ค ำแนะน ำกำรใช้เอกสำรประกอบกำรสอน ·...

277

ค ำแนะน ำกำรใชเอกสำรประกอบกำรสอน เอกสารประกอบการสอนชดน ใชประกอบการเรยนการสอนในรายวชา อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร รหสวชา 2105-2005 ระดบประกาศนยบตรวชาชพ สาขาวชาอเลกทรอนกส สาขางานอเลกทรอนกส โดยแบงออกเปน 11 หนวยการเรยนร แตละหนวยก าหนดใหนกศกษาปฏบตดงน กกกกกกกก1. นกเรยนจะตองศกษาจดประสงคการเรยนร กกกกกกกก2. นกเรยนตองท าแบบทดสอบกอนเรยน และตรวจค าตอบในแบบเฉลยดวยความ ซอสตย กกกกกกกก3. นกเรยนตองศกษาใบเนอหาใหละเอยดเพอใหเกดความเขาใจ กกกกกกกก4. นกเรยนตองท าแบบฝกหดทายหนวยเรยน และตรวจค าตอบการท าแบบฝกหดดวยตนเองรวมกบครผสอน กกกกกกกก5. นกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนดวยความซอสตย กกกกกกกก6. นกเรยนเปรยบเทยบผลของคะแนนจากการท าแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนเพอเปรยบเทยบพฒนาการในการเรยนร กกกกกกกก7. หากนกเรยนไดผลคะแนนจากการท าแบบทดสอบหลงเรยนไมถงรอยละ 80 ใหนกเรยนกลบไปศกษาเอกสารประกอบการสอนใหมอกครง กกกกกกกก8. นกเรยนท าการทดลองใบงาน บนทกผลการทดลอง สรปผลการทดลอง กกกกกกกก9. หากนกเรยนมปญหาจากการศกษาเอกสารประกอบการสอนสามารถปรกษาครไดทนท

278

N

N

P

NP

P

N

PN

N

NN

N NP

P

A1

A2

G

DGS

PNN

SS

แบบทดสอบกอนเรยนหนวยท 8 เรองไตรแอกและไดแอก วชา อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร รหสวชา 2105 – 2005 ขอสอบจ านวน 18 ขอ ( 18 คะแนน ) เวลา 15 นาท

ค าสง จงเลอกค ำตอบทถกทสดเพยงขอเดยวโดยท ำเครองหมำย ( ) ลงในกระดำษค ำตอบ

1. ขอใดคอโครงสรำงของไตรแอก

ก. ข. ค. ง.

2. ขอใดคอสญลกษณของไตรแอก ก. ข. ค. ง.

3. วงจรสมมลของไตรแอกคอขอใด

ก. ข. ค. ง. 4. ถำไตรแอกน ำกระแสโดยทไมมกำรทรกทขำ G ในวงจรไฟตรงจะตองจำยแรงดนไฟตรงให ขำ A2 และ A1 อยำงไร

ก. สงถงคำ Break Over Voltage ( VBF ) ข. เทำกบทโหลดตองกำร

A

K

G

A2

A1

A1 A1

A2 A2

G G

G

A A

K K

279

N

N

P

NP

N

NN

N NP

P

A1

A2

G

P

N

P

N

ค. สงเปนสองเทำของแหลงจำยปกต ง. จำยดวยไฟฟำกระแสตรงเทำนน

5. กำรจำยแรงดนไฟตรงใหไตรแอกน ำกระแสไดดและมประสทธภำพคอขอใด ก. จำยไฟบวกให A 2 จำยไฟลบใหขำ A1 และจำยบวกใหขำ G ข. จำยไฟบวกให A 2 จำยไฟลบใหขำ A1 และจำยลบใหขำ G ค. จำยไฟลบให A 2 จำยไฟบวกใหขำ A1 และจำยบวกใหขำ G ง. จำยแรงดนกระตนใหขำ G เหมอนขำ A1 เสมอ

6. กำรท ำใหไตรแอกหยดน ำกระแสโดยวธขดขวำงกระแสแอโนดคอวธใด ก. ตอสวตชอนกรมกบขำเกต ข. ตอสวตชครอมโหลด ค. ตอสวตชครอมระหวำง A2 กบ A1 ง. จำยไฟลบใหขำเกต

7. กำรน ำไตรแอกไฟควบคมแรงดนไฟสลบ 3 เฟส ไตรแอกแตละตวท ำงำนทเฟสตำงกนเทำไร ก.30 องศำ ข.60 องศำ ค. 180 องศำ ง.120 องศำ

8. จำกคมอไตรแอกเบอร Q4006LT ระบคำ VTM 1.6 V หมำยควำมวำอยำงไร ก. แรงดนไฟสงสดทจำยใหไตรแอกในสภำวะทไมน ำกระแสหรอยงไมตอวงจรเกต ข. แรงดนตกครอมทไตรแอก A1 กบ A2 ขณะน ำกระแสอำนคำได 1.6 V ค. แรงดนกระตนเกตใหไตรแอกน ำกระแสมคำ 1.6 V ง. แรงดนทขำเกตทนได 1.6 V

9. กระแสกระตนทไหลผำนขำเกตไดสงสดโดยทไตรแอกยงท ำงำนไดโดยไมช ำรดคอขอใด ก. IGT ข. IT( RMS) ค. ITMS ง. IGTM

10. ขอใดคอโครงสรำงของไดแอก

ก. ข. ค. ง.

11. ขอใดคอสญลกษณของไดแอกแอก

ก. ข. ค. ง.

A1

A2 DGS

PNN

SS

A

K

G

280

12. วงจรสมมลของไดแอกคอขอใด

ก. ข. ค. ง. 13. ควอแดรกมลกษณะเปนอยำงไร

ก. มลกษณะคลำยไดแอกแตมกรเพมสำรกงตวน ำมำกขน ข. เปนกำรน ำไตรแอกและไดแอกมำรวมกนม 3 ขำ คอ A1 , A2 และ T ค. มลกษณะคลำยเอสซอำรแตเปนกำรรวมไดแอกเขำไปดวย ง. เปนอปกรณไทรสเตอรตวใหมแตกตำงจำกไตรแอกม 5 ขำ

14. ไดแอกถกน ำไปใชงำนตำมขอใด ก. ใชจ ำกดกระแสทไหลผำนไตรแอกหรอเอสซอำร ข. ใชเปนตวกระตนทขำเกตของไตรแอก ค. ใชปองกนไฟกระโชกทขำเกตของไตรแอกหรอเอสซอำร ง. ใชเปนตวแบงแรงดนทแอโนดของเอสซอำร

15. ไดแอกท ำงำนอยำงไร ก. น ำกระแสไดเมอแรงดนถงคำเบรกโอเวอร ข. น ำกระแสไดเฉพำะแรงดนทปอนใหถกขวของไดแอก ค. แรงดนทปอนใหไดแอกตองเปนแรงดนไฟกระแสตรง ง. ถำปอนแรงดนไฟกระแสสลบผำนไดแอกจะไมท ำงำน

16. ไตรแอกถกน ำไปเปนวงจรอะไร ก. วงจรเรยงกระแส ข. วงจรขยำยสญญำณ ค. วงจรตดรปสญญำณ ง. วงจรควบคมแสงสวำง

17. กำรวดหำขำของไตรแอกดวยโอหมมเตอรจะใชขววดแบบเดยวกบเอสซอำร คอวดจ ำนวน 6 ครง เทยบขำคละ 2 ครง เมอท ำกำรวดเสรจแลวจะทรำบขำของไตรแอกขำใดกอน

ก.ขำ A1 ข.ขำ A2 ค.ขำ G ง.ขำ A2 กบขำ G 18. ในกำรวดทดสอบขำของไตรแอกโดยใชโอหมมเตอร ไตรแอกปกตดขำใดทวดแลวเขมมเตอร ไมขน คำควำมตำนทำนสงมำก ()

ก.ขำ A1 ข.ขำ G ค.ขำ A1 กบขำ G ง.ขำ A2

281

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

ขอท ค ำตอบ ขอท ค ำตอบ

1 ก 10 ก

2 ข 11 ข

3 ค 12 ค

4 ก 13 ข

5 ก 14 ค

6 ค 15 ก

7 ง 16 ง

8 ข 17 ข

9 ง 18 ง

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน หนวยท 8

วชา อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร รหสวชา 2105-2005 สอนครงท 14-15 ชอหนวย ไตรแอกและไดแอก

เรอง ไตรแอกและไดแอก เวลา 4 ชวโมง

สาระส าคญ ไตรแอก(Triac)เปนอปกรณสารกงตวน าประเภทไทรสเตอรเหมอนกบเอสซอาร มคณสมบตในการท างานเปนลกษณะสวตชเหมอนกน มรปรางตวถงคลายกน แตเนองจากเอสซอารมขดจ ากดคอ สามารถควบคมการเปด-ปดกระแสไฟฟาไดเมอขวแอโนดมแรงดนไฟฟาบวก ซงเปนการควบคมกระแสในทางเดยวซงเมอน าไปใชกบแรงดนไฟกระแสสลบเอสซอารจะท าไดเพยงครงคลนคอชวงซกบวก ดงนนจงไดสรางไตรแอกขนซงสมารถควบคมการไหลของกระแสไดทงสองทศทาง จงมขอดกวาเอซอารคอสามารถท างานกบแรงดนไฟฟากระแสตรงและแรงดนไฟฟากระแสสลบได ไตรแอกม 3 ขาคอขาแอโนด1(A1) ขาแอโนด2 (A2) และขาเกต(G) การจายแรงดนไบแอสใหไตรแอกท างานสามารถเลอกได 4 สภาวะ แตสภาวะท 1 และสภาวะท 3 ไตรแอกจะท างานและน ากระแสไดด การหยดน ากระแสของไตรแอกท าไดวธเดยวกนกบเอสซอาร คอใชวธตดแหลงจายแรงดนทปอนขา A2 และ A1 ของตวไตรแอกออกชวขณะ และใชวธลดกระแสทไหลผานขา A2 และ A1 ของตวไตรแอกใหต ากวากระแสโฮลดง( IH) จะหยดท างาน ไดแอกเปน(Diac ) เปนอปกรณสารกงตวน าประเภทไทรสเตอร ม 2 ขา คอขาแอโนด

1(A1) และขาแอโนด2(A2)ไดแอกน ากระแสไดสองทศทาง มคณสมบตทางดานไบแอสตรงและ

ไบแอสกลบเหมอนกน ปกตมกน าไปใชในไฟฟากระแสสลบรวมกบไตรแอกโดยตอรวมทเกตเพอ

ปองกนไฟกระโชก ในปจจบนไดแอกถกสรางและบรรจในตวถงของไตรแอกดวย เรยกอปกรณตว

นวา ควอแดรก

สาระการเรยนร 8.1 โครงสรางและสญลกษณของไตรแอก 8.2 วงจรสมมลของไตรแอก 8.3 กราฟคณสมบตของไตรแอก 8.4 การท างานของไตรแอกตอไฟกระแสตรง 8.4.1 สภาวะการน ากระแสของไตรแอก 8.4.2 สภาวะการหยดน ากระแสของไตรแอก

ใบความรท 8 หนวยท 8

วชา อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร รหสวชา 2105-2005 สอนครงท14-15 ชอหนวย ไตรแอกและไดแอก


283

8.5 การท างานของไตรแอกตอแรงดนไฟสลบ 8.6 การอานคมอไตรแอกและการแปลความหมาย 8.7 โครงสรางและสญลกษณของไดแอก 8.8 วงจรสมมลของไดแอก 8.9 กราฟคณสมบตของไดแอก 8.10 ควอแดรก 8.11 การอานคมอไดแอกและการแปลความหมาย 8.12 การน าไตรแอกและไดแอกไปประยกตใชงาน 8.13 การวดและทดสอบไตรแอกดวยโอหมมเตอร 8.13.1 การวดหาขาไตรแอก 8.13.2 การทดสอบไตรแอกดหรอเสย 8.14 สรป

จดประสงคการเรยนร จดประสงคทวไป 1. เพอใหนกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบไตรแอกและไดแอก 2. เพอใหมกจนสยในการพฒนาคณธรรม จรยธรรม จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เขยนโครงสรางของไตรแอกได 2. เขยนสญลกษณของไตรแอกได 3. เขยนวงจรสมมลของไตรแอกได 4. อธบายกราฟคณลกษณะสมบตของไตรแอกได 5. บอกวธการท าใหไตรแอกน ากระแสไฟตรงได 6. บอกวธการท าใหไตรแอกหยดน ากระแสได 7. อธบายการท างานของไตรแอกตอแรงดนไฟสลบได




284

8. แปลความหมายจากการอานคมอไตรแอกได 9. เขยนโครงสรางของไดแอกได 10. เขยนสญลกษณของไดแอกได 11. เขยนวงจรสมมลของไดแอกได 12. บอกลกษณะของควอแดรกได 13. แปลความหมายจากการอานคมอไดแอกได 14. บอกการน าไตรแอกไปประยกตใชงานได 15. บอกวธการวดหาขาไตรแอกได 16. บอกลกษณะอาการเสยของไตรแอกทท าการวดและทดสอบดวยโอหมมเตอรได 17. มการพฒนาคณธรรม จรยธรรม และคณลกษณะอนพงประสงค ทผสอนสามารถ

สงเกตเหนได ในดานมนษยสมพนธ มวนย ความรบผดชอบ ตรงตอเวลา มความซอสตยสจรต

สนใจใฝร




285

8.1 โครงสรางและสญลกษณของไตรแอก ไตรแอก(Triac)และเปนอปกรณสารกงตวน าจ าพวกไทรสเตอรเชนเดยวกบ SCRถก พ ฒนาขนมาใชงานกบแรงดนไฟสลบ ใชแทนSCR ทมขอเสยเมอใชงานกบแรงดนไฟสลบ แรงดนจกตดทงไปซกหนง เหลอแรงดนไฟสลบสงออกเพยงซกเดยว การไขใหมแรงดนไฟสลบสงออกทง 2 ซก จ าเปนตองตอเพม SCR เขาวงจรอกหนงตว เกดความยงยากในการตอวงจรใชงานม ไตรแอกจงถกผลตขนมาใชงานแทน เพอแกไขขอเสยดงกลาว โดยคณสมบตของไตรแอกเปรยบเสมอนกบการน า SCR มาตอขนานสองตวหนหวกลบทางกน ท าใหสามารถน าไปใชงานกบแรงดนไฟสลบครบทง 2 ซก และการตอวงจรท าไดงายขน ไตรแอกผลตขนมาจากสารกงตวน าชนดซลคอน ( Si ) โครงสรางประกอบดวยสารกงตวน าตอนใหญ 3 ตอนคอ PNP ในสารกงตวน าตอนใหญทง 3 ตว มสารกงตวน าชนดยอยชนด N อก 4 ตอน A1 อยในสวนของสารชนด P ตอนใหญทงสอง มขาตอออกมาใชงาน 3 ขา คอ ขาแอโนด 1 (Anode 1;A1 )หรออาจเรยกวาขาเมนเทอรมนอล 1( Main Terminal 1; MT1) ขาแอโนด 2 ( Anode 2; A2 )หรอขาเมนเทอรมนอล2 (Main Terminal 2; MT2 )และขาเกต( Gate; G ) รปรางลกษณะโครงสรางเบองตนและสญลกษณแสดงดงรปท 8.1และรปท8.2

รปท 8.1 รปรางของไตรแอก

(ทมา: http://da.wikipedia.org/wiki/Fil:TRIAC_(smial).jpg, 2559)




http://da.wikipedia.org/wiki/Fil:TRIAC_(smial).jpg

286

( ก )โครงสรางเบองตน ( ข ) สญลกษณ

รปท 8.2 โครงสรางและสญลกษณของ ไตรแอก ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ ,2553,หนา158)

จากรปท 8.2 ก แสดงโครงสรางเบองตนของไตรแอก ประกอบดวยสารกงตวน าตอนใหญชนด P จ านวนสองตอน และชนด N หนงตอนตอชนกน สารชนด P ตอนบนมสารชนด N ตอนยอยตออยสองตอนตอออกมาเปนขาแอโนด ( A2 ) หนงขา และขาเกต ( G ) หนงขา สารชนด P ตอนลาง มสารชนด N ตอนยอยตออยสองตอนเชนกน ตอออกมาเปนขาแอโนด 1 ( A1 ) และขาเกต ( Gate ) ขาเกตทงตอนบนและตอนลางตอรวมกน การตอขา A2 , A1 และ G ออกมาใชงานแผนโลหะทสมผสกบสารกงตวน าของทกขาสมผสกบสารชนด N และชนด P รปท 8.2 ข เปนสญลกษณของไตรแอก ประกอบดวยรปสามเหลยมและขด 2 รปตอกลบดานกน มขวตอออกมาเปนขา A2 และขา A1 สวนขา G ถกตอออกมาจากปลายแหลมของขา A1 สญลกษณของไตรแอกดกนขนมาจากสญลกษณของ SCR ตอกลบทางกน 2 ตว โดยน าขา G ของ SCR มาตอรวมกน เพราะคณสมบตของไตรแอกยอมใหไฟฟากระแสสลบผานไปไดทง 2 ทาง




แอโนด 1 (A1 ) เกต (G)

N P

N N

N

A1

G

A2

P

แอโนด 1 (A2 ) MT2

G

MT1

G G

287

คอ ทงไฟบวกและไฟลบ สญลกษณของไตรแอก เขยนเปรยบเทยบกบสญลกษณของ SCR แสดงไดดงรปท 8.3

( ก ) สญลกษณไตรแอก ( ข ) สญลกษณ SCR ตอรวมกน 2 ตว

รปท 8.3 สญลกษณไตรแอกเทยบเทาสญลกษณ SCR ตอรวมกน 2 ตว ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ ,2553,หนา158)

8.2 วงจรสมมลของไตรแอก

โครงสรางของไตรแอกเปรยบไดกบการน าโครงสรางของ SCR มาตอขนานกนแบบ

กลบทศทางกนนนคอ ไตรแอกเกดจากโครงสรางของ SCR สองตวรวมกนเปนอปกรณสารกงตวน า

ตวเดยว ดงนนวงจรสมมลของไตรแอกจงเขยนไดแบบวงจรสมมลของ SCR ตอรวมกน 2 ตวกลบ

ทศทาง ลกษณะวงจรสมมลของไตรแอก แสดงดงรปท 8.4




A2 A2

A1 A1

G G

288

P

P

P

PNN

NN

( ก ) โครงสรางเทยบเทา ( ข ) วงจรสมมล

รปท 8.4 โครงสรางและวงจรสมมลของไตรแอก ทมา (พนธศกด พฒมานตพงศ ,2553,หนา159)

จากรป 8.4 ก แสดงโครงสรางเทยบเทาของไตรแอก สามารถเขยนเปนโครงสรางของ SCR ตอขนานกลบทางกน 2 ตว ขา A ของ SCR1 ตอกบขา K ของ SCR2 ขา K ของ SCR1 ตอกลบขา A ของ SCR2 และขา G ของ SCR ทงสองตอรวมกน เมอน า SCR แยกออกเปนทรานซสเตอร 2 ตวตอรวมกน สามมารถเขยนวงจรสมมลของ SCR ทง 2 ตว ไดเปนวงจรดงรปท 6.4 ข ทรานซสเตอร Q1 และ Q2 เปนชนด PNP สวนQ2 และ Q3 เปนชนด NPN ในรป 6.4 ข วงจรตอกนดงน ขา E ของ Q3 ตอออกมาเปนขา A2 ขา E ของ Q2 ตอออกมาเปนขา A1 ขา C ของ Q1 ตอกบขา B ของ Q2 ตอกบขา B ของ Q3 ตอกบขา C ของ Q4 ทงหมดตอออกมาเปนขา G ในการอธบายหลกการท างานของไตรแอกอธบายไดโดยใชหลกการเดยวกบการอธบายของ SCR




A2

A1

Q3

Q4

Q1

Q2

G

A2

A1

G

289

8.3 กราฟคณสมบตของไตรแอก กกกกกกกกการพจารณาสภาวะการท างานของไตรแอก สามารถมองเหนไดจากกราฟคณสมบตแสดงสภาวะการท างานทจดตางๆ ของไตรแอก กราฟคณสมบตของไตรแอกแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ ลกษณะแรก กราฟแสดงสภาวะการท างานของไตรแอกขณะเปดขาเกต (G) ลอยไว ลกษณะทสอง กราฟแสดงสภาวะการท างานของไตรแอกดวยการควบคมแรงดนทขาเกต (G) กกกกกกกก8.3.1 กราฟแสดงคณสมบตของไตรแอกขณะเปดขาเกตลอยไว

-

+

-

+

รปท 8.5 กราฟคณสมบตไตรแอกขณะเปดขา G ลอยไว ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ,มปป. หนา 85)

กกกกกกกกจากรปท 8.5 เปนกราฟคณสมบตของไตรแอกขณะทเปดขา G ลอยไว ไมวาจะจายแรงดนบวกใหขา A2 จายลบใหขา A1 หรอจายลบใหขา A2 จายบวกใหขา A1 ไตรแอกสามารถน ากระแสได เมอกระแสไหลผานตวไตรแอกถงคากระแสโฮลดง (IH) ควอแดรนตทนยมใชในการท างานคอ ควอแดรนตท 1 และควอแดรนตท 3 การท างานแตละควอแดรนตอธบายไดดงน




IA

-IA

IH

-IH

VAA

VAA

V -V -VBF

0

IA

IA

VBF

ควอแดรนตท1


290

กกกกกกกกการท างานของไตรแอกในควอแดรนตท 1 และควอแดรนตท 3 เหมอนกน แตกตางกนเพยงแรงดนไฟกระแสตรงทจายใหขา A2 และขา A1 ตรงขามกน การจายแรงดนไฟกระแสตรงต าๆ ครงแรกใหไตรแอก ไตรแอกยงไมน ากระแส มเพยงกระแสรวไหลผานเลกนอย เมอคอยๆปรบเพมแรงดน VAA ใหตวไตรแอกมากขนทละนอย กระแสรวไหลไหลผานตวไตรแอกคอยๆ เพมขนตามไปดวย ถากระแสรวไหลผานตวไตรแอกถงคากระแสโฮลดง (IH) ไตรแอกน ากระแสทนท คาความตานทานในตวไตรแอกลดต าลงอยางรวดเรว สงผลใหเกดกระแสไหลผานตวไตรแอกสงขนทนทอยางรวดเรว ถาไมสามารถจ ากดคากระแสทไหลผานตวไตรแอกได มกระแสไหลผานตวไตรแอกมากเกนกวาคาทนกระแสสงสดของไตรแอกตวนน ตวไตรแอกเกดการช ารดเสยหายทนท การท างานเหมอนกนทงควอแดรนตท 1 และควอแดรนตท 3 กกกกกกกกการควบคมใหไตรแอกท างานวธนไมนยมใชงาน เพราะมความเสยงตอการช ารดเสยหายของตวไตรแอกสง ตองระมดระวงควบคมคากระแสไหลผานตวไตรแอกใหมขนาดไมมากเกนกวาคากระแสสงสดของไตรแอกตวนนๆ และการควบคมใหไตรแอกท างานตองจายแรงดนไบแอสสงมากๆ กกกกกกกก8.3.2 กราฟคณสมบตของไตรแอกขณะควบคมแรงดนทขาเกต

+

-

+

-

-

-

+

+

รปท 8.6 กราฟคณสมบตของไตรแอกขณะทจายแรงดนกระตนขา G




IG0 IG1 IG2

-IG2 -IH1

-IH2

IH0

IH2

VBF0

IA

-IA

IA

IA

IG

IG

-IG1 -IG0

-IH0

IH1

VBF2

-VBF0

VBF1

-VBF1 -VBF2 +V -V

VAA

VAA

VGG

VGG

RL

RL



291

กกกกกกกกจากรปท 8.6 เปนกราฟคณสมบตของไตรแอกขณะทจายแรงดนกระตนขาเกต ไตรแอกสามารถน ากระแสได โดยแรงดนทปอนใหขา A2 และขา A1 ไมจ าเปนตองสงมาก ใชแรงดนกระตนขา G เขาชวย ไตรแอกสามารถน ากระแสไดถงคากระแสโฮลดง (IH) ควอแดรนตทนยมใชในการท างานคอ ควอแดรนตท 1 และควอแดรนตท 3 การท างานแตละควอแดรนตอธบายไดดงน กกกกกกกกกราฟในควอแดรนตท 1 จายแรงดนไบอสใหขา A2 เปนบวก ขา A1 เปนลบ ถาในครงแรกยงไมจายแรงดนกระตนทขา G (IGO= 0) ไตรแอกยงไมน ากระแส จนกวาแรงดนทปอนใหขา A2 และขา A1 ถงคาแรงดนเบรกโอเวอรท VBFO ไตรแอกน ากระแสเพราะมกระแสไหลผานไตรแอกถงคากระแสโฮลดง (IHO) เกดกระแสไหลผานตวไตรแอกสง ถากระแสไหลผานเกนกวาคากระแสสงสดทตวไตรแอกทนได ไตรแอกจะช ารดเสยหายทนท กกกกกกกกถาหากแรงดนไบอสทจายใหขา A2 และขา A1 ต ากวาแรงดนเบรกโอเวอรท VBFO การน ากระแสของตวไตรแอกตองอาศยแรงดนกระตนทขา G เปนแรงดนบวก มกระแสเกต IG1 หรอ IG2 ไหล มกระแสไหลผานตวไตรแอกถงคากระแสโฮลดง IH1 หรอ IH2 ทนท ไตรแอกน ากระแส แรงดนทจายใหขา A2 และขา A1 สามารถเปลยนคาไดตามตองการ ไตรแอกท างานไดโดยไมช ารดเสยหาย กกกกกกกกกราฟในควอแดรนตท 3 จายแรงดนไบแอสใหขา A2 เปนลบ ขา A1 เปนบวก ถาในครงแรกยงไมจายแรงดนกระตนทขา G (-IGO = 0) ไตรแอกยงไมน ากระแสจนกวาแรงดนทปอนใหขา A2 และขา A1 ถงคาแรงดนเบรกโอเวอรท –VBFO ไตรแอกน ากระแสเพราะมกระแสไหลผานตว ไตรแอกถงคากระแสโฮลดง (-IHO) มกระแสไหลผานตวไตรแอกสง ไตรแอกอาจช ารดเสยหายได ถากระแสไหลผานตวไตรแอกเกนกวาคากระแสสงสดทตวไตรแอกทนได และหากจายแรงดนไบแอสทขา A2 และขา A1 ต ากวาแรงดนเบรกโอเวอร การน ากระแสของตวไตรแอกตองอาศยแรงดนกระตนทขา G เปนแรงดนลบ มกระแส IG1 หรอ IG2 ไหล ไตรแอกน ากระแสทนท ไดกราฟคณสมบตเหมอนกนทงควอแดรนตท 1 และควอแดรนตท 3 กกกกกกกกวธการควบคมใหไตรแอกท างานในวงจรทวๆไป นยมใชวธการควบคมการท างานของไตรแอกในลกษณะน เพราะใหความปลอดภยในการท างานทงตวไตรแอกและอปกรณประกอบรวมในวงจร การควบคมการท างานในวงจรท าไดงาย ถกตอง และมประสทธภาพ




292

8.4 การท างานของไตรแอกตอไฟกระแสตรง คณสมบตของไตรแอก คอสามารถท างานไดทงไฟฟากระแสตรง (AC) และสลบ (DC ) ขณะท างานในไฟฟากระแสสลบจะยอมใหสญญาณไฟทงชวงบวกและลบผานไปไดทง 2 ทศทาง การน ากระแสไตรแอก ขนอยกบแรงกระตนทขา G โดยตองจดแรงดนกระตนขา G ใหเหมาะสมถกตองกบแรงดนไบอสทจายใหขา A2และA1 ไตรแอกจงจงจะท างานไดอยางถกตอง และมประสทธภาพ การจายแรงดนไบอสควบคมใหไตรแอกท างาน สามารถกระท าไดทง 4 สภาวะดงน 1. สภาวะท 1 จายบวกให A2 จายบวกให G การจายแรงดนไบอสในสภาวะนคอจายแรงดนบวกใหขา A2 จายแรงดนลบใหขา A1

และจายแรงดนบวกกระตนขา G ไตรแอกเกดสภาวะน ากระแสไดดงรป 8.7

( ก ) โครงสราง ( ข ) สญลกษณ

รปท 8.7 ไตรแอกท างานในสภาวะท 1 ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ,2553.หนา 160)




RL

A1

IG

A1

N

N

N

N

293

จากรปท 8.7 แสดงการน ากระแสของไตรแอกสภาวะท 1จายแรงดนบวกใหขา A2 จายแรงดนลบใหขา A1 ขณะยงไมมแรงดนกระตนขา G ไตรแอกยงไมน ากระแส เมอจายแรงดนบวกเปนแรงกระตนขา G ไตรแอกเรมน ากระแส มกระแสไหลจากบวกของแหลงจาย VAA ไปขา A2 ผานรอยตอไตรแอกขา A1 ครบวงจรของขวรบทแหลงจาย VAA การจายแรงดนบวกกระตนขา G ท าใหมกระแสบวกไหลผานแหลงจาย VGG ไปขา G ไหลออกทขา A1 ครบวงจรทขวลบแหลงจาย VGG สงเกตทศทางการไหลของกระแสทงสองมทศทางเดยวกน เปนลกษณะกระแสไหลเสรมกน มผลใหกระแส IA ไหลผานไตรแอกมากขน 2. สภาวะท 2 จายบวกให A2 จายลบให G การจายแรงดนไบอสในสภาวะน คอ จายแรงดนบวกให A2 จายแรงดนลบให A1 และแรงกระตนลบใหขา G ไตรแอกเกดการน ากระแสได แสดงดงรปท 8.8



จากรปท 8.8 แสดงการน ากระแสของไตรแอกในสภาวะท 2 จายแรงดนบวกให A2

จายแรงดนลบใหขา A1 ยงไมมแรงดนกระตนขา G ไตรแอกจะไมน ากระแส เมอจายแรงดนลบ




G P

N

A2

A1

VAA

RL RL

VAA

A2

A1 VGG

IA

IG

IA

G

VGG

N P N

N N

IG

294

เปนแรงกระตนขา G ไตรแอกจะเรมน ากระแส มกระแสไหลจากบวกของแหลงจาย VAA ไปขา A2 ผานรอยตอไตรแอกขา A1 ครบวงจรของขวลบทแหลงจาย VAA การจายแรงดนลบกระตนขา G ท าใหมกระแสบวกไหลผานแหลงจาย VGG ไปขา A1 ไหลออกทขา G ครบวงจรทขวลบแหลงจาย VGG สงเกตทศทางการไหลของกระแสทงสองมทศทางสวนทางกน เปนลกษณะกระแสไหลหกลางกนและมกระแสไหลไปทางขา G ไดมากขน มผลใหกระแส IA ไหลผานไตรแอกลดลง 3. สภาวะท 3 จายลบให A2 จายลบให G การจายแรงดนในสภาวะน จายแรงดนลบให A2 จายแรงดนบวกให A1 และแรงกระตนลบใหขา G ไตรแอกเกดการน ากระแสได แสดงดงรปท 8.9



จากรปท 8.9 แสดงการน ากระแสของไตรแอกในสภาวะท 3 จายแรงดนลบให A2 จาย

แรงดนบวกใหขา A1 ยงไมมแรงดนกระตนขา G ไตรแอกจะไมน ากระแส เมอจายแรงดนลบเปน

แรงกระตนขา G ไตรแอกจะเรมน ากระแส มกระแสไหลจากบวกของแหลงจาย VAA ไปขา A1 ผาน




A1

N

RL

VAA

A2

A1 VGG

G

IA

IG

A2

VAA

RL IA

G

VGG

N

N

N N

IG

P

P

295

รอยตอไตรแอกขา A2 ครบวงจรของขวลบทแหลงจาย VAA การจายแรงดนลบกระตนขา G ท าใหมกระแสบวกไหลผานแหลงจาย VGG ไปขา A1 ไหลออกทขา G ครบวงจรทขวลบแหลงจาย VGG

สงเกตทศทางการไหลของกระแสทงสองมทศทางเดยวทางกน เปนลกษณะกระแสไหลเสรมกน มผลใหกระแส IA ไหลผานไตรแอกมากขน 4. สภาวะท 4 จายลบให A2 จายบวกให G การจายแรงดนในสภาวะน จายแรงดนลบให A2 จายแรงดนบวกให A1 และแรงกระตนบวกใหขา G ไตรแอกเกดการน ากระแสได แสดงดงรปท 8.10



จากรปท 8.10 แสดงการน ากระแสของไตรแอกในสภาวะท 4 จายแรงดนลบให A2

จายแรงดนบวกใหขา A1 ยงไมมแรงดนกระตนขา G ไตรแอกจะไมน ากระแส เมอจายแรงดนบวก

เปนแรงกระตนขา G ไตรแอกจะเรมน ากระแส มกระแสไหลจากบวกของแหลงจาย VAA ไปขา A1




A2

A1 G

IA

IG N P

RL

VAA

VGG

A2

A1

VAA

RL IA

G

VGG

N

N N

N

IG

P

296

ผานรอยตอไตรแอกขา A2 ครบวงจรของขวลบทแหลงจาย VAA การจายแรงดนบวกกระตนขา G ท าใหมกระแสบวกไหลผานแหลงจาย VGG ไปขา G ไหลออกทขา A1 ครบวงจร ทขวลบแหลงจาย VGG สงเกตทศทางการไหลของกระแสทงสองมทศทางสวนทางกน เปนลกษณะกระแสไหลหกลางกนและมกระแสไหลไปทางขา G ไดมากขน มผลใหกระแส IA ไหลผานไตรแอกลดลง การจายแรงดนไบอสใหไตรแอกท างาน สามารถจดวงจรไบอสใหตวไตรแอกไดทงหมด 4 สภาวะหร 4 ควอแดรนต ( Quadrant ) แตละสภาวะของไตรแอกสามารถน ากระแสไดเหมอนกนเปนการบอกวาทกขาของไตรแอกสามารถท างานไดทงแรงดนบวกและลบ แตลกษณะการน ากระแสของไตรแอกในแตละสภาวะมความแตกตางกนอย บางสภาวะน ากระแสไดด บางสภาวะน ากระแสไดไมด การเลอกใชงานไตรแอกควรเลอกทสภาวะดและเหมาะสม สภาวะของไตรแอกจดเรยงตามควอแดรนตไดดงรปท 8.11

รปท 8.11 สภาวะการท างานไตรแอกจดเรยงล าดบตามควอแดรนต




RL

VAA A2

A1 VGG G

IA

IG

RL

VAA

A2

A1 VGG

G

IA

IG

RL

VAA

A2

A1 VGG G

IA

IG

RL

VAA

A2

A1 VGG G

IA

IG

ควอแดรนตท 1 น ากระแสไดด ควอแดรนตท 2 น ากระแสไดไมด

ควอแดรนตท 4 น ากระแสไดไมด ควอแดรนตท 3 น ากระแสไดด

297

รปท 8.11 สภาวะการท างานไตรแอกจดเรยงล าดบตามควอแดรนต ไตรแอกสามารถน ากระแสไดทกควอแดรนต เมอสงเกตการณน ากระแสแตละควอแดรนตจะพบวาบางควอแดรนตไตรแอกน ากระแสไดดและบางควอแดรนตน ากระแสไดไมด ตามรปท 8.11 เมอพจารณาพบวาใน ควอแดรนตท 1 และ 3 กระแสแอโนด ( IA ) และกระแสเกต ( IG ) ไหลในทศทางเสรมกนจงน ากระแสไดดท างานรวดเรวและมประสทธภาพ สวนในควอแดรนตท 2และ4กระแสแอโนด ( IA ) และกระแสเกต ( IG ) ไหลในทศทางหกลางกนจงน ากระแสไดไมด ท างานชาและไมแนนอน การจดวงจรใหไตรแอกท างาน จ าเปนตองเลอกสภาวะการท างานของไตรแอก ในสภาวะทท างานไดด มความรวดเรวและมประสทธภาพ คอตองเลอกการท างานในสภาวะการไหลในตวไตรแอกเสรมกน ในควอแดรนตท 1 และ 3 หลกการสงเกตการณจายแรงดนไบอสเสรมกนตองจายแรงดนใหขา A2 มขวเหมอนกบขา G เชน ถาขา A2 ไดรบแรงดนบวกขา G กตองแรงดนบวก สวนในควอแดรนตท 2 และ 4กระแสแอโนด ( IA ) และกระแสเกต ( IG ) ไหลในทศทางหกลางกนจง ไมใชสภาวะทด และสงเกตไดวาแรงดนทจายใหขา A2 มขวตางจากแรงดนจายให ขา G 8.4.2 การหยดน ากระแสของไตรแอกตอแรงดนไฟตรง ไตรแอกหากน ามาใชงานกบไฟฟากระแสตรงจะท างานเหมอน SCR คอ เมอน ากระแสแลว ไมจ าเปนตองจายแรงดนกระตนขา G สามมารถตดแรงกระตนขา G ออกได ไตรยงคงน ากระแสตอเนองสวนขวแรงดนไบอสจายใหแตละขาของไตรแอก ไมก าหนดตายตวเหมอน SCR จายขวแรงดนไดทกควอแดรนต ไตรแอกน ากระแสแลวสามารถท าใหหยดน ากระแสได 2 วธ เหมอน SCR คอ 1.ตดแหลงจายแรงดน VAA ทปอนให A2 และ A1 ไตรแอกออกชวขณะ 2. ลดกระแสไฟทไหลผาน A2 และขา A1ลงใหต ากวากระแสโฮลดง ( IH ) ของไตรแอกทใชงาน การควบคมใหไตรแอกหยดน ากระแสท าไดดงรปท 8.12 และรปท 8.13




298

( ก ) แรงดน VAA เปนบวก ( ข ) แรงดน VAA เปนลบ

รปท 8.12 ตดแหลงจายแรงดน VAA ออกชวขณะ ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ,2553.หนา 164)

( ก ) แรงดน VAA เปนบวก ( ข ) ( ก ) แรงดน VAA เปนลบ

รปท 813 ลดกระแสไหลผานไตรแอกใหนอยกวากระแสโฮลดง ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ,2553.หนา 165)




RL

+VAA -VAA

IA=0 IA=0

RL

S S

+VAA -VAA

RL RL

S S

IAIH IAIH IS IS

299

8.5 การท างานของไตรแอกตอแรงดนไฟฟากระแสสลบ

ไตรแอกเปนอปกรณไธรสเตอรทนยมน าไปใชงานกบไฟฟากระแสสลบ ดวยขอดท

ยอมใหไฟทงขวบวกและลบผานได โดยใชไตรแอกท างานเพยงตวเดยว ชวยใหสะดวกในการ

ท างานและการจดรปแบบวงจร ถามการควบคมจงหวะการกระตนเกตของไตรแอกทมมเฟสตางกน

อยางถกตอง กจะท าใหแรงดนไฟฟากระแสสลบทจายผานไปยงภาระเกดก าลงไฟฟาจายใหภาระ

แตกตางกน สามารถควบคมก าลงไฟฟาใหเกดขนกบภาระไดตามตองการลกษณะวงจรไตรแอก

ท างานตอแรงดนไฟฟากระแสสลบ แสดงไดดงรป 8.14

( ก ) วงจร (ข) แรงดนตามจดตางๆ

รปท 8.14 วงจรไตรแอกท างานตอแรงดนไฟกระแสสลบ ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ,2553.หนา 173)

จากรปท 8.14 เปนวงจรไตรแอกท างานตอแรงดนไฟฟากระแสสลบ ตวไตรแอกท า

หนาทเปนสวตชตด – ตอ แรงดนไฟกระแสสลบจายใหภาระ ไตรแอกถกควบคมดวยอปกรณ




อปกรณ กระตน VG

Q1

ภาระ

วงจรควบคมเฟส และหนวงเวลา VAC

VL

G

A2

A1

300

กระตนและวงจรปรบเฟสและหนวงเวลา วงจนปรบเฟสและหนวงเวลาท าหนาทก าหนดเวลาเรมตนในการท างานของอปกรณกระตนเพอใหเฟสเรมตนท างานไตรแอกเปลยนแปลงไป ภาระมก าลงไฟฟาเกดขนเปลยนแปลงไปดวย รปท 8.14 ข แสดงแรงดนไฟฟากระแสสลบทจดตาง ๆของวงจร ดวยการก าหนดเฟสกระตนขา G ของไตรแอกใหท างาน มมมเฟสตางกน จากมมเฟสทมแรงดนกระแสสลบทนอย ไปหามมเฟสของแรงดนไฟกระแสสลบทมากขนเปนล าดบเกดรปสญญาณของแรงดนไฟกระแสสลบตกครอมภาระ ( VL ) ทแตกตางกน ทแรงดนไฟสลบมม 30 แรงดนไฟกระแสสลบทปอนเปนแรงกระตนขา G จะถกสงไปกระตนขา G ของไตรแอกเมอแหลงจายแรงดน VAC ท างานไปถงมมเฟส 30 ไตรแอกจะเรมน ากระแสเรว จงมแรงดนไฟกระแสสลบตกครอมมาก มก าลงไฟฟาเกดขนทภาระมาก ก าลงไฟถกตดทงไปนอย ทแรงดนไฟสลบมม 90 แรงดนไฟกระแสสลบทปอนเปนแรงกระตนขา G จะถกสงไปกระตนขา G ของไตรแอกเมอแหลงจายแรงดน VAC ท างานไปถงมมเฟส 90 ไตรแอกจะเรมน ากระแสชาลง จงมแรงดนไฟกระแสสลบตกครอมนอยลง มก าลงไฟฟาเกดขนทภาระนอลง ก าลงไฟถกตดทงไปมากขน ทแรงดนไฟสลบมม 140 แรงดนไฟกระแสสลบทปอนเปนแรงกระตนขา G จะถกสงไปกระตนขา G ของไตรแอกเมอแหลงจายแรงดน VAC ท างานไปถงมมเฟส 140 ไตรแอกจะเรมน ากระแสชาลงอก จงมแรงดนไฟกระแสสลบตกครอมนอยลงอก มก าลงไฟฟาเกดขนทภาระมาก ก าลงไฟถกตดทงยงเพมมากขน แรงดนไฟกระแสสลบตกครอมตวไตรแอก และตกครอมภาระจะสลบกนไปในชวงไตรแอกไมน ากระแส ตวไตรแอกมความตานทานสง แรงดนทงหมดตกครอมตวไตรแอก ไมมแรงดนตกครอมภาระสวนในชวงทไตรแอกน ากระแส ตวไตรแอกมความตานทานต า ไมมแรงดนตกครอมตวไตรแอก แรงดนทงหมดตกครอมภาระ การควบคมมมเฟสของแรงดนกระตนขา G มผลตอแรงดนไฟฟากระสลบตกครอมภาระทเปลยนแปลงไป ท าใหก าลงไฟฟาเกดทตวภาระเปลยนแปลงไปดวย




301

8.6โครงสรางและสญลกษณของไดแอก ไดแอก (Diac) เปนอปกรณอเลกทรอนกส ทสรางจากสารกงตวน าจดอยในประเภทไทรสเตอร มโครงสรางคลายกบไตรแอก สามารถน าไปใชงานไดกบแรงดนไฟฟากระแสสลบ โดยทแรงดนไฟฟากระแสสลบสามารถผานตวไดแอกไดทงซกบวกและซกลบ ไดแอกถกสรางขนมาเพอเปนตวกระตน (Trigger) ในการควบคมการท างานของอปกรณอเลกทรอนกส เปนตวชวยปองกนแรงดนกระโชกจ านวนมากทปอนใหขาเกต ซงอาจท าใหเอสซอาร หรอไตรแอกช ารดเสยหาย รปรางของไดแอก แสดงดงรปท 8.15

รปท 8.15 รปรางของไดแอค

จากรปท 8.15 แสดงรปรางของไดแอก โดยไดแอกมขาตอใชงาน 2 ขา คอ ขาแอโนด 1 (A1) หรอขาเมนเทอรมนอล 1 (Main Terminal 1 : MT1) และขาแอโนด 2 (A2) หรอขาเมนเทอรมนอล 2 (Main Terminal 2 : MT2) ไดแอกจะท างานน ากระแสสองทางท งซกบวกและซกลบ โครงสรางและสญลกษณ แสดงดงรปท 8.16

(ก) โครงสรางของไดแอค (ข) สญลกษณของไดแอค รปท 8.16 แสดงโครงสรางและสญลกษณของไดแอค ทมา (พนธศกด พฒมานตพงศ, 2553, หนา 177)




แอโนด 1 (A1)

แอโนด 2 (A2)

A1 A1

A2 A2

N

N

N

P

P

302

จากรปท 8.16 (ก) แสดงโครงสรางของไดแอก มลกษณะโครงสรางคลายกบไตรแอก คอประกอบดวยสารกงตวน า 3 ตอนใหญชนดพเอนพ สวนของสารกงตวน าชนดพ ทงสองตอนมสารกงตวน าตอนยอยชนดเอน ตออยดวยและมขาตอออกมาใชงาน 2 ขา คอขา A1 และขา A2 ไมม ขาเกตเนองจากขา A1 และขา A2 ตอกบสารกงตวน าทงชนดพ และชนดเอน ท าใหไดแอกสามารถท างานไดกบแรงดนไฟฟากระแสสลบ สวนรปท 8.16 (ข) แสดงสญลกษณของไดแอกแบบซายมอคลายกบสญลกษณไตรแอกเขยนเปนรปสามเหลยม 2 รปตอหนหวกลบทางกน โดยไมมขาเกต ตอออกมา และสญลกษณอกแบบหนงคลายกบสญลกษณของทรานซสเตอรมขาตอออกมา 2 ขา มลกศรชทศทางหนหวออก 2 ดานและมขาใชงาน 2 ขาคอขา A1 และขา A2

8.7 วงจรสมมลของไดแอค โครงสรางของไดแอคคลายกบไทรแอค ท าใหสามารถเขยนวงจรสมมลใชส าหรบการอธบายการท างานของตวไดแอคไดในท านองเดยวกนกบไทรแอค ดวยการแบงโครงสรางจรงออกเปนโครงสรางเทยบเทา และวงจรสมมล แสดงดงรปท 8.17

(ก) โครงสรางจรง (ข) โครงสรางเทยบเทา (ค) วงจรสมมล

รปท 8.17 แสดงโครงสรางของจรง เทยบเทาและวงจรสมมลของไดแอค ทมา (พนธศกด พฒมานตพงศ, 2553, หนา 178)




N

N N

N

N

N

N

P

P

P

P

P

P

A1 A1 A1

A2 A2 A2

Q1

Q2

Q3

Q4

303

จากรปท 8.17 (ก) แสดงโครงสรางจรงของไดแอก โดยมการตดแบงออกเปน 2 สวน ในรปท 8.17 (ข) แสดงโครงสรางเทยบเทาของไดแอก โดยแยกสารกงตวน าทตดแบงออกเปนสารกงตวน า 2 ชด สวนรปท 8.17 (ค) แสดงวงจรสมมลของไดแอก เขยนอยในรปสญลกษณของทรานซสเตอรตอวงจรรวมกน มทรานซสเตอร Q1 และ Q2 ตอวงจรรวมกน มสารกงตวน า 4 ตอนหนงชด และมทรานซสเตอร Q3 และ Q4 ตอวงจรรวมกนและมสารกงตวน า 4 ตอนอกหนงชด โดยขาอมตเตอรของ Q1 เปนสารกงตวน าชนดเอน และขาอมตเตอรของ Q3 เปนสารกงตวน า ชนดพตอรวมกนตอออกมาเปนขา A1 สวนขาอมตเตอรของ Q2 เปนสารกงตวน าชนดพ และ ขาอมตเตอรของ Q4 เปนสารกงตวน าชนดเอนตอรวมกนตอออกมาเปนขา A2 คลายกบวงจรสมมลของไตรแอก

8.8 กราฟคณสมบตของไดแอก

การท างานน ากระแสของตวไดแอกสามารถน ากระแสไดท งแรงดนศกยบวกและ

แรงดนศกยลบ คอน ากระแสไดทงชวงบวกและชวงลบของแรงดนไฟกระแสสลบ ตวไดแอกจะยม

ใหกระแสไหลผานตวมนไปไดเมอแรงดนไบแอสทจายใหถงคาแรงดนเบรกโอเวอร และกระแส

เบรกโอเวอรเทานน กราฟคณสมบตในการท างานของไดแอกแสดงไดดงรป 8.18

-

+

-

+

รปท 8.18 กราฟคณสมบตของไดแอก ทมา(พนธศกด พฒมานตพงศ,มปป.,หนา 100)




-IA

IA

IA

IA

VAA

VAA

VBO

-VBO

-IBO

IBO

A2

A1

A1

A2

ควอแดรนต1

ควอแดรนต3

-V +V

304

จากรปท 8.6 กราฟคณสมบตของไดแอก ตวไดแอกท างานน ากระแสไดเหมอนกนทง

ชวงบวกและชวงลบของแรงดนทปอนให (ควอแดรนตท 1 และ 3) ในครงแรกจายแรงดนไบแอส

ใหต าๆไดแอกยงไมน ากระแส มเพยงกระแสรวไหลไหลผานตวไดแอกเลกนอย เมอคอยๆ ปรบเพม

แรงดน VAA ใหตวไดแอกมากขนทละนอย กระแสรวไหลผานตวไดแอกคอยๆเพมขนตามไปดวย

จนคาแรงดน VAA จายใหตวไดแอกถงคาแรงดนเบรกโอเวอร ( ) ท าใหมกระแสไหลผานตวไดแอก

ถงคาแรงดนเบรกโอเวอร( ) ไดแอกเรมน ากระแสยอมใหกระแสไหลผานไดมากขน คาความ

ตานทานในตวไดแอกลดลงอยางมาก มกระแสไหลผานตวไดแอกสงเพมขน กระแสทไหลผานตว

ไดแอกตองถกจ ากดดวยตวตานทานจากภายนอก เพอปองกนการช ารดเสยหายของตวไดแอกเอง

และปองกนการช ารดเสยหายของอปกรณทน าไดแอกไปตอรวมดวย

8.9 ควอแดรก ควอแดรก (Quadrac) เปนอปกรณไทรสเตอร ทผลตขนมาจากการน าตวไดแอคไปตอวงจรรวมกบตวไทรแอค โดยตอไดแอคอนกรมเขาขาเกตของไทรแอค ผลตออกมาเปนอปกรณตวใหมมขาใชงาน 3 ขาเหมอนกบไทรแอค ซงเรยกอปกรณตวนวา ไทรแอคทมตวกระตนอยภายใน (Internally Triggered Triad) เนองจากการใชงานไทรแอคกบแรงดนไฟฟากระแสสลบจ าเปนตองตอไดแอคอนกรมเขาขาเกตของไทรแอคเสมอ เปนการชวยปองกนไทรแอคช ารดเสยหายจากกระแสกระโชกจ านวนมากเขาขาเกต และชวยใหการตอวงจรใชงานท าไดงายขน รปรางควอแดรก แสดงดงรปท 8.19 และวงจรตอตวไดแอคอนกรมกบขาเกต ของไทรแอคเปรยบเทยบกบควอแดรก แสดงดงรปท 8.19

รปท 8.19 แสดงรปรางควอแดรก ทมา (www.plextron.com.tw., 2559)




http://www.plextron.com.tw/

305

8.10 การดคมอไตรแอกและการแปลความหมาย

ตารางท 8.1 คาพกดสงสดของไตรแอก

จากตารางท 8.1 แปลความหมายของไตรแอกเบอร Q4004LT ไดดงน

1. คา IT(RMS) คอ กระแสไบแอสตรงสงสดทไตรแอกทนได ถากระแสไหลผาน ไตรแอกเกนกวาคานไตรแอกจะช ารดเสยหาย จากตารางไตรแอกเบอร Q4004LTอานคาไดเทากบ 4 แอมป

2. คา VDRM คอ คาแรงดนไฟฟาสงสดทปอนใหเฉพาะขาMT 2 หรอA2 และ ขาMT1 หรอแอโนด1(A1) ทตวไตรแอกยงไมน ากระแส และไมมแรงดนกระตนทขาเกต ถาจายแรงดนเกนกวาแรงดนนตวไตรแอกจะน ากระแสทนท จากตารางไตรแอกเบอร Q4004LT อานคาไดเทากบ 400 โวลต




306

3. คากระแส IDRM คอ กระแสไฟฟาสงสดทจายใหไตรแอกในสภาวะไมน ากระแส และไมมแรงดนกระตนทขาเกต จากตารางไตรแอกเบอร Q4004LT อานคาไดเทากบ 2 แอมป

4. คา VTM คอ แรงดนตกครอมทไตรแอกทขา MT1และขา MT2 ขณะน ากระแส จากตารางไตรแอกเบอร Q4004LT อานคาไดเทากบ 1.6 โวลต

5. คา Trigger Diac Specification ( T – MT1 ) คอคาพกดสงสดทใชในการจดชนวน ไดแอก

6. Part No. คอ ตวถงแบบ TO – 220 ต าแหนงขาจากซายมอไปขวามอ คอ MT1 , MT2 , T ตามล าดบ

8.11 การน าไตรแอกและไดแอกไปประยกตใชงาน ไดแอกและไตรแอก นยมน าไปใชงานกบแรงดนไฟฟากระแสสลบ ท าหนาทเปนสวตช และการควบคมเฟสของแรงดนไฟฟากระแสสลบ สามารถน าไปประยกตใชงานไดอยางกวางขวาง ทงงานควบคมทวไป และงานควบคมทางอตสาหกรรม เชน การควบคมแสงสวางของหลอดไฟฟา และการควบคมความเรวมอเตอร เปนตน 1. วงจรควบคมแสงสวางหลอดไฟฟาดวยไดแอกและไตรแอก วงจรควบคมแสงสวางหลอดไฟฟาดวยไตรแอกและไดแอก คอวงจรหรไฟฟา โดยการน าไดแอกตอกบไตรแอกรวมกบอปกรณตวตานทาน และตวเกบประจ สามารถใชเปนวงจร หรไฟฟาได และยงน าไปใชหรอปกรณไฟฟาไดอกหลายชนด เชน เตาไฟฟา กระทะไฟฟา เตารด กระตกตมน า และหวแรงไฟฟา เปนตน การท างานโดยใชตวไตรแอกท าหนาทเปนสวตชตดตอ แรงดนไฟฟากระแสสลบ ตามการควบคมของแรงดนกระตนทจายมาจากตวไดแอก สงผานไปยงขาเกตของไตรแอก วงจรควบคมและวงจรหนวงเวลาแรงดนกระตนใหตวไดแอก ประกอบดวย ตวตานทาน และตวเกบประจตอวงจรรวมกน ลกษณะวงจรควบคมแสงสวางหลอดไฟฟา แสดงดงรปท 8.20




307

รปท 8.20 แสดงวงจรควบคมแสงสวางหลอดไฟฟา ทมา (พนธศกด พฒมานตพงศ, 2553, หนา 182)

จากรปท 8.20 แสดงวงจรควบคมแสงสวางหลอดไฟฟา มไทรแอคควบคมความสวางของหลอดไฟฟา L1โดยมชดควบคมและหนวงเวลา R1, R2 และ C1 ซง R1 เปนตวตานทานคงท ท าหนาทจ ากดคาแรงดนทผานไปประจ C1 ม R2 เปนตวตานทานปรบคาได ใชปรบเปลยนแปลงระดบแรงดนทสงไปประจให C1 โดย C1, R1 และ R2 จะท างานรวมกนเปนวงจรหนวงเวลาจายแรงดนไปใหไดแอกใชกระตนการท างานของไตรแอก ถาปรบ R2 ใหมคาความตานทานมาก จะท าใหมแรงดนผานไปประจ C1 ไดนอย มการหนวงเวลามาก สงผลใหมแรงดนจายไปใหไดแอกท างานถงคาแรงดนเบรกโอเวอรชา ไตรแอกจะท างานชาตามไปดวย มกระแสไหลผานหลอดไฟ L1 นอย หลอดไฟ L1 จะสวางนอย ถาปรบ R2 ใหมคาความตานทานนอย จะท าใหมแรงดนผานไปประจ C1 ไดมาก มการหนวงเวลานอย สงผลใหมแรงดนจายไปใหไดแอกท างานถงคาแรงดนเบรกโอเวอรเรว ไตรแอกจะท างานเรวตามไปดวย มกระแสไหลผานหลอดไฟ L1 มากหลอดไฟ L1 จะสวางมาก ขณะทไดแอกและไตรแอกท างาน C1 ทประจแรงดนไว จะคายประจออกมาผานไดแอกไปขาเกต และขา A1 ของไตรแอกครบวงจร เมอแรงดนในตว C1 มคานอยกวาคาแรงดนเบรกโอเวอร ของไดแอค ตวไดแอกจะหยดท างาน และ C1 จะเรมประจแรงดนใหมอกครง สวนไตรแอก ยงคงท างานตอไปจนกวาแรงดนไฟฟากระแสสลบทปอนเขามาจะลดลงจนเปน 0 V หรอมกระแส ไหลผานไตรแอกต ากวาคากระแสโฮลดง ไตรแอกจงจะหยดท างาน การควบคมความสวางของ




S1 L1

R1

R2 A2

A1

D1

G C1

VAC

308

หลอดไฟฟาดงทกลาวมาสามารถปรบเปลยนความสวางไดตามตองการ โดยการปรบเปลยนเวลาและมมเฟสของแรงดนไฟฟากระแสสลบ ท าใหไดแอกและไตรแอกท างานเปลยนแปลงไป สงผลตอก าลงไฟฟาทตกครอมหลอดไฟ L1 เปลยนแปลงตามไปดวย 2. การควบคมความเรวมอเตอร มอเตอรทนยมน ามาใชปรบความเรว เปนชนดยนเวอรแซลมอเตอร (Universal Motor) เปนมอเตอรทสามารถน าไปใชงานไดกบแรงดนไฟตรง และแรงดนไฟสลบ สามารถน าไปประยกตใชงานกบอปกรณไฟฟาไดหลายชนด เชน สวานไฟฟา เครองผสมอาหาร จกรเยบผาไฟฟาและเครองขดกระดาษทราย เปนตน การน าไทรแอคไปใชงานนยมน าไปใชกบแรงดนไฟฟากระแสสลบ การควบคมความเรวของยนเวอรแซลมอเตอร ท าไดโดยใชควบคมเวลาและเฟสของอปกรณกระตน ท างานรวมกบอปกรณไทรสเตอร วงจรควบคมความเรวยนเวอรแซลมอเตอร แสดงดงรปท 8.21

รปท 8.21 แสดงวงจรควบคมความเรวมอเตอร ทมา (พนธศกด พฒมานตพงศ, 2553, หนา 183)

จากรปท 8.21 แสดงวงจรควบคมความเรวยนเวอรแซลมอเตอร ใชกบแรงดนไฟฟากระแสสลบภาระของวงจร คอมอเตอร M ตออนกรมกบไทรแอค Q1 ม R1, R2, C1 เปนชดควบคมและหนวงเวลา โดยแรงดนจะจายใหไดแอค D1 ไปกระตนทขาเกต ของไทรแอค เพอควบคม




M R4

R1

R2 R3

D1

C3 C1 C2

Q1 A2

A1 G

VAC

S1

309

มอเตอร M ใหหมนในความเรวตามตองการ R3 และ C2 เปนวงจรชวยควบคมแรงดนทจายมาจาก C1 ใหมความคงทมากขน R4 และ C3 เปนวงจรปองกนไทรแอคจากกระแสและแรงดนยอนกลบ และจ ากดอตราการเพมขนของแรงดนไฟฟากระแสสลบ ซงท าหนาทเปนสวตชหยดการท างานไมใหเกนคาปลอดภย ทเกดจากการเหนยวน าของสนามแมเหลกในตวมอเตอร M เมอจายแรงดนไฟฟากระแสสลบใหวงจร C1 ถกควบคมแรงดนทไปประจ โดย R1 และ R2 ถาปรบ R2 ใหมความตานทานสงขน C1 จะประจแรงดนชาลง ท าใหแรงดนถงคาแรงดนเบรกโอเวอรทไดแอกชาลง สงผลตอการท างานของไตรแอกชาตามไปดวย ก าลงไฟฟาทจายไปใหตวมอเตอร M นอยลง มอเตอร M จะหมนชา ถาปรบ R2 ใหมความตานทานต าลง C1 จะประจแรงดนไดเรวขน แรงดนถงคาแรงดนเบรกโอเวอรทไดแอกเรวขน สงผลตอการท างานของไตรแอกเรวตามไปดวย ก าลงไฟฟาทจายใหมอเตอร M มากขน มอเตอร M จะหมนเรวขน เมอแรงดนไฟฟากระแสสลบจากแหลงจาย VAC ลดลงเปน 0 V และเรมเปลยนขวแรงดนไฟฟากระแสสลบใหม สนามแมเหลกในตวมอเตอร M จะยบตวตอผานขดลวดในตวมอเตอร M เกดแรงดนไฟฟาชกน า (Electromotive Force ; EMF) ขนมา มข วแรงดนเกดขนตรงขามกบแรงดนจากแหลงจาย VAC

แรงดนไฟฟาชกน าเกดการตานกบแรงดนจากแหลงจาย VAC ในจงหวะนแรงดนทประจไวใน C3

จะคายประจออกมา ตานแรงดนไฟฟาชกน าทจายออกมาจาก มอเตอร M ชวยปองกนไตรแอกหยดท างานเรวเกนไป จนกวาแรงดนไฟฟากระแสสลบทแหลงจาย VAC จะตกลงเปน 0 V ไทรแอคจะหยดท างานน ากระแส การควบคมความเรวมอเตอร M ของวงจร ท าไดโดยการปรบเปลยนเวลาและมมเฟสของแรงดนไฟฟากระแสสลบทไปท าใหไดแอก และไตรแอกท างานเปลยนแปลงไป สงผลตอก าลงไฟฟาทตกครอมตวมอเตอร M เปลยนแปลงตามไปดวย มอเตอร M จะมความเรวเปลยนแปลงไป

8.12 การวดและทดสอบไตรแอกดวยโอหมมเตอร 8.12.1 การวดหาขาไตแอก มล าดบขนตอนดงน กรณใชไตรแอกเบอร MAC223 ล าดบท 1 เขยนรปอปกรณและก าหนดขาของไตรแอกเปนขาท 1 ขาท 2 และขาท 3




310

แสดงดงรปท 8.22 ล าดบท 2 ตงยานวดโอหม 1 น าสายวดของโอหมมเตอรท าการวดไทรแอคทละค ดงตารางท 8.22

MAC223

(ก) ก าหนดขาของไทรแอค (ข) โครงสรางของไทรแอค

รปท 8.22 แสดงการก าหนดขาและโครงสรางของไตรแอก

ตารางท 8.2 แสดงผลการวดคาความตานทานเพอหาขาของไตรแอก




คท ศกยไฟฟา ผลการวด

คาความตานทาน บวก (+) ลบ (-)

1 1 2

2 1

2 2 3

3 2

3 1 3

3 1

คาความตานทานต า 7 คาความตานทานต า 15

N

N

P

P N

N N

1 2 3 A1

A2

G

311

จากตารางท 8.22 แสดงผลการวดไตรแอก จ านวน 3 ค 6 ครง สามารถอานคาความตานทานได 2 ครงหรออาจเรยกวา “วด 6 ครง เขมตขน 2 ครง” ขาทวดเทยบกบขาอนแลวอานคาความตานทานไมไดหรอมคาความตานทานสงมาก ๆ จะเปนขาแอโนด 2 หรอขา A2(ขา2) คท 3ในการวดนน จะมคาความตานทานต าทใกลเคยงกนหรอเทากน ซงไมสามารถบอกไดวาขาใดเปนขา A1 หรอขาเกต ดงนนตองท าการทดลองตอดงน คอใหสมมตขาใดขาหนงเปนขาเกต แลวท าการจดชนวนหรอไบแอสโดยใชไฟจากขา A2 ดงรปท 8.24 (ก) เขมของโอหมมเตอรจะชทคาความตานทานประมาณ 13 โอหม จากนนใหสลบสายทเหลอใหเปนขาเกต แลวท าการจดชนวนโดยใชไฟจากขา A2แสดงดงรปท 8.24 (ข) เขมของโอหมมเตอรจะชทคาความตานทานประมาณ 9 โอหม จากการวดจะสงเกตไดวา เมอท าการจดชนวนทขาเกต จะไดคาความตานทานต ากวาจดชนวนทขา A1

MAC223

A2

1 2

A2

3

MAC223

A2

1 2

A2

3

(ก) ไบแอสโดยใชไฟจากขา A2 ไปขาท 1 (ข) ไบแอสโดยใชไฟจากขา A2 ไปขาท 3

รปท 8.24 แสดงการจดชนวนเพอหาขาเกตของไทรแอค ทมา (อดลย กลยาแกว, 2546, หนา 183)




312

8,13 สรป ไตรแอกเปนอปกรณสารกงตวน าประเภทไทรสเตอร ม3 ขาคอ ขาแอโนด1(A1 ) ขาแอโนด2 (A2 ) และขาเกต( G ) ถกผลตขนมาเพอใชแทนเอสซอารเมอน าไปใชกบแรงดนไฟสลบเพราะวาเอสซอารจะน ากระแสเพยงซกเดยว แตไตรแอกสามารถน าน ากระแสไดทงซกบวกและ ซกลบ ในการท างานของไตรแอกสามารถเลอกจายแรงดนไบแอสได 4 สภาวะหรอ 4 ควอแดรนต แตทน ากระแสไดดคอ การจายแรงดนไบแอสตามควอแดนตท 1 และควอแดรนตท 3 เมอไตรแอกท างานน ากระแสแลว การหยดการท างานหรอหยดน ากระแสท าได 2 วธเหมอนกบเอสซอารคอ ใชวธตดแหลงจายแรงดนทปอนขา A2 และ A1 ของตวไตรแอกออกชวขณะ และใชวธลดกระแสทไหลผานขา A2 และ A1 ของตวไตรแอกใหต ากวากระแสโฮลดง( IH) จะหยดท างาน การน าไตรแอกไปใชกบไฟกระแสสลบสามารถควบคมการท างานดวยการใชแรงดนไปกระตนทขาเกตใหท างานทมมหรอเฟสตางกน ท าใหสามารถควบคมก าลงไฟฟาทจายไปยงโหลดไดตามตองการ ไดแอกเปนอปกรณสารกงตวน าประเภทไทรสเตอรเชนเดยวกบไตรแอก มโครงสรางและสญลกษณคลายไตรแอกแตกตางกนทไดแอกไมมขาเกต มเพยงขาแอโนด1 (A1 ) และแอโนด2 (A2)ไดแอกท างานไดทงไฟบวกและไฟลบ โดยการท างานของไดแอกจะตองจายแรงดนใหถงคาแรงดนเบรกโอเวอร( VBO ) ไดแอกจงจะท างานและน ากระแส ไดแอกถกน าไปใชงานโดยตอรวมทขาเกตของเอสซอารและไตรแอกเพอท าหนาทเปนปองกนกระแสกระโชกจ านวนมากผานขาเกตซงจะท าใหเอสซอารและไตรแอกช ารดเสยหายได กราฟคณสมบตของไดแอกจะคลายกบกราฟคณสมบตของไตรแอกขณะลอยขาเกตไว ซงจากกราฟจะเหนวาไดแอกสามารถท างานไดทงแรงดนศกยบวกและแรงดนศกยลบ คอน ากระแสไดทงซกบวกและซกลบของแรงดนไฟกระแสสลบ แตตองจายแรงดนไบแอสใหถงคาแรงดน เบรกโอเวอรเทานน การน าไตรแอกไปตอวงจรใชงานจะตองศกษารายละเอยดของมลตางๆของตวไตรแอก เนองจากไตรแอกมเบอรตางๆใหเลอกใชงานมากมาย ซงจะมคณสมบตทางไฟฟาแตกตางกน ขอมลทควรทราบเบองตน เชน คากระแสทไตรแอกทนได คาแรงดนสงสดทจายใหไตรแอกใน




313

สภาวะไมน ากระแส คากระแสสงสดทจายใหไตรแอกในสภาวะไมน ากระแส คาแรงดนตกครอมทขาแอโนด1 และขาแอโนด 2 ขณะไตรแอกน ากระแส เหลานเปนตน ในการใชงานจะตองเลอกใหเหมาะสม การน าไตรแอกและไดแอกถกน าไปประยกตใชงานตางๆมากมาย เชน วงจรควบคมไฟฟาแสงสวางโดยใชไตรแอก วงจรหรไฟในโรงแรม วงจรควบคมความเรวมอเตอร วงจรควบคมเครองท าน าอน เปนตน การวดหาขาของไตรแอกดวยโอหมมเตอร ใชวธวดคลายกบการวดหาขาเอสซอาร โดยวดเปนคๆละ 2 ครงโดยสลบสายวดมเตอร โดยวดทงหมดจ านวน 6 ครง จะมขาคหนงวดขนทง 2 ครงเขมมเตอรชบายเบนคาเทากน คอคขา A1กบขา G แตยงระบไมได จะทราบไดเพยงขาทวดไมขนเลยคอขา A2 ตองสมมตใหขาใดขาหนงเปนขา G และขา A1 และท าการจดชนวนหรอทรกดโดยใชไฟจากขาA2 ไปทรก การทรกทขา G จะไดคาความตานทานต ากวา การทรกทขา A1




บรรณานกรม

ทมงานสมารทเลรนนง. ตรวจวดอปกรณอเลกทรอนกสดวยมเตอร SUNWA. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนสามญสมารทเลรนนง, 2553. ชาญวทย หาญรนทร. วงจรอเลกทรอนกส. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพศนยสงเสรมอาชวะ, 2545. พนธศกด พฒมานตพงศ. ทฤษฎอปกรณอเลกทรอนกสและวงจร 1. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ ศนยสงเสรมวชาการ, ม.ป.ป. _________________. วงจรอเลกทรอนกส. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพศนยสงเสรมวชาการ, 2545. _________________. อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพศนย สงเสรมวชาการ, 2542. _________________. อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ ศนยสงเสรมวชาการ, 2548. พทธรกษ แสงกง. อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ ศนยสงเสรมอาชวะ, 2558. วระศกด สวรรณเพชร. อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ บรษทศนยหนงสอเมองไทย จ ากด, 2557. ไวพจน ศรธญ. อปกรณอเลกทรอนกส. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพวงอกษร, 2552. http://pdf1.alldatasheet.com/datasheet-pdf/view/90251/TECCOR/Q4004LT/+70353U, เขาถง 10 สงหาคม 2559.

http://pdf1.alldatasheet.com/datasheet-pdf/view/90251/TECCOR/Q4004LT/+70353U

315

แบบฝกหดหนวยท 8 เรอง ไตรแอกและไดแอก

ค ำชแจง 1. แบบฝกหดจ ำนวน 18 ขอ ๆ ละ 1 คะแนน คะแนนเตม 18 คะแนน 2. เวลำทใชในกำรท ำแบบฝกหด 15 นำท ค ำสง จงท ำเครองหมำยถก () ลงในวงเลบหนำขอทถกและท ำเครองหมำยผด ( ) ลงใน วงเลบ หนำขอทผด ( ) 1. ไตรแอกม 3 ขำ คอ ขำเกต ขำแอโนด 1 ขำแอโนด 2 ( ) 2. ไตรแอกถกผลตขนมำใชงำนกบแรงดนไฟสลบแทนเอสซอำร ( ) 3. วธกำรควบคมไตรแอกใหท ำงำนนยมใชแรงดนกระตนทขำเกต โดยสำมำรถใชตำม ควอแครนตท 1 หรอควอแครนตท 3 ( ) 4. ทรงตน VRRM ในคมอรำยละเอยดของไตรแอกคอคำทรงตนสงสดทมวนใหเฉพำะขำ A2 และขำ A1ทตวไตรแอกยงไมน ำกระแสและไมมแรงดนกระตนทขำ G ( ) 5. กำรท ำงำนของไตรแอก สำมำรถจำยแรงดนไบแอสได 4 สภำวะ หรอ 4 ควอแครนต แตทนยมใช คอกำรเลอกควอแครนตท 1 กบ ควอแครนตท 2 ( ) 6. ไตรแอกเมอน ำกระแสแลว สำมำรถหยดกำรท ำงำนได 2 วธ คอ ตดแหลงจำยแรงดน VAA และ ลดกระแสทไหลผำนขำ A2 กบ A1 ใหต ำกวำกระแสโฮลดง ( ) 7. ไดแอกเปนอปกรณประเภทไทรสเตอร มโครงสรำงและขำเหมอนกบไตรแอกทกประกำร ( ) 8. ไดแอกมสญลกษณคลำยกบเอสซอำร ( ) 9. ไดแอกมวงจรสมมลคลำยเอสซอำร ( ) 10. ไดแอกถกสรำงขนมำใหเปนอปกรณ กระตนกำรท ำงำนทขำเกตของไตรแอกหรอเอสซอำร ( ) 11. ไดแอกจะท ำงำนเพอปอนแรงดนใหถงคำแรงดนเบรกโอเวอร ( ) 12. ควอแครกคออปกรณทมกำรรวมไดแอกและไตรแอกไวในตวเดยวกน ( ) 13. ควอแครกมขำตอใชงำน 4 ขำ คอ ขำ A1 ขำ A2 ขำ G และขำ K ( ) 14. ควอแครกสำมำรถใชงำนไดสะดวกกวำกำรตอวงจรดวยไดแอกและไตรแอกและท ำงำนได เหมอนกน ( ) 15. ไตรแอกท ำงำนไดดกบแรงดนไฟสลบไดแรงดนจำยออกเอำตพตทงซกบวกและซกลบ ( ) 16. ไดแอกและไตรแอกนยมน ำไปใชงำนกบแรงดนไฟสลบท ำหนำทเปนสวตซและกำรควบคมเฟส ของแรงดนไฟสลบ ( ) 17. ไตรแอกน ำไปใชกบไฟสลบ 3 เฟส ไตรแอกแตละตวจะท ำงำนทเฟสตำงกน 270 องศำ

316

( ) 18. กำรวดหำขำไตรแอกดวยโอหมมเตอรคขำทวดแลวเขมมเตอรชบำยเบนขนมำอำนคำควำม ตำนทำนได คอ ขำ A1 กบ A2

317

เฉลยแบบฝกหดหนวยท 8 เรอง ไตรแอกและไดแอก

ค ำชแจง 1. แบบฝกหดจ ำนวน 18 ขอ ๆ ละ 1 คะแนน คะแนนเตม 18 คะแนน 2. เวลำทใชในกำรท ำแบบฝกหด 15 นำท ค ำสง จงท ำเครองหมำยถก () ลงในวงเลบหนำขอทถกและท ำเครองหมำยผด ( ) ลงใน วงเลบ หนำขอทผด ( ) 1. ไตรแอกม 3 ขำ คอ ขำเกต ขำแอโนด 1 ขำแอโนด 2 ( ) 2. ไตรแอกถกผลตขนมำใชงำนกบแรงดนไฟสลบแทนเอสซอำร ( ) 3. วธกำรควบคมไตรแอกใหท ำงำนนยมใชแรงดนกระตนทขำเกต โดยสำมำรถใชตำม ควอแครนตท 1 หรอควอแครนตท 3 ( ) 4. ทรงตน VRRM ในคมอรำยละเอยดของไตรแอกคอคำทรงตนสงสดทมวนใหเฉพำะขำ A2 และขำ A1ทตวไตรแอกยงไมน ำกระแสและไมมแรงดนกระตนทขำ G ( ) 5. กำรท ำงำนของไตรแอก สำมำรถจำยแรงดนไบแอสได 4 สภำวะ หรอ 4 ควอแครนต แตทนยมใช คอกำรเลอกควอแครนตท 1 กบ ควอแครนตท 2 ( ) 6. ไตรแอกเมอน ำกระแสแลว สำมำรถหยดกำรท ำงำนได 2 วธ คอ ตดแหลงจำยแรงดน VAA

และลดกระแสทไหลผำนขำ A2 กบ A1 ใหต ำกวำกระแสโฮลดง ( ) 7. ไดแอกเปนอปกรณประเภทไทรสเตอร มโครงสรำงและขำเหมอนกบไตรแอกทกประกำร ( ) 8. ไดแอกมสญลกษณคลำยกบเอสซอำร ( ) 9. ไดแอกมวงจรสมมลคลำยเอสซอำร ( ) 10. ไดแอกถกสรำงขนมำใหเปนอปกรณ กระตนกำรท ำงำนทขำเกตของไตรแอกหรอเอสซอำร ( ) 11. ไดแอกจะท ำงำนเพอปอนแรงดนใหถงคำแรงดนเบรกโอเวอร ( ) 12. ควอแครกคออปกรณทมกำรรวมไดแอกและไตรแอกไวในตวเดยวกน ( ) 13. ควอแครกมขำตอใชงำน 4 ขำ คอ ขำ A1 ขำ A2 ขำ G และขำ K ( ) 14. ควอแครกสำมำรถใชงำนไดสะดวกกวำกำรตอวงจรดวยไดแอกและไตรแอกและท ำงำนได เหมอนกน ( ) 15. ไตรแอกท ำงำนไดดกบแรงดนไฟสลบไดแรงดนจำยออกเอำตพตทงซกบวกและซกลบ ( ) 16. ไดแอกและไตรแอกนยมน ำไปใชงำนกบแรงดนไฟสลบท ำหนำทเปนสวตซและกำรควบคมเฟส ของแรงดนไฟสลบ ( ) 17. ไตรแอกน ำไปใชกบไฟสลบ 3 เฟส ไตรแอกแตละตวจะท ำงำนทเฟสตำงกน 270 องศำ

318

( ) 18. กำรวดหำขำไตรแอกดวยโอหมมเตอรคขำทวดแลวเขมมเตอรชบำยเบนขนมำอำนคำควำม ตำนทำนได คอ ขำ A1 กบ A2

319

N

N

P

NP

N

NN

N NP

P

A1

A2

G

P

N

P

N

แบบทดสอบหลงเรยนหนวยท 8 เรองไตรแอกและไดแอก วชา อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร รหสวชา 2105 – 2005 ขอสอบจ านวน 18 ขอ ( 18 คะแนน ) เวลา 15 นาท

ค าสง จงเลอกค ำตอบทถกทสดเพยงขอเดยวโดยท ำเครองหมำย ( ) ลงในกระดำษค ำตอบ

1. ขอใดคอโครงสรำงของไตรแอก

ก. ข. ค. ง. 2. ขอใดคอสญลกษณของไตรแอก

ก. ข. ค. ง.

3. วงจรสมมลของไตรแอกคอขอใด

ก. ข. ค. ง. 4. ถำไตรแอกน ำกระแสโดยทไมมกำรทรกทขำ G ในวงจรไฟตรงจะตองจำยแรงดนไฟตรงให ขำ A2 และ A1 อยำงไร

ก. เทำกบทโหลดตองกำร ข. สงถงคำ Break Over Voltage ( VBF ) ค. สงเปนสองเทำของแหลงจำยปกต

A2

A1

A

K

G

D G S A1

N

N P

SS

N

A1

A1

A2

A2

G

G

G

A

K

A

K

320

P

N

P

N

N

NN

N NP

P

A1

A2

G

ง. จำยดวยไฟฟำกระแสตรงเทำนน 5. กำรจำยแรงดนไฟตรงใหไตรแอกน ำกระแสไดดและมประสทธภำพคอขอใด

ก. จำยไฟบวกให A 2 จำยไฟลบใหขำ A1 และจำยลบใหขำ G ข. จำยไฟลบให A 2 จำยไฟบวกใหขำ A1 และจำยบวกใหขำ G ค. จำยแรงดนกระตนใหขำ G เหมอนขำ A1 เสมอ ง. จำยไฟบวกให A 2 จำยไฟลบใหขำ A1 และจำยบวกใหขำ G

6. กำรท ำใหไตรแอกหยดน ำกระแสโดยวธขดขวำงกระแสแอโนดคอวธใด ก. ตอสวตชอนกรมกบขำเกต ข. ตอสวตชครอมระหวำง A2 กบ A1 ค. ตอสวตชครอมโหลด ง. จำยไฟลบใหขำเกต

7. กำรน ำไตรแอกไฟควบคมแรงดนไฟสลบ 3 เฟส ไตรแอกแตละตวท ำงำนทเฟสตำงกนเทำไร ก. 120 องศำ ข. 60 องศำ ค. 180 องศำ ง. 30 องศำ

8. จำกคมอไตรแอกเบอร Q4006LT ระบคำ VTM 1.6 V หมำยควำมวำอยำงไร ก. แรงดนไฟสงสดทจำยใหไตรแอกในสภำวะทไมน ำกระแสหรอยงไมตอวงจรเกต ข. แรงดนกระตนเกตใหไตรแอกน ำกระแสมคำ 1.6 V ค. แรงดนตกครอมทไตรแอก A1 กบ A2 ขณะน ำกระแสอำนคำได 1.6 V ง. แรงดนทขำเกตทนได 1.6 V

9. กระแสกระตนทไหลผำนขำเกตไดสงสดโดยทไตรแอกยงท ำงำนไดโดยไมช ำรดคอขอใด ก. IGTM ข. IT( RMS) ค. ITMS ง. IGT

10. ขอใดคอโครงสรำงของไดแอก

ก. ข. ค. ง.

11. ขอใดคอสญลกษณของไดแอกแอก ก. ข. ค. ง.

G

N

N

P

NP

SS

N N P

S G D A

K A1

A2

321

12. วงจรสมมลของไดแอกคอขอใด

ก. ข. ค. ง. 13. ควอแดรกมลกษณะเปนอยำงไร

ก. มลกษณะคลำยไดแอกแตมกำรเพมสำรกงตวน ำมำกขน ข. มลกษณะคลำยเอสซอำรแตเปนกำรรวมไดแอกเขำไปดวย ค. เปนอปกรณไทรสเตอรตวใหมแตกตำงจำกไตรแอกม 5 ขำ ง. เปนกำรน ำไตรแอกและไดแอกมำรวมกนม 3 ขำ คอ A1 , A2 และ T

14. ไดแอกถกน ำไปใชงำนตำมขอใด ก. ใชปองกนไฟกระโชกทขำเกตของไตรแอกหรอเอสซอำร ข. ใชจ ำกดกระแสทไหลผำนไตรแอกหรอเอสซอำร ค. ใชเปนตวกระตนทขำเกตของไตรแอก ง. ใชเปนตวแบงแรงดนทแอโนดของเอสซอำร

15. ไดแอกท ำงำนอยำงไร ก. น ำกระแสไดเฉพำะแรงดนทปอนใหถกขวของไดแอก ข. น ำกระแสไดเมอแรงดนถงคำเบรกโอเวอร ค. แรงดนทปอนใหไดแอกตองเปนแรงดนไฟกระแสตรง ง. ถำปอนแรงดนไฟกระแสสลบผำนไดแอกจะไมท ำงำน

16. ไตรแอกถกน ำไปเปนวงจรอะไร ก. วงจรควบคมแสงสวำง ข. วงจรขยำยสญญำณ ค. วงจรตดรปสญญำณ ง. วงจรเรยงกระแส

17. กำรวดหำขำของไตรแอกดวยโอหมมเตอรจะใชขววดแบบเดยวกบเอสซอำร คอวดจ ำนวน 6 ครง เทยบขำคละ 2 ครง เมอท ำกำรวดเสรจแลวจะทรำบขำของไตรแอกขำใดกอน

ก.ขำ A1 ข.ขำ G ค.ขำA2 ง.ขำ A2 กบขำ G 18. ในกำรวดทดสอบขำของไตรแอกโดยใชโอหมมเตอร ไตรแอกปกตดขำใดทวดแลวเขมมเตอร ไมขน คำควำมตำนทำนสงมำก ()

ก.ขำ A1 ข. ขำ A2 ค.ขำ A1 กบขำ G ง. ขำ G

A1

A1

A2

A2

G

G

A

K

A

K

G

322

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

ขอท ค ำตอบ ขอท ค ำตอบ

1 ค 10 ข

2 ค 11 ก

3 ง 12 ข

4 ข 13 ง

5 ง 14 ก

6 ข 15 ข

7 ก 16 ก

8 ค 17 ค

9 ก 18 ข

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน หนวยท 8

วชา อปกรณอเลกทรอนกสและวงจร รหสวชา 2105-2005 สอนครงท 14-15 ชอหนวย ไตรแอกและไดแอก


323

แบบเกบคะแนนทดสอบกอนเรยน และทดสอบหลงเรยน หนวยท 8 เรอง ไตรแอกและไดแอก

ล ำดบ

ชอ – สกล

ผลคะแนน Pre-Test Post-Test

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

ค ำแนะน ำกำรใช้เอกสำรประกอบกำรสอน ·...

Documents