰবত যহকটৰত ৩০০০ টকাৰ সীৰাৰ বিতৰত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰঅিিা পৰবত বহতাবধকাৰীকল ৬০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
10
কৰ িাং
সাহা য সাহা যৰ চতমসবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
২১ িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰ বকতবৰ বিকবিত কষদৰ িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি
িািাৰমৰ য াবগবদ পৰবত িেবৰ ৩০০০ িৰিা পৰীকষা কবৰি পৰা কষৰতাৰ িযবকতগত িা িযবকতগত পৰবতষঠািচাবলত পৰীকষাগাৰৰ পৰবতবটাৰ ৰলধি বিবিবয়াগ বহচাবপ পৰকলপিযয়ৰ ৪৪ সবিমাচচ ৪৪০০০ টকা প মযনত
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২২ গাও প মযায়ত িবৰ পৰীকষাগাৰ সথাপি ৰঠ পৰকলপৰ ৪০ অিিা ৪০০০০০ টকা ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযািিসয বিষয়া আটৰা আচবিৰ পৰকলপ সঞচালক
11
অধযায় ndash ৩ জলবসঞচি
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি আৰ অিযািয আচবি বক কবৰি
bull উিৰ কবষ যকৌিলৰ জবৰয়বত িবৰ আৰ জল সাংৰকষণৰ কৰক bull পখৰী আৰ যচক িানধৰ সহায়ত িৰষণৰ পািী সাংৰকষণ কৰক bull পািী জৰা যহাো অঞচলত িসযৰ পবৰেতমি িীজ উৎপাদি তিা কবঠয়াতলী সথাপি কৰক bull িসযৰ ৰািদণড আৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি আৰ ৩০-৩৭ প মযনত পািী িবচাোৰ িাবি বিপ আৰ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা গৰহণ
কৰক
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবি (PMKSY) PMKSY আচবিখি ২০১৫ চিৰ ১ জলাইত যদিৰ অিমকিবতক পবৰকৰৰা বিষয়ক যকবিবিট সবৰবতবয় ৰঠ পাচ িেৰৰ িাবি (২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২০ হল) ৰঠ ৫০০০০ যকাবট টকাৰ িযয় সাবপবকষ অিবৰাদি জিায়
এই আচবিৰ উবেিয হrsquoল যদিৰ সকবলা কবষ পিাৰত বিনতৰ পৰবয়াজিীয় সৰকষাৰলক জলবসঞচি িযেসথাৰ সবিধা বিবিত কৰা- াবত পৰবত যটাপাল পািীৰ িাবি অবধক িসয উৎপাদিৰ লকষয পৰণ কবৰি পাবৰ আৰ তাৰ জবৰয়বত যদিৰ গৰাৰযাঞচলৰ উননয়ি সাধিৰ িাট ৰকবল হয় এই আচবিৰ অধীিত ৰখযতঃ জলবসঞচি পৰণালীৰ য াগাি িযেসথাৰ পৰবতবটা সতৰ অিমাৎ পািীৰ উৎস য াগাি যিটেকম যখবত পিাৰত সদকষ পৰবয়াগ িযেসথা িতি পৰ বকত আৰ তিযৰ য াগািৰ িাবি সমপৰসাৰণ যসো আবদৰ সকবলাবত বজলাৰাবজযক প মযায়ত সাৰবগৰক পবৰকলপিাৰ জবৰয়বত সৰাধাি িযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ যকৌিল হাতত যলাো হহবে
আপবি বক লাি কবৰি
12
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাি আচবি
১ পািী পবৰিহিকাৰী পাইপ HDPE পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত সিমাবধক ৫০ টকাকল PVC পাইপৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ৩৫ টকা আৰ HDPE যলবৰবিবটৰ অবিি যল যেট বটউিৰ িাবি পৰবত বৰটাৰত ২০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবতজি কষক িা বহতাবধকাৰীৰ িাবি অিবৰাবদত সবিমাচচ বচবলাং ১৫০০০ টকা
উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা আচবি (BGREINMOOP)
২ হতলবখজৰ িা অইল পাৰৰ িাবি বিপ জলবসঞচি িযেসথা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািত বিবদমষট কৰা অি ায়ী ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৩ পলাবষটক িা বচবৰণটৰ পািী সাংৰকষণ কবৰি পৰা িযেসথা পাৰত িকা পখৰী ৰাজহো পখৰী বিৰমাি (১০০ বৰ X ১০০ বৰঃ X ৩ বৰঃ) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা জলাধাৰৰ যকষতৰত কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ১০ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ২০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
৪ যখবতয়বক িযবকতগতিাবে খনদা কো িা পাৰৰ পখৰীত পািী সাংৰকষণ (২০ বৰ X ২০ বৰঃ X ৩ বৰঃ)
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটক লাইবিাং িা বচবৰণট লাইবিঙৰ যকষতৰত ২ যহকটৰ কৰাণড এবৰয়াত বহতাবধকাৰীবয় পৰবত হিয়াৰৰ িাবি পৰবতবটাবত ১৫০ লাখ টকা পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ১৮০ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় সৰবিত উদযািিসয অবি ািৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
13
সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰrsquoৰাটা বিবিত িযয় বিধমাৰণ কৰা হrsquoি
৫ ৰাহজাতীয় িসয আৰ য হৰ িাবি বৰাংকলাৰ যচট
যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM)
৬ ক) অইল পাৰৰ যখবত কৰা ঠাইত িrsquoৰ যেলৰ িযেসথা খ) জল সাংৰকষণ কাৰী িযেসথাপখৰী
এিএৰএেএৰ বিয়ৰাি ায়ী অিমাৎ পৰবত িrsquoৰ যেল িা িলীিাদৰ িাবি সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ বকনত এইবকষতৰত এবি িাদসৰহ সাংকটাপনন অধম-সাংকটাপনন আৰ অবতৰাতৰা িযেহত িতল জলৰ অঞচলত সথাপি কবৰি যিাোবৰি লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি (NMOOP)
৭ পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) আৰ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
৮ কো িা িrsquoৰবেল খনদা সিমাবধক ৩০০০০ টকাকল সীৰািি যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০
উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
14
৯ অগিীৰ িলী িাদ ১২০০০ টকা প মনত সীবৰত যহাোকক ৰঠ িযয়ৰ ১০০ উপ হল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
১০ ১০ অশব িবকত প মযনত পামপ যচট পৰবত পামপবচটৰ িাবি ১০০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১১ ৰিাইল যৰইি গাি পৰবত িবষট গািৰ িাবি ১৫০০০ টকা অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত জল িযেসথাপিাৰ িযেসথা (NMSA)
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১ জলাকষমণ আৰ িযেসথাপিা ১১ক িযবকতৰ িাবি
জলাকষমণ িযেসথা
লাইবিাং সহ হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ৯০০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ (বিৰমাণ িযয় হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১২৫ টকা আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি পৰবত ি বৰটাৰত ১৫০ টকা) সৰ আকাৰৰ পখৰী িা কোৰ িাবি িযয় পৰrsquoৰাটা বিবিত আদায় বদয়া হrsquoি লাইবিাং িিকা পখৰী িা কোৰ িাবি ৩০ কৰ ধি বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)
১১খ এৰএিবৰগাৰবিউএেবৰবপ য াজিাৰ অধীিত বিবৰমত পখৰী িা কোৰ লাইবিাং
পৰবত পখৰীকোিাদৰ িািদ ২৫০০০ টকা প মযনত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ ৫০ িযয়
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
15
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১২ ৰাজহো জলাকষমণ িযেসথা ৰাজহো পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীযচক িানধৰাজহো ৰাবটত পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং িযেহাৰ কৰা জলাধাৰ
হিয়াৰ অঞচলৰ িাবি এবিকো পৰবতবটা িযেসথাৰ িাবি সবিমাচচ ২০ লাখ আৰ পািমতয অঞচলৰ িাবি সবিমাচচ ২৫ লাখ প মযনত বিৰমাণ িযয়ৰ ১০০ ধি ১০ যহকটৰ প মযনত কৰাণড এবলকাৰ িা পৰৰাটাবিবিত কৰাণড এবলকাৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ অিয সৰ আকাৰৰ িযেসথাৰ িাবি লাইবিাং িিকা পখৰী িা জলাধাৰৰ িাবি এবি সাহা য ৩০ কৰ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৩ িলীিাদিrsquoৰ যেল ৰ বিৰমাণ (অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া)
পৰবতবটাবত সবিমাচচ ২৫০০০ টকাকল ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৪ সৰ পখৰীৰ পিৰিাৰ িা িিীকৰণ পৰবতবটাবত সবিমাচচ ১৫০০০ টকাকল ৰঠ িিীকৰণ িযয়ৰ ৫০ ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৫ পাইপবপৰকাষট বিতৰণ পৰণালী পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ১০০০০ টকাকল ৰঠ িযয়ৰ ৫০ আৰ পৰতযবক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৬ জল উবিালক সাৰগৰী (হিদযবতকবৰবজলিায়যসৌৰ)
পৰবতবটা হিদযবতকবৰবজল যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১৫০০০ টকাকল আৰ পৰবত যসৌৰিায় যগাটৰ িাবি ৫০০০০ টকা প মযনত ৰঠ সথাপি িযয়ৰ ৫০
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
১৭ ক) পবল লাইবিাং সহ যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ সমভেপৰ সথািত সৰকষাৰলক যিৰা
পৰবত িবৰটাৰ সাংৰকষণ কষৰতাৰ িাবি ১০০ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
16
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
১৮ সৰবকষত যিৰা সহ ইটাবচবৰবণটবৰ বিবৰমত যগৌণ সাংৰকষণ িযেসথাৰ বিৰমাণ
পৰবত িবৰটাৰ ধাৰণকষৰতাৰ িাবি সবিমাচচ ৩৫০ টকাকল বিৰমাণ িযয়ৰ ৫০ পৰতযবক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক অিবৰাবদত সাহা যৰ পবৰৰাণ ২ লাখ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
২ বিপ জলবসঞচি বৰবপএবপ িবহমিত এবলকা আৰ বৰবৰবপ উিৰ-পে তিা পাহাৰীয়া অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৪৫ অৰ অিযািয অঞচলৰ িাবি ৩৫ বৰবপএবপবৰবৰবপউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচলৰ কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি এই পবৰৰাণ ৰঠ িযয়ৰ ৬০ তিা অিযািয কষকৰ িাবি ৪৫ (বৰবপএবপ -খৰাাংপীবিত এবলকা আচবি বৰবৰবপ- ৰৰিবৰ অঞচল উননয়ি আচবি উিৰ পে আৰ বহৰালয় পািমযতয ৰাজয) এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি সচৰাচৰ িহলকক যৰাো িসযৰ যকষতৰত সথাপিৰ ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ২৩৫০০ টকাৰ পৰা ৫৮৪০০ টকা আৰ িকক যৰাো িসযৰ িাবি সাধাৰণবত পৰবত যহকটৰত ৮৫৪০০ টকাৰ পৰা ১০০০০০ টকা প মযনত হrsquoি পাবৰ অেবিয িসযৰ ৰধযেতমী দৰতব আৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবি িযয় সাৰািয পিক হrsquoি পাবৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
17
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ পবৰৰাণ আচবি
পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
৩ বৰাংকলাৰ জলবসঞচি বিবিনন যেণীৰ কষক তিা এবলকাৰ িাবি সাহা যৰ ধৰণ উপবৰাকত বিপ জলবসঞচিৰ দবৰ এবক এবি সাহা যৰ সবিমাচচ সীৰা সথাপিৰ ৰািক িযয়ৰ যকষতৰত পৰব যাজয সাহা যৰ ধৰণসাবপবকষ সীৰািি হrsquoি ৰাইকৰ বসপাংকলাৰৰ যকষতৰত ৰািক িযয় যহকটবৰ পৰবত ৫৮৯০০ টকা বৰবি বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮৫২০০ টকা পবটমিল বৰাংকলাৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৯৬০০ টকা অধম-সথায়ী জলবসঞচি িযেসথাৰ িাবি ৩৬৬০০ টকা পৰবত যহকটৰ আৰ িহদায়তি বৰাংকলাৰ জলবসঞচি িযেসথা (যৰইি গাি)ৰ িাবি পৰবত যহকটতম ৩১৬০০ টকা পৰবতযক বহতাবধকাৰী িা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত পবৰৰাণ ৫ যহকটৰ
পৰধাি ৰনতৰী কবষ জলবসঞচি আচবিৰ অনতগমত যটাপাবল পৰবত অবধক িসয িীষমক উপাাংি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা িবৰ সাংৰকষণ বিষয়াআটৰাৰ পৰকলপ সঞচালকবজলা উদযাি িসয বিষয়া
18
অধযায় ndash ৪ কবষ বিপণি
বক কবৰি bull কষকসকবল এগৰাকমবিট (wwwagmarketnicin) যেিচাইটৰ জবৰয়বত িা বকষাণ কল যচণটাৰৰ পৰা িা এচএৰএচ য াবগ উৎপাবদত
িসযৰ িজাৰ ৰলযৰ তিয লাি কবৰি পাবৰ bull আবপািাৰ পৰবয়াজি সাবপবকষ সকবলা সৰয়বত তিয পৰদাি কবৰি পৰাকক এচএৰএচৰ িযেসথা উপলবধ bull যকৰতা-বিবকৰতা সকবল দৰকাৰী তিয বিবনাকত পবটমলত পাি পাবৰ ndash wwwfarmergovinbuysellhtm bull িসয চবপাো আৰ ৰৰণা ৰৰাৰ দবৰ কা ময সৰয়ৰবত কবৰি লাবগ bull বিবকৰৰ আবগবয় সবঠকিাবে যগৰবৰাং যপবকাং আৰ যলবিবলাং কবৰ অবধক ৰলয লাি কবৰি পাবৰ bull উপ কত িজাৰৰাণডীকল উৎপাবদত সাৰগৰী পবৰিহি কবৰ পৰকত ৰলয লাি কবৰি পৰা ায় bull অিতৰত িসয বিকৰী কবৰি পৰাকক িসয ৰজত কবৰ ৰাবখবল অবধক লাি পাি পৰা ায় bull বিপদত পবৰ কবৰিলগীয়া বিকৰী িা কৰ ৰলযত িাধযত পবৰ কৰা বিকৰী িাসমভে এৰাই চলা উবচত bull কষকসকবল যগাট িাবনধ বিপণি সৰিায় আৰ কষক উৎপাদক সাংসথাৰ ৰাধযবৰবৰ বিপণিৰ অবধক সবিধা লাি কবৰি পাবৰ bull বিপণি সৰিায়সৰবহ খচৰা আৰ পাইকাৰী বিকৰী যকনদৰ খবলি পাবৰ bull িাধযত পবৰ উৎপাবদত সাৰগৰী বিকৰী কবৰি লগা অেসথা এৰাই চলাৰ িাবি কষকসকবল িীতল িৰাল আৰ গদাৰ ৰৰ িযেসথা গৰহণ কবৰ
সাৰগৰী ৰজত কবৰ ৰাবখি পাবৰ কবষ বিপণি ইিফৰা (AMI) এই আচবিখি সদযহবত িনধ কবৰ ৰখা হহবে অতীতৰ যকাবিা ধি ৰকবল কবৰ বদয়া িা সাংবিষট কাৰৰ অগৰগবতৰ বিিদ তিয জাবিিৰ িাবি আবপািাবলাবক যৰপটী কবষ বিপণি উপবদষটা বিপণি আৰ পবৰদিমি সঞচালকালয় ফবৰদািাদ -ৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ইবৰইল ndash rgs-agrinicin)
19
ৰাষটৰীয় কবষ িজাৰ (e-NAM)
যদিৰ কবষ-বিপণি খণডকল পবৰেতমি সচিা কৰাৰ লকষযবৰ তিা কবষজাত সাৰগৰীৰ অিলাইি বিপণি পৰবকৰয়াক িযাপক কবৰ যতালাৰ দবাৰা যদিৰ কষকসকলক সিমাবধক লািৰ সবিধা পৰদাি কবৰিকল ২০১৫ চিৰ জলাই ৰাহৰ ১ তাবৰবখ যকনদৰীয় চৰকাবৰ ldquoৰাষটৰীয় কবষ িজাৰrdquo িীষমক আচবিখিত অিবৰাদি জিায় এই আচবিৰ দবাৰা ৰঠ ২৫০ খি বিয়বনতৰত িজাৰত এক যেিবিবিক ৰঞচৰ ৰাধযবৰবৰ অিলাইি যিচা-বকিা বিপণি িযেসথাক সমপণমৰবপ বৰবজবটল পিবতকল সলবি কবৰ ই-পৰবেি িযেসথা ই-বিবিদা িযেসথা ই-বিকৰয় চবকত জাৰী ই-যপrsquoযৰণট িযেসথা আবদক িযাপক কবৰ যতালাৰ পৰবচষটা কৰাৰ লগবত তিযৰ সাৰঞজসযহীিতা দৰীকৰণ যলি-যদিৰ যকষতৰত সবচছতা িবি তিা সৰগৰ যদিবত িজাৰিযেসথাক অবধক সলি কবৰ যতালাৰ যচষটা কৰা হহবে এই িযেসথাই কষকসকলৰ িাবি খচৰা লািৰ পবৰৰাি িবি কবৰি ২০১৬ চিৰ ১৪ এবপৰলত ই-িাৰৰ পাইলট িযেসথা ৮ খি ৰাজযৰ ২০ খি িজাৰত ৰকবল কৰা হয় এবতয়াকলবক যদিত ৰঠবত ১০ খি ৰাজযত ২৫০ খি িজাৰ কৰবৰ ndash অনধৰপৰবদি (১২) েবিিগি(৫) গজৰাট (৪০) হাবৰয়ািা (৩৭) বহৰাচল পৰবদি (২০) ৰাজসথাি (১১) যতবলাংগািা (৪৪) আৰ উিৰপৰবদি (৬৬) এই পবটমলৰ সবত সাংলগন কৰা হহবে এই সমপকমীয় বিিদ তিযৰ িাবি শৰী সিাষ িৰমা বপ এৰ ইউ ই-িাৰ কষদৰ কষকৰ কবষ-িযেসায় কিেবটময়াৰ িতি বদললীৰ সবত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল- namsfacin ) আচবিসৰহৰ বিিদ তিয বিবনাকত পবটমলবতা উপলবধ-wwwenamgovin
কষক উৎপাদকসাংসথা (FPO)
কষকসকবল বকদবৰ এফবপঅrsquoত য াগ বদি যকিাজবিা কষক এবকলগ হহ ব পৰকতবত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদিৰ সবত জবিত আৰ কবষ-বিপণি সাংকৰানতীয় বদিত অাংি যলাোৰ যকষতৰত আগৰহী যতবি উকৰহতীয়া উবেিযৰ কষক লগ হহ এবকাখি গােত িাি যকিাখবিা গােৰ ৰাজত এবকাটা যগাট খবল সাংবিষট যকামপািী অবধবিয়ৰৰ আওতাত কষক উৎপাদক যকামপািী বহচাবপ পঞজীয়িৰ িাবি আবিদি কবৰি পাবৰ
এফ বপ অrsquo গঠি কবৰবল যহাো লাি ক) এবক উবেিযৰ কষক যগাটৰ অাংি বহচাবপ কষক সকবল অবধক পৰবতব াবগতাৰলক ৰলযত কবষজাত সাৰগৰী যিো-বকিা কবৰি পৰাকক দৰ-দাৰ কৰাৰ অবধক সকষৰতা লাি কবৰি
20
খ) উননততৰ বিপণি সবিধাৰ িাবি কবষজাত সাৰগৰী যগাবটাোৰ সবিধা সৰহ পবৰৰাণত কৰা যলি-যদবি কষকসকলক পৰবকৰয়াকৰণ সাংৰকষণ িা পবৰিহি আবদৰ িাবি যহাো িযয়ৰ যকষতৰত অবধক ৰাবহ কৰাৰ সবিধা পৰদাি কবৰ
গ) এফবপঅrsquo সৰবহ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি বিিমাবচতকৰণযগৰবৰাং যপবকবজাং পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ দবৰ িযেসথা অেলমবি কবৰ অবধক ৰলয লাি কৰাৰ িযেসথা হাতত লrsquoি পাবৰ
) এফবপঅrsquo গঠিৰ দবাৰা চবপাোৰ আগবত আৰ বপেত িািা আনতঃগািবিৰলক সবিধা য বি যসউজগহ কবষ াবনতৰকীকৰণ িীতলিৰাল কবষ-পৰবকৰয়াকৰণ আবদৰ সবিধা িযেহাৰ কৰাত সহজ হয়
ঙ) এফবপঅrsquo সৰবহ বিজৰ িযেসায় পৰসাবৰত কবৰিৰ িাবি ইিপট সাৰগৰীৰ যদাকাি কাষটৰ যকনদৰ আবদ খবলি পাবৰ rsquoত কষক সদসযসকবল ৰাজ-সাহা য কত ৰলযত ইিপট আৰ যসো লাি কবৰি পাবৰি
এফবপঅrsquoৰ িাবি আবিদি জিািকল য াগাব াগৰ তিয
সচৰাচৰ এফবপঅrsquoসৰহ কবষ বিিাগ সৰিায় আৰ কষক কলযাণ বিিাগ আবদৰ দবাৰা ৰাজযসৰহত পবৰচাবলত যকনদৰীয় সাহা যপৰাপত আচবিৰ অধীিত যখালাৰ িযেসথা আবে আগৰহী কষকসকবল এই সাংকৰানতত সাংবিষট বিিাগৰ সঞচালক িা কষদৰ কষকৰ কবষ-বিপণি কিেবটময়াি আবদৰ সবত বিিদ তিযৰ িাবি য াগাব াগ কবৰি পাবৰ (ই-যৰইল ndash sfacnicin)
আপবি বক লাি কবৰি
21
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ বচবলাং আচবি ৰলধিী িযয়ত ৰাজসাহা যৰ হাৰ
১০০০ যৰবেকটি প মযনত (টকাযৰট)
১০০০ যৰটতকক যিবে আৰ ৩০০০০ যৰট প মযনত (টকাযৰট)
সিমাবধক (লাখ টকা)
১ ক) িৰাল ৰৰ আনতঃগািবি সমপকমীয় পৰকলপ ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (AMI) পিমৰ গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
১৩৩৩২০ ১১৬৬৫৫ ৮৭৫০০
১৩৩৩২০ ১০০০০০ ৭৫০০০
৪০০ ৩০০ ২২৫
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
22
কৰ িাং
সবিধাৰ পৰকাৰ যেণী ৰাজসাহা যৰ হাৰ
সিমাবধক ৰাজসাহা যৰ বচবলাং (লাখ টকা)
আচবি
খ) অিয বিপণি আনতঃগািবি পৰকলপৰ িাবি ndash ISAM আচবিৰ অধীিৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি উপ-আচবি (পিমৰ কবষ বিপণি আনতঃগািবি যগৰবৰাং আৰ যষটণডাৰমাইবজচি উননয়ি সেলীকৰণৰ আচবি) (AMIGS)
ক) উপৰ ৰাজয বচবকৰ উিৰাখণড বহৰাচল পৰবদি জনম-কাশমীৰ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপ আৰ অিযািয পািমতয তিা জিজাবতপৰধাি অঞচল খ) অিযািয অঞচলৰ িাবি ১ পঞজীকত কষক উৎপাদক সাংসথা ৰবহলা অিসচীত জাবতজিজাবতৰ বহতাবধকাৰী িা যতওবলাকৰ সৰিায় ২ িাকী সকবলা যেণীৰ বহতাবধকাৰী
৩৩৩৩ ৩৩৩৩ ২৫
৫০০ ৫০০ ৪০০
কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)
পািমতয অঞচল িবলবল সাগৰপষঠৰ পৰা গি ১০০০ বৰটাৰতকক অবধক উচচতাৰ অঞচলসৰহক িবজাো হয় অিসচীত জাবতজিজাবতৰ সৰিায়সৰহ ৰাজয চৰকাৰৰ সাংবিষট বিষয়াই পৰৰাণীকত কবৰি এই আচবিখি িতমৰাবি উিৰ-পেৰ ৰাজযবকইখিত পৰব াজয আৰ অিসচীত জাবতজিজাবতৰ িাবি উপলবধ সাধাৰণ যেণীৰ িাবি ৰাজসাহা যৰ অিবৰাদি পৰবকৰয়া ৫৮২০১৪ তাবৰখৰ পৰা িলিৎ যহাোকক িনধ কবৰ ৰখা হহবে সৰিমিাি বিপণি আনতঃগািবি
bull চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ িাবি দৰকাৰী সকবলা বিপণি আনতঃগািবি িযেসথা bull িজাৰ গহৰ দবৰ বিপণিকাৰীৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাধাৰণ সা-সবিধাসৰহ
23
