ล�ำธำรรมลำนธรรมฉบบสมบรณ

พระไพศำล วสำโล

เรยบเรยง

ลำ�ธ�รรมล�นธรรม ฉบบสมบรณ

เหนง เตยวโลลทำยปำเกงมกรำคม ๒๕๖๐ ๓,๐๐๐ เลม978-616-429-195-9 กองทนสวณโณอนสรณ วดปำมหำวน ม. ๖ ต. ธำตทอง อ. ภเขยว จ. ชยภม ๓๖๑๑๐ หำงหนสวนจ�ำกด ภำพพมพ ๔๕/๑๒-๑๔, ๓๓ หม ๔ ต. บำงขนน อ. บำงกรวย จ. นนทบร ๑๑๑๓๐

จดรปเลม รปประกอบพสจนอกษร

พมพครงท ๑จำ�นวนISBN

จดพมพโดย

พมพท

ขอมลทำงบรรณำนกรมของส�ำนกหอสมดแหงชำตพระไพศำล วสำโล. ล�ำธำรรมลำนธรรม ฉบบสมบรณ.-- ชยภม : กองทนสวณโณอนสรณ, 2560. 392 หนำ. 1. สงฆ--ชวประวต. I. โลลทำย, ผวำดภำพประกอบ. II. ชอเรอง.294.30922 ISBN 978-616-429-195-9

พระไพศำล วสำโล เรยบเรยง

ขออทศนำ�พกนำ�แรงบช�คณ

พระธรรมเจดย (สมคด เขมจ�ร)เจ�คณอ�จ�รยผมเมตต�ตอผเรยบเรยง

นบแตแรกบวช

ค�ำน�ำ

วนท ๕ กมภำพนธ ปน ครอบครววงศวรวสทธไดจดให

มกำรบ�ำเพญทกษณำนปทำน ประจ�ำป ณ วดเครอวลย เพออทศ

บญกศลใหแก นำยกกก และนำงกมวำ แซอย ผเปนบดำและมำรดำ

ตลอดจนบคคลอน ๆ ในครอบครวทวำยชนม ไดแก นำงผงหลน

แซอย ผเปนยำ นำยกกซน แซอย ผเปนลง นำงตวงเกยว แซเลำ

ผเปนปำ และนำยถำวร วงศวรวสทธ ผเปนนอง

เนองจำกปนเปนปทนำงกมวำ แซอย ผเปนมำรดำ จำกไป

ครบ ๒ รอบ ขณะทนำยกกก แซอ ย ผ เปนบดำ ไดจำกไป

ครบ ๑ รอบ จงเหนควรบ�ำเพญธรรมทำนเปนกรณพเศษ ดวย

กำรน�ำหนงสอเรอง ล�ำธำรรมลำนธรรม ของพระไพศำล วสำโล

ซงเคยตพมพแยก ๓ เลม มำรวมพมพเปนเลมเดยวกน

ล�ำธำรรมลำนธรรม เปนเรองรำวและ เกรดชวตของพระ

สปฏปนโน ซงใหแรงบนดำลใจในทำงธรรมและเปนแบบอยำง

ในกำรด�ำเนนชวตไดเปนอยำงด เปนตวอยำงทชวำธรรมะมไดมอย

ในหนงสอหรอคมภรเทำนน หำกยงมอยในชวตของผคน ดงนน

นอกจำกกำรสอดวยถอยค�ำและตวอกษรแลว ธรรมะยงสำมำรถ

สอผำนวถชวตและกำรกระท�ำของบคคลไดดวย กำรสอดวยวธ

กำรอยำงหลงนน ไมเพยงท�ำใหธรรมะกลำยเปนสงมชวตชวำท

แลเหนไดและสมผสไดงำยเทำนน ยงสำมำรถเปนแรงบนดำลใจ

ในกำรด�ำเนนชวตทดงำม

กำรน�ำเรองรำวเหลำนมำเผยแพรนำจะเปนประโยชนแก

บคคลทวไป เชอวำผใดกตำมทไดรบรเรองเหลำนแลวน�ำมำปฏบต

กบตนเอง ชวตยอมเกดควำมสงบเยนรำวกบไดนงพกอยรมธำร

ใกลลำนธรรม

ขอใหกศลจรยำครงน จงอ�ำนวยวปำกสมบตในสมปรำยภพ

แกนำยกกก และนำงกมวำ แซอย ตลอดจนยำ ลง ปำ และนองชำย

ผวำยชนมโดยทวกน

ครอบครววงศวรวสทธ

๕ กมภาพนธ ๒๕๖๐

ค�ำปรำรภ ขำพเจำชอบอำนประวตบคคล รวมทงเรองรำวของพระเถระ

และพระเถรในสมยพทธกำล ไลลงมำจนถงชวตของพระสปฏปนโน

ทงในอดตจนถงปจจบน ทงนเพรำะควำมเพยรพยำยำมในกำร

เอำชนะอปสรรค เคยวกร�ำตนเอง จนน�ำพำจตใจสควำมพนทกข

ของทำนเหลำนนเปนแบบอยำงทดส�ำหรบขำพเจำในกำรด�ำเนน

ชวตโดยเฉพำะเมอไดบวชเปนภกษ ขำพเจำไดพบวำเรองรำวและ

เกรดเลกเกรดนอยในชวตของพระดพระแทหลำยทำน ซงมชวตรวม

สมยกบขำพเจำ หรออยในยคทไมไกลจำกปจจบนมำกนก เปนแรง

บนดำลใจทมพลงมำก อยำงนอยกท�ำใหเหนวำธรรมทพระพทธองค

ทรงแสดงนนมใชเรองไกลตว สวนปฏปทำของพระอรยเจำในสมย

พทธกำลกมใชเปนแคเรองเลำในต�ำนำนอนเหลอวสยทจะปฏบตได

จรยำวตร ค�ำสอน มมมอง และทำทตอเหตกำรณตำง ๆ ของ

พระมหำเถระผทรงคณเหลำน ซงครงหนงเคยม (หรอยงม) ชวตและ

เลอดเนอเชนเดยวกบเรำ ลวนเปนรปปรำกฏแหงธรรมของพระบรม

ศำสดำ ทเรำทงหลำยสำมำรถประจกษไดดวยตำหรอรบรไดดวย

ใจอยำงแจมชด มใชเปนแคตวอกษรทจำรกในพระไตรปฎกหรอ

คมภรอนศกดสทธเทำนน เรองรำวของทำนเหลำนมพลงอยำงมำก

ในกำรกระตนควำมใฝดในใจเรำใหตนตวและอยำกทจะเจรญรอย

ตำมทำน จนสำมำรถเอำชนะกเลสภำยในและอปสรรคทงปวงได

ขำพเจำเชอวำใครทไดรบรเรองรำวของพระดพระแทเหลำ

นยอมไดรบประโยชนอยำงมำกไมตำงจำกขำพเจำ จงไดน�ำเรอง

รำวของทำนมำถำยทอดเปนตวอกษรตงแตป ๒๕๓๗ โดยทยอย

ตพมพในจดหมำยขำวอนรกษ ทขำพเจำเปนสำรำณยกร ตอมำ

ไดพมพรวมเลมในป ๒๕๔๔ นนคอทมำของ ล�ำธำรรมลำนธรรม

เลมแรก หลงจำกวำงเวนมำหลำยป ล�ำธำรรมลำนธรรม เลม

ท ๒ กตำมมำในป ๒๕๕๔ โดยรวบรวมจำกขอเขยนททยอยขน

Facebook ทง ๒ เลมมเนอหำรวมทงสน ๖๗ ตอน ในป ๒๕๕๘

ขำพเจำไดเขยนเพมอก ๓๓ ตอน เพอใหครบ ๑๐๐ ตอน ตอน

สดทำยปรำกฏใน Facebook เมอตนป ๒๕๕๙ ปลำยปนน ล�ำธำร

รมลำนธรรม เลม ๓ อนเปนเลมสดทำย กไดรบกำรตพมพ

เนอหำเกอบทงหมดใน ล�ำธำรรมลำนธรรม ทง ๓ เลม

ขำพเจำเรยบเรยงจำกขอเขยนของผอนทเคยตพมพในทอนมำกอน

แลว ดงไดระบรำยชอหนงสอเหลำนไวทำยเลม ส�ำหรบภำคผนวก

อนเปนประวตโดยสงเขปของพระมหำเถระและบคคลทกลำวถงใน

เลม ไดปรบปรงจำกประวตยอทชมรมกลยำณธรรมไดจดท�ำขน

หำกมควำมผดพลำดประกำรใด ขำพเจำขออภยมำ ณ ทน

เพอสะดวกแกกำรอำนส�ำหรบผสนใจ ขำพเจำเหนควรให

น�ำขอเขยนทง ๑๐๐ ตอน มำรวมพมพเปนเลมเดยวกน ทงนไดม

กำรปรบปรงแกไขเนอหำบำงเลกนอย ทงในสวนทเปนขอเทจจรง

และถอยค�ำส�ำนวน รวมทงไดตดบำงบททงเนองจำกมเนอหำท

ซ�ำซอนกน แลวเขยนใหมเพมเตม ในกำรนขำพเจำขอขอบคณ

บคคลตอไปน ซงมสวนส�ำคญในกำรจดพมพหนงสอเลมน ไดแก

คณสดำรตน แกวแท ซงนอกจำกวำดภำพประกอบแลว ยงชวย

ตรวจทำนควำมถกตองของขอมลทงในเนอหำและภำคผนวก

ตรวจแกค�ำผดและส�ำนวนทลกลน รวมทงด�ำเนนกำรจดพมพ

คณสมจตร แซเตยว ชวยจดท�ำรปเลม คณกรวรรณ กจสมมำรถ

ชวยตรวจทำนตนฉบบ คณหมออจฉรำ กลนสวรรณ และทมงำน

ชมรมกลยำณธรรม ซงไดด�ำเนนกำรจดพมพ ล�ำธำรรมลำนธรรม

ครบทง ๓ เลม

ในกำรพมพครงนไดอำศยทนสนบสนนจำกคณหมอทวำ

และคณไอลดำ วงษรกษ คณหมอพชย ไตรภทร ผวำยชนม คณ

เมตตำ อทกะพนธ คณพรจตต ยำมะเพวน โปรโนบส และคณ

หมอเพญพกตร ภำวศทธกล ขอขอบคณทกทำนมำ ณ ทน

หวงวำหนงสอเลมนจะอ�ำนวยใหผ อำนเกดควำมตงมน

ในธรรม มฉนทะในควำมด สงบเยนเปนสข มปญญำเปนเครอง

สองสวำงน�ำทำงชวต สอสรภำพจำกควำมทกขไดในทสด

พระไพศาล วสาโล

๕ กมภาพนธ ๒๕๖๐

สำรบญ

๑.

๒.

๓.

๔.

๕.

๖.

๗.

๘.

๙.

๑๐.

๑๑.

๑๒.

๑๓.

๑๔.

๑๕.

๑๖.

๑๗.

๑๘.

๑๙.

๒๐.

๒๑.

๒๒.

๒๓.

๒๔.

หลวงพอกบโจร

ต�ำนำนทวดสมอรำย

สมเดจ ฯ วดสระเกศ

อยเปนสข จำกไปไมกอทกข

นงทำงในจบโจร

จรยำของนกปกครอง

เอำปำไว

ตวโกรธ

สนขโพธสตว

สงฆรำชไกเถอน

โจรกลบใจ

คณธรรมของโหรเอก

ตนพะยอมของสมเดจ ฯ

จงอำงหำงกดทวดหนองปำพง

ขรวโตกบหวโขน

ของดจำกสวนโมกข

ชำงรบศล

เมตตำของหลวงพอ

บนเสนทำงชวตพรหมจรรย

หลวงพอชำกบรถยนต

ปบของหลวงพอวดบำนกรำง

กระตำยนอยนงภำวนำ

ในหลวงกบหลวงตำ

ทนทไมมวนหมด

คำ�นำ�

คำ�ปร�รภ๕

๗

๑๗

๑๙

๒๑

๒๔

๒๗

๓๑

๓๕

๓๗

๓๙

๔๑

๔๒

๔๖

๔๙

๕๒

๕๔

๕๖

๕๘

๖๑

๖๓

๖๗

๖๙

๗๒

๗๕

๗๙

๒๕.

๒๖.

๒๗.

๒๘.

๒๙.

๓๐.

๓๑.

๓๒.

๓๓.

๓๔.

๓๕.

๓๖.

๓๗.

๓๘.

๓๙.

๔๐.

๔๑.

๔๒.

๔๓.

๔๔.

๔๕.

๔๖.

๔๗.

๔๘.

๔๙.

๕๐.

๕๑.

ผมนคงในธรรม

รธรรมจำกควำมประหยด

เผชญเสอโครง

จตงดงำม ดอกไมงำม

มแตไมเอำ

เสยงเกยะ

เพรำะถอจงหนก

ตออำยพอแม

ค�ำเฉลย

โผงผำงแตผองแผว

บญของยำยแฟง

กำยปวย ใจไมปวย

อำจำรยของหลวงพอพธ

รวยกบซวย

สมำธของหลวงพอชำ

หลวงปขำวกบเดกนอย

ธรรมนนมอยทกหยอมหญำ

ตำยเปนตำย

นงได ไมหวนไหว

ภำวนำทใจ

กอนมำเปนหลวงพอเทยน

พระของชำวบำน ผน�ำของศำสนำ

สนกปวย

ขนเขำทเบำบำง

เคลดลบของสมเดจพระวนรต

ทนมดจรงหนอ

ปรำชญผสนโดษ

๘๒

๘๕

๘๙

๙๑

๙๓

๙๗

๙๘

๑๐๐

๑๐๒

๑๐๔

๑๐๗

๑๑๐

๑๑๓

๑๑๕

๑๑๙

๑๒๑

๑๒๔

๑๒๗

๑๓๑

๑๓๕

๑๓๙

๑๔๒

๑๔๖

๑๔๙

๑๕๓

๑๕๖

๑๕๙

๕๒.

๕๓.

๕๔.

๕๕.

๕๖.

๕๗.

๕๘.

๕๙.

๖๐.

๖๑.

๖๒.

๖๓.

๖๔.

๖๕.

๖๖.

๖๗.

๖๘.

๖๙.

๗๐.

๗๑.

๗๒.

๗๓.

๗๔.

๗๕.

๗๖.

๗๗.

๗๘.

รวยบญญำบำรม

ใจหนอใจ

น�ำมนตของหลวงพอเทยน

ถกดำแคไหน กไมทกข

เมอหลวงพอโตรบจำงเทศน

นำทสดทำยของหลวงปเสำร

บทพสจนของชำยหนม

อยำถำมไกลตว

ทกทวงควำมคด

ผำขรวหอทอง

ใหท�ำตวเหมอนหมำ

ทระลกจำกหญงสำว

อมฤตธรรมจำกเทวดำ

สงทพงเหนดวยใจ

วำระสดทำยของทำนพทธทำสภกข

ทะไลลำมะ พระธรรมดำ

เหนอโลกธรรม

กตญญตอผมพระคณ

เหนธรรมเมอปวย

ไดสตเพรำะถกดำ

อบำยคลำยโกรธ

สจธรรมจำกเมลดขำว

ควำมเขมแขงทแทจรง

ภำวนำเพอละ

อำรมณขนของสมเดจ ฯ

ตำมหำพทโธ

ชำงพระโพธสตว

๑๖๑

๑๖๕

๑๖๗

๑๗๑

๑๗๓

๑๗๕

๑๗๘

๑๘๑

๑๘๓

๑๘๖

๑๙๑

๑๙๓

๑๙๕

๑๙๙

๒๐๓

๒๐๗

๒๑๐

๒๑๓

๒๑๗

๒๒๑

๒๒๔

๒๒๘

๒๓๕

๒๓๘

๒๔๒

๒๔๗

๒๕๑

๒๕๕

๒๕๘

๒๖๓

๒๖๗

๒๗๐

๒๗๔

๒๘๑

๒๘๕

๒๘๘

๒๙๑

๒๙๗

๒๙๙

๓๐๓

๓๐๗

๓๑๑

๓๑๕

๓๑๙

๓๒๓

๓๒๘

๓๓๒

๓๓๖

๓๓๙

ภ�คผนวกประวตพระมหำเถระและบคคลในเลม

โดยสงเขป (พรอมสำรบญ)

ทมำของเกรดชวต

๓๔๔

๓๘๙

บทเรยนจำกหลวงพอชำ

ธรรมะไมเกยวกบพระหรอโยม

ของดทแทจรง

วยเดกของหลวงพอปญญำ

เมอใจใฝหำหญงสำว

แมทพใหญแหงกองทพธรรม

อยำลมเณรนอย

รอดไดเพรำะธรรม

ทำงใครทำงมน

วสยแหงปรำชญ

ทกขเพรำะใจ

สมำธแบบหมขนเขยง

เหนทงขำงนอกและขำงใน

ลกนองของหลวงพอคง

นำทส�ำคญของสองสงฆรำช

หลวงปดเนำะ

แกลวกลำเพรำะเปนศษยมคร

ค�ำสอนของหลวงตำ

วนสดทำยของหลวงปดลย

บำงเสยวในวยหนม

ผำกรำบของสมเดจ ฯ

ไมเปนอะไรกบอะไร

๗๙.

๘๐.

๘๑.

๘๒.

๘๓.

๘๔.

๘๕.

๘๖.

๘๗.

๘๘.

๘๙.

๙๐.

๙๑.

๙๒.

๙๓.

๙๔.

๙๕.

๙๖.

๙๗.

๙๘.

๙๙.

๑๐๐.

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระไพศาล วสาโล

๑. หลวงพอกบโจร

หลวงพอโตหรอสมเดจพระพฒำจำรย (โต พรหมร�ส) แหง

วดระฆง เปนผทไดชอวำเชยวชำญแตกฉำนในพระไตรปฎก แมทำน

จะไมเคยเขำสอบแปลหนงสอเปนเปรยญ แตชำวบำนกเรยกทำนวำ

พระมหำโตมำตงแตบวช ใชแตเทำนน ทำนยงไดรบค�ำชมจำก

สมเดจพระสงฆรำช (สก) แหงวดมหำธำต ซงเปนส�ำนกทหลวงพอโต

เคยไปเขำเรยนครงยงเปนพระหนมวำ “ขรวโตเขำมำแปลหนงสอ

ใหฟง เขำไมไดมำเรยนหนงสอกบฉนดอก”

อยำงไรกตำมทำนมใชพระทแมนย�ำเฉพำะตวหนงสอหรอ

คมภร หำกยงนอมน�ำธรรมะจนกลำยเปนเนอเปนตวของทำน ท�ำให

ชวตของทำนเปนไปอยำงโปรงเบำและอสระไมตดกบกฎประเพณ

ทงไมถอควำมนยมของผอนเปนใหญ

ครำวหนงพระในวดของทำนโตเถยงกนถงขนดำทำทำยกน

พอทำนเหนเหตกำรณ ทำนกเขำไปในกฏ จดดอกไมธปเทยนใสพำน

แลวเดนเขำไปในระหวำงคววำท ลงนงคกเขำถวำยดอกไมธปเทยน

ใหพระทงคพรอมกบกลำววำ

“พอเจำพระคณ พอจงคมฉนดวย ฉนฝำกตวกบพอดวย

ฉนเหนจรงแลววำพอเกงเหลอเกน เกงพอได เกงแท ๆ พอเจำประคณ

ลกฝำกตวดวย”

ผลคอพระทงคเลกทะเลำะกน หนมำคกเขำกรำบทำน ทำนก

กรำบตอบพระ ทงหมดกรำบและหมอบกนอยนำน

นอกจำกทำนจะไมถอตวหรอตดในยศศกดแลว ทำนยง

18

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ไมยดในทรพยดวย ควำมมกนอยสนโดษของทำนเปนทเลองลอ

ลำภสกกำระใด ๆ ททำนไดมำจำกกำรเทศนหรอกจนมนต ทำนมได

เกบสะสมไว มกเอำไปสรำงพระพทธรปหรอสงทเปนประโยชนตอ

พระศำสนำอยเนอง ๆ แมใครขอกยนดบรจำคให กระทงมโจรมำลก

ทำนกยงชวยอ�ำนวยควำมสะดวกแกโจร

เลำกนวำ ครงหนงทำนก�ำลงจ�ำวดอยในกฏ มโจรขนมำ

ขโมยของ หมำยจะหยบตะเกยงลำนในกฏแตบงเอญหยบไมถง

ทำนกชวยเอำเทำเขยสงใหโจรแลวบอกใหโจรรบหนไป

อกเรองหนงมวำ ทำนไปเทศนตำงจงหวดโดยทำงเรอ

ไดกณฑเทศนมำหลำยอยำง รวมทงเสอและหมอน ขำกลบทำน

ตองพกแรมกลำงทำง คนนนเองมโจรพำยเรอเขำมำเทยบกบเรอ

ของทำน ขณะทโจรลวงหยบเสอนนเองทำนกตนขนมำเหน จงรอง

บอกวำ “เอำหมอนไปดวยซจะ” โจรไดยนกตกใจกลวรบพำยเรอหน

ทำนจงเอำหมอนโยนไปทำงโจร โจรเหนวำทำนยนดให จงพำยเรอ

กลบมำเกบเอำหมอนไปดวย

บำงครงลกศษยของทำนกมำเปนเหตเสยเอง กลำวคอเมอ

ทำนกลบจำกกำรเทศนพรอมกบกณฑเทศนมำกมำย ศษย ๒ คน

ทพำยเรอหวทำยกตงหนำตงตำแบงสมบตกน แตตกลงกนไมได

คนหนงวำกองนของขำ อกคนกวำกองนนของเขำ ทำนจงถำมวำ

“ของฉนกองไหนละจะ” เมอกลบถงวด ศษยทงสองเอำกณฑเทศน

ไปหมด ทำนกมไดวำกลำวอยำงใด

พระไพศาล วสาโล

๒. ต�ำนำนทวดสมอรำย

วดแตโบรำณนนมสภำพเปนอำรำม คอมควำมสงบ

รมครมดวยแมกไม กอใหเกดควำมสงบเยนทงใจและกำยโดยเฉพำะ

วดทเครงครดในพระธรรมวนย ทำนจะปลอยใหตนไมเตบโตตำม

ธรรมชำตไมยอมตดเพรำะเปนอำบต แตเหตผลททำนประสงคจะ

รกษำสภำพธรรมชำตภำยในวดเอำไว ทส�ำคญยงมอกประกำรหนง

คอเพอใหเกดควำมวเวกอนเกอกลแกกำรบ�ำเพญสมำธภำวนำ อน

เปนสงทพระบรมศำสดำทรงสรรเสรญ

พระแตกอนนอกจำกทำนจะไมตดตนไมแลว ยงไมยนด

หำกผอนกระท�ำในเขตอำรำมของทำนแมจะเปนคฤหสถ ประเพณ

20

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ดงกลำวสบตอกนเรอยมำจนผนแปรในยคปจจบน อยำงไรกตำม

ส�ำหรบคนใกลวดกยงมต�ำนำนตำง ๆ เลำขำนกนอย ต�ำนำน

เรองหนงทรจกดกคอต�ำนำนทวดสมอรำยซงปจจบนเปลยนชอเปน

วดรำชำธวำส

วดสมอรำยเปนวดโบรำณ สนนษฐำนวำสรำงมำแตครง

กรงละโวหรอสมยอโยธยำ ตกมำสมยกรงรตนโกสนทรกยงเปน

วดฝำยสมถะ คนทวไปยกยองนบถอวำเปนวดซงประพฤตมนคง

ในสมณวตร และเชยวชำญในดำนวปสสนำธระ จนสมยหนง

พระบำทสมเดจพระพทธเลศหลำนภำลยครงด�ำรงพระยศเปนเจำฟำ

กรมหลวงอศรสนทร เมอทรงอปสมบทแลวไดมำประทบทวดน

เมอเสดจขนครองรำชย ทรงด�ำรจะเสดจมำพระรำชทำน

พระกฐนทวดสมอรำย เจำพนกงำนจงลวงหนำมำตรวจดทวด โดยท

วดนเปนวดทรกษำประเพณสมถะอยำงกวดขนจงไมตดโคนตนไม

ปลอยใหพมชดกน เบยดแนน แตลำนวดนนกวำดใหเตยนสะอำด

อยเสมอ เจำพนกงำนเหนวำกงไมตำมทำงเสดจพระรำชด�ำเนนนน

เกะกะกดขวำงพระกลด จงจะตดกงไมเหลำนนเสย แตเจำอำวำส

ซงเปนพระรำชำคณะหำยอมไม ยนยนอยำงหนกแนนวำ “จะเสดจ

มำกตำม มเสดจมำกตำมเถด”

ควำมทรำบถงพระบำทสมเดจพระพทธเลศหลำนภำลย

ผลคอพระองคเสดจวดสมอรำยโดยกงไมอย ในสภำพครบถวน

สมบรณ

พระไพศาล วสาโล

๓. สมเดจ ฯ วดสระเกศ

สมเดจพระสงฆรำชทครองวดสระเกศนนมเพยงองคเดยว

ในประวตศำสตรไทย นนคอสมเดจอย (ญำโณทโย) ใชแตเทำนน

ทำนยงเปนสมเดจพระสงฆรำชพระองคเดยวในยครตนโกสนทร

ทขนชออยำงยงในดำนโหรำศำสตร และยงไดรบกำรยกยองใน

ดำนนแมกระทงปจจบน ทง ๆ ททำนสนไป ๕๐ กวำปแลว

22

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ควำมสำมำรถอกประกำรหนงของทำนซงมกไมเปนท

รจกกคอ ควำมปรำดเปรองดำนปรยตธรรม เมอครงยงเปนพระ

มหำอยนน ไมวำจะเขำสอบแปลพระปรยตธรรมครงใด ไมเคย

แปลตกเลย ตงแตประโยคตนจนประโยคสดทำย และทตอง

บนทกไวในประวตศำสตรคณะสงฆยครตนโกสนทรกคอ พระ

มหำอยสอบไดเปรยญ ๙ ประโยคเปนองคแรกในรชกำลท ๕ จน

สมเดจพระพทธเจำหลวงทรงพระมหำกรณำธคณเปนพเศษ

ใหน�ำรถยนตหลวงมำสงจนถงวดสระเกศ นบแตนนกเปนพระรำช

ประเพณวำ ถำพระเปรยญรปใดสอบประโยค ๙ ได จะทรงกรณำ

โปรดเกลำใหน�ำรถยนตหลวงสงพระเปรยญรปนนจนถงส�ำนก

ทำนเปนทเลองลออยำงยงในดำนควำมเมตตำ ใบหนำ

ของทำนจะมรอยยมแฝงอยดวยเสมอ ผใดทเขำหำกจะประทบ

ใจกบใบหนำอนอมเอบและอธยำศยของทำน และทง ๆ ททำน

เจรญในสมณศกดเรอยมำ กยงเปน “หลวงพอ” ของชำวจนรอบวด

ไมวำเดกหรอผเฒำ โดยทำนไมเคยถอยศศกดเลย

ควำมไมถอยศศกดของทำนนนเปนทกลำวขำนกนมำก

ปกตเวลำมผ มำนมนตมกจะเอำรถเกงมำรบเพอใหสมฐำนะ

สมเดจ ฯ แตครำวหนงชำวจนยำกจนผหนงมำนมนตทำนไปฉน

ทบำนเพอท�ำบญใหแกบตรทตำย เมอทำนกบพระอก ๔ รปเดน

ออกจำกประตวดสระเกศ กถำมจนผนนวำจะไปอยำงไร จนผนน

กตอบวำ “สำมลอครบ” แทนทจะแสดงอำกำรไมพอใจ กลบยม

ทำนวำนงสำมลอเยนสบำยดเหนควำมเจรญของบำนเมองถนดด

เมอไปถงบำนจนผ นน ตองขนไปเจรญพระพทธมนต

23

พระไพศาล วสาโล

ชนบน เนองจำกบำนเลกและแคบ มของวำงขำยเตมไปหมด

ตอนนนทำนอำย ๘๐ แลว บนไดกชนมำก ขนล�ำบำก แตทำน

กขนไปจนได วนรงขนกตองขนไปเจรญพระพทธมนตอก ครนถง

เวลำฉนตองลงมำฉนในหองครวขำงลำง โตะไมมผำป กบขำว

มเพยง ๓ อยำง คอ แกงเผด แกงจด และผดหม ของหวำนกม

ผลไมคอละมดเพยงอยำงเดยว แถมยงคอนขำงช�ำและเนำเสยดวย

แตทำนฉนอยำงสบำย ๆ ไมไดมควำมรงเกยจอะไรเลย ฉนเสรจ

เจำภำพกถวำยปจจยแกทำนและพระลกวด องคละ ๓ บำท ใบชำ

หอจวองคละ ๑ หอ ทำนกยมอยำงสบำยอก ทำนพดวำ “คนจน

เขำจน เขำอยำกจะท�ำบญ เขำตงใจท�ำบญจรง ๆ เขำมนอย เขำท�ำ

นอยดแลว”

บำงครงไปถงบำนผนมนต บำนนนยงไมไดจดอำสนะ

ส�ำหรบพระ เพงจะเรมจดเมอทำนไปถง แตทำนไมเคยดหรอบน

ยมรอจนเขำจดทเสรจ บำงแหงเจำของงำนจดทใหทำนเปนกำร

พเศษ ทำนบอกวำอยำยงยำกนกเลย ท�ำทสบำย ๆ เถด ทำนพด

เสมอวำ “เรำแกแลว ท�ำอะไรไมสะดวก แตอยำท�ำใหเขำหนกใจ”

ดวยควำมเมตตำของทำน จงมอำคนตกะมำเยอนทกวน

กำรเขำพบทำนไมตองมใครพำเขำพบ ทำนจะออกตอนรบดวย

ใบหนำยมแยม มไมตรจตกบทกคนทกชนทไปพบ แมแตกรรมกร

สำมลอผยำกจนกระทงขอทำน ทำนพดเสมอวำเขำมทกขเขำจง

มำพบ ถำทำนชวยเหลอเขำไดกจะสบำยใจมำก

24

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๔. อยเปนสข จำกไปไมกอทกข

หลวงปมน ภรทตโต เปนวปสสนำจำรยทยงใหญทสด

รปหนงของเมองไทยยคปจจบน ทำนเปนคนตนรชกำลท ๕

(เกดพ.ศ. ๒๔๑๓) แตกตตศพทและแบบอยำงชวตของทำนยงม

อทธพลอยำงยงในทกวนน

ชวตของทำนนบแตเข ำส ร มกำสำวพสตรเป นชวตท

แนบเนองกบกำรหลกเรนบ�ำเพญธรรมในปำเขำสมยทยงเตมไป

25

พระไพศาล วสาโล

ดวยสงสำรำสตวนำนำชนด ทำนเปนแบบอยำงของผสงสงดวย

ภมปญญำ หำกเปนอยอยำงเรยบงำย ไมเบยดเบยน เตมเปยม

ดวยเมตตำตอสรรพชวต แมในยำมททำนใกลจะมรณภำพ กยง

ค�ำนงถงสตวนอยใหญทอำจเดอดรอนเพรำะกำรดบขนธของทำน

ทำนจงเรงรดใหลกศษยพำทำนออกจำกหมบำนหนองผอ ซงเปน

หมบำนเลก ๆ แหงหนงในจงหวดสกลนคร จดหมำยปลำยทำงคอ

ตวเมองสกลนครอนเปนสถำนททสำมำรถรบกำรหลงไหลของผคน

ทจะมำเคำรพศพทำนได

26

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ในกำรกลำวตกเตอนลกศษยลกหำของทำน ทำนไดพด

ตอนหนงวำ

“ผมนะตองตำยแนนอนในครำวน ดงทเคยพดไวแลว

หลำยครง แตกำรตำยของผมเปนเรองใหญของสตวและประชำชน

ทว ๆ ไปอยมำก ดวยเหตนผมจงเผดยงใหทำนทงหลำยใหทรำบวำ

ผมไมอยำกตำยอยทน ถำตำยทนจะเปนกำรกระเทอนและท�ำลำย

ชวตสตวไมนอยเลย ส�ำหรบผมตำยเพยงคนเดยว แตสตวทพลอย

ตำยเพรำะผมเปนเหตนนมจ�ำนวนมำกมำย เพรำะคนจะมำมำก

ทงทนไมมตลำดแลกเปลยนซอขำยกน”

ทำนยงกลำวตออกวำ “นบแตบวชมำ ไมเคยคดใหสตว

ไดรบควำมล�ำบำกโดยไมตองพดถงกำรฆำเขำเลย มแตควำมสงสำร

เปนพนฐำนของใจตลอดมำ ทกเวลำไดแผเมตตำจตอทศสวนกศล

แกสตวไมเลอกหนำโดยไมมประมำณตลอดมำ เวลำตำยแลวจะ

เปนศตรคเวรแกสตวใหเขำลมตำยลงจำกชวตทแสนรกสงวนของ

แตละตว เพรำะผมเปนเหตเพยงคนเดยวนน ผมท�ำไมลง”

สดทำยทำนไดสงเสยตอลกศษยวำ “ขอใหน�ำผมออกไป

ตำยทสกลนคร เพรำะทนนเขำมตลำดอยแลว คงไมกระเทอนชวต

ของสตวมำกเหมอนทน”

พระไพศาล วสาโล

๕. นงทำงในจบโจร

พระสงฆไทยสมยกอนไมไดนงภำวนำหรอสวดมนตท�ำพธ

อยแตในวดอยำงเดยว หำกทำนยงเปนทพงของชำวบำนในเรอง

อน ๆ ดวย เชน เวลำชำวบำนทะเลำะเบำะแวงกนกพำกนมำหำ

หลวงพอใหชวยตดสนคดควำม สวนใหญทำนกไมไดชถกชผด

อยำงศำล หำกพดใหทงสองฝำยคนดกน ใครผดกจำยสนไหมหรอ

ชดใชชนดทมองหนำกนตด บอยครงเงนทเสยไปกไมไดไปไหน

อกฝำยเอำไปจำยเปนคำกบแกลมเพอสำนสมพนธกนใหม

28

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แมแตเวลำววควำยถกปลน บำงทชำวบำนกบำกหนำไป

ขอใหหลวงพอทำนชวย สมยกอนโจรขโมยววควำยมชกชมมำก

มทงโจรอำชพและโจร “สมครเล น” ซงถอเอำกำรปลนเป น

งำนอดเรก บำงแหงถงกบถอเปนธรรมเนยมเลยวำเปนผ ชำย

ตองรจกขโมยววควำย ในภำคใต เวลำผชำยไปขอลกสำว พอแม

จะถำมกอนวำขโมยควำยเปนหรอไม ถำไมเปนพอแมกไมยอมยก

ลกสำวให

ครงหนงโจรเขำมำปลนววควำยในหมบำนมะมวงหวำน

ในอยธยำ อยำงแรกทชำวบำนท�ำกคอไปหำหลวงพอสอน

เจำอำวำสวดในหมบำน (พ.ศ. ๒๔๑๐-๒๕๐๐) หลวงพอสอนเปน

พระปฏบตทเกงในทำงโหรำศำสตร เวลำของหำย ชำวบำนมก

มำขอใหทำนชวยนงทำงในเพอดวำของอยทไหน ครงนกเชนกน

เลำกนวำทำนปดตำท�ำสมำธสกพกกบอกชำวบำนวำววควำยถกซอน

ไวทไหน ชำวบำนพำกนไปยงต�ำแหนงททำนบอก กพบววควำย

ทถกขโมยไปจรง ๆ

อกอยำงททำนท�ำกคอ ตรงไปยงคอกควำยเพอหำรองรอย

ของโจร เมอพบรอยเทำทำนกเอำขวำนฟนลงทกรอยพรอมกบ

รำยมนตไปดวย จำกนนทำนกใหชำวบำนระดมชำยฉกรรจไปตำมจบ

พวกขโมยตำมจดททำนบอก แตกอนจะไป ทำนขอใหชำวบำนอยำ

ท�ำอนตรำยโจรเมอจบได

ปรำกฏวำ ชำวบำนเจอโจรตรงจดทหลวงพอบอกจรง ๆ

จำกปำกค�ำของชำวบำน มนตของหลวงพอท�ำใหพวกโจรหลงทำง

หำทำงออกจำกปำไมเจอ เดนวนไปวนมำจนเหนอยออน ในทสด

29

พระไพศาล วสาโล

ชำวบำนซงช�ำนำญทำงมำกกวำ กไปทนและจบตวได พวกโจรพอรวำ

ถกหลวงพอรำยมนตสะกดกหมดแรงส ยอมแพแตโดยด

หมบำนสมยกอน อ�ำนำจรฐยงไปไมถง ชำวบำนจงตองชวย

ตวเอง หำกไดผใหญบำนทเขมแขง กอยอยำงสงบสข แตหำกไมม

ผใหญบำนอยำงนน กตองพงพำหลวงพอ ใชวำทกองคจะมควำม

สำมำรถทำงไสยเวท แตสงทสวนใหญมกคอ ศรทธำทชำวบำน

มตอทำน ทำนจงสำมำรถพดใหคนเหลำนนมก�ำลงใจและรวมมอกน

ท�ำในสงทยำมปกตอำจจะท�ำไมได

สงทนำสงเกตอยำงหนงคอ หลวงพอสมยกอนแมจะมควำมร

ทำงไสยศำสตร แตมกใชไปในทำงทเกดประโยชนตอสวนรวม

ไมไดใชเพอประโยชนสวนตน นอกจำกนนยงใชโดยไมใหผดศล

ดงหลวงพอสอนทก�ำชบชำวบำนไมใหท�ำรำยขโมยเมอจบตวได

พระไพศาล วสาโล

๖. จรยำของนกปกครอง

ในบรรดำสมเดจพระสงฆรำชสมยรตนโกสนทร มพระองค

เดยวเทำนนทเคยลำสกขำไปอยในเพศฆรำวำสทง ๆ ทเปนพระ

รำชำคณะชนผใหญแลว ไดแกสมเดจพระสงฆรำช (สำ ปสสเทโว)

ผแตงหนงสอเรองปฐมสมโพธ ทนกเรยนชนนกธรรมตรทงหลำย

คนเคยอยำงด

แตยงมพระอกองคหนงทเกอบจะลำสกขำ โดยไดทลลำออก

จำกต�ำแหนงพระรำชำคณะแลว หำกแตรงรออยพกใหญจนเปลยน

พระทย ภำยหลงจงไดรบพระรำชทำนสมณศกดกลบคนตำมเดม

พระองคนนกคอสมเดจพระสงฆรำชเจำ กรมหลวงวชรญำณวงศ

ซงตอมำไดทรงเปนพระรำชอปธยำจำรย (อปชฌำย) ของในหลวง

รชกำลท ๙

สมเดจพระสงฆรำชเจำ เมอครงยงเปนทสมเดจพระ

วชรญำณวงศ ทรงเปนผ ทใส ใจในกำรคณะสงฆ แตแมจะ

ทรงสมณศกดชนสงกไมทรงถอพระองค เรองหนงซงแสดงใหเหน

ถงพระจรยำดงกลำวกคอตอนทพระองคไดรบกำรทลฟองวำ ม

พระปำนกำยธรรมยตรปหนงประพฤตตนไมถกตองตำมพระวนย

พระรปนนกคอพระอำจำรยกงมำ จรปญโญซงเปนศษยหลวงป

มน ภรทตโต และภำยหลงเปนผกอตงวดดอยธรรมเจดย จงหวด

สกลนคร

เนองจำกตอนนนพระองคทรงเปนเจำคณะใหญคณะ

ธรรมยต จงมหนำทรบผดชอบกบเรองดงกลำวโดยตรง แตแทนท

จะทรงบญชำกำรใหพระในต�ำแหนงรอง ๆ ลงไป หรอพระสงฆำธกำร

32

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ในพนทดแลเรองน พระองคกลบเสดจไปสบสวนหำขอเทจจรง

ดวยพระองคเอง โดยทรงไปพ�ำนกอยกบพระอำจำรยกงมำรวม

๒ ครง ๒ ครำ ทวดทรำยงำม จงหวดจนทบร ในพ.ศ. ๒๔๘๑ และ

พ.ศ. ๒๔๘๒ ทงนโดยทพระอำจำรยกงมำไมทรำบวตถประสงค

กำรมำเยอนของพระองคเลย

ในระหวำงทพระองคอยวดทรำยงำมนน ทรงกระท�ำวตร

เชนเดยวกบหมคณะ เชนฉนหนเดยว แมพระอำจำรยกงมำจะให

บรรดำญำตโยมน�ำภตตำหำรเพลมำถวำย พระองคกปฏเสธ ตรสวำ

“เรำอยทไหนกตองท�ำตำมระเบยบเขำทนน”

ขอหำแรกทพระอำจำรยกงมำถกรองเรยนกคอสะพำย

บำตรเหมอนพระมหำนกำย เมอพระองคไดเหนกำรบณฑบำตของ

วดทรำยงำม กไมทรงเหนเปนเรองเสยหำย เพรำะเปนกำรสะพำย

บำตรไวขำงหนำดรดกม ตรสวำ “สะพำยบำตรอยำงนมนกเหมอน

กบอมนนเอง ไมผดหรอกเรยบรอยด”

ขอหำท ๒ กคอ พระอำจำรยกงมำเทศนผดแปลกจำกค�ำสอน

ของพระพทธองค วธกำรของพระองคในกำรสอบสวนเรองดงกลำว

เปนทกลำวขำนสบมำดงน

วนหนงพระอำจำรยกงมำ ไดประกำศใหญำตโยมมำฟงเทศน

โดยสมเดจพระวชรญำณวงศจะเปนองคแสดง ประชำชนจงแห

กนไปฟงกนลนหลำม แตเมอพระอำจำรยกงมำทลอำรำธนำทกฏ

พระองคกปฏเสธวำ “เรำไมสบำยเธอจงแสดงธรรมแทนเรำเถอะ”

เมอเปนเชนน พระอำจำรยกงมำกลบขนไปศำลำและแสดงธรรม

แทนพระองค

33

พระไพศาล วสาโล

เมอแสดงธรรมไปไดประมำณ ๑๐ นำท สำมเณรผหนง

กลงมำจำกศำลำเพอถำยปสสำวะ กไดพบพระองคทรงนงอยกบ

พนดนขำงศำลำนนเอง สำมเณรตกใจรบกลบขนศำลำ แตสดวสย

จะบอกพระอำจำรยกงมำได

รงเชำพระองคไดกลำวชมเชยพระอำจำรยกงมำวำ “กงมำ

นเทศนำเกงกวำเปรยญ ๙ ประโยคเสยอก”

ขอกลำวหำท ๓ คอ พระอำจำรยกงมำเทยวตงตวเปน

ผวเศษ แจกของขลงใหประชำชนหลงผด

วธกำรสอบสวนของพระองคกคอ ชวนพระอำจำรยกงมำ

ไปธดงคดวยกนแบบสองตอสอง ในกำรธดงคครงนทรงแบกกลด

สะพำยบำตรเอง เพรำะไมมผตดตำม ครนพระอำจำรยกงมำจะขอ

ชวยสกเทำไรพระองคกไมยอม โดยทรงเดนตำมหลงพระอำจำรย

กงมำ

หลงจำกธดงคหนงอำทตยเศษ พระองคกตรสวำ “กำร

ธดงคของทำนกงมำและพระปฏบตกรรมฐำนนไดประโยชน

เหลอหลำย อยำงนธดงคมำก ๆ กจะท�ำใหพระศำสนำเจรญยงขน”

นบแตนนมำพระองคทรงใหกำรสนบสนนคมครองและ

สรรเสรญพระอำจำรยกงมำโดยตลอด

พระไพศาล วสาโล

๗. เอำปำไว

พระโพธญำณเถรหรอหลวงพอชำ สภทโท แหงวดหนองปำพง

เปนคนรกปำ รกตนไม ทำนกลำวเสมอวำพระพทธเจำประสตในปำ

ตรสรในปำ ทำนจงใหควำมส�ำคญกบปำมำก เพรำะเปนสถำนท

ทเกอกลตอกำรเจรญสมณธรรมอยำงยง ในสมยท พระ เณร และ

แมชวดหนองปำพงปวยเปนไขมำเลเรยกนหลำยรปนน เจำหนำท

สำธำรณสขไดมำแนะน�ำใหถำงปำตดกงไมออกใหโลงเตยน เมอปำ

โปรงลมจะไดพดสะดวก

หลวงพอตอบวำ “ตำยซะคน เอำปำไวกพอ”

พดสน ๆ เพยงเทำนน แตเจำหนำทกพยำยำมอธบำยโนมนำว

ใหเหตผลหวำนลอมตำง ๆ แตทำนกยนยนค�ำเดมวำ

“พระหรอชกตำม อำตมำเองกตำม ตำยแลวกไปแลว เอำ

ปำไวเสยดกวำ”

วดหนองปำพงจงมสภำพปำอดมสมบรณดงเดมจวบจน

ทกวนน

พระไพศาล วสาโล

๘. ตวโกรธ

หลวงปบดดำ ถำวโร จดวำเปน “รตตญญ” คอ เปนผเกำแก

และมประสบกำรณมำก รปหนงของคณะสงฆไทย ดวยทำนมอำย

ยนนำนถง ๑๐๐ ป กอนจะมรณภำพเมอพ.ศ. ๒๕๓๗

สมยทยงหนม ทำนมโอกำสพบปะครบำอำจำรยทส�ำคญ

หลำยรป เชน พระอบำลคณปมำจำรย (จนทร สรจนโท) และ

ครบำศรวชย ทำนหลงนเคยทกหลวงปบดดำเนองจำกเหนทำน

ไมพำดสงฆำฏวำ “เฮำเปนนำยฮอย กตองใหเขำฮวำเปนนำยฮอย

ไมใชนำยสบ” นบแตนนมำหลวงปจงพำดสงฆำฏตดตวตลอดเวลำ

จนกลำยเปนเอกลกษณของทำน

หลวงปบดดำเปนพระปำ ชอบธดงค ไมมวดเปนหลกแหลง

จนเมออำย ๘๗ ปจงไดมำประจ�ำทวดกลำงชศรเจรญสข อ�ำเภอ

บำงระจน จงหวดสงหบร กระทงมรณภำพ

แมหลวงปบดดำจะไมไดเลำเรยนในทำงปรยตมำก แต

ควำมททำนเชยวชำญในกำรปฏบต จงมควำมสำมำรถในกำรสอน

ธรรมชนดทสอตรงถงใจ มครำวหนงทำนไดรบนมนตไปเทศนคกบ

ทำนเจำคณรปหนงซงเปนเปรยญธรรม ๙ ประโยค ทำนเจำคณ

รปนนคงเหนหลวงปเปนพระบำนนอก จงอยำกลองภมหลวงป

ไดถำมหลวงปวำ “จะเทศนเรองอะไร”

หลวงปตอบวำ “เรองตวโกรธ กเลสตณหำ”

ทำนเจำคณซกตอวำ “ตวโกรธเปนอยำงไร”

หลวงปตอบสน ๆ วำ “สนตนไงละ”

38

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เทำนนเองทำนเจำคณกโกรธหวฟดหวเหวยง ไมยอมเทศน

กบหลวงป วนนนหลวงปจงตองขนเทศนองคเดยวเมอเทศนจบแลว

ทำนกไปขอขมำทำนเจำคณองคนน พรอมกบอธบำยวำ

“ตวโกรธมนเปนอยำงนเองนะ มนหนำแดง ๆ นแหละ

มนเทศนไมได คอแขง ตวโกรธสเขำไมได ขนธรรมำสนกแพเขำ

ใครจะเปนนกเทศนตอไปจดจ�ำเอำไวนะ ตวโกรธนะ นกเทศนไป

ขดคอกนเอง มนจะเอำคอไปใหเขำขด

หลวงปบดดำรจกตวโกรธด ทำนรวำตวโกรธกลวคนกรำบ

ทำนเลำวำตงแตเรมบวช ทำนพยำยำมเอำชนะควำมโกรธดวย

กำรกรำบ เวลำโกรธทำนจะลกขนกรำบพระ ๓ ครง โกรธ ๒ ครง

กกรำบพระ ๖ ครง โกรธ ๑๐๐ ครง กกรำบ ๓๐๐ ครง ท�ำเชนน

หลำยครงควำมโกรธกครอบง�ำทำนไมได

เมอควำมโกรธเปนใหญเหนอใจไมได ควำมเมตตำและ

ออนนอมถอมตนกตำมมำ หลวงปบดดำขนชอในเรองนมำก

ครำวหนงทำนก�ำลงจะเดนขำมสะพำน กเหนสนขตวหนงนอน

ขวำงทำงอยบนสะพำน แทนททำนจะเดนขำมสนขตวนน หรอไลมน

ใหพนทำง กลบเดนลงไปลยโคลนขำงลำง

ทำนวำไมอยำกใหผอนไดรบควำมขนเคองเพยงเพอเหน

แกควำมสะดวกของตนเอง แมเปนเพยงสตวเดรจฉำนทำนก

ไมปรำรถนำจะเบยดเบยน

พระไพศาล วสาโล

๙. สนขโพธสตว

สมเดจพระพฒำจำรย (โต) เปนผมกรยำวำจำออนละไม

เปนปกต ทำนจะพดจำปรำศรยกบใครทงทเปนผใหญและเดก

กใชค�ำรบค�ำขำนวำ จำ จะ ทสดสตวเดรจฉำนทำนกประพฤตเชนนน

“โยมจำ ขอฉนไปทเถดจะ” แลวกกมกำยหลกทำงไป มผถำมทำนวำ

ท�ำไมทำนจงท�ำเชนนน ทำนตอบวำ “ฉนรไมไดวำสนขนจะเคยเปน

พระโพธสตวหรอมใช”

พระไพศาล วสาโล

๑๐. สงฆรำชไกเถอน

ไกเปนสตวขระแวง เวลำจกกนอำหำรจะผงกหวขนมอง

รอบตวอยไมขำด หำกมเสยงผดปกต จะกระโตกกระตำกหรอ

สงเสยงดงลน ยงไกปำดวยแลว ระวงภยรอบทศ ไมยอมเฉยดกรำย

เขำใกลบำนคนเลย ไกปำทจะประพฤตตนเปนไกบำนจงไมอย

ในวสยทจะเปนไปได แตสงทเปนไปไมไดกลบเปนไปแลวทวด

รำชสทธำรำม ฝงธนบร เมอรอยกวำปกอน

สมเดจพระสงฆรำช (สก ญำณสงวร) ทรงเปนพระสงฆรำช

องคท ๒ ในรชสมยพระบำทสมเดจพระพทธเลศหลำนภำลย

ทำนเปนพระมหำเถระททรงคณในทำงวปสสนำธระ แตแทนท

ทำนจะมชอเสยงในทำงอทธฤทธปำฏหำรยหรอกำรเปนเกจอำจำรย

ดงสมเดจพระพฒำจำรย (โต) ซงเปนพระรนหลง ทำนกลบเปนท

รจกโดยพระนำมฉำยำวำ “สมเดจพระสงฆรำชไกเถอน” ทงนเพรำะ

ทรงมเมตตำมหำนยมสงมำก แมกระทงไกปำทอยรอบวดกยง

สมผสไดถงเมตตำบำรมดงกลำวจนกลำยเปนสตวเชอง พำกนมำ

หำกนอยรอบ ๆ พระต�ำหนกและในบรเวณวดของทำนเปนฝง ๆ

กลำวกนวำใครทมำเหนกมกเขำใจวำเปนไกบำนทถกปลอยวด

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๑๑. โจรกลบใจ

วดเศวตฉตรเปนวดแถวฝงธน ฯ ททกวนนขนชออยำงมำก

ในเรองเครองบรขำรส�ำหรบพระกรรมฐำน เมอเกอบ ๑๐๐ ปกอน

วดนมเจำอำวำสชอพระอำจำรยบญ ทำนเปนพระทมชอเสยง

ในดำนกำรเทศน มกจนมนตใหไปแสดงธรรมตำมทตำง ๆ อยเสมอ

ครำวหนงพระอำจำรยบญไดรบนมนตไปเทศนทวดแหง

หนงในจงหวดสมทรปรำกำร สมยนนกำรสญจรตองใชเรอเปนหลก

พระอำจำรยบญไดนงเรอไปถงวดดำนส�ำโรง จำกนนกจำงชำวบำน

แถวนนชอนำยด�ำ ใหพำยเรอตอไปยงวดทจดงำนเทศน

ตำมปกตตองใชเวลำประมำณ ๒-๔ ชวโมงกวำจะพำย

เรอจำกวดดำนส�ำโรงไปถงวดดงกลำว ดงนนเมอเรอออกจำก

วดดำนส�ำโรงแลว พระอำจำรยบญและพระอกรปหนงซงเดนทำง

ไปดวย จงงบเอำแรง ปลอยใหนำยด�ำพำยเรอ

ขำงนำยด�ำหลงจำกทพำยเรอไดสกชวโมงเศษ ๆ กหน

หวเรอขนฝ ง เพอเกบกญชำมำหนและสบอยำงสบำยอำรมณ

เมออมเอมใจแลวกกลบไปทเรอแลวพำยตออยำงมชวตชวำ ปำกก

บอกเปนระยะ ๆ วำ “ใกลถงแลว”

หลงจำกนนไมถงชวโมง เรอกจอดเทยบทำ เมอพระ

อำจำรยบญตนขนมำกพบวำเรอกลบมำจอดอยทวดดำนส�ำโรง

ตรงจดเดยวกบทไดลงเรอเมอ ๒-๓ ชวโมงทแลว

พระอำจำรยบญโกรธเปนก�ำลง ตะโกนไปทนำยด�ำ

“มงอยทไหนกอนจะยำยมำทน?”

พระไพศาล วสาโล

“แถวหวรอ อยธยำครบ” นำยด�ำตอบ

“งน ดหนำขำด ๆ ซ” พระอำจำรยบญสง

เมอนำยด�ำท�ำตำมค�ำสง กเหนแผลเปนทหนำผำก

44

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระอำจำรยบญ ยำวถง ๔ นว

“มงรจกเสอบญทอยธยำไหม?” พระอำจำรยบญถำม

“รจกครบ” นำยด�ำตอบ

“ขำนแหละเสอบญ มงตองพำยเรอไปทวดบำนกอนสวำง

ไมงนตำย!” พระอำจำรยบญประกำศ

ทนททไดยนอำญำสทธ นำยด�ำรบหนหวเรอและพำยอยำง

ไมคดชวต ในทสดกพำพระอำจำรยบญถงทหมำยกอนสวำงทนงำน

พระอำจำรยบญไมคอยชอบเปดเผยอดตของตวเองมำกนก

แตบำงครงกจ�ำเปนตองท�ำเพอใหงำนส�ำเรจ

เสอบญเปนโจรทมชอกระฉอนทวอยธยำ บกปลนเปนอำจณ

ครำวหนงขณะทก�ำลงจะเรนกำยออกจำกบำนทปลนเสรจ เจำของ

บำนซงแอบอยหลงประตไดเอำขวำนจำมหวเสอบญ คมขวำนเปด

หนำผำกเปนแผลใหญ แตเสอบญรอดมำไดเพรำะกระโจนลงน�ำ

เสยกอน และซอนตวอยใตผกตบชวำกอใหญ คนนนทงคนเลอด

ไหลไมหยด เสอบญจงบรกรรมคำถำเพอสมำนแผล

ร งสำงกระแสน�ำพำเสอบญและกอผกตบมำทหนำวด

แหงหนง เสอบญกระเสอกกระสนไปขอควำมชวยเหลอจำกสมภำร

เสอบญสญญำวำหำกรอดตำยจะบวชพรรษำหนง เผอญสมภำรเปน

หมอยำ จงชวยรกษำเสอบญจนหำย

เสอบญไดบวชตำมสญญำทวดเศวตฉตร พรรษำนนทง

พรรษำพระบญตงใจศกษำเลำเรยนทงธรรมและวนย สวดมนตจน

แคลวคลอง ออกพรรษำพระบญกยงไมสก เพรำะจตใจใฝศรทธำใน

45

พระไพศาล วสาโล

บวรพระพทธศำสนำเสยแลว ในเวลำไมนำนพระบญกไดกลำยเปน

พระนกเทศนทสำมำรถ ขณะเดยวกนกกำวหนำในกำรศกษำธรรม

จนเปนเปรยญ ๕ ประโยคและไดรบแตงตงเปนเจำอำวำสในทสด

พระกบโจรนนอยตรงขำมกนเหมอนนรกกบสวรรคแต

บำงครงกเกยวเนองกนอยำงใกลชดดงชวตของพระอำจำรยบญ

หำกไมประสบเครำะหกรรมจวนตำย เสอบญกคงไมหนหนำเขำวด

แตจดพลกผนส�ำคญในชวตของเสอบญนำจะอยทเมตตำของสมภำร

ทรกษำเขำจนหำย หำกสมภำรทำนนนเพยงแตกระซบใหเจำหนำท

บำนเมองมำจบเสอบญกคงไมมใครวำอะไรทำน (คนสมยนดเหมอน

จะนยมใชวธน เพรำะปลอดภยดและไมเปลองตว) แตสมภำรทำน

เหนวำกำรชวยเหลอคนตกทกขไดยำกเปนเรองส�ำคญกวำ

ทส�ำคญทำนเหนวำคนเรำนนกลบตวกลบใจได แมจะเลว

แคไหน กสำมำรถเปนคนดได ใชวำจะตองก�ำจดหรอฆำใหตำย

สถำนเดยว แลวพระอำจำรยบญกไดพสจนวำเมตตำของสมภำร

ทำนนนไมสญเปลำ

พระอำจำรยบญแมจะเขำวดเมอฉกรรจแลว แตทำนกได

รบใชพระศำสนำหลำยสบป ทำนมรณภำพพ.ศ. ๒๕๐๐ หลงจำก

ทครองวดนำนถง ๔๔ ป

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๑๒. คณธรรมของโหรเอก

เมอ ๖๐ ปกอน พระในกรงเทพ ฯ ทขนชอวำเอกอในทำง

โหรำศำสตรเหนจะมแค ๒ องค องคหนงคอสมเดจพระสงฆรำช

วดสระเกศ อกองคหนงคอพระภทรมน (อน ภทรมน) ทง ๒ องคเปน

เปรยญประโยค ๙ และทเหมอนกนอกอยำงคอเปนพระสมถะทงค

47

พระไพศาล วสาโล

ธรรมดำของพระทขนชอในดำนโหรำศำสตรยอมตองม

คนมำขนมำก พระภทรมนกเชนกน คนทมำขอพงบำรมทำนมทง

คนทเดอดเนอรอนใจ และคนทอยำกประสบโชค ไหนจะมำให

ทำนผกดวง ตงชอลก ชอรำน ชอสกล ใหฤกษ จบยำม ฯลฯ

กระนนทำนกพอใจอยอยำงเรยบงำย กฏของทำนทวดทองนพคณ

นอกจำกจะเกำคร�ำครำแลวยงไมมเครองประดบ สวนเครองอปโภค

กไมมำก ทง ๆ ทมคนถวำยของใหแกทำนมำกมำย ไมวำจะเปน

หมอนอง ปนโต ไตรจวร เครองลำยครำม ตะลม กำน�ำ แตทำน

กซกเอำไว วนดคนดกทยอยเอำออกมำแจกเปนกำรท�ำบญ

ในเรองของอำจำระ โดยเฉพำะควำมสภำพและออนนอม

ทำนกขนชอนก กบพระในวดทำนกเจรจำดวยควำมสภำพเหมอน

กนหมด กบพระทมพรรษำมำกกวำ แมจะสมณศกดต�ำกวำทำน

ทำนกลงกรำบอยำงนอบนอม ทำนมไดแสดงออกเฉพำะตอหนำ

เทำนน ศษยทใกลชดเลำวำ แมจะลบหลง ทำนกไมเคยวำรำยใคร

ใหไดยน ตรงกนขำมกลบพยำยำมใหควำมเปนธรรมแกผถกนนทำ

ลบหลง

วำจ�ำเพำะควำมสำมำรถในทำงโหรำศำสตรของทำน มเกรด

เลำวำครำวหนงทำนดตวทำนเองวำ เลอดจะตกยำงจะออก ทำนจง

ระวงตวมำก แตกไมเหนเปนอะไร เผอญวนสดทำยแหงเกณฑนน

ขณะททำนเดนลงบนได ไมผทประตเกดหลนลงโดนหนำผำกทำน

เลอดไหลซบ ๆ ออกมำ คนกยงลอวำทำน “แมน”

ใชแตคนทวไปเทำนน แมสมเดจพระสงฆรำชวดสระเกศ

กยกยองทำนมำก ดงเคยมพระด�ำรสวำ “แตกอนนมกนอย ๒ คน

48

ล�ำธำรรมลำนธรรม

มชวยแบงเบำกนไป เขำไปทนน (วดทองนพคณ) กนบำง มำทน

กนบำง ตงแตสนเจำคณภทร ทนกเลยหนก ใคร ๆ มำทนกนทงนน”

ทควรกลำวถงกคอปฏปทำของทำนในกำรพยำกำรณและ

ใหฤกษ ทำนถอมำกทจะไมยอมพยำกรณในเรองทท�ำใหครอบครว

แตกสำมคค เชน ใครจะมำใหพยำกรณคสมรสวำจะอยกนยดไหม

ทำนจะไมยอมพยำกรณเลย ทำนใหเหตผลวำจะท�ำใหคสำมภรรยำ

เขำแตกกน หรอกรณคนทหมนกนไวแลวมำใหทำนพยำกรณวำ

จะอยกนตอไปยดหรอไม ทำนกไมพยำกรณเชนกน เพรำะเขำหมน

กนแลว หำกไปพยำกรณใหเขำกนแหนงแคลงใจจนถอนหมน กจะ

เปนกำรเสยหำยไมสมควรททำนจะท�ำ

นอกจำกนนทำนยงเครงครดในเรองลำภ มบำงคนมำใหด

แลวถวำยปจจยทำน ทำนจะไมรบเลย เพรำะถอวำไมใชเปนกำร

รบจำง ทงไมมกำรตงกลองเรยไร ตอเมอน�ำเครองสกกำระมำถวำย

อยำงธรรมดำทำนจงจะรบ

พระไพศาล วสาโล

๑๓. ตนพะยอมของสมเดจ ฯ

แมสมเดจพระสงฆรำชเจำ กรมหลวงวชรญำณวงศจะทรง

เปนพระรำชอปธยำจำรย (อปชฌำย) ของในหลวงรชกำลท ๙ แตก

หำทรงถอพระองคไม ทรงเปนกนเองกบลกศษยและญำตโยม

ขณะเดยวกนกทรงเป ยมดวยเมตตำและทรงเปนแบบอยำงใน

ทำงธรรมไดเปนอยำงด

50

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ครำวหนงเสดจกลบจำกหวหน มำถงวดบวรนเวศกเยนแลว

ไมนำนม.ร.ว. คกฤทธ ปรำโมช ซงเคยเปนสทธวหำรกของทำน

ไดเดนทำงมำเยยม ม.ร.ว. คกฤทธสงเกตเหนทปำกประตต�ำหนก

มตนไมตนเลก ๆ แคคบใสกระปองนมวำงอย ถงทลถำมพระองควำ

ตนอะไร

“ตนพะยอมวะ สมภำรวดหวหนทำนใหมำ” สมเดจ ฯ ตอบ

“โอโฮ!” ม.ร.ว. คกฤทธอทำน

“ท�ำไม โอโฮ” สมเดจ ฯ ถำม

ม.ร.ว. คกฤทธจงอธบำยวำ “กตนพะยอมมนตองใชเวลำ

ตง ๔๐ หรอ ๕๐ ปตงแตปลก จงจะโตออกดอกได สมเดจ ฯ

แกจะตำยมตำยแหลอยแลว จะไปไดดดอกมนทนอยำงไร”

“อยำงนนหรอ?” สมเดจ ฯ ตรสถำมย�ำ “เองวำกปนะ?”

“๕๐ ป” คอค�ำตอบยนยน

เมอทรงไดยนเชนนนพระองคกทรงตะโกนเรยกไวยำวจกร

ลนต�ำหนก พอไวยำวจกรมำถงกรบสงใหเอำตนพะยอมนนไปปลก

ทนท อยำใหเสยเวลำแมแตนำทเดยว

“ไอนมนบอกวำตองปลกถง ๕๐ ป ตนพะยอมมนถงจะ

ออกดอก ตองรบปลกเรว ๆ อยำใหเสยเวลำ ลแกควำมประมำท

ไมได”

เมอประสบกบอะไรกตำมทใหผลชำ ใชเวลำนำนกวำจะ

บงเกดควำมส�ำเรจ คนทวไปมกจะเฉอยแฉะหรอนงดดำย เพรำะ

คดวำยงมเวลำอกมำก หรอยงกวำนนกคอถงกบวำงมอดวยควำม

51

พระไพศาล วสาโล

ทอแท ไมมก�ำลงใจทจะท�ำ แตส�ำหรบสมเดจพระสงฆรำชเจำ

พระองคน ยงใหผลชำ ยงตองรบท�ำเพอใหผลนนมำถงเรวขน เพรำะ

ยงทอดธระ ผลกยงมำถงชำลงไปเรอย ๆ และหำกผลนนเปนสงท

ดงำมดวยแลว กไมตองหวงกงวลวำตนเองจะเปนผรบผลนนหรอไม

เพรำะถงตนเองไมไดรบ คนอนกไดรบอยด

ดวยเหตนแมจะทรงตระหนกวำกวำตนพะยอมจะออกดอก

พระองคกคงละโลกนไปแลว แตกยงทรงกระตอรอรนทจะปลก ทงน

เพอประโยชนของอนชนรนหลงนนเอง

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๑๔. จงอำงหำงกดทวดหนองปำพง

วดหนองปำพงชวงแรก ๆ มงจงอำงหำงกดอย ตวหนง

หลวงพอชำ สภทโท เรยกมนวำไอหำงกด ตอนเชำเมอหลวงพอ

ออกไปบณฑบำต มนกเลอยตำมหลงทบรอยเทำของหลวงพอ

ไปดวย เชำวนหนงขณะทหลวงพอก�ำลงเดนเขำหมบำน คนหำปลำ

ผหนงสงเกตเหนรอยงใหญเลอยตำมหลง จงวงเขำไปในหมบำน

บอกเพอนบำนวำ “อำจำรยชำเอำงมำบณฑบำตดวย”

53

พระไพศาล วสาโล

ชำวบำนกลวมำก ขำกลบจงสะกดรอยตำมหลวงพอกเหน

งใหญตำมหลวงพอเขำไปในวดดวย รงเชำชำวบำนจงพำกนมำพด

กบทำน

“ทำนอำจำรยท�ำไมเอำงไปบณฑบำตดวย ทนจะไมใสบำตร

แลวนะ กลว”

“อำตมำไมทรำบ อำตมำไมไดเอำไป” หลวงพอตอบ

“ไมไดเอำไปยงไง ตอนออกมำทงนำยงเหนรอยงมนเลอย

ทบรอยเทำทำนอำจำรยอยนนำ” ชำวบำนชวยกนตอวำ

แตหลวงพอกยงยนยนวำไมรอยนนเอง ชำวบำนกเลยพำกน

มำสงเกต กพบวำงตวนตำมทำนไปจำกวด พอถงศำลพระภม

ทำงเขำหมบำน มนกแยกไปคอยอยทนน จนหลวงพอกลบจำก

บณฑบำต มนกเลอยตำมทำนกลบวดอก หลวงพอเองจงไมไดเหนง

แตสงเกตวำมรอยอยำงทชำวบำนพดกน หลงจำกนนเวลำททำนจะ

ออกจำกวดไปบณฑบำตเมอจะพนเขตวดหนองปำพง ทำนพดขนวำ

“ไอหำงกดอยำไปบณฑบำตกบอำตมำนะ คนเขำกลว”

ตอมำทำนกไดบอกดวยวำ

“ใหหลบหนเขำไปหำทอยในปำรกทบเสยเถอะ อยำออกมำ

ใหคนเหนอก เพรำะวดนจะมคนมำมำกขน เขำจะกลว”

กำลตอมำ กไมปรำกฏเหนงจงอำงใหญตวนอก

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๑๕. ขรวโตกบหวโขน

สมเดจพระพฒำจำรย (โต) ไมเพยงเปนพระทรอบรในทำง

ปรยตธรรมเทำนน หำกยงเชยวชำญดำนวปสสนำธระ จนเชอกนวำ

ทำนทรงคณวเศษทำงวทยำคม

คณวเศษของทำนมกถกกลำวถงในแงอภนหำร แต

อภนหำรนนยงเปนเรองโลกยะ ทสงขนไปกวำนนคอโลกตตระ

ไดแกกำรอยเหนอโลก อนโลกธรรมทงหลำยไมอำจฉำบยอมได

องคคณประกำรหลงนทำนไดบ�ำเพญและแสดงใหเหนตลอดชวต

55

พระไพศาล วสาโล

ตวอยำงหนงไดแกกำรไมใสใจกบสมณศกดพดยศซงทำนเหนวำ

เปนแค “หวโขน” เทำนนเอง

ตำมธรรมเนยม พระททรงสมณศกดอยำงทำนยอมมศษย

วดแจวเรอใหเวลำเดนทำง แตเนองจำกทำนชอบประพฤตตนอยำง

พระอนจรหรอพระลกวด ดงนนเมอใดทเหนศษยแจวเรอเหนอย

ทำนกจะใหนงพกเสย แลวทำนกแจวแทน

มครำวหนงทำนไดรบนมนตไปในงำนทจงหวดนนทบร

ขำกลบเจำภำพไดใหบำวสองคนผวเมยแจวเรอมำสง ระหวำงทำง

เมยผวคนเกดทะเลำะกนอยำงรนแรง ทำนเหนเชนนนจงขอให

ทงสองเลกววำทกนและใหเขำมำนงพกในประทน แลวทำนกแจว

เรอมำเองจนถงวดระฆง

แตทกลำวขำนกนมำกกคอตอนททำนไปสวดมนตใน

สวนแหงหนง เขตรำษฎรบรณะ ฝงธนบร สวนแหงนตองเขำทำง

คลองเลก ทำนไปดวยเรอส�ำปนกบศษย โดยเอำพดยศไปดวย

บงเอญเวลำนนน�ำแหง เรอเขำคลองไมได ทำนจงลงเขนเรอกบศษย

ชำวบำนกรองบอกกนวำ “สมเดจเขนเรอโวย”

ทำนไดยนกตอบไปวำ “ฉนไมใชสมเดจดอกจะ ฉนชอ

ขรวโตจะ สมเดจทำนอยในเรอนะจะ” วำแลวกชมอไปทพดยศ

สกพกชำวบำนกลงมำชวยกนเขนเรอไปจนถงบำนงำน

นทำนเรองนสอนวำ หวโขนนนพงถอดวำงเมอลงจำกเวท

ฉนใด สมณศกดกมใชสงซงพงยดถอเปน “ตวก ของก” ฉนนน

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๑๖. ของดจำกสวนโมกข

สวนโมกขพลำรำมเมอครงทพระธรรมโกศำจำรย (พทธทำส

ภกข) ยงมชวตอย นนเนองแนนดวยผ คนเสมอ โดยเฉพำะใน

วนหยด ยงเมอมถนนซเปอรไฮเวยตดผำนหนำวดรำว ๔๐ ป

มำแลว สวนโมกขกกลำยเปนจดแวะพกอกแหงหนงของบรรดำ

นกทองเทยวทเดนทำงลงใต จงมสภำพไมต ำงจำกสถำนท

ทองเทยวในสำยตำของผคนเปนอนมำก

57

พระไพศาล วสาโล

เปนธรรมดำอยเองทนกทองเทยวทงหลำยเมอหยดรถ

แวะทสวนโมกขแลว กถอเปนโอกำสดทจะเขำไปกรำบนมสกำร

ทำนอำจำรยพทธทำส ซงมกจะมำนงอยทมำหนหนำกฏเกอบ

ตลอดวนเปนประจ�ำ หลำยคนแมจะไดยนกตตศพททำนมำนำน

แตกหำไดศกษำหรอตดตำมผลงำนของทำนไม จงมกจะเขำใจวำ

ทำนเปน “เกจอำจำรย” ส�ำคญรปหนง

“ผมอยำกจะมำขอเลขเดดจำกทำนอำจำรยเอำไปแทง

หวยสกงวด จะไดร�ำรวยกบเขำเสยทครบ” ประโยคเชนนทำนมกจะ

ไดยนเปนประจ�ำ บำงครงทำนกตอบวำ “ถำขอหวยกตองไปขอกบ

สมพำล”

ทนกเปนหนำทของคนวดทงพระและโยมในสวนโมกข

ทจะตองคอยตอบค�ำถำมเวลำมคนมำถำมวำ “คณครบ ผมมำหำ

ทำนสมภำรครบ” ถำคนในวดร ว ำผ นนตองกำรหวยกจะชไป

อกทำงหนง ซงคนละทำงกบกฏของอำจำรยโพธซงเปนเจำอำวำส

แนนอนวำผนนมองหำเทำไรกไมเหน “สมภำร” เสยท แตไมใชวำ

เขำถกหลอก

ทจรงผททำนอำจำรยพทธทำสกลำวถงกอยแถวนนเอง

ตอเมอคนวดทเดนผำนชใหด เขำจงเหนถนดถนเพรำะ “สมพำล”

นอนเลนอยขำงหนำเขำนนเอง

สมพำลเปนสนขททำนอำจำรยพทธทำสเลยงไว เนองจำก

สมพำลมนสยเกเร ชอบเอำแตใจตว ทำนอำจำรยจงตงชอวำ

“สมพำล” แปลวำ “โงแท” หำกใครหลงงมงำยมำขอหวย กตอง

เจอกบสมพำลตวนเปนประจ�ำ

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๑๗. ชำงรบศล

หลวงปขำว อนำลโย แหงวดถ�ำกลองเพล จงหวดอดรธำน

เปนศษยคนส�ำคญของหลวงปมน ภรทตโต แมทำนจะลวงลบ

ดบขนธไปตงแตพ.ศ. ๒๕๒๖ แตทำนกยงเปนทเคำรพนบถอในหม

ผใฝธรรมอยำงไมเสอมคลำย

ทำนเปนพระปฏบตทใฝในธดงควตรมำตงแตยงหนม

เมอทำนไดยนกตตศพทหลวงปมน กบกปำฝำดงตำมหำทำน

และเทยวตดตำมทำน จนภำยหลงไดรบเมตตำเขำไปจ�ำพรรษำ

กบทำนอำจำรยใหญ

59

พระไพศาล วสาโล

คนหนงในพรรษำ ขณะททำนก�ำลงนงภำวนำอยในกฏ

ชำงบำนใหญเชอกหนงไดพลดตรงเขำมำยงกฏทำน แตเผอญกฏ

ดำนหลงมมำหนใหญกอนหนงบงอย ชำงจงไมสำมำรถเขำมำถง

ตวทำนได แมกระนนกยงเอำงวงสอดเขำมำในกฏจนถงกลดและมง

เสยงสดลมหำยใจดมกลนทำนดงฟดฟำด ๆ จนกลดและมงไหวไปมำ

แตทำนเองไมไหวตง นงภำวนำบรกรรมพทโธ ๆ ตลอด ๒ ชวโมง

ชำงใหญตวนนไมยอมหนไปไหนรำวกบจะคอยท�ำรำยทำน ตอมำ

กเคลอนไปทำงตะวนตกของกฏ แลวลวงเอำมะขำมมำกน

ทำนเหนวำหำกนงเฉยคงไมไดกำร จงตดสนใจออกไปพด

กบมนใหรเรอง เพรำะเชอวำชำงนนรภำษำคน หำกพดกบชำงด ๆ

มนคงจะไมพ งมำท�ำรำยเปนแน

เมอตกลงใจแลวทำนกออกจำกกฏมำยนแอบโคนตนไม

หนำกฏ แลวพดกบชำงวำ “พชำย นองขอพดดวยสกค�ำสองค�ำ

ขอพชำยจงฟงค�ำของนองจะพดเวลำน” ทำนวำพอชำงไดยนเสยง

ทำนกหยดนงเงยบ แลวทำนกพดตอไปวำ

“พชำยเปนสตวของมนษยน�ำมำเลยงไวในบำนเปนเวลำ

นำนจนเปนสตวบำน ควำมรสกทกอยำงตลอดจนภำษำมนษย

ทเขำพดกนและพร�ำสอนพชำยตลอดมำนน พชำยรไดดทกอยำง

ยงกวำมนษยบำงคนเสยอก ดงนนพชำยควรจะรขนบธรรมเนยม

และขอบงคบของมนษย ไมควรท�ำอะไรตำมใจชอบ เพรำะกำร

กระท�ำบำงอยำงแมจะถกใจเรำ แตเปนกำรขดใจมนษยกไมใชของด

เมอขดใจมนษยแลวเขำอำจท�ำอนตรำยเรำได ดไมดอำจถงตำยได

เพรำะมนษยเปนสตวฉลำดแหลมคมกวำบรรดำสตวทอยรวมโลก

60

ล�ำธำรรมลำนธรรม

สตวทงหลำยจงกลวมนษยมำกกวำสตวดวยกน ตวพชำยเองกอย

ในบงคบของมนษย จงควรเคำรพมนษยผฉลำดกวำเรำ ถำดอดง

ตอเขำอยำงนอยเขำกต เขำเอำขอสบลงทศรษะพชำยใหได

รบควำมเจบปวด มำกกวำนนเขำฆำใหตำย พชำยจงจ�ำไว

อยำไดลมค�ำทนองสงสอนดวยควำมเมตตำอยำงยงน”

แลวทำนกขอใหชำงรบศล ๕ และก�ำชบใหรกษำใหด เมอ

ตำยไปจะไดสควำมสข มชำตทสงขน จำกนนทำนกสรปวำ “เอำละ

นองสงสอนเพยงเทำน หวงวำพชำยจะยนดท�ำตำม ตอไปนขอให

พชำยจงไปเทยวหำอยหำกนตำมสบำยเปนสขกำยสขใจเถด นองก

จะไดเรมบ�ำเพญภำวนำตอไปและอทศสวนกศลแผเมตตำใหพชำย

เปนสขทก ๆ วน และไมลดละเมตตำ เอำพชำยไปไดแลวจำกทน”

ทำนวำขณะทท ำนก�ำลงใหโอวำทสงสอน ชำงยนนง

รำวกอนหนไมกระดกกระดกหรอเคลอนอวยวะสวนใดสวนหนง

แมแตนอย ตอเมอทำนใหศลใหพรเสรจและบอกใหไปได มนจงเรม

หนหลงกลบออกไปจำกทนน

เมตตำและปยวำจำนนไมเพยงแตมนษยเทำนน แมชำง

กซำบซงและสมผสไดดวยใจ

พระไพศาล วสาโล

๑๘. เมตตำของหลวงพอ

สมเดจพระพฒำจำรย (โต) แหงวดระฆงนน ทำนเปนคน

สมยรชกำลท ๑ หำกแตมกตตศพทเลองลอจนถงปจจบน แตสวนมำก

เวลำนกถงทำน ผคนมกมองไปในแงอทธฤทธปำฏหำรยหรอพระ

เครอง ทง ๆ ทคณธรรมของทำนมอยเอนกประกำรทสมควรนอมน�ำ

ไปประพฤตปฏบต

62

ล�ำธำรรมลำนธรรม

คณธรรมของทำนประกำรหนงไดแก ควำมเมตตำ ไมเฉพำะ

ตอผคน หำกยงเผอแผไปถงสตวเลกสตวนอย

มเรองเลำวำครำวหนงเขำนมนตทำนไปในงำนบำนแหงหนง

ทจงหวดสพรรณบร ทำนไดไปโดยทำงเรอ ครนเรอจะเขำทำงออม

ทำนไดขนบกลดทงนำไปดวยหมำยจะใหถงเรว ปลอยใหศษย

แจวเรอไปตำมล�ำพง ระหวำงทำงทำนพบนกกระสำตวหนงตดแรว

อย จงแกบวงปลอยนกนนไป แลวทำนเอำเทำของทำนสอดเขำไป

ในบวงแทน

เมอศษยแจวเรอถงบำนงำน เจำภำพไตถำม กไดควำมวำ

ทำนขนบกเดนมำกอนนำนแลว จงใหคนออกตดตำมสบหำ ไปพบ

ทำนตดแรวอย พอจะเขำไปแกบวง ทำนรองหำมวำ “อยำ อยำเพง

เพรำะขรวโตยงมโทษอย ตองใหเจำของแรวเขำอนญำตใหกอนจะ”

ครนทำนไดรบอนญำตแลวจงบอกใหเจำของแรวกรวดน�ำ แลวทำน

ไดกลำวค�ำอนโมทนำ ยถำ สพพ เสรจแลวทำนจงไดเดนทำงตอไป

ยงบำนงำน

พระไพศาล วสาโล

๑๙. บนเสนทำงชวตพรหมจรรย

หลวงพอจวน กลเชฏโ เปนพระอำจำรยฝำยวปสสนำ

ธระรปหนง ซงมผเคำรพนบถอเปนอนมำก ทำนเปนศษยของ

หลวงปมน ภรทตโต ผสรำงภทอกใหเปนรมณยสถำนศกดสทธ

ส�ำหรบนกปฏบตธรรม ผทไดไปภทอก อนเปนทตงของวดเจตยำ

ครวหำร จงหวดหนองคำย ยอมอดพศวงไมไดทเหนสะพำนเวยน

ไตรอบหนำผำขนไปเปนชน ๆ จนถงยอด

บนไดเลยบหนำผำทำเหวลกทภทอกเตมไปดวยเกรด

ทนำสนใจ แตทนำสนใจยงกวำกคอเกรดชวตของหลวงพอจวน

64

ล�ำธำรรมลำนธรรม

โดยเฉพำะในชวงทยงหนม ทำนเลำวำเมออำย ๑๘ ป ไดรกหญง

สำวคนหนงซงอยในหมบำนเดยวกน มลเหตทรกกเพรำะทกเชำ

หญงผนนเดนผำนบำนของทำนโดยไมใสเสอหรอมผำปกปดรำงกำย

สวนบนเลย คงมแตผำซนนงผนเดยวเทำนน

วนแรก ๆ ทเหนหญงผนนเดนเปลอยอก กมไดนกรกนกชอบ

อะไร แตเมอเหนทกวน กเรมจะเหนวำหญงผนมหนำอกงำม

จงเกดควำมรกในควำมงำมของหนำอก แลวกเลยไปเหนเธองำม

ทงตว เกดควำมรกเธอหมดทงตว

อยมำวนหนงหนมจวนเกดควำมคดขนมำวำ เมอเรำรกเขำ

และเหนเขำงำมไปหมดทงตว เรำกนำจะไปดอจจำระของหญงคนน

วำสวยงำมไหม นำรกไหม ปกตหญงผนเดนผำนหนำบำนหนมจวน

ทกวนเพอ “ไปทง” คอไปถำยอจจำระทปำละเมำะ ดงนนหนมจวน

จงคอยใหหญงผนนถำยเสรจแลวเดนกลบมำ จำกนนจงตำมเขำไปด

ทนท แตวนแรกไมประสบควำมส�ำเรจ เพรำะมหมเขำไปกนอจจำระ

ของเธอจนหมด

วนตอมำเมอเหนหญงผนนเดนผำนหนำบำนเหมอนเคย

หนมจวนกรบเขำไปทำงใหม เพอสกดหมไวไมใหเขำไปกนอจจำระ

ครำวนไดผล เมอหญงผนนถำยอจจำระเสรจหนมจวนกเขำไป

เพงพนจอจจำระ เหนมลกษณะเหลว ๆ มพยำธตวตดตวแบนบำง

พยำธตวกลมบำง พยำธเสนดำยบำง จงบอกกบตวเองวำ “ถำรก

ตวเขำกตองรกขของเขำดวยซ” แตใจตอนนนกบอกวำ “อย! ใหดม

เอำไหม? อย! ไม..ใหใสกระเปำกำงเกง..เอำไหม? อย! ไม! ไม!

มนสกปรกมนเปอน!”

65

พระไพศาล วสาโล

หนมจวนยงถำมตอไปวำ “ใหกน เอำไหม?” ค�ำตอบ คอ

“บรอว...ไม! ไม! ไม!”

หนมจวนยงไมหำยสงสย ตอมำไดไปส�ำรวจอจจำระของ

หญงสำวคนอนอก อจจำระของหญงคนใหม แมไมมพยำธตวตด

แตกเหลว ๆ มมกตดอย เปนเมอก นำรงเกยจ ชวนใหจตใจ

หอเหยว สลดสงเวช

หลงจำกเพงพนจอจจำระของหญงสำว ควำมรกทหนมจวน

มตอหญงสำวคนนนกคลำยลงเปนล�ำดบ ๆ จนกระทงไมเหลอเลย

ตอมำเมออำย ๒๑ ป หนมจวนกอปสมบทเปนพระภกษ

ชวงพรรษำท ๕-๖ นน ทำนไปจ�ำพรรษำทเชยงใหม ทำนเลำวำม

กเลสมำรรบกวนหลำยครง ครำวหนงขณะทเดนบณฑบำต มหญง

สำวคนหนงนมนตใหทำนมำรบบำตร พอทำนเปดฝำบำตรเตรยม

จะรบอำหำร หญงสำวคนนนกชะงกวำงถำดและขนขำวลงเสย

แลวขยบผำนงคลออกเปนวงกวำงตอหนำทำน โดยไมมผำชนใน

ปกปดรำงกำยสวนลำงเลย เทำกบวำมำเปลอยใหเหนของสงวน

อยตอหนำทำน

ทำนเลำวำตอนนนเกดควำมก�ำหนดขนมำ แตมสตทน

จงรบปดฝำบำตรเดนหนไปทนท แลวเดนทำงออกจำกหมบำนนน

ในวนนนเอง

หลวงพอจวนเลำว ำมเหตกำรณอกหลำยครงทท�ำให

จตใจหวนไหว แตกพำตวรอดมำไดดวยสตและควำมตงมนใน

พรหมจรรย สำมำรถด�ำรงตนในสมณภำวะจนสนอำยขยเมอป

พ.ศ. ๒๕๒๓

พระไพศาล วสาโล

๒๐. หลวงพอชำกบรถยนต

ทกวนนรถยนตกลำยเปนปจจยท ๕ ส�ำหรบคนมเงน

ไปแลว เปนธรรมดำอยเองทฆรำวำสเหนอะไรดกอยำกถวำยใหพระ

ไดใชบำง เพรำะเชอวำจะไดบญมำก ดงนนกำรถวำยรถยนตแก

พระจงเปนทนยมในหมคนมเงน จนกระทงรถยนตกลำยเปนเครอง

แสดงสถำนภำพของพระวำเปนทศรทธำนบถอของญำตโยม ผลกคอ

พระทมสมณศกดทำนใดทไมมใครถวำยรถยนตใหกตองถอเปน

กจทจะขวนขวำยหำรถมำประดบบำรม

ส�ำหรบหลวงพอชำ สภทโทนน ทำนไมตองขวนขวำยหำรถ

เพรำะมคนอยำกถวำยรถยนตใหทำน แตแทนททำนจะตอบรบ

ทำนไดน�ำเรองนเขำทประชมสงฆวดหนองปำพงหลงสวดปำฏโมกข

เพอฟงควำมเหนของสงฆ ทกรปตำงเหนพองตองกนวำควรจะรบ

ดวยเหตผลวำสะดวกแกหลวงพอเวลำไปเยยมส�ำนกสำขำตำง ๆ

ซงมมำกมำยกวำ ๔๐ สำขำในเวลำนน อกทงเวลำพระเณรอำพำธ

กจะไดน�ำสงหมอไดทนทวงท

หลงจำกทหลวงพอชำรบฟงควำมคดเหนของทประชมแลว

ทำนกแสดงทศนะของทำนวำ “ส�ำหรบผม มควำมเหนไมเหมอนกบ

พวกทำน ผมเหนวำเรำเปนพระ เปนสมณะคอผสงบระงบ เรำตอง

เปนคนมกนอยสนโดษ เวลำเชำเรำอมบำตรออกไปเทยวบณฑบำต

รบอำหำรจำกบำนมำเลยงชวตเพอยงอตภำพนใหเปนไป ชำวบำน

สวนมำกเขำเปนคนยำกจน เรำรบอำหำรมำจำกเขำ เรำมรถยนต

แตเขำไมมน ลองคดดซวำมนจะเปนอยำงไร เรำอยในฐำนะอยำงไร

เรำตองรจกตวเอง”

68

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำนยงใหแงคดวำ “เรำเปนลกศษยของพระพทธเจำ เมอ

พระพทธเจำไมมรถ เรำกอยำมเลยดกวำ ถำม สกวนหนงกจะม

ขำววำรถวดนนคว�ำทนน รถวดนไปชนคนทน..อะไรวนวำยเปนภำระ

ยงยำกในกำรรกษำ

เมอกอนนจะไปไหนแตละทมแตเดนไปทงนน ไปธดงค

สมยกอนไมไดนงรถไปเหมอนทกวนน ถำไปธดงคกธดงคกนจรง ๆ

ขนเขำลงหวยมแตเดนทงนน เดนกนจนเทำพองทเดยว แตวนน

พระเณรเขำไปธดงคมแตนงรถกนทงนน เขำไปเทยวดบำนนน

เมองนกน ผมเรยกทะลดง ไมใชธดงค เพรำะดงทไหนมทะลกน

ไปหมด นงรถทะลมนเลย”

แลวทำนสรปวำ “ไมมรถกชำงมนเถอะ ขอแตใหเรำประพฤต

ปฏบตใหดเขำไวกแลวกน เทวดำเหนเขำกเลอมใสศรทธำเองหรอก

ผมไมรบรถยนตทเขำจะเอำมำถวำยกเพรำะเหตน ยงสบำย

เสยอก ไมตองเชดไมตองลำงใหเหนอย ขอใหทำนทงหลำยจงจ�ำไว

อยำเหนแกควำมสะดวกสบำยกนนกเลย”

69

พระไพศาล วสาโล

๒๑. ปบของหลวงพอวดบำนกรำง

พระเมธธรรมสำร (ไสว ธมมสำโร) อดตเจำคณะอ�ำเภอ

ศรประจนต จงหวดสพรรณบร หรอทชำวบำนแถบนนรจกในนำม

หลวงพอวดบำนกรำง ตำมชอวดททำนเปนเจำอำวำสนน ไดชอวำ

เปน “พระขลง” แมเครองรำงของขลงและวตถมงคลททำนสรำง

จะมอยไมมำกกตำม

70

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แตสำเหตทชำวบำนเคำรพนบถอทำนกระทงทกวนน แมทำน

จะมรณภำพไปเกอบ ๔๐ ปแลว ไมไดอยทควำมขลงของทำน

อยำงเดยว ทส�ำคญกวำนนกคอศลำจำรวตรอนงดงำมและปฏปทำ

ททำนประพฤตเปนแบบอยำง โดยควำมเรยบงำยมกนอย และ

เสยสละ

มเหตกำรณหนงซงยงควำมศรทธำซำบซงแกญำตโยมอยำง

มำกกคอ ตอนทมกำรระดมเงนสรำงอำคำรหลงใหมของโรงเรยน

วดบำนกรำง เนองจำกทำงกำรมงบประมำณใหไมถงครงของทน

ทจะใชกอสรำง จ�ำเปนตองอำศยเงนบรจำคจำกผมศรทธำ ทำนเหน

วำพระจ�ำตองเปนผน�ำในกำรเสยสละ

วนหนงทำนไดนดหมำยใหกรรมกำรวดมำประชมพรอมกน

ทกฏทำน แลวทำนกใหคนไปยกปบใบหนงในหองพระของทำนลงมำ

ปรำกฏวำปบนนมซองใสเงนอดแนนอยเตม ทำนบอกวำตงแตทำน

มำอยวดบำนกรำง เงนทมผถวำยแกทำน สวนหนงใชไปตำมควรแก

สมณวสย อกสวนกใชเพอสำธำรณประโยชน เชน สรำงเมรเผำศพ

และวหำร สวนทเหลอทงหมดอยในปบน ทำนขอใหกรรมกำรวดเอำ

ออกมำนบรวมกน ไดเทำไรบรจำคสรำงโรงเรยนทงหมด

เมอกรรมกำรวดเอำซองเงนออกมำ กพบวำซองยงอยลก

กยงเกำจนกระดำษเหลอง แสดงวำปจจยทญำตโยมถวำยทำน

ในโอกำสตำง ๆ นน ทำนไมไดเปดดและไมสนใจวำเปนเงนมำกนอย

เทำใด ไดมำกใสปบเอำไว เมอจ�ำเปนกใชไป สวนทเหลอกอยอยำงนน

ญำตโยมจงศรทธำทำนขนกวำแตกอน ดวยประจกษแกสำยตำวำ

ทำนไมตดในปจจยทไดรบ

71

พระไพศาล วสาโล

นอกจำกทำนจะไมยดตดในลำภแลว กบผมเงนทำนกไมได

มฉนทำคตดวย ตอนทมกำรสรำงหองแถวในตลำดนน ทำงวดให

เจำของแตละคนลงทนและด�ำเนนกำรกอสรำงกนเอง วดเพยงใหเชำ

ทดนในรำคำถก (คหำละ ๖๐ บำทตอป ปจจบนเพมปละ ๑๐๐ บำท)

แตมปญหำคอคนสวนมำกอยำกไดหองหวมม เพรำะอยใกลทำรถ

ทำเรอ เปนท�ำเลดเหมำะแกกำรคำขำย

มคหบดบำงคนเสนอทำนวำ พวกเขำขอสทธพเศษเลอกเอำ

หองหวมมดงกลำว โดยจะสรำงถวำยวดคนละหองเปนกำรตอบแทน

หลวงพอไมยอม เพรำะเหนวำเปนกำรไมยตธรรมตอผอน ยงกวำ

นนกคอวดจะกลำยเปนผรบสนบนเหนแกผลประโยชน แมจะมใช

ผลประโยชนสวนตวกตำม

วธของทำนคอใหทกคนจบฉลำก ใครไดพนทตรงไหน

กสรำงหองของตนตรงนน ทแรกคหบดเหลำนนไมพอใจถงกบจะ

ยกเลกกำรสรำงหองของพวกตน โดยคดวำถำรวมหวถอนตวกนไป

หลำยคน โครงกำรสรำงหองแถวกตองลมเลก แตหลวงพอ

ไมไดวตกอะไร ใครจะสรำงหรอไมทำนไมวำ ในทสดตลำดกสรำง

ส�ำเรจ สวนคหบดเหลำนนตองยอมแพ ยอมจบสลำกหองแถว

ของตนเหมอนคนอน ๆ

72

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๒๒. กระตำยนอยนงภำวนำ

กอนทหลวงพอจวน กลเชฏโ จะมำบกเบกสรำงวด

เจตยำครวหำรทภทอก กงอ�ำเภอศรวไล จงหวดหนองคำยนน

ทำนใชชวตเยยงพระธดงคกรรมฐำนอยำงไมร จกเหนดเหนอย

เจรญรอยตำมพระอำจำรยใหญคอหลวงปมน ภรทตโต จะอย

ประจ�ำทใดทหนงกจ�ำเพำะชวงเขำพรรษำเทำนน ออกพรรษำเมอใด

กออกเทยววเวก ถอปำเขำและเพงถ�ำเปนทพกพง กระนนกมอย

หลำยปททำนไดอำศยปำเปนทจ�ำพรรษำ

เมอ ๖๐ ปกอน อสำนทงภำคเตมไปดวยปำทบเปนท

สงอำศยของสตวนำนำชนด จงเปนธรรมดำทพระธดงคอยำงทำน

จะตองพำนพบสตวรำยนอยใหญ บำงครงชำงและเสอกแวะเวยน

ใหเหนใกล ๆ กฏทพก มพรรษำหนง ทำนและหมมตรไดรวมกน

บ�ำเพญเพยรทดงหมอทองในจงหวดสกลนคร ทำนเลำวำครำว

หนงอำหำรเกดผดส�ำแดง ทงพระและเณรเกดทองเสยกลำงดก

แตสวมมไมพอ พระบำงรปจงตองเลยงเขำปำ แตไมทนจะได

73

พระไพศาล วสาโล

ถำยทกข เสอตวหนงกเกดผลนผลนโผลมำแลวกระโดดขำม

หวทำน ตรงไปยงสวมทเณรก�ำลงท�ำกจอย พอรวำเสอมำเทำนน เณร

กกระโจนออกจำกสวม วงปำรำบเลยทเดยว

บำงวนชำงกมำเดนเลน พอมำถงกระตอบของผำขำว

ผหนง กยนงวงเขำไปหยบรองเทำออกมำเลนแลวโยนเขำปำไป

เทำนนไมพอ ยงรอบนไดกฏออกมำอกดวย พอควำนหำของเลน

พกใหญกเตรยมกลบ แตกอนจะกลบกเอำงวงดนฝำจนกฏโยก

ตอนนนผำขำวอยกฏพอด แตตอนทชำงหยบรองเทำ ถอนบนได

นน แกคงไมรสกผดปกตเพรำะเปนคนหตง ครนรสกวำกฏโยก

กเลยออกมำด พอเหนชำงปำเตมตำเทำนนแหละ กกระโจนหน

ออกจำกกฏ

แตชวตในปำมไดมแตเรองนำกลวตวสนเทำนน สงอภรมย

นำชนชมกมใหเหนอยเนอง ๆ ในระหวำงจ�ำพรรษำทถ�ำพวง จงหวด

สกลนคร หลวงพอจวนเลำวำ ทกวนททำนออกเดนจงกรมเวลำ

บำยแก ๆ จะมกระตำยนอยนำรกตวหนงมำนงหลบตำนงอย

หำงจำกทำงจงกรมเพยง ๑ ศอกเทำนน ท�ำเชนนเปนประจ�ำโดย

ไมมอำกำรตนกลวทำนเลย อำกำรนงหลบตำพรมเชนนน ดรำวกบ

วำมนก�ำลงนงภำวนำกบทำนดวย แตถำไดยนเสยงคนเดนมำ

กระตำยกจะวงเขำปำไปทนท

ทำนเองกไมแนใจวำ จรง ๆ แลวกระตำยตองกำรจะภำวนำ

กบทำนหรอไม แตทำนเชอวำ มนเคยม “นสย วำสนำ” ทำงนมำแลว

กระตำยมำนงหลบตำพรมยำมทำนเดนจงกรมอยหลำยวน

กอนทตำงจะแยกยำยไปตำมวถทำงของตน

74

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระไพศาล วสาโล

๒๓. ในหลวงกบหลวงตำ

หลวงพอโตหรอสมเดจพระพฒำจำรย (โต) เป นผ

ไมปรำรถนำยศศกด แมเชยวชำญทำงพระปรยตธรรมแตก

ไมยอมเขำสอบเพอเปนเปรยญ เมอพระบำทสมเดจพระนงเกลำเจำ

อยหวจะทรงตงทำนเปนพระรำชำคณะ ทำนกทลขอตว วำกนวำ

ทำนเกรงวำจะไดรบพระรำชทำนสมณศกด จงมกธดงคหลกเรน

ไปยงจงหวดหำงไกลเนอง ๆ

ครนถงรชกำลท ๔ อำจเปนเพรำะหลวงพอโตมอำยมำก

แลว จงไมขดของทจะรบพระรำชทำนสมณศกดจำกพระบำท

สมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว ในชวเวลำไมถง ๑๕ ปทำนไดรบ

เลอนเปนถงสมเดจพระพฒำจำรย ซงเปนพระรำชำคณะชนสง แม

กระนนทำนกยงด�ำรงตนเปนพระธรรมดำสำมญ

ลกษณะพเศษของทำน นอกเหนอจำกควำมสนโดษและ

ไมถอยศถออยำง กคอควำมกลำหำญ ทำนไมเพยงสอนธรรมแก

ชำวบำนเทำนน หำกยงกลำตกเตอนพระมหำกษตรยโดยไมกลววำ

จะทรงกรวหรอไมโปรดปรำน

ครำวหนงพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหวเสดจ

งำนลอยกระทงหลวง ขณะททรงประทบทต�ำหนกแพพรอม

ดวยฝำยในเปนอนมำก กทอดพระเนตรเหนหลวงพอโตแจวเรอ

ขำมฟำกมำ เจำกรมเรอตองไปขวำงเอำไว ครนพระเจำอยหวทรง

ทรำบวำเปนเรอของหลวงพอโต กรบสงถำมวำจะไปไหน ทำนตอบ

วำตงใจมำเฝำ

76

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“ท�ำไมเปนถงสมเดจเจำแลวตองแจวเรอเอง เสยเกยรตยศ

แผนดน”

หลวงพอโตตอบวำ “ขอถวำยพระพร อำตมำภำพทรำบวำ

เจำชวตเสวยน�ำเหลำ สมเดจกตองแจวเรอ”

พระองคพอทรงสดบเชนนนกไดสต ตรสวำ “ออ จรง จรง

กำรกนเหลำเปนโทษ เปนมลเหตใหเสอมเสยเกยรตยศแผนดน

ใหญโตทเดยว ตงแตวนนไปโยมจะถวำยพระคณเจำจกไมกน

เหลำอกแลว”

อกครำวหนงทำนจดไตเขำไปในพระรำชวงเวลำกลำงวน

แสก ๆ แลวเอำไตนนทมก�ำแพงวงจนดบกอนกลบวด พระเจำอยหว

ทอดพระเนตรเหน ตรสวำ “ขรวโตเขำรแลว ๆ ๆ ”

เรองของเรองกคอท ำนวตกว ำพระเจ ำอย หวจะทรง

หมกมนมวเมำในกำมคณมำกเกนไป จงท�ำอบำยถอไตเขำไปใน

พระรำชวงเวลำกลำงวน ประหนงวำในพระรำชฐำนนนก�ำลงมดมด

ดงกลำงคน

มอกหลำยครงทหลวงพอโตกลำขดพระรำชหฤทย ครำว

หนงทำนไดถวำยเทศนในพระรำชฐำน ๓ วนตดตอกน บงเอญ

วนท ๒ นนพระเจำอยหวมพระรำชประสงคจะทรงสดบแตพอ

สงเขป ดวยมพระรำชกจอยำงอน (นยวำเจำจอมจะมประสตกำล)

แตหำไดตรสอยำงใดไม ปรำกฏวำทำนถวำยพระธรรมเทศนำ

อยำงยดยำว

ครนวนตอมำพอทำนตงนโมเสรจกกลำวสน ๆ วำ “พระ

77

พระไพศาล วสาโล

ธรรมเทศนำหมวดใด ๆ มหำบพตรกทรำบหมดแลว เอวงกมดวย

ประกำรฉะน” แลวกลงธรรมำสน พระเจำอยหวจงตรสถำมวำเหต

ใดวนกอนจงถวำยเทศนมำก วนนกลบถวำยนอย หลวงพอโตถวำย

พระพรวำ “เมอวำนนมหำบพตรมพระรำชหฤทยขนมว จะท�ำให

หำยขนมวไดดวยทรงสดบพระธรรมเทศนำใหมำก วนนมพระรำช

หฤทยผองใส จะไมทรงสดบกได”

มครงหนง พระเจำอยหวทรงกรวทำนมำก เพรำะทำน

ถวำยเทศนเกยวกบเมองกบลพสดวำ พเอำนอง นองเอำพ เอำกน

เรอยมำไมวำกน เพรำะถอวำบรสทธไมเจอไพรจนถงประเทศ

สยำมกเอำอยำง เอำพเอำนอง ขนรำชำภเษกแลวกสมรสกนเปน

ธรรมเนยมมำ

พระเจำอยหวไมทรงพอพระรำชหฤทย ไลลงธรรมำสน

ตรสวำ “ไป ไป ไป ไปใหพนพระรำชอำณำจกร ไมใหอยในดนแดน

ของฟำ ไปใหพน”

หลวงพอโตออกจำกวงแลวกลบวดระฆง เขำไปนอนในโบสถ

ไมออกมำ บณฑบำตในโบสถ ไมลงดน

ครนพระเจำอยหวเสดจถวำยพระกฐนวดระฆงพบทำนก

รบสงวำ “อำว ไลแลวไมใหอยในรำชอำณำจกร ท�ำไมยงขนอย”

“ขอถวำยพระพร อำตมำภำพไมไดอยในพระรำชอำณำจกร

อำศยอยในพทธจกรตงแตวนมพระรำชโองกำร ไมไดลงดนของ

มหำบพตรเลย”

“กกนขำวทไหน ไปถำยทไหน”

78

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“ขอถวำยพระพร บณฑบำตบนโบสถน ถำนในกระโถน

เทวดำเปนคนน�ำไปลอยน�ำ”

“โบสถนไมใชอำณำจกรสยำมหรอ”

“โบสถเปนวสงคำม เปนสวนหนงแยกจำกพระรำชอำณำจกร

กษตรยไมมอ�ำนำจขบไลได ขอถวำยพระพร”

“ขอโทษ ๆ ” แลวทรงถวำยกฐน รบสงใหมวำใหสมเดจโต

อยในสยำมประเทศได

โบสถเปนของพระพทธเจำฉนใด หลวงพอโตกถอวำ

ทำนเปนสำวกของพระพทธเจำฉนนน หำใชพระของในหลวงไม

แมทำนจะเปนพระรำชำคณะกตำม ดวยเหตนทำนจงกลำเตอน

พระเจำอยหวไดอยำงไมหวนเกรงภยใด ๆ ทงนดวยกรณำและ

ปญญำของทำนเปนส�ำคญ

79

พระไพศาล วสาโล

๒๔. ทนทไมมวนหมด

หลงจำกทหลวงพอชำ สภทโท ไดรเรมบกเบกวดหนองปำพง

แตพ.ศ. ๒๔๙๗ เปนตนมำ วดนกคอย ๆ เตบโตจนกลำยเปนส�ำนก

ปฏบตธรรมทส�ำคญทสดแหงหนงในจงหวดอบลรำชธำน เปนเหต

ใหมผคนหลงไหลมำจำรกบญศกษำธรรมทวดนตอเนองไมขำดสำย

จนลกศษยกลมหนงมควำมคดวำวดหนองปำพงควรมมลนธเหมอน

อยำงวดอนบำงเพอวดจะไดมทนด�ำเนนงำนอยำงมนคง

80

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เมอลกศษยน�ำควำมดงกลำวไปปรกษำหลวงพอ ประโยค

แรกททำนตอบกคอ

“อยำงนนกดอย แตผมคดวำมนยงไมถกตอง” แลวทำน

กใหควำมเหนตอวำ “ถำพวกทำนปฏบตดปฏบตชอบแลวคงจะ

ไมอด พระพทธเจำทำนกยงไมเคยมมลนธเลย ทำนกโกนหวปลงผม

ท�ำอะไรเหมอนพวกเรำ ทำนกยงอยได ทำนไดปทำงไวใหแลว เรำ

กเดนตำมทำง กนำจะพอไปไดนะ”

แลวหลวงพอกสรปวำ

“บำตรกบจวรนแหละ มลนธทพระพทธเจำตงไวใหเรำ

กนไมหมดหรอก”

หลวงพอชำเปนอยอยำงมกนอยสนโดษมำก กฏของทำน

แทบจะโลง เพรำะมแตเตยงนอนและของใชทจ�ำเปน เชน กระโถน

ไมมของใหฟมเฟอยเลย สวนวตถสงของตำง ๆ ทญำตโยมน�ำมำถวำย

อยเสมอนน ทำนกสงตอไปใหลกศษยตำมวดสำขำตำง ๆ หมด

ทำนไมเคยมบญชเงนฝำกสวนตว ปจจยหรอเงนท�ำบญ

ทโยมถวำยนน ทำนใหเปนของกลำงหมด “เรำพอกนพออยแลว

จะมำกอะไรท�ำไมนะ กนขำวมอเดยว” ทำนเคยพดใหฟง

บอยครงทโยมมำวดตดพอตอวำ เพรำะไดปวำรณำถวำย

ปจจยไวใหทำนใชในกจสวนตว แตหลวงพอไมเคยเรยกใชสกท

ทำนเคยปรำรภกบลกศษยวำ “ยงเขำมำปวำรณำแลวผมยงกลว”

ครำวหนงมผเอำรถไปถวำยหลวงพอ รบเรำใหหลวงพอ

รบใหได โดยขบมำจอดหลงกฏทำน แลวเอำกญแจใสยำมทำนไว

81

พระไพศาล วสาโล

แตปรำกฏวำหลวงพอไมเคยไปดรถคนนนเลย พอออกจำกกฏทำน

จะเดนไปทำงอน จะไปในเมองทำนกขนรถคนอน หลงจำกนน ๗ วน

ทำนกเรยกโยมคนหนงมำแลวบอกวำ

“ไปบอกเขำเอำรถกลบคนไปนะ เอำมำถวำยขอย ขอยกรบ

ไปแลว เดยวนขอยจะสงคน มนไมใชของพระ”

อกครงหนง หลวงพอจะไปวดถ�ำแสงเพชร ลกศษยทมรถ

สวนตวคนงำมยหอดง ตำงแยงกนนมนตใหทำนขนรถของตนซง

จอดเรยงรำยอยทลำนวดใหได หลวงพอกวำดตำดสกคร กชมอไปท

รถเกำบโรทงคนหนงพรอมกบพดวำ “เอำ ไปคนนน” เจำของไดยน

เชนนนกดใจสดขด รบเปดประตนมนตใหหลวงพอนง

วำกนวำกำรเดนทำงวนนนใชเวลำนำนกวำปกตเพรำะ

ขบวนรถคนงำมควำมเรวสงตองคอย ๆ ขบตำมหลงรถโกโรโกโส

ไปโดยดษณภำพ

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๒๕. ผมนคงในธรรม

ในสมยรชกำลท ๖ ไดเกดเหตกำรณซงเปนทกลำวขำน

กนอยำงมำกในแวดวงพระสงฆและกลำยเปนประวตศำสตรหนำ

หนงของเมองไทย ปพ.ศ. ๒๔๕๘ พระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำ

เจำอย หวไดมพระบรมรำชโองกำรใหถอดสมณศกดพระรำชำ

คณะรปหนง และให “กกบรเวณ” ไวทวดบวรนเวศวหำร แตไมนำน

กทรงเปลยนพระทย และใหเลอนสมณศกดของทำนเจำคณรปนน

เปนพระธรรมธรรำชมหำมนในปถดมำ

ทำนเจำคณรปนนคอพระเทพโมล (จนทร สรจนโท)

เจำอำวำสวดบรมนวำส สำเหตททำนถกถอดสมณศกดกเพรำะ

ค�ำเทศนำของทำนทไมเหมอนใคร แมจะตรงตำมพทธวจนะ

แตก “ไมตองกบพระรำชนยม” เนองจำกสวนทำงกบนโยบำย

ของรฐบำลในเวลำนนทสงทหำรไปรวมรบกบสมพนธมตรใน

สงครำมโลกครงทหนง

83

พระไพศาล วสาโล

ในครงนนพระเทพโมลไดแสดงพระธรรมเทศนำโดยยก

พทธภำษตวำ “ทวชำโน ปรำภโว” แปลวำ วชำชวเปนสะพำน

แหงควำมเสอมโทรม จำกนนทำนไดขยำยควำมวำ “วชำทหำร

วชำฝกหดยงปนใหแมนย�ำเปนตน กชอวำทวชำเปนวชำชวโดย

แท เพรำะขำดเมตตำกรณำแกฝำยหนง” นอกจำกนนทำนยงไดยก

ควำมหำยนะของสงครำมโลกครงทหนงมำเปนตวอยำง พรอมกบ

ต�ำหนคสงครำมทงสองฝำย

รฐบำลไมวำยคใดสมยใดยอมตองกำรใหพระสงฆเทศนำ

สนบสนนนโยบำยของตนแมจะขดกบหลกศำสนำกตำม แต

พระเทพโมลเปนผทมนคงในหลกธรรม ไมยอมไกลเกลยค�ำสอน

ของพระพทธเจำใหมำรบใชนโยบำยรฐบำล จงยอมสรำงควำม

ไมพอใจใหแกผน�ำรฐบำล แตดวยอำนภำพแหงธรรม ในทสด

พระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำเจำอย หวทรงเปลยนพระทย

กลบมำยกยองทำนเจำคณรปน ซงภำยหลงไดเจรญในสมณศกด

เปนทพระอบำลคณปมำจำรย

พระอบำลคณปมำจำรยนอกจำกจะเปนธรรมกถกทเทศนำ

ไดอยำงสขมลมลก เปนทยกยองแมกระทงปจจบนนแลว ทำนยง

มบทบำทส�ำคญในทำงคนถธระ สงเสรมใหกำรศกษำแผนใหม

แพรหลำยในวงกำรสงฆสมกบทเปนศษยและผใตบงคบบญชำ

ของสมเดจพระมหำสมณเจำ กรมพระยำวชรญำณวโรรส แตทำน

ยงมควำมพเศษอกอยำงหนงซงท�ำใหทำนเดนกวำพระชนผใหญ

ในยคนน นนคอควำมใฝในวปสสนำธระ คณสมบตประกำรหลง

นเองท�ำใหทำนสนทสนมกบหลวงป มน ภรทตโตซงเปนพระ

รนหลง

84

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ในยคทพระปำถกมองอยำงดแคลนจำกพระผใหญซง

ลวนมภมหลงทำงดำนปรยตธรรมชนสง กำรทพระรำชำคณะ

ชนรองสมเดจอยำงทำนเจำคณอบำลคณปมำจำรยใหกำรยกยอง

สรรเสรญพระปำทไรคณวฒกำรศกษำ จงเปนเรองทไมธรรมดำ

เลย ในสมยทหลวงปมนยงไมมชอเสยงนน ทำนเจำคณอบำล

คณปมำจำรยเปนพระผใหญองคแรก ๆ ทกลำวรบรองในทประชม

สงฆวำ “ทำนมนเปนกลยำณมตรควรสมำคม”

ควำมทมทำนเจำคณอบำลคณปมำจำรยเปนสอกลำง

หลวงป มนจงเปนทร จกและไดรบกำรยอมรบจำกผปกครอง

สงฆในฝำยธรรมยต เปนผลใหทำทตอพระปำเปลยนไป แมแต

สมเดจพระมหำวรวงศ (อวน ตสโส) ซงครงหนงเคยสงใหเจำหนำท

บำนเมองขบไลลกศษยของทำนทก�ำลงธดงคอยในปำ ใหออกไป

จำกเขตของทำน เมอครงทท ำนเปนเจ ำคณะมณฑลอสำน

(อบลรำชธำน) อกทงหำมไมใหชำวบำนใสบำตร ภำยหลงกหนมำ

ใหควำมนบถอหลวงปมนและลกศษยของทำน

พระอบำลคณปมำจำรยมรณภำพในพ.ศ. ๒๔๗๕ เมอ

วำระสดทำยของทำนใกลจะมำถง ทำนไดถำมผใกลชดวำเวลำเทำไร

ครนไดรบค�ำตอบแลว ทำนไดสงใหผพยำบำลชวยพยงลกขนนง

สกครกใหพยงนอน แลวกลำวออกมำวำ “ทกขเวทนำมหนำตำ

อยำงนเทยวหรอ” จำกนนไดสงใหกนฉำก และใหพยงขนนงตรง

ยกมอประหนงขนประนม แลวกสนลมแตเพยงนน

พระไพศาล วสาโล

๒๖. รธรรมจำกควำมประหยด

มศษยเพยงไมกคนทรวำทำนอำจำรยพทธทำสม “สมบต

ชนเอก” อยชนหนง สมบตชนนหำในกฏกไมพบเพรำะอยขำงกำย

ทำนตลอดเวลำ สมบตชนทวำกคอ แหนบถอนหนวด

86

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แหนบดงกลำวไมไดท�ำดวยวสดพเศษอะไรเลย ออกจะ

ดอยคณภำพดวยซ�ำ เพรำะท�ำจำกขำปนโตทลกศษยเอำมำถวำย

ทำนเพยงแตเอำมำพบกเปนแหนบไดแลว หำกจะมควำมพเศษก

ตรงทเปนของททำนใชมำนำนรวม ๗๐ ป คอตงแตบวชมำได

๒ พรรษำ จวบจนบนปลำยชวตทำนกยงใชแหนบดงกลำวอย

ท ำนอำจำรยพทธทำสเปนพระทขนชอในเรองควำม

ประหยดและใชสงตำง ๆ อยำงระมดระวง ทำนเคยเลำวำหำก

ไมประหยด สวนโมกขคงจะ “พนำศ” ไปนำนแลว เนองจำกตงอย

ในปำ ไกลจำกแหลงชมชนมำก สงของเครองใชตำง ๆ จงหำไดยำก

ไมเหมอนปจจบน แมกระทงกระดำษช�ำระกเปนของมคำส�ำหรบ

สวนโมกข ทำนเคยเลำวำหำกมคนเอำวมำนมำใหทำนหลงหนงกบ

กระดำษช�ำระมวนหนง ทำนขอเอำกระดำษช�ำระมวนเดยว เพรำะ

กระดำษมประโยชน ตรงกนขำมกบวมำนซงใชท�ำอะไรไมไดเลย

เวลำฉน หำกมแกงหก ทำนจะดงกระดำษช�ำระ (แบบมวน)

มำใชเพยงแผนเดยว เมอเชดเสรจทำนจะไมทงแตวำงไวบนโตะ

หำกมใครจะเกบไปทงทำนจะหำมไว โดยใหเหตผลวำปลอยไว

สกครกระดำษกจะแหง สำมำรถเอำมำเชดใหมไดอก

กระดำษคำรบอนทใชพมพส�ำเนำตนฉบบ สมยนใช ๒-๓

ครงกทงแลว แตทำนจะใชพมพซ�ำแลวซ�ำเลำ แมคำรบอนจะ

จำงแลว หำกยงพมพไดอยทำนกยงใชตอจนกวำคำรบอนจะจำง

กระทงอ ำนไมออก ทยงกวำนนกคอตนฉบบพมพดดหลำย

พนหนำทออกจำกสวนโมกขสมยททำนยงมชวตอยนน เรยกไดวำ

ไมเคยไดสมผสกบยำงลบหมกเลย เวลำลกศษยพมพผด ทำนจะ

87

พระไพศาล วสาโล

แนะใหใชเขมซอนปลำยคอย ๆ เขยเอำ กำรแกไขค�ำผดดวยวธน

ท�ำใหลกศษยตองพมพดดอยำงระมดระวง พยำยำมไมใหผด นบ

เปนกำรฝกสตอยำงด

ทำนอำจำรยไมไดประหยดเฉพำะกบอปกรณทต อง

ซอหำมำเทำนน กระทงของทหำไดงำย ๆ ในสวนโมกขทำนกใช

อยำงระมดระวง เวลำฉนน�ำ ทำนจะเตอนใหลกศษยใสน�ำมำเพยง

ครงแกว อยำใสเตมแกว ทำนวำ ทำนฉนครงแกวแลวตองทงอก

ครงแกว ไมเปนกำรประหยด เรยกวำไมใชน�ำดวยสตปญญำ

ทกวนนเรำมกไดยนค�ำประกำศเชญชวนใหประหยดน�ำไฟ

และอะไรตออะไรมำกมำย แตกำรรณรงคใหประหยดในปจจบน

มกเกดจำกควำมจ�ำเปนบบบงคบ เชน เพรำะวำทรพยำกรก�ำลง

ขำดแคลน สงแวดลอมก�ำลงวกฤต แตส�ำหรบทำนอำจำรยพทธทำส

ควำมประหยดไมไดเกดจำกควำมจ�ำเปนเทำนน หำกยงเปน

คณธรรมในตวมนเอง นนหมำยควำมวำแมสงของจะมมำก ก

ไมควรใชอยำงฟมเฟอย กำรใชอยำงประหยดนอกจำกจะเปนกำร

ฝกใหมสต ใชสงของอยำงระมดระวงและละเอยดลออแลว ยงท�ำให

พงพงวตถนอยลงและเออใหชวตเปนอสระและโปรงเบำมำกขน

ทำนเคยเลำวำธรรมะเปนของละเอยด ดงนนคนทจะร

ธรรมะได จงตองเปนคนละเอยดลออ ควำมละเอยดลออนมำจำก

ไหน สวนหนงกมำจำกกำรใชสงตำง ๆ อยำงระมดระวงนนเอง

พระไพศาล วสาโล

๒๗. เผชญเสอโครง

หลวงปชอบ ำนสโม เปนศษยผใหญของหลวงปมน ภรทตโต

วป สสนำจำรยผ ยงใหญแหงยคปจจบน หลวงป ชอบเปนผ

ฝกใฝในกำรเทยวธดงคกรรมฐำน และนยมบ�ำเพญปฏบตอย

ในปำเขำมำโดยตลอด เมอ ๕๐-๖๐ ปกอน ปำดงพงไพรปกคลม

พนทส วนใหญของประเทศ สงสำรำสตวจงมอย อยำงชกชม

หลวงปชอบจงมกพำนพบสตวปำนำนำชนดอยไมขำด

มครำวหนงทำนไปเทยวธดงคในประเทศพมำ ขณะนง

ภำวนำอยในถ�ำรำว ๕ โมงเยน กเหนเสอโครงใหญลำยพำดกลอน

ตวหนงเดนมำหนำถ�ำ แมทำทำงดนำกลว แตเมอมนมองเขำมำ

ในถ�ำสบตำทำน แทนทจะแสดงอำกำรกลวหรอค�ำรำมตำมวสย

สตวปำ กลบมอำกำรเฉย ๆ เมอขนมำถงถ�ำแลวกกระโดดขนไปนง

อยบนกอนหนดำนทำงขนถ�ำสงประมำณ ๑ เมตร หำงจำกทำน

ประมำณ ๖ เมตร แลวกนงเลยแขงเลยขำโดยหำไดสนใจทำน

แตอยำงใดไม ทำนวำมนนงรำวกบสนขบำน พอเลยแขงเลยขำ

เหนอยกนอนหมอบแบบสนขอก แลวกเลยขำและล�ำตวตอโดยไม

สนใจอะไร

แมทำทของมนจะไมดรำย แตทำนกไมวำงใจ จงงดออก

ไปเดนจงกรมทหนำถ�ำเหมอนอยำงเคย ในใจร สกหวำดเสยว

เลกนอย แตกนงภำวนำตอไปตำมปกต เสอโครงนำน ๆ กหนมำ

มองดทำนสกครงหนง เปนกำรมองอยำงธรรมดำ ๆ คลำยกบมตร

แมมนเลยแขงเลยขำเสรจนำนแลว แตกไมไปไหนตอจนมดแลว

ทำนจงเขำไปในกลด ตกดกทำนจะเขำนอนมนกยงอยทเดม

90

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำนตนนอนรำวต ๓ มองไปทหนำถ�ำกยงเหนมนนอน

อยทำเกำจวบจนรงเชำ กเกดปญหำขนมำวำทำนจะไปบณฑบำต

ไดอยำงไรในเมอมนนอนอยหนำถ�ำ แตทำนตดสนใจวำตองออก

ไป แมวำทำงทจะเดนหำงตวมนรำว ๑ เมตรเศษ ๆ เทำนน

เมอทำนครองผำสะพำยบำตรเสรจกด�ำรงสตมนเจรญ

เมตตำแลวพดกบมนวำ “นถงเวลำออกบณฑบำตแลว เรำกมทอง

มปำกมควำมหวกระหำยเหมอนสตวโลกทวไป เรำจะขอทำงไป

บณฑบำตมำฉนหนอยนะ จงใหทำงเรำบำง ถำเจำอยำกอยทนตอไป

กได หรอจะไปเพอหำอยหำกนทไหนกตำมใจสะดวก เรำไมวำ”

ทำนวำ มนนอนฟงทำนเหมอนสนขนอนฟงเจำของพด

พอพดจบทำนกเดนผำนหนำมน สวนมนกนอนสบำยปลอยใหทำน

เดนผำนออกไป พลำงช�ำเลองดดวยสำยตำออน ๆ

เมอทำนบณฑบำตกลบมำ กไมพบมนแลว นบแตวนนน

กไมพบมนอกเลย

พระไพศาล วสาโล

๒๘. จตงดงำม ดอกไมงำม

ผมภมธรรมอนสงสง ไรธลกเลสในดวงใจยอมยงควำม

สงบเยนใหแกผอยรอบขำง กระแสแหงเมตตำบำรมมเพยงแผไป

ยงสรรพสตวเทำนน แมพรรณไมกอำจไดรบอำนสงสดงกลำวดวย

ในชวงปลำยอำยขยของหลวงพอชำ สภทโท ทำนปวยดวย

โรคน�ำคงในโพรงสมอง จ�ำตองมำรบกำรตรวจรกษำทโรงพยำบำล

ส�ำโรง โยมผหนงจงไดกรำบนมนตทำนไปพกฟนยงทพกสงฆ

92

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ซงสรำงเปนเอกเทศภำยในบรเวณบำนของเธอ ซงไมไกลจำก

โรงพยำบำลนก

ระหวำงทหลวงพอพ�ำนก ณ ทพกสงฆแหงนน ปรำกฎวำ

พนธไมตำง ๆ ภำยในบรเวณบำนพำกนผลดอกออกชอสะพรง

พรอมตอเนองกนเปนทอศจรรยใจ โดยเฉพำะไมดอกตนหนง

ทชอพวงประดษฐซงแหงเหยวเฉำ และไมออกดอกเลยมำเปน

เวลำ ๘ ปแลว นบแตปทบตรชำยของโยมเจำของบำนไดเสยชวต

แมจะพยำยำมเอำใจใสดแลรกษำเพยงใด พวงประดษฐตนนก

ไมชชออกเลย

จนเมอหลวงพอชำมำพ�ำนก ตนพวงประดษฐตนนจง

กลบฟ นตว มชวตชวำ แตกกงกำนสำขำผลใบงดงำมอยำง

รวดเรวจนเปนไมพมใหญ ทงยงออกดอกสชมพสดใสเปนพวง

ระยำทกขอทกแขนง จนมองเหนแตพวงสชมพทระพนหญำ

และปกคลมล�ำตนเรอยขนไปจนถงยอด เปนทนำตนตำตนใจ

แกผพบเหน

หลวงพอชำเมอทรำบเรองน ทำนกออกมำยนใกล ๆ

ตนพวงประดษฐอยเปนเวลำนำน รำวกบจะแผเมตตำ นบแต

นนมำพวงประดษฐตนนกออกดอกใหเจำของบำนไดชมทกป

แตไมมำกมำยสะพรงไปทงตน เหมอนครำวทหลวงพอมำพก

พระไพศาล วสาโล

๒๙. มแตไมเอำ

หลวงปดลย อตโล ไดชอวำเปนแมทพธรรมคนส�ำคญทสด

ของจงหวดสรนทร จวบจนมรณภำพเมอพ.ศ. ๒๕๒๖ ดวยอำย

๙๖ ป เมอครงทำนยงมชวตอย วดบรพำรำมในอ�ำเภอเมอง เปน

จดหมำยปลำยทำงของผใฝธรรมทงบรรพชตและคฤหสถ

หลวงปดลย หรอพระรำชวฒำจำรยเปนศษยร นแรก

ของหลวงปมน ภรทตโต และเปนสหำยธรรมของหลวงปสงห

ขนตยำคโม ดงนนจงเปนทเคำรพนบถอของพระกรรมฐำน

รนหลง ๆ เปนอยำงมำก

แมมประสบกำรณโชกโชนในฐำนะพระปำ เชยวชำญ

ในกรรมฐำนทงฝำยสมถะและวปสสนำ แตทำนไมเคยอำงตน

เปน “ผ วเศษ” เวลำมใครมำชวนคยเรองสงศกดสทธอทธฤทธ

และสงอำถรรพลลบ ทำนจะตดบทหรอไมสนใจเอำเลย เมอมใคร

มำขอใหทำนชวยก�ำหนดฤกษยำม เชนหำวนดทจะบวช หรอหำ

ฤกษจดงำนมงคล ทำนมกบอกวำ “วนไหนกได วนไหนกด”

อยำงไรกตำม ทำนยอมรบวำวตถมงคลยงมประโยชน

อยบำงส�ำหรบคนบำงจ�ำพวก ดงทำนเคยกลำววำ “ส�ำหรบผม

จตใจเพลดเพลนอย ยงยนดในกำรเกดตำยในวฏสงสำร ยง

ไมสำมำรถหนมำสกำรปฏบตธรรมได กใหอำศยวตถภำยนอก เชน

วตถมงคลเชนนเปนทพงไปกอน” แตทำนกเตอนวำวตถมงคลนน

“ไมมอะไร เปนเพยงชวยดำนก�ำลงใจเทำนน”

95

พระไพศาล วสาโล

ครำวหนงมคนเอำเครองรำงของขลงออกมำอวดกนเอง

ตอหนำทำน คนหนงมเขยวหมตน อกคนมนอแรด ตำงอวดวำ

ของตนวเศษ ดอยำงนนอยำงน มคนหนงถำมทำนวำอยำงไหน

วเศษกวำกน

ทำนตอบวำ “ไมมด ไมมวเศษอะไรหรอก เปนของสตว

เดรจฉำนเหมอนกน”

นอกจำกจะไมแสดงตวเปนผวเศษแลว ทำนยงไมอวดอำง

วำเปนพระอรยะ แมมคนจ�ำนวนมำกทเชอเชนนน แตถงจะซกไซ

ไลเลยงถำมถงคณวเศษของทำนเพยงใด ทำนกไมเคยอวดตน

เคยมคนถำมหลวงปสน ๆ วำ ทำนยงมควำมโกรธอยไหม

แทนททำนจะตอบวำ หมดโกรธ หมดโลภ หมดหลงแลว

ทำนตอบสน ๆ วำ “ม แตไมเอำ”

พระไพศาล วสาโล

๓๐. เสยงเกยะ

ธรรมะนนไมจ�ำเปนตองสอนดวยกำรเทศนเสมอไป หำกมอง

ใหเปนทกสงทกอยำงกสอนธรรมแกเรำตลอดเวลำ แตบำงครง

กตองมผรมำกระตนใหฉกคด

ครงหนงหลวงปบดดำ ถำวโร รบนมนตไปฉนเพลทบำน

โยมในกรงเทพ ฯ เมอฉนเสรจแลว เจำของบำนเหนหลวงปเดนทำง

มำเหนอย จงขอใหทำนเอนกำยพกผอนกอนเดนทำงกลบวด

ทจงหวดสงหบร

ระหวำงนนขำงหองซงเปนรำนขำยของ มคนเดนลำกเกยะ

กระทบพนบนไดเสยงดง ศษยคนหนงรสกร�ำคำญเสยงเกยะ บนขน

มำดง ๆ วำ “แหม เดนเสยงดงเชยว”

หลวงปซงนอนหลบตำอยจงพดเตอนวำ “เขำเดนของเขำ

อยด ๆ เรำเอำหไปรองเกยะเขำเอง”

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๓๑. เพรำะถอจงหนก

นำวำเอกผ หนงไดเขำไปกรำบสมเดจพระสงฆรำชเจำ

กรมหลวงวชรญำณวงศ ซงทรงเคยเปนอปชฌำยเมอครงเขำ

อปสมบททวดบวรนเวศ หนำตำของนำวำเอกดหมนหมองและ

อดโรย ทำทำงอมทกข สมเดจ ฯ จงรบสงถำมวำ “เปนไงมงพกน?”

“หนกครบ” เขำทล “ชวงนแยมำกเลยครบ”

“หนกอะไร?” สมเดจ ฯ ถำม

แลวนำวำเอกกทลเลำถงปญหำตำง ๆ ทประดงประเด

เขำมำ ทงเรองชวตและงำนกำร เขำบอกวำตอนนจวนจะแบก

ไมไหวแลว จงมำเฝำสมเดจ ฯ เพอขอพระบำรมเปนทพง

สมเดจ ฯ นงสกพก กรบสงใหเขำนงคกเขำและยนมอ

ทงสองออกมำขำงหนำ แลวพระองคกหยบเศษกระดำษชนหนง

มำวำงบนฝำมอทงสองของนำวำเอก จำกนนพระองคกเสดจ

99

พระไพศาล วสาโล

ออกไปจำกทประทบ พรอมกบรบสงวำ “นงอยนแหละ อยำขยบ

หรอไปไหนจนกวำขำจะกลบมำ จะเขำไปขำงในสกประเดยว”

นำวำเอกนงอย ในทำคกเขำและประคองกระดำษทง

สองมออยเปนเวลำนำน ๑๐ นำทกแลว ๒๐ นำทกแลวสมเดจ ฯ

กยงไมเสดจออกมำ เขำเรมเหนอย แขนกเมอยลำ กระดำษ

ชนเลก ๆ ซงเบำหววดจะหนกขนเรอย ๆ จนเหงอเรมออก

ในทสดสมเดจ ฯ กเสดจเขำมำประทบทเดม ท�ำทเหมอนกบ

ไมมอะไรเกดขน สกพกกมองกระดำษทมอนำวำเอก แลวทรง

ถำมวำ “เปนไง?”

“หนกครบ พระเดชพระคณ เมอยจนจะทนไมไหว”

“อำว ท�ำไมไมวำงมนลงเสยละ?” สมเดจ ฯ รบสง “กไป

ยอมใหมนอยอยำงนน มนกหนกอยยงงนนะซ มนจะเปนอยำงอน

ไปไดยงไง”

กระดำษชนเลก ๆ ทเบำหวว หำกถอนำน ๆ เขำ กยอม

กลำยเปนของหนก ตรงกนขำมกอนหนกอนใหญถำไมไปแบกหรอ

อมมนกไมร สกหนก ฉะนนถำไมอยำกหชวตหรอจตใจหนกอง

ควรรจกปลอยวำงเสยบำง

แมแตของทมประโยชน เรำควรยดถอกตอเมอถงเวลำ

ใชงำน เมอใชเสรจ กควรวำงลงเสย นบประสำอะไรกบของท

ไรประโยชน เชน ควำมทกข ควำมหวงกงวล ยงตองวำงทนทท

ร ตววำมำครองใจ หำไมแลวจะกลำยเปนของหนกจนเอำตว

ไมรอด

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๓๒. ตออำยพอแม

เมอครงยงเปนคฤหสถ หลวงพอเทยน จตตสโภ เคยมอำชพ

เปนพอคำ ไปท�ำมำคำขำยทประเทศลำวอยเปนประจ�ำ เมอบวชแลว

ทำนกยงไดรบนมนตใหไปสอนธรรมทนนอยหลำยครง เนองจำก

วดปำพทธยำนซงเปนส�ำนกแรกททำนบกเบกทจงหวดเลยนน

อยไมไกลจำกแมน�ำโขงเทำใดนก

แนวกำรสอนธรรมของหลวงพอไมเหมอนพระรปอน ๆ

ทำนเนนทแกนธรรมมำกกวำกระพ จงพยำยำมชกชวนผคน

ใหปฏบตธรรมแทนทจะหมกมนกบพธรตอง แตทำนไมไดชกชวน

ดวยกำรพดเฉย ๆ หำกมกจะท�ำใหเหนเปนแบบอยำง

ในกำรจำรกไปประเทศลำวครงหนง ทำนไดรบนมนต

ใหไปสวดตออำยโยมคนหนงซงเปนแมของเจำภำพ เมอไปถง

พระไพศาล วสาโล

ทำนกนงเงยบ ไมไดสวดเหมอนพระรปอน ๆ เจำภำพจงไมถวำย

จตปจจย แตหลวงพอหำไดสนใจไม เสรจพธแลวหลวงพอกได

ชแจงเจำภำพวำ หำกตองกำรตออำยพอแมจะตองท�ำดตอทำน

ไมใชเพยงแตนมนตพระมำสวดแลวหวงวำทำนจะอำยยน

กลำวจบ ทำนกชวนลก ๆ ใหกรำบพอแมตำมทำน ชำวบำน

ทอย ในเหตกำรณเหนเชนนนกตกใจ ฮอฮำกนวำผดประเพณ

เพรำะไมเคยเหนพระกรำบโยม

หลวงพอจงอธบำยวำ

“อำตมำไมไดกรำบโยม อำตมำกรำบตวเองทสำมำรถ

สงสอนคนใหเขำใจไดวำ กำรตออำยทแทจรงนนเปนอยำงไร”

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๓๓. ค�ำเฉลย

ปญหำหนงทคนชอบถำมหลวงพอชำ สภทโท กคอ

“ชำตหนำมจรงหรอไม”

เมอเจอค�ำถำมแบบน หลวงพอมกถำมกลบวำ “ถำบอก

จะเชอไหมละ”

“เชอครบ”

หลวงพอจะตอบกลบวำ “ถำเชอคณกโง”

อกค�ำถำมหนงทใกลเคยงกนกคอ “คนตำยแลว เกดไหมครบ”

หลวงพอกจะยอนกลบในท�ำนองเดยวกนวำ “จะเชอไหมละ

ถำเชอ คณโงหรอฉลำด”

ใครไดยนเปนตองงง หลวงพอจงตองขยำยควำมตอวำ

“ทคณเชอเพรำะคณเชอตำมเขำ คนเขำวำอยำงไร คณกเชออยำงนน

103

พระไพศาล วสาโล

คณไมรชดดวยปญญำของคณเอง คณกโงอยร�ำไป ทนถำอำตมำ

ตอบวำ คนตำยแลวเกดหรอวำชำตหนำม อนนคณตองถำมตอไป

อกวำ ถำมพำผมไปดหนอยไดไหม เรองมนเปนอยำงน มนหำทจบ

ลงไมได เปนเหตใหทะเลำะทมเถยงกนไปไมมทสนสด”

แลวทำนกแนะวำ “คนตำยแลวจะเกดหรอไมเกด อนนน

ไมใชปญหำ มนไมใชหนำทของเรำ หนำทของเรำคอ เรำจะตอง

รเรองรำวของตนในปจจบน เรำตองรวำ เรำมทกขไหม ถำทกข

มนทกขเพรำะอะไร นคอสงทเรำตองร และเปนหนำทโดยตรงท

เรำจะตองรดวย”

ไมใชแตคนไทยเทำนนทสนใจเรองชำตหนำ ฝรงกอยำกร

เหมอนกน ครำวหนงหลวงพอไดรบนมนตไปสอนธรรมในประเทศ

องกฤษ แหมมคนหนงถำมหลวงพอวำ “คนตำยแลวไปไหน”

หลวงพอแทนทจะตอบ กลบเปำเทยนทอยใกล ๆ ใหดบ

แลวถำมวำ

“เทยนดบแลวไปไหน”

แหมมรสกงนงงกบค�ำตอบทไดรบ จงนงเงยบไป หลวงพอ

ถำมตอวำ

“พอใจหรอยง ทตอบปญหำอยำงน”

แหมมตอบวำ “ไมพอใจ”

“เรำกไมพอใจค�ำถำมของเธอเหมอนกน” คอ ค�ำตอบของ

หลวงพอ

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๓๔. โผงผำงแตผองแผว

หลวงพอทองรตน กนตสโล เปนผหนงทไดรบกำรยกยอง

วำเปนแมทพนำยกองธรรมใหญระดบแนวหนำของหลวงปมน

ภรทตโต

ทำนเปนผเครงครดในขอวตรปฏบตเปนอยำงยง นยม

หลกเรนบ�ำเพญเพยรตำมปำ ธดงคถงไหนกจ�ำวดทนน บำงทก

นอนหนนโคนตนไม บำงครงกเอำกงไมมดรวมกบใบไมเปนทหนน

ศรษะ แตเอกลกษณของทำนทไมเหมอนใคร เหนจะเปนอปนสย

หำวหำญ ชอบพดจำโผงผำง ท�ำอะไรแผลง ๆ และมอำรมณขน

อยเสมอ

105

พระไพศาล วสาโล

สมยหนงทำนพ�ำนกอย กบหลวงป มน อยำกฟงเทศน

จำกหลวงปมนเปนอยำงยง แตหลวงปมนในชวงนนไมคอยแสดง

ธรรม ทำนจงหำอบำยหลำยอยำงทท�ำใหหลวงปมนแสดงธรรม

จนได ครำวหนงไปบณฑบำต จ ๆ ทำนกเดนแซงหนำหลวงปมน

แลวควกเอำแตงกวำจำกบำตรออกมำกดดงกรวม ๆ ตอหนำตอตำ

หลวงปมน

อกครำวหนงทำนไปใตถนกฏหลวงปมน สงเสยงเหมอน

ก�ำลงชกมวย และท�ำทท�ำทำเตะเสำกฏอยำงอตลด ขณะทเพอน

พระดวยกนพำกนถอยหนดวยควำมกลว ผลกคอตกกลำงคน

ลกศษยลกหำกไดฟงเสยงหลวงปมนเทศนกณฑใหญทง ๒ ครง

มเรองเล ำอกว ำ วนหนงหลวงป มนเปรยกบทำนวำ

เดยวนพระเรำไมเหมอนเมอกอนนะ เครองใชไมสอย สบ

ผงซกฟอกอะไร ๆ มนหอมฟงไปหมดแลวนะ ทำนกตอบรบ ไมนำน

หลงจำกนน ขณะททำนนงอยในทแหงหนง มพระภกษ ๒-๓ รป

เดนผำนทำนไป ทำนกรองขนวำ “โอย หอมผบำว” เพยงเทำน

พระกลมนนกรตว

หลวงพอชำ สภทโท นบถอหลวงพอทองรตน วำเปน

ครบำอำจำรยของทำนรปหนง ทำนเลำวำเวลำไปบณฑบำตกบ

หลวงพอทองรตน มกมเรองขนใหเหนอยเสมอ บำงครงหลวงพอ

ทองรตนไปหยดยนทหนำบำนหลงหนง เมอเจำของบำนเหลอบ

เหนทำน กรองวำ “ขำวยงไมสก” แทนททำนจะเดนจำกไป ทำน

กลบรองบอกวำ “ไมเปนไรลก พอจะคอย เรงไฟเขำเถอะ”

106

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หมบำนไหนทผคนไมชอบท�ำบญ ทำนยงชอบไปโปรด

บอย ๆ ขำวไมสกกยนคอยจนสก จนบำงคนนกวำทำนเปนพระ

มกได บำงคนถงกบแกลงโดยเอำกบเปน ๆ ตวใหญใสบำตรกม พอ

ทำนกลบวดมำเปดด เหนกบกระโดดออกมำ ทำนกหวเรำะ

ชอบใจ พลำงร�ำพงวำ “เกอบไหมหละเจำหน เขำเกอบฆำเองมำ

ใสบำตรเสยแลว”

แมวำทำนจะใจด มเมตตำ แตบำงครงทำนกชอบพดแรง ๆ

กระตกใจคน ครงหนงในระหวำงททำนธดงคผำนหมบำน มหญง

ชำวบำนมำรองหมรองไหคร�ำครวญกบทำนเนองจำกลกชำยเพง

ตำยจำก อยำกใหลกกลบฟนคนชวตขนมำ ทำนพดเสยงดงวำ

“ใหมนตำย ใหมนตำยหมดโคตร หมดเชอหมดแนวมน หมดพอ

หมดแมมน” ปรำกฏวำหญงผนนหยดรองไหฟมฟำยทนท จำกนน

ทำนจงเทศนำอบรมใหเธอคลำยทกขคลำยโศก

หลวงพอทองรตนเคยเลำใหศษยฟงวำ ทำน “บวชหน

ผสำว” เนองจำกมสำวชำวบำนคนหนงมำรกทำนถงขนจะหนตำม

ทำนจงตดสนใจบวช หำไดมเหตผลอะไรมำกกวำนน ครนมำบวช

แลวทำนกซำบซงรสพระธรรม จงไมยอมลำสกขำบท

ทำนเปนพระทรกสนโดษ ประหยด อยอยำงเรยบงำย กฏ

ของทำนเปนกฏหลงเกำ ๆ มงหญำคำแฝก ใครมำสรำงกฏหลงใหม

ใหทำนกไมอย ชอบกลบมำอยกฏเดม

หลวงพอชำกลำวถงหลวงพอทองรตนวำ ทำนเปนผ

อยอยำงผองแผวจนกระทงวำระสดทำย เมอทำนมรณภำพนน

ทำนมสมบตในยำม คอมดโกนเพยงเลมเดยวเทำนน

พระไพศาล วสาโล

๓๕. บญของยำยแฟง

สมเดจพระพฒำจำรย (โต) หรอหลวงพอโต เปนผทมเมตตำ

สงมำก ใครขออะไรจำกทำน มกจะไมผดหวง แมแตกณฑเทศน

ทำนกใหใครตอใครไดอยำงงำยดำย ขณะเดยวกนทำนกไมคอย

ถอตวหรอตดในสมมต ผคนจงมองวำทำนจงมพฤตกรรมแปลก ๆ

ไมเหมอนใคร จงหำวำทำนเปน “พระบำ” กม

108

ล�ำธำรรมลำนธรรม

อยำงไรกตำมหำกเปนเรองควำมถกตองแลว ทำนเขมแขง

มนคงมำก ไมยอมโอนออนเลยแตกมใชแขงกระดำง หำกม

กศโลบำย สมยททำนมสมณศกดเปนพระเทพกว ไดรบนมนต

เขำไปเทศนในจวนของสมเดจเจำพระยำบรมมหำศรสรยวงศ (ชวง

บนนำค) ซงเปนขนนำงทมอ�ำนำจมำกทสดในเวลำนน แมแต

พระจอมเกลำเจำอยหวกตองเกรงใจ

เมอทำนขนธรรมำสน ใหศลเสรจ กเรมแสดงพระธรรม

เทศนำ ระหวำงนนขนนำงทรบใชสมเดจเจำพระยำ ฯ รวมทงพวก

ทมำจำกหวเมอง พำกนหมอบกบพนฟงธรรมกนเปนแถว ตรงขำม

กบสมเดจเจำพระยำ ฯ กลบนงเอกเขนกอยบนเกำอ ไขวหำง รนน�ำชำ

ฟงเทศน

หลวงพอโตจงเทศนวำ “สมมำมวรนกนน�ำชำ มจฉำหมอบกม

ประนมมอ”

สมเดจเจำพระยำ ฯ ไดยนกโมโห ลกเขำเรอนไปทนท

สวนหลวงพอโตกลงจำกธรรมำสนกลบวดระฆง วำกนวำสมเดจ

เจำพระยำ ฯ ขนเคองทำนอยนำน

อกครำวหนงทำนไดรบนมนตเทศนฉลองวดของยำยแฟง

ยำยแฟงผนเปนแมเลำทร�ำรวยจำกน�ำพกน�ำแรงของโสเภณ เมอยำย

แฟงมอำยมำกขน อยำกท�ำบญครงใหญเพอลบรอยบำป จงบรจำค

เงนสรำงวด ตงชอวำวดใหมยำยแฟง เมอสรำงวดเสรจ ยำยแฟง

ดใจมำกทสำมำรถสรำงวดไดอยำงเศรษฐแมมอำชพเปนแมเลำ

เมอหลวงพอโตขนธรรมำสน ทำนไดเทศนใหยำยแฟงฟง

ตอหนำวำ

109

พระไพศาล วสาโล

“ยำยแฟงสรำงวดครงน ไดผลอำนสงสบกพรอง ไมเตม

เมดเตมหนวย เพรำะเงนทสรำงวดเปนเงนทเกดจำกน�ำพกน�ำแรง

ของคนอน ทไมชอบดวยธรรมเนยม ถำเปรยบอำนสงสนดวยเงน

เหรยญบำท ยำยแฟงกไดไมเตมบำท จะไดสกสลงเฟองเทำนน นวำ

อยำงเกรงใจกนนะ”

สลงเฟองนนเปนจ�ำนวนเทำกบคำตวของหญงโสเภณในซอง

ยำยแฟง

ใครฟงแลวกชอบใจ หวเรำะกนใหญ แตยำยแฟงไมข�ำดวย

มแตควำมขนเคองใจ แตเมอเวลำผำนไป ยำยแฟงกเหนจรงตำมท

ทำนวำ จงไมโกรธเคองทำนตอไป

วดใหมยำยแฟงตอมำไดเปลยนชอเปนวดคณกำผล เปน

กำรยกยองหญงคณกำอนเปนทมำของวดน ทกวนนนอยคน

ทจะรวำยำยแฟงเปนคนสรำงวดน

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๓๖. กำยปวย ใจไมปวย

ครำวหนงหลวงปบดดำ ถำวโร ไดรบนมนตไปฉนทบำน

ของโยมผหนง มพระหลำยรปไปรวมฉนดวย พอฉนเสรจไมนำน

พระทกรปกอำเจยนอยำงหนก เนองจำกอำหำรเปนพษ อำเจยน

เสรจกหมดแรง สวนเจำบำนตกใจมำกทเกดเหตไมคำดฝนขน

เชำวนนนพระทกรปลมนอนเพรำะหมดแรง คงเหลอแต

หลวงปบดดำองคเดยว ทยงนงพดคยกบเจำของบำนและญำตโยม

ทง ๆ ททำนเองกอำเจยนไมนอยกวำพระรปอน เวลำจะอำเจยน

ทำนกลำกกระโถนจำกใตทนงออกมำ พออำเจยนเสรจทำนกคยตอ

ไมไดแสดงอำกำรออนเพลยแตอยำงใด

111

พระไพศาล วสาโล

ภำยหลงไดมผถำมหลวงปบดดำวำ หลวงพอไมเปนอะไรหรอ

จงนงคยกบญำตโยมเหมอนกบวำไมมอะไรเกดขน

หลวงปบดดำตอบวำ เจำภำพเขำมควำมทกขใจทน�ำอำหำร

เปนพษมำถวำยพระ ทำนเลยนงคยใหเขำคลำยทกขใจ ทำนยงกลำว

ตอวำ “รำงกำยเรำนมนสกแตวำเทำนน ธำต ๔ มนถกยำเมำ ยำเบอ

มนกแสดงอำกำรตำง ๆ นำนำ สวนจตใจมนไมไดถก กเลยไมเปน

อะไร เหตเพรำะกำยกบใจมนคนละเรอง รวมกนไมได”

อกครำวหนงทำนตองเขำโรงพยำบำลเพอผำตดนว หลงจำก

ผำตดเสรจ หลวงปกพดวำ “คอยยงชวแลว ไมเปนไรแลว”

แพทยและพยำบำลพำกนแปลกใจ ถำมหลวงปวำ ทำน

ไมรสกเจบเลยหรอ คนอนผำตดนอยกวำหลวงป ยงแสดงอำกำร

เจบปวดมำกกวำ หลวงปท�ำอยำงไรถงไมเจบ

หลวงปตอบวำ “รำงกำยของหลวงปกเหมอนกน ท�ำไมมนจะ

ไมเจบ แตจตใจตำงหำกทไมไดเจบปวยไปกบรำงกำยดวยเทำนน”

ควำมเจบปวยเปนเรองของกำย แตแทนทจะเหนวำกำย

ปวยหรอกำยเจบ เรำมกจะทกทกหรอส�ำคญมนหมำยวำ “กปวย”

หรอ “กเจบ” ควำมปวยจงลำมไปถงใจ หำไมกไปยดตดถอมน

กบควำมเจบปวด ใจจงปวดไปดวย หลวงปบดดำเปนผมปญญำ

ทำนเหนวำควำมเจบปวยเปนเรองธรรมดำ ใจจงไมทกขรอนไปดวย

แมจะมทกขเวทนำเกดขน กเพยงแตรเฉย ๆ ไมยดตดถอมนกบ

ทกขเวทนำนน ใจจงโปรงเบำสขสบำย

พระไพศาล วสาโล

๓๗. อำจำรยของหลวงพอพธ

หลวงพอพธ ำนโย เปนพระสปฏปนโน ทไดรบกำรยกยอง

นบถออยำงกวำงขวำง ทำนเปนศษยรนสดทำยทจดวำเปนเพชร

น�ำเอกของหลวงปเสำร กนตสโล ซงเปนพระอำจำรยใหญดำน

กรรมฐำนของภำคอสำน ทำนเปนชำวสระบรโดยก�ำเนด แตไป

ศกษำปฏบตจนเจรญงอกงำมในทำงธรรมทภำคอสำน โดยบรรพชำ

เปนสำมเณรทจงหวดอบลรำชธำน หลงจำกอปสมบทแลว ทำนได

ใชชวตสวนใหญในภำคอสำน ตอมำไดเปนเจำอำวำสวดปำสำลวน

นครรำชสมำจวบจนละสงขำรเมอพ.ศ. ๒๕๔๒ สรรวมอำยได

๗๗ ป พรรษำ ๕๗

ทำนเปนผทใฝในกำรขดเกลำตน มเรองเลำวำ เมอครง

ทำนยงเปนพระหนม วนหนงขณะททำนก�ำลงบณฑบำตอย เหน

แมกบลกชำยวยหำขวบรอใสบำตร ทำนจงเดนเขำไปหำ พอจวนถง

เดกนอยกรองขนเสยงดงวำ “มงบแมนพระดอก มงบแมนพระดอก”

(มงไมใชพระหรอก มงไมใชพระหรอก)

พอทำนไดยน กรสกไมพอใจขนมำทนท แตแลวทำนกได

คดขนมำวำ

“เออ จรงของมน เรำไมใชพระหรอก ถำเรำเปนพระ เรำ

ตองไมโกรธซ”

พอคดไดเชนนน ควำมโกรธกดบวบ ทำนเดนไปรบบำตร

ดวยอำกำรปกต

นอกจำกจะไมโกรธแลว ทำนยงถอวำเดกคนนนเปน

114

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“อำจำรย” ของทำนดวย เพรำะท�ำใหทำนไดเหนอำรมณควำมรสก

ของตนเอง อกทงยงท�ำใหทำนรวำตองฝกปฏบตตอไป

อนทจรงวนนนทำนเจอ “อำจำรย” ไล ๆ กนถงสองคน

กลำวคอ พอทำนเดนตอไปอกหนอย กมผหญงขบมอเตอรไซค

สวนมำ บงเอญเธอเสยหลก จงทงรถ แลวกระโจนเขำกอดทำน

อยำงเตมท แตแทนททำนจะโกรธหญงผนน ทำนกลบมำดทใจ

ของตนทนท จงไมมอำรมณกระเพอมไหว

สวนผหญงคนนน พอรวำถกเนอตองตวทำน กรบกรำบ

ขอโทษทำนทนท แตทำนไมถอสำ บอกเธอวำ ไมเปนไรหรอก

หลวงพอก�ำลงส�ำรวมจตของตวเองอย

ทำนบอกวำ ผ หญงคนนนกเปน “อำจำรย” ของทำน

เหมอนกน คอมำทดสอบสตของทำน

ธรรมดำของคนเรำเมอมสงไมดมำกระทบ ไมวำทำงตำ ห

จมก ลน และกำย ยอมตอบโตออกไปทำงวำจำและกำรกระท�ำ

ทนท หำไมกสงจตพงไปยงสงนนดวยควำมโกรธ แตผเปนบณฑต

ยอมหนมำดใจของตนกอนทจะสงจตออกนอก ท�ำใหไมตกเปนทำส

ของอำรมณควำมรสกทเปนอกศล กำยและวำจำจงเปนปกต ไมกอ

ควำมทกขแกตนเองหรอสรำงปญหำเพมขน

ใชแตเทำนน ผเปนบณฑตยงรจกหำประโยชนจำกทกสงท

เกดขนกบตน แมเกดเหตทไมพงประสงค กยงสำมำรถเรยนรจำก

สงนน ทกอยำงหรอทกคนจงสำมำรถเปนอำจำรยของตนได

หลวงพอพธคอแบบอยำงแหงบณฑตทสำธชนพงศกษำ

115

พระไพศาล วสาโล

๓๘. รวยกบซวย

หลวงปด พรหมปญโญ เปนพระมหำเถระทมลกศษยลกหำ

ทวประเทศ ไมจ�ำเพำะจงหวดอยธยำ อนเปนบำนเกดและทตง

ของวดสะแก อนเปนสถำนพ�ำนกของทำนเทำนน

ตอนททำนแรกบวช ทำนมไดปรำรถนำมรรคผลนพพำน

แตอยำงใด แคตองกำรเรยนรวชำคงกระพนชำตรและเวทมนตคำถำ

116

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เพอสกออกไปแกแคนโจร ทปลนบำนโยมพอโยมแมของทำน ถง

สองครงสองครำ แตตอมำทำนไดคด นกสลดสงเวชใจทปลอยให

ควำมอำฆำตพยำบำทครอบง�ำจตใจนำนนบสบป ในทสดทำนได

ตงจตอโหสกรรมแกคนเหลำนน แลวมงเจรญสมณธรรมอยำงจรงจง

ในวยฉกรรจทำนไดเดนธดงคตดตอกนเปนเวลำหลำยป

จนในทสดไดมำพ�ำนกทวดสะแก นบแตนนกไดเปนทพงทำงใจแก

ญำตโยมมำโดยตลอด ตอมำรำว ๆ พ.ศ. ๒๔๙๐ คอเมออำยได

๔๓ ป ทำนตดสนใจไมรบกจนมนตนอกวด ใครทตงใจกรำบนมสกำร

หรอฟงธรรมจำกทำน แมจะเดนทำงไกลเพยงใด กไมผดหวงเลย

เพรำะเมอมำถงวดสะแก จะเหนทำนนงรบแขกหนำกฏตงแตเชำ

จรดค�ำ แมกระทงเมอทำนชรำภำพมำกแลว มลกศษยจดท�ำปำย

ก�ำหนดเวลำรบแขกเพอถนอมสขภำพของทำน แตไมนำนทำนกให

น�ำปำยออกไป ดวยควำมเมตตำททำนมตอญำตโยมทงหลำยนนเอง

ทำนมวธสอนธรรมะแกญำตโยมอยำงแยบคำย ครำวหนง

มศษยมำกรำบทำนโดยพำเพอนซงเปนนกเลงเหลำตำมมำดวย

เมอสนทนำกบหลวงปไดพกหนง ศษยผนนไดชกชวนเพอนให

สมำทำนศลหำ พรอมกบท�ำสมำธภำวนำ นกเลงเหลำผนนแยง

ตอหนำหลวงปวำ “จะใหผมสมำทำนศลและปฏบตไดยงไง กผมยง

กนเหลำเมำยำอยนครบ”

แทนทจะคำดคนหรอคะยนคะยอเขำ หลวงปดกลบตอบวำ

“เองจะกนกกนไปซ ขำไมวำ แตใหเองปฏบตใหขำวนละ ๕ นำท

กพอ” ชำยผนนเหนวำนงสมำธแควนละ ๕ นำทไมใชเรองยำก

จงรบค�ำหลวงป

117

พระไพศาล วสาโล

นบแตวนนนเขำกนงสมำธอยำงสม�ำเสมอตำมทรบปำก

เอำไว ไมขำดแมแตวนเดยว บำงวนถงกบงดกนเหลำกบเพอน ๆ

เพรำะไดเวลำปฏบตพอด เมอไดสมผสกบควำมสงบจำกสมำธ

ภำวนำ เขำกมควำมสข จงโหยหำเหลำนอยลง จนในทสดกเลกเหลำ

ไปโดยไมรตว หลงจำกนนไมนำนเขำกละชวตทำงโลก อปสมบท

เปนพระภกษและมงมนกบกำรปฏบตธรรม

หลวงปรดวำกำรขอรองใหเขำเลกเหลำนนเปนเรองยำก

ดงนนแทนททำนจะหำมเขำกนเหลำ ทำนกลบขอใหเขำท�ำสงทงำย

กวำนนคอ นงสมำธแควนละ ๕ นำท ทำนรดวำใครทท�ำสมำธภำวนำ

ทกวนแมจะไมกนำท ไมนำนกจะเหนอำนสงสของกำรปฏบต และ

ปฏบตนำนขนเอง จนเลกเหลำไดในทสด

อกครำวหนงมชำวบำนซงมอำชพหำปลำมำนมสกำรทำน

กอนกลบทำนขอใหเขำสมำทำนศล ๕ เขำรสกล�ำบำกใจ จงกรำบ

เรยนทำนวำ “ผมไมกลำสมำทำนศล ๕ เพรำะรวำประเดยวตองไป

จบปลำ จบกง มนเปนอำชพของผมครบ”

หลวงปตอบเขำวำ “แกจะรหรอวำ แกจะตำยเมอไหร ไมแน

วำแกเดนออกไปจำกกฏขำแลว อำจถกงกดตำยเสยกลำงทำงกอน

ไปจบปลำ จบกง กได เพรำะฉะนนเมอตอนนแกยงไมไดท�ำบำป

กรรมอะไร ยงไง ๆ กใหมศลไวกอน” แลวทำนกพดตอวำ “ถงจะม

ศลขำดกยงดกวำไมมศล”

หลวงปไมไดบอกใหเขำเลกอำชพหำปลำ แตใหมศลเปน

หลกของชวต แมจะท�ำไดบำงไมไดบำงกยงดกวำไมมหลกไวเลย

ค�ำชแจงของทำนท�ำใหชำยผนนยอมสมำทำนศล ๕ ในทสด

118

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำนมวธตงหรอเตอนทแยบคำย ครำวหนงมชำยผหนงมำ

ขอเชำพระอปคตทวดเพอน�ำไปบชำ เขำใหเหตผลวำ บชำแลวจะ

ไดรวย เมอเขำมำกรำบหลวงปด ทำนกเปรยขนมำวำ “รวยกบซวย

มนใกล ๆ กนนะ”

เพอนของชำยผนนจงถำมทำนวำ “ใกลกนยงไงครบ”

“มนออกเสยงคลำยกน” ทำนตอบ

สกครทำนกขยำยควำมวำ “จะเอำรวยนะ จะหำมำยงไงกทกข

จะรกษำมนกทกข หมดไปกทกขอก กลวคนจะจจะปลน ไปคดดเถอะ

มนไมจบหรอก มแตเรองยง เอำด ดกวำ”

ถงรวยกยงทกข ควำมดหรอธรรมะตำงหำกทชวยให

พนทกขได

พระไพศาล วสาโล

๓๙. สมำธของหลวงพอชำ

บอยครงทญำตโยมมำกรำบหลวงพอชำ สภทโท เพยง

เพรำะอยำกได “ของด” เชน วตถมงคล หรอไมกอยำกฟงเรอง

อทธปำฏหำรย ชำตนชำตหนำ ฯลฯ บำงคนกหวงเพยงแคอยำกได

“บญ” ทมำกรำบทำน แตหลวงพอมกใหธรรมแกเขำไป รวมทง

ชวนเขำท�ำสมำธภำวนำดวย แตหลำยคนกไมสนใจ เหตผลหนง

ทคนมกอำงกนกคอ “ไมมเวลำ”

“แลวมเวลำหำยใจหรอเปลำละ” ทำนถำมเขำกลบไป

ถำมเวลำหำยใจกยอมตองมเวลำท�ำสมำธภำวนำเพรำะเปน

เรองเดยวกน อนทจรงกำรหำยใจนนไมใชเรองเสยเวลำเลย เพรำะ

เรำท�ำตลอดเวลำทท�ำงำนอนอยแลว ฉนใดกฉนนนสมำธภำวนำ

120

ล�ำธำรรมลำนธรรม

โดยเฉพำะกำรเจรญสต กเปนสงทเรำสำมำรถท�ำพรอมไปกบงำน

อนได ไมจ�ำเปนตองหำเวลำเฉพำะส�ำหรบกจดำนน

นนเปนเหตผลขอหนงวำ แมหลวงพอจะใหควำมส�ำคญกบ

สมำธภำวนำ แตกจวตรอยำงหนงของวดหนองปำพงกคอกำรท�ำงำน

รวมกน ไมเวนแมแตกำรใชแรงงำน ครำวหนงขณะทพระเณรทงวด

ก�ำลงขนดนขนไปใสสนำมหญำรอบโบสถ โดยมหลวงพอยนสง

งำนอย มหนมใหญกลมหนงเดนมำเหนเขำ จงมำยนดอยใกล ๆ

แตกรยำทำทำงไมคอยสภำพออนนอมเทำไรนก มคนหนงถำม

ทำนหวน ๆ วำ

“ท�ำไมทำนไมพำพระเณรนงสมำธ ชอบพำท�ำงำนอยเรอย”

“นงมำกมนขไมออกวะ” คอค�ำตอบของหลวงพอ

วยรนกลมนนรสกงนงงตอค�ำตอบของทำน แลวทำนกยก

ไมเทำชไปยงชำยหนมผนนกอนทจะพดตอวำ

“ทถกนน นงอยำงเดยวกไมใช เดนอยำงเดยวกไมใช ตอง

นงบำง ท�ำประโยชนบำง และท�ำควำมรควำมเหนใหถกตองไปทก

เวลำนำท อยำงนจงจะถก กลบไปเรยนมำใหม นยงออนอยมำก

เรองกำรปฏบตนถำไมรจรง อยำพด มนจะขำยขหนำตวเอง”

สมำธภำวนำไมไดหมำยถงกำรนงหลบตำอยคนเดยว แต

หมำยถงกำรฝกอบรมจตใหงอกงำม มสต สมำธ เมตตำ และปญญำ

เปนตน ไมวำอยทไหน ท�ำอะไร กลวนเปนโอกำสส�ำหรบกำรฝก

อบรมจตทงสน หำกไมเขำใจแกนแทของสมำธภำวนำกยอมคด

ไมตำงจำกวยรนกลมน

พระไพศาล วสาโล

๔๐. หลวงปขำวกบเดกนอย

หลวงปขำว อนำลโย เปนวปสสนำจำรยสำยหลวงปมน

ภรทตโต ทมลกศษยลกหำนบถอมำกโดยเฉพำะในภำคอสำน

ทำนเปนพระทเดดเดยวมนคงในสมำธภำวนำ จนเปนทเลองลอ

ขณะเดยวกนทำนกเปยมไปดวยเมตตำอยำงมำก

มเรองเลำวำครำวหนง แมพำเดก ๓ ขวบมำถวำยอำหำรเชำ

ใหหลวงปขำว ในฝำบำตรของหลวงปนนมเงำะซงปอกเปลอก

เรยบรอยวำงอยใกล ๆ เดกไมเคยเหนเงำะ กสนใจเพรำะมนขำว

นำกนด

หลวงปจงถำมเดกนอยวำอยำกกนหรอเปลำ ถำอยำกกน

ตองแลกกนนะ เดกตอบประสำซอวำ อยำกกน แลวถำมวำอยำก

กนตองท�ำอยำงไร

หลวงปบอกใหนงสมำธ เดกถำมวำนงสมำธท�ำอยำงไร

หลวงปจงแนะวำ ใหนงขดสมำธ ขำขวำทบขำซำย มอขวำทบ

มอซำย หลบตำ แลวภำวนำไปดวย

เดกนอยถำมตอวำภำวนำอยำงไร หลวงปขำวกบอกวำให

ภำวนำวำ “หมำกเงำะ” (ภำษำอสำนเรยกลกเงำะวำหมำกเงำะ)

เดกกท�ำตำม ทแรกเดกนงไปกเลยรมฝปำกไปดวยเพรำะ

อยำกกนมำก แตพอนงสมำธไปสกพก จตกรวมเปนหนง รสกสบำย

เพรำะวำจตไปอยทค�ำวำหมำกเงำะ ๆ เดกรสกสงบเปนอยำงยง

ไมนำนเดกกไดยนเสยงระฆง พอเปดตำขนมำปรำกฏวำ

ไมมใครอยในศำลำแลว มแตหลวงปขำวก�ำลงนงสมำธอยดวย

123

พระไพศาล วสาโล

ปรำกฏวำตอนนนเปนเวลำบำยสำมแลว เปนเวลำทพระจะตอง

ออกมำท�ำกจสวนรวม

วนนนเดกนอยนงสมำธนำนถง ๗ ชวโมง ทง ๆ ทไมเคย

นงสมำธมำกอน และไมไดสนใจสมำธดวย สนใจอยำงเดยวคอ

“หมำกเงำะ”

หลวงปขำวทรำบดวำ สมำธนนไมใชเรองของผใหญเทำนน

เดกกท�ำได เพรำะเปนศกยภำพทมอยในมนษยทกคน ใชแตเทำนน

ทำนยงทรำบดวำ อบำยทน�ำไปสสมำธนนมมำกมำยหลำยอยำง

แมแตควำมอยำกหรอ “ตณหำ” กสำมำรถจงใจใหเกดสมำธได

หำกรจกใชใหเปน ไมจ�ำเปนวำจะตองบรกรรมดวยค�ำวำ “พทโธ”

หรอ “พองหนอ ยบหนอ” เทำนน

ทกอยำงทเรำมอย ไมวำรปธรรมหรอนำมธรรม หำกใช

ใหเปน กสำมำรถกอประโยชนหรอสรำงกศลธรรมใหเกดขนได

ทงนน รวมทงกเลส แมแตควำมทกข ไมเพยงชวยใหเรำเขมแขง

หรอตงอยในควำมไมประมำทเทำนน แตหำกเรำรจกและเขำใจมน

อยำงแจมแจง กชวยใหเกดปญญำจนเปนอสระจำกควำมทกขได

124

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๔๑. ธรรมนนมอยทกหยอมหญำ

ทกวนนนอยคนจะรวำเมอ ๑๐๐ ปทแลว “พระปำ” หำได

เปนทยอมรบนบถออยำงกวำงขวำงเชนปจจบนไม ตรงกนขำม

กลบถกมองดวยสำยตำหวำดระแวง ยงพระปำสำยอสำนทเปน

ลกศษยของหลวงปมน ภรทตโตดวยแลว ผปกครองสงฆในเวลำนน

ถอวำเปนตวปญหำทตองจดกำร หรอไมกตองขบไลออกไปใหพน

จำกเขตปกครองเลยทเดยว เพรำะมองวำพระเหลำนนนอกจำกอย

อยำงไมเปนหลกแหลง ไมสงกดวดทแนนอนแลว ยงไมสนใจศกษำ

พระปรยตธรรม อนเปนนโยบำยส�ำคญของคณะสงฆขณะนน

มหน�ำซ�ำยงชกชวนพระจ�ำนวนไมนอยใหละทงปรยตธรรม หนมำ

ฝกใฝในวปสสนำกรรมฐำน ซงผปกครองสงฆจ�ำนวนไมนอยเหน

วำเปนเรองงมงำยไมเปนเหตผลตำมหลกพทธศำสนำ

125

พระไพศาล วสาโล

เหตกำรณหนงซงเปนทกลำวขำนกนในเวลำนนกคอ

กำรขบไลคณะศษยของหลวงปมนออกจำกจงหวดอบลรำชธำน

ในพ.ศ. ๒๔๖๙ ครำวนนพระอำจำรยสงห ขนตยำคโม ซงเปน

ศษยคนส�ำคญของหลวงปมนน�ำพระปำกวำ ๕๐ รปเดนธดงค

มำปกกลดในปำบำนหวตะพำน โดยมแมชและฆรำวำสนบรอยรวม

คณะมำดวย

เมอทรำบขำว เจำคณะมณฑลอบลรำชธำน ไดสงกำรให

เจำคณะอ�ำเภอและเจำหนำทจำกอ�ำเภออ�ำนำจเจรญ และมวงสำมสบ

ขบไลทำนเหลำนนออกจำกปำ ขณะเดยวกนกหำมมใหประชำชน

ใสบำตรใหคณะธดงค แตพระอำจำรยสงหปฏเสธทจะออกจำกพนท

โดยยนยนวำทำนเปนชำวอบล และไมไดกอปญหำใด ๆ เจำหนำท

อ�ำเภอตอบโตดวยกำรควบคมตวพระอำจำรยสงหและคณะ เรอง

ท�ำทำจะบำนปลำย แตในทสดกยตลงไดเมอเจำคณะจงหวดมลขต

ถงนำยอ�ำเภอใหผอนปรน หลงจำกทไดรบกำรรองขอจำกศษย

หลวงปมน

เจำคณะมณฑลอบลรำชธำนทำนน คอพระโพธวงศำจำรย

(อวน ตสโส) อยำงไรกตำมเมอทำนไดเลอนสมณศกดเปนพระ

พรหมมน ทศนคตของทำนตอพระปำกเปลยนไปอยำงสนเชง ทำน

หนมำศรทธำเลอมใสหลวงปมนและพระปำ สำเหตส�ำคญกเพรำะ

ทำนไดประจกษถงคณคำของสมำธภำวนำ

กอนหนำนนทำนลมปวยมำเปนเวลำนำน แตไดรบกำร

เยยวยำจนหำยขำดจำกพระอำจำรยฝน ซงไมเพยงใชสมนไพร หำก

ยงอำศยสมำธภำวนำในกำรรกษำดวย และยงมศรทธำปสำทะใน

126

ล�ำธำรรมลำนธรรม

กรรมฐำนมำกขน เมอไดรบค�ำแนะน�ำจำกพระอำจำรยล ธมมธโร

แหงวดอโศกำรำม ซงเปนลกศษยอกทำนหนงของหลวงป มน

อำนสงสของสมำธภำวนำนนประจกษแกทำนอยำงชดเจน จนถง

กบอทำนวำ “ตลอดชวตของเรำ เรำไมเคยนกมำกอนเลยวำ สมำธ

ภำวนำจะมประโยชน ถงเพยงน”

ในเวลำตอมำทำนไดเลอนสมณศกดเปนสมเดจพระมหำ

วรวงศ ด�ำรงต�ำแหนงสงฆนำยก ท�ำหนำทปกครองทงสงฆมณฑล

ตำมกฎหมำยคณะสงฆในเวลำนน ในชวงนเองททำนไดพบกบ

หลวงปมน หลงจำกทไดยนกตตศพทของทำนมำนำนผำนลกศษย

ของทำน เมอไดสนทนำธรรมกบหลวงปมน สมเดจ ฯ อดพศวง

ไมไดในควำมลมลกแหงธรรมของทำน ขณะเดยวกนกแปลกใจวำ

หลวงปมนเขำใจธรรมอยำงลกซงไดอยำงไร ในเมอทำนเรยนปรยต

ธรรมนอยมำก นอกจำกไมไดเปนเปรยญแลว ยงไมส�ำเรจนกธรรม

เอกดวย

ในทศนะของสมเดจ ฯ คนเรำจะเขำใจธรรมไดกตองผำน

กำรศกษำจำกต�ำรำ ตวทำนเองกไดรบกำรศกษำในทำงปรยตธรรม

สงถงระดบเปรยญโท แตกยงมควำมรทำงธรรมไมเทำหลวงปมน

ซงครงหนงถกมองวำเปน “พระจรจด”

ดวยควำมสงสยดงกลำว สมเดจ ฯ จงถำมหลวงปมนวำ

ในเมอทำนอยแตในปำ ไมมต�ำรำ จะเรยนรธรรมจนสอนพระและ

ญำตโยมไดอยำงไร หลวงปมนตอบสน ๆ วำ “ธรรมนนมอยทก

หยอมหญำส�ำหรบผมปญญำ”

127

พระไพศาล วสาโล

๔๒. ตำยเปนตำย

หลวงปเจยะ จนโท เปนศษยทหลวงปมน ภรทตโต ให

สมญำนำมวำ “ผำขรวหอทอง” เพรำะอำกปกรยำภำยนอกของทำน

ดคลำยนกเลง พดจำโผงผำง มค�ำวำ “ก-มง” เปนปกต แตจตใจ

ของทำนงดงำม เครงครดในกำรปฏบต และมปญญำเขำถงธรรม

อนลกซง

128

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำนเปนลกจนแหงเมองจนทบร ตอนเดก ๆ มนสยดอรน

และชอบเปนหวโจกของเพอน ไมกลวใคร พรอมตอยตกบผคนเมอ

เหนควำมไมถกตอง จนไดชอวำ “ไอตวแสบ” เมอทำนอำย ๒๑

ไดพบรกกบสำวขำงบำน อยำกแตงงำนดวย จงแจงควำมประสงค

กบบดำมำรดำวำ จะขอบวชหนงพรรษำ จำกนนกจะสกมำแตงงำน

ใครทร ขำวนกพดเปนเสยงเดยวกนวำ “ไอตวแสบ” บวช

ไมถงพรรษำ กตองแหกผำเหลองอยำงแนนอน แตเปนโชคดหรอ

บญวำสนำของทำนกวำได ชวงทเตรยมตวเปนนำคนน ทำนได

พระอำจำรยกงมำ จรปญโญ เปนอำจำรย วนหนงระหวำงทภำวนำ

และนงฟงพระอำจำรยกงมำแสดงธรรม ทำนเกดประสบกำรณธรรม

เปนครงแรก ท�ำใหทำนเกดปตและศรทธำในธรรม

ทำนเลำวำ “พอเรำนงภำวนำ ฟงไป ๆ จตอยกบค�ำบรกรรม

หกไดยนเสยงเทศนไป คอจตท�ำหนำทของมน หกท�ำหนำทของมน

มนเกดเปนสมำธ แตตอนนนเรำไมรวำมนเปนสมำธ มนรวมจน

กระทงวำไมมตว ไมมตน ตวตนหำยหมด แลวกปรำกฏภำพนมต

ทตวเองนมำปรำกฏหมอบลงไปฟบกบกองทรำยทเปนทรำยขำวอย

ในบรเวณวดนนอยำงชดเจน”

ประสบกำรณครงนนท�ำใหทำนมจตมงมนในกำรบวช ตงใจ

เจรญสมำธภำวนำอยำงเตมท แตพอบวชไดแคเดอนสองเดอน

ควำมเพยรกลดลง ควำมเกยจครำนเรมครอบง�ำ ตกบำยกเผลอ

เอนนอน พอทำนรตว กตงปณธำนวำระหวำงทอยในบวรพทธ

ศำสนำจะไมท�ำใหผำเหลองมวหมอง จะตงใจปฏบตธรรมใหถง

ทสด แลวทำนกอธษฐำนวำจะไมนอนกลำงวน จะภำวนำอยำง

เตมท จนจตดมด�ำในกำรปฏบต

129

พระไพศาล วสาโล

ผลกคอ เมอครบหนงพรรษำ ทำนตดสนใจไมสก ทงเรอง

แตงงำน กลบมงหนำปฏบตภำวนำเขมขนขนกวำเดมอก เปนท

ประหลำดใจของชำวบำนอยำงยง

ในพรรษำทสองนน ทำนถงกบอธษฐำนโดยมพระรตนตรย

และเทวดำเปนพยำนวำ จะถอเนสชชก คอไมเอนกำยลงนอนตลอด

ทงพรรษำ “แมวำขำพเจำไมท�ำตำมสจจะอนนน ๑. ขอใหฟำผำตำย

๒. ขอใหแผนดนสบตำย ๓. ขอใหไฟไหมตำย ๔. ขอใหน�ำทวมตำย

พทธำนภำพ ธมมำนภำพ สงฆำนภำพ ถำท�ำอยำงนนไมได... เอำ...

ใหสงนนมนเกดขนมำเลย”

พรรษำนนทงพรรษำทำนตองสกบตวเอง เกอบจะพำยแพก

หลำยครง แตทกครงทำนไดบอกกบตวเองวำ “เอำ... ตำยเปนตำย

แตจะใหสจจะทตงไวขำดไมได” ในทสดทำนกท�ำตำมทอธษฐำนได

ตลอดพรรษำ

หลวงปเจยะเลำวำ ตอนบวชพรรษำแรก ๆ ทำนกเหมอน

คนหนมทวไปทถกกเลสครอบง�ำอยบอย ๆ ท�ำใหเกยจครำนใน

กำรปฏบต แตทำนเปนคนจรง ไมยอมพำยแพตอกเลสงำย ๆ เวลำ

นกจะท�ำตำมกเลส กต�ำหนตอวำตนเองแรง ๆ เชน “มงเปนพระ

ใหเขำกรำบไหว แลวมงภำวนำนงสญำตโยมแก ๆ ไมได แลวมงจะ

มำบวชท�ำไม” หรอไมกดำตนเองวำ “กบวชมำกนขำวชำวบำนแลว

ยงพำลมำขเกยจอก”

เวลำนกไดเชนนกรสกละอำยใจตนเอง ถงกบตองตงสจจะ

อธษฐำนกบตวเองวำ “ถำมงภำวนำไมไดใหมงตำยซะ ถำมงไมม

สจจะในตน ขอใหฟำผำ แผนดนสบ น�ำทวมตำยซะ อยำมหนำ

130

ล�ำธำรรมลำนธรรม

มำอยดโลกนอกเลย” พออธษฐำนเชนน ใจจะคกคกขนมำทนท

เกดควำมแกลวกลำ พรอมภำวนำแบบสตำยถวำยชวต เดนจงกรม

ไดทงวนทงคน โดยไมตองนอน จนจตสงบนงเหมอนตวลอยหรอ

เหำะไดอยบอย ๆ จนเพอนพระดวยกนแปลกใจถงกบพดวำ “เอะ...

พระองคนนมนเดนจงกรมยงไงวะ... แผนดนนแหลกไปหมดเลย...

เกดมำจำกทองพอทองแมยงไมเคยเหนใครเดนจงกรมอยำงนเลย”

ควำมใจถงจนดเหมอนกลำบำบนของหลวงปเจยะนน แมแต

พระอำจำรยล ธมมธโร หรอทำนพอลแหงวดอโศกำรำมถง

กบออกปำกวำ “ทำนเจยะนใครไปยงกบมนไมได เดยวมนฮด ไมวำ

เทวดำ มนเอำหมด มนสหมด”

ทำนไดท�ำควำมเพยรเชนนมำตลอด จงประสบควำม

กำวหนำในกำรปฏบตธรรมอยำงรวดเรว วำกนวำ เมอทำนบวชได

๑๒ พรรษำ อำย ๓๓ ป กสำมำรถเอำชนะกเลสและอวชชำ หลดพน

จำกวฏสงสำรทยดยำวจนนบชำตภพไมถวนไดในทสด

131

พระไพศาล วสาโล

๔๓. นงได ไมหวนไหว

กอนอปสมบท หลวงพอประสทธ ถำวโร อดตเจำอำวำส

วดถ�ำยำยปรก เกำะสชง จ.ชลบร เคยเปนชำวนำชำวไร ตอมำได

ผนตวมำเปนพอคำ มรำนเลก ๆ อยท อ. บำนบง จ. ชลบร เมออำย

ได ๓๘ ป ชะตำชวตกพลกผน วนหนงเกดลแกโทสะ ขำดสตถงกบ

ฆำภรรยำตำยคำมอ เนองจำกระแวงวำเธอจำงคนมำฆำ เหตกำรณ

ครงนนท�ำใหทำนถกตดสนจ�ำคก ๑๒ ป หลงจำกพนโทษทำนได

ตดสนใจออกบวช และครองเพศบรรพชตจนวำระสดทำยของชวต

132

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ชวตของทำนเปนชวตทโลดโผน มใชแตตอนเปนฆรำวำส

เทำนน แมครองเพศสมณะแลว กยงมเหตกำรณรำย ๆ หลำยอยำง

เกดขนกบทำนอยำงทพระนอยรปจะไดรบ เชน ถกนกเลงทองถน

รงควำน ทงดำวำ และกลนแกลงตำง ๆ นำนำ เพรำะอยำกไดทดนวด

แตสงทเปลยนไปจำกเดม คอทำนมควำมสงบนงเพรำะมสตมนคง

ไมหวนไหวไปตำมสงทมำกระทบ แมบำงครงจะตองเจอสงทสรำง

ทกขเวทนำใหอยำงมำก

ทำนเลำวำครำวหนงถก “พระนกเลง” ท�ำรำยรำงกำยดวย

ไมหนำสำม กอนจะตพระรปนนถำมวำ “ทำนแนหรอ” ทำนไมอยำก

มเรองจงตอบไปวำ “ผมไมแน” ขนำดยอมถงอยำงนน พระรปนน

กยงเอำไมหนำสำมมำตทำนอยำงแรง แตทำนมสตตำมทน ทนท

ทถกไมฟำดจนแผลแตกเลอดอำบ กพจำรณำวำ เนอหนงมงสำ

เปนของเนำเปอย ตอนนนไมมควำมคดจะโตตอบกลบเลย ยนนง

ใหพระรปนนฟำดกระหน�ำ แทนทจะโกรธ ทำนกลบมองดจวรของ

ทำนทชมเลอด แลวนกในใจวำ “เออ ดเหมอนกน เอำเลอดเรำออก

จะไดลำงธรณสงฆ”

สกพกโยมทวดกมำเหน จงดงพระรปนนออกมำ แลวพำ

หลวงพอประสทธไปสงโรงพยำบำล ทำนถกเยบ ๑๐ เขม สวนพระ

รปนนถกจบสก ภำยหลงมำขอกรำบเทำทำน ทำนไมไดถอโทษ

โกรธเคองแตอยำงใด ไดแตบอกเขำไปวำ “โยม เวรยอมระงบดวย

กำรไมจองเวร อำตมำไมถอโทษหรอก แตกรรมมนยอมสนองกรรม

เปนธรรมดำนะ”

เวลำลกศษยลกหำ ไมวำพระ เณร แมช หรอญำตโยม

ทะเลำะกน ทำนกใชหลกเดยวกนนตกเตอนเพอใหหยดท�ำรำยกน

133

พระไพศาล วสาโล

ทำนเคยพดวำ “หำกขดแยงกนเมอไร ลองถำมกนดซวำ มงตอง

ตำยไหม แลวถำมตวเองวำ กตองตำยไหม ในเมอทงสองฝำยก

ตองตำยดวยกนทงค แลวทะเลำะกนท�ำไม มนไดอะไรขนมำ ค�ำพด

ทดำกนกเปนลมเปนแลงสญสลำยไปหมดแลว แมแตดำกนอย

เวลำนน มนกดบทกครำวทพดจบ”

คนสวนใหญมกมปฏกรยำตอผคนหรอสงตำง ๆ สดแท

แตวำจะมอะไรมำกระทบ หำกเขำดำมำ กดำไป เขำโกรธเรำ เรำกโกรธ

เขำกลบคน พดงำย ๆ คอ แรงมำกแรงไป โดยไมสนใจวำปฏกรยำ

ทสะทอนกลบไปนนจะกอปญหำหรอสรำงทกขแกเรำและผอน

มำกนอยเพยงใด ดงนนผคนสวนใหญจงมชวตเสมอนตกอยภำยใต

กำรครอบง�ำก�ำหนดของสงรอบตว ทง ๆ ทในควำมเปนจรงเรำ

สำมำรถเลอกไดวำเมอมอะไรมำกระทบ เรำจะตอบโตหรอนงสงบ

จะหวนไหวหรอเปนปกต จะโกรธหรอไมโกรธ รวมทงจะทกขหรอสข

เรำเลอกไดเพรำะมทงสตและปญญำ

ใชหรอไมวำนคอสงส�ำคญทท�ำใหมนษยแตกตำงจำกสตว

พระไพศาล วสาโล

๔๔. ภำวนำทใจ

เมอครงยงเปนพระหนม หลวงพอชำ สภทโท ไดใชเวลำ

หลำยปในกำรเสำะหำครบำอำจำรยผรแจงในธรรม ทำนเคยเดน

ธดงคจำกลพบรไปยงนครพนม เพอศกษำธรรมจำกหลวงปมน

ภรทตโต แมมเวลำฟงธรรมโอวำทจำกทำนเพยงแค ๓ วน แตก

บงเกดควำมอมเอบในธรรมอยำงยง มก�ำลงใจในกำรปฏบตอยำง

ไมรจกเหนดเหนอย

ในพรรษำทเกำทำนไดฝำกตวเปนศษยหลวงปกนร จนทโย

ทนครพนม หลวงปกนรเปนพระวปสสนำจำรยซงเปยมดวยภมธรรม

และมประสบกำรณกำรภำวนำตำมปำเขำอยำงโชกโชน เมอทำน

ชรำภำพไดมำเปนหลกเปนประธำน ณ วดปำหนองฮ

ในพรรษำนนพระชำท�ำควำมเพยรอยำงไมลดละ เดน

จงกรมทงวนทงคน โดยไมระยอตอแดดฝนหรออปสรรคใด ๆ จน

พนดนเปนรองลก แตมสงหนงทยงควำมสงสยแกทำนมำกกคอ

หลวงปกนรนนกลบไมคอยเดนจงกรมนงสมำธ วนหนง ๆ ทำนเหน

หลวงปเดนเพยงไมกเทยว เวลำนอกนนทำนท�ำกจอน เชน เยบผำ

ปะจวร ดทำนมงำนจปำถะท�ำทงวน

เมอเหนเชนนพระชำจงคดในใจวำ “ครบำอำจำรยจะไปถง

ไหนกน เดนจงกรมกไมเดน นงสมำธนำน ๆ กไมเคยนง คอยแต

ท�ำนนท�ำนตลอดทงวน แตเรำนปฏบตไมหยดเลย ถงขนำดนนกยง

ไมรไมเหนอะไร สวนหลวงปปฏบตแคนนจะเหนอะไร”

136

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แตหลงจำกทไดอยปฏบตกบหลวงปนำน ๆ และไดฟงธรรม

อนลมลกจำกทำน พระชำกรวำเปนควำมเขลำของทำนเองทคด

เชนนน ทำนพดถงบทเรยนททำนไดจำกประสบกำรณครงนนวำ

“เรำมนคดผด หลวงปทำนรอะไร ๆ มำกกวำเรำเสยอก

ค�ำเตอนของทำนสน ๆ และไมคอยมใหฟงบอยนก เปนสงทลมลก

แฝงไวดวยปญญำอนแยบคำย ควำมคดของครบำอำจำรยกวำงไกล

เกนปญญำเรำเปนไหน ๆ ตวแทของกำรปฏบตคอควำมพำกเพยร

ก�ำจดอำสวกเลสภำยในใจ ไมใชถอเอำกรยำอำกำรภำยนอกของ

ครบำอำจำรยเปนเกณฑ”

ทำนมำไดตระหนกชดอกครงวำ กำรปฏบตธรรมนนไมได

อยทรปแบบ แตอยทกำรวำงใจใหถกตอง ไมวำท�ำอะไร กสำมำรถ

เปนกำรภำวนำได

ครำวหนงพระชำนงปะชนจวรทขำดวน ใจนนนกถงกำร

ภำวนำอยตลอดเวลำ อยำกรบปะชนใหเสรจเรว ๆ เพอจะไดไป

ภำวนำตอ ขณะนนเองหลวงปกนรเดนผำนมำ สงเกตเหนอำกำร

ของพระหนม จงพดขนมำวำ

“ทำนชำ จะรบรอนไปท�ำไมเลำ”

“ผมอยำกใหเสรจเรว ๆ ครบหลวงป”

“เสรจแลวทำนจะท�ำอะไรละ”

“จะไปท�ำอนนนอก”

“ถำเสรจอนนนแลว ทำนจะท�ำอะไรอกละ”

“ผมกจะท�ำอยำงอนอก”

137

พระไพศาล วสาโล

“เมอท�ำอยำงอนเสรจแลว ทำนจะไปท�ำอะไรอกเลำ”

เมอเหนวำใจของพระชำไมไดอยกบงำนทก�ำลงท�ำ แตคดถง

งำนชนอน ๆ ทอยขำงหนำ และรบรอนจะท�ำใหเสรจไว ๆ ทงหมด

นกเพอไปภำวนำตอ หลวงปกนรจงเตอนพระหนมวำ

“ทำนชำ ทำนรไหม นงเยบผำผนนกภำวนำได ทำนดจตตวเอง

สวำเปนอยำงไร แลวกแกไขมน ทำนจะรบรอนไปท�ำไมเลำ ท�ำอยำงน

เสยหำยหมด ควำมอยำกมนเกดขนทวมหว ทำนยงไมรเรองของ

ตนอก”

ค�ำพดของหลวงปกนรกระตกใจของพระชำอยำงแรง ท�ำให

ทำนไดสต และเกดควำมเขำใจชดเจนวำ ไมวำอยทไหน ท�ำอะไร

กภำวนำไดทงนน ขอใหหมนดใจของตนอยำงตอเนอง จนเกดควำม

รสกตวทวพรอม นเปนบทเรยนทประทบใจทำนมำก และถอเปน

หลกปฏบตของทำนตลอดมำ

ดงนนจงไม น ำแปลกใจเลย เมอท ำนได กลำยเป น

พระวปสสนำจำรยชนผใหญ หำกฆรำวำสคนใดบอกทำนวำ ไมม

เวลำปฏบตธรรม ทำนกจะถำมกลบไปวำ “แลวมเวลำหำยใจหรอ

เปลำละ”

พระไพศาล วสาโล

๔๕. กอนมำเปนหลวงพอเทยน

หลวงพอเทยน จตตสโภ ซงไดรบกำรยกยองจำกนำยแพทย

ประเวศ วะส วำเปนปรมำจำรยแหงกำรเจรญสตนน ชอเดมของ

ทำนคอพนธ อนทผว สวน “เทยน” นนเปนชอบตรชำยของทำน

ธรรมเนยมของเชยงคำนบำนเกดของทำน นยมเรยกผใหญตำมชอ

ของลกคนหวป (หรอคนโตทยงมชวตอย) ใครตอใครจงรจกทำนใน

นำมของ “หลวงพอเทยน”

พนธ อนทผวเปนคนทใฝในกำรท�ำบญตงแตเลก เมอโตขน

ไดรบเลอกเปนผใหญบำน กเปนผน�ำชำวบำนในกำรท�ำบญเสมอมำ

นอกจำกนนควำมททำนเปนพอคำ มเรอคำขำยขนลองตำมล�ำน�ำโขง

ไปจนถงเมองลำว ประสบควำมส�ำเรจพอสมควร จงเปนทเคำรพ

นบถอของชำวบำนมำก

เมออำยรำว ๔๐ ป ไดเกดจดเปลยนในชวตทท�ำใหทำน

หนมำสนใจปฏบตกรรมฐำนอยำงจรงจง ครงนนทำนเปนเจำภำพ

ทอดกฐนทเมองลำว ในงำนมมหรสพตำง ๆ มำกมำย เชน หมอล�ำ

ภำพยนตร ทำนไดตกลงกบภรรยำวำ กำรใชจำยตำง ๆ ตลอดจน

กำรจดอำหำรเลยงแขก ยกใหเปนหนำทของภรรยำ สวนตวทำนเอง

จะรบอโบสถศลและรบแขกทำงไกล

ครนถงเวลำเชำภรรยำของทำนมำถำมวำจะตองจำยคำ

หมอล�ำเปนจ�ำนวนเทำใด ทำนรสกโกรธมำก ทำนเลำควำมรสก

ตอนนนวำ “มนหนกจนลกแทบจะไมได มนต�ำเขำในใจ” แตทำนก

ขมอำรมณไว และตอบดวยสหนำปกตวำเปนหนำทของภรรยำทำน

อยำงไรกตำมควำมโกรธนนยงคงคกรนในจตใจของทำน

140

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เมอเสรจงำนกฐน ระหวำงรบประทำนอำหำรมอเยนกบ

ภรรยำ ทำนเปรยถงเรองทเกดขนตอนเชำวำ “คนไมรจกเคำรพ

นบถอกอยำงนแหละ” ทำนกลำวซ�ำหลำยหนจนภรรยำเอะใจ เมอ

สอบถำมจนรวำสำเหตเกดจำกอะไร กพดขนวำ “เจำไมพอใจละส

.....โอ เจำตกนรกแลว แมท�ำกองกฐนกบไดบญดอกเจำ”

ค�ำพดของภรรยำกระทบใจทำนมำก ท�ำใหไดคดขนมำวำ

กำรท�ำบญใหทำนนนไมไดชวยใหทำนหำยทกขเลย ทำนจงหนมำ

สนใจกำรท�ำกรรมฐำน และตงใจวำหำกยงเอำชนะควำมทกขไมได

กจะไมเลกละกำรท�ำกรรมฐำน

นบแตนนทำนไดตดสนใจวำจะเลกท�ำมำคำขำยเพอท�ำ

กรรมฐำนอยำงเดยว แตกวำจะสะสำงกำรงำนและจดกำรเรองเงน

ทองตำง ๆ จนแลวเสรจกใชเวลำถง ๓ ป จำกนนทำนกแสวงหำ

ครบำอำจำรยเพอแนะน�ำกำรปฏบตธรรม แตกไมพบวธทจะชวย

แกทกขของทำนได จนไดทดลองปฏบตตำมแบบของทำนเอง ดวย

กำรยกมอเคลอนไหวเปนจงหวะ พรอมกบมสตร กำยตำมไป

ดวย ในยำมทใจเผลอไปคดนกเรองรำวตำง ๆ กมสตรทนอำกำร

ของใจ แลวพำใจกลบมำรกำย จนเกดควำมรสกตวอยำงตอเนอง

ทำนท�ำเชนนอยนำนจนเชำวนหนงขณะทก�ำลงนงเจรญสต

อย จ ๆ แมงปองแมลกออนตวหนงตกมำทขำของทำน แลวลกมน

กออกมำวงตำมขำของทำน พอทำนเอำไมมำแตะขำ แมงปองก

เกำะไมนนไว ระหวำงททำนเอำไมและแมงปองไปวำงไวทคนนำ

ควำมเปลยนแปลงกเกดขนทใจของทำน เกดปญญำเหนรปนำม

รสมมต เขำใจไตรลกษณ เมอถงตอนเยนกเกดควำมเปลยนแปลง

อกจนทำนรชดในอรยสจและปรมตถสภำวะ

141

พระไพศาล วสาโล

นบแตวนนนทำนกมนใจวำไดพบสงทแสวงหำมำนำน

ควำมทกขใจทเคยมดบไปอยำงสนเชง ทำนจงหยดกำรแสวงหำ

และเรมแนะน�ำญำตมตรใหรจกกำรเจรญสตดวยวธดงกลำว ในเวลำ

ตอมำกมคนมำเรยนกบทำนมำกขน แตทำนกเหนควำมจ�ำกดของ

เพศคฤหสถในกำรสอนผคน ในทสดจงไดอปสมบทเปนพระภกษ

เมอพ.ศ. ๒๕๐๓ ขณะอำย ๔๘ ป

ทำนสอนลกศษยอยำงไมเหนแกเหนดเหนอยดวยวธกำร

ทเปนแบบฉบบของทำนเอง จนมรณภำพเมอพ.ศ. ๒๕๓๑ สรรวม

อำยได ๗๗ ป

142

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๔๖. พระของชำวบำน ผน�ำของศำสนำ

ชำวอ�ำเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร หำกเปนผเฒำ

ผแกแลว นอยคนจะไมรจก “หลวงพอวดบำนกรำง” หรอพระ

เมธธรรมสำร (ไสว ธมมสำโร) อดตเจำอำวำสอ�ำเภอศรประจนต ซง

มรณภำพมำเกอบ ๔๐ ปแลว ทำนเปนทเคำรพนบถอของชำวบำน

แมจนทกวนน ไมใชเพรำะวตถมงคลหรอเครองรำงของขลง

143

พระไพศาล วสาโล

(ซงทำนท�ำอยบำงแตนอยมำก) หำกเปนเพรำะศลำจำรวตรของทำน

นนนำเลอมใส นอกจำกมควำมเทยงธรรมและมนคงในพระธรรม

วนยแลว ทำนยงมควำมเสยสละอทศตนเพอประโยชนสขของ

ชำวบำนและเพอควำมเจรญงอกงำมของพระศำสนำ

ในยคของทำนมกำรสรำงสำธำรณปกำรมำกมำย โดย

เฉพำะดำนกำรศกษำทงส�ำหรบเยำวชนและพระสงฆ แตทประทบใจ

คนไมนอยกคอปฏปทำของทำนซงมงควำมถกตองเปนทตงโดย

ไมเหนแกประโยชนสวนตน อกทงไมเกรงกลวอทธพลใด ๆ

มนำยอ�ำเภอศรประจนตคนหนงเปนคอสรำ ชอบตงวง

กนเหลำในพนทวดเปนประจ�ำ เทำนนไมพอยงรองร�ำท�ำเพลง

สงเสยงดงรบกวนผอน ทำนเหนวำเขำคงไมเลกงำย ๆ จงเขำไป

เอดวำ ในเขตวดหำมคนมำกนเหลำสงเสยงอกทก นำยอ�ำเภอ

ควรเปนตวอยำงทดแกประชำชน นบจำกวนนนนำยอ�ำเภอ

ผนนกไมกลำไปกนเหลำสงเสยงเฮฮำในเขตวดอก ทำนเลำภำย

หลงวำ ถำเตอนแลวไมฟง ทำนจะเอำเรองใหถงกรมกำรปกครอง

ครำวหนงทำนไดรบนมนตเปนกรรมกำรสรำงอนสำวรย

ชำวบำนบำงระจน มผแทนจำกกรมศลปำกรน�ำหนจ�ำลองอนสำวรย

เสนอตอทประชม มหนพระอำจำรยธรรมโชตยนอยกลำงหมวรชน

คนอน ๆ เมอประธำนถำมควำมเหน กรรมกำรทกคนกเหนดวย แต

ทำนนงอย ไมออกควำมเหนสนบสนน ประธำนจงถำมวำ “ท�ำไม

หลวงพอไมออกควำมเหนเลยครบ”

ทำนชแจงวำ “ถำใหอำตมำออกควำมเหน กจะเปนกำร

คดคำนควำมเหนชอบของทกคน” แลวทำนกอธบำยวำ ตำมพระวนย

144

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระไปดหรอไปในกระบวนทพไมได เวนแตมเหตจ�ำเปน แตกอย

ไดไมเกน ๓ วน ระหวำงทอยในกองทพตำมก�ำหนดนน ถำไปดเขำ

รบกนกด ดเขำตรวจพลกด ดเขำจดกระบวนทพกด หรอดหมเสนำ

ทจดเปนกระบวนแลวกด ตองอำบตปำจตตย จงไมควรมรป

พระอำจำรยธรรมโชตอยในหมนกรบชำวบำนบำงระจน อกทง

ตำมประวตทำนกไมไดออกไปกบกองทพ เพยงแตรบนมนต

มำอยทวดโพธเกำตน แจกผำยนต รดน�ำมนตใหเปนขวญและ

ก�ำลงใจเทำนน

ทำนจงเสนอวำอนสรณของพระอำจำรยธรรมโชตจงควร

แยกไปอยทวด จงจะถกตองตำมพระวนย และไมเสยหำยแกพระ

ศำสนำและตวพระอำจำรยธรรมโชตเองดวย กรรมกำรทกคนฟงแลว

กเหนดวยกบทำน ดวยเหตนอนสำวรยชำวบำนบำงระจนจงไมม

หนพระอำจำรยธรรมโชตอยดวย

ในดำนวตรปฏบตสวนตว ทำนกถอเครงครด อำท ไมเอำ

ของสงฆมำเปนของสวนตว มกำรแยกแยะอยำงเดดขำด แมบำงเรอง

ดเปนเรองเลกนอยในสำยตำของคนทวไป

อำจำรยผหนงเลำวำเคยบวชเรยนอยกบทำน ทำนจงเอำ

ปนโตทเปนของสงฆมำใหยมใช เมอใกลวนลำสกขำ ทำนสงวำ

พรงนพอฉนเชำเสรจ กอนลำสกขำ ใหเอำปนโตมำคน เพรำะเปน

ของสงฆ ไมใชของ ๆ ทำน

อำจำรยทำนนยงเลำอกวำ เมอลำสกขำแลว กอนออกจำกวด

ไดยมหนงสอทอยในกฏทำน ๒ เลม ทำนหยบไปดแลวบอกวำ

“ยมเอำไปอำนกแลวกน หลวงตำตองทบทวนดกอนวำเปนหนงสอ

145

พระไพศาล วสาโล

ของวดหรอของหลวงตำเอง”

ไมกชวโมงหลงจำกนน ทำนเขยนหนงสอใหลกศษยถอมำ

ใหอำจำรยทำนนวำ “หนงสอ ๒ เลมนน หลวงตำตรวจสอบดแลว

ไมใชเปนของวด เปนหนงสอของหลวงตำเอง ฉะนนไมตองเอำมำคน

หลวงตำใหเลย”

ในสวนทเปนเงนของวดนน ทำนละเอยดลออมำก ไมยอม

ใหใชจำยสรยสรำย เชน หำมเปดไฟหรอน�ำทงไว นอกจำกก�ำชบ

พระเณรแลว ทำนยงออกตรวจตรำอยเสมอ ใครไมปฏบตตำมจะ

ถกทำนด

ทำนย�ำนกหนำวำ วดอยดวยเงนทชำวบำนถวำย ชำวบำน

ท�ำงำนเหนอยยำก พระจะเอำเงนชำวบำนมำใชฟมเฟอยไมได แต

จะตองประหยดยงกวำชำวบำน ไมควรมควำมเปนอยฟงเฟอหรหรำ

กวำชำวบำน

ดวยปฏปทำดงกลำว ทำนจงเปนทศรทธำของชำวบำน และ

สำมำรถชกชวนชำวบำนมำรวมแรงรวมใจพฒนำชมชนครงแลว

ครงเลำจนเจรญกำวหนำ ดงปรำกฏใหเหนกระทงทกวนน

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๔๗. สนกปวย

หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ เปนศษยร นแรก ๆ ของ

หลวงพอเทยน จตตสโภ ทำนมอธยำศยตำงจำกเพอนสหธรรมกใน

สำยเดยวกนตรงททำนชอบอยปำ จงไดมำชวยบกเบกวดปำสคะโต

บนภแลนคำหลงจำกบวชไดไมกพรรษำ และเปนหลกของทนน

ตงแตพ.ศ. ๒๕๑๙ จนกลำยเปนสถำนปฏบตธรรมทส�ำคญแหงหนง

ของจงหวดชยภม

147

พระไพศาล วสาโล

หลวงพอค�ำเขยนมกสอนลกศษยใหหมนมสตรกำยรใจ

โดยใหหลกวำ “เหน อยำเขำไปเปน” นนคอมอะไรกสกแตวำร

ไมยดตดถอมนหรอมปฏกรยำตอมน ไมวำชอบหรอชง เหมอนกบ

ทหลวงพอเทยนสอนวำ “รซอ ๆ ” หรอรเฉย ๆ

เมอพ.ศ. ๒๕๔๙ ทำนปวยหนกดวยโรคมะเรงตอมน�ำเหลอง

ถงกบตองเขำรกษำตวในหองไอซย โรงพยำบำลจฬำลงกรณ

กอนมะเรงไมเพยงท�ำใหคอบวมเกอบเทำหนำ หำกยงบบหลอดลม

จนหำยใจไมสะดวก แตทำนกไมมอำกำรกระสบกระสำย ทำนวำ

“หำยใจแบบแหลมลมเอำ”

ญำตโยมหลำยคนตกใจเมอรวำทำนเปนมะเรงและอย

ในระยะลกลำม บำงคนถงกบเกำะกระจกรองไหหนำหองไอซย

จนทำนตองเขยนจดหมำยมำปลอบใจคนเหลำนนวำ ทำนสบำยด

ไมตองเปนหวง

ผลกำรตรวจตอมำพบวำทำนมกอนเนอในตบออนดวย

เมอหมอกดทองของทำน พระอปฏฐำกเลำวำ เปนครงแรกทเหน

หลวงพอแสดงอำกำรเจบ หมอถำมทำนวำเจบกเปอรเซนตทำน

ตอบวำ “เกนรอย” พยำบำลแปลกใจถำมวำแลวท�ำไมไมรอง ทำน

ตอบวำ “ปวดแลวจะรองอกท�ำไมใหขำดทน” แลวทำนกพดตอวำ

“มนเปนเพยงอำกำรเอำไวด ไมไดเอำไวเปน”

ในชวงทหลวงพอค�ำเขยนรกษำตวทโรงพยำบำลนน

ทกขเวทนำรบกวนทำนตลอดเวลำ ไมเวนแมแตตอนรกษำดวย

เคมบ�ำบดและกำรฉำยแสง แตทำนไมมอำกำรทกขรอน ทำนพด

ในเวลำตอมำวำ “กำรปวดนมนกไมไดลงโทษเรำ ไมเทำไหรหรอก

148

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แตเรำเปนผปวด นมนลงโทษเรำ กเหนมนปวด ไปลงโทษอะไรมน

(ท�ำไม) เหมอนเรำนอนไมหลบกไมมปญหำ กนไมไดกไมมปญหำ

แตเรำไปคดวำเรำนอนไมหลบ ตวนอนตรำย เรำคดวำเรำกนไมได

นกอนตรำย”

แลวทำนขมวดวำ “ตวคดตำงหำกทท�ำใหเรำเปนภพ เปนชำต

ตองอยกบควำมเกด ควำมแก ควำมเจบ ควำมตำย ถำเรำไมไปอย

กบมนกไมมอะไร ท�ำอะไรไมได”

ทำนเลำวำตอนนอนปวยอยโรงพยำบำลนน “มนแสนสบำย

หนอ” เพรำะมคนท�ำใหทกอยำง ทำนยงพดอกวำ ตอนนน “ไมตอง

ท�ำอะไรหรอก เหนไตรลกษณอยำงเดยวพอแลว มนโชวใหเรำเอง”

เปนเวลำ ๘ เดอน ททำนไดรบกำรรกษำอยำงเขมขน

เขำ ๆ ออก ๆ โรงพยำบำลหลำยครง สนป ๒๕๔๙ กำรรกษำกยต

ทำนพดถงควำมรสกในชวงนนวำ “ไมทกขเลย ควำมเจบปวดแทนท

เปนเรองทกข เอำ...เปนเรองสนก”

แลวทำนกสรปวำ “สนกปวยเกอบป”

149

พระไพศาล วสาโล

๔๘. ขนเขำทเบำบำง

ในสำยตำของคนทวไป ทำนอำจำรยพทธทำสเปนพระทด

นำเกรงขำม จนไมคอยมใครกลำโตเถยงหรอถำมทำนตรง ๆ แต

ในควำมเปนจรงแลวทำนชอบเวลำมคนมำซกถำมหรอโตแยงทำน

หำกมเหตผล ทำนกรบฟง แมกรยำอำกำรของผถำมจะดไมสภำพ

ทำนกไมโกรธ กลบนงสงบ และตอบเปนปกตเพอประโยชนของผฟง

เทพศร สขโสภำ นกเขยนและศลปนชอดง เลำวำครำวหนง

ไดถำมทำนวำ

“อำจำรยครบ อำจำรยสอนเรองจตวำงมำนำน ทำนไมโกรธ

ไมเกลยดใคร ผมกเชอ แตเคยนกพอใจไหม”

150

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“ถำเผลอกม” ทำนตอบเรยบ ๆ

“แลวทำนเผลอบอยหรอเปลำ” เทพศรถำมพลำงชหนำทำน

แตทำนกลบไมวำอะไร ทำนพดน�ำเสยงปกตวำ “ของอยำงนปฏบต

มำกเทำไร โอกำสเผลอกมนอยลงเทำนน”

ทำนมควำมปกตแมกระทงเวลำไดฟงปญหำตำง ๆ ทชวน

ใหหดหหรอโกรธแคน

เทพศรเลำวำครำวหนงไดเลำใหพระทสวนโมกขฟงถงกำร

ท�ำลำยโบรำณสถำน โดยเฉพำะเจดยเกำ ๆ มกำรเอำรถแทรคเตอร

ท�ำลำยพระเจดยเพอหำกรพระ หลำยคนไดฟงกไมพอใจ แมแตพระ

กรสกโกรธเคองโจรเหลำนน แตทำนอำจำรยพทธทำสฟงเปนปกต

รำวกบไมไดยนเรองเลำ จนในทสดเทพศรซงเปนนกเลำนทำนตวยง

กคอย ๆ ลดเสยงลง แลวเลกเลำไปกลำงคนเลย เมอเหนทำนไมม

อำรมณรวม มองดเหมอนวำทำนไมสนใจเรองเหลำน หรอไมเหน

คณคำของโบรำณสถำน แตทจรงนำจะเปนเพรำะทำนเหนวำมน

เปนธรรมดำโลก ไมมประโยชนอะไรทจะโกรธเคองพฤตกรรมของ

คนเหลำน

ควำมซอตรงกบตวเอง กลำทจะยอมรบควำมผดพลำดหรอ

ขอจ�ำกดของตนเองเปนคณลกษณะประกำรหนงของทำนอำจำรย

พทธทำสทประทบใจผใกลชด โกวท เขมำนนทะซงเคยบวชกบทำน

นำนนบสบปเลำวำ

“วนหนงพวกเรำพระเณร ก�ำลงกวนปนกนอย ทำนอำจำรย

เดนมำพดวำ ‘พวกคณโงอยได คณไปกวนท�ำไมใหเสยเวลำ ท�ำไม

ไมเอำปน เอำทรำย เอำหน เอำน�ำเทรวมในถงน�ำมนปดฝำ แลว

151

พระไพศาล วสาโล

กกลงมนไปในสนำมหญำ’ ทกคนกสวำงไสว พดวำ เออจรง ๆ

แลวทกคนกปฏบตตำม กลงกนไปกลงกนมำจนเหงอตก พอเปดฝำ

หนอย หน ทรำยอย ทรำย ปนอย ปน พวกเรำกชกมอำรมณ

ทงเหนอยทงผดหวง อำจำรยเหนเขำทำนกหวเรำะ บอกวำ ‘ผมจะ

ไปรอะไร ผมไมเคยท�ำ’”

นอกจำกไมสรำงภำพใหตนเองดดแลว ทำนยงชอบลอ

ตวเอง ดงมกเรยกตวเองวำเปน สนขปำกรำย หรอกลำวหำวำตวเอง

ชอบใชค�ำวำโสกโดก กลำวไดวำทำนไมยอมพะนอหรอปรนเปรอ

อตตำตนเองเลย สมกบทเนำวรตน พงษไพบลย ประพนธไววำ

“พทธทำส” นำมทำนปำนขนเขำ

ทวำเบำสบำยอยำงวำงน�ำหนก

และตวตนของทำนนนใหญนก

ใหญดวยหลกใหสละละตวตน

พระไพศาล วสาโล

๔๙. เคลดลบของสมเดจพระวนรต

พดถงสมเดจพระวนรต วดมหำธำต คนเฒำคนแกทใกลชด

วดสกหนอย มกจะนกถงสมเดจพระวนรต (เฮง เขมจำร) ซงเปน

ผสนองงำนคนส�ำคญฝำยมหำนกำย ของสมเดจพระมหำสมณเจำ

กรมพระยำวชรญำณวโรรส แตทจรงยงมสมเดจพระวนรตอก

องคหนง ซงสมเดจเฮงถอเปนอำจำรย นนคอสมเดจพระวนรต

(ฑต อทโย)

เมอสมเดจฑตลวงสวยชรำ ทำนไดมอบอ�ำนำจกำรบรหำร

และกำรศกษำของวดใหอยในมอของสมเดจเฮง (ซงตอนนนเปน

พระเทพเมธ) หมด แมอำยถง ๘๐ ป ทำนกไมหลง มอำจำระงดงำม

เปนทเคำรพนบถอของพระเณรในวด

ครำวหนงมพระหนมขนไปกรำบเรยนถำมทำนวำ ทำนท�ำ

อยำงไรจงมศลำจำรวตรและสตสมปชญญะบรบรณแมอำยปนน

แลว แทนททำนจะตอบ กลบเปรยขนมำวำ “หมนเวลำพระตระฆง

หมำหอนกนแปลกเหลอเกน มหำสงครำมในยโรป (สงครำมโลก

ครงทหนง) จะเปนอยำงไรกไมร สมเดจพระมหำสมณเจำประชวร

จะหำยหรอไม กไมรได ถำพระองคทำนเปนอะไรไป กำรพระศำสนำ

จะกระทบกระเทอนเพยงใด กเหลอทจะเดำได”

พระหนมไดฟงกนกวำทำนจะเรมหลงเสยแลวกระมง เพรำะ

ททำนพดมำนนไมเกยวของกบค�ำถำมทตรงไหน

แตสกพก ทำนกหนมำแลวพดวำ “ทเธอถำมฉนวำมกจวตร

อนใด ทชวยค�ำจนใจ ใหประพฤตพรหมจรรยมำไดจนทกวนนนน

154

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ฉนจะบอกให วำฉนถอหลกอย ๓ สตร ทองขนใจอยเสมอ ถำอย

คนเดยวแลว เปนตองทองเอำไว ทองถอยหนำถอยหลงไดโดยตลอด

ถำมแขกกหยดไว มกจอนตองท�ำกท�ำ เชน อำนหนงสอพมพ

เซนหนงสอ ตอบปญหำ เมอหมดกจแลว ทองคำงไวทไหน กทองตอ

ไปจำกนน โดยร�ำลกนกตำมขอควำมนนไปตลอดเวลำ”

สตรทงสำมไดแก

๑) พระภกขปำฏโมกข ทำนขยำยควำมวำ ทำนทองพระ

ปำฏโมกขเปนนจ เพอตรวจตรำดวำไดลวงสกขำบทขอใดบำง เมอ

รวำผดพลำด กทรงจ�ำไว แลวน�ำไปปลงอำบต ถำไมถอตำมพระ

ปำฏโมกขอยำงเครงครด กเปนพระอลชช อยในพรหมจรรยไมได

ถงอยไป กเปนคนลวงโลก

๒) มลกจจำยน หรอต�ำรำภำษำบำล ทำนอธบำยวำ ทำน

เรยนภำษำบำลแบบเกำ อำศยคมภรนเปนแมบท ทรพระไตรปฎก

แตกฉำนกอำศยคมภรน ทำนวำทำนตองทองสตรและแมบทแหง

ภำษำบำลใหคลองแคลว หำกมพระรนใหมมำถำม แลวทำนตอบเขำ

ไมได เขำกจะหำวำทำนหลงแลว หรอควำมรสเขำไมไดแลว ถำเขำ

เกดควำมคดเชนน จะเปนบำปแกเขำ เพรำะกำรไมเคำรพผใหญ

๓) มหำสตปฏฐำนสตร พระพทธเจำตรสวำ สตปฏฐำนเปน

ทำงเอกทจะชวยใหเรำพนจำกวฏสงสำร ททำนมำบวชกเพอท�ำตน

ใหพนทกข ดงนนจงทองพระสตรนเปนประจ�ำ พรอมกบพจำรณำ

กำย เวทนำ จต ธรรม อยเปนประจ�ำ ทำนขยำยควำมวำ ถงแม

จะไมไดเปนพระอรยบคคล แตทำนกเพยรพยำยำมตำมนนอยตลอด

เวลำ

155

พระไพศาล วสาโล

“ยศถำบรรดำศกด อครฐำน เพยงชวยใหฉนบรหำรงำน

พระศำสนำ เพอประโยชนและควำมสขของมหำชนเทำนน แตฉน

กไมลมทจะท�ำหนำทอนเครำะหตวเองดวยเชนกน”

ทำนกลำวกบพระหนมวำ วตรปฏบตดงกลำวทำนท�ำ

เปนประจ�ำ สม�ำเสมอ จนบดนจงยงไมหลงใหล โลกธรรมไมอำจ

กล�ำกรำยได ทผำนมำยงไมเคยบอกใครเรองน แตเมอถกถำม

จงบอกใหร

เคลดลบดงกลำวประทบแนนในใจของพระหนมรปนน

กำลเวลำลวงเลยมำหลำยสบปจนพระหนมไดกลำยเปนชำยชรำกลบ

ไปครองเพศฆรำวำสทอทยธำนบำนเกด เรองรำวดงกลำวคงจะหำย

ไปพรอมกบชวตของชำยชรำผนน หำกมใชเปนเพรำะมชำยหนมคน

หนงมำสนทนำพดคยดวย ชำยหนมผนรเรองวดวำอำรำมด เมอคย

กนถงสมเดจเฮงและสมเดจฑต ชำยชรำจงเลำเรองนใหฟง

กำรสนทนำครงนนเกดขนเมอพ.ศ. ๒๕๐๗ เวลำผำนไป

๑๔ ป เรองนจงไดถกถำยทอดเปนขอเขยนโดยชำยหนมผนน ซง

ไดกลำยเปนนกเขยนชนน�ำ มนำมปำกกวำ ส. ศวรกษ

ทกวนนคงแทบไมมใครรจกขอเขยนชนนนแลว เพอไมให

เรองนสญหำยไปจงขอน�ำมำเลำซ�ำอกครง

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๕๐. ทนมดจรงหนอ

กอนหลวงพอโตจะไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระพฒำจำรย

นน ทำนมสมณศกดเปนพระเทพกว เมอถงปลำยสมยรชกำล

พระจอมเกลำเจำอยหว ทำนจงไดรบเลอนสมณศกดเปนชนสมเดจ

ตอนนนทำนชรำภำพมำกแลว คออำย ๗๘ ป

สำมปหลงจำกนนพระจอมเกลำเจ ำอย หวกสวรรคต

พระรำชโอรสขนครองรำชย เปนพระจลจอมเกลำเจำอยหว ตอนนน

พระองคยงมพระชนมำยเพยง ๑๕ ปเทำนน ฐำนะยงงอนแงนมำก

157

พระไพศาล วสาโล

เพรำะขนนำงและพระบรมวงศำนวงศลวนอยในอ�ำนำจของสมเดจ

เจำพระยำบรมมหำศรสรยวงศ (ชวง บนนำค) ซงเปนผส�ำเรจ

รำชกำร

เวลำนนเปนทหวนเกรงกนมำกจนมเสยงร�ำลอวำจะมกำร

กอกบฏเพอยดอ�ำนำจจำกพระยพรำช เมอหลวงพอโตทรำบเรอง

ดงกลำว วนหนงจงถอไตพรอมตำลปตรไปทจวนสมเดจเจำพระยำ ฯ

ตอนกลำงวนแสก ๆ แลวเดนรอบบำน

สมเดจเจำพระยำ ฯ เหนเชนนนจงถำมหำสำเหต

หลวงพอโตตอบวำ “อำตมภำพไดยนวำทกวนนแผนดน

มดมวนก ดวยมคนคดรำยจะเอำแผนดน ไมทรำบเทจจรงจะเปน

ประกำรใด ถำแมเปนควำมจรงแลวไซร อำตมภำพกใครจะขอ

บณฑบำตเขำเสยสกครงหนงเถด”

สมเดจเจำพระยำ ฯ จงตอบวำ

“โยมไมสมดดอกเจำคณ โยมนมใจแนนแฟนในพระพทธ

ศำสนำ แนนอนมนคงเสมอ อนงโยมทะนบ�ำรงแผนดนโดยเทยงธรรม

และตงใจประคบประคองสนองพระเดชพระคณโดยตรงโดยสจรต

เปนทตงตรงอยเปนนตย ขอเจำคณอยำปรวตกใหยงกวำเหต

นมนตกลบได”

สมเดจเจำพระยำ ฯ ไดรกษำค�ำพด มไดกอเหตเภทภยตอ

ยวกษตรย จนทวงคตในพ.ศ. ๒๔๒๕ สวนหลวงพอโตนนไดมรณภำพ

๑๐ ปกอนหนำนนแลวคอพ.ศ. ๒๔๑๕ รวมสรอำย ๘๔ ป

พระไพศาล วสาโล

๕๑. ปรำชญผสนโดษ

สมเดจพระพทธโฆษำจำรย (ป.อ. ปยตโต) เปนพระ

มหำเถระทไดรบกำรยกยองวำเปนปรำชญทส�ำคญทสดของ

พทธศำสนำไทยในปจจบน วำจ�ำเพำะสมณศกดของทำนกจดวำ

สงมำก คอเปนพระรำชำคณะชนสมเดจ แตทำนมควำมเปนอย

อยำงสมถะมำก พงพอใจในกำรอยอยำงเรยบงำย และเสมอตน

เสมอปลำยในเรองนมำโดยตลอด ตงแตเปนพระชนผ น อย

จวบจนถงปจจบน

เมอครงททำนยงเปนเจำอำวำสวดพระพเรนทร แมไดรบ

สมณศกดเปนพระรำชวรมน และเปนทรจกอยำงกวำงขวำง โดย

เฉพำะเมอหนงสอพทธธรรม ฉบบขยำยควำม ไดตพมพเผยแพร

แตชวตควำมเปนอยของทำนแทบไมไดแตกตำงไปจำกตอนเปน

พระหนมเมอ ๒๐ ปกอนหนำนนเลย กฏของทำนมหนงสอกบ

อปกรณทใชเขยนหนงสอเปนหลก ดโลงและเปนระเบยบ

ครำวหนงมญำตโยมขออนญำตตดเครองปรบอำกำศให

ทำน เนองจำกรอบวดเปนยำนชมชน มมลภำวะมำก มหน�ำซ�ำขำง

วดยงเปนรำนท�ำทอง กลนน�ำประสำนทองโชยมำทกฏของทำน

ทกวน ท�ำใหทำนมอำกำรภมแพ หอบ เหนอย แตทำนกปฏเสธไป

ทกครง แตญำตโยมกไมละควำมพยำยำม ในทสดกสำมำรถพำ

ชำงมำตดเครองปรบอำกำศใหทำนจนได แตทำนกไดใชนอยมำก

เพรำะไมนำนกยำยออกไป เมอทำนไปยงวดญำณเวศกวน ทำนก

ยงไมยอมตดเครองปรบอำกำศเชนเดม คงใชแตพดลมชวยระบำย

ควำมรอน เหมอนเมอครงอยวดพระพเรนทร

160

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำนเปนพระเถระทไมสะสม ทง ๆ ทไดรบอตเรกลำภใน

โอกำสตำง ๆ เปนประจ�ำ โดยเฉพำะเวลำมญำตโยมมำจดงำนท�ำบญ

ถวำยทำน เนองในวนคลำยวนเกดบำง ในวนส�ำคญทำงศำสนำบำง

หรอแสดงมทตำจตทไดรบพระรำชทำนเลอนสมณศกดบำง ของท

น�ำมำถวำยนนเปนสงของเครองใชมำกมำย แตเมอเสรจงำนแลว

ทำนจะเกบแตเฉพำะหนงสอไว สวนของอน ๆ ทำนจะแจกตอใหแก

พระเณรในวด

ของถวำยบำงอยำงบรรจใสกลองสวยงำม บำงกลองกหอ

เปนของขวญ ทำนกไมเปดดดวยซ�ำวำขำงในเปนอะไร วธกำร

แจกของทำนกคอตดหมำยเลขทกลองเหลำนน แลวท�ำสลำกใหพระ

เณรแตละรปมำจบ ใครไดสลำกตรงกบของกลองใด กรบของกลอง

นนไป วำกนวำกำรแจกแบบนสำมเณรในวดชอบมำก เพรำะอำจ

ไดของใชด ๆ ซงตำมปกตไมมโอกำสไดรบ

นอกจำกของขวญ คำลขสทธหรอคำตอบแทนจำกงำนเขยน

ทำนกไมเคยรบ หำกแตบรจำคใหแกสถำบน มลนธ หรอสำธำรณกศล

ตำง ๆ ทงนเพรำะทำนถอวำงำนเขยนเหลำนนเปนกำรบ�ำเพญ

ธรรมทำน อนเปนหนำทอยำงหนงของบรรพชต งำนบรรยำยก

เชนกน ไมวำทไหน เมอเจำภำพถวำยซองปจจยแกทำน ทำนก

จะมอบคนเพอเปนทนด�ำเนนงำนขององคกรเหลำนนตอไป โดยไม

เคยเปดดเลยวำในซองนนมเงนเทำไร หำกมผมำถวำยปจจยให

แกทำนทวด ทำนกจะมอบใหเปนสมบตของสงฆ ไมเกบไวแมแต

บำทเดยว

161

พระไพศาล วสาโล

๕๒. รวยบญญำบำรม

หลวงพอปำน โสนนโท แหงวดบำงนมโค เปนทรจกกน

ดในฐำนะพระเกจอำจำรยชอดงแหงอยธยำ ลกศษยของทำน

หลำยรปเปนพระทมชอเสยงมำก อำท หลวงปบดดำ ถำวโร และ

พระรำชพรหมยำน (หลวงพอฤำษลงด�ำ)

ทำนเปนคนสมยรชกำลท ๕ ถอก�ำเนดเมอพ.ศ. ๒๔๑๘

ทำนมใจใฝในเพศพรหมจรรยตงแตยงเดก เมออำยครบบวชได

อปสมบท ณ วดบำงนมโค ทำนเปนผใฝในกำรศกษำมำก จงได

เดนทำงไปตำมส�ำนกตำง ๆ เพอเลำเรยน สมยนนนอกจำกพระ

ปรยตธรรมแลว วชำคำถำอำคมกถอกนวำเปนอกวชำหนงท

พระควรเรยนร ทำนจงไดศกษำกบหลวงพอสนซงไดชอวำแกกลำ

ทำงคำถำอำคมและรกษำโรคภยไขเจบ

162

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ค�ำสอนขอหนงททำนไดรบจำกหลวงพอสนกคอ อยำ

หวนไหวในโลกธรรม อยำอยำกรวย อยำอยำกมยศถำบรรดำศกด

เพรำะสงเหลำนไมเทยง หำกสญเสยทรพยและยศกจะเปนทกข

พระนนถำรวยกไมใชพระ พระตองรวยดวยบญญำบำรม

หลวงพอสนไดประสทธประสำทวชำควำมรแกทำน ทงคำถำ

อำคม วชำแพทยแผนโบรำณ และวปสสนำกรรมฐำนจนหมดสน

ทกกระบวน แตทำนกยงคงแสวงหำครบำอำจำรยตอไป เพรำะทรำบ

ดวำวชำหนงทยงขำดไปคอวชำปรยตธรรม

ทำนจงเดนทำงไปเรยนกบพระอำจำรยจนแหงวดเจำเจด

ตำมค�ำแนะน�ำของหลวงพอส น ชำวบำนแถวนนพดร�ำลอวำ

พระอำจำรยจนเปนคนโมโหรำยมำก เวลำโมโหแลวยงไมอย ปำก

วำมอถง จนลกศษยหวำดกลวมำก พระอำจำรยจนเองกรตว และ

กลววำตนจะไปท�ำรำยลกศษยเวลำสอนหนงสอ ทำนจงสงใหสรำง

กรงใหญขนส�ำหรบขงตวทำนเองเวลำสอนหนงสอ แลวใหลกศษย

คนหนงเกบกญแจไว

เวลำสอนหนงสอลกศษยคนใดไมตงใจเรยนหรอตอบ

ค�ำถำมไมถกตอง ทำนจะโมโหจนคมไมอย ถงกบเอำมอจบลกกรง

เหลกเขยำจนลกศษยขวญหนดฝอ แตพอทำนคลำยโทสะลงแลว

ทำนกกลำยเปน พระอำจำรยจนรปเดม

หลวงพอปำนเปนผใฝเรยน มควำมเพยรเปนทตง พระ

อำจำรยจนถำมอะไร ทำนกตอบไดถกตอง จงเปนทพอใจแกพระ

อำจำรยมำก ไมนำนพระอำจำรยจนกสนควำมรทจะสอนให ทำน

จงเขำมำเรยนตอทกรงเทพ ฯ กบพระอำจำรยเจน วดสระเกศ

163

พระไพศาล วสาโล

ระหวำงอยทวดสระเกศนน ทำนเลำวำอตคดมำก บณฑบำต

บำงครงกไมพอฉน ไดแตขำวเปลำ ๆ หำไมกเดดยอดกระถนมำ

จมน�ำปลำ น�ำพรก ฉนแทบทกวน กจนมนตกแทบไมม เปนเชนน

อยหลำยป ปสดทำยกอนททำนจะกลบวดบำงนมโค ทำนเลำวำ

คนหนงเทวดำมำหำทำนถงกฏเพอบอกหวย บอกเสรจกเขยนใหด

แลวย�ำวำจ�ำไดไหม ทำนกตอบวำจ�ำได แทนทจะดใจ ทำนกลบ

ครนคดจนนอนไมหลบ

รงเชำทำนตดสนใจไมแทงหวย เพรำะเหนวำไมใชกจของ

สงฆ ทำนระลกถงค�ำของหลวงพอสนทวำ “ถำรวยกไมใชพระ

พระตองรวยดวยบญญำบำรม” ปรำกฏวำวนนนหวยออกตรงตำม

ทเทวดำบอก หำกทำนแทงหวยตำมทเทวดำบอก กจะไดลำภกอน

ใหญ แมโชคลำภหลดลอยไปตอหนำ แตทำนกหำเสยใจไม กลบ

รสกสบำยใจดวยซ�ำทใจไมหวนไหวตอลำภ

หลวงพอปำนไดเรยนร หลำยวชำ รวมทงคำถำอำคม

สำมำรถสะเดำะกญแจใหหลดไดอยำงงำยดำย แตวชำเหลำนน

เทยบไมไดกบวชำสะเดำะกเลสใหหลดจำกใจ วชำนท�ำใหชวต

สงบเยนและเปนอสระ ไมเบยดเบยนทงตนและผอน ขณะทพระ

อำจำรยจนตองมกรงเหลกไวควบคมตนทง ๆ ทมควำมรมำกมำย

แตหลวงพอปำนเพยงแตมสตรกษำใจ และมปญญำเหนโทษของ

โลกธรรม กสำมำรถปองกนใจไมใหทกขครอบง�ำได แมทกขนน

จะมำในครำบของสขหรอโชคลำภกตำม วชำนท�ำใหทำนรวยอยำง

แทจรง คอรวยดวยบญญำบำรม

พระไพศาล วสาโล

๕๓. ใจหนอใจ

ในป ๒๕๒๐ หลวงพอชำ สภทโท แหงวดหนองปำพง ได

รบนมนตใหไปแสดงธรรมทประเทศองกฤษ นบเปนครงแรกททำน

เดนทำงไปตำงประเทศดวยเครองบน ครำวนนมเหตกำรณระทก

ขวญเกดขน เนองจำกขณะทเครองก�ำลงรอนลง ไดเกดอบตเหต

ยำงเสนหนงระเบดกลำงอำกำศ กปตนจงประกำศใหผโดยสำร

รดเขมขดอยกบท พรอมทงถอดรองเทำและแวนตำ แมกระทง

ฟนปลอมกตองถอดออก เมอทกคนท�ำตำมเสรจกนงเงยบกรบทง

เครองบน ดวยกงวลวำวำระสดทำยใกลจะมำถงแลวหรอน

หลวงพอชำไดพดถงควำมรสกนกคดตอนนน “เปนครงแรก

ทเรำไดเดนทำงมำเมองนอกเพอสรำงประโยชนแกศำสนำ จะเปนผ

มบญอยำงนเทยวหรอ เมอระลกไดเชนนนแลวกตงสตยอธษฐำน

มอบชวตใหพระพทธ พระธรรม พระสงฆ แลวกก�ำหนดจตรวมลง

ในสถำนทควรอนหนง แลวกไดรบควำมสงบเยอกเยนดคลำยกบ

ไมมอะไรเกดขน พกในทตรงนน”

สกพกเครองบนกลดระดบและถงพนดนโดยสวสดภำพ

พอรวำปลอดภยผโดยสำรกปรบมอดงลนดวยควำมดใจ หลวงพอชำ

เหนพฤตกรรมของคนเหลำนนแลวร สกแปลก ดงทำนตงขอ

สงเกตวำ

“ขณะเมอเครองบนเกดอบตเหต ตำงคนกรองเรยกวำ

หลวงพอชวยปกปองค มครองพวกเรำทกคนดวย แตเมอพน

อนตรำยแลวเดนลงจำกเครองบน เหนประนมมอไหวพระเพยง

คนเดยวเทำนน นอกนนไหวแอรโฮสเตสทงหมด”

166

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เวลำมภยคกคำม คนเรำอดไมไดทจะนกถงสงศกดสทธ

พรอมท�ำทกอยำงเพอใหรอดตำย แตเมอพนภยแลว กมกลมไปวำ

ไดสญญำหรอวงวอนอะไรไว จะวำไปมใชแตอนตรำยถงตำยเทำนน

แมกระทงเวลำมควำมทกขใจ กนกถงพระธรรม แตพอควำมทกข

หำยไป ใจกเปลยน

หลวงพอชำเลำวำทวดหนองปำพง มกมโยมผหญงมำขอ

บวชชคนละหลำยเดอน บำงกวำจะขออยวดตลอดชวต เพรำะเบอ

โลกเหลอเกน สวนใหญเปนเพรำะมเรองทะเลำะกบสำม กบคน

เหลำนหลวงพอมกจะแนะวำ ใหมำทดลองอยสกพกกอน แลวคอย

ตดสนใจ อยำเพงปกใจวำจะอยนำน ๆ แตหลำยคนกยนยนวำจะ

ขอบวชไปจนตำย ไมมวนกลบบำนแนนอน แตหลงจำกอยไดไม

กวน พอสำมมำงอนงอ กหอบผำหอบผอนกลบบำนทนท บำงคน

อยไดแคไมกเดอน เกดคดถงลกและสำมขนมำ กทงวดกลบไปอย

กบครอบครวตำมเดม

หลวงพอชำจงมกเตอนคนเหลำนเสมอวำ “อยำไปเชอนะ

จตของเรำนะ”

พระไพศาล วสาโล

๕๔. น�ำมนตของหลวงพอเทยน

ในชวง ๗ ปสดทำยของหลวงพอเทยน จตตสโภ ทำนตอง

เขำโรงพยำบำลอยหลำยครงเนองจำกมมะเรงในล�ำไส เปนโอกำส

ใหนำยแพทยวฒนำ สพรหมจกร ไดรจกทำนอยำงใกลชด ในขณะ

ทหมอวฒนำรกษำกำยของหลวงพอดวยกำรใหยำ หลวงพอกรกษำ

ใจของหมอวฒนำดวยกำรใหธรรม

168

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หมอวฒนำเลำวำตอนทรจกหลวงพอเทยนใหม ๆ ก�ำลง

สนใจพระเครองมำก วนหนงไดเอำพระนำงพญำพษณโลกมำให

ทำนด พรอมกบอวดวำพระเครององคนเกำแกมำก สรำงมำตง

๗๐๐ ปแลว

“พระองคนท�ำจำกอะไร” ทำนถำม

หมอวฒนำอธบำยวำ “ท�ำจำกเนอดนเผำแกรง สเนอ

มะขำมเปยก มแรตำง ๆ ปรำกฏอยเตม”

ไดยนเชนนน ทำนกพดเรยบ ๆ วำ “ดนนนเกดมำพรอมกน

ตงแตสรำงโลก พระองคนไมไดเกำแกไปกวำดนทเรำเหยยบกอน

เขำมำในบำนนหรอก”

เพยงประโยคนประโยคเดยว หมอวฒนำก “ตำสวำง”

ตดสนใจถอดพระเครองออกจำกคออยำงไมลงเล

เคยมคนถำมทำนวำแขวนพระดหรอไม ทำนตอบวำ “ด แตม

สงทดกวำแขวนพระจะเอำไหม”

อกครำวหนงมคนถำมทำนดวยควำมสงสยวำ เครองรำง

ของขลงของเขำมอำนภำพตำมทเลำลอหรอไม ทำนไมตอบ แตถำม

กลบวำ “คนท�ำตำยหรอยง”

เมอไดค�ำตอบวำคนทท�ำไดตำยแลวเพรำะเปนของมรดก

ตกทอดกนมำ ทำนจงตอบวำ

“คนทท�ำยงตำยเลย แลวเรำจะหวงสงน ชวยไมใหเรำตำย

ไดอยำงไร”

169

พระไพศาล วสาโล

แมหลวงพอเทยนเปนหลวงตำทพดนอย น�ำเสยงเบำ แตถำ

พดถงกำรสอนธรรมแลว ทำนมนคง พดตรง ไมออมคอม และ

ไมยอมประนประนอมเลย โดยเฉพำะเมอตองเกยวของกบพธกรรม

ทคนเชอวำศกดสทธ ทำนเหนวำสงเหลำนนกลบท�ำใหคนมควำม

หลงงมงำยมำกขน และเปนอปสรรคตอกำรเขำถงธรรม

ทำนเคยไดรบนมนตไปสวดในงำนบญแหงหนง เจำภำพ

อยำกใหทำนพรมน�ำมนตให ทำนจงขอใหเจำภำพเตรยมกำละมง

ขนำดใหญ ใสน�ำใหเตมเพอท�ำน�ำมนตแทนทจะท�ำจำกน�ำในบำตร

เมอท�ำเสรจแลว แทนทจะประพรมน�ำมนต ทำนกลบเอำน�ำมนต

ในกำละมงสำดไปทวบำนแลวบอกวำ

“ชวยกนเกบชวยกนถ อนนแหละเปนมงคล กำรทเรำใช

น�ำมนตประพรมตวเรำ อำจจะแพลกไมใบหญำทใสไวในน�ำมนต

มอำกำรผนคนขนมำ ตองเปลองเงนทองซอหยกยำรกษำอก แลว

มนจะเปนมงคลไดอยำงไร”

170

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระไพศาล วสาโล

๕๕. ถกดำแคไหน กไมทกข

หลวงพอประสทธ ถำวโร เปนผบกเบกวดถ�ำยำยปรก

เกำะสชง จงหวดชลบร ทำนเลำวำ ตอนททำนไปธดงคทเกำะแหง

นนครงแรก มหญงชรำปรำกฏในนมตมำอำรำธนำใหทำนจ�ำพรรษำ

ทถ�ำดงกลำว เมอทำนขนไปดแลว เหนวำถ�ำยำยปรกเปนสถำนท

เหมำะแกกำรเจรญสมณธรรม จงมำจ�ำพรรษำทนนเปนหลก และ

ไดพฒนำถ�ำยำยปรกจนยกฐำนะขนเปนวดอยำงสมบรณ

ตอนททำนมำบกเบกถ�ำยำยปรกนน ชวงแรก ๆ ประสบ

ควำมล�ำบำกมำก เพรำะนอกจำกน�ำกนน�ำใชจะหำยำกแลว ยงมก

ถกเบยดเบยนจำกนกเลงเจำถนบนเกำะสชง ทตองกำรครอบครอง

ทดนของวด จงหำเรองกบทำงวดเสมอ ทำนเองกโดนคนเหลำนน

ดำวำบอย ๆ แตทำนกตงอยในขนตธรรม อกทงยงมเมตตำตอคน

เหลำนเสมอ

ทำนเคยแนะน�ำลกศษยลกหำวำ เวลำถกใครดำวำหรอ

ตฉนนนทำ “ใหพนมมอเหนอหวพดไปเลยวำ เจำประคน ขอใหคณ

จงเจรญ ๆ เถอะ แลวในใจกอทศใหเขำไปเลย” ทำนใหเหตผลวำ

“พดบอย ๆ เนอง ๆ เขำ จตเรำจะออนโยนลงเองหรอก ไมถอ

โทษโกรธเคอง”

ทำนยงแนะใหท�ำจตดวยวำ “ถำเขำดำเรำวำเรำเปนคนไมด

กใหยอมรบไปเลยวำจรง เพรำะทกวนนแมแตตวหลวงพอกยงไมด

ถำดแลว จะตองมำอำบน�ำ ลำงหนำ แปรงฟน อะไรตำง ๆ ท�ำไม

กรำงกำยนมแตของสกปรกเนำเปอย เดยวเจบ เดยวไข เดยวรอน

เดยวหนำว...เดยวปวดข ปวดเยยว....จะวำมนดไดทไหน ฉะนนใคร

172

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ดำวำเรำไมด ใหรบค�ำกบเขำเลยวำ ครบ ผมมนไมด คะ ฉนมน

ไมด ตวฉนนมนไมมอะไรดเลยสกอยำง แคนนแหละ”

ทำนไมเพยงสอนผอนเทำนน หำกยงท�ำเปนแบบอยำง แตใช

อบำยทเปนแบบฉบบของทำน ครำวหนงทำนเดนผำนหนำบำน

ของนกเลงคนหนง เขำออกมำยนดำทำนทนท แทนททำนจะท�ำ

หทวนลม ทำนเดนเขำไปหำแลวจบแขนเขำ ท�ำทำขงขงแลวพดวำ

“มงดำใคร มงดำใคร”

“กดำมงนะส” เขำตอบกลบ

หลวงพอยมรบแลวพดวำ “ออ แลวไป ทแทกดำมง ดแลว

อยำมำดำกกแลวกน”

วำแลวทำนกเดนออกมำ ปลอยใหนกเลงผนนยนงงอย

พกใหญ

ค�ำดำวำไมวำออกจำกปำกใครกตำม ถำเรำไมรบ กไมม

อะไรตองทกขรอน แตถำจะรบ กรบอยำงฉลำด คอเพอใชเตอนตน

หำไมกเพอเจรญกศลธรรมใหงอกงำมยงขน

173

พระไพศาล วสาโล

๕๖. เมอหลวงพอโตรบจำงเทศน

สมเดจพระพฒำจำรย (โต) หรอหลวงพอโตนน ไดชอวำ

เปนพระนกเทศนทแสดงธรรมไดอยำงไพเรำะ ลมลก อกทงยงม

ปฏภำณทเรยกรอยยมจำกผฟง ทำนจงไดรบนมนตใหแสดงธรรม

อยเนอง ๆ

ครำวหนงทำนไดรบอำรำธนำใหไปเทศนทบำนคหบด กอน

จะขนธรรมำสนเจำภำพไดเขำมำกรำบเรยนวำ “วนนขอใหพระเดช

พระคณเทศนใหเพรำะ ๆ สกหนอยคะ ดฉนมศรทธำตดกณฑเทศน

๑๐๐ บำท” สมยนนเงน ๑๐๐ บำทนบวำสงมำก แตทำนฟงแลวก

ไมวำอะไร

174

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พอขนธรรมำสน ทำนกใหศล ตงนโม ตำมดวย “พทธง ธมมง

สงฆง” จำกนนกวำ “เอวง กมดวยประกำรฉะน”

พดจบกอนโมทนำใหพร แลวลงจำกธรรมำสนทนท

เจำภำพไมพอใจมำก แตไมกลำพดอะไร ไดแตต�ำหนในใจ

วำ “เทศนอะไร ฟงไมรเรองรรำว เสยแรงตดกณฑเทศนตง ๑๐๐

บำท”

วนรงขน ทำนกลบไปเทศนทบำนนนอก ทง ๆ ทเขำไมได

นมนต ทำนใหเหตผลวำ

“เมอวำนน ฉนรบจำงเทศน วนนฉนจะมำใหธรรมเปนทำน

นะจะ”

วนนนทำนเทศนอยำงเตมท สมบรณทงอรรถทงรส เนอหำ

และส�ำนวนเปนทชนชอบอยำงมำกของคหบดและเพอนบำน ทกคน

ไดรบควำมปตทวกน

หลวงพอโตเปนพระทมเมตตำสงมำก พรอมเกอกลทก

ผคน แตในเวลำเดยวกนทำนกกลำทจะเตอนสตญำตโยมหำกท�ำสง

ทไมถกตอง ใครทอวดรวยหรอตองกำรประกำศตนวำเปนผเปยม

ศรทธำ ทำนกพรอมจะทกทวงเขำโดยไมกลวเขำโกรธ ยงมองวำ

ทำนเหนแกเงน หรอเขำใจวำธรรมะตคำเปนตวเงนดวยแลว ทำนก

พรอมทจะท�ำใหเขำผดหวงไดทกเมอ

175

พระไพศาล วสาโล

๕๗. นำทสดทำยของหลวงปเสำร

ในแวดวงพระกรรมฐำนสำยวดปำ โดยเฉพำะภำคอสำน

สวนใหญแลวยกยองนบถอหลวงปมน ภรทตโต เปนบรพำจำรย

จ�ำนวนไมนอยสำมำรถสบสำยครบำอำจำรยย อนหลงไปถง

หลวงปมน แตหำกถำมวำใครเปนอำจำรยของหลวงปมน ค�ำตอบ

กคอ หลวงปเสำร กนตสโล

176

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หลวงตำมหำบว ญำณสมปนโน ยกยองหลวงปเสำร วำ

เปน “พอพระกรรมฐำนภำคอสำน” ทำนมอธยำศยนอมในทำง

สมำธภำวนำ และใฝควำมสงบวเวก จงออกธดงคเปนประจ�ำ ปก

กลดอยในปำหรอในถ�ำเปนนจ หลงจำกทประสบควำมกำวหนำ

ในกำรปฏบต ทำนกมำเปดส�ำนกปฏบตธรรมทวดเลยบ อ�ำเภอเมอง

จงหวดอบลรำชธำน อนเปนบำนเกดของทำน

หลวงปเสำรเปนพระมหำเถระทไมชอบพด เวลำเทศนกลำว

เพยงไมกประโยคกลงจำกธรรมำสน วำกนวำทงวนทำนพดกบใคร

ไมเกน ๒ ประโยค แตทำนมเมตตำสงมำก ไมเคยแสดงอำกำร

โกรธเคองใครเลย ใครไดพบเหนกรสกเยนใจ ทำนจงเปนทเคำรพ

เลอมใสของพระเณรมำก

ศษยของทำนผหนงกคอหลวงปมน หลวงปมนเคยประสบ

อปสรรคในกำรปฏบต ถงกบเกดสญญำวปลำส กไดอำศยหลวงปเสำร

ชวยแกวปลำสใหจนส�ำเรจเปนทอศจรรยแกลกศษย อยำงไรกตำม

ทำนเปนพระทถอมตนมำก ไมอวดคณวเศษ

หลวงพอพธ ำนโย เลำวำระหวำงทไดอปฏฐำกทำน

ครำวหนง ไดยนทำนเปรยขนมำวำ “เวลำนจตขำมนไมสงบ มนม

แตควำมคด” หลวงพอพธแปลกใจ จงถำมวำ “จตมนฟงซำนหรอ

ไงอำจำรย” หลวงปเสำรตอบสน ๆ วำ “ถำใหมนหยดนงมนกไม

กำวหนำ” หลวงพอพธเลำวำ กวำจะเขำใจควำมหมำยของทำนก

ใชเวลำหลำยป กลำวคอทำนหมำยควำมวำ เวลำปฏบตถำจตมน

หยดนงกปลอยใหมนหยดนงไป อยำไปรบกวนมน ถำมนจะคดกให

มนคดไป เรำเอำสตตวเดยวเปนตวตงตวต

177

พระไพศาล วสาโล

หลวงปเสำรมวตรปฏบตอยขอหนงคอ เมอออกพรรษำ

ทำนจะพำศษยออกธดงคเปนเวลำหลำยเดอน สวนใหญมกไปท

ประเทศลำว แลวกลบมำจ�ำพรรษำทเมองไทย จนแมชรำแลวทำน

กยงบ�ำเพญธดงควตรดงกลำว ในพ.ศ. ๒๔๘๔ ขณะททำนอำย

๘๒ ป ทำนไดพำศษยไปธดงคทจ�ำปำศกด และปำกเซ ประเทศลำว

เชนเคย แตปนนทำนอำพำธตงแตกอนออกพรรษำแลว

สำเหตกเพรำะบำยวนหนงขณะททำนนงสมำธอยใตโคน

ตนยำง มเหยยวตวหนงโฉบเอำรงผงซงอย บนตนยำงตนนน

รวงผงสวนหนงตกลงมำใกล ๆ กบททำนนงอย ผงจงรมตอยทำน

หลำยตว จนทำนตองเขำไปหลบในมงกลด นบแตนนทำนกอำพำธ

มำโดยตลอด

เมอทำนออกธดงคเขำไปในเมองลำวไดพกใหญ กปวยหนก

ศษยจงพำทำนกลบมำยงนครจ�ำปำศกด ระหวำงนนทำนนงหลบตำ

มำตลอด เมอถงทหมำย ทำนลมตำขนแลวพดวำ “ถงแลวใชไหม

ใหน�ำเรำไปยงอโบสถเลย เพรำะเรำจะไปตำยทนน”

ศษยไดประคองทำนเขำไปในอโบสถ แลวทำนสงใหเอำ

ผำสงฆำฏมำพำด นงสมำธพกใหญ แลวทำนกกรำบพระ ๓ ครง

พอกรำบครงทสำม ทำนกนงงน ไมขยบเขยอน ลกศษยเหนทำน

กรำบนำนผดสงเกต จงเอำมอแตะทจมกทำน ปรำกฏวำทำนหมด

ลมหำยใจแลว

๓ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๘๔ คอวนทหลวงปเสำรมรณภำพ

เปนกำรมรณภำพทแปลกไมเหมอนใคร คอมรณภำพในทำนงกรำบ

หนำพระพทธรป

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๕๘. บทพสจนของชำยหนม

หลวงพอปำน โสนนโท แหงวดบำงนมโค เปนพระมหำเถระ

รวมสมยเดยวกบหลวงปมน ภรทตโต ทำนมชอเสยงในฐำนะ

เกจอำจำรยแหงภำคกลำง ในขณะทหลวงปมนมกตตศพทเลองลอ

ทวภำคอสำนในดำนวปสสนำกรรมฐำน

ประวตของทำนมเกรดนำสนใจหลำยตอน ตอนทอำยสก

๓-๔ ขวบ คณยำของทำนปวยหนกใกลเสยชวต ใครกตำมทไป

ดใจทำนลวนพดกรอกหทำนวำ “แม แม อรหงนะ ภำวนำไว

179

พระไพศาล วสาโล

อรหง พระอรหง จะชวยแม” ทกคนพดเสยงดงจนทำนไดยน

ขณะเลนอยใตถนเรอน ทำนจงขนไปดวำเกดอะไรขน พอผใหญ

เหนทำนกไลลงมำ

ตอนเยนไดเวลำกนขำว ทำนกนแกงฉฉแลวรสกอรอย

ครมอกครมใจขนมำจงพดดง ๆ วำ “อรหง อรหง” ปรำกฏวำได

เรองทนท มำรดำของทำนโกรธมำก ลกพรวดแลวจบตวทำนไป

วำงไวนอกชำน แลวตะโกนสดเสยงวำ “เอำ มงจะตำยโหง ตำยหำ

กตำยคนเดยว มนจะมำวำอรหงทนไดหรอ ค�ำวำ อรหง พทโธ น

คนเขำจะตำยเทำนนแหละเขำวำกน นดนมำวำ อรหง ทน ท�ำเปน

ลำงรำยใหคนอนเขำพลอยตำยดวย”

ทำนงนงงวำเกดอะไร ท�ำไมแมถงโกรธขนำดนน นบแต

นนทำนกไมกลำพดค�ำนเลย ตอเมอทำนไดบวชพระ จงร โยมแม

เขำใจผด “อรหง” นนเปนค�ำทด แสดงถงองคคณของพระพทธองค

และเปนอดมคตของชำวพทธ ทำนเคยพดวำ “ถำใครภำวนำค�ำนได

ตกนรกไมได” ดวยเหตนทำนจงชแจงใหโยมแมเขำใจ และแนะน�ำ

ใหทำนวำค�ำนทกวน ทำนกท�ำตำม จนกระทงเมอจะหมดลม โยม

แมของทำนกยงยดพทโธและอรหง เปนอำรมณภำวนำ

ทำนยงเลำอกวำเมออำยครบบวช โยมพอโยมแมอยำก

ใหทำนบวช ทำนกยนดท�ำตำมควำมประสงคของทำน แตมควำม

สงสยอยขอหนงวำ เหตใดบรษเพศจงหลงใหลใฝฝนในสตรเพศ

มำกนก อะไรทเปนแรงดงดดของผ หญง ทำนอยำกร ค�ำตอบ

เนองจำกไมเคยยงเกยวกบผหญงมำกอน ทำนตงใจวำถำสตรเพศ

นนนำหลงใหล บวชครบพรรษำกจะสกออกมำแตงงำน แตถำไม

เหนมอะไรนำสนใจกจะไมสก

180

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทบำนของทำนมทำสคนหนงเปนหญงรบใช ชอวำพเขยว

อำยประมำณ ๒๕ ป วนหนงขณะทอยดวยกนสองตอสอง ตอน

กลำงวนในครว ทำนเหนเปนโอกำสทจะคลำยควำมสงสย จงบอกกบ

พเขยววำ ตงแตเกดมำนอกจำกแมกบพแลว ไมเคยจบเนอผหญง

คนไหนเลย อยำกรจรง ๆ วำเนอผหญงมดทตรงไหน วำแลวก

ยกมอไหวและพดตอวำ “พเขยว ขออภยเถอะ ฉนขอจบเนอพเขยว

ดหนอยไดไหมวำ เนอผหญงนะมนดยงไง เขำถงชอบกนนก”

พเขยวกแสนด อนญำต แลวทำนกเลอกจบตรง “กลำมเนอ

สองกลำมทหนำอก” ของพเขยว ทำนจบตรงนนเสรจ กลงมำ

จบทนอง รสกแปลกใจจงพดขนวำ “เอะ! มนคลำยกนน” พเขยว

กพยกหนำรบวำ ใช มนกคลำยกน ทำนจงถำมพเขยวตอวำ

“แลวท�ำไมผชำยเขำถงชอบเนอผหญงนก” พเขยวตอบวำ ไมร

เหมอนกน

แลวทำนกยกมอไหวพเขยวพรอมกบพดวำ “ขอโทษ ทขอ

จบเนอ นไมไดดถกดหมน อยำกจะพสจนเทำนนวำมนดอยำงไร”

ผลจำกกำรพสจนครงนนท�ำใหทำนหมดควำมสงสย ทำน

จงกตกลงใจวำเมอบวชแลวกจะไมสกหำลำเพศ แลวทำนกไดท�ำ

อยำงทตงใจไว

หลวงพอปำนมรณภำพในผำเหลองเมอปพ.ศ. ๒๔๘๑

สรอำย ๖๓ ป พรรษำ ๔๓

พระไพศาล วสาโล

๕๙. อยำถำมไกลตว

เมอหลวงพอชำ สภทโท กอตงวดหนองปำพง เมอ

พ.ศ. ๒๔๙๗ นน ทำนยงไมเปนทรจกกวำงขวำง แตในชวเวลำไมถง

สบป กตตศพทของทำนกเปนทเลองลอในหมผปฏบตธรรม จนตอมำ

ไดมชำวตำงประเทศมำบวชและปฏบตกบทำน ทง ๆ ททำนไม

สำมำรถพดภำษำของเขำได แตปฏปทำอนงดงำมของทำน รวม

ทงค�ำสอนทง ำยแตลกซง กสำมำรถจงใจใหเขำเกดศรทธำใน

พระรตนตรยและทมเทใหกบกำรปฏบต แมมขอวตรทเขมงวด

กตำม

182

ล�ำธำรรมลำนธรรม

อยำงไรกตำมในสำยตำของคนไทยจ�ำนวนไมนอย หลวงพอ

ชำคอพระเกจอำจำรยทมอทธปำฏหำรย ดงนนจงมคนมำถำมทำน

เรองท�ำนองนเสมอ แตมกไดค�ำตอบทคำดไมถง

ครงหนงมคนถำมทำนวำ “เขำวำหลวงพอเปนพระอรหนต

เปนจรงเหำะไดหรอเปลำ”

ทำนตอบวำ “เรองเหำะบนนไมส�ำคญหรอก แมงกดจมน

กบนได”

ครคนหนงถำมทำนวำ จรงหรอไมทพระอรหนตสมย

พทธกำลสำมำรถเหำะเหนเดนอำกำศได ค�ำตอบของทำนกคอ “ถำม

ไกลตวเกนไปแลวละคร มำพดถงตอสน ๆ ทจะต�ำเทำเรำนดกวำ”

ชำยหนมในหมบำนถกเกณฑทหำร จงมำกรำบลำทำน

พรอมทงขอพระเครองเพอปองกนอนตรำย

หลวงพอชไปทพระประธำนในศำลำ พรอมกบบอกวำ “เอำ

องคนนดไหม เวลำไปยงกบเขำกอมไปดวย”

อกครำวหนง มโยมผหญงมำกรำบทำน และขอใหทำนชวย

เปำขำใหเพรำะปวดขำเหลอเกน

ทำนตอบวำ “โยมมำเปำใหอำตมำบำงซ อำตมำกปวด

เหมอนกน”

พระไพศาล วสาโล

๖๐. ทกทวงควำมคด

ตอนทหลวงพอค�ำเขยน สวณโณ ไดรบนมนตเปนเจำ

อำวำสวดภเขำทอง เมอป ๒๕๒๐ นน บำนทำมะไฟหวำนไดชอวำ

เปน “ดงเลอด” เพรำะนอกจำกจะดกดนดวยอบำยมข โดยเฉพำะ

สรำ และกำรพนนแลว ยงมกำรตรนฟนแทงและชกตอยกนเปน

ประจ�ำ เนองจำกเปนบำนปำบนหลงเขำ ไกลหไกลตำเจำหนำท

184

ล�ำธำรรมลำนธรรม

จงมโจรผรำยมำหลบซอนพกพงและกอเรองทะเลำะววำทกนอย

เสมอ แตเมอหลวงพอไปเปนประธำนสงฆทนน ไดพยำยำมชกน�ำ

ชำวบำนใหตงอยในธรรม มทงชกชวนใหเขำวดถอศล และออกไป

สอนธรรมในหมบำน บอยครงทำนยงท�ำหนำทไกลเกลยชำวบำน

ทววำทบำดหมำงใหคนดกน

ควำมททำนมศลำจำรวตรงดงำม เปยมดวยเมตตำกรณำ

และมจตใจเยอกเยนหนกแนนมนคง อนเปนผลจำกกรรมฐำนท

ทำนบ�ำเพญอยำงช�ำชอง หลวงพอค�ำเขยนจงเปนทนบถอศรทธำ

ของชำวบำนและไดรบกำรเคำรพเชอฟง แมกระทงในหมคนทเคย

เปนผรำยมำกอน ควำมสขสงบทเกดขนไดท�ำใหทำมะไฟหวำน

เตบใหญจนทกวนนไดรบกำรยกฐำนะเปนต�ำบลหนงของอ�ำเภอ

แกงครอ จงหวดชยภม

หลวงพอค�ำเขยนมวธกำรทนมนวลในกำรชกจงผคน ขณะ

เดยวกนกมควำมเขำใจในจตใจของผคนเปนอยำงด จงสำมำรถ

ชทำงออกหรอเตอนสตใหแกชำวบำนในยำมทประสบปญหำได

ครำวหนงมชำวบำนพำพระหนมซงเพงบวช มำพ�ำนกกบทำน

หลวงพอจงสอนกรรมฐำนและแนะน�ำใหพระรปนนหมนเดนจงกรม

ไมกวนพระรปนนกมำขอลำสกขำ โดยใหเหตผลวำ ไมอยำกปฏบต

ธรรม เพรำะไมไดมำบวชเพอเดนจงกรม แตทมำบวชกเพรำะพ

ขอใหบวช

หลวงพอปฏเสธทจะท�ำตำมค�ำขอของพระรปนน และแนะ

ใหไปเดนจงกรมตอ พระใหมออกไปเดนไดสกพก กกลบมำขอ

สกอก หลวงพอท�ำทไมสนใจ ไลใหกลบไปเดนตอ

185

พระไพศาล วสาโล

ทนพระใหมยนกรำนขอสกใหได หลวงพอจงถำมวำ

“อะไรพำใหคณมำหำผม?”

“ควำมคดครบ” พระใหมตอบ

“มนคดแลวตองท�ำตำมควำมคดทกอยำงหรอ? ถำคณท�ำ

ตำมควำมคดทกอยำง ไมแยหรอ?”

หลวงพอแนะใหพระใหมดควำมคด และคอยทกทวง

ควำมคดในใจตนบำง

ไดยนเชนนนพระรปนนกเดนหำยไป รงเชำกมำหำหลวงพอ

พรอมทงกรำบหลวงพออยำงนอบนอม และเปดเผยวำ ถำหลวงพอ

ไมทดทำนเขำเมอวนกอน เขำกจะตองฆำคนแน เพรำะตงใจวำ

จะสกไปฆำคน ๒ คน ใหหำยแคน เขำวำงแผนแลววำ จะไปเอำปน

และรถทไหนเพอจดกำรกบสองคนนน แตเมอหลวงพอแนะใหเขำ

ดควำมคด เขำจงไดสตขนมำ เปลยนใจไมสกดกวำ

พระรปนนจงบวชตอ เวลำผำนไปรวม ๒๐ ปกยงครอง

เพศบรรพชตอย มชวตทสงบเยน ทงนเพรำะมจดเปลยนส�ำคญใน

วนทหลวงพอแนะน�ำใหเขำทกทวงควำมคดนนเอง

186

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๖๑. ผำขรวหอทอง

หลวงปเจยะ จนโท เปนศษยรนหลงของหลวงปมน ภรทตโต

ทำนไดมโอกำสกรำบหลวงปมนเปนครงแรก เมอบวชได ๓ พรรษำ

เทำนน ประสบกำรณครงนนไมเพยงตอกย�ำศรทธำของทำนให

มนคงในกำรปฏบตเทำนน หำกยงท�ำใหทำนพบค�ำตอบในกำรเจรญ

กรรมฐำน จนมควำมกำวหนำอยำงตอเนอง

หลวงป เจยะหรอ “ผำข รวหอทอง” ของหลวงป มนนน

เปนพระทมกรยำอำกำรไมเหมอนใคร อยนงไมคอยได ชอบท�ำงำน

โดยเฉพำะกำรกอสรำงและงำนใชแรง หำกอยวำง ๆ เมอใดเปน

ตองขยบเนอขยบตวอยตลอดเวลำ อกทงยงชอบพดจำโผงผำง

สงเสยงเอะอะ ดอำกำรภำยนอกแลวกไมสเรยบรอย

187

พระไพศาล วสาโล

มเรองเลำวำครำวหนงทำนไดรบนมนตไปสวดในงำน

แตงงำน เมอถงบำนเจำภำพ แทนทจะขนบนไดตำมปกต ทำนกลบ

โหนตวขนทำงลกกรง พอนงเสรจ ทำนกถำมเจำภำพวำ “จะสวด

หรอไมสวดละ เอำ ประเคนกนกนเลย”

เวลำไปบณฑบำต พอถงบำนญำตโยมทคนเคย ทำนถอ

วสำสะเดนเขำไปในบำนเลย แลวพดกบเจำของบำนวำ “เฮย ชงกำแฟ

ถวยซ” ระหวำงทจบกำแฟกนงไขวหำงกระดกเทำ สบบหร วนไหน

อยำกฉนอะไรกพดวำ “เฮย ต�ำน�ำพรกกงแหงเกลอใหกหนอย”

วนหนงทำนขำเจบ ตองนงรถไปบณฑบำต พอถงบำนศษย

ทใกลชด ทำนกสงทนท “เอำ เอำขำวมำใหกกน” วำแลวกตงบำตร

แลวนงอำนหนงสอพมพ พอลกศษยทก ทำนกวำ “ขำกเจบนหวำ”

ลกศษยจงวำ “ทำนอำจำรยไมตองมำบณฑบำตเลย นอนอยเฉย ๆ

เลย จะจดไปถวำยทวดเอง”

“ไมได เดยวเขำจะดำ หำวำขเกยจบณฑบำต” ทำนตอบ

ลกศษยจงพดตอหนำทำนวำ “นนละ เขำจะดำหนกละไป

อยำงนน”

ทำนฟงแลวกไมไดเคองศษยแตอยำงใด

ทำนจะไปไหนมำไหน ไมมพธรตองมำก เรยกวำไปงำย

มำงำย พำหนะททำนใชเดนทำงไปกรงเทพ ฯ เปนประจ�ำ หำใชรถยนต

ไม แตเปนรถสบลอ เวลำจะเดนทำง พรอมเมอใดทำนกออกไปโบก

รถทนท รถคนไหนททำนหมำยตำไว เปนตองจอดทกคน เพรำะ

ทำนไมไดโบกรมถนน แตยนโบกกลำงถนนเลย บำงครงทำนรบมำก

188

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ควำจวรควำยำมไดกออกจำกวดเลย แลวคอยหมจวรขณะทยนโบก

อยกลำงถนน บำงทไมไดโบกเฉย ๆ ยกเทำโบกดวย

ลกศษยเลำวำครำวหนงมำรอรบทำนทกรงเทพ ฯ เหนทำน

นงอยบนหลงคำรถสบลอ พรอมกบตะโกนวำ “หนำวโวย ๆ ...หนำว”

ทำนวำขำงลำงนนมคนเตม มผหญงมำดวย ทำนจงขนมำนงบน

หลงคำ

ทำนเปนพระทไมถอเนอถอตว พระอำจำรยวน อตตโม ซง

เปนวปสสนำจำรยชอดงภำคอสำน เลำวำ เคยไดรบนมนตไปฉนใน

งำนพระรำชทำนเพลงศพหลวงปฝน อำจำโร ระหวำงทฉนอยบน

ปะร�ำพธ กสงเกตเหนหลวงปเจยะนงฉนปะปนกบพระหนมเณร

นอยดำนลำง หลวงปเจยะนนเปนพระทพระอำจำรยวนเคำรพมำก

พอฉนเสรจจงมำขอขมำตอหลวงปเจยะวำ “ครอำจำรย เกลำ ฯ ขอ

ขมำทนงสงกวำ” พระเณรทงหลำยตกใจกนใหญเพรำะคดวำหลวงป

เจยะเปนพระหลวงตำธรรมดำ ๆ

อกครำวหนงพระอำจำรยวนไปงำนฉลองพระทจงหวด

ขอนแกน ทำนไดรบนมนตใหนงบนแทนใหญในพธ พอเหนหลวงป

เจยะนงขำงลำง ทำนกรบกระโดดลงมำขอขมำหลวงป หลวงปตอบ

วำ “วน...ไป ๆ ไมเปนไร”

คนสวนใหญมองเหนหลวงปเจยะวำเปนพระหลวงตำ

ธรรมดำ ๆ อำจจะนกดหมนหรอคอนแคะอยในใจดวยกไดทเหน

อำกปกรยำของทำนไมเรยบรอย แตเขำเหลำนนหำรไมวำหลวงป

เจยะเปนทนบถอของพระอำจำรยองคส�ำคญ ๆ สำยหลวงปมน

ทำนเหลำนมำเยยมและกรำบคำรวะทำนสม�ำเสมอ เชน หลวงปหลย

189

พระไพศาล วสาโล

หลวงปชอบ หลวงปสำม หลวงปตอ หลวงตำมหำบว หลวงพอพธ

และพระอำจำรยสงหทองเปนตน

แมวำทำนจะเปนคนโผงผำง เอะอะตงตงอยเสมอ แต

ทำนนอบนอมในธรรมยงนก บำงครำวขณะทก�ำลงคยกบพระเณร

สงเสยงดง หรอมเสยง เฮ ๆ เปนระยะ ๆ แตทนทมพระเณร ผใหญ

หรอเดก พดเรองธรรมะ ทำนจะนงฟง แสดงควำมเคำรพในธรรม

จนศษยบำงคนตงขอสงเกตวำ “กรยำในธรรมกบกรยำในโลกของ

ทำนตำงกนนก”

หลวงปจนทำ ถำวโร เคยถำมหลวงปเจยะวำ กรยำอำกำร

ของหลวงปเปนอยำงน ทำนไมกลวคนต�ำหนบำงหรอ ทำนตอบ

วำ “อนวำกรยำภำยนอกนนจะเปนอยำงใดกตำมเถอะ แตถำหำก

เรำมงมนปนใจจนเทยงด กยงดกวำคนทกรยำงำมแตใจไมเทยง

เพรำะนสยวำสนำคนเรำมนไมเหมอนกน เขำกยงมค�ำพดอยมใช

หรอวำ แขงอะไรกแขงได แตแขงวำสนำแขงกนไมได เรำจงไมไป

แขงวำสนำกบใคร เรำเปนอยำงนจงพอใจอยำงน เพรำะนสยวำสนำ

เปนมำอยำงน”

ในยคทผคนตดยดอยกบรปลกษณภำยนอก และตดสนคน

จำกสงทเหนดวยตำนน หลวงปเจยะไดเตอนใจใหเรำตระหนกวำ

สงส�ำคญกวำคอคณธรรมภำยใน หำกเรำไมหลงเขำใจวำเปลอก

เปนแกนแลว กยอมเรยนรสงด ๆ ไดมำกมำยจำกหลวงปเจยะ นำ

เสยดำยกตรงททำนไดละสงขำรไปแลวตงแตพ.ศ. ๒๕๔๗ คงเหลอ

แตเรองรำวมำกมำยทสอนใจเรำและอนชนรนหลง

พระไพศาล วสาโล

๖๒. ใหท�ำตวเหมอนหมำ

สมเดจพระพฒำจำรย (โต) หรอหลวงพอโต เปนพระ

มหำเถระทขนชอในดำนเมตตำ เปนทพงพำของผทกขยำก ใครม

ปญหำ ไมรจะแกอยำงไร กมกนกถงหลวงพอโต

ครำวหนงพระเทศ แหงวดชนะสงครำม มเรองผดใจกบ

พระครอดมฌำนผเปนเจำอำวำส ร สกร มรอนใจจนอย วดนน

ไมไหว จงพำยเรอขำมแมน�ำเจำพระยำมำทวดระฆง ดวยหวงหนรอน

มำพงเยน

เมอพบหลวงพอโต พระเทศกแนะน�ำตวและแจงควำม

ประสงควำ “เกลำกระผมมเรองไมสบำยใจ พยำยำมระงบควำม

รมรอนในใจกไมส�ำเรจ จนรอนผำเหลอง จงขอควำมกรณำจำก

ใตเทำ ขอพกทวดระฆงสกระยะหนง”

ไดฟงเพยงเทำน หลวงพอกพดขนมำวำ “อยำกสบำยกให

ท�ำตวเหมอนหมำซจะ”

พระเทศงงงนนงองอยนำน เพรำะไมเขำใจค�ำพดของ

หลวงพอ

หลวงพอจงถำมวำ “ทำนทะเลำะกบพระครอดมฌำนมำ

ใชไหม”

พระเทศฟงแลวกสะดง อดสงสยไมไดวำหลวงพอรเรองน

ไดอยำงไร ทง ๆ ทยงไมไดเลำอะไรใหทำนฟงเลย

แลวหลวงพอกขยำยควำมวำ “เขำใจไหมจะ ธรรมดำหมำ

192

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เมอเกดกดกนขนแลว ถำตวหนงท�ำแพและนอนหงำยเสย ปลอย

ใหเจำตวชนะครอมอยขำงบน ใหมนค�ำรำมท�ำอ�ำนำจเสยกหมด

เรอง”

พระเทศฟงแลวกเขำใจ จงเปลยนใจไมขออยวดระฆง

พำยเรอกลบวดชนะสงครำม นบแตนนกท�ำตำมทหลวงพอแนะน�ำ

คอยอมเจำอำวำส ทำนจะวำอะไรกไมโตเถยง ไมนำนควำมขดแยง

กยต พระเทศอยวดชนะสงครำมไดอยำงมควำมสข

หลวงพอโตมไดมแตเมตตำเทำนน ทำนยงเปยมดวยปญญำ

จงรวำควำมขดแยงนนมอำจระงบได หำกตำงฝำยตำงแขงเขำหำ

กน ยงฝำยหนงเปนผนอยดวยแลว กยำกทจะลงเอยดวยด ทำนจง

แนะใหพระเทศยอมโอนออน ซงชวยใหอกฝำยลดควำมแขงกรำว

ท�ำใหมอคตตอกนนอยลง สำมำรถเปดใจรบฟงกนไดมำกขน

ทจรงอยำวำแตผนอยกบผใหญเลย แมเพอนกบเพอน

สำมกบภรรยำ หำกมเรองทะเลำะเบำะแวงกน ยำกทจะคลคลำย

ไดดวยกำรเอำผดเอำถก หรอใชเหตผลยนยนควำมถกของตน

(หรอชชดควำมผดของอกฝำย) เพรำะตำงฝำยตำงไมยอมเปดใจกน

ตอเมอลดอคตและควำมเปนปฏปกษตอกนกอน ดวยกำรทฝำยใด

ฝำยหนงยอมโอนออน กำรรบฟงเหตผลของกนและกนจงจะ

เกดขนได และสำมำรถระงบควำมขดแยงไดในทสด

พระไพศาล วสาโล

๖๓. ทระลกจำกหญงสำว

หลวงพอชำ สภทโท เปนผฉลำดในกำรสอนศษย นอกจำก

กำรกระตนใหเหลำพระเณรมควำมเพยรในกำรปฏบตและเครงครด

ในพระวนยแลว ทำนยงใสใจในควำมเปนไปของลกศษย และใหค�ำ

แนะน�ำท “โดนใจ” อยเสมอ

ปญหำหนงทมกเกดแกพระหนมเณรนอยกคอ ควำมใคร

ในกำม ครำวหนงทำนสงเกตเหนพระหนมรปหนงมอำกำรรอน

194

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ผำเหลองดวยนกถงสกำ ทำนจงทกขนวำ “งเหำตำยแลวหรอยง”

พระรปนนฟงแลวกหนำแดง ทำนจงพดตอวำ “ระวงนะ อยำให

งเหำมนฉก วนไหนมนแผแมเบยมำก ๆ กใหท�ำควำมเพยรใหมำก”

อกครำวหนงพระอำจำรยพรหมวงโสไดเลำวำ ขณะท

ทำนและเพอนพระนวกะก�ำลงนงรถอยกบหลวงพอ จ ๆ ทำนกหน

มำมองพระหนมชำวอเมรกนแลวพดวำ “ทำนก�ำลงคดถงแฟน

ทอเมรกำใชไหม” พระหนมรปนนประหลำดใจวำหลวงพอทรำบ

ไดอยำงไร

แลวหลวงพอกบอกวำ “ไมตองหวง เรองนจดกำรได

ใหทำนเขยนจดหมำยถงเธอ บอกใหเธอสงของสวนตวบำงอยำงมำ

ใหทำน เอำสงทใกลชดกบตวเธอทสด ทำนจะไดเอำออกมำชนชม

ไดเวลำคดถงเธอ”

พระหนมถำมดวยควำมประหลำดใจวำ “พระเรำท�ำไดหรอ

ครบ”

“ท�ำไดส” ทำนตอบ

หลวงพอขยำยควำมเพมเตมวำ

“ทำนควรจะขอใหเธอสงขใสขวดมำให เมอไหรททำนคดถง

เธอ จะไดหยบขวดขของเธอออกมำสดดม”

ไดยนเพยงเทำน ควำมรญจวนหวนคะนงถงหญงสำวก

หำยไปจำกใจพระหนมโดยพลน

พระไพศาล วสาโล

๖๔. อมฤตธรรมจำกเทวดำ

คนทวไปแมกระทงในหมผใฝธรรม นอยคนจะเคยไดยนชอ

หลวงพอทองรตน กนตสโล แตในหมนกกรรมฐำนแลว ชอนมควำม

โดดเดนมำกในฐำนะครบำอำจำรยผสบทอดแนวทำงปฏบตจำก

หลวงปเสำร กนตสโลและหลวงปมน ภรทตโต จนไดรบกำรยกยอง

จำกบรพำจำรยทงสององควำเปนแมทพนำยกองพระกรรมฐำน

ฝำยมหำนกำย ทมกนอย สนโดษ และเพยรในกำรปฏบตเปน

อยำงยง

ควำมโดดเดนของหลวงพอทองรตนอกประกำรหนง คอ นสย

ทหำวหำญและโผงผำง ไมเฉพำะกบผอนเทำนน แมกบตวทำนเอง

ทำนกไมลดรำวำศอกให

เมอทำนบวชได ๒ พรรษำ ทำนมควำมเพยรในกำรปฏบต

แตไมประสบผล จงมควำมคดอยำกลำสกขำ แตทำนกไมยอม

พยำยำมตอสกบตวเอง ถงกบยนค�ำขำดกบตวเองวำ “มงอยำก

สกหลำย ใหมงตำยอยน” และทำนกท�ำควำมเพยร เดนจงกรม

นงสมำธตอเนอง ๖-๗ วน แตควำมคดอยำกสกกยงมอย ทำนจง

ไมลงไปบณฑบำตเปนเวลำหลำยวน จนโยมคดวำตำยแลว เมอเดนขน

มำเหนทำนเดนจงกรมอย จงน�ำเอำอำหำรมำถวำย แตทำนไมฉน

ตอเมอญำตโยมออนวอน ทำนจงสนองศรทธำ

ชวงนเองททำนไดยนโยมพดถงหลวงปเสำร และหลวงปมน

วำเปนพระปฏบตดปฏบตชอบ ทำนจงตดสนใจเดนทำงไปหำครบำ

อำจำรยทงสอง เปนเหตใหยตควำมคดเรองสกหำลำเพศ

197

พระไพศาล วสาโล

อยำงไรกตำมหลำยปตอมำ อปสรรคกบงเกดแกทำนอก

ครำวนกำมรำคะก�ำเรบอยำงแรง ทำนพยำยำมระงบเทำไรกไม

เปนผล สดทำยกควำขวำนเกำแลวเดนตรงไปสบขอนไมผ ทำน

สบแลวสบเลำอยำงเตมก�ำลง พรอมทงรองดำไปดวย เหมอนกบจะ

ตวำดกเลสในใจตนวำ “โคตรพอ โคตรแมมง มงสไปสรำงโลก โลกำ

ทำงได มงฮจกอยบอ มนทกข โคตรพอ โคตรแมมง” ทำนท�ำอย

อยำงนนจนหมดแรง ในทสดควำมก�ำหนดกหำยไป

ทำนเปนพระทเอำใจใสวตรปฏบตของสหธรรมก โดยเฉพำะ

พระผบวชใหม ไมนงดดำยทจะแนะน�ำสงสอน แตทำนมวธสอน

และทวงตงทไมเหมอนใคร ครำวหนงพระใหม ๒ รปเถยงกนเรอง

พระธรรมวนย ตำงไมยอมกน พระรปหนงหยบหนงสอนวโกวำท

มำเปดเพอยนยนวำตนเปนฝำยถก แมกระนนอกฝำยกไมยอม

กำรโตแยงบำนปลำยจนเปนกำรทะเลำะววำท และท�ำทำวำอำจ

ถงขนวำงมวยกน

จ ๆ หลวงพอทองรตนกเดนตรงเขำมำยงกลมