अ भलेख -...

20
1 -अ�भलेख त्र�ा� क ल्नवल�-रचर 201 स�लर-0 -1 इा ांस�लर र� 2 भलत �े ल�ी अ�भलेखग3-6 लज/घ लज अ�भलेखग7 अक ांससन 8-00 �व�श�वशेषत 0 दु�न भल र�अ�भलेखग03-08 सीर पे 09 पद�इा �तरह�े दौलन 00 रच201 �क भलत �े ल�ी अ�भलेखगने अपन 01 वं फउं डेशन �दवा रन। भलत परुख अ�भलेखी ांससन वषर 0890 र� �ब�श भलती �रलय उापकन अनप��लकल�लडर �क ता�ल र� �लने �� ाु�वध पदन �लने �े �ल� उाकल�लडर �वभग �े रप र� अिसताव र� �। द�प �वभग � ाौ चौबीा वषर अ�ध� ार र� भलत र� अ�भलेखी ग�त�व�धय �े �व�ा ाे ा�क रप ाे ह् , �फल भी वं�छत पकलरर अभी त� ह�ाल नह�ं ह ह�। हरने अभी त� �नररत, उपकग�तर �र �दरी �े बीच देश अ�भलेखी �वलात �े रहाव �े ांबंध र� गर�त प्द नह�ं � ह्। चीय �क पकलपेर र� लखने �पछलगल�तय ाे ाीखने सप� �े ास �गे बढ़ने � ाह� ार ह्। दु�न भल रअ�भलेखी �व�न �े �ेत रबदलते नय � ंच � नी च�ह� ल भलती पकलपेर र� ारने �वश�त ह्। �द पठ�य कनलेल �े �ने वले ांस�लरय र� ाुधल �लने �े �ल� पठ�य �क अपने बह रन इनपु भेते ह� तक इााे हर� खुशी हकगी। वी शी�नवा, �ई��ा रह�नदेश,अ�भलेखग"ाभी ल�ी ांप��य र� ाे अ�भलेखगबाे रनवन ह� े � पीढ़� दनाल�े �ल� उपहल ह� ल इन�े लखलखव � सतल हरल� ाभत �े सतल �क दशरत ह्।" -�सरल ी डौडक�र�नन �र �वस

Upload: others

Post on 15-Apr-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 1

    ई-अ�भलेख त्रै�ा�सक न्सल् ल ्नवल�-रैचरस 201

    ांस�लर-0 ांख ै-1 इासांस�लर र�

    प�ृ • लै स 2 • भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस 3-6 • लैज /ांघसलैज सअ�भलेखैगैलस 7 • अक सांससैनस 8-00 • �व�श�स�वशेषतैस 0 • द�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखैगैलस 03-08 • सीरसपे्स 09

    ांपैद��

    इास �तरैह�स �ेस दौलैन 00सरैचरस 201स�कस भैलतस �ेस लै�ी सअ�भलेखैगैलस नेस अपनैस 0 1स वैंस फैउंडशेनस �दवास रनै ै।सभैलतस �ैस परुखस अ�भलेखी स ांससैनस वषरस 0890स र�स �ब� शसभैलती स �ै ैरल यस ैलैस उापकनस अनप�ै�ल�स कल�लडरस �कसता�ैल ारै�स�लनेस��साु�वधैसपदैनस�लनेस�ेस�ल�सउा�ृ�सकल�लडरस �वभैग �ेस रपसर�सअिसतावसर�स� ै।स द�पस �वभैगस��साौसचौबीासवषरसाेसअ�ध�सार सर�सभैलतसर�सअ�भलेखी सग�त�व�ध यस �ेस �व�ैास ाेसा�क सरपस ाेस्ु ैस हु�स ह्, �फलसभीसवैं�छतसपकलरैरसअभीसत�सहै�ालसनह�संहु�स ह�।स हरनेस अभीस त� �नरैरतै, उप कग�तैरस लस�रस�दरी �ेसबीचस देशस ��स अ�भलेखी स �वलैातस �ेस रहावस �ेस ांबंधस र�स्ैगर�तैसप्दैसनह�ंस��सह्। ह ची्यस�कसपकलपेर सर�सलखनेस�पछल�स गल�त यस ाेस ाीखनेस स लस ��स सप�स ��स �ेस ाैसस�गेसबढ़नेस�ैसाह�सार सह्।स द�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखी स�व�ैनस�ेस�ेतसर�सबदलतसेे ैनयस��स्ैंचस��स्ैनीसचै�ह�स लसभैलती सपकलपेर सर�सार नेस��स�वश �तैसह्। �दसपैठ�यसक न्ले लस�ेस�नेसवैलेसांस�लरयसर�साुधैलस�लनेस�ेस�ल�सपैठ�यस�कसअपनेसबहुरनन सइनपु सभे्त ेह�सतकसइााेसहर�सखुशीसहकगी। वीसशी�नवैा, �ई��ा रहै�नदेश�,अ�भलेखैगैल

    "ाभीस लै�ी स ांप�� यस र�स ाेस अ�भलेखैगैलस

    ाबाेसरनन वैनसह��स ेस ��सपीढ़�स�ैसदनाल�स

    �ेस �ल�सउपहैलसह�स लसइन�ेसलखलखैवस�ैस

    सतलसहरैल�साभ तैस�ेससतलस�कसदशैरतैसह्।"

    -�सरलस्ीसडौ �

    डक�र�न नस���र �वस

  • 2

    लै …

    �न��ईस�ैसक नूले लस‘ई-अ�भलेख’ ्ैल�स�लनेस�ेस�ल�सबधैई।स हसलमबेसार साेसदे सै। रु े भ�वष स�ेसांस�लरयस��सपती�ैसह्। रु से हसभीसउमरीदसह्स��सअ�भलेखैगैलसर�सलखेसग�सरनन वैनसदसतैवे्यस�कसांल�रस लसऔडि् ल��लरस�ल�ेसदुे सतस�� ैस्ै�सि्ा��सउकह�सअा �ध�स�वश �तैस ह्।स र�सहरेशैस��सशुभ�चतं�स लसअध ेतैसलहनंगी।

    वीनैसओनडनबगर [email protected]

    ‘ई-अ�भलेख’ नेसअपनीसग�त�व�ध यस�कसाै ैस�लनेस�ेस�ल�सअ�भलेखी सारनहस�ेस�ल�स��सन ैसरंचसखक्ैसह्।सर�सइासपहलस�ैससवैगतस�लती हनंसक य��स हसअ�भलेखैगैलस�ेस�तेसर�सलै�ी स ���करस�ेसाैस ाैसस व्ि��स्ैन�ैल�सपदैनस�लसलहैसह् ।स हसउदरस�निनतसरपसाेसदसतैवे्ीस�वलैातस�ेसबैलेसर�सअपनेस�ैनस�कसबढ़ैनेस�ेस�ल�सपनव��लसअ�भलेखी सारै्स�कसपेकलतस�लेगै।

    डलसाुशीलैसदेवी उपस�नदेश�

    र�रपुलसलैज सअ�भलेखैगैल [email protected]

    अ�भलेखैगैलस�ेसबैलेसर�स्ैगर�तैसलैनेस�ेस�ल�स हस��सबहुतसह� उ�चतस�दरसह्स लसइाेसार स��सरैंगससी।सक न्सले लस ाेस लै�ी स लसअंतलैर�ी स सतलस पलस इास �वलैातस��स �व�वधस शेरीस�ैस वररनस�लनेस��सअा �ध�सांभैवनैस ह्।सअ�भलेखैगैलस�ेस�ेतसर�सत्रै�ा�स�धैलसपलसनवीनतरसे ैनयस लसघ नैओंस�ेसबैलेसर�सरहावपनररस्ैन�ैल�सनस�ेवलसबहुतसउप कगीसहकगीसबिन�स हसपेकलत भी �लेगी।सअगलस�उ ल�चसव विससत �� ैस्ैतैसह् तकसइााेस�निनतसरपसाेसाभीससतलयसपलसलकगयस�ेसबीचस्ैगर�तैसप्दैसहकगी।सई-अ�भलेखसअपनेसऔडि् लसपुसत�ैल यस��स��सलै�व ैपीस�नदन�श�ैसभीसत् ैलसकसा�तैसह् ि्ारेसउन�ेस�ैरस लसांगहस�ेसबैलेसर�सांस��स�ववलर �द ैस्ै�स्कस�गेसअ�भलेखैगैल �ेस�ैरसाेस्ु सेाभीसलकगयस�ेस�ल�स��सांाैधनस�ेसरपसर�स�ैलगलसहकगै।

    द�वदंलसपैलस�ाहं, ाह-ांससैप�स लस�ै र�ैल�स�नदेश�,

    पं्ैबसऔडि् लसलैइबेल�। [email protected]

    अ�भलेखी स�ेतसर�स ‘ई-अ�भलेख’ वतररैनसघ नैओंस�ेसबैलेसर�सअ�भलेखी सारुदै स�ेस�ल�स��सवलदैनसह्।सभैलतस लस�वदेशयस ाेस इ�तहैास �ेस पुलैलेखपैलयस लस शकध�तैरओंस �कस उपललधस नवीनतरस ्ैन�ैल�स ाेस लैभैिकवतस �� ैस ्ै�गै।स�न��ईस��सवेबाैइ सर�सऑनलैइनसउपललधस औडि् लस्ैन�ैल�स �ेस �ववलरस�कसक न्ले लसर�सभीस इं�गतस �� ैस्ैनैसचै�ह�।स�ुछसाु ैव- �� द� स लसलैज सअ�भलेखैगैलसदकनयसर�सऑनलैइनसउपललधस�व�भकनसड ेैसबेास�ेसबैलेसर�सक नूले लसर�स��सअलगस�ललरसशै�रलस�� ैस्ैसा�तैसह्, क न्ले लस�कस‘ई-अ�भलेख’ �ेसरैध रसाेसभैलतसाल�ैलस�ेसई-कल�लडरास�ेसबैलेसर�स्ैगर�तैसबढ़ैनेस लसअ�ध�स्ैन�ैल�सपदैनस�लनेस�ेस�ल�सस�न लयस�कसभे्ैस्ैनैसचै�ह�।

    �न.�ा. र�र रैइककफक कगै�फस स्ाेवै�नव�ृव

    उपसरहैपबंध�, ानस �वीसने व�र स�ल�र ेड

    [email protected]

    mailto:[email protected]

  • 3

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ेसारैचैल

    ससैपनैस�दवा

    लै�ी सअ�भलेखैगैलसफैउंडशेनस�दवासारैलकह, 00सरैचरस 201

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसनेस00सरैचरस 201स�कसअपनैस0 1सवैंसफैउंडशेनस�दवासरनै ै।स�दनैं�स00सरैचरस0890स�कसइंपीकल लसा�चवैल सभवन, इंपीकल लसा�चवैल सभवन, �ल��ैसर�स�वभैगस�कस��सइंपीकल ल कल�लडरास�वभैगस�ेसरपसर�सससै�पतस�� ैसग ैसि्ारेस्ीसडलन नसफकलेस नेस�वभैगस�ेसपहलेसअ�ध�ैल�-पभैल�स�ेसरप र�स �ै रस�� ै।सफैउंडशेनसडसेारैलकह �ैस पचैकल�सरपसाेसांस�ृ�तसरंतैल स�ेसअपलसा�चवसशीस�ेस�ेस�र�ल नेसउदै नस�� ै। फैउंडशेनसडसेपलसप�ा�सइ�तहैा�ैलस लस ्गकल फेलकसपकफेालसाल ैाैचीसभटैचै र, इंऔड नस�ैउं�ालसऑफस�हस ककल�लसकलाचरस, नई �दनल� �ेसपनवरसअध � ैलैस��सव ैख ैनसभीस�द ैसग ै।

    व ैख ैनस�ैस �वष स ‘भैलत ाल�ैलस��सअ�भलेखी सनी�तस��सनींव�स सवतंततैस��सओल’ सै।सअ�भलेखैगैलस �ेस�तेसर�साह कगसपलसदकस � प�ी सार ौतसेपलसपुतरगैलस लस�न�ल��, ओरैनस 201- 205स �ेस लै�ी सअ�भलेखैगैलस �ेसाैससभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस ैलैसभीसहसतै�लस���सग�ससे।

    इासअवालसपल गदलसपै �स्0903- 203वस�ेस022सवषर हकनेसपल सरलरकााव लस0903� ऐ�तहै�ा�सटैांवैलसरैचरस-022सवषर शीषर�स��सदकसपदशर�न ैं भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ेसपकलालसर�स� कि्तस��सगईस लसइन�ैसउदै नसप�त��तस�व ैनय, रीऔड ैस लसप�त��तसरेहरैनयस��सउपिसस�तसर� ांस�ृ�तसरंतैल स�ेसअ�तकल�सा�चवसशीस�ेस�ेस�र�लसनेस�� ै।सटैंावैल रैचरस�ेस022सवषर ��सपदशरनीस�कसनवंबलस 203स�ेसरह�नेसर�सांस�ृ�तसरंतैल स लसदस�रसअफ��ैस��साल�ैलस ैलैसां ु�सरपसाेस� कि्तससरैल�सारैलकहस�ेस�हसाेस�ेसरपसर�सवकन�लस ्ेल, दस�रसअफ��ैसर�सभैलतस�ेस लै�ी सअ�भलेखैगैलस ैलैस� कि्तस �� ैसग ैससै; इाीसतलहसफलवल�स लसरैचरस 201स �ेसरह�नयसर�स लै�ी स लसअंतलैर�ी सांगक�ीस�ेसदौलैनसकरशरस�कल�ैतैस लसचंडीगढ़सर�सइासऐ�तहै�ा�सइव� स�ेसलै�ी सारैलकहयस�ेस�हसाेस�ेसरपसर�सगदलसपै �स�ेस022सवषर हकनेसपलस��सपदशरनीस�ैस� क्नस�� ैसग ै।

  • 4

    इा�ेसबैद, 0 सरैचरस 201स�कसअ�भलेखैगैल �ेसभ�वष सपलसपक. रु�शेलसहानस ैलैस�द�सग�सफैउंडशेनसडसेलेकचलसाील�ूस�ेसबैदसारैलकहसर�स03सरैचरस 201स�कसअ�भलेखैगैलस�ेस�व�ैास�ेस�ल�सरुगलसासै सअ�बलस�ेस कगदैनसपलसपकफेालस�ा �रसअ्ीूुदीनसहुा्नस ैलैस लस01सरैचरस 201स�कसपकफेालसलै�ध�ैस�ाहंस ैलैसफैंासर�सभैलती सशरस�ैलपकलेशनस�ेसलघुस�कल ल� अनुभवस लसप�त�न�धावस0901-0909 पल व ैख ैनस�द�सग�।

    कल�लडरसपबंधन

    इंऔड नसले लसअसरस�ल�र ेडडसचैवलैस्�ेललवस�कसकल�लडरसपबंधन पलसालैहस लसरैगरदशरन �द ैसग ै।सकल�लडरसपबंधन पलस001सव�स लस008सव�सअ�भ�वक ैासपैा करसकरशरसकल�लडरसा� ल, भुवने�ल, �न��ईस्6-02, ्नवल�स 201वस लसभैलतस�ेस लै�ी स अ�भलेखैगैल, नईस �दनल�स ्02-01स फलवल�स 201वस र�स � कि्तस ���स ग�।स इनस रंतैल यस र�स �व�भकनसरंतैल य/�वभैगयस�ेस36सअ�ध�ैकल यसनेसभैगस�ल ै।

    रंतैल य/�वभैगयसनैरतर पुनवैरास�वभैग, गहृसरंतैल , नईस�दनल�, दक�ग�सनी�तस लसांवधरनस�वभैग, ��ै�ध�ैलस लसप�तबं�धतसव ैपैलसव वहैलस� कग, �क ैसहैउा, �लप�ले स�ै रसरंतैल , लस�वदेशसरंतैल , नईस�दनल�स�ेसग्ल-वतररैनसअ�भलेखयस��स35,682सफैइलयस�ैस �रस ैलैसरनन ैं�नस�� ैसग ै।स

    ाैवर् �न�सअ�भलेखयस��सव वससैस लसपकलगहर

    इास�तरैह�स�ेसदौलैन, शहल�स�व�ैासरंतैल , भन�रस लस�व�ैासरंतैल स��स�ुलस02ड125सफैइल�सऑनलैइनसांदभरस�ेस�ल�स अ�भलेखी स ानचनैस पबंधनस परैल�स ्��ई�र�ाव र�स द्रस ��स गईस लस कल�लडरस ��स �न �रतस शृंखलैस र�स 5ड2 1सफैइलयस �ैस ारैरेलनस �� ैस ग ै।स �वभैगस �कस पुनवैरास �वभैग, गहृस रंतैल , दक�ग�स नी�तस लस ांवधरनस �वभैग, वै�रज स लसउदकगसरंतैल , �लप�ले स�ै रसरंतैल स लस�र�ल �पीस� कग, �क ैसहैउास्ाी� �व, नईस�दनल�साेस�ुलस1ड131सफैइल�सपै�सहुई।

    �उ ल�चस�ै रकर

    गदलसपै �स�ेसशतैलद�सारैलकहस�ेसअवालसपलस��सपदशरनीस�ैस1साेस9सफलवल�स 201स�कस�कल�ैतैसर�स लस6-8सरैचरस 201स �कस चंडीगढ़स र�स भैलती स ांस�ृ�तस पकलषदस ैलैस � कि्तस लै�ी स ांगक�ीस �ेस ाैसस � क्न �� ैस ग ै।सअ�भलेखैगैलस �ेस ाहै �स �नदेश�सशीस लै्रैनीस नेस उनस पदशर�न यस�कस� कि्तस�लनेस �ेस �ल�स �न ु�स �� ैस ग ै।स�कल�ैतैसर� शीस�र �ेसनैलै रन, लैज पैल, पिनरसबंगैलसनेसपदशरनी �ैसदौलैस�� ैस लसपकफेालसअेरसबंदकपैध ै , इ�तहैास �वभैग, �कल�ैतैस �व��वदैल स लस पकफेालस ाुलं्नस दैा, �कल�ैतै �व��वदैल स �ेस उप�ुलप�तस नेस अक सगररैक स व औ� ल ाे�रनैलस �ेस प�तभैगीस उदै नस �ेसदौलैनस उपिससतस से।स पदशरनीस �ेस औडि् लस �प ंयस�ैस ��स ाे स�कल�ैतै �व��वदैल स�ेसउप�ुलप�त पकफेालसाुलं्नसदैास�कसउपहैलस�द ैसग ै।सचंडीगढ़सर�सपदशरनीस�ैसउदै नसपं्ैबस�व��वदैल स �ेस उप�ुलप�त पकफेालस अेरस �ेस गकवलस नेस अक स गररैक स व औ� यस लस ाे�रनैलस �ेस प�तभै�ग यस��सउपिसस�तसर�स�� ै ग ै।

    भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ेस0 1सव�सफैउंडशेनस�दवास�ेसअवालसपल, गदलसपै �स लस0903- ऐ�तहै�ा�सटैंावैलसरैचर नैर�सदकसपदशर�न य �ैस� क्नस�� ैसग ै।सइनसपदशर�न यस�ैस00सरैचरस 201स�कसउदै नसशीस�ेस�ेस�र�ल, अपल ा�चव ैलैसशीसवीसशी�नवैा, ां ु�सा�चवसांस�ृ�तसरंतैल , भैलतस�े रहै�नदेश�ड लै�ी सअ�भलेखैगैल लसअक सप�त��तसअ�त�स यस ��सउपिसस�तसर� अ�भलेखैगैलसांगहैल , नईस�दनल� र�स�� ैसग ै।स

    ाैसं�ृ�त�स�व�नर स�ै रकर/प�त�न ुऔ� ै/ंदौलेस

    2स्नवल�स 201स�कसभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस लसइन े�, �दनल�स�ेसबीचस�व�व ैपीसशैं�त�न�ेतनसर�सअ�भलेखी साैर�ग यस�ेसांल�रस लसपकलल�रसनैर�सपकल क्नैस�कस्ैल�सलखनेस�ेसांबंधसर�स��स�तप�ी स ार ौतसेपलसहसतै�लस���सग�।स हसपकल क्नैस0सफलवल�स 201साेसशुरसहुई।

  • 5

    पलरशे� शीस डयगस डयगिकान, चीनस �ेस उपलै�प�त, अंतलैर�ी स ाैंस�ृ�त�स ांघ, चीन, शीस ैंगस � हयग, ाैंस�ृ�त�सपलैरशरदैतै, चीनस�ैसदनतैवैा, नईस�दनल�, शीस ु�नस� गुओ, � ती सा�चवस्ांस�ृ�तव, चीनसदनतैवैा, नईस�दनल�, शीस नसहयग�बन, ांस�ृ�तसरंतैल �ै �ै ैरल , चीनसनेस09सफलवल�स 201स�क भैलत-चीनसाीईपीस् 203-05वस�ेस�ल�सलकडर्पस�ेस�ै ैरकव नसपलसचचैरस�लनेस�ेस�ल� भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ैसदौलैस�� ै।सइासांबंधसर� उकहयनेस रहै�नदेश�, अ�भलेखैगैलस लस�वभैगस�ेसअक सअ�ध�ैकल यसाेसरुलै�ैतस��।

    नईस�दनल�सर�सपुतरगैलस�ेसलै्दनतसपलरशे� शीस्ल्रसलक्ैसडीसओ�लवैलैसनेस 6सफलवल�स 201स�कस्े�ासचमेबल, शै�ीसभवनसर�सभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ैसदौलैस�� ैस लसरहै�नदेश�, अ�भलेखैगैलस लस�वभैगस�ेसअक सअ�ध�ैकल यस�ेसाैससब्ठ�सर�सभैगस�ल ै।

    भैलतसर�सओरैनसानतनतस�ेसलै्दनतसहै�रदसा्फसअलसलैह� नेस03सरैचर, 201स�कसशी अलदलुसरकह�ानसअलस�हनैई, रहै�नदेश�, लै�ी स अ�भलेखस लस अ�भलेखैगैलस पै�ध�लर, ओरैनस ानतनतस ��स अध �तैस र�स तीनस ादस यस �ेस ��सप�त�न�धरंडलस�ेसाैससभैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ैसदौलैस�� ै। उकहयनेसरहै�नदेश�, अ�भलेखैगैलस लस�वभैगस�ेसअक सवकल�सअ�ध�ैकल यस�े ाैससब्ठ�सर�सभैगस�ल ै।

    ्ररनीसर�सदनतैवैास�ेस��सअ�ध�ैल�स�ेसाैसस09सरैचरस 201स�कस्ररनसर�सा्काकनीस�ेसांघी सलैज स��सअनुांधैनस लस�लैसरंतीसरैननी सशीरतीसपकफेालसडलसा�बनसवलनसाेहककलरलस��सअध �तैसर� �ठसादस यस�ेस��सप�त�न�धरंडलसने भैलतस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ैसदौलैस�� ै। उकहयनेसदकनयसदेशयस�ेसबीच ांभैवनैओंस�कसतलैशनेस�ेस�ल�साैंस�ृ�त�साह कगस�ेसरहै�नदेश�, अ�भलेखैगैलस लसभैलतस��सांस�ृ�तस�ईाी�लसऔडवी्न लसलै�ी सअ�भलेखैगैल �ेसअक सवकल�सअ�ध�ैकल यस�ेसाैससब्ठ�स� कि्तस��।

    अनुांधैन ाु�वधै�ं

    63सभैलती स लस11स�वदेशीसअध ेतैओंस�कस�वभैगस�े शकधस��सर�सनैरैं��तस�� ैसग ै।साैससह� अध ेतैओं ैलैस0 06सदौलेस���सग�स लसकल�लडरस�ेस�ल�स058 6सरैंगसपतयसस�कसांाै�धतस�� ैसग ै।

    लेपकग�फ�साेवै�ं

    कल�लडरास�ेसरैइकक�फनरस��स15,222स�चतयस�कसस�्नस�� ैसग ै।सइा�ेसअलैवै, �न��ईस��सवेबाैइ सपलस301स�चतयस�कसअपलकडस�� ैसग ै।

    अ�भलेखी सअध नसस�न ल

    इासअव�धस �ेस दौलैनसअ�भलेखैगैलस पबंधनसर�स 33स व�सअनप�ै�ल�सा� र�फ�े स�कारस ्02सफलवल�स 201स ाेस 0सरैचरस 201वस� कि्तस�� ै ग ैस लस सउमरीदवैलसचुनेसग� ि्नर�साेस02सप�श�ुसइासपैा करसर�सशै�रलसहु�सि्ार�स�ठस�न्ीसउमरीदवैलस लसदकसपै कि्तसउमरीदवैलससे।

    अनुदैन-ाहै तै

    इासअव�धस�ेसदौलैन ाल�ैल�सांससैनयस�कसपदैनस��स्ैनेसवैल�स�व�ी स क्नैस�ेसतहत चैलसाल�ैल�सांससैनयस�कस35, 3, 69/ - ेप ेस��सलै�शस��स�व�ी साहै तैसपदैनस��सगई।सपं्ी�ृतससव्ििछ�सांगठन/व औ� यस�कस�व�ी साहै तैस��स��स लस क्नैस�ेसतहतस33सांगठनयस�कस18,03265/- ेप ेस��सपहल�स लसदनाल�स��सतस्ैल�स��सगई।

    �तेी स�ै ैरल , भकपैल

    दकलचै नैर�स ��स पदशरनीस 1स ाेस 02स रैचरस 201स �कस भकपैल, �ेती स �ै ैरल स र�स� कि्तस ��स गई।स भक्सओपनस न�नव�ार �, भकपैलस�ेसउपस�ुलप�तसडलसतैकल�स्ैफलसनेसइा�ैसउदै नस�� ै।स1सरैचरस 201स�कस�ेती स�ै ैरल सभकपैलसर�स‘भकपैलसलैज स�ेसपनवरसइ�तहैा’ पलस��स�दवाी स�ै रशैलैसभीस� कि्तस��सगईस।

  • 6

    कल�लडरसा� ल, भुवने�ल

    स्नवल� 201स�क, कल�लडरसा� ल, भुवने�लस�ेसामरेलनसहललसर�स��सत्रै�ा�स ल�स�ै रकरस� कि्तस�� ैसग ैससै।सपकफेालस्�र�ावसई�शतैसबन्�सदबेु, ��श ैईसअध नस�� द, र्िका�क �ा �, र्िका�क नेस‘इ�तहैास �ेस पकलवतरनस ाेसामबं�धतस �वचैलयस लस ���करय’ पलस ��सपसतु�त द�।स पकफेालस हलरनस �ुल�े, �ेइलस �व��वदैल , ्ररनीस नेस�ै रकरस ��स अध �तैस ��।स इास ातस र�स भैगस लेनेस वैलेस प�त��तसअध ेतैओंस लसव औ� यसर�स ओऔडशैस�ेसपनवरस �व�सरंतीसडल. पंचैननस�ननंगक, पकफेालस ्ी �न डश्, डल. �नवे�दतैस रकहंती, पकफेालस �स �े प नै �, पकफेालस�ासपनी, पकफेालसबी �े र�ल�, पकफेालस�ा.�चै रस लसपकफेालसपी.स�ैलसशै�रलससेस लस0ड8 3स��तैब�स लस625सदलुरभस��तैब�स लससवग� सपकफेालस्ैन��सबनलैवसरकहंतीस�ेसप�त�ैओंस�कसउन�ेस बे ेस डलसशी�ुरैल रकहंती ैलैस�� दस�कसदैनस �द ै ग ै।सदलुरभस��तैब�सअंगे्ीस लसबंगैल�सर�सउऔ ै र�ससीं।

    0811सर�सप�ै�शतस्गनरकहनसलैलस ैलैसपहलैस�धु�न�सउऔ ैसनै �सबैबै्ी इासांगहसर�साबाेसपुलैनीसदलुरभस��तैबस

    ह्।सलैवरशलस�व��वदैल स�ेसइ�तहैा �ेससनै�कतलस�वभैगस�ेस 2सछैतयसनेस 0सफलवल�स 201स�क अपनेस�श��सडलसपीस

    �ैलस�ेसाैसस��सअध नस ैतैसहेतुस�� दस�ैसदौलैस�� ै।

    सवग� सपकफेालस्ैन��सबनलवसरकहंतीस��सउऔ ै ल बंगैल� र�स�ुछसदलुरभस��तैब�

    लैवेनशल �व��वदैल �ेसइ�तहैास�ेससनै�कतलस�वभैगस�ेसछैतस अपनीसकल�लडरसा� ल, भुवने�लस��स ैतै �ेसदौलैन

  • 7

    लैज /ांघसलैज सअ�भलेखैगैल

    �बहैल

    1सफलवल�स 201स�क सवैरीसाह्नंदसालसवतीस ाेसांबं�धतसअ�भलेखी दसतैवे्यस पलसरु्जफलपुलस �ेस डल. ्गननैसस

    �रशैस�लले्सर�स��सपदशरनीस� कि्तस��सगई।स �बहैलस �ेसइासरहैनस ��ाैनस नेतैस��स0 5सवींसवषरगैंठस�कस �चऔकतस

    �लनेस�ेस�ल�सइासपदशरनीस�ैस� क्नस�� ैसग ै।सइा�ैसउदै नसरैननी सलै्सवसरंतीसशीसलैरैईसलैरसनेस�� ै।

    वीलस�ंुवलस�ाहंस�ेस051सव�स�व् स�दवास�कस�चऔकतस�लनेस �ेस �ल� 3सअप्लस 201स�कसवीलस �ंुवलस �ाहंस�व��वदैल , �लैह र�स भैलतस �ेस पहलेस सवतंततैसांगैरस लस वीलस �ंुवलस �ाहंस ैलैस �नभैईस गईसरहावपनररस भन�र�ैस �ेस रहावस �कस दशैरतसे हु�स ��सपदशरनीस � कि्तस ��स गई।स पदशरनीस �ैस उदै नसाेवै�नव�ृसरुख सक ै ैधीशसशीसउद सपतैपस�ाहंसनेस�� ैस लस वीलस �ंुवलस �ाहंस �व��वदैल स �ेस उपस�ुलप�त डलसअूहलसहुा्नसनेसइा��सअध �तैस��।

    र�रपुल

    इासअव�धस�ेसदौलैनसरैइगेशनसाेस्ीनकललि्�लस�वष य त�स�ेस�व�भकनस�वष यसाेसांबं�धतसचैलसाौसा�लसतीनस

    पैंडु�ल�प यस�कसऔडि् ल��ृतस�� ैसग ै।

    र�रपुलसलैज सअ�भलेखैगैल र�सऔडि् ल��ृतसदसतैवे्यस�ैसइंडेकासनरननै,

    करसांख ै

    अ�भलेख/पैडुं�ल�प/दसतैवेूस�ेस

    �ैग्ैतयस�ैसनैर

    अ�भलेखयस��स��सर

    ार वररन भैषै प�ृयस��सांख ै

    स�� �नगस��स�त�स

    0 च�पलकल पैणडु�ल�पस ातवह�ंसशतैलद�

    र�रपुलस�ेसचकपैस्ैती सारनहस��सउाप��स लसवंशैवल�स�ैस�ववलर

    पुलैनीसपुलैतनसर�रपुल�

    8 1सअप्लडस 201सससस

  • 8

    अक सांससैन

    वृंदैवनसकलाचरसइंस �ट न

    लंदनस�ेसओकल�ं लस लसअफ���सअध नसस�न लस�ेस��सव ैख ैतैसडलस�लडीसगु�ैसनेस0968सर�सससै�पतस�� ै ग ैस हसांससैनसब्सांस�ृ�तस लसाै�हा सपलसअनुांधैनस�ेस��सपरुखसांससैनस�ेसरपसर�सप�त��तसह्।सइार�स��सपनररसपैंडु�ल�पसपुसत�ैल सह्सि्ार�साीखनेस�ेस�व�भकनस�ेतयस�कस�वलस�लनेसवैल�सलगभगस35ड222सपैंडु�ल�प ैंसह�।सइा�ेसअलैवै, इार�स05ड222सरु�दतसादंभरसपसुत�यस��स��सार�ृसपुसत�ैल सह्।सडलसबी�लस�ेसशकधस�� दस�ेसरपसर�सनै�रतस�हदं�स लसांस�ृतस�वष यसर�सअनुांधैनस�लनेस�ेस�ल�सअमबेड�लस�व��वदैल , �गलै, ांससैन ाेसअभीसत�स 6सअध ेतैओंसनेसपी�चडीस��सह्।सांससैन र�सअिछछसतलहसाेसाुािज्तसांल�र, लेपकगैफ�स लसप�ैशनसइ�ैइ ैंसह�।सलै�ी सपैंडु�ल�पस�रशन, नईस�दनल�सनेसांससैनस�कसवषरस 226साेस�र�लाीस लस�राीाीसपकल क्नैओंस�ेस�� दस�ेसरपसर�सनै�रतस�� ै।सभैलतसाल�ैलस�ेसअनुदैनस ैलैसार�सरत ांससैनस�ईसपकल क्नैओंसपलस�ैरस�लसलहैसह्स््ाेस�� ब्सांस�ृ�तस�ैस�व��कश, ावन�रस लसब्स�ेतस�ैसदसतैवेूी�लर, वी�ल�ईसपैंडु�ल�प यस�ैसप�ैशन, पैंडु�ल�प यस��सानचीस त् ैलस�लनैस��द। इा�ैसब्सांस�ृ�तसांगहैल स�ेसरपसर�सससै�पतस��सअलगसांगहैल ह्स।

    अनुांधैनस लसप�ैशन

    वी�ल�ईसांगहसलैगरैलैस��स��सदलुरभसपैंडु�ल�पस�ेसांपैदनस�ैस�ैरसपनलैसहकसग ैस लस�प ंस�ेस�ल�सप�त�ल�पसत् ैलस��सगई।सपैंडु�ल�पसरहैन ांगीत�ैलस लसासै सअ�बलस�ेसदलबैलस �ेसनवलतनय र�स ाेस�� तैनाेन ैलैसत् ैलस��सगईस सी।सअक सप�ैशनसवषरस 200सर�सवी�ल�ईसर�स� कि्तसलै�ी सांगक�ीसर�सपसतुतस सशकधसलेखयस�ैसांगह ‘भैलती सलक�वैतैरसर�सशी�ृषर’ ्ैल�स�� ैसग ै।सत्रै�ा�सप�त�ैस‘ब्साल�लै’ ्वषरस-02, अं�स0- वस�ेसअगलेसअं� र�सब्सांस�ृ�तस�ेस�व�भकनसपहलुओंसपलसलेखसप�ै�शतस�� ैसग ै।

    ावन�रस लसदसतैवेूी�लरसपकल क्नै

    ावन�रस लस दसतैवेूी�लरस�ै रस ��स �नरैररैधीनस पकल क्नैस ह्।सअबसत�सचैलस प�ैशनयस््ाेस ब्स��सफन लसबैगंलैस�लै, रैन ै�वदै पलमपलै, ब्स��स�ंठछ रैलै, शीसलंगरं�दलस�ैसब कााव �कसांपनररसावन�र, रौ�ख�सलेखयस लसपैां�ग�सपैंडु�ल�प यस�ेस�धैलसपलसपसतुतस�� ैसग ैसह्।

  • 9

    पुसत�ैल ांस�ृतसपैंडु�ल�प यस�ैस��सवररनैार�स�् ललग भैग- VII त् ैलस�लनेस�ेस�ल�स�ैर पैलंभस�� ैसग ैसह्।सइास

    ांबंधसर�सपैंडु�ल�पस��स00 सप�व�� ैंसत् ैलस��सगईसह�।सभैलतस�ेस 1सशकधसअध ेतैओंस लसां ु�सलैज सअरल��ैस�ेस�� अध ेतैसनेसपुसत�ैल सर�सशकधस�ै रस�� ैसह्।

    ब्सांस�ृ�तसांगहैल

    ‘ांगहैल � ांस�ृ�त� धलकहलस�ैसप�त�बबं’ पल 08सफलवल�, 201स�क ��स�नबंधसप�त क�गतैस� कि्तस��सगई। 5सस�न लयस�ेस05सछैतयसनेसइार�सभैगस�ल ै।स038स�गंतु�यसनेसांगहैल स�ैसदौलैस�� ैस लसब्सांस�ृ�तसांगहैल सर�सपद�शरतसाैरगीस�ेसांबंधसर�सउकह�स�वश �स्ैन�ैल�सपदैनस��सगई।

    ांल�र

    ांल�रसइ�ैईसर�सधनरन, ाफैई, डी-��ाऔड�ेशन, प�ृैं�नस लस9 6सफकल�ओास�ेसलपे ने, 11सफकल�ओास�कसअलगस

    �लनेस लसरलमरतस�लनेस�ैस�ै रस�� ैसग ै।सइा�ेसअलैवै, 1 सफक�ल कस�ैसइं�-�फ़काेशनसभीस�� ैसग ै।

    लेपकगैफ�स लसफक कगैफ�

    �नबंै�र सांस�ृतसरहै�वदैल डसवकृदैवनस र�सउपललधस12सपैंडु�ल�प यस�ेस 93सफक�ल कस�क औडि् ल�ृतस�� ैसग ै

    तै��सांससैनस�ेसऔडि् लसपैंडु�ल�पसांगहस�कसार�ृस�� ैस्ैसा�े।

    �कल�ैतैसपक रसटस सारुद�सअ�भलेखैगैलस लस�वलैातस�� द

    हैलैं�� कल�लडरा पशैा�न�स�ैरस�ैसअससैईसाैधन ह�, �फलसभीसअ�भलेखैगैलसांगठनस�ेसइ�तहैास�ेस�नधैरलरसर�स��स

    रहावपनररसभन�र�ैस �नभैतसेह�।स�कल�ैतैसपक रसटस सारदु�सअ�भलेखैगैलस लस �वलैातस�� दस�ैसरुख सउदेश सभैलतस�ेस

    परुखसबंदलगैहस��सदसतैवे्ीस�वलैातस�कसांलस�तस�लनैसह्।स�कल�ैतैस�ैसबदंलगैहस�कल�ैतैसशहलस�ेसशहल�स�व�ैासाेस

    ्ु ैस हु�स ह्।स�कल�ैतै �ैस व ैपैलस �ब� शसभैलतस��स लै्धैनीसर�स �व��ातस हु�स लसबंदलगैहस परैल�स लसशहल�स

    �व�ैासनेस��-दनालेस�कसर्बनतीसद�।स�कल�ैतैसबंदलगैहस��स�हैनीसभैलतसर�स�ब� शयस��सवै�रिज �स लसलै्नी�त�स

    शऔ�स�ैस पती�स ह्।स �ब� शसशैानस��सारै��स �ेसाैस सवतंतसभैलतसर� �कल�ैतै �ैसपक रस �ास रस �ेस लै�स �नरैररस

    �ै रकरस�ैस��सअ�भकनस�हसाैसबनसग ै।

    ारुद�सअ�भलेखैगैलसइासभव सांगठनस��सशुे�तसाेसइा��सरौ्नदैसिसस�त �ेसइ�तहैास�कसदशैरतैसह्सतै��सइा��स�ै रस

    प��तस�कसार ैस्ैसा�ेस लसइा�कसबनैनेसवैलेसलकगयस��स�व�श�तैस��सालैहनै ��स्ै�। ांगहरसर�स�कल�ैतैसपक रस

    टस स�ेसांगठनैार�स�व�ैास�ेसह्ैलयसदसतैवेू, रैन�चत, चै र, फक क, ैदगैलस लसऑऔड कस�व्ुअलसकल�लऔड�गसरौ्नदसह�।

    �कल�ैतैसपक रस �ेसदसतैवेूसांदभरस लसअनुांधैनस �ेस �ल�सअरनन सपुलैलेखसाैरगीसपसतुतस�लतसेह�।स हस�ररचैकल य,

    अनुांधैनसअध ेतैओंस लसहुगल�स�ेसारुद�सअतीतस�ेस ���करस�कस्ैननेस�ेसइिछु� लकगयस�ेस�ल�स्ैन�ैल�स�ैसभंडैलस

    ह्।स हस�कल�ैतैसपक रसटस स�ररचैकल यस�ेस�ल�सभीस हसार नेस�ेस�ल�सबेहदसपेलरैदै �सह्स��सवेस��सपलंपलैस�ैस

    �हसाैसह�स लसइा�ेस�ल�सउकह�सगौलैिकवतसरहानास�लनैसचै�ह�।

  • 10

    ्ैन�ैल�स�ैस हसभंडैलसऑनसट�डसलकडसपलस022साैलसपुलैनीस �वलैातसइरैलत, फे लल�सवे लहैउासर�स िससतस ह्, ्कस��स

    ाद�सपहले वै�रिज �सग�त�व�धस�ैस�� दससै।सवेसलकगस्कस�� दसर�स��स�बनैसअ�भलेखैगैलस��सपैलं�भ�स ल�सपैनैस

    चैहतसे ह�, �कल�ैतैसपक रस टस सारुद�सअ�भलेखैगैलस लस �वलैातस�� दस��सवेबाैइ स �ेसपदशरनीसप्नलसपलस��स िकल�स

    �ल�ेसपदशरनीस�ेस श सदेखसा�तसेह�।सपक. �ननरकनीसरुख्�स ैलैस�कल�ैतैसबंदलगैहस�ेसइ�तहैासपलसपुसत�स�ैस�हदं�स

    ांस�लरसभीसवेबाैइ सपलसदेखैस्ैसा�तैसह्।

    इं�दलैसगैधंीसलै�ी स�लैस�� द

    1स फलवल�, 201स �कस�ई्ी�नाी�स �ेस तावैवधैनस र�स स�न लसऑफस�टरास�ंडस�ससे� कासर�साह कगीसपकफेालस��वतैस�ाहंस ैलैसदसरुगलस�नबर�स�नचलसऑफस �गी�नचलस नैर�साैवर् �न�स व ैख ैन �द ैसग ै।स इास व ैख ैनस �ैस �वष स रुगलस �नबरसओलरुलक�ै ि्ारेस �व�भकनस�चतय, �चत�लैओंस लसाुलेखयस�ेसारनहस�कस ाैरं्स पनरर �ेसरपसर� �दखै ैसग ै।सफैलाीसशलद रुलक�ा �ैसरतलबसह्स"प्बंद" ैस "प्बंदसलगैसव�", ्कसइसलैरीस लहसर ्ानफ�वसलकगयस ैलैसपहनेस्ैनेसवैलेसस�प यस�ेस ैलैसउन��सगल�बीस लसाैदगीस�कसदशैरतैसह्।स हस अध नस रुगलस रुलैक�ैास ��स द�ुन ैस र�स ांगठनस �ेस अपनेसांभै�वतस�ा�ैंतयस�कस�दखैतैसह्स लस हसाु ैतैसह्स��सउकह�सांग�ठतसरपस र�स देखैस ्ैस ा�तैस ह्, ्कस नलकपस र�स लगभगस उाीस ार स र�सि्�ैाैसउापकनस�लनेसवैलेसारनहस��सतलहसह्।सअ�धभैवीसवै�रिज �सारस ैओंस�े �ैलर, छक �सरगुलसप�� गंास��तैबयसाेसअलगस�लस�द ैसग ैस लसप�ृयस�कसअलग-अलगसछ�व यस�ेसरपसर�सबेचैसग ै, ि्ााेसउन�ेसाकदभरस�कस्ैननैसरुिश�लस हकस ग ै।स हैलस ह�सर�स हस ह्स ��सरुलैक�ैस ैस�नबरस�ैस �ुछस �वसतैलस ाेसअध नस�लनैस शुरस �� ैसग ैसह्, हैलैं��सऐ�तहै�ा�सरपसाेस हसरुगलसपुसत�स�ैस��सअा ंतसरहावपनररसरपससै।

    बकरैइडस�ै ��सइ�तहैा, फक कगैफलस�ुलवंतसलल स��स��स�फनरसडलस्ीस�ासल्नैस ैलैस�ई्ी�नाी�सर�स02स्नवल�स 201स�कसपद�शरतस��सगई।स�ुलवंतसलल सनेसभैलती ससवतंततैस�ंदकलनस लसभैलतसगरलैज स�ेसपैलं�भ�सवष�स��स�ईसप�त��तसछ�व यस��सतसवीलसबनैईससी।सउकहयनेसअपनेसभती्ेस��दा स� रस�कसअपनेसा्ीवसफक कगै�फ�सनेगे� वस लसअ�भलेख ा�पे।स�ई्ी�नाी�स �ेसाैंस�ृ�त�सअ�भलेखैगैलस नेस �दनल�स �व��वदैल सर�स 01स ाे 06सफलवल�स 201स�कस�दनल�स�व��वदैल �ेसउ�ल�स�� पासर�ससपकटरास�लमकलेका र�सअपनेस ‘अंतधवर�नसाैसं�ृ�त�सरहकाावस 201’ �ेसअवालसपल लै्ैसद�न द ैलस�ेसअपनेसदलुरभसफक कगै�फ�सांगहस��स��सपदशरनीस�ैस� क्नस�� ै ग ै। लै्ैसद�नसद ैलसनेसब सेप्रैनेसपलसपुलैतैिाव�सससलय, वैसतु�शनपससरैल�य, रहलस लस��लय, पन्ैस�ेसससैनस लसपकल श सारेतसफक कगैफसखींचसे लसरध सभैलतसर�स�ब� शस� �् सालसलेपलस�ग�फनस�ेस�ल�सवैसतु�लैसफक कगैफलस�ेसरपसर�स�ै रस�� ै।स

    ��श ैई ाकाै �, द�नसद ैलसउपैध ै स�लले्स�ै अंतलैर�ी सामरेलन

    �दनल�स �व��वदैल स �ेस द�नस द ैलस उपैध ै स �लले्स ैलैस 0स ाेस 3स फलवल�स 201स त�स ��सअंतलैर�ी स ामरेलनस

    � कि्तस�� ैसग ैस लसद�नसद ैलसउपैध ै स�लले्सर�सइ�तहैास�ेस�ाक�ा� सपकफेालसडलसलैधैसरैधवसभैल ै्सनेस

    ैलैसइा�ैसां क्नस�� ैसग ै।सइासामरेलनस�ैसफक�ास��श ैईसाकाैइ �स््ाीसअ�ैद�र�स�न�ै यस��सभन�र�ैसपलस

  • 11

    �वचैलस�लनैससै ि्ानेसभैलतसाेसांबं�धतसपैंडु�ल�प यस लसपुसत�यस�कसखक्ने, पुने�ैलस�लने, ांलस�तस�लने, अनुवैदस

    �लनेस लसप�ै�शतस�लनेस��सि्मरेदैल�सल�स लसउन�ेसअध नस�ेस�ल� भैलतस�ेसइ�तहैा, ांस�ृ�तस लस�वलैातस�ेस

    पुन�नररैररसर�सरहावपनररस कगदैन �द ै।स

    �्सभैलतस��सवतररैनसश्स��, व्�ै�न�स लसाैंस�ृ�त�सरपसाेस�व��ातसिसस�तस08वीं-09वींसशतैलद�स�ेसउ�लैधरसर�सभैलती सपुन्ैरगलरस��सशुे�तस�ैसपकलरैरसह्, ्कस��स0181सर�सभैषैस�ेस��सरहैनस�व ैनस लसप�त�ैस�ेसक ै �वदसालस�व�ल रस्ककास ैलैस�ल��ैसर�स��श ै� �साकाैइ �स��सससैपनैसाेसांभवसहकसा�ै।सां कगसाे, ्नवल�स 201 र�स�कल�ैतैस��स��श ै� � ाकाै �सनेसअपनैस 32सवैंसाैलसपनलैस�� ै।सइासामरेलनस�ैस� क्नसइासरहावपनररसरौ�ेसपलस �� ैस ग ैस लस इार�स 052स ाेसअ�ध�सलकगयस लस प�त�न�ध यस��स उपिसस�तस देखीस गईस ि्कहयनेस न�सशकधस लसअध नस�ेसप�ैशसर�सअ�ैद�र�सारै्यस��सबहु� ैरी भन�र�ैस�ैसअध नस�� ै।

    ामरेलनस�ेसदौलैनसप�त�न�धस�ैसभैषर

  • 12

    �व�श� �वशषेतै �ई�लडीसाेस�न��ई�स��स�ाहंैवलक�न

    00सरैचरस0890सभैलतस�ेसअ�भलेखैगैलस�ेसइ�तहैास��स��सरहावपनररसतैल�खसह्सक य��सइास�त�सस�कस इंपीकल लसकल�लडरास�वभैगस

    ्�ई�लडीवस�कल�ैतैस ्�कल�ैतैवसर�स इंपीकल लसा�चवैल सभवनसर�सअिसतावसर�स� ैससै।स हस �ेवलसपक. ्ीसडलन नसफकलेस स��स

    कलपक रस�ेस�ैलरसहकसा�ै ि्कहयनेसईस सइंऔड ैस�ंपनीस�ेसपशैानस�ेसाभीसअ�भलेखयस�कस�� द� सकलपकि् ल�सर�सससैनैंतकलतस�लनसे�ेस

    �ल�स��सर्बनतसप�सपसतुतस �� ै।सपकफेालस्ी डलन न फकलेस �ल�फंस नस�लले्, बलमबेस�कसभैलतसाल�ैलस �ेस �वदेशस �वभैगस�ेस

    अ�भलेखयस��स्ैंचस�लनेस�ैस�ै रसा�पैसग ैससैस लसउकहयनेसबलमबेसकल�लडरास�ै ैरल सर�सउन�ेस�ैरस�ेस�ल�स��सपुलैलेखपैल �ेसरपस

    र�सप�त�ैसअि्रतस��ससी।सहैलैं��, भैलतस�ेसअ�भलेखैगैलस��सउाप�� �ेसवषरस0862सर�साुलैगसपै�स हु�सह�स्बस�ा�वलर्न, �ा�वलस

    ऑऔड लसनेसअपनीस कलपक रसर�स �न �रतसप�ृ�तस�ेस�ैग्ैतस�कसारै�स�ल�ेसाभीसरनन वैनसअ�भलेखयस�कस 'ग�डसा�टलस��ैरइव' र�स

    हसतैंतलरस�लनसे लस�ै ैरल यस�कसदुे सतस�लनसे��स�वश �तैसपलस्कलस�द ै ग ै।स

    पकफेालस्ीडलन नसफकलेस , �कस �ई�लडीस�ेसपभैल�सअ�ध�ैल�स�ेसरपसर�सा�पेसग�सरुख स�ै �सर�स ाभीस�वभैगयस�े अ�भलेखयस��स्ैचं,

    हसतैंतलर, व वससैस लसानचीसबनैनैस लस�व�भकनस�वभैगी सपुसत�ैल यस�ेसससैनसपलस�� द� सपुसत�ैल स�ेसससैपनैस�लनैसशै�रलस

    सै। ्ीडलन नसफकलेस स�ेसबैद इंपीकल लसकल�लडरास�वभैगस्�ई�लडीवस�ैस�ैरस�ााीस�हलस्0922व, ाी�लस�वनानस्092 व, �न�लस

    हललवडरस्0921व, ई ड�ेन�ाासललास्0925व, � �फसशलिनफनड्0905व, �ल�सलल�्लस्0909व, ्े�रस�रतैस्09 2वस लसलै सबहैदलुस�

    �फ �रसअलदलुसअल�स्09 -0938व ्कसअपनेस�पसर�सअध ेतैओसं�ेसाैससाैससकल�लडरस��पलसभीससेडस ैलैसअिछछसतलहसासेपग�तस�लस

    लहैससै।सवषरस0900सर�स�ल��ैस्�कल�ैतैवसाेसनईस�दनल�सर�सलै�ी सलै्धैनीस�ेसहसतैंतलरस�ेसबैद वषरस09 6सर� इंपीकल लसकल�लडरास

    �वभैगस ्�ई�लडीवसरौ्नदैसभवनसर�स ससैनैंतकलतस हकसग ै।स�्ैद�स �ेस बैद भैलती स लै�ी सअ�भलेखैगैलस ्�न��ईवस �ेसरपसर�स

    �ई�ई�लडीस�कस�फलसाेसनै�रतस�� ैसग ैस लसांगठनस�ेसपरुखस�कसकल�लडरास�ेसांल��सासेअ�भलेखैगैलस�नदेश�स�ेसपदसपलस

    �व�न�दर�स�� ैसग ै।

    डलस �ास �नस ाेन, (0939-19वस ्कस �.�फ.�र अलदलुस अल�स �ेस उ�लै�ध�ैल�स सेस उकहयनेस इंपीकल लस कल�लडरास �वभैग/भैलतस �ेस लै�ी स

    अ�भलेखैगैलस�ेस�ै र�लैपयस�ैसारगसअ�भ�वक ैास�� ै।सपहल�सबैल वषरस0939सर� कल�लडरा �कसवैसत�व�सशौधसहेतसुर�ुसरपसासे

    उपललधस�लै�सग�स लसवषरस0911सत�साभीसपनवरस092 स�ेसकल�लडरसपलैरशरसहेतसुउपललधससे।सवषरस0912सर�सडलसाेनस�ेसदनलदश�स कगदैनस

    �ेसांल�रसाेसांबं�धतसारस ैओंसर�सांचैलनस �ेस �ल�स��सालं�रसअनुांधैनसप कगशैलैस ्ाी�ल�लवस��स ससैपनैसभीस��सगई।स

    अ�भलेखैगैलसर�सप�श�रस0910सर�स लस0911सर�सशुरस�� ैसग ै; ु� �ेसपनैतसभैलतसर�सअ�भलेखैगैलस�ै ैरल यस�ेस पुनगरठनस��स

    ��स क्नै भैलती सऐ�तहै�ा�सकल�लडरास� कगस ैलैसपैलंभस��सगई।

    वषरस0911सर� �वभैगी स्नरलस‘भैलती सअ�भलेखैगैल’ पैलंभसहु�सि्ार�स�धु�न�सभैलती सइ�तहैास��ससकतसाैरगी, दसतैवे्यस�ैस

    ांल�र, अ�भलेखसपबंधन, लेपकगैफ�, अ�भलेखी स्ैगर�तैस लस�ै ैरार�सअ�भलेखैगैलस�ेसअक साभीसांब�सपहलुओसंपलसअनुाधंैनस

    पतसशै�रलससे।

    इासप�ैल भैलत �ैसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�्ैद�स�ेसबैदसपनलेसदेशस�ेसअ�भलेखी स�ेतसर�स��स लसग�तशीलस लसपेलरैदै �सभन�र�ैस�नभैनेस�ेसबैदसपग�तस�ेसरैगरसपलसअ�ध�सअगालसहु�।सतबसासेाैवर् �न�सकल�लड�स�ेसअ�धगहरस�ेस�ेतसर�, �न्ीस�ैग्ैत/ांगहस लसपुसत�ैल स ाैरगी, अ�भलेखस पबंधन, अनुांधैनस लस ांदभर, प�ैशन, प�श�र, ांल�र, लेपकगैफ�, �उ ल�चस �ै रकर, लै�ी लसअंतललै�ी �ेतसर�सारकव स लस�ेती सइलै�यसर�स�ै ैरल स�ैस�वसतैल �ेस�ेतसर�सइा��सग�त�व�ध यसर�स �ईसगुरैसबढ़कतल�सहुई। �वभैगसनेस्ननस0992सर�सअपनीस िसस�तसर�स लसअ�ध�साधुैलस �� ैस्बसअ�भलेखैगैलस �नदेश�स�ेस�ै ैरल स�कसअ�भलेखैगैलस�ेसरहै�नदेश�स�ेसरपसर�सनै�रतस�� ैसग ै।सइा�ेसबैद 0993सर�सपिलल�सकल�लडरास�क स�ेसअ�ध�न रनस लसाैवर् �न�सकल�लडरस�न र, 0997 �ेसबैद �न��ईस�कसभैलतसाल�ैलस�ेस�व�भकनसरंतैल य/�वभैगयस�ेसससै ीसकल�लडरस�क ाुलस�तसलखनसे��सि्मरेदैल�सा�पीसगई ।

    वतररैनस र�स �न��ईसांस�ृ�तसरंतैल स �ेस अंतगरतस ��सांलगनस�ै ैरल स ह्स लस इा�ै भकपैल र�स र�स ��स �ेती स�ै ैरल लससस

    ् पुल, पुडुचेल�स लसभुवने�लसर�सइा�े कल�लडरास�� द ह�।

  • 13

    द�ुन ैसभलसर�सअ�भलेखैगैल

    अ�भलेखैगैलस��सअंतलैर�ी सपकलषदस

    2सवींसशतैलद�सर�सरध स नलकपस�ेसइ�तहैासासेांबं�धतस�ुछसाबासेरहावपनररसऐ�तहै�ा�सदसतैवे्साैलै्ेवकसर�सबकिसन ै-ह्नगक�वनैसर�स

    लैज सअ�भलेखैगैलसर�स�गसलगनेस�ेसबैदसखकसग�सह�।स�ईाी�सनेस02सफलवल�स 201स�कसाैलै्ेवकसर�सबकिसन ैस लसह्नगक�वनैसाघंस

    �ेसअ�भलेखैगैलस�ेस�नदेश�सासेइासघ नैस�ेसबैलेसर�सपु��स��।

    अ�भलेखैगैल र�सनस�ेवलस0818साेस0908सत�स��सअव�धसाेस�ईसरहावपनररसदसतैवे्सलख ेससे्बसऑसटक-हंगेकल नस�ेस�व�सरंतैल सनसे

    बकिसन ैस �कस पशै�ातस �� ै, बिन� ओ करनस �ैलस ासे ांबं�धतस कल�लडरस लस दाुलेस �व�स ु�स �ेस बैदस ु�स अपलैधस � कगस �ेस

    अ�भलेखैगैलसभीसशै�रलससे।

    इासघ नैस�ेस�ैलरसअ�भलेखी सव्ि��सारुदै स�ेस�ैलरसहुईस��तस��साीरैसपलसदरुखसप� स�लतसेहु�, �ईाी�सनसेखुले�रस �वनैशस

    ��स�नदंैस��स्कसपहलेसह�सहकसच�ुैससैसक य��ससर�ृतसहै�नसससै ीसलहेगी।स��ाीस लस�वनैशस�कसलक�नसे�ेस�ल�स�ुछसउ�चतस�ैउं ल-

    उपै स���स्ैसलहेसह�।सइा�ेसअलैवै, �ईाी�सनसेअ�भलेखैगैलस�ेसाह��रर यस�ेसाैसस��्ु तैसव �स��, ि्कह�सउन�ेसांससैनस�ेस

    पुन�नररैररसर�सब ीसचुनौ�त यस�ैसाैरनैस�लनैसप गेै।

    ऑसटे�ल ै

    ऑसटे�ल ैस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसनेसअ�भलेखी सइ�तहैास�कसाबं� लसपैां�ग�सतल��ेसपेशस�लनेसर�सअपनसेालैहनी सप ैायस�कस

    ्ैल�सलखै।सउन�ेसप ैास�वशेषसरपसासेउनलेखनी सह�सक य��सवसेवतररैनसार स लससवी�ै रतैस�ेस�ेतसर�सअपनसेदेशस�ेसइ�तहैास�ेस

    अलग-अलगसतावयस�कसांद�भरतस�लनैसचैहत ेह�।स

    ग्लेल�सर�सभीसाैतसदसतैवे्यस्कसाैरन�ह�सरपसाेसदेशस�ेस'्करसपरैरसपत' �ेसरपसर�स्ैनेस्ैतेसह�सर�स�ब� शसांादस ैलैसपैकलतसरनलस

    ां�वधैनसअ�ध�न र, ्कसऑसटे�ल ैईस�ैलक�न यस �ेस ाघंस�क ा�रसबनैतैस ह्स - लस9स्लुैईस 0922स�कस लैनीस �वक ककल ैस ैलैस

    हसतै�कलतसलल लस�रीशनसऑफस�ा� सशै�रलसह�सि्कह�स 5सासे 1स्नवल�स 201स�कसाैवर् �न�सरपसाेसपसतुतस�� ैसग ै।

    रैइ�लस �पगल स ैलैस तसरै�न ैस �ेस बैलेसर�स लै�रंडलसाल�ैलस �ेस कल�लडरास�कसरलेस सट� सर�स �लनाीसतसरै�न ैस इरैलतसर� लै�ी स

    अ�भलेखैगैलस�ेसरहै�नदेश�सड�ेवड�फ�लस ैलैसललकचस�� ैसग ैससै।सशीस�फ�लस�ेसअनाुैल, ' हसरैगरद�शर�ैसतसरै�न ै लसपलसहरैलेस

    अ�भलेखैगैलस�कसाुलभसबनैनेस�ैस��स लसतल��ैसपदैनस�लतीसह्स लस हसढन ंढनसेर�स�ाैन ह्।सरैगरद�शर�ैसलै�रंडल-तसरै�न ैईस

    �व�ी सांबंधय, �पदैओ,ं प ैरवलरस लसलैइ हैउायस�ेसव ैप�स�वष यस��सखक्स�लतीसह्स- ि्ार�सशुे�तीसलैइ हैउास��पलयस ैलैस

    ांवैह�स�बनतलस�ेसरैध रसासेभे् ेसग�सांदेशसशै�रलसह�।सइार�सतसरै�न ैस�ेसलकगयस�ेसइ�तहैासभीसशै�रलसह�स लस नाुफस लस�नीडस

    �ल कनसासेपी लस �ंुडलस लसबलबसबैउनस््ासे�ईसप�ा�सतसरै�न ैईसलकगयस �ेस कल�लडरसशै�रलसह�।सतसरै�न ैस �ेसबैलेसर�स लै�रडंलस

    ाल�ैलस�ेसकल�लडरास�बक�स�ेस�ल�सउपललधसह�स लसइकह�सnaa.gov.au पलसभीस�न�सशुन�सडैउनलकडस�� ैस्ैसा�तैसह्।

    0सफलवल�, 201स�क ऑसटे�ल ैस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस लसऑसटे�ल ैईसऐ�तहै�ा�सांघस्��च�वसनेसऑसटे�ल ैस�ेसइ�तहैासर�स

    सनैत�क�लस अ�भलेखी सशकधस �ेस �ल�सअपनेस नवीनतरस पुलस�ैलस ��स घकषरैस ��।स ेस छैतव�ृ�स प�तभैशैल�स सनैत�क�लस �व ैनयस�कस

    ऑसटे�ल ैस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसर� उपललधसकल�लडरस�ेसऔडि् ल��लरस��सलैगतसाेसरददस�ेसरपसर�सपदैनस��स्ैतीसह�।सछैतव�ृ�साेस

    सनैत�क�लसअध ेतैओसं�कसलै�ी सअ�भलेखैगैलसांगहसासेकल�लडरस��स652सडलललस��सऔडि् लसप�त य ��साु�वधैसपदैनस��स्ैतीसह्।स

    8सरैचरस�क, पुलस�ैलस�व्ेतैससवदेशीसगै �-गीत�ैलसटल सब्डीसनसे�्नबलैसर�सनेशनलस��ैरईवासर�सपदशरनस�� ै, ऑसटे�ल ैसर�सगैनसे

    �ेसरपसर�ससवदेशीसलेलसश�र�यस��स�है�न यस�ैस्ासरनै ैस।स�ेवलस�� लैत �ेस�ल� �नलैइ नसउाावस�ेसदौलैन, टल सनेस�वशेषसरपस

    ाेस �ल�खतसगीतयस�ैसपदशरनस �� ै, ्कस �� पदशरनी र�सव औ�गतस�है�न यसपलस�धैकलतस ह्; ‘र�स लेलवेसर�स�ैरस�लतैसलहैसहन ँ’ �कस

    वतररैनसर�सलै�ी सअ�भलेखैगैलसर�स�दखै ैस्ैसलहैसह्।स

  • 14

    ऑसटे�ल ैस �ेस लै�स �नरैररस कल�लडरस �ेस�धैलस पल रैचरस 201सर�स ��स बहुतस ह�स लकच�स पकलपेर स उभलै।स गेगस�लप, �नदेश�, लै�ी स

    अ�भलेखैगैलस'�बसबेनस�ै ैरल सनेसइास�ैरस�कसशुरस�� ै।सकल�लडनडव नस�ेसरुतै�ब�, �बसबेनस�कसऑसटे�ल ैस�ेसलै्धैनीसशहलसबननसे

    �ैसरौ�ैस�भीसनह�सं�रलैसक य��स हस��सर्बनतस ���करससै, हैलैं��स��सग़लतस�वचैलससैस��सठंडसेरौारस�ेस�ैलरस बेहतलसबु�� पै�सहकतीसह्।

    �कपसनसे हसभीसपै ैस�� ्बस0स्नवल�स0920स�कसऑसटे�ल ैस�ेसन�सलै�रंडलस�ैस्ासरनैनेस�ेस�ल�स�बसबेनस�ेस�नवैाीस ा �यस

    पलस्रैसहु�स तकसउनर�साेस�ुछसनेसफेडलेशनस�ेसबैलेसर�स्नरतसागंहसर�सरतदैन ासेसक सेार सपहले �ेसबैदस�दलसर�सबदलैवस�� ैस

    हकगै।स0899सर�सकवीांल�डस्नरतसांगहस �ेसपकलरैरस �न� सससे लसपकलरैरस ��ाीसभीसतलफ हकसा�तैससै ि्ााेसकवीांल�डस��स

    �ललकनीसफेडलेशनस�ेसप�स ैसउा�ेस�खलैफसहक ा�तीससी।सभव स क्नैओ,ं घ नैओसं लस क्नैओं �े शकध र�स �कपस�कसकवींाल�डस�े

    ांबंधसर�स�ईस�दलचसपस�ल�ंस�रले।सरैचरसर�स� कि्तसदकसाैवर् �न�सवैतैरओंसर� उकहयन ेऑसटे�ल ै �कसािृ्तस�लनसेाेसामबं�धत

    ापनय, क्नैओसं लसस��रयस�ेसपीछेस�है�नओसं�कस�पासर�स्क स�लसअध नस�� ै।स

    ऑसटे�ल ैस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसनेसक न्ील�डस�ेसअ�भलेखैगैलस�ेसाह कगसाेस0 सरैचरस 201स�कसअपनीसरीऔड ैसकलल�्सर� ��स

    नईसवेबाैइ सऔडस�वकलगंस�ं््�सललकचस�लनेस��सघकषरैस��।स��न्ेड�ाीस�ैसअसरसऑसटे�ल ैईस लसक न्ील�डस�र�स�कपरस ह्, ि्ा�ेस

    ा्�न�यस�कस�ं््� �ेसरपसर�स्ैनैस्ैतैससै।स�ं्�्सडसेऑसटे�ल ैस लसक न्ील�डसदकनयस�ेसाबासेरहावपनररसलै�ी सअवालयसर�साेस��स

    ह्, हस��सऐाैसदलुरभ अवालसहकतैसह्स्बसदकसांपभसुदेशयसनस�ेवलस��सह�स ैदगैलस�दवासाै ैस�लतसेह�स बिन�सदकनयसदेशयसअपनसे

    नैर �ेसाकदभरसर�स��सदनालेस�ैसनैरस्क तेसह�।सइासवेबाैइ सपलसपसरस�व�स ु� र�सानचीब�सपा े�स�ं् ्�स��स��सअननठछसपकफ़ैइलस

    हकगी, ्कसउन�ेसाेवैसकल�लडरसासे् ुीसह्।सऔडस�वकलगंस�ं््�सवेबाैइ स्ुलैईस�ेसरध सर�सललकचस��स्ै�गी।स

    2सरैचरस 201स�क ऑसटे�ल ैस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलसनसेवेबाैइ स

    �कसलैंचस �� ैस ि्ा�ैसउदेश स्बलनसगकदस लेनेस��सनी�त यस लस

    पसैओ ं ासे पभै�वतस ऑसटे�ल ैईस लकगयस �कस इास रुदेस �ेस बैलेस र�स

    ्ैगर�तैस�कसबढ़ैनैस ह्।सtheforcedadoptions.naa.gov.au वेबाैइ स

    दसतैवे्य, �चतयस लसव औ�गतसअनुभवयस�ेसरैध रसासे्बलनसगकदस

    लेनेस�ेसइ�तहैास�कसाै ैस�लतीसह्। लै�ी स अ�भलेखैगैलस �ेस रहै�नदेश�स नसे �है, 'इा वेबाैइ स �ैसउदेश स ऑसटे�ल ैई लकगयस र� इ�तहैास लस ्बलनस गकदस लेनसे �ेसपभैवस�ेसबैलेसर�सउन��सार स�कस�कसबढ़ैनैसह्।सइासतलहसासेपहलेस��सघ नैओंस�ेसपलेखनसाेस हसा�ुनिनतस�लनेसर�सरददस�रलेगीस�� हरस��सलै�स�ेसरपसर� अपनेसअतीतस��सगल�त यस�कसनसदकहलै�ं।स

    इासवेबाैइ स�कस्बलनसगकदस लेनेसवैल�सपनवरसनी�त यस लसपसैओंसर�स लै�रंडलस कगदैनसासेामबं�धतस 20 स��साीने स कलपक रस��स

    �ाफैकलशयस�ेसांबंधसर�साल�ैलस��सप�त�क ैस�ेसरपसर�सबनैईसगईस ह्।स��स न कलगंसपदशरनी, ्कसफललसडस�डलकशनस�हसट�सपक्ेक स�ैस

    दनालैस�हसाैसह्, 0सरैचरस 205स�कस� कि्तसहकनसेवैल�सलै�ी स�रैस ैचनै ��सदनाल�सवषरगैँठस�ैसरुख स�धैलसहकगी।स

  • 15

    क न्ील�ड

    क न्ील�डसर� पसरस�व�स ु�स�ैसकल�लडरसअबसपहलेसाेस�ह�ंसअ�ध�स�ाैनीसासेउपललधसह�।सऑनलैइनस क्नैस�ेसतहत ाैवर् �न� रपस

    ाेस देखनेस�ेस�ल�स�ुलस13ड611सकल�लडरसऑनलैइनसह�, ्कस�ुलस062ड112सकल�लडरस�ैसलगभगस�धैसह्।सइा�ेसअ�तकल�, 65ड138सकल�लडरस

    औडि् ल��ृतस���सग�सह�स लस्नदसह�सउपललधस�लै�स्ै�ंगे।

    �ै रवैह�सरुख स���र �वस , ्लनसललबटरासनेस�है, "रुख स���र �वस स�ेसरपसर� रेल�सरुख �चतंैस हसह्स��सइास�वशैलसाखं ैसर�स

    कल�लडरास�कसअपनेसरनलसलैज सर�स सैांभवसाुलस�तसरपसाेसांलस�तस�� ैस्ैतैसह्, इासतलहसाेसऔडि् ल��ृतस�� ैस्ैतैसह्स��सइकह�स

    ससै ीसरपसासेाुलभसबनै ैस्ैसा�े लस्नतैस�कसउपललधस�लै ैस्ै�।"

    ाुशीसर्कललनस�ल� लसनसेफलवल�स 201सर�सक न्ील�डस�ेसन�सरुख सअ�भलेखैगैलस लसरहैपबंध�स�ेसरपसर�सपदभैलसांभैलै।सउन��स

    �न ुऔ�स�पछलेसरुख सअ�भलेखैगैलसगेगसगौिनडगंस�ेसइसतीफेस�ेसबैदसहुई।

    क नूील�डस�ेसाैवर् �न�सकल�लडरस�ेस��ध�ैकल�सअ�भभैव�स�ेसरपसर�, क न्ील�डस�ैसअ�भलेखैगैलसस कलस��तस�लतैसह्स लसरहावपनररस

    �वलैातसदसतैवे्यसा�हतस�ईसप�ैलस��साैरगीस��स पै��डसांगहरस लसांल�रस�लतैस ह्।स हलसाैल, वे ैंगीस �दवास6सफलवल�स�कस

    क नूील�डस�दवास�ेसरपसर�सरनै ैस्ैतैसह्स लसवे ैंगीस��सरनलस0812सां�धस�ैसपदशरनसइासअवालस��स�वशेषसप�ृ�तसर�स्क तैसह्।सतसे

    �तल�तीस�ैग्स��स��सभीसब ीसशी नह�ंस ह्, बिन�सनौसदसतैवे् यस�ैस��सारनहस ह्; ि्ारेसासेाैतसपेपलसपलस लसदकसचररपतसपल

    उपललधसह�।स हसदसतैवे्स��सतलफस�ब� शसकैउनस�ेसप�त�न�ध यस लसदनाल�सओलसरैओल�, �ईवीस लसहैपनस�ेसप�त�न�ध यस�ेसबीचस

    ��सार ौतसे�ैसपती� ह्।स

    ननैइ ेडस��ंगडर

    फैंास लसजल�डारसाेसह्ैलयसऔडि् ल��ृतसपसरस�व�स ु�सइ�ैईस��स ु�सडै ल�स�कस1स्नवल�स 201साेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस ैलैस

    ऑनलैइनसउपललधस�लै ैसग ै।स न�न स �ुसडै ल�सपसरस�व�स �ुसांगहस्फ़ैइलसशृखंलैसडलन नओस95वस�ेसाबाेसलक��प सकल�लड�सर�स

    ाेस��सह�स लसपहल�सबैलसपसरस�व�स ु�स�ेसकल�लड�स��सशृंखलैसर�सशतैलद�स�ै रकरस- ननैइ ेडस��ंगडरस�ेसलै�ी सअ�भलेखैगैलस�ेस

    पसरस�व�स ु�स022 �ेस�हसासे�ेसरपसर�सऔडि् ल��ृतस�� ैसग ैस।स3सरैचरस 201स�क दसनेशनलस��ैरइवसनेसफैंास लसजल�डारसासे

    3ड981सऔडि् ल��ृतसपसरस�व�स ु�सइ�ैईस ु�सडै ल�स�ेसदनालेसब्चस�कस्ैल�स�� ैस्कस��सअपनेस ‘पहलेस�व�स ु�स022सपक रल’ �ेस

    रैध रसाेसऑनलैइनसउपललधसह्।

    दसनेशनलस��ैरइवासर�सा्क सअ�भलेखस�वशेष�स�व�ल र सप�ालसनेस�है�स'ऑनलैइनसउपललधसपसरस�व�स ु�सइ�ैईसडै ल�सबनैनैसद�ुन ैस

    भलस�ेसलकगयस�कसद्�न�सग�त�व�ध य, �है�न यस लसपा े�सइ�ैईस�ेस ु�यस�ेसांबंधसर�स्ैन�ैल�सपै�स�लनेस��ससअनुर�तसदेतैसह्।'

    02स्नवल�स 201स�क � ती स�व�स ु�सर�सलल लसवै ुाेनैस�े दघुर नैस��स्ैन�ैल�स�ैसांगहसदेखनेस�ेस�ल�सउपललधसह्।स ेसकल�लडरस

    � लस� लपक रस��सदघुर नैसशैखैस ैलैस�वरैनस ैस��रर यस�ेसन�ुाैनस�ेसबैदसत् ैलस���सग�ससेसि्ारेसदघुर नैसकलपक रस लस�न� तरस

    ामबिकध यस�ेसाैसस�� ैसग ैसपतैचैलसशै�रलसस