bull যগৰবৰাং যষটণডাৰমাইবজচি আৰ ৰািৰ পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা যলবিবলাং যপবকবজাং আৰ ৰলয সাংব াজি িযেসথা (পণযৰ ধৰণ সলবি িকৰাকক) আবদৰ িাবি দৰকাৰী সা-সবিধা িা আনতঃগািবি
bull উৎপাদকৰ পৰা উপবিাকতাসাংসাধিবগাট সৰহীয়াকক কৰয় কৰা যকৰতাকলবক পৰতযকষ বিপণিৰ িাবি িযেসথা bull িীতল য াগাি িাংখল িযেসথাত কবষজাত সাৰগৰীৰ পবৰিহিৰ িাবি দৰকাৰী ৰীফাৰ যিি bull খাদয-িসয জৰা কবৰ ৰাবখিৰ িাবি ৰজতকৰণ আনতঃগািবি য বি গদাৰ ৰৰ িযেসথা
কাক য াগাব াগ কবৰি bull িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া যিাংক ৰাবজযক সৰিায় যিাংক আবদ bull সৰিায়ৰ দবাৰা যলাো পৰকলপৰ িাবি ৰাষটৰীয় সৰিায় উননয়ি বিগৰ (NCDC) bull কবষ বিপণিৰ সৰবিত আচবি (ISAM)ৰ কাবৰকৰী বিবদমিিাত িকা বিিদ তিয বিবৰাকত যেিচাইটত উপলবধ ndash wwwagmarknetnicin
24
অধযায় ৫ হজবেক কবষ
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) ndash বিবদমিােলী
পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা (PKVY) উবেিয হজবেক কবষ পিবত ৰাবি হrsquoল পাবৰবেবিকিাবে অিকল কৰ িযয়সাবপকষ পৰ বকতৰ সহায়ত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰা ৰকত কবষজাত সাৰগৰীৰ উৎপাদি পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিা হrsquoল ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি (NMSA)ৰ অধীিসথ কবষ সবাসথয িযেসথাপিা িীষমক কা মযসচীবৰ সমপৰসাবৰত ৰপ এই য াজিাৰ অধীিত যগাটবিবিক পিবত আৰ বপবজএে িযেসথা অেলমবিৰ ৰাধযবৰবৰ হজবেক কবষৰ পৰসাৰৰ কা মযসচী ৰপায়ি কৰা হহবে
হজবেক কবষ যকষতৰ বিিমাচিৰ আধাৰ ক) হজবেক কবষৰ িাবি বিিমাবচত অঞচল িা যকষতৰৰ এবলকা ৫০ একৰ যহাোৰ লগবত িাসমভে বিকটেতমী যহাো উবচত এই সমভেপৰ কবৰ তবলিৰ িাবি কষকৰ িাবি অিবৰাবদত চািবচৰীৰ পবৰৰাণ এক যহকটৰ যহাোৰ লগবত ৫০ একৰৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি পৰাপৰয বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ সবিমাচচ ১০ লাখ টকা আৰ সঞচালিা আৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ িাবি ৪৫ লাখ টকা ধা ময কৰা হহবে এবকাটা যগাটত িকা ৰঠ কষকৰ সাংখযাৰ বিনতৰ ৬৫ কষক উপানত আৰ কষদৰ কষক যহাোৰ দৰকাৰ এই বিয়ৰ িাসমভে পৰতযবক যগাটবত অেলমবি কৰাৰ দৰকাৰ আৰ বদবহ যকাবিা যকাবিা যকষতৰত যসয়া সমভেপৰ িহয় যতবনত পৰাপকষত ৰণডলিক িা চকৰবিবিত যসয়া সমপণম কবৰিকল যচষটা কৰা দৰকাৰ খ) সচৰাচৰ পাহাৰীয়া জিজাবত আৰ ৰখযতঃ িবষটবিিমৰ কবষ এবলকাত rsquoত ৰাসায়বিক দৰেয আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ সীবৰত িা যতবিই িগণয যতবি অঞচলবত হজবেক কবষৰ পৰসাৰতা িবিৰ িযেসথা কবৰি লাবগ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেিৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ এবকাটা অঞচলত িকা বিবিনন িসয আৰ কবষ পিবতক সাৰবৰ পৰমপৰাগত কবষ বিকাি য াজিাৰ পৰচলি আৰ পৰসাৰ
25
bull অবধক পবৰৰাণত হজে-ৰাসায়বিক দৰেয হজে-কীটিািক তিা হজে-সাৰৰ িযেহাৰ
আপবি লাি কবৰি
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১ যগাট গঠিৰ ৰাবধযবৰবৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ িযেসথাৰ পৰেতমি ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ আগত বপ বজ এে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাটৰ সাংখযা সমপকমীয় এক কৰম আচবি দাবখল কবৰি
১১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি ৫০ একৰ ৰাবটৰ যগাট গঠিৰ িাবি সথািীয় ৰাইজ িা কষকক উৎসাবহত কৰা
- - - বপবজএে পিবতৰ অধীিত পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি যগাট বিবিক হজে কবষ পিবতৰ অেলমবিৰ িাবি বতবিিেৰকল সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি
১১১ বিধমাবৰত অঞচলত কষকৰ সবত আবলাচিা আৰ সিা পাবত হজে কবষ কবৰিৰ িাবি যগাট গঠিৰ পৰবকৰয়া কষবক পৰবত ২০০ টকাকক
১০০০০ ০ ০ ৰঠ ৫০ একৰ এবলকাৰ কবষিবৰত হজেকবষৰ যগাট গঠিৰ িাবি চৰকাবৰ বিবদমষট অঞচল বিিমাবচত কবৰি আৰ যগাট গঠি পৰবকৰয়া আগি াই বিিৰ িাবি কষকসকলৰ সবত সিা পাবতি
১১২ হজবেক কবষৰ পিাৰকল যগাটৰ সদসযৰ িযেহাবৰকজঞাি ৰলক ভৰৰণ
১০০০০ ০ ০ যগাট গঠিৰ পােত চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা সাংবিষট জঞাি আৰ অবিজঞতা আহৰণ তিা সজাগতা সবষটৰ িাবি এবকাটা অবিজঞতাৰলক ভৰৰণৰ আবয়াজি কৰা হrsquoি
26
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবতযক কষকৰ িাবি ২০০ টকা
১১৩ যগাট গঠি বপবজএে অেলমবিৰ পৰবত কষকৰ বিবিবত আৰ যগাটৰ পৰা যগাটবটাৰ িাবি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বিিমাচি
০ ০ ০ চৰকাৰৰ তৰফৰ পৰা যগাটবটাৰ এজি যিতসথািীয় সৰল িযবকত বচিাকত কৰা হrsquoি আৰ যতও যগাটবটাক পৰবতবিবধতব কৰাৰ লগবত পৰবিকষণৰ পৰবিকষকৰ দাবয়তব পালি কবৰি
১১৪ যগাটৰ সদসযক হজে কবষ সমপকমীয় পৰবিকষণ ৩ টা পৰবিকষণ পৰবতবটাবত ২০০০০ টকাকক
৬০০০০ ০ ০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ পৰকলপৰ েৰাহৰ বিতৰত এিবচঅrsquoএফআৰবচওফআইবচএআৰৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয় আবদৰ বিবিষজঞৰ সহায়ত যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি বতবিটা যিবলগ যিবলগ পৰবিকষণৰ আবয়াজি কবৰি ক) ইয়াবৰ পৰিৰবটা পৰবিকষণ হrsquoি ndash bull িীজতবলিােমাৰীত পবল পবচাো bull হজে িীজ উৎপাদি
খ) ২য়বটা পৰবিকষণ হজে সাৰ আৰ পচি সাৰ পৰসতবত বিষয়ক ndash
bull যসউজসাৰ আৰ আবলত এবি গে যৰাপি
27
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
bull পচিসাৰ আৰ যকচসাৰৰ উৎপাদি আৰ িযেহাৰ
গ)৩য়বটা পৰবিকষণ হrsquoি হজেসাৰ আৰ হজে-কীটিািক বিষয়ক
bull পঞচগিয িীজাৰত জীোৰত ইতযাবদৰ িযেহাৰ আৰ পৰবয়াগ
bull হজে-সাৰৰ িযেহাৰ (িীজপবলৰ পবৰচ মযাযটাপাল জলবসঞচিযৰ কৰাহজবেক সাৰ আৰ কীটিািকৰ িযেহাৰ বিবধ)
ৰঠ ৮০০০০ ০ ০ ৮০০০০ ১২ বপবজএে পৰৰাণীকৰণ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ ১২১ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ
সমপকমীয় দবদিীয়া পৰবিকষণ ৰখয সৰল িযবকত পৰবতজিৰ িািদ ২০০ টকাকক
৪০০ ০ ০ ২০ জি ৰখয সৰল িযবকতৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মসচী ndash ক) কষকৰ পঞজীয়ি খ) হজেকবষ উৎপাদি আৰ পিবতৰ বলবপিিকৰণ গ) িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবত ) সিা আৰ পৰবিকষণৰ হাবজৰা িহী ৰখা আৰ তিয পবৰচালিা
28
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
ঙ) বপবজএে পৰাৰাণীকত হজবেক কবষ িযেসথাৰ পবৰচালিা আৰ যগাটৰ িবৰকা তিা দাবয়তব
১২২ পৰবিকষকৰ পৰবিকষি (২০) পৰবত যগাটৰ পৰবতজি ৰখয সৰল িযবকতৰ িািদ ২৫০ টকাকক ৩ বদিীয়া পৰবিকষণ
০ ৭৫০ ০ ৰাজয চৰকাবৰ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফআইবচএআৰ ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ সবত য ৌিিাবে ৰখয সৰলিযবকতসৰহৰ িাবি বিবৰাকত বিষয়ত পৰবিকষি কা মযসচী সমপনন কবৰি ndash ক) ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ ৰািদণড বিয়নতৰণ খ) হজবেকিাবে উৎপাবদত সাৰগৰীৰ যপবকবজাং যলবিবলাং যেবণডাং আৰ ৰাবকমবটাং গ) হজে-সাৰ আৰ হজে-কীটিািক পৰসতবতৰ িাবি দৰকাৰী ৰাজহো পবৰকাঠাবৰা
১২৩ কষকৰ অিলাইি পঞজীয়ি পৰবতবটা সদসয যগাটত ১০০ টকাকক ৫০ টাৰ িাবি
০ ৫০০০ ৫০০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াত কষকৰ সমপণম তিয য বি কবষৰ িৰঞজী িসযকৰৰ িযেহত সাৰগৰী কষক িপত সিা পৰবিকষণ ইতযাবদ বদ পঞজীয়ি কবৰি লাবগি পৰবতবটা যগাটৰ িাবি বিবয়াবজত ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ কিচালবণটণট এই তিয িালদবৰ ৰখাৰ িাবি দায়িি হrsquoি
29
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
১২৪ ৰাবটৰ িৰিা সাংগৰহ আৰ পৰীকষা (পৰবত িেবৰ পৰবতবটা যগাটত ২১টা িৰিা) পৰবত িৰিাত ১৯০ টকাকক বতবিিেৰৰ িাবি
৩৯৯০ ৩৯৯০ ৩৯৯০ ৰখয সৰলিযবকতজি কবষ আৰ উদযািিসযৰ পিাৰৰ পৰা িৰিা সাংগৰহৰ িাবি দায়িি িাবকি এবি িৰিা ৰাবজযক িা যকনদৰীয় ৰাবট পৰীকষাগাৰ আৰ আইবচএআৰ িা ৰাবজযক বিশববিদযালয়ৰ পৰীকষাগাৰত পৰীকষা কৰা হrsquoি এই পৰীকষাৰ ফলাফলৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ হজবেক কবষৰ িাবি বিাপ কত কবষ পিবতৰ যপবকজ এবকাটা যগাটৰ কষকসকলৰ িাবি আগিব াো হrsquoি
১২৫ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি হজবেক পিবতকল পবৰেতমিৰ সৰগৰ পৰবকৰয়াৰ তিয বলবপিিকৰাৰ পৰবকৰয়া য বি িযেহত পিবত িসযকৰৰ িযেহত সা-সাৰগৰী হজবেক সাৰ আবদৰ িযেহাৰ আবদৰ তিয সদসযই পৰবত ১০০ টকাকক ৫০ জিৰ
৫০০০ ৫০০০ ৫০০০ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰ আৰ পৰাৰিমদাতাই সৰগৰ যপবকজ অে যপৰকবটে আৰ পৰবতযক কষকৰ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ তিয যগাটৰ কা মযালয়ত বিয়াবৰকক সাংৰকষণ কবৰি
১২৬ যগাটৰ সদসযসকলৰ কবষ পিাৰৰ পবৰদিমি পৰবতিাৰ
১২০০ ১২০০ ১২০০ বপবজএে পৰাৰাণীকৰণৰ সবঠক ৰপায়িৰ িাবি পৰবতযক কষকৰ পিাৰ সবঠকধৰবণবৰ পবৰদিমি কবৰাোৰ
30
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পবৰদিমিৰ িািদ ৪০০ টকাককৰঠ বতবিিাৰ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৰঠ বতবিিাৰকক পবৰদিমি কৰা হrsquoি)
যকষতৰত ৰখয সৰল িযবকতজি দায়িি হহ িাবকি কবষ পিবত সমপবকম পবৰদিমিৰ সকবলা তিয তিা কষকৰ বদিবলবপ বিয়াবৰকক ৰখয সৰল িযবকতজবি বলবপিি কবৰ ািলগবত যতও সকবলা কষকক হজবেক কবষ সমপকমীয় বদিত পৰাৰিম বদয়াৰ লগবত যসয়া এবকাখি ৰাবয়ৰীত বলবখ াি
১২৭ এিএবিএলত িৰিাৰ অেবিষট বিবিষণ (পৰবত যগাটত পৰবত িেবৰ ৮ টাকক িৰিা) িৰিাই পৰবত ১০০০০ টকা
০ ৮০০০০ ৮০০০০ এিবচঅrsquoএফআৰবচঅrsquoএফৰ সহব াগত এলআৰবপ সদসযসকবল বিিমাবচত পিাৰৰ পৰা হজবেক িৰিা সাংগৰহ কবৰি এবি সাংগৰহীত িৰিা এিএবিএল পৰীকষাগাৰকল যপৰৰণ কবৰ তাত িকা কীটিািক আৰ অিযািয ৰাসায়বিক দৰেযৰ অেবিষটৰ পৰীকষা কবৰাো হrsquoি
১২৮ পৰাৰাণীকৰণ ৰাচল ০ ২০০০ ০ পবৰদিমি বলবপিি তিয তিা িৰিাৰ পৰীকষাৰ ফলাফলৰ বিবিত বপবজএে পৰৰাণপতৰ পৰদাি কৰা হrsquoি
১২৯ পৰৰাণীকৰণৰ িাবি পৰিাসবিক ৰাচল
২৬১৫০ ১৬৯০০ ১৬৯০০ এবকাটা যগাটৰ কা মযালয়ৰ বিবিনন যচাো-বচতাৰ খৰচ য বি কা মযালয়ৰ িািা সৰিয়ক আৰ ৰাটা এণটৰী অপাবৰটৰৰ দৰৰহা কা মযালয়ৰ আচিাি কবমপউটাৰ
31
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
বপৰণটাৰ যলখি সাৰগৰী আবদৰ িািদ এইবখবি অিমসাহা য আগিব াো হrsquoি
সিমৰঠ ৩৬৭৪০ ১১৪৮৪০ ১১২০৯০ ২৬৩৬৭০ ২ কষক যগাটৰ জবৰয়বত সাৰ িযেসথাপিা আৰ হজবেক িাইেবজি কষমণৰ িাবি
হজবেক গােৰ দিকীকৰণ হজবেক গােক দিক গৰহণৰ িাবি পৰকলপ অিবৰাদি সবৰবতৰ ওচৰত ৰাজয চৰকাবৰ এবকাখি কৰমআচবি দাবখল কবৰি
২১ এটা যগাটৰ িাবি হজবেক কবষৰ কৰম আচবি হজবেক গােৰ অনতিমবকতৰ িাবি ৰাজয চৰকাৰক গৰাণট-ইি-এইৰৰ ৰপত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১১ কবষিবৰক হজবেক ৰপকল পবৰেতমি পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ৫০০০০ ৫০০০০ পৰমপৰাগত কবষিবৰক হজবেক কবষিবৰকল পবৰেতমিৰ িাবি ৰাবট পৰীকষাৰ ওপৰত আধাবৰত িাবষমক কৰম আচবিৰ পৰসতবত তিা উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ তিা ৰাসায়বিক সাৰগৰীৰ পৰবেি যৰাধৰ িাবি বিবদমষট িবৰক পিকীকৰণ (খাল খাবনদ িা চাবৰওফাবল গে যৰাপি কবৰ) আবদৰ যকষতৰত আগিব াো সহায়
২১২ উপ কত কবষ পিবতৰ পৰবয়াগ হজবেক পবলিাৰী পৰসতবতৰ িাবি হজবেক িীজৰ কৰয় ৫০০ টকাকক পৰবত িেৰত
২৫০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ িাবষমক কৰম আচবি পৰসতবতৰ লগবত িবৰ পৰীকষা বিিমৰ উপ কত হজবেক কবষ পিবতৰ সচিা কৰা হrsquoি সকবলা কষক সদসযবক ৰাবটৰ পৰসতবত িসয সৰকষা েবৰকৰ ৰজবৰ তিা কবষ পিাৰত হজবেক িীজ িা যৰাপি
32
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
পৰবত একৰত ৰঠ ৫০ একৰ িবৰৰ িাবি
সাৰগৰী পৰসতবতৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সা-সাৰগৰীৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৩ পৰমপৰাগত হজবেক আদাি সাৰগৰী উৎপাদি যগাট য বি পঞচগেয িীজাৰত জীোৰত আবদৰ িাবি যগাবট পৰবত ১৫০০ টকাকক পৰবত একৰত ৫০ একৰৰ িাবি
৭৫০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক হজবেক আদাি সাৰগৰী পৰসতবতৰ যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
২১৪ হজবেক িাইেবজি বসথতকৰণ উবিদ য বি বিবৰবচবৰয়া যচচিাবিয়া আবদ একবৰ পৰবত ২০০০ টকাকক ৫০ একৰ
৫০০০০ ২৫০০০ ২৫০০০ পৰবতযক কষক সদসযবক িাইেবজি বসথৰ কৰা উবিদৰ যৰাপিৰ িাবি িীজ কৰয় িবৰ পৰসতবত গাত খনদা ৰজবৰ আবদৰ িািদ সহায় আগিব াো হrsquoি
২১৫ িিসপবতৰলক আৰক উৎপাদি যগাট পৰবত একৰত এটাকক যগাবট পৰবত ১০০০ টকা বহচাপত ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িিসপবত আৰক উৎপাদি যগাট গঠি আৰ পবৰচালিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী কৰয়ত (আইিা পলাবষটক িটল িাৰ বফলটাৰ যৰয়াৰ অিযািয) সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ২৫০০০০ ১০০০০০ ১০০০০০ ৪৫০০০০
33
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা ২২১ তৰল অণজীেবিবিককজে-
সাৰ পৰবয়াগ (িাইেবজি সাংব াগীকৰণফেবফট দৰেীকৰণপটাবেয়াৰ সঞচাৰীকৰণ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
২৫০০০ ০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ উৎপাদি িবিৰ িাবি তৰল অণজীেবিবিক হজে-সাৰ কৰয় আৰ ৰাবট িা িীজত ইয়াৰ পৰবয়াগৰ যকষতৰত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২২ তৰল হজবেক কীট িািক (োইকrsquoৰাৰমা বিবৰবৰ বচউৰrsquoৰিাে যিটাবৰবজয়াৰ বিউবিবৰয়া যিবেয়ািা যপবকলrsquoৰাইবেে িাবটমবেবলয়াৰ) একবৰ পৰবত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ সকবলা কষক সদসযবক িসযৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি তৰল হজবেক কীটিািকৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় কৰা হrsquoি
34
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২২৩ পৰবতযক কষবক বিজৰ অঞচলত সহজলিয ব বকাবিা পৰাকবতক িসয সৰকষা পিবত পৰবয়াগ কবৰি পাবৰ পৰবত একৰত ৫০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
০ ২৫০০০ ০ পৰবতযক কষক সদসযবক িসযৰ অপকাৰী জীে আৰ যৰাগ পৰবতবৰাধৰ িাবি বিৰ যকক িা বিৰ যতল কৰয় আৰ পৰবয়াগত সহায় আগিব াো হrsquoি
২২৪ এফবচঅrsquo ১৯৮৫ত বদয়া হিবিষটয অি ায়ী ফেবফট সৰি হজেসাৰ পৰবত একৰত ১০০০ টকাকক ৫০ একৰৰ িাবি
৫০০০০ ০ ০ িসযবকষতৰৰ ফেফৰাে িা বজাংকৰ পবৰৰাণ পণম কবৰিৰ িাবি ফেবফবট সৰি হজেসাৰ কৰয় আৰ পৰবয়াগৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
২২৫ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট (৭ ফট x ৩ ফট x ১ ফট) উৎপাদি যগাবট পৰবত ৫০০০ টকাকক ৫০ টা যগাট
২৫০০০০ ০ ০ যকচসাৰ উৎপাদি যগাট বিৰমাণৰ িাবি দৰকাৰী যকচ যগাবটাো গাত পৰসতবত ইটা গিা ৰজবৰ আৰ অিযািয যকচা সাৰগৰী য াগািৰ িাবি পৰবতযক কষক সদসযক সহায় কৰা হrsquoি
ৰঠ ৩২৫০০০ ৫০০০০ ০ ৩৭৫০০০ ২৩ সৰবিত সাৰ িযেসথাপিা
35
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩১ কবষৰ সা-সজবল (এেএএএৰ বিবদমিািসবৰ) ক) পাোৰ বটলাৰ খ) কিrsquo উইৰাৰ গ) যপৰী যেোৰ ) ফাৰrsquo অবপিাৰ ঙ) যৰয়াৰ চ) ৰrsquoজ যকি ে) টপ যপি যিবলনস
১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ এবকাটা যগাটৰ সদসযসকলৰ িাবি কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰৰ পৰা হজবেক কবষজাত সাৰগৰীৰ পৰবকৰয়াকৰণযগৰবৰাংপবৰসকাৰকৰণৰৰণা ৰৰা তিা ৰাবট ে কৰা আবদ কাৰৰ িাবি দৰকাৰী সা-সজবল(পাোৰ বটলাৰ কrsquoিrsquo উইৰাৰ যপৰী যেোৰ ফাৰrsquo অবপিাৰ ৰrsquoজ যকি টপ যিবলনস আবদ) িািাকল যলাোৰ িািদ বদি লগীয়া ধিৰ িযেসথা কবৰিকল যগাট এবকাটাক অিম সাহা য বদয়া হrsquoি এইবকষতৰত এেএৰএএৰ কা মযসচীৰ অধীিত কাষটৰ হায়াবৰাং যচণটাৰ অিবৰাবদত িবল ধবৰ যলাো হহবে এইবকষতৰত ৰাজয চৰকাবৰ এেএৰএএৰ আচবিৰ অধীিত অবতবৰকত সাহা যও আগি াি পাবৰ
২৩২ উদযাি িসযৰ িাবি যখাজ কাব াি পৰা সৰাংগৰ িযেসথা (এৰআইবৰএইে আচবিৰ বিবদমিােলী অিসাবৰ)
০ ০ ০ এৰআইবৰএইে আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
36
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
২৩৩ যগাহাবলহাহ-ককৰা পালিগাহবৰ পালি ndash পচিসাৰৰ িাবি যগাকল আচবি অি ায়ী)
০ ০ ০ যগাকল আচবিৰ অধীিত ৰাজয চৰকাবৰ ব বকাবিা অবতবৰকত অিম সাহা য পৰদাি কবৰি পাবৰ
ৰঠ ১৫০০০ ১৫০০০ ১৫০০০ ৪৫০০০ ২৪ যগাটৰ হজবেক সাৰগৰীৰ যপবকাং যলবিবলাং আৰ যেবণডাং ২৪১ বপবজএে লগrsquoসহ যপবকাং
যৰবটবৰবয়ল + হrsquoলrsquoগৰাৰ বপৰবণটাং পৰবত একৰত ২৫০০ টকাকক ৫০ একৰ
০ ৬২৫০০ ৬২৫০০ যপবকাং সাৰগৰী যলবিল পৰসতবত হrsquoলrsquoগৰাৰ েপা কৰা আবদ কাৰৰ িাবি আৰ হজবেক কবষসাৰগৰীৰ যেবণডঙৰ িাবি অিমসাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি এই ৰাবি যগাটৰ ৰখয সৰল িযবকতবয় পবৰচালিা কবৰি বপবজএে-ইবণডয়া যসউজ বচহনবট হজবেক যকষতৰৰ িাবি িযেহাৰ কৰা হয় বপবজএে-ইবণডয়া অবগমবিক বচহনবট সমপণমৰবপ পবৰেবতমত হজেকবষ যকষতৰৰ িাবি িযেহত হয় যলবিলৰ আবহম পৰসতত কবৰাবত যগাটৰ িাৰ বজলা তিা যেবণডাং কবৰাবত িযেহাৰ কৰা একক পৰৰাকট যপবকাং আবদৰ সবঠক তিয িকাৰ দৰকাৰ
২৪২ হজবেক সাৰগৰীৰ পবৰিহি (চাবৰচকীয়া িাহি ১৫ টি
০ ১২০০০০ ০ হজবেক সাৰগৰীৰ সাংগৰহ আৰ িজাৰকল পবৰিহি কবৰিৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি এই যকষতৰত
37
কৰ িাং
উপাদাি সহায়ৰ পবৰৰাি (টকা) ৰনতিয ১ৰ িেৰ ২ য়
িেৰ ৩ য় িেৰ
িাৰিহিকষৰতা কত) এটা যগাটৰ িাবি সিমাবধক ১২০০০০ টকাৰ সাহা য
ধিৰাবি চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি কৰয়ত িযেহাৰ হrsquoি
২৪৩ হজে কবষ যৰলা (সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ৩৬৩৩০ টকা)
০ ৩৬৩৩০ ০ যগাটসৰহক হজে কবষ যৰলা আবয়াজি কবৰিকল বিপিীৰ িযেসথা কৰা িািা বদয়া ৰজবৰ পৰচাৰ সাৰগৰী পবৰিহি তিা অিষঠাি পবৰচালিাৰ িাবি যহাো িযয়ৰ িাবি আবিমক সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰঠ ০ ২১৮৮৩০ ৬২৫০০ ২৮১৩৩০
উিৰ-পিমাঞচলৰ িাবি হজবেক কবষ ৰলয িাংখল অবি াি
উবললখিীয় বদিবিাৰ
bull যদিৰ উিৰ-পে অাংিত হজবেক কবষৰ সমভােিীয়তাৰ বদিবটাকল লকষয কবৰ কবষ আৰ কষক কলযাণ ৰনতৰালবয় এই যকনদৰীয় আচবিখিৰ পৰেতমি কবৰবে
bull এই অি ায়ী কবষ বিিাগৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলত হজবেক কবষৰ পৰসাৰ িবিৰ পৰবচষটা চবলাো হrsquoি bull যদিৰ উিৰ-পে অঞচলৰ ৰাজযসৰহ িাৰতৰ হজবেক সাৰগৰী যকষতৰকল উননীতকৰণৰ িযেসথা কৰা হrsquoি
38
bull কষক বহত যগাট (এফআইবজ) আৰ কষক উৎপাদক যকামপািীসৰহক সাংগৰহ একতৰীকৰণ িসয চবপাোৰ পােৰ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ িজাৰ িযেসথাৰ সবত সাংব াগ সথাপি আবদৰ জবৰয়বত সেল কবৰ যতালা হrsquoি
bull ইয়াৰ দবাৰা উিৰ-পিমাঞচলক বিজা হজবেক সাৰগৰীৰ যেণড সবষট কবৰ পৰাকক সকষৰ কবৰ যতালা হrsquoি bull জীে-হিবচতৰযত অবতিয় সৰবিিালী এই অঞচলবটাত িকা জীে-হিবচতৰই অবিক বিকলপ িসযৰ সনধাি বদয়াৰ িযাপক সমভােিা
উৎপাদিৰ পৰা পৰবকৰয়াকৰণ বিপণি আৰ সিমবিষত গৰাহককল বিতৰণ প মযনত সৰগৰ সবিধাসৰহৰ িযেসথা কত িাবণবজযকবিবিত হজবেক কবষ যগাট গঠিৰ লকষযবৰ যলাো এই ৰলয িাংখল বিকাি আচবিৰ অবত গৰতবপণম উপাদািসৰহ হrsquoল ndash
আপবি বক লাি কবৰি
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক ৰলয িাংখল উৎপাদি ক১ হজবেক উৎপাদি যগাটৰ গঠি ক১১ যগাট গঠি আৰ এেএফএবচ বিয়ৰািসাবৰ কষক উৎপাদি যকামপািী গঠি
৫০০ কষক অনতিমকত যহাো ৰঠ ১০০ এফবপবচৰ পৰবতযকবৰ িাবি ২০৩৭৫ লাখ টকাকক পৰবত কষকৰ িাবি ৪০৭৫ টকা
ক১২ কবষিবৰবত পৰবয়াজিীয় সাৰগৰী উৎপাদিৰ িাবি পবৰকাঠাবৰা হতয়াৰীৰ িাবি সহায় (পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক) আৰ কবষ-যকষতৰ িবহমিত উপাদািৰ িাবি পৰবত যহকটৰত ৩৭৫০ টকাকক
পৰবত যহকটৰত ৭৫০০ টকাকক দিাৰ = ১৫০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
ক১৩ গণসমপনন িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িািদ অিমসাহা য পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৩৫০০০ টকাৰ ৫০ িসয অি ায়ী পৰকত ৰলযকলবক সীবৰত
১৭৫০০ টকা পৰবত যহকটৰ
39
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
ক২ সমপৰসাৰণ যসো পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ সলিতা বিবিতকৰণ পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণ আবদৰ িাবি সাহা য ক২১ ৰাজযৰ ৰখয এবজনসীৰ দবাৰা পৰবয়াজিীয় সাৰগৰীৰ য াগাি বিতৰণ আৰ কবষ-সজবলৰ কাষটৰ
হায়াবৰাং যচণটাৰৰ িযেসথাৰ িাবি সাহা য পৰবত কষক উৎপাদি সাংসথাৰ িাবি ১০ লাখকক
ক২২ উৎপাদিৰ সৰয়ত পৰবিকষণ সহব াবগতা আৰ পৰাৰাণীকৰণৰ িাবি সহায় আৰ সমপৰসাৰণ যসো ক২২১ যসো য াগািধবৰাতাসকলৰ য াবগবদ পৰবিকষণ সহব াবগতা তিয সাংৰকষণ আৰ িসয উৎপাদিৰ
পৰাৰাণীকৰণ িযেসথা (এৰআইবৰএইে অিসাবৰ) পৰবত যহকটৰত ১০০০০ হক
খ ৰলয সাংব াজি পৰবকৰয়াকৰণ (যিাংকৰ সবত ঋণসাং কত এফবপবচ আৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি) খ১ িসয চবপাোৰ পােৰ ৰলয সাংব াজি ndash সাংগৰহ একতৰীকৰণ আৰ যগৰবৰাং সবিধাৰ িযেসথা খ১১ সাংগৰহ একতৰীকৰণ তিা যগৰবৰঙ যগাট গঠিৰ িাবি কা মযকৰী পবৰকাঠাবৰাৰ সথাপি যগাবট পৰবত
১৫ লাখকক (৭৫ ৰাজসাহা য) ১১২৫ লাখ
খ২ যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহিৰ সকবলা িযেসথাসহ ৰলয সাংব াজি আৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপি খ১১ ৮০০ লাখ টকা িা অবধক পবৰৰাণৰ ৰঠ বিিীয় িযয়সাবপকষ সৰবিত পৰবকৰয়াকৰণ যগাটৰ সথাপিৰ
িাবি যিাংকৰ ঋণ সাং কত যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা যৰ ৰপত অিবৰাবদত বিিীয় সাহা যৰ পবৰৰাণ এফবপবচৰ িাবি ৭৫ হল আৰ িযবকতগত উবদযাগীকল ৫০ িতাাংিকল সীবৰত
৬০০০০ লাখ
খ৩ ৰলয িাংখল যপবকবজাং সাংৰকষণ আৰ পবৰিহি খ৩১ সৰবিত যপবকাং গহ ৰঠ িযয় পবৰৰাণ ৫০ লাখ িা তবতাবধকৰ যকষতৰত এফবপবচকল ৭৫ আৰ
িযবকতগত যকামপািীকল ৫০ হাৰত ৰাজসাহা য আৰ এই পবৰৰাণ ৩৭৫০ লাখকলবক সীবৰত ৩৭৫০ লাখ
40
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
খ৩২ চাবৰচকীয়া পবৰিহি িাহি ৰঠ িযয় ১২ লাখ প মযনত ৫০ ৬০০ পৰবত এফবপবচপৰবয়াজি সাবপকষ
খ৩২১ ৰঠ িযয় ২৫ লাখ প মযনত িীতলীকত পবৰিহি িাহি (৭৫ ৰাজসাহা য এফবপবচৰ িাবি আৰ িযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ৫০)
১৮৭৫ লাখ
খ৩২২ পৰাক-িীতলীকৰণিীতল িৰালৰাইবপবিাং ককষ ১৮৭৫ লাখ গ ৰলয িাংখল বিপণি ndash যেবণডাং যলবিবলাং পৰাৰাণীকৰণ ৰািদণড বিয়নতৰণ খচৰা বিকৰী যকনদৰ ৰখয সাংসথাৰ দবাৰা সজাগতা আৰ পৰচাৰ গ১ যেবণডাং যলবিবলাং যপবকবজাং পৰচাৰ তিা পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰৰ পৰাৰাণীকৰণ (এলএে) পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ২ আবলাচিা চকৰসিা কৰমিালা যকৰতা-বিবকৰতা ৰীট িীলাৰ সিা উৎসে পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ
দৰকাৰ গ৩ পৰচাৰকা ময েপা গৰনথ িা পবসতকা বচবিৰা িা সথািীয় বিজঞাপিৰ দবাৰা গৰাজকৰ সজাগতা তিা তিযৰ
পৰসাৰৰ িযেসথা পৰসতাে অিসাবৰ বিবিত কৰাৰ দৰকাৰ
গ৪ ৰখয িজাৰত ৰ িািা পৰসতাে অিসাবৰ ৰলয িাংখল সহায়ক সাংসথা ১ ৰখয সাংসথাহজবেক সাৰগৰী িৰমআচবিৰ ৰপায়ি আৰ বিপণিৰ সবিধাৰ িাবি হজবেক অবি াি সথাপি ৰাবজযক বিবিত গঠি কৰা হrsquoি ১১ কৰমচাৰী জিিবকত ভৰৰণ আৰ আপদকালীি িযয় আিষঠাবিক সেলীকৰণ আৰ নতৰ-পাবত তিা সা-
সজবলৰ িািা িা কৰয় আচবিৰ ৰঠ িাবজটৰ ৫
41
কৰবৰক িাং
উপাদাি হাৰ (টকা)
১২ হজবেক পৰাৰাণীকৰণ সাংসথাৰ পৰবতষঠা কাবৰকৰী বিবদমিােলী পৰসতবত পৰবিকষণ ৰািেসমপদৰ জঞাি িবি তিা সাংসথাৰ পৰবতষঠাৰ সবিধাৰ িাবি পৰাৰিমদাতাৰ সহায় লrsquoিকল এককালীি সাহা য পৰদাি কৰা হrsquoি ৰািেসমপদৰ িািদ যহাো িযয় ৰাজয চৰকাবৰ িহি কবৰি
কাক য াগাব াগ কবৰি
ৰাবজযক প মযায়ত উিৰ-পেৰ ৰাজযসৰহৰ কবষউদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
বজলা প মযায়ত বজলা উদযািিসয বিষয়া বজলা কবষ বিষয়া িা উিৰ-পেৰ ATMA কা মযসচীৰ পৰকলপ সঞচালকসকল
42
অধযায় ৬ ndash উদযাি িসয (অবধক আয়ৰ িাবি ফলৰল িাক-পাচবল আৰ ফলৰ যখবত)
বক কবৰি bull কৰ ৰাবটৰ পৰা অবধক উপাজমি কবৰিকল উদযাি িসযৰ যখবত কৰক bull সবাসথযিাি িসযৰ িাবি উচচ ৰািবিবিষট যৰাপি সাৰগৰী িযেহাৰ কৰক bull ফলৰল-িাক-পাচবল অবধক বদি সবতজ কবৰ ৰাবখিকল িীতল িৰালিীতল গহ িযেহাৰ কৰক bull চবপাো পবৰসকাৰ কৰা যেণী অিসবৰ িাগ কৰা িা যগৰবৰাং সাংসাধি িা পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকবজঙৰ সবঠক যকৌিল পৰবয়াবগবৰ সিমাবধক
লাি আহৰণ কৰক bull পবলগহ লrsquo-টাবিলত আিতৰীয়া পাচবল আৰ ফল উৎপাদি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) উদযাি িসযৰ সাহা য ১ পাচবলৰ িীজ উৎপাদি (বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৫ যহকটৰ) ক) ৰকত পৰাগিকাৰী িসয ক) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০
িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ
ক) পৰবত যহকটৰত ৩৫০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
43
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) িণমসাংকৰ িীজ খ) সাধাৰণ অঞচলত ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৩৫ উ-পে আৰ বহৰালয়াি ৰাজয বটএেবপ আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপৰ িাবি ৫০ পৰবতযক িসযৰ িীজৰ ৰঠ উৎপাদি লকষয ৰাজয চৰকাবৰ বিধমাৰি কবৰি
খ) পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ উচচ পৰ বকতসমপনন িাচমাৰী (২-৪ যহকটৰ যগাট)
যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি সবিমাচচ ৪০ লাখ টকা পৰবতবটা যগাটৰ িাবি পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ পৰবৰট বিবিত সিমাবধক ৪ যহকটৰ এবলকাৰ িাবি সাহা য বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ৫০০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
২৫ লাখ পৰবত যহকটৰত
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
44
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩ কষদৰ িাচমাৰী (১ যহঃ যগাট) যগাবট পৰবত ১০০ লাখ টকা প মযনত ১০০ ৰাজহো খণডৰ িাবি িযবকতগত খণডক পৰবতবটা যগাটৰ িাবি সবিমাচচ ৭৫০ লাখ টকা পৰকলপ বিবিক কা ময বহচাবপ যকৰবৰট সাংলগন পাশবমিতমী ৰাজসাহা যৰ ৰপত বদয়া হrsquoি পৰবতযক িাচমাৰীবয় পৰবত িেবৰ এক যহকটৰ এবলকাত বিনতৰ ২৫০০০ বিধমাবৰত িহিষমীয় আাংবগক পৰজিিৰ পৰা উৎপাবদত ফলৰ পবল িকষ পৰজাবতৰ পবলসগবনধ গেযৰাপি িসয উৎপাদি কবৰি াৰ গণাগণ সৰবয় সৰবয় পৰৰাবণত কৰা হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৪ িতি অচমাৰ সথাপি ১ ফল-ৰল ক) িযয়িহল িসয
i আঙৰ বকবে লতাবিল আবদৰ দবৰ ফলৰল (বিপ জলবসঞচি িযেসথাসহ)
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ যেবলে আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ
পৰবত যহকটৰত ৪ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
45
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
ii ফলৰল (বিপ জলবসঞচি অবিহবি)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰ আবদৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত (৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) ষটৰবিৰী ১) বিপ জলবসঞচি আৰ
ৰালবচাং সহ সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১১২ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ২৮০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
46
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২) বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি ৰালবচাং তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
গ) কল (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ দটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
47
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
) ৰাবটকঠালআিাৰস (পবল) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ এটা বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৩৫ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৮৭৫০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঙ) কল (কলা-কষমণবটে কালোৰ)
48
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৩ লাখ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
চ) ৰাবটকঠালআিাৰস (কলা-কষমণ) ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ৫৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
49
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১২৫ লাখ টকা
ে) অবৰতা ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত (৭৫২৫)
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত দটা বকবসতত ((৭৫২৫)) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
50
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য দটা বকবসতত বহচাবপ বদয়া হrsquoি (৭৫২৫)
জ) অবত উচচ িতবৰ পিৰো িাবগো িা বৰৰrsquo অচমাৰ ১ বিপ জলবসঞচি সহ
সৰবিত যপবকজ যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৮০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ২০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৫০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বতবিটা বকবসতত বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ১২৫ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
ঝ) উচচ িতবত যৰাপি (আৰ ৰধবৰ বলচ ৰাবলৰ আবপল যিৰজাতীয় ফল ইতযাবদ)
51
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৬০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ (৬০২০২০) বদয়া হrsquoি বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
যহকটবৰ পৰবত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
খ) িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত ক) সাধাৰণ িযেধািত িযয়িহল ফলৰ িাবদ অিযািয ফলৰ যখবত
52
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১ বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপিসাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইএিএৰআইবপএৰ আৰ গেৰ যজাপ যচাো-বচতাৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক িহিষমী যিাবহাো গেৰ যকষতৰত দটা বকবসতত ৭৫২৫ হাৰত ধি বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
২ বিপ জলবসঞচি িযেসথা অবিহবি
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ হাৰত সিমাবধক ০৩০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত বতবিটা বকবসতত (৬০২০২০) সকবলা ৰাজযৰ িাবি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বতবিটা বকবসত বহচাবপ বদয়া হrsquoি
যহকটবৰ পৰবত ৬০০০০ টকা
এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইচ- এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ
৫ ৰেলা জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
53
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১) িীজজাতীয় ৰেলা আৰ কণডজাতীয় ৰেলা
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১২০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
৩০০০০ টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২) িহিষমীয় ৰেলা (জালক ৰালবেবি লাং জাইফল িা িাটবৰগ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ২০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ ফল (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২ যহকটৰ) ১ কটা ফল কষদৰ আৰ উপানত কষকৰ িাবি সাধাৰণ এবলকাত ৰঠ
িযয়ৰ ৪৫ আৰ অিযািয যেণীৰ কষকৰ িাবি ২৫ সাহা য বদয়াৰ বিপৰীবত উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ কণডজাতীয় ফল পৰবত যহকটৰত ১৫০ লাখ টকা
৩ বিবেনন িা লজ ফল পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
54
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ সগবনধ জাতীয় িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ িযয়িহল সগবনধ িসয
(পাটচাউবল বজবৰবিয়াৰ ৰrsquoজবৰৰী আবদ)
যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা পৰবত যহকটৰত
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ অিযািয সগবনধ িসয যৰাপিসাৰগৰী তিা আইএিএৰ আইবপএৰৰ খৰচৰ িািদ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ১৬০০০ টকা পৰবত যহকটৰত বদয়া হrsquoি ১) আৰ ২) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ যৰাপি িসয পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ ১ কাজ কrsquoকrsquo
55
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ক) বিপ জলবসঞচি সহ সৰবিত যপবকজ
যৰাপি সাৰগৰী আৰ বিপ জলবসঞচি তিা আইবপএৰআইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০৪০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক
পৰবত যহকটৰত ১০০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) বিপ জলবসঞচি অবিহবি যৰাপি সাৰগৰী তিা আইবপএৰ আইএিএৰৰ িািদ যহাো ৰঠ িযয়ৰ ৪০ হাৰত সিমাবধক ০২০ লাখ টকা পৰবত যহকটৰত ৬০২০২০ৰ বতবিটা বকবসতত বদবহ লবগাো গেৰ ৭৫ পৰিৰ ২ িেৰত আৰ ৯০ ৩য় িেৰত িাবে িাবক ক) আৰ খ) ৰ িাবি উিৰ-পে তিা বহৰালয় অঞচলৰ ৰাজযবকইখি বটএচবপ অঞচল আনদাৰাি-বিবকািৰ তিা লাকষাদবীপৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ধি বতবিটা বকবসতত সাহা য বহচাবপ বদয়া হrsquoি
পৰবত যহকটৰত ৫০০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
56
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৯ কাঠফলা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ক) উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
খ) িীজ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ১৫ লাখ টকাকক
গ) পচিসাৰ উৎপাদি যগাট ৰাজহো খণডৰ যকষতৰত ৰঠ িযয়ৰ ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ যকষতৰত ৪০ পবৰকাঠাবৰাৰ িািদ িযয়ৰ িাবি যকৰবৰট সাংলগন যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
পৰবত যগাটত ২০ লাখ টকাকক
57
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
১০ অিৎপাদিিীল অচমাৰৰ পিৰজজীবেতকৰণ আৰ গেৰ যচাো-বচতা (সিমাবধক ২ যহকটৰপৰবত বহতাবধকাৰী)
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত ৪০০০০
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১১ জলসমপদৰ সাংৰকষণ ক) ৰাজহো
পখৰীযখবতপিাৰৰ পখৰীপলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিাং কত যখবতপিাৰৰ জলাধাৰ
কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ ১০০ বৰটাৰ x ১০০ বৰটাৰ x ৩ বৰটাৰ িা তাতকক সৰ আকাৰৰ পখৰীৰ দবাৰা ১০ যহকটৰ কৰাণড এবলকাৰ জলবসঞচিৰ িাবি দৰকাৰী খৰচৰ ১০০ পৰrsquoৰাটা বিবিত বিনতৰ ৫০০ ৰাইকৰি পলাবষটক বফলম িা আৰবচবচ লাইবিাং িকা আৰ যকাবিা সৰাজ িা কষকৰ যগাটৰ দবাৰা ৰাবলকািাধীি আৰ পবৰচাবলত িযেসথা লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সাহা য যকেল পলাবষটক িা আৰবচবচ লাইবিঙৰ িাবিবি সীৰািি িাবকি অেবিয এিবৰগাৰ বহতাবধকাৰী যিাবহাোসকলৰ িাবি পখৰী িা কো খনদাৰ তিা
পৰবত পখৰীৰ িাবি সৰতল অঞচলৰ যকষতৰত ২০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
58
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
লাইবিঙৰ িািদ যহাো সৰসত িযয় এই আচবিৰ দবাৰা পাি পাবৰ
খ) িযবকতগত প মযায়ত জলাকষমণ িযেসথা - ২০বৰ x২০ বৰ x ৩ বৰটাৰ যজাখৰ পখৰীিলীিাদ কো আবদৰ িাবি পৰবত িবৰটাৰত ১২৫ টকাকক
৩০০ ৰাইকৰি পলাবষটকআৰবচবচ লাইঅবিাং সহ িযেসথাৰ ৫০ িযয় লাইবিাং িিকা পখৰীকোৰ িাবি (যকেল যিক কটি ৰাবটত) সাহা য ৩০ কৰকক বদয়া হrsquoি সৰ পখৰী িা কোৰ যকষতৰত পৰৰাটা বিবিত আৰ কৰাণড এবৰয়াৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সাহাসয অিবৰাবদত কৰা হrsquoি এবি সবিধাৰ যচাো-বচতা বহতাবধকাৰীবয় বিবিত কবৰি লাবগি
পৰবতযক যগাটৰ িাবি সৰতলৰ যকষতৰত ১৫০ লাখ আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ যকষতৰত ১৮০ লাখ টকা
১২ আবেত সৰবকষত কবষ ১যসউজ গহ
ক) যফি আৰ যপৰ িযেসথা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত সিমাবধক ৪০০০ িগম বৰটাৰ এবলকাৰ ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগমবৰত ১৬৫০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪৬৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ১৪২০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
59
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ১৪০০ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) পৰাকবতকিাবে যিবনটবলবটৰ িযেসথা ১ চঙাসদি গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগমবৰত ১০৬০ টকা (৫০০ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৯৩৫ টকা (gt৫০০ িগম বৰ-১০০৮ িগমবৰ প মযনত) পৰবত িগমবৰত ৮৯০ টকা (gt১০০৮
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
60
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰ ৰপৰা ২০৮০ িগম বৰহল) পৰবত িগমবৰত ৮৪৪ টকা (gt২০৮০ িগম বৰৰ পৰা ৪০০০ িগম বৰহল) পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি এই হাৰ ১৫ অবধক হrsquoি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৫৪০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৬২১ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৫০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
61
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৫১৮ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ যশবৰ যিট গহ ক) চঙা সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত িগম বৰত ৭১০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৮১৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) কাঠৰ সজজা িা গািবি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৪৯২ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৫৬৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িাহৰ সজজা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ২০ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ২০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰত ৩৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
62
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িগম বৰটাৰত ৪১৪ টকা
৩ পলাবষটক সৰাংগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ১০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰত ৬০ টকা আৰ পাহাৰীয়া অঞচলৰ িাবি পৰবত িগম বৰটাৰত ৭৫ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৪ োক ইি টাবিল পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৫ টা যগাটৰ িািদ ৫০ িযয় (পৰবতযক যগাটৰ আকাৰ ৮০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক হrsquoি যিাোবৰি)
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৫ পকষীপৰবতবৰাধী িা বিলা পৰবতবৰাধী যিট
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৫০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৩৫ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৬ পবল হাউেত গবজাো উচচৰলযৰ পাচবলৰ যৰাপি
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ১৪০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
63
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাৰগৰী আৰ যখবতৰ িািদ যহাো িযয়
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৭ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা অবকমৰ আৰ এনথবৰয়াৰৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৭০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৮ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা কাবিমচি আৰ জাবিমৰাৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৬১০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
৯ পবল হাউেযশবৰ যিট হাউেত কৰা যগালাপ আৰ বলবল ফলৰ যখবত আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি যহাো িযয়
পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ৪০০০ িগম বৰটাৰ প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত িগম বৰটাৰত ৪২৬ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১০ পলাবষটক ৰালবচাং পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ সিমাবধক এবলকাত ৰঠ িযয়ৰ ৫০
পৰবত যহকটৰত সৰতল িবৰৰ িাবি ৩২০০০ টকা আৰ পাহাৰীয়া
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
64
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ঠাইৰ িাবি ৩৬৮০০ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৩ সৰবিত পবষট আৰ কীট-পতাংগ িযেসথাপিাৰ যপৰাৎসাহি পৰসাৰ ক) আইবপএৰআইএিএৰৰ পৰসাৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ প মযনত
যহকটবৰ পৰবত সবিমাচচ ১২০০ টকাকক ৰঠ িযয়ৰ ৩০ পৰবত যহকটৰত ৪০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) যৰাগৰ আগজািিী যগাট (ৰাজহো খণডৰ যগাট)
১০০ িযয় যগাবট পৰবত ৬ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িায়rsquoকনটৰল পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ৯০ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) উবিদ সবাসথয বিবিক ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
65
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) পাতকলা বিবিষক পৰীকষাগাৰ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ৫০
যগাবট পৰবত ২৫ লাখ এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৪ হজবেক কবষ ক) হজবেক কবষৰ পৰবয়াগ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰ
এবলকাত যহকটবৰ পৰবত ১০০০০ টকা প মযনত িযয়ৰ ৫০ এই পবৰৰাণ ৰঠ বতবিিেৰত আদায় বদয়া হrsquoি আৰ তাবৰ পৰিৰ িেৰত ৪০০০ টকা আৰ ২য় তিা ৩য় িেৰত ৩০০০ টকাকক বদয়া হrsquoি এই আচবি পৰাৰাণীকৰণ পৰবকৰয়াৰ সবত সাংব াগ কবৰি লাবগি
২০০০০টকা পৰবত যহকটৰ
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
খ) হজবেক পৰাৰাণীকৰণ ৫০ যহকটৰৰ এটা িাষটাৰৰ িাবি ৰঠ ৫ লাখ টকাৰ ১৫০ লাখকক পৰিৰ ২ িেৰ আৰ ২00 লাখ ততীয় িেৰত
পৰকলপ বিবিক এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
66
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
গ) যকচসাৰ যগাটহজবেক উপাদাি উৎপাদি
পৰrsquoৰাটা বিবিত সথায়ী যগাটৰ যকষতৰত ৩০x৮x২৫ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি িযয়ৰ ৫০ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ৯৬ ি ফট আকাৰৰ (১২x৪x২) আৰ IS১৫৯০৭২০১০ পৰাৰাণীকত যিৰৰ িাবি ৫০ িযয় পৰবৰট বিবিত বদয়া হrsquoি
সথায়ী বিৰমাণৰ িাবি পৰবত ইউবিটত ১০০০০০ টকা আৰ HDPE িাবৰমবিৰৰ যকষতৰত ১৬০০০ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
১৫ চবপাোৰ পােৰ সৰবিত িযেসথাপিা ক) যপক হাউচ ৰলধিী িযয়ৰ ৫০ ৯ বৰx ৬ বৰ
আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৪ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিইএইেৰ উপ-আচবি
খ) কিবিয়ৰ যিলট চবটমাং যগৰবৰাং পবৰসকৰণ শসক-কৰণ আৰ ওজি যজাখাৰ সবিধা সহ সৰবিত যপকহাউচ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ বৰx ১৮ বৰ আকাৰৰ যগাটৰ িাবি পৰবত যগাটত ৫০ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
৬ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ
67
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
যগাটৰ িাবি ২৫ লাখ টকা
আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) িীতল ককষ (যষটবজাং) সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৩০ যৰবেক টি কষৰতাৰ এবকাটা যগাটৰ িাবি ১৫ লাখ টকা
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
ঙ) ভৰাৰযৰাণ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
২ িীতল িৰাল (বিৰমাণ সমপৰসাৰণ আৰ আধবিকীকৰণ) ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ৮০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
68
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত যৰবেকটিত ১০০০০ টকাকক (সিমাবধক ৫০০০ যৰবেক টি কষৰতা)
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি দৰকাৰী অবতবৰকত উপাদািৰ িাবি পৰবত যৰবেকটিত অবতবৰকত ১০০০০ টকাকক
এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ আৰ িীতল-িাংখলৰ আধবিকীকৰণ
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
সিমাবধক ২৫০ লাখ PLC যপবকবজাং লাইিে ৰক যলবিলাৰে উননত যগৰৰাৰ বিকলপ
69
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
পৰ বকত যষটবকাং বচবষটৰ ইিচবলেি আৰ যৰবফৰজাবৰচিৰ আধবিকীকৰণ ইতযাবদ
ঙ) িীতলীকত পবৰিহি িাহি সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
৯ যৰবেকটিৰ িাবি ২৬ লাখ টকা (NHM amp HMNEH) আৰ তাতকক কৰ কষৰতাৰ (৪ যৰবেকটিতকক কৰ িহয়) িাবি পৰৰাটা বিবিত
চ) পৰািবৰক ভৰাৰযৰাি বিনতৰ পৰবকৰয়াকৰণ যগাট
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবতবটা যগাটত ২৫ লাখ টকা
ে) পকি গহ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
পৰবত যৰবেকটিত ১ লাখকক
70
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
জ) িাসপীিেি বিিমৰকৰ িবকতৰ িীতল ককষ (৮ যৰবেকটি)
ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ৫ লাখকক
ঝ)
সাংৰকষণ গহ (কৰখৰচী) ৰঠ িযয়ৰ ৫০ িতি যগাটৰ িাবি পৰবতবটাত ২ লাখকক আৰ পৰণা যগাটৰ উননীতকৰণৰ িাবি পৰবতবটাত ১ লাখকক
ঞ) কৰখৰচী বপয়াজ ৰজত ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত যগাটত ১৭৫ লাখকক
ট) পো িণ িবকত িীতল ককষ ৰঠ িযয়ৰ ৫০ পৰবত ককষত ৪০০০ টকাকক
ঠ) সৰবিত িীতল-িাংখল য াগাি িযেসথা
সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰকলপ বিিমৰ পৰকলপত ওপৰৰ গ-১ ৰ পৰা গ-১৩হল িকা উপাদািৰ বিনতৰ
71
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
দটা িাবকি লাবগি সিমাবধক িযয় ৬০০ লাখ টকা
৪ সৰবিত পষট হাৰবিষট িযেসথাপিা িা চবপাোৰ পাচৰ সৰবিত িযেসথাপিা িাহৰ িাবি কটাৰ পােত
ৰজতকৰণ আৰ সাংসাধি িযেসথা
ৰঠ িযয়ৰ ৪০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫ লাখ টকা এৰআইবৰএইচৰ অধীিৰ এিএইচএৰ আৰ এইচএৰএিই এইেৰ উপ-আচবি
গ) ৰাষটৰীয় উদযািিসয িৰম (NHB) ১ ক) িযেসাবয়ক উদযাি িসযৰ বিকাি ১ ৰকবল পিাৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৩০
লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৩৭৫০ লাখ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ
পৰবত পৰকলপত ৭৫ লাখ (যখজৰ জলফাই আৰ যকিৰৰ িাবি ১২৫ লাখ)হক ২ যহকটৰতকক অবধক অঞচল সাৰৰা পৰকলপৰ িাবি
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
72
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ সাংৰবকষত আেৰণ পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫৬ লাখত সীৰািি যহাোকক পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰাজসাহা য বহচাবপ
২৫০০ িগমবৰটাৰতকক অবধক এবলকা সাৰৰা পৰকলপৰ িযয়ৰ িাবি ১১২ লাখ টকা পৰবত পৰকলপত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
৩ সৰবিত পষট হাবিমষট িযেসথাপিা পৰকলপ য বি যপকহাউে পকিককষ বৰফাৰ যিি খচৰা বিকৰী যকনদৰ পৰাক-িীতলীকৰণ যগাট পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ আবদ
অগৰগাৰী আৰ পিাদৰখী সাংব াগিযেসথাৰ বিবিতকৰণৰ িাবি সাধাৰণ অঞচলৰ িাবি পৰবত পৰকলপত সিমাবধক ৫০৭৫ লাখ প মযনত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ উিৰ-পে পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ িাবি ৰঠ পৰকলপ িযয়ৰ ৫০ সিমাবধক ৭২৫০ লাখ টকা যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ বদয়া হrsquoি যষটণডএলrsquoি পৰকলপৰ যকষতৰত NHM বিবধ ৰাবি চবলি লাবগি
পৰকলপই পৰবত ১৪৫ লাখ টকা পৰাক-িীতলীকৰণ যপক হাউে যগৰবৰাং যপবকাং িীতলককষ আবদ অবতবৰকত উপাদািবিাৰ যিবলগ যিবলগকক লি পৰা ায়
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
২ িীতলিৰালৰ বিৰমাণ সমপৰসাৰণআধবিকীকৰণ তিা উদযািিসযৰ ৰজতকৰণৰ িাবি ৰলধিী বিবিবয়াগ ৰাজসাহা য ক) িীতলিৰাল পৰকাৰ ১-
পৰািবৰক যৰবজিাইি গাঠবিৰ সাধাৰণ অঞচলৰ িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৩৫ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত এবলকাৰ
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত
73
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
িহৎ ককষ কত (gt২৫০ যৰবেকটি) আৰ একক উষণতা অঞচলসহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৭৬০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৭২০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৬৮০০যৰে
ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
খ)িীতলিৰাল পৰকাৰ ২- িহৰখী উষণতা আৰ সাৰগৰীৰ িযেহাৰৰ িাবি PEB গািবিৰ ৬টাকক অবধক ককষ কত আৰ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
74
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাধাৰণ সা-সাৰগৰী পবৰচালিাৰ সজবল
পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ সাহা যিকত কবৰি- ৫০০১-৬৫০০যৰটি কষৰতাৰ িাবি ৯৫০০ টকাযৰে ৬৫০১-৮০০০যৰটৰ িাবি ৯০০০টকাযৰে আৰ ৮০০১-১০০০০ যৰেৰ িাবি ৮৫০০টকা যৰে
গ) িীতল িৰাল পৰকাৰ ২- বিয়বনতৰত িাতােৰণৰ িাবি অবতবৰকত পৰ বকত সহ
িযবকতগত উবদযাগীৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০ যকৰবৰট বলাংকৰ যিক এবণডৰ চািবচৰী বহচাবপ ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ িৰালৰ িাবি
NHBযয় ৫০০০ যৰবেকটিতকক অবধক কষৰতাৰ পৰা ১০০০০ যৰবেকটি প মযনত পৰকলপসৰহ বিবৰাকতধৰবণবৰ
সৰবিত উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰমৰ উপ-আচবি
75
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাহা যিকত কবৰি ndash বিয়বনতৰত িাতােৰণ পৰ বকতৰ িািদ যহাো অবতবৰকতিযয়ৰ িাবদ ১০০০০ টকাকক পৰবত যৰবেক টিত
) িাবৰকল উননয়ি িৰম (CDB) ক) গণসমপনন যৰাপণ সাৰগৰীৰ উৎপাদি আৰ বিতৰণ ১ ৰাজহোিযবকতগত খণডত
িণমসাংকৰচাপৰ জাতৰ পবলৰ বিতৰণ
১ পৰবত একৰত ২৫০০০ পবলৰ িাবি ৰঠ খৰচৰ ২৫
পবলবয় পৰবত ৩৬ টকা উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
২ বিউবিয়াে িাবৰকল িীজ িাবগোৰ সথাপি
২ সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি িযয়ৰ ২৫ যহকটবৰ পৰবত ৬ লাখ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
76
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
৩সৰ িাবৰকল িাচমাৰী ৩ ৰাজহো খণডৰ িাবি ১০০ আৰ িযবকতগত খণডৰ িাবি ২৫
০৪ যহকটৰৰ পৰবতবট যগাটৰ িাবি ২ লাখ টকা
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) িাবৰকল যখবতৰ এবলকাৰ সমপৰসাৰণ ১ সাধাৰণ এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি
ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত উদযাি িসয উননয়ি
বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ক) ওখ জাত ক) ২৬০০০ টকা যহ
খ) িণমসাংকৰ খ) ২৭০০০ টকাযহ গ) চাপৰ গ)৩০০০০ টকাযহ ২ পাহাৰীয়া আৰ অিসবচত
এবলকা পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সিমাবধক ৪ যহকটৰৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ২৫ দটা সৰাি বকবসতত
ক) ওখ জাত ক) ৫৫০০০ টকাযহ
77
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
খ) িণমসাংকৰ খ) ৫৫০০০ টকাযহ
গ) চাপৰ গ) ৬০০০০ টকাযহ
গ) িাবৰকল যখবতৰ িাবি পৰ বকত বৰেি ১ যপাক-পতাংগ আৰ যৰাগাকৰানত িাবগোৰ িযেসথাপিাৰ িাবি পৰবয়াজিীয় পৰ বকতৰ বিকাি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক
উদযাি-িসযবিিাগ কবষ সৰিায় খণড আবদ বিিাগৰ িাবি ৫০ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িা যতবি সাংসথাৰ িাবি ২৫ লাখ ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ)পৰ বকতৰ পৰদিমি
78
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
i) ICAR(CPCRI)ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
ii) পৰকলপৰ ৫০ িযয়
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ
যকষতৰত ২৫
২ পৰবকৰয়াকৰণ আৰ উৎপাদ িহৰখীকৰণৰ িাবি পৰ বকতৰ উননয়ি আৰ পৰবয়াগ ক) পৰ বকতৰ বিকাি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৭৫ লাখ টকা i) পৰকলপৰ ১০০ িযয়
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
79
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৩৫ লাখ টকা
ii) পৰকলপৰ ৭৫ িযয় উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
খ) পৰ বকতৰ অবধগৰহণ পৰবিকষণ তিা পৰদিমি i)সকবলা চৰকাৰী পৰবতষঠাি আৰ সৰিায় সবৰবতৰ
িাবি ৰঠ িযয়ৰ ১০০ i) ICAR(CPCRI) ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰাবজযক উদযাি-িসযবিিাগ কবষ অিযািয ৰাজহো খণডৰ যগাট পঞজীকত সৰিায় সবৰবতৰ িাবি পৰবত পৰকলপত ২৫ লাখ টকা
ii) অিাচৰকাৰী সাংসথা িযবকতগত উবদযাগী তিা অিযািয গবেষণা সাংসথাৰ িাবি ৰঠ িযয়ৰ ৫০
ii) এজিীয়া কষককষকৰ যগাতঅিাচৰকাৰী
80
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
সাংসথািযবকতগত যকামপািীৰ িাবি ১০ লাখ টকাকল সীবৰত
গ) পৰ বকতৰ পৰবয়াগ i) ৰঠ খৰচৰ ২৫ হল সীবৰত যহাোকক যিক-এবণডৰ
যকৰবৰট ৰলধি ৰাজসাহা য i) পৰ বকত িযেহাৰৰ িািদ যহাো িযয়ৰ ২৫
ii) অিসচীত জাবতজিজাবত ৰবহলাৰ িাবি পৰকলপ িযয়ৰ ৩৩৩
ii) কষক যগাট অিাচৰকাৰী সাংসথাঅিযািয সাংসথাৰ যকষতৰত িযয়ৰ ২৫
iii) উচচ ৰলযৰ কবষৰ যকষতৰত আনদাৰাি-বিবকািৰ আৰ লাকষাদবীপত পৰকলপ িযয়ৰ ৫০
) পৰণা িাবৰকল িাগািত িকক যৰাপি আৰ পিৰজজীবেতকৰণ ১ িয়সীয়া আৰ
অিৎপাদিিীল গে কাবট যপবলাো
গবে পৰবত ১০০০ টকাকক যহকটৰত সিমাবধক ৩২ যজাপা গেৰ িাবি
৩২০০০ টকা যহকটৰ উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
81
কৰ িাং
সাহা যৰ ধৰণ সাহা যৰ িীবত সবিমাচচ সীৰা আচবিউপাাংি
ৰাজসাহা য পৰবত একক এবলকাত সিমাবধক ৰাজসাহা য
২ িকক যৰাোত সাহা য যহকটবৰ পৰবত সিমাবধক ৪০০০ টকা সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০
পবলবয় পৰবত ৮০ টকা
৩ সৰবিত িযেসথাপিা পিবতৰ পৰবয়াবগবৰ ইবতৰবধয িকা িাবগোৰ উননীতকৰণ
দটা সৰাি বকবসতত ৰঠ িযয়ৰ ২৫ ৭০০০০ টকাযহকটৰ
ঙ) িাবৰকল গেৰ িীৰাকৰণ আচবি ৰঠ বপৰবৰয়াৰ ৰাবিৰ ৭৫ ইয়াবৰ ৫০ বপৰবৰয়াৰ
িাবৰকল উননয়ি িবৰম আৰ ২৫ ৰাবজযক চৰকাবৰ বদি
৪-১৫ িেৰৰ পৰবতবজাপা গেৰ িাবি ৪৬৯ টকা আৰ ১৬-৬০ িেৰৰ গেৰ িাবি গবে পৰবত ৬৩৫ টকা ১০৩০ যসো কৰসহ
উদযাি িসয উননয়ি বৰেিৰ অধীিত িাবৰকল উননয়ি িৰমৰ উপ-আচবি
উদযািিসযৰ সৰবিত উননয়ি অবি াি আৰ ইয়াৰ উপ-আচবি সৰহৰ সবত য বি ৰাষটৰীয় উদযাি িসয অবি াি উিৰ-পে আৰ বহৰালয়ৰ ৰাজযসৰহৰ িাবি উদযাি িসয অবি াি ৰাষটৰীয় িাহ বৰেি িাবৰকল উননযি িৰম আৰ ৰাষটৰীয় উদযাি-িসয িৰম bull এবলকাৰ পবৰৰাণ উবললখ িকবৰবল যহকটৰ িবল ধৰা হrsquoি bull ৰলয-ৰািদণডৰ অিম হrsquoল ndash ৰাজসাহা যৰ বিৰপণৰ িাবি ৰলযৰ উধমতৰ ৰাি
82
কাক য াগাব াগ কবৰি ৰাবজযক উদযাি িসয বিষয়া উপ-সঞচালক (উদযািিসয) আৰ ৰাবজযক প মযায়ত উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক
যৰৌপালি
বক কবৰি
bull যৰৌপালি হrsquoল দবৰদৰিবৰহীি েবৰক কষকগৰাৰয েসৰাজ ৰবহলা আবদৰ দবাৰা পবৰচাবলত এক কবষ-বিবিক গৰাৰয কা মযসচী bull িাৰতৰ বিনন কবষ-জলিায়বে যৰৌপালিৰ িাবি বিষট সমভােিা আৰ সবিধা িহি কবৰ bull যৰৌপালবি পৰাকবতক সমপদৰ যকাবিা িযা াত িজবনমাোককবয় আয় আৰ বিবয়াগৰ সবিধা সবষট কবৰ bull যৰৌপালিযৰৌৰাবখবয় সচৰাচৰ অিবল য াো পৰাগবৰণ আৰ ফলৰ যৰৌৰ পৰা যৰৌৰস আৰ অিযািয উপজাত দৰেযৰ সবষটবৰ খাদয পৰসতবত
কবৰ bull যৰৌপালিৰ পৰা অিযািয উচচ ৰলযৰ যৰৌৰহ ৰাজাত সাৰগৰী য বি ৰবয়ল যজলী পৰপবলে যৰৌ-পৰাগ যৰৌ-বিষ যৰৌ-যেৰ আবদবৰা উৎপাদি
হয় bull যৰৌ-ৰাবখৰ জবৰয়বত যহাো পৰাগ-সাংব াবগ উৎপাদবিা িহল পবৰৰাবণ িবি কবৰ
আপবি বক পাি
83
কৰিাং উপাদাি MIDHNHMHMNEH ৰ অধীিত অিবৰাবদত সাহা যৰ হাৰ ১ যৰৌৰাবখৰ িাহৰ বিকাি আৰ িধমি ক) বিউবিয়াে (যপবৰগৰী) িাহৰ উৎপাদি গবেষণা পৰবতষঠািৰাজহো খণডৰ িাবি পৰকলপই পৰবত ২০ লাখ টকা খ) যৰৌৰাবখৰ পৰজিিকাৰীৰ দবাৰা যৰৌিাহ উৎপাদি পৰকলপই পৰবত ৪ লাখ অিিা ৰঠ িযয়ৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ ২ ৮ যফৰৰ যৰৌিাহৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি
৫০ িাহ যৰৌ) পৰবতযক িাহত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৩ যৰৌচাক চপাৰ আবদৰ বিতৰণ (পৰবতযক বহতাবধকাবৰৰ িাবি ৫০ টাকক যৰৌচাক চপাৰ)
পৰবতযক যৰৌচাকচপাৰৰ যগাটত ৮০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৪ যৰৌপালি সজবলৰ বিতৰণ (SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ এটা যচট (৪ টা যফৰৰ) আৰ FGPSSৰ ৩০ যকবজ যজাখৰ ১০ টা পাতৰ ১খি যিট আৰ এক যচট অিযািয সজবল)৫০ টা যৰৌিাহবহতাবধকাৰী
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত পৰবতযক যচটত ৮০০০ টকা িা ৰঠ খৰচৰ ৪০ ব বটাবেই কৰ হয়
৫ ৰািেসমপদ উননয়ি কা মযােলী সবনমলিআবলাচিাচকৰকৰমিালা ক) আনতজমাবতক প মায় পৰবতখিত ১০ লাখ টকা খ) ৰাষটৰীয় প মায় পৰবতখিত ৫ লাখ টকা গ) ৰাবজযক প মায় পৰবতখিত ৩ লাখ টকা ) বজলা প মায় পৰবত খিত ২ লাখ টকা ৬ পৰবিকষণ কা মযসচী ক) ৰাজযৰ বিতৰত হদবিক পৰবতযক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি ১০০০ টকা খ) ৰাজযৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
84
৭ পৰবিকষণৰলক ভৰৰণ-ৰাজযৰ আৰ যদিৰ িাবহৰকল পৰকলপ বিিমৰ
bull যৰৌপালকপাৰসৰহক অিযািযসকলৰ বিতৰত হিজঞাবিক পিবতবৰ যৰৌপালি কবৰিকল অিমাৎ ৰাতৰ যৰৌককষ িা চপাৰ ককষৰ পৰাবহ যৰৌ উবলওো ৰাণীৰাবখ অনতৰক িা একসিৰাৰৰ পৰবয়াগ ফৰবগৰৰ পলাবষটক যৰৌ পাতৰৰ িযেহাৰ SS ৰ যৰৌ বিসকাষকৰ িযেহাৰ আবদ পালি কবৰিকল অিবৰাধ জবিাো হrsquoল াৰ িাবি MIDH আচবিৰ অধীিত সাহা য লাি কবৰি পাবৰ
bull যৰৌিাহত যকবতয়াও যকাবিা এবণটিায়বটক িযেহাৰ কবৰি িালাবগ bull যকেল আিি হহ িকা যৰৌবহ বিসকাষণ কবৰি লাবগ bull হিজঞাবিক যৰৌপালিৰ িাবি সৰবয় সৰবয় এিবিবিৰ দবাৰা পৰচাবৰত পৰাৰিমসৰহ অিসৰণ কবৰি লাবগ
কাক য াগাব াগ কবৰি
bull বজলা উদযািিসয বিষয়া bull ৰাবজযক চৰকাৰৰ উদযািিসয বিিাগৰ সঞচালক bull কা মকৰী সঞচালক ৰাষটৰীয় যৰৌ িৰম বি উইাং বদবতীয় ৰহলা জিপি িেি িতি বদললী যফাি- ০১১-২৩৩২৫২৬৫ ইবৰইল ndash
nationalbeeboard2006gmailcom
85
অধযায় ৭ িীজ
বক কবৰি bull অঞচলবটাৰ জলিায়ৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ সদায় অিবৰাবদত জাতৰ িীজ িযেহাৰ কৰক অিবৰাবদত হাৰত িীজ িযেহাৰৰ লগবত অিবৰাবদত
কবষ যকৌিল পৰবয়াগ কৰক bull পৰবত বতবিিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ য হ ধাি ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰৰাহৰ িাবদ) যতলজাতীয় িসয (ৰাই সবৰয়হ আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবহবৰ)
আবদৰ িীজ সলবি কৰক ৰাকক িাজৰা যজাোৰ ৰহৰৰাহ ৰাই সবৰয়হ আৰ স মৰখী ফলৰ িীজ দিেৰৰ ৰবৰ ৰবৰ তিা িণমসাংকৰ জাত আৰ বিবট িীজ পৰবতিেবৰ সলবি কৰক
bull সদায় সবীকবতপৰাপত সাংসথাৰ পৰা পৰৰাবণত িীজ কৰয় কৰক আৰ ঠাণডা শকাি তিা পবৰসকাৰ ঠাইত িীজ সাংৰকষণ কৰক bull সদায় যিাধি কৰা িীজ িযেহাৰ কৰক আৰ বসচাৰ আবগবয় িীজৰ বিশিতা অাংকৰণ অপতণৰ গবটৰ বৰহবল হহ িিকা আবদ গণবিাৰ
পৰীকষা কবৰ লওক
আপবি বক লাি কবৰি ক) িীজ বিতৰণৰ িাবি সাহা য
কৰ িাং
িসয পৰাৰাণীকত িীজৰ বিতৰণৰ যকষতৰত সাহা য আচবিউপাাংি
১ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
86
২ িীজৰ বিতৰণ i) উচচ উৎপাদিকষৰ িীজ ক) ধাি আৰ য হ খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয গ) ৰাহজাতীয় িসয ii) িণমসাংকৰ িীজ ক) ধাি খ) যৰাটা দািাজাতীয় িসয
বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ১৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ২৫ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ বকবলাগৰাবৰ পৰবত ৫০ টকা িা ৰঠ ৰলযৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
৩ হতলিীজ িসয (িাদাৰ স মযৰখী ফল চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ চফোোৰ বতল গবজবতল বলিবচৰ িা বতবচ এৰা)
বতলৰ িাবহবৰ ১৫ িেৰতকক অবধক যিাবহাো জাতৰ যকষতৰত ৰঠ ৰলযৰ ৫০ হাৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ২৫০০ টকাকলবক সীবৰত বতল আৰ িণমসাংকৰ জাতৰ িীজৰ যকষতৰত কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৪ পাৰত সাংৰবকষত িীজৰ ৰাি উননত যহাোকক ৰািবিবিষট িীজৰ উৎপাদি সমভেপৰ কবৰিৰ িাবি সকবলা িসযৰ িীজৰ িবিয়াদীপৰৰাবণত িীজ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
কষবক পৰবত এক একৰ ৰাবটৰ িাবি দৰকাৰী িীজৰ িাবি দািাজাতীয় খাদযিসযৰ িীজৰ ৰলযৰ ৫০ হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয াহ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৬০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ গাও আচবিৰ অধীিৰ িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ িাবি িকা উপ-আচবি (SMSP)
87
৫ কষক আতমসহায়ক যগাট এফবপঅrsquo আবদৰ িাবি যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ িবিয়াদী পৰৰাবণত িীজৰ বিতৰণ (যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ৬০ আৰ ৰাজয চৰকাৰৰ ৪০)
যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ আৰ যসউজসাৰৰ িীজৰ ৰলযৰ ৭৫ ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি (NMAET) িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি তিা িীজগাও আচবিৰ অধীিত যতলজাতীয় ৰাহজাতীয় াহ তিা যসউজসাৰ িসযৰ পৰাৰাবণত উৎপাদি
৬ হতলবখজৰৰ পবল িা গজাবল কষকৰ বিজা সৰগৰ আিাদী ৰাবটকবষিবৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকাত সীৰািি যহাোকক দৰকাৰী যৰাপি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৮৫
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৭ হতলবখজৰ ফলেতী যহাোৰ সৰয়বোোৰ িাবি কবষযচাোবচতা আবদৰ িািদ যহাোৰ িযয়ৰ িাবি সাহা য
ফলেতী যহাোকলবক সৰয়বোোত চাবৰিেৰৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১৬০০০ টকাৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ খৰচৰ ৫০ ২৫ যহকটৰ প মযনত িেৰত পৰবত যহকটৰৰ িাবি ৪০০০ টকাকক
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
৮ ৰৰাপাট আৰ যৰষটা িীজ গাও আচবি
পৰবত কইণটল পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদিৰ িাবি ৫৫০০ টকা এিএফএেএৰ িযেসাবয়ক িসয (ৰৰাপাট)
৯ ICAR আৰ SAU ৰ পৰা হতলিীজৰ েীৰাৰ িীজৰ কৰয়
DACamp FW আৰ ICAR ৰ িীজ বিিাগৰ দবাৰা বিধমাবৰত েীৰাৰ িীজৰ সমপণম ৰলযৰ পবৰবিাধ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
খ) িবিয়াদী আৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদিৰ িাবি সাহা য ১০ i) িণমসাংকৰ িীজ (ধাি) কইণটবল পৰবত সিমাবধক ৫০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০ উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
88
ii) উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ পৰৰাবণত িীজ (ধাি আৰ য হ)
কইণটবল পৰবত সিমাবধক ১০০০ টকাকল ৰঠ ৰলযৰ ৫০
উপহল যসউজবিপলেৰ সচিা
১১ ৰাহজাতীয় িসয (ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ ৰচৰ ৰটৰ িটৰাজৰাহ আৰ ৰি)
উচচ উৎপাদিকষৰ জাতৰ িীজ পৰবত বকগৰাত ২৫ টকা হাৰত িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ হয়
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি
১২ িযবকতউবদযাগী আতমসহায়ক যগাট আবদবক ধবৰ সকবলা িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য
ক) সাধাৰণ অঞচলত পৰকলপৰ ৰঠ িযয়ৰ ৪০ আৰ পাহাৰীয়া তিা অিসবচত অঞচলৰ িাবি ৫০ হাৰত যকৰবৰট বলাংকৰ যিক-এবণডৰ ৰলধিী ৰাজসাহা য সবিমাচচ সীৰা পৰকলপই পৰবত ১৫০ লাখ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি াি িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি- িযবকতগত খণডত িীজ উৎপাদি িবিৰ িাবি সাহা য বিতাি
গ) সকবলা হতলিীজ িসযৰ িাবি ১৩ িবিয়াদী িীজ উৎপাদিৰ িাবি
সাহা য বিগত ১০ িেৰত ৰকবল কৰা সকবলা জাতিণমসাংকৰ জাতৰ িাবি কইণটলত ১০০০ টকাকক আৰ বিগত ৫ িেৰত ৰকবল কৰা জাতৰ িাবি অবতবৰকতিাবে কইণটলত ১০০ টকাকক পৰৰাণীকৰণ তিা উৎপাদিিযয়ৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি কষকক ৰঠ ৭৫ ৰাজসাহা য আৰ িীজ উৎপাদক সাংসথাকল ২৫ ৰাজসাহা য সাংবিষট বিষয়ত সহায় পাি ndash ৰাবজযক কবষ বিিাগৰাবজযক িীজ বিগৰ িাবফৰ কিকrsquoইফবকাবহল আইএফএফবৰবচ যকনদৰীয় িহ-ৰাজয সৰিায় য বি এিবচবচএফ
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
89
১৪ পৰৰাবণত িীজৰ উৎপাদি ঐ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ িীজ আনতঃগািবিৰ উননয়ি বিপ জলবসঞচলৰ িলী পতা পিাৰ সৰাি কৰা পিাৰৰ যজওৰা কা মযালয় গহৰ বিজলীসাংব াগ পাৰৰ যৰবচি আবদ িাদ বদ িীজ আনতঃগািবি য বি যেবচাং েrsquoৰ আদৰমতাহীি কবৰি পৰাৰ সবিধা কত িীজ গদাৰ জলবসঞচি িযেসথা য বি িলীিাদকো ৰটৰ পামপ বৰাংকলাৰ আবদবক ধবৰ সবিধাৰ িাবি ৫০ প মযনত সাহা য বিবিনন বৰেিত অনতিমকত িসযৰ িীজযৰাপি সাৰগৰী উৎপাদিত জবিত ৰাজয চৰকাৰৰাবজযক িীজ বিগৰ পাৰত ইয়াবৰ ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰৰ পাৰৰ িাবি ৭৫ িাৰত চৰকাৰৰ সাহা য আৰ ১০০ সাহা য ৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়কবষ বিজঞাি যকনদৰক দবাদি পবৰকলপিাৰ সৰয়বোোত এিএৰঅrsquoঅrsquoবপ ত যলাো হতলিীজৰ বৰবি-বৰেি-১ত ৰঠ অিবৰাবদত ধিৰ সবিমাচচ ১ হল ৰঞজৰীৰ ধিৰ পবৰৰাণ সীৰািি িাবকি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
১৫ ক)
িীজ আনতঃগািবিৰ সবিধা সবষট (ৰাজহো খণডৰ িাবি) িীজ পৰবকৰয়াকৰণ সবিধা
১০০ যকনদৰীয় চৰকাৰৰ অাংি ১-িীজ পৰবকৰয়াকৰণ পৰকলপ পৰবতষঠা ১০০০ যৰবেকটি ২০০০ যৰবেকটি ৩০০০ যৰবেকটি আৰ ৫০০০ যৰবেক টি (য হৰ িাবষমক পৰবকৰয়াকৰণ কষৰতাৰ বিবিক)ৰ িাবি বিবিনন ৰৰলাৰ আবহম অিসাবৰ গৰাণট-ইি-এইৰ উপলবধ সাহা য বিবনাকত হাৰত উপলবধ
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
90
সাৰগৰী িাবষমক কষৰতা (যৰবেক টি)
১০০০ যৰবেক টি
২০০০ যৰবেক টি
৩০০০ যৰবেক টি
৪০০০ যৰবেক টি
৫০০০ যৰবেক টি
ৰখয সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ২৭৯০ ৩২৯০ ৪৭১০ ৫৬২০ ৬২৮০
আিষাংবগক সজবল নতৰ-পাবত
লাখ টকা ৯৯০ ১০১০ ১৩৯০ ২০৭০ ২১৩০
সিমৰঠ ৰলয
লাখ টকা ৩৭৮০ ৪৩০০ ৬১০০ ৭৬৯০ ৮৪১০
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
২- ৰ সাংগৰাহক ৰিাবয়াং যপলটফৰম গহ বিৰমাণৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ যকষতৰত দৰকাৰী পৰকলপৰ িাবষমক কষৰতাৰ (MT)
পৰকলপৰ গহ আৰ সাংগৰাহক িাৰাণডাৰ যজাখ
িাবয়াং যপলটফৰম সিমৰঠ (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
১০০০ ৪৫০ ৭০০০ ৩১৫০ ১০০ ১২০০ ১২০ ৩২৭০ ২০০০ ৫২৫ ৭০০০ ৩৬৭৫ ২০০ ১২০০ ২৪০ ৩৯১৫ ৩০০০ ৭০০ ৭০০০ ৪৯০০ ৩০০ ১২০০ ৩৬০ ৫২৬০ ৪০০০ ৮০০ ৭০০০ ৫৬০০ ৪০০ ১২০০ ৪৮০ ৬০৮০ ৫০০০ ১০০০ ৭০০০ ৭০০০ ৫০০ ১২০০ ৬০০ ৭৬০০
91
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ পৰবকৰয়াকৰণ যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
১৫ খ)
িীজ ৰজতকৰণ সবিধা বিবিনন ধৰণৰ িীজ ৰজতকৰণ গৰাৰ তিা যপবলট িা যপবকট কিাৰ যৰয়াৰ ৰাষটাৰ আবদৰ িাবিও বিিীয় সাহা যৰ সবিধা আবে এই অিসবৰ িকা সবিধাসৰহ তলত বদয়া হrsquoল ndash বিেৰণ কষৰতা
যৰবেক টি আকাৰ (িগম বৰ)
হাৰ (টকা িগম বৰ)
ৰঠ িযয় (লাখ টকা)
সিমৰঠ (লাখ টকা)
এবচবজআই চীট সহ িৰাল
১০০০ ৭০০ ৭০০০ ৩১৫০ ৪৯০০
যিবণটবলবটৰ সৰাি চালৰ িৰাল
১০০ ৭০০ ৭৫০০ ৩৬৭৫ ৫২৫০
আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৪০০০ ৪৯০০ ১৪০০
িাতািকবলত আৰ আদৰমতািািক িৰাল
১০০ ১০০ ১৮০০০ ৫৬০০ ১৮০০
ৰপায়িকাৰী সাংসথাই পৰবয়াজিািসাবৰ বিবদমষট কষৰতাৰ িীজ িৰাল সথাপি কবৰি পাবৰি আৰ এই অিসাবৰ বিিীয় সাহা য পৰrsquoযৰট বিবিত আগিব াো হrsquoি
ৰাষটৰীয় কবষ পৰ বকত আৰ সমপৰসাৰণ অবি ািৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-অবি াি
92
১৬ বিবদমষট জাতৰ িীজৰ লকষযবিধমাবৰত উৎপাদি (VSTSP)
েীৰাৰ িবিয়াদী িীজৰ সলিতা তিা পৰৰাবণত আৰ িবিয়াদী িীজৰ চাবহদা অি ায়ী ৰাষটৰীয় িীজ বিগৰবিিমাবচত এেএেবচ ৰাবজযক চৰকাৰৰ সাংসথা আইবচএআৰ ৰাবজযক কবি আৰ তাৰ অধীিৰ কবষ বিজঞাি যকনদৰ আনতজমাবতক পৰবতষঠাি আবদকল পৰকলপ বিিমৰ িযেসথাৰ দবাৰা িীজ উৎপাদিত যহাো িযয়ৰ ৭৫ অহমতা- জাতিণমসাংকৰ িীজ ৫ িেৰতকক যিবে ি া হrsquoি িালাবগি
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলপাৰ বৰেি (NMOOP)
) ৰাষটৰীয় িীজ বৰজািম ১৭ পৰাকবতক দব মযাগ িা অিােিীয়
পবৰবসথবতৰ যজাৰা ৰাবৰিৰ িাবি হসৰৰযাদী আৰ ৰধযৰীয়া সৰয়ৰ িসযৰ জাত
১ িীজৰ ৰলয -১০০ ২ িযেসথাপিা িযয় ndash ক) পৰবকৰয়াকৰণ আৰ যপবকাং িযয় ndash ৩০০ টকাকইণটল খ) পবৰিহি িযয় ndash ২০০ টকাকইণটল ৩ িীজ িৰালৰ আনতঃগািবিৰ িযয় ndash ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৫৭৭৪ লাখ টকা ৪ নতৰ-পাবত পৰকলপ গহ সাংগৰাহক যশবৰ আৰ িাবয়াং যপলটফৰম কৰয়ৰ িাবি সাহা য - ১০০০০ কইণটল কষৰতাৰ িাবি ৭০৫০ লাখ টকা ৫ সাৰগৰী যহণডবলাং সজবলৰ িযয় ndash পৰবত কইণটলত ৫০ টকা (এিাৰ) ৬ বফউবৰবগচি যৰবয়াং ধবলবিহীি পবৰবেিৰ িযেসথা দৰ কৰা আতবৰাো তিা যতবিধৰণৰ েবৰক জবিত িকা কাৰৰ িাবি যসোিযয় ndash কইণটবল পৰবত ১০ টকা (পৰবত িেবৰ) ৭ অিপব াগী িীজ িাদ বদয়াৰ িািদ িযয় ndash বিধমাবৰত ষটকৰ ১০ গবট আৰ িীজৰ দাৰৰ ৰাজৰ পািমকয
ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ তিা পৰ বকত বৰেিৰ (NAMET)ৰ অধীিত িীজ আৰ যৰাপি সাৰগৰীৰ উপ-বৰেি
93
৮ কবমপউটাৰাইবজচিৰ কষট
কাক য াগাব াগ কবৰি বজলা কবষ বিষয়া খণড কবষ উননয়ি বিষয়াATMA ৰ পৰকলপ সঞচালক ৰাবজযক িীজ বিগৰ
94
অধযায় ৮ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকত
বক কবৰি
bull ৰাবটৰ পবৰৰাণ আৰ িসযৰ ওপৰত বিিমৰ কবৰ উপ কত নতৰসজবল িযেহাৰ কৰক bull িযয়িহল সজবলৰ যকষতৰত কষক যগাট গঠি কবৰ িাৰাঅাংিীদাৰীতবৰ বিবিত িযেহাৰ কৰক bull িবৰ সমপদৰ সাংৰকষণ কৰক আৰ ইয়াৰ িাবি বজবৰা বটল চীৰ বিল যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যহপপী চীৰ বিল যৰাটাবিটৰ আবদ পৰবয়াগ
কৰক bull পাৰ াবনতৰক পৰীকষণ আৰ পৰবিকষণ পৰবতষঠাি কবষ বিজঞাি যকনদৰ আবদৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ উপ কত িযেহাৰ সৰয়ািসবৰ লি লগীয়া
তি আৰ চাবিমবচাং আবদৰ বিষবয় জাবি লওক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কবষ- াবনতৰকীকৰণৰ উপ-বৰেি
১ কবষৰ নতৰ-পাবত আৰ আবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
95
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১ ক) যেকটৰ i) যেকটৰ (০৮ ৰ পৰ ২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১০০০০০ ৩৫ ৭৫০০০ ২৫
ii) যেকটৰ (gt২০ৰ পৰা ৭০ বপবটঅrsquo অশবিবকত)
১২৫০০০ ৩৫ ১০০০০০ ২৫
১ খ) পাোৰ বটলাৰ i) ৮ বিএইচবপৰ তলত ৫০০০০ ৫০ ৪০০০০ ৪০ ii) ৮ বিএইচবপ আৰ তাৰ ওপৰত ৭৫০০০ ৫০ ৬০০০০ ৪০ ১ গ) ধাি যৰাো নতৰ i) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ (৪ িাৰী) ৯৪০০০ ৫০ ৭৫০০০ ৪০ ii) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ ক) ৪-৮ িাৰীতকক যিবে খ) ৮-১৬ িাৰীতকক যিবে
২০০০০০ ৪০ ২০০০০০ ৪০
১ ) সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰ কাৰ িাইণডাৰ ১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
96
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii) সবয়াংবকৰয় ইউবৰয়া বেবকবটাং বৰপ যপলচবৰণটইউবৰয়া পৰবয়াগকাৰী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
১ ঙ) যসপবচবয়লাইজৰ সবয়াংচাবলত নতৰ i) বৰপাৰযদাো নতৰ ii) পষট হrsquoল বৰগাৰঅগৰ iii) বিউবৰবটকঅিয যৰােিী নতৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
97
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
১চ) সবয়াংচাবলত উদযািিসয নতৰ i) ফলবেঙা নতৰ ii) গে কলৰ বদয়া িা পৰবিাং নতৰ iii) ফল হাৰবিষটাৰ iv) ফল যগৰবৰাং কৰা নতৰ v)যেক েলী vi) িাচমাৰী বৰবৰয়া বফবলাং নতৰ vii) িহৰখী হাইিবলক পিবত viii) পৰবিাং িাবৰাং যগৰবটাং বশববয়বৰাং আবদৰ িবকতচাবলত সজবল
১২৫০০০ ৫০ ১০০০০০ ৪০
98
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ িা পাোৰ বটলাৰ চাবলত সজবল পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) উইৰ যিচাৰ x) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xi) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০
৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০
৪০
99
xv) পাোৰ যহৰrsquo xvi) কৰাষট যেকাৰ xvii) ৰটrsquo কাবলটবিটৰ
ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০
xviii) বচবজল পলাউ i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১০০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৬০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৮০০০
৪০ ৪০
২ খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ i) পষট হrsquoল বৰগাৰ ii) আল যৰাো নতৰ iii) আল খনদা নতৰ iv) িাদাৰ খনদা নতৰ v) বষটৰপ বটল বিল vi) যেকটবৰ টিা বৰপাৰ vii) বপয়াজ হাৰবিষটাৰ viii) ধাি যখৰ কটা নতৰ ix) বজৰrsquo বটল বচৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল x) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ xi) কবহয়াৰ কটাফলা নতৰ xii) যপলণটাৰ xiii) চীৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
100
xiv) ৰাবলট-কৰপ যপলণটাৰ xv) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvi) বৰজ-ফাৰrsquo যপলণটাৰ i) টািমrsquo বচৰাৰ ii) বিউবৰবটক যপলণটাৰ iii) বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ iv) বিউবৰবটক বিবজবটিল বচৰাৰ vi)যহপপী বচৰাৰ vi) পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং যৰবচি vii) একো ফাবটম চীৰ বিল viii) যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট ix) ৰালচাৰ x) চীৰ বেবটাং িাৰ xi) চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ৩৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৪৪০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ২৮০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ৩৫০০০
৪০ ৪০
২ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
101
iii) পাোৰ উইৰাৰ (ইবঞজিচাবলত) lt ২ বিএইচবপ gt ২ বিএইচবপ
১৫০০০ ১৯০০০
৫০
১২০০০ ১৫০০০
৪০
২ ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যৰক iv যিলাৰ v ষটৰ বৰপাৰ vi বফৰ িক যৰবচি vii ষটািলাৰ যশবিাৰ
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১৫০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৯০০০
৫০ ৫০
i) ২০ বিএইবপ চাবলততকক তলত ndash ১২০০০ ii) ২০-৩৫ বিএইচবপ চাবলত ndash ১৫০০০
৪০ ৪০
২ ঙ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ iii ৰাবলটকৰপ যেোৰ iv যপৰী যেোৰ v োে কাটাৰ vi উইিrsquoবয়াং যফি
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৫০ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০
৪০
102
vii বৰপাৰ viii ৰrsquoোৰ ix যৰইজ যশবলাৰ x সপাইবৰল যগৰৰাৰ xi যেইল হাবিমষটাৰ xii ইি-বফলৰাৰ xiii ৰrsquoোৰ যেৰাৰ (অল পাৰপাজঅল
কৰপ)
ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপ-৩৫ বিএইচবপৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০
২চ) চাফ কাটাৰ i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২৫০০০
৫০ ৫০
i) ৩ অশবিবকততকক কৰ িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ২০ বিএইবপতকক তলৰ পাোৰ বটলাৰ আৰ যেকটৰ চাবলত ndash ১৬০০০ ii) ৩-৫ অশবিবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক তলৰ যেকটৰ চাবলত ndash ২০০০০
৪০ ৪০
103
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i) এৰবি পলাউ ii) বৰসক পলাউ iii) কাবলটবিটৰ iv) যহৰrsquorsquo v) যলবিলাৰ যিৰ vi) যকজ হইল vii) ফাৰrsquo অবপিাৰ viii) বৰজাৰ ix) বৰিাবচমিল যৰকাবিবকল পলাউ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
x)উইৰ যিচাৰ xi) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ xii) ৰটাবিটৰ xiii) ৰটrsquoপাৰলাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
104
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xiv) বৰিাবচমিল হাইিবলক পলাউ xv) চাি-চইলাৰ xvi) যেনস যৰকাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) িাণড ফৰৰাৰ (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xvii) পাোৰ যহৰrsquo (বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xix) যিকহrsquo লrsquoৰাৰ ৰজাৰ (যেকটৰ অপাবৰবটৰ) xx) পাোৰ যহৰrsquorsquo xxi) িাণড ফৰৰাৰ xxii) কৰাষট যেকাৰ xxiii) ফাৰrsquo অবপিাৰ
105
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxiv) ৰটrsquo কালবটবিটৰ ৩খ) িীজবসচা যৰাো যদাো আৰ গাত খনদা নতৰ iবজৰrsquo বটল চীৰ বিল কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
ii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iii চীৰ বিল iv পবটটrsquo বৰগাৰ v যেকটৰ িি বৰপাৰ vi অবিয়ি হাৰবিষটাৰ vii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ
বিল viii চীৰ বেবটাং িাৰ
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ix পষট হল বৰগাৰ x পবটটrsquo যপলণটাৰ xi গৰাউণড িাট বৰগাৰ
৬৩০০০ (সকবলা িসযৰ িাবি)
৫০ ৫০০০০ ৪০
106
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xii বষটৰপ বটল বিল xiii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ
উইি ইিিাইণড যপলট যপলণটাৰ আৰ যশবপাৰ এটাচবৰনট
xiv ৰাইচ ষটৰ চপাৰ xv চগাৰ যকি
কাটাৰবষটৰপাৰযপলণটাৰ xvi ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ xvii বজৰ বটল ৰাবলট কৰপ
যপলণটাৰ xviii বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ xix টািমrsquo চীৰাৰ xx বিউবৰবটক যপলণটাৰ
107
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxi বিউবৰবটক বিবজবটিল যেনসবপলণটাৰ
xxii বিউবৰবটক বিবজবটিল চীৰাৰ
xxiii যহপপী চীৰাৰ xxiv কাোিা যপলণটাৰ xxv যৰবিউৰ যৰৰাৰ xxvi ফাবটমলাইজাৰ যৰৰাৰ
(বপবটঅrsquo অপাবৰবটৰ) xxvii পলাবষটক ৰালচ যলবয়াং
যৰবচি xxviii সবয়াংবকৰয় ধািৰ
কবঠয়া বসচা নতৰ
108
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
xxix একো ফাবটমলাইজাৰ চীৰ বিলচীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল
xxx ৰালচাৰ
৩ গ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰােউইৰ যিচাৰ ii ৰাইে ষটৰrsquo চপাৰ iii উইৰাৰ (বপবটঅrsquo
অপাবৰবটৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
৩ ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ (৫ অশবিবকততকক অবধক িবকতৰ ইবঞজি িা হিদযবতক ৰটৰচাবলত আৰ ৩৫ বিএইবপতকক ওপৰৰ যেকটৰ চাবলত)
i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
109
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii যেোৰৰাবলটকৰপ যেোৰ
iii যপৰী যেোৰ iv যৰইজ যিলাৰ v চাফ কাটাৰ vi ফবৰজ হাবিমষটাৰ
যেইল হাবিমষটাৰ vii িাৰম যসকয়াৰাৰ viii ইিবফলৰাৰ ix বৰপাৰ x ৰrsquoোৰ xi ৰিাৰ যেৰাৰ (অল
পাৰপাজঅল কৰপ) xii সপাইবৰল যগৰৰাৰ
110
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
যেকটৰ (৩৫ বিএইচবপতকক অবধক) চাবলত সজবল
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৩ ঙ) অেবিষ িযেসথাপিাৰ সজবল যখৰ- াহ আবদৰ সবত সমপবকমত সজবল i চগাৰবকি যেে কাটাৰ ii ককrsquoিাট ফৰণড চপাৰ iii যহrsquo যৰক iv যিলাৰ (যগালাকাৰ)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
v যিলাৰ (আয়তাকাৰ) vi উৰ বচপাৰ vii চগাৰবকি যৰটি
যৰবিজাৰ viii কটি ষটক আপৰটাৰ ix ষটৰrsquo বৰপাৰ x ফীৰ িক যৰবচি xi ষটািল যশবিাৰ
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
সকবলা ৰািহপশৰ দবাৰা চবলাো টিা সজবলআবহলা
111
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৪ক) িবৰ উননয়ি ৰাবট চহ কৰা িীজতলী পৰসতত কৰা আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় সজবল i এৰবি পলাউ ii বৰসক পলাউ iii কাবলটবিটৰ iv যহৰrsquo v যলবিলাৰ যিৰ vi ফাৰrsquo অবপিাৰ vii বৰজাৰ viii পাৰলাৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
৪খ) িীজবসচা আৰ যৰাো নতৰ i ধাি যৰাো নতৰ ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
112
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii চীৰ কাৰ ফাবটমলাইজাৰ বিল iii যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ iv যপলণটাৰ v বৰিলাৰ vi ধািৰ কবঠয়াতলী পৰসতবত সজবল vii চীৰ বেবটাং িাৰ viii শৰী পিবতৰ িাবি ৰাকমাৰ ix িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক কৰ) ১৫০০ ৫০ ১২০০ ৪০ x িাৰ চীৰাৰ (৪ িাৰীতকক যিবে) ১৯০০ ৫০ ১৫০০ ৪০
৪ গ) চবপাো আৰ ৰৰণাৰৰা নতৰ i গৰাউণড িাট পৰ বষটৰপাৰ ii যেোৰ
১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০
113
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iii উইিrsquoবয়াং যফি iv গেত িগািকল জখলা v উদযািিসযৰ হসতচাবলত সজবল vi যৰইজ যশবলাৰ vii ফীৰ িক যৰবচি viii সপাইবৰল যগৰৰাৰ ix চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচকল) ৫০০০ ৫০ ৪০০০ ৪০ x চাফ কাটাৰ (৩ ইবঞচতকক যিবে) ৬৩০০ ৫০ ৫০০০ ৪০
৪ ) আনতঃ কবষ সজবল i গৰাে উইৰ যিচাৰ িা াহ-িি কটা নতৰ ii উইৰাৰ iii কrsquoিrsquoউইৰাৰ
৬০০ ৫০ ৫০০ ৪০
114
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
iv িাবগোৰ হসতচাবলত আবহলা ৫ উদযািিসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিাৰ আবহলা- নতৰপাবত সবয়াংচাবলত িা অিযািয িবকতবৰ চাবলত উদযািিসযৰ নতৰপাবত ক) যচইি চrsquoহইল যিৰrsquoযৰাংগ যগৰৰাৰযপলণটাৰ তিা উদযািিসযৰ িাবি উপ কত অিযািয সবয়াংচাবলত নতৰ-আবহলা
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
হসতচাবলত উদযািিসযৰ পৰবয়াজিীয় সজবল i এলবৰবিয়াৰ জখলা ১০০০০ ৫০ ৮০০০ ৪০ ii এলবৰবিয়াৰ খটা iii পলাকাৰ খাদযিসয হতলিীজ আৰ উদযািিসযৰ িাবি চবপাোৰ পােৰ পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবত আবহলা আবদ উৎপাদি যহাো অঞচলসৰহত পৰািবৰক পৰবকৰয়াকৰণ পৰ বকত ৰলয সাংব াজি বিনিযয়ৰ বিজঞািসনমত ৰজতকৰণ যপবকবজাং ইউবিট তিা
১৬০০০০ ৬০ ১৫০০০০ ৫০
115
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
উপজাত সাৰগৰী িযেসথাপিাৰ পৰ বকত সথািানতবৰতকৰণৰ িাবি পষট হাৰবিষট পৰ বকত যগাট সথাপি ক) বৰবি ৰাইচ বৰল ১৫০০০০ ৬০ ১২৫০০০ ৫০ খ) বৰবি ৰাল বৰল গ) বৰবলট বৰল ) যতল বৰল-বফলটাৰ যপৰে সহ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঙ) বিসকাষক (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) চ) ৰাবলৰ দািা বিসকাষক ে) আটলচ পালপাৰ জ) বৰহাইবিচি যগাটবপৰবকাং যৰবচি বহউবৰবৰফায়াৰ ((সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
116
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঝ) যপবকাং যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ঞ) সকবলা ধৰণৰ িবকতচাবলত বৰ-হাসকাৰযশবলাৰযেোৰহাবিমষটাৰবৰ-সপাইবকাংবৰ-কবিাং যৰবচিবপলাৰ বিটাৰ বষটৰপাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ট) সকবলা ধৰণৰ িইলাৰবষটৰাৰ চলাৰ িাইয়াৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০ ৪০
ঠ) সকবলা ধৰিৰ পকষালি যৰবচি (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
৪৪০০০ ৫০ ৩৫০০০ ৪০
ৰ) সকবলা ধৰণৰ গৰাইণডাৰ পালিাৰাইজাৰপবলচাৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি)
117
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ঢ) সকবলা ধৰণৰ বিিাৰ কাৰ যগৰৰাৰ যগৰবৰবয়ণট যচপাবৰটৰ যসপবচবফক যগৰবিবট যচপাবৰটৰ (সকবলা উদযািিসযখাদযিসযহতল িীজৰ িাবি) ৬ক) হসতচাবলত যৰয়াৰ যিপবচকিবৰবৰ চবলাো যৰয়াৰ
৬০০- ৫০ ৫০০- ৪০
৬খ) িবকতচাবলত যৰয়াৰ i যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ৮-১২ বলটাৰ যজাখৰ
৩১০০- ৫০ ২৫০০ ৪০
ii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১২-১৬ বলটাৰ যজাখৰ ৩৮০০- ৫০ ৩০০০- ৪০ iii যিপবচক যৰয়াৰ িবকতচাবলত যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰ যজাখৰ ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০ ৬গ) যেকটৰত সাং কত যেকটৰ চাবলত যৰয়াৰপাোৰবটলাৰ যৰয়াৰ
i ২০ বিএইচবপৰ তলত ১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
ii ২০-৩৫ বিএইচবপ ১৩০০০- ৫০ ১০০০০- ৪০ iii ৩৫ বিএইচবপৰ যিবে ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০
118
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
৬ ) পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদযেপ ১৪০০- ৫০ ১২০০- ৪০ ৬ঙ) ইবলকটৰবষটবটক যৰয়াৰ ৬৩০০০ ৫০ ৫০০০০- ৪০ ৭বিবিষিাবে বিবৰমত কবষ নতৰ-পাবত ক যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলসহ)
২৫০০০- ৫০ ২০০০০- ৪০
খ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত জীে-জনত বিকষমক িায়rsquoএকrsquoবষটক সজবল (চলাৰ যপবিলবিহীি)
১৯০০০- ৫০ ১৫০০০- ৪০
গ যসৌৰিবকত চাবলতবিদযত চাবলত হাইিপবিক নতৰ- িসযৰ িীজতলী পৰসতবতৰ িাবি
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
৮ যসৌৰ ফrsquoটrsquoিবলটইক পািী পামপ (এচবপবি) i ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ
অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ পৰবত অশব িবকতত ৫৫৪৪০-
পৰবত অশব িবকতত ৫০৪০০-
119
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
ii gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৪৭৫২০-
পৰবত অশব িবকতত ৪৩২০০-
iii ২ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৬৩৩৬০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৭৬০০-
iv gt২-৫ অশব িবকত প মযনত িবকতৰ এবচ পামপসহ চািৰাবচমিল আৰ অগিীৰ িাদ এচবপবি বচবষটৰ
পৰবত অশব িবকতত ৫৯৪০০-
পৰবত অশব িবকতত ৫৪০০০-
৯ SMAMৰ অধীিত িাৰাকল লিৰ িাবি পাৰত দৰকাৰী নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপি ইয়াৰ অধীিত উপ কত সথাি আৰ িসযৰ িাবি পৰবয়াজিািসবৰ িাৰাকল বদি পৰাকক পাৰৰ নতৰ-পাবৰ-সজবল আবদ িাৰা বদিৰ িাবি এবি সাৰগৰীৰ যিাংক খবলিকল সাহা য বদয়া হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ২৫ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৪০
120
১০০ লাখ টকা গ) ৪০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
১৬০ লাখ টকা ৪০
) ৬০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ২৪০ লাখ টকা
৪০
১০ িাৰাকল বদি পৰাকক উচচ পৰ বকতৰ উচচ উৎপাদিিীল সজবল যকনদৰৰ পৰবতষঠা অিমকৰী িসয য বি কবহয়াৰ কপাহ আবদৰ িাবি পৰবয়াজিীয় বিবিনন উননত পৰ বকতৰ নতৰ-পাবতৰ যকনদৰ সথাপিৰ িাবি বিিীয়া সাহা যৰ সবিধা ইয়াৰ দবাৰা পৰদাি কৰা হয়
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) ১০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক)
৪০ লাখ টকা ৪০
খ) ১৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৬০০ লাখ টকা
৪০
গ) ২০০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ৮০০ লাখ টকা
৪০
) ২৫০ লাখ প মযনত িযয়ৰ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰ সথাপিৰ ৰাজসাহা য (পৰকলপ বিবিক) ১০০০ লাখ টকা
৪০
১১ বিিমাবচত গােত কবষ াবনতৰকীকৰণৰ বিকাি কবষ াবনতৰকীকৰণ যতবিই কৰ হহ িকা ৰাজযৰ বিিমাবচত গােত উপ কত পৰ বকতৰ পৰবয়াগৰ ৰাি উননত কৰাৰ িাবি আৰ পাৰত পৰবয়াজিীয় নতৰ-পাবতৰ যিাংক সথাপিৰ িাবি এই আচবিৰ দবাৰা বিিীয় সাহা য পৰদাি কৰা হয়
121
কৰ িাং সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ ক) যিাংকবটাবে পৰবত বিনতৰ ৮ জি কষক িকা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ
িাবি বিিীয় সাহা য যিাংবক পৰবত ১০ লাখ টকা প মযনত যিাংকৰ নতৰপাবতৰ ৰঠ
খৰচৰ ৮০ ১২ কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ জবৰয়বত পৰবত যহকটৰত াবনতৰকীকৰণৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰতা িবিৰ িাবি বিিীয় সাহা য াবনতৰকীকৰণ সীবৰত হহ িকা অঞচলত ব সকল বহতাবধকাৰীবয় কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ পৰা বিবিনন নতৰ-পাবত িাৰাকল আবি িযেহাৰ কবৰ যতওবলাকৰ িাবি পৰবত যহকটৰ বিবিত বিিীয় সাহা য বদয়াৰ িযেসথা কৰা হহবে
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয় সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) i উপবৰাকত ১১ িাং অাংিত উবললখ কৰা পাৰ নতৰপাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি নতৰ-পাবত িাৰা িািদ যহাো খৰচ
ii কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ দবাৰা পিাৰত পৰদিমিৰলক িযেসথা
সিমাবধক ১ যহকটৰ িবৰ প মযনত পৰবত কষকক পৰবত িেৰত যহকটবৰ পৰবত যেকটৰ িবকতচাবলত জনতবেটিা ৰািেচাবলত নতৰৰ পৰবয়াগৰ িাবি কৰবৰ ২০০০১০০০ ৭৫০ টকাকক পৰবত কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰবত কবষ ঋতত বিনতৰ ১২০ যহকটৰ
পৰবত যহকটৰত যহাো িযয়ৰ ৫০ যহকটবৰ পৰবত ৪০০০ টকা
অিযািয বৰেিসৰহত পৰদিমিৰ িাবি যলাো কা মযসচীত দািাজাতীয় িসয ৰাহ আৰ হতলিীজৰ বিন উৎপাদিিীলতা যদখওো বজলাৰ পৰা গাওসৰহ িাবে উবলওো হrsquoি ওপৰৰ ১০িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাবপত নতৰ-পাবত যিাংকৰ কষক সদসযৰ িাবি িাৰাৰ িািদ বিিীয় সাহা য এিাবৰই বদয়া হrsquoি ওপৰৰ ৮ িাং বিষয়ৰ অধীিত সথাপি কৰা কাষটৰ হায়াবৰাং যকনদৰৰ িাবি পৰদিমিীৰ িযয় এবি পৰদিমিৰলক পৰবয়াগ গাবে পৰবত ১২০ যহকটৰত সীৰািি িাবকি
122
১৩ উিৰ-পেৰ ৰাজযত কবষ নতৰপাবত তিা সজবলৰ পৰবয়াগৰ পৰসাৰ উিৰ-পেৰ অবতিয় সমভােিাপণম অিচ কৰকক াবনতৰকীকৰণ যহাো ৰাজযসৰহত িকা বহতাবধকাৰীৰ িাবি বিিীয় সাহ যৰ িযেসথা
কৰ িাং
সবিধা সিমাবধক অিবৰাবদত পৰকলপ িযয়
সাহা যৰ ধৰণ
সহায় আগিব াোৰ িীবত
ক) ১ নতৰআবহলা কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ১২৫ লাখ
নতৰআবহলাৰ ৰলযৰ ১০০
বিবিষ িসয িা অঞচলত উিৰ কবষ যকৌিলত উৎসাবহত কবৰিৰ িাবি উিৰ-পেৰ ৮ খি ৰাজযই পৰকলপ বিবিত এই িযেসথা বিনতৰ ৮-১০ জি আৰ সিমাবধক ১৫০ জি কষকক হল ৰপায়ি কবৰি
২ কষক যগাটৰ িাবি পাৰ নতৰপাবত যিাংক সথাপিৰ িাবি বিিীয় সাহা য
পৰবতবটা নতৰৰ িাবি ১০ লাখ টকা প মযনত
নতৰপাবত যিাংকৰ িযয়ৰ ৯৫
PTO ndash পাোৰ যটক অফ
bull FMTTI যক ধবৰ অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত বিবিনন সা-সজবলৰ সমপণম তাবলকা এই যেিচাইটত উপলবধ ndash httpfarmechdacgovin
bull FMTTI তিা DACampFW অিযািয সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত পৰীবকষত নতৰ-পাবত তিা আবহলাবহ যদিৰ সকবলা ৰাজযত চৰকাৰী আচবিৰ অধীিত পািলগীয়া ৰাজসাহা যৰ িাবি বিবিচিা কৰা হrsquoি
bull যকাবিা ৰাজযই পৰসতাে কৰা ব বকাবিা অবতবৰকত সজবল যপািবত DACampFWই সাহা য উপ কত যেণী অিসবৰ বিবিচিা কবৰি
১৪ ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা অবি াি (NFSM) ৰ অধীিত ৰাজসাহা যৰ িাবি অিবৰাবদত নতৰ তিা সজবল
123
কৰ িাং
সজবলৰ িাৰ সহায়ৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয
ধাি য হ ৰাহজাতীয় যৰাটা দািাৰ িসয
১ কবষ নতৰ-পাবত ক) কrsquoিrsquoউইৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০
ব বটাবেই কৰ
radic
খ) যৰিবেল যৰয়াৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
গ) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
) পাোৰ যৰয়াৰ পৰবতবটা পাোৰ যৰয়াৰত ৩০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঙ) বচবজলাৰ (গিীৰকক চহ কবৰিৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ৮০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
চ) যেকটৰ সাংলগন যসপয়াৰ পৰবতবটা যৰয়াৰত ১০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ে) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
124
জ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ঝ) ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ঞ) বজৰrsquo বটল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ
যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ট) বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
ঠ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
ৰ) ৰিাইল যৰইি গাি যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰট
radic
radic
ঢ) ৰটাবিটৰটািমrsquo চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic radic
ণ) যপৰী যেোৰৰাবলট কৰপ যেোৰ
যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic radic
radic
ত) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
radic
radic
ি) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা ৰঠ দাৰৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ
radic
১৫ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত নতৰ-পাবত আৰ সা-সজবল কৰয়ৰ িাবি বৰবি বৰেি-১ৰ ৰাজসাহা য
125
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
িসয সৰকষাৰ সজবল ক) যৰিবেল িা ৰািেচাবলত যৰয়াৰ ১ পবৰবেি অিকল যপাহৰ ফানদ (NCIPM আবহম)আৰ যিপবচকফট অপাবৰবটৰ যৰয়াৰ
৮০০- ৫০ ৬০০- ৪০
২ চীৰ বেটবৰণট িাৰ ২০-৪০ যকবজৰ ২০০০- - ১৭৫০- ৫০ খ)িবকতচাবলত ndash ১ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক কৰ যজাখৰ
৩৮০০- ৬০ ৩০০০- ৫০
126
কবষ নতৰ-পাবতৰ পৰকাৰ অিসবচত জাবত জিজাবত কষদৰ আৰ উপানত কষক ৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ বহতাবধকাৰীৰ িাবি
অিযািয বহতাবধকাৰীৰ িাবি
পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ পৰবত নতৰ িা সজবলৰ িাবি সবিমাচচ অিবৰাবদত ৰাজসাহা য (টকা)
সাহা যৰ ধৰণ
২ যিপবচকপাোৰ অপাবৰবটৰ টাইোি যৰয়াৰ ndash ১৬ বলটাৰতকক যিবে যজাখৰ
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
গ) উননত ৰািৰ কবষ সজবলৰ য াগাি ক) বচবজলাৰবক ধবৰ ৰািেচাবলত িা পশবে টিা সজবল
১০০০০- ৫০ ৮০০০- ৪০
খ) যেকটবৰ টিা সজবল য বি ৰটাবিটৰ চীৰ বদৰল বজৰrsquo বটল চীৰ বিল ৰাবলট কৰপ যপলণটাৰ বৰজ ফাৰrsquo যপলণটাৰ যৰইজৰ যিৰ যপলণটাৰ পাোৰ চীৰাৰ গৰাউণডিাট বৰগাৰ আৰ ৰাবলট কৰপ যেোৰ
৬৩০০০- ৫০ ৫০০০০- ৪০
১৬ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেিৰ (NMOOP) অধীিত বৰবি বৰেি-২ৰ ৰাজসাহা য
127
কৰ িাং
উপাদাি সাহা যৰ ধৰণ
১ নতৰ আৰ সা-সজবল তলত বদয়া ধৰবণবৰ ৰাজযৰ কবষউদযািিসয বিিাগকল নতৰ-পাবত িা সজবলৰ ৰঠ পবৰৰাণ িা ৫০ প মযনত সাহা য আগিব াো হয় ndash ক) হসতচাবলত ওখকলবক ঢবক যপাো হতল পাৰ কাটাৰ ndash পৰবতবটাবত ১৫০০ টকা খ)হতল পাৰ সৰকষাৰলক তাৰ জাল ndash পৰবতখিত ১৫০০০ টকা গ) ৰটৰ চাবলত বচবজল ndash পৰবতবটাত ১০০০০ টকা ) এলবৰবিয়াৰৰ পবটমিল জখলা ndash পৰবতৰালত ৩০০০ টকা ঙ) হতলিীজৰ গেৰ পাত কাবটিকল চাফ কাটাৰ (যকেল হতলপাৰ কষকৰ িাবি) ndash পৰবতবটাত ৭০০০ টকা চ) েলীসহ ২০ অশবিবকত প মযনত সৰ যেকটৰ ০৭৫ লাখৰ বচবলাং সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা ৫ জিতকক অবধক সদসযৰ যগাট এফবপঅrsquo তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি অবতবৰকত ১০ - পৰবতখিত ১ লাখ টকা বচবলাং সাবপবকষ ে) িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰাবজযক কবষ বিশববিদযালয়ৰ দবাৰা অিবৰাবদত অিয ব বকাবিা নতৰ-সজবল আবদ ব হতলবখজৰৰ কষকৰ িাবি লাগতীয়াল যতবি নতৰবকা AAPৰ অধীিত সথািীয় পৰবচষটা িা আিষাংবগক িযেসথাৰ আওতাত বদি পাবৰ জ) নতৰপাবতৰ আৰদাবি ndash িতি হতলবখজৰৰ যখবতৰ িাবি যৰকাবিবকল যৰয়াৰ হতলবখজৰ চবপাো যৰবচি কবমপকট FFB যেনসপটমাৰযৰয়াৰ আবদৰ আৰদাবি NMOOP ৰ যষটবণডাং কবৰটীৰ বিবিষ অিবৰাদি সাবপবকষ আবিি পাবৰ
128
১৭ দবাদি পবৰকলপিাৰ কালবোোত উদযািিসযৰ সৰবিত বিকাি বৰেিৰ (MIDH) অধীিত নতৰ-পাবত আবদ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা য
নতৰ-পাবত িযয়ৰ সীৰা সাহা যৰ ধৰণ ক) যেকটৰ (২০ বপবটঅrsquo অশবিবকত প মযনত)
পৰবত খিত ৩০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৭৫ লাখৰ সীৰা সাবপবকষ ৰঠ িযয়ৰ ২৫ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ১ লাখ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৩৫
খ) পাোৰ বটলাৰ ১ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপতকক তলত)
পৰবত খিত ১০০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৪০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৫০ লাখ
২ পাোৰ বটলাৰ (৮ বিএইচবপ আৰ তাতকক যিবে)
পৰবত খিত ১৫০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত খিত সিমাবধক ০৬০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতখিত সিমাবধক ০৭৫ লাখ
গ) ২০ বিএইচবপতকক তলৰ যেকটৰ িা পাোৰবটলাৰত চলা সজবল ক) ৰাবট উননয়ি চহ কৰা তিা িীজ তলী পৰসতবত সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
খ) িীজ বসচা যৰাো চবপাো আৰ গাত খনদা সজবল
পৰবত বটত ০৩০ লাখ সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০১২ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০১৫ লাখ
129
গ) পলাবষটকৰ ৰালচ পৰা যৰবচি
পৰবত বটত ০৭০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ০২৮ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ০৩৫ লাখ
) সবয়াংচাবলত উদযাি িসয আবহলা
পৰবত খিত ২৫০ লাখ
সাধাৰণ যেণীৰ কষকৰ িাবি পৰবত যটাত সিমাবধক ১০০ লাখ অিযহাবত অিসবচত জাবতজিজাবতকষদৰ আৰ উপানত কষকৰবহলা তিা উিৰ-পেৰ ৰাজযৰ িাবি পৰবতবটাত সিমাবধক ১২৫ লাখ
িযয়ৰ সীৰাসৰহ বিবদমিিা সচক আৰ ইবয় ৰাজসাহা যৰ গণিাৰ যকষতৰত সবিমাচচ সীৰাক িজাইবে
১৮ উিৰ িাৰতকল যসউজ বিপলেৰ সচিা (BGREI)
কৰ িাং নতৰৰ িাৰ সাহা যৰ ধৰণ অিবৰাবদত িসয ধাি য হ ক) িাৰ চীৰাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic - খ) বজৰrsquo বটল চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ - radic
গ) চীৰ বিল যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ) ৰটাবিটৰ যৰবচবি পৰবত ৩৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঙ) সবয়াংচাবলত ধাি যৰাো
নতৰ যৰবচবি পৰবত ৭৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
চ) পামপ যচট যৰবচবি পৰবত ১০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ে) কrsquoিrsquo উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic জ) যৰিবেল যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৬০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঝ) পাোৰ যিপবচক যৰয়াৰ যৰবচবি পৰবত ৩০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
130
ঞ) পাোৰ উইদাৰ যৰবচবি পৰবত ১৫০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ট) যপৰী যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic ঠ) ৰাবলট কৰপ যেোৰ যৰবচবি পৰবত ৪০০০০ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic radic
ৰ) যলজাৰ যলণড যলবিলাৰ (কষক যগাটৰ িাবি)
যৰবচবি পৰবত ১৫০ লাখ টকা িা িযয়ৰ ৫০ ব বটাবেই কৰ radic
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
131
অধযায় ৯ কষকৰ িাবি পৰবিকষণ আৰ সমপৰসাৰণ
বক কবৰি
bull lsquoআতমাrsquo(ATMA) আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ উননয়ি খণড আৰ ইয়াৰ তলৰ প মায়ত ৰপায়ি হহ িকা সমপৰসাৰণ উননয়ি আৰ সাংবিাধি আচবিৰ অধীিত সৰগৰ ৰাজযত ৰঠ ২৪০০০ সমপৰসাৰণ কৰমীবয় (১ জি বিবটএৰ আৰ ৩ জি এবটএৰ) বিষঠাসহকাবৰ কষকৰাইজৰ িাবি যসো আগি াই আবহবে আবপািাৰ ৰিকল অহা ব বকাবিা আচবিকা মযসচী সমপকমীয় পৰশন যসইবিষয়ক বিিদ তিয তিা বিবদমষট অঞচলৰ িা কষকৰ িাবি উপ কত পৰ বকত সৰনধীয় বিষয়ত সবেবিষ জাবিিৰ িাবি আপবি এইসকল কৰমী িা ৰাজয চৰকাৰৰ কবষ তিা আিষাংবগক সাংসথা আৰ বিিাগৰ ব বকাবিা বিষয়া-কৰমচাৰীৰ সবত য াগাব াগ কৰক
bull পাৰ বিদযালয় সথাপি িা পৰদিমিীৰলক কবষত অাংি লওক bull সাংবিষট যেিচাইটৰ পৰা িািা দৰকাৰী তিয আহৰণ কৰক আৰ হাতৰ ৰবঠবত িকা ৰিাইলবটাৰ দবৰ আবহলাৰ সহায়ত বিজৰ কবষপাৰখি
পঞজীয়ি কৰক bull কবষ বিষয়ক যিহতীয়া তিয আৰ পৰ বকতৰ সমপবকম জাবিিৰ িাবি দৰদিমিৰ কবষ বিষয়ক িািা কা মযসচী (১৮ টা আঞচবলক ১ টা ৰাষটৰীয়
আৰ ১৮০ টা বিনকষৰতাৰ যেনসবৰটাৰ) এফ এৰ যৰবৰঅrsquoৰ (৯৬) কবষ বিষয়ক পৰচাৰ কষক যচবিল অিিা অিয বকেৰাি িযবকতগত যকনদৰৰ কা মযসচী চাওক
bull আবপািাৰ ৰিকল অহা যকাবিা বিবিষ পৰশনৰ উিৰ বকষাণ কল যচণটাৰ কৰমী িা যজষঠয বিবিষজঞৰ পৰা পািকল িেৰৰ যকওটা বদিবত পো ৬ িজাৰ পৰা ৰাবত ১০ িজাকল বিকটেতমী বকষাণ কল যচণটাৰৰ শলক ৰকত য াগাব াগ িমবৰ ১৮০০-১৮০-১৫৫১ত যফাি কৰক
bull কবষবিষয়ত বিকষা গৰহণ কৰা বিকষািমীবয় সববিবয়াজিৰ িাবি দৰাহৰ িাবি বিিাৰলীয়া পৰবিকষণ হল কবষ বিবিক িা কবষ-িাবণজয-যকনদৰ সথাপি কবৰি পাবৰ এবি যকনদৰ খবলিৰ িাবি ৩৬ প মযনত (অিসচীত জাবতজিজাবতউিৰ-পে আৰ পািমতয অঞচল তিা ৰবহলাৰ িাবি ৪৪) ৰাজসাহা যত যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাোৰ সবিধা আবে
132
bull পৰগবতিীল কষকৰ িাবি আগিব াো বিকষাৰলক ভৰৰণ আৰ পৰবিকষণ আবদত অাংি লওক bull বিজৰ ৰিাইলবত ইণটাৰবিট সাংব াগ িিকাককবয়া যেিচাইটৰ পৰা ইণটাবৰবকটি এচএৰএচ িযেসথাবৰ পৰবয়াজিীয় তিয আৰ যসো লাি
কৰক bull অঞচলসাবপবকষ বিবদমষট তিয (উপ কত কবষ পিবত বৰলাৰৰ তাবলকা কবষ পৰাৰিমােলী) আবদ সহবজ পািৰ িাবি ইণটাৰবিট যকনদৰ িা সাধাৰণ
যসো যকনদৰৰ দবাৰা িা পৰতযকষিাবে কষক পবটমল িযেহাৰ কৰক কষকৰ িাবি িকা এচএৰএচ পবটমলৰ সবিধা পািকল বকষাণ কল যচণটাৰ িা সাধাৰণ যসো যকনদৰৰ দবাৰা অিিা সৰহীয়া এচএৰিযেসথাৰ ৰাবধযবৰবৰ ৫১৯৬৯ িা ৯২১২৩৫৭১২৩ ndash এই িমবৰকল বিজৰ িাৰবটা উপ কতিাবে পঠাই (KISAAN REG ltবিজৰ িাৰgt ltৰাজযৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt ltবজলাৰ িাৰৰ পৰিৰ চাবৰটা আখৰgt ltখণডৰ িাৰৰ ১ৰ চাবৰটা আখৰgt) বিজৰ িাৰ পঞজীয়ি কৰক
আপবি বক লাি কবৰি
ক) কষকৰ পৰবিকষণ আৰ দকষতা িবিত সাহা য
কৰিাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণধৰণ আচবিউপাাংি ১ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ
উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকতবিষয়ক পৰবিকষণ পৰবত যগাটৰ িাবি ১৫০০০ টকা িীজ গাও আচবি (SMSP-NMAET)
২ ৫০-১৫০ জিীয়া কষক যগাটৰ িাবি িীজ উৎপাদি আৰ িীজ পৰ বকত বিষয়ক পৰবিকষণৰ যকষতৰত সাহা য
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫০০০ টকা ক) িীজ িসযৰ বসচাৰ সৰয়ত ndash িীজ উৎপাদি পৰ বকত বিৰাপদ দৰতব বসচাৰ যকৌিল তিা অিযািয কবষ যকৌিল খ) িসযৰ ফল ধৰাৰ সৰয়ত
িীজ গাও আচবিৰ দবাৰা হতলিীজ ৰাহ াহ যসউজসাৰ আবদৰ পৰৰাবণত িীজ উৎপাদি- এচএৰএচবপ-এিএৰএইবট
133
গ) চবপাোৰ পােত আৰ িীজ সাংসাধিৰ সৰয়ত
৩ সবীকবতপৰাপত পৰবতষঠািত কষকৰ িাবি পৰবিকষণ (জলপািী িকা-যখাো আৰ অহা-য াোৰ খৰচ সহ)
পৰবতজি কষকৰ িাবি ৰাবহ পৰবত ৫২০০ টকা চবপাোৰ পােৰ পৰ বকত িযেসথাপিা
৪ কষক পৰবিকষণ পৰবতবটা দবদিীয়া পৰবিকষণত ২৪০০০ টকা ৩০ জিীয়া এবকাটা দলৰ িাবি (৪০০ টকাকক হদবিক এজি কষকৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৫ ৪০ জিীয়া কষকৰ দলকল িসয সৰকষা পিবত সমপকমীয় পৰবিকষণ
ক) যিচৰকাৰীিযবকতগত সাংসথাৰ পৰবতখি কষক যকষতৰ বিদযালয়ৰ িাবি ২৯২০০ টকা খ) ৰাজয চৰকাৰৰ সাংসথাৰ িাবি ২৬৭০০ টকা
িসয সৰকষা আচবি
৬ কবষ নতৰ-পাবত আবহলা আবদৰ যৰৰাৰবত যচাো-বচতা িযেহাৰ তিা বিিমাচি আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা বিষয়ক পৰবিকষণ
জবি পৰবত পৰবত সপতাহত ৪০০০ টকা কবষ াবনতৰকীকৰণ উপ-আচবি
৭ পাচবল উৎপাদি তিা আিষাংবগক বদিৰ ওপৰত দবদিীয়া কষক পৰবিকষণ
পবৰিহি িযয় িাদ বদ পৰবতজি কষককল পৰবতবটা পৰবিকষণৰ িািদ ১৫০০ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
৮ কষক সাংসথা িা ১৫-২০ জিীয়া কষক যগাটৰ যপৰাৎসাহি তিা বিিীয় সাংসথা আৰ সাংগৰাহকৰ সবত য াগাব াগ সথাপি
৩ িেৰৰ িাবি বতবিটা বকবসতত কষবক পৰবত ৰঠ ৪০৭৫ টকা
চহৰীয়া অঞচলৰ িাবি পাচবল যখবতৰ িযেসথা (VIUC)
134
৯ ৰাষটৰীয় কবষ বিপণি পৰবতষঠািৰ জবৰয়বত গৰাৰীণ িৰাল য াজিা সমপবকম সজাগতা সবষটৰ বতবিবদিীয়া কা মযসচী
পৰবতবটা কা মযসচীত ৩০০০০ টকা গৰাৰীণ িৰাল য াজিা
১০ পৰবতবটা খণডত ৫০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ িাবহৰত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১১ পৰবতবটা খণডত ১০০ টা কৰমবদিৰ িাবি ৰাজযৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক পৰবতজি কষকৰ িাবি ১০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১২ পৰবতবটা খণডত ১০০০ টা কৰমবদিৰ িাবি বজলাৰ বিতৰবত কষকৰ পৰবিকষণ
আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত াতায়ত িকা-যখাো আবদবক ধবৰ হদবিক কষবক পৰবত ৪০০ টকা অিা-আোবসক পৰবিকষণৰ যকষতৰত পৰবতজি কষকৰ িাবি হদবিক ২৫০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৩ পৰদিমিৰলক যখবত (খণডই পৰবত ১২৫ টাকক) পৰবতবটা পৰদিমিৰলক যখবতৰ িাবি ৪০০০ টকা প মনত (০৪ যহকটৰ)
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৪ পাৰ বিদযালয় (িসযৰ ৬ টা গৰতবপণম সতৰত পৰবতবটা ঋতবত ২৫ জি কষকৰ িাবি পৰবিকষণ
পৰবত পাৰ বিদযালয়ত ২৯৪১৪ টকা আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৫ ৰাজযৰ িাবহৰত ৭ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৮০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
135
১৬ ৰাজযৰ বিতৰত ৫ বদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ (পৰবত খণডৰ পৰা ২৫ জিকক কষক)
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৪০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET) এৰআইবৰএইচ(MIDH) আচবিৰ অধীিৰ NHMHMNEH উপআচবি
১৭ বজলাৰ বিতৰত সিমাবধক বতবিবদিৰ িাবি কষকৰ বিকষাৰলক ভৰৰণ
অহা-য াো িকা-যখাোৰ আবদৰ িািদ যহাো িযয় সাৰবৰ পৰবত কষকক হদবিক ৩০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৮ ক) কষক যগাট তিা অিযািয সহকাৰী যসোিযেসথাৰ িাবি দকষতা গঠি তিা কিলতা বিকািৰ কা মযসচী (পৰবতবটা খণডৰ িাবি ২০ টা যগাট) খ) আয় িবিৰ িাবি কা মযপনথা হাতত লrsquoি পৰাকক ওপবৰাকত যগাটসৰহকল এককালীিিাবে চীৰ ৰাবি পৰদািৰ িযেসথা গ) খাদয সৰকষা যগাট (খণডই পৰবত ২ টা যগাট)
যগাবট পৰবত ৫০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা যগাবট পৰবত ১০০০০ টকা
আটৰা (ATMA) আচবি (NMAET)
১৯ িবৰ পৰীকষাগাৰৰ দবাৰা বিিমাবচত গােত অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ অগৰণী পৰদিমিৰলক কবষ
পৰবত পৰদিমিত ২০০০০ টকা িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদ আৰ ইবকৰচাট (ICRISAT)হল ১০০ িতাাংি সাহা য পৰবত যহকটৰ কবষিবৰৰ িাবি িাদাৰ যখবতত ৮৫০০ টকা চয়াবিি ৰাই সবৰয়হ স মযৰখী ফলৰ
িবৰ সবাসথয আৰ উিমৰতা িযেসথাপিাৰ ৰাষটৰীয় পৰকলপ ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ অবি াি
136
িাৰতীয় কবষ গবেষণা পবৰষদৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা অগৰণী পৰদিমিীকবষ ক) ধাি য হ আৰ ৰাহ খ) যৰাটা খাদয িসয গ) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত ৰাহৰ অগৰণী পৰদিমিী কবষ
িাবি ৬০০০ টকা বতল চফোোৰ গবজবতল বলিবচৰ আৰ এৰাৰ িাবি ৫০০০ টকা বচবলাংসহ আৰ আইবচএআৰৰ পবলবিি ৰালচ পৰ বকতৰ পৰদিমিী কবষৰ িাবি যহকটবৰ পৰবত ১২৫০০ টকা সকবলা িসযৰ যকষতৰবত এজি কষকক এক যহকটৰ ৰাবটত এটাবহ পৰদিমিীৰলক কবষ কবৰিকল বদয়া হrsquoি এবি পৰদিমিৰ ৰাবটৰ পবৰৰাণ ০৪ যহকটৰতকক কৰ হrsquoি যিাোবৰি ৭৫০০ টকা যহকটৰ ৫০০০ টকাযহকটৰ ৭৫০০ টকাযহকটৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২০ ৰাজযসৰহৰ দবাৰা উননত কবষ যকৌিলৰ পৰদিমিী ক) ধাি আৰ য হ খ) ৰাহ গ) যৰাটা খাদযিসয
৭৫০০যহ ৭৫০০যহ ৫০০০যহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
137
কবষ পিবত বিিমৰ পৰদিমিী-যকেল ৰাজযৰ দবাৰা ক) ধাি খ) য হ আৰ ৰাহ
১২৫০০ টকাযহ ১২৫০০টকাযহ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি
২১ বিকলপ যৰবটাং যকৌিলৰ পিাৰ প মায় ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
পৰবত পৰদিমিী কবষৰ িাবি ২০০০০ টকা (১৭০০০ টকা দৰকাৰী সাৰগৰীৰ িাবি আৰ ৩০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২২ উৎপাদি যকৌিল ইণটাৰকৰবপাংৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী (ৰৰাপাট)
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয ৰৰাপাট
২৩ সৰবিত িসয িযেসথাপিাৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৪ যদিী আৰ ইএল কপাহ তিা ইএল কপাহৰ িীজ উৎপাদিৰ পিাৰ প মযায়ৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ২০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৫ ইণটাৰকৰবপঙৰ অগৰণী পৰদিমিী (০৪ যহ) যহকটবৰ পৰবত ৭০০০ টকা (৬০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
138
২৬ হাই যৰিবচটী যৰাপি পিবতৰ পৰবচষটাৰলক কবষ
যহকটবৰ পৰবত ৯০০০ টকা (৮০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কপাহ
২৭ কবহয়াৰ যখবতত ইণটাৰকৰবপাং আৰ একক ৰকল বচপ পৰ বকতৰ পৰদিমিী
যহকটবৰ পৰবত ৮০০০ টকা (৭০০০ টকা দৰকাৰী ইিপটৰ িাবি আৰ ১০০০ টকা আিষাংবগক িযয়ৰ িাবি)
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি িযেসাবয়ক িসয কবহয়াৰ
২৮ িসযবিবিক পৰবিকষণ- ৪ টা সতৰৰ িাবি পৰবতবটা সতৰত ৩৫০০ টকাকক ৰঠ পৰবিকষণৰ িািদ ১৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি আৰ উপহল যসউজ বিপলেৰ সচিা
২৯ যেকটৰ আৰ অিয কবষ নতৰপাবতৰ বিিমাচি পৰবয়াগ আৰ যচাোবচতাৰ িাবি পৰবিকষণ
১ৰ পৰা ৬ সপতাহ প মযনত িযেহাৰকাৰী সতৰৰ পাঠযকৰৰত পৰবিকষণৰ িাবি সাধাৰণ যেণীত অহা-য াোৰ খৰচ তিা বিিাৰলীয়াকক িকাৰ সবিধাৰ লগবত পৰবতজি কষকক ১২০০ টকাকক
পৰবিকষণ পৰীকষণ আৰ পৰদিমিৰ জবৰয়বত কবষ নতৰপাবতৰ পৰসাৰণ আৰ িবকতিালীকৰণ
৩০ পিাৰত খণডবিবিক পৰদিমিী যহকটবৰ পৰবত িাদাৰবখবতত ৭৫০০ টকা চয়ািীিত ৪৫০০ টকা ৰাই সবৰয়হ বতল বতবচ আৰ গবজবতলৰ িাবি ৩০০০ টকা আৰ স মযৰখী ফলৰ িাবি ৪০০০ টকা
ৰাষটৰীয় হতলিীজ আৰ হতলবখজৰ বৰেি
৩১ পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ পিাৰ প মযবিকষণৰ দবাৰা বিবনাকত বিষয়সৰহত কষকৰ দকষতা বিকাি ndash সৰবিত পাৰ িযেসথা জলিায় পবৰেতমিৰ সবত
২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
139
অবিব াজি িবৰ পািী আৰ িসযৰ িযেসথাপিাৰ উিৰ কবষ যকৌিল
৫০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহিকাৰীৰ িাবি ২০০০০ টকা পৰবত পৰদিমিত
৩২ িসয পিাৰত জল িযেসথাপিা ৰাইকৰrsquo জলবসঞচিৰ সমপকমীয় পৰবিকষণ কা মযসচী
৩০ জি অাংিগৰহণকাৰীৰ ২-৩ বদিৰ এবকাটা পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি ৫০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩৩ িবৰ সবাসথয সমপকমীয় পৰবিকষণ আৰ পৰদিমি পিাৰ পৰদিমিীৰ লগবত কষকৰ পৰবিকষণ ২০ জি িা তবতাবধক অাংিগৰহণকাৰীৰ িাবি পৰবতবটা পৰবিকষণত ১০০০০ টকা পৰবতবটা অগৰণী পিাৰ পৰদিমিৰ িাবি ২০০০০ টকা
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি িসয বিষয়া ATMAৰ পৰকলপ সঞচালক
140
দকষতা বিকাি কা মযসচী
ৰখয হিবিষটয
bull কবষ আৰ আিষাংবগক খণডত দকষতাসমপনন ৰািেসমপদৰ সবষটৰ যহত গৰাৰযাঞচলৰ েক আৰ কষকৰ িাবি দকষতা বিকাি পৰবিকষণ পাঠযকৰৰৰ িযেসথা
bull েৰবিবিক বিবয়াজি আৰ সব-বিবয়াজিৰ সবিধাবিম ২০০ ণটা আৰ তবতাবধক সৰয়ৰ পাঠযকৰৰ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ(ASCI) ৰ দবাৰা বিকবিত দকষতাৰলক পৰবিকষণ কা মযসচীৰ িাবি অহমতা যপক (QP)ক DACampFW আৰ
ICARৰ দবাৰা গহীত কৰা হহবে bull ২০১৭-১৮ চিৰ সৰয়বোোত ২০০ নটীয়া (২৫-৩০ বদিীয়া) দকষতা বিকাি পাঠযকৰৰ বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ ৰাবজযক কবষ
বিশববিদযালয় আইবচএআৰ পৰবতষঠাি তিা DACampFW ৰ ৰাষটৰীয় প মযায়ৰ পৰবতষঠািৰ দবাৰা ৰপায়ি কৰা হrsquoি bull অহমতাসমপনন আৰ পৰৰাবণত পৰবিকষকৰ দবাৰা পৰবিকষণ bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা ততীয় পকষ ৰলযায়ি িযেসথা bull িাৰতৰ কবষ আৰ কষক উননয়ি ৰনতৰালয় তিা িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদৰ দবাৰা পৰৰাবণতকৰণ
সাহা যৰ ধৰণ
bull গৰাৰযাঞচলৰ েক- েতী আৰ কষকৰ িাবি এই সকবলাবিাৰ বিিাৰলীয়া bull পৰািমীৰ বিিমাচি সাংবিষট পৰবিকষণ পৰবতষঠাবি (KVKকবষ বিশববিদযালয়ICAR পৰবতষঠাি DAC amp FWৰ অধীিসথ পৰবতষঠাি) কবৰি bull কাক য াগাব াগ কবৰি bull বজলা প মযায়ত বিিমাবচত কবষ বিজঞাি যকনদৰ সৰহৰ কা মযসচী সৰিয়ক bull িাৰতীয় কবষ যকৌিল পবৰষদ (ASCI) ndash wwwasciindiacom
141
অধযায় ১০ কবষ ঋণ
বক কবৰি bull ধি ধাৰকল বদয়া িযবকতৰ গৰাহৰ পৰা বিজবক িচািৰ িাবি কষবক যিাংকৰ পৰা কবষ ঋণৰ সবিধা লrsquoি পাবৰ bull কষকৰ পৰবয়াজিািসবৰ কবষ ঋণ আৰ বিবদমষট সৰয়ৰ িাবি দৰকাৰ যহাো ঋণৰ যকষতৰত এবি সবিধা িাবণবজযক যিাংক আঞচবলক গােলীয়া
যিাংক আৰ সৰিায় ঋণ পৰবতষঠািসৰহৰ যদিজবৰ িকা িহৎ যিটেকমৰ ৰাধযবৰবৰ গৰহণ কবৰি পৰা ায় bull সৰয়ৰবত যিাংকৰ ঋণ পবৰবিাধ কৰাবটা বিবিত কৰা উবচত bull কষবক যিাংকৰ পৰা যলাো ঋণৰ সকবলা তিয বলবপিি কবৰ িালদবৰ ৰখা উবচত bull ব ৰল উবেিযৰ িাবি যিাংকৰ পৰা ঋণ যলাো হহবে যসই কাৰবতই ধিৰ িযেহাৰ বিবিত কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ক) কষকৰ িাবি ঋণৰ সবিধা কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ ১ সতৰ যকষতৰত সাহা য
যকাবলটাবৰল িা সৰকষাৰলক ৰাবি বিহীি ঋণ িাবষমক ৭ সতৰ হাৰত ৩ লাখ টকা প মযনত িসযৰ িাবি ঋণ সৰয়ৰবত ঋণ পবৰবিাধ কৰা কষকৰ যকষতৰত এই হাৰ ৪ হয় বকয়বিা যতওবলাকক উদগিীৰলক িযেসথা বহচাবপ সতৰ হাৰত ৩ যৰহাই বদয়া হয় ১ লাখ টকাকলবক ঋণৰ যকষতৰত যকাবিা সৰকষাৰলক ধিৰাবি জৰাৰ পৰবয়াজি িাই
২ বকষাণ যকৰবৰট কাৰম ইয়াৰ সহায়বত কষবক কবষ ঋি গৰহণ কবৰি পাবৰ িসয আৰ কবষিবৰৰ এবলকাৰ ওপৰত বিবি কবৰ ঋণৰ পবৰৰাণ বিধমাৰণ কৰা হয় এবি কাৰম ৩-৫ িেৰ প মযনত িাহাল িাবক দ মটিাজবিত িা আকবিক ৰতয অিিা িাৰীবৰক
142
কৰঃ িাং ঋণৰ সবিধা সাহা যৰ পবৰৰাণ অকষৰতাৰ যকষতৰত বিৰাপিা সাহা যৰ সবিধা বদয়া হয় িসযৰ ঋি িসয িীৰা আচবিৰ অধীিত সাঙবৰ যলাো হয়
৩ বিবিবয়াগ ঋণ জলবসঞচি কবষ াবনতৰকীকৰণ িবৰ উননয় যৰাপি উদযাি িসয আৰ চবপাোৰ পােৰ িযেসথাপিা পৰবকৰয়া আবদত বিবিবয়াগ কবৰিৰ িাবি কষককল ঋণৰ সবিধা বদয়া হয়
খ) কবষজাত সাৰগৰীৰ িাবি ৰলয িীবত ndash বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ (MSP) হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ িাবি ৰলয সৰিমি আচবি (PSS)
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
ৰলয সৰিমি আচবি
পৰবত িেৰৰ ৰবি আৰ খাবৰফ ঋতত িাৰত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলকল িসযৰ দাৰ অবধাগাৰী হrsquoযল হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষকক বিনতৰ লািজিকসবিবিত ৰলয পৰদািৰ িযেসথা
যদিৰ সকবলা হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয আৰ কপাহৰ কষক
ক) যকনদৰীয় সাংসথা NAFED SFAC খ) ৰাবজযক সাংসথা ৰাবজযক সৰিায় বিপণি িসয সাং সৰহ আৰ যতবি ব বকাবিা সাংসথা াক ৰাবজযক সতৰত যকনদৰীয় সাংসথাৰ
ৰহৰ ৰগ ৰাবটৰাহ কপাহ িাদাৰ স মযৰখী ফলৰ গবট চয়ািীি বতল গবজবতল িট ৰচৰ ৰাইসবৰয়হ যচফোোৰ টবৰয়া কপৰা
বদবহ যকাবিা এবিধ সাৰগৰীৰ িজাৰ ৰলয বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় যতবনত এই ৰলয সৰিমি আচবিৰ ৰাধযবৰবৰ কষকসকবল বিনতৰ বিবিত ৰলয লাি কবৰি পাবৰ
ক) কষক- বদবহ বিনতৰ সৰিমি ৰলযতকক হৰাস পায় কষবক বিবদমষট িসতবিধৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয দাৰ বহচাবপ লাি কবৰ খ) যকনদৰীয় সাংসথা ndash যকনদৰীয় সাংসথাসৰহৰ আয়ত যহাো কষয়-কষবত সমপিমৰবপ িাৰত চৰকাবৰ িহি কবৰ
143
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
দবাৰা বিবয়াবজত কৰা হহবে গ) পৰািবৰক সাংসথা- গাও প মযায়ত িকা সৰিায় বিপিণ সবৰবতসৰহ কষক উৎপাদক সাংসথা কষক উৎপাদক যকামপািী আবদ
তদপবৰ শকাি িাবৰকল িা কপৰাৰ যকষতৰত কৰয় ৰলযৰ সবত ২৫ হাৰত যসো কৰ আৰ হতলিীজ ৰাহ আৰ কপাহৰ িাবি ১৫ হাৰত যসো কৰ আদায় বদয়া হয় গ) ৰাজযপৰািবৰক সাংসথা - বিনতৰ সৰিমি ৰলয আৰ চবল িকা ৰলযৰ ৰাজৰ িযেধাি তিা ৰজতকৰণ গহ প মযনত সকবলা িযয় যকনদৰীয় সাংসথা িা িাৰত চৰকাবৰ িযয় কবৰ তদপবৰ গদাৰ ৰৰ িাবহৰত ১
144
আচবিৰ িাৰ
উবেিয বহতাবধকাৰী ৰপায়িকাৰী সাংসথা
আচবিৰ অধীিত সাৰবৰ যলাো িসয
কষবক পািলগীয়া সমভােয সবিধা
সাহা যৰ ধৰণ
যসো িযবয়া আদায় বদয়া হয়
কাক য াগাব াগ কবৰি
১ টীয়া সবচে (সৰিায়) কবষ সৰিায় আৰ কষক উননয়ি বিিাগ কবষ িেি িতি বদললী
২ NAFED আৰ SFACৰ ৰাজযৰ ৰাজধািীত িকা আঞচবলক কা মযালয়
৩ সৰিায় বিপিণসাৰগৰী যফৰাবৰচিসৰহৰ বজলা সতৰৰ কা মযালয়
৪ ৰহকৰা প মযায়ত িকা বিপণি সৰিায় সবৰবত আৰ খণড প মায়ত িকা কষক উৎপাদক সাংসথাকষক উৎপাদক যকামপািী
যকবতয়া য াগাব াগ কবৰি
িাৰত চৰকাবৰ জি আৰ অবকটািৰ (িেৰত দিাৰকক) ৰবি আৰ খাবৰফ িসয বসচাৰ আবগবয় হতলিীজ ৰাহজাতীয় িসয তিা কপাহৰ বিনতৰ সৰিমি ৰলয য াষণা কবৰ াবত কষকসকবল এইসৰহ কবষত বিবিবয়াগ কৰাৰ আবগবয় িালদবৰ বিবিচিা কবৰি পাবৰ িসয চবপাোৰ সৰয়ত কষকসকবল বিজৰ অঞচলত িসযৰ পৰচবলত দাৰৰ সবত চৰকাবৰ য াষণা কৰা বিনতৰ সৰিমি ৰলযৰ তলিা কবৰি পাবৰ আৰ বদবহ িজাৰত যপাো দাৰ উকত দাৰতকক কৰ হয় যতবনত কষকজবি তাৎকষবণকিাবে ওপবৰাকত কতমপকষৰ সবত বিজৰ িসয কৰয় পৰবকৰয়া সনদিমত য াগাব াগ কবৰি পাবৰ
145
অধযায় ১১ িসয সৰকষা
বক কবৰি
bull ৰাসায়বিক কীটিািকৰ পবৰেবতম হজে-কীটিািকৰ ওপৰত গৰতব বদি লাবগ bull ব বকাবিা কীটিািক পৰবয়াগ কৰাৰ আবগবয় কষকসকবল যপষট বৰবফণডাৰ অিপাত পৰীকষা কবৰি লাবগ bull ৰল িসযৰ কাবষ কাবষ িা চাবৰওফাবল (ইণটাৰকৰবপাং িৰমাৰ কৰবপাং) এবি িসয যৰাপি কৰা উবচত ব বয় িসযৰ অপকাৰী যপাক-পতাংগক
বিয়নতৰণ কৰাত সহায় কৰা কষকৰ উপকাৰী পতাংগক আকষমণ কবৰ bull গৰীষমকালত ৰাবটত দকক হাল িাি লাবগ bull িসযৰ যপাক পতাংগ পৰবতবৰাধী জাত িযেহাৰৰ লগবত িসযােতমি ইণটাৰকৰবপাং আৰ যেপ-কৰবপাং আবদৰ দবৰ উপায় অেলমবি কবৰি লাবগ bull যপাক-পতাংগৰ বিৰীকষণ আৰ সৰহকক যপাক ধবৰিৰ িাবি যপাহৰ ফানদআঠা কত ফানদযফৰrsquoৰrsquoি ফানদ আবদৰ িযেহাৰ কৰক bull যপাক-পতাংগ বিয়নতৰণৰ িাবি পৰজীবে অণজীে বপৰবৰটৰ যৰাগৰ িাবি পৰবতবৰাধী িা এণটাগবণবষটক জীে তিা অপতণ বিয়নতৰিৰ িাবি হজে-
এবজনট িযেহাৰ কৰা উবচত bull ওপৰত বদয়া উপায়সৰহ কা মযকষৰ িহrsquoযলবহ ৰাসায়বিক কীটিািক দৰেয পৰবয়াগ কৰা উবচত আৰ যসয়াও বিবিষজঞৰ পৰাৰিম অি ায়ীবহ
কৰা উবচত
কীটিািকত পৰবয়াগত লিলগীয়া সােধািতা
bull ৰাসায়বিক কীটিািক িযেহাৰ কবৰাবত সদায় ৰাবিিলগীয়া সকবলা সৰকষাবিবধ অেলমবি কৰক bull কীটিািক পৰবয়াগ কবৰাবত সদায় ৰাসক হাতত বপনধা িািচ িযেহাৰ কৰক bull সদায় িতাহৰ বদিত কীটিািক যৰ কৰক আৰ উবৰ অহা যৰৰ কবণকাৰ পৰা বিজবক আতৰাই ৰাখক
146
bull কীটিািক ঔষধ কীটিািক পৰবয়াগত িযেহত সজবল আবদ সদায় তলািনধ কবৰ ৰখাৰ লগবত সদায় বিশ আৰ যপাহিীয়া জীে-জনতৰ পৰা সৰবকষত সথািত বিলগাই ৰাখক
bull কীটিািক কৰয় কবৰাবত সদায় যপবকাং আৰ কীটিািকৰ ৰযাদৰ তাবৰখ িালদবৰ বিৰীকষণ কৰক bull কীটিািকৰ পৰা হrsquoি পৰা ব বকাবিা বিষবকৰয়াৰ যকষতৰত লবগ লবগ বচবকৎসকৰ সবত য াগাব াগ কৰক তিা কীটিািকৰ খালী পাতৰ
তিা যপবকটত িকা িযেহাৰবিবধ সমপকমীয় পবসতকা বচবকসৎকক য াগাি ধৰক bull যলবিলত উবললখ িকা ধৰবণবৰই কীটিািক পৰবয়াগ কবৰি লাবগ bull কীটিািকৰ যপবকটত বদয়া কাগজত উবললবখত ধৰবণবৰই খাবল যহাো কীটিািকৰ পাতৰ আতৰাই যপলাওক
আপবি বক লাি কবৰি কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি ১ হাবৰয়ািাৰ ফবৰদািাদবসথত িসয সৰকষা আচতীয়াকৰণ (যকাোবৰণটাইি) আৰ ৰজতকৰণ সঞচালকালবয় যদিৰ বিবিনন পৰানতত
িকা ইয়াৰ ৩৫টা যকনদৰীয় আইবপএৰ যকনদৰৰ জবৰয়বত বিবিনন কা মযসচীৰ আবয়াজি কবৰ এই কা মযসচীসৰহ সমপণমৰবপ কষকৰ সবিধাবিম চবলাো হয় এই কা মসচীসৰহ হrsquoল -
ক) কষক যিচৰকাৰী সাংসথা কীটিািক বিবকৰতা আবদৰ িাবি দবদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী এই কা মযসচী CIPMCৰ ততবােধািত গাও িগৰ আৰ ৰহািগৰসৰহত অিবষঠত কৰা হয়
পৰবিকষবণ পৰবত ৩৮৬০০ টকা ৰাষটৰীয় কবষ সমপৰসাৰণ আৰ পৰ বকত বৰেি (NMAET) ndash িসয সৰকষা আৰ উবিদ সাংগবৰাধক বিষয়ক উপবৰেি (SMPP)
খ) পৰগবতিীল কষক তিা সমপৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ িাবি CIPMCৰ ততবােধািত ৰাবজযক পৰবতষঠািসৰহত ৫ বদিীয়া পৰবিকষণ কা মযসচী
পৰবিকষবণ পৰবত ১৫২১০০ টকা
147
কৰ িাং সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবিউপাাংি গ) বিবিনন যকনদৰীয় সৰবিত কীট িযেসথাপিা যকনদৰৰ
(CIPMC)ৰ দবাৰা আবয়াবজত কষকৰ পিাৰ বিদযালয় পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৬৭০০ টকা
) কবষ বিজঞাি যকনদৰৰ জবৰয়বত কষকৰ িাবি পিাৰ বিদযালয়
পৰবত পিাৰ বিদযালয়ত ২৯২০০ টকা
২ আইবপএৰ কীটিািক সৰবিত পবষট িযেসথাপিা ফাবটমবগচি উবিদ সৰকষক আবদৰ িাবি সহায়
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৫০০০ টকা প মনত ৰঠ খৰচৰ ৫০
হতলবখজৰৰ কবষবকষতৰ সমপৰসাৰণৰ বিবিষ কা মযসচী
৩ উবিদ সৰকষাৰ িাবি দৰকাৰী ৰাসায়বিক দৰেয িায়rsquoযপবষটচাইৰআইবপএৰৰ সাৰগৰীৰ বিতৰণ
পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৪ অপতণিািক পৰবত যহকটৰৰ িািদ ৫০০ টকা িা ৰঠ িযয়ৰ ৫০- ব বটাবেই কৰ
ৰাষটৰীয় খাদয সৰকষা বৰেি (NFSM amp BRREI)
৫ উদযািিসযত সৰবিত কীট িযেসথাপিা বহতাবধকাৰীবয় পৰবত ৪ যহকটৰকল সীবৰত আৰ যহকটবৰ পৰবত ১০০০ টকা
এৰআইবৰএইচ(MIDH)ৰ অধীিৰ NHM HMNEH উপ-আচবি
কবষ াবনতৰকীকৰণৰ (SMAM) উপ-আচবিৰ অধীিত বিবিনন িসয সৰকষা সজবলৰ কৰয়ৰ িাবি বিিীয় সাহা যৰ তিয lsquoকবষ াবনতৰকীকৰণ আৰ পৰ বকতrsquoৰ অধযায়ত িসয সৰকষা সজবল আৰ হতলিীজ তিা হতলবখজৰৰ ৰাষটৰীয় অবি ািৰ বৰবি বৰেি-১ (হতলিীজ) িীষমক অাংিত িণমিা কৰা হহবে
কাক য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়া আটৰাৰ পৰকলপ সঞচালক
148
অধযায় ১২
িহিকষৰ কবষ
বক কবৰি
bull কবষ-জলিায়বেক পবৰবেি অিসাবৰ উপ কত িসযিসয পিবতৰ পৰচলি bull পশধি ৰীিপালি উদযাি-িসয দগধউৎপাদি কবষ-িিািী আবদ সবননবিষটকৰবণবৰ িসযিসযপিবতত হিবচতৰযতাৰ িধমি bull যচক িানধ পখৰী কবষিবৰৰ পখৰী অগিীৰ িা ৰধযৰীয়া িলীিাদ কো আবদবৰ জলবসঞচিৰ িযেসথা কৰা bull জলৰ িযেহাৰ তিা আদৰমতা সাংৰকষণৰ ৰাতৰা িবি কবৰিৰ িাবি সদকষ জলবসঞচি পিবত িবৰ সৰতলীকৰণ আবল বদয়া কণটৰ িানধ খাল
ৰালবচাং পটী আৰ সীৰল পিবত (বৰৰজ আৰ ফাৰrsquo) আবদৰ দবৰ পৰ বকতৰ িযেহাৰ কবৰি লাবগ
আপবি বক লাি কবৰি ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি ািৰ অধীিত পািলগীয়া সাহা যসৰহ কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
ক) সৰবিত কবষ পিবত ১ ধাি য হ যৰাটা িসযহতল-
িীজআহজাতীয়ৰাহজাতীয় বদব-িসযবিবিক কবষ পিবত
পৰবত যহকটৰত ১০০০০ টকা প মযনত পৰবয়াজিীয় আদাি (ইিপট) সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
149
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
২ উদযাি িসয বিবিক কবষ পিবত (যৰাপণ+িসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৩ িকষবেলবি-যপষটবৰল কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ সথাবিকিবহমসথাবিক সাংৰকষণ (যৰাপণ+তণিসযকবষ পিবত)
পৰবত যহকটৰত ১৫০০০ টকা প মযনত দৰকাৰী আদাি সাৰগৰীৰ ৰলযৰ ৫০ ধি পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪ পশধি বিবিক কবষ পিবত ৪১ সাংকৰ জাতৰ গৰ + বৰবেত কবষ +
ৰrsquoহৰ খাদয + বৰবেত কবষ + গাই ৰrsquoহৰ খাদয + দগধ+ গাইৰrsquoহ খাদয + কষদৰ যৰাৰনথক পৰাণী
এিেৰ প মযনত গা পশখাদযবক ধবৰ পশৰ ৰলধি সৰবিবত কবষ পিবতৰ ইিপট িযয়ৰ ৫০ পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ৪০০০০ টকা (দটা গাখীৰতী পশধি + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি ২ যহকটৰ প মযনত এবি সাহা য উপলবধ হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৪২ কষদৰ যৰাৰনথক + বৰবেত িসয+ াহবখবত হাহ-ককৰা + বৰবেত কবষ হাহ-ককৰা + ৰীিপালি + বৰবেত কবষ
পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২৫০০০ টকা প মযনত এিেৰৰ গা পশখাদযৰ িযয় সহ পশপকষীৰ ৰলযসৰবিবত কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ ৫০ (১০ পশ৫০টা পকষী + ১ যহকটৰ িসয) পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৫ ৰীি পালি বিবিক কবষ পিবত পৰবত যহকটৰত ২৫০০০ টকা প মযনত ৰৎসয পালিৰ িযয় সৰবিবত পাচবল িা িসয কবষ পিবতৰ ৰঠ ইিপট িযয়ৰ
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
150
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ িাবি সবিমাচচ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
৬ যকচসাৰ উৎপাদি যগাটহজবেক ইিপট উৎপাদি যগাট যসউজ সাৰ পৰবয়াগ
পৰবত িফটত সবিমাচচ ১২৫ টকা প মযনত ৰঠ খৰচৰ ৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাণ সথায়ী উৎপাদি িযেসথাৰ িাবি যগাবট পৰবত ৫০০০০ টকা আৰ এইচ বৰ বপ ই যকচসাৰ বিৰমাি যিৰৰ িাবি সিমাবধক ৮০০০ টকাৰ সাহা য বদয়া হrsquoি যসউজ সাৰৰ যকষতৰত পৰবত যহকটৰত সিমাবধক ২০০০ টকা প মযনত ৰঠ িযয়ৰ ৫০ সাহা য বদয়া হrsquoি আৰ পৰবতযক বহতাবধকাৰীৰ যকষতৰত ৰঠ ২ যহকটৰ প মযনত সাহা য বদয়া হrsquoি
ৰাষটৰীয় িহিকষৰ কবষ অবি াি
৭ যগাবটই িেৰ জবৰ যসউজীয়া াহৰ য াগাি বিবিত কবৰিৰ িাবি োইবলজ পৰসতবত
ইটা আৰ বচবৰবণটবৰ ২১০০-২৫০০ ি ফটৰ চাইলrsquo গাত বিৰমাণ (ৰাবটৰ তলত িা ওপৰত) যখৰ- াহ কটাৰ িযেসথা আৰ তলাচিী সহ
পৰবতযক কষক পবৰয়ালৰ িাবি ১২৫ লাখ প মযনত যখৰ- াহ কাটাৰ আৰ তলাচিী কত চাইলrsquo গাতৰ পৰসতবতৰ িাবি ১০০ সাহা য
৮ কাঠ িযবতবৰক িিজ সমপদৰ ৰলয সাংব াজিচবপাোৰ পােৰ সাংৰকষি
অবধক আয় কবৰি পৰাকক উৎপাবদত সাৰগৰীৰ ৰলয সাংব াজিৰ িাবি সৰ গাও প মযায়ত িৰালযপবকবজাংপৰবকৰয়াকৰণ যগাট
পৰবতযক পৰবকৰয়াকৰণ যগাটিৰালৰ যকষতৰত পৰবত িগম বৰটাৰত সিমাবধক ৪০০০ টকা প মযনত ৰঠ ৰলধিৰ
151
কৰ িাং
সাহা যৰ পৰকাৰ সাহা যৰ পবৰৰাণ আচবি
৫০ সিমাবধক সাহা যৰ পবৰৰাি যগাবট পৰবত ২ লাখ টকা
কাৰ সrsquoযত য াগাব াগ কবৰি
বজলা কবষ বিষয়াবজলা উদযাি-িসয বিষয়া lsquoআতমাrsquoৰ পৰকলপ সঞচালক
152
অসৰ চৰকাৰৰ কবষ বিিাগৰ হহ অসৰৰ কষক ৰাইজৰ বহতাবিম কবষ সঞচালকালয় শৰীৰনতিাংকৰবদে পি খািাপাৰা-৭৮১০২২ ৰ যসৌজিযত ৰল ইাংৰাজী আৰ বহনদী িাষাত পৰকাবিত হাতপবিৰ অসৰীয়া ৰপানতৰ
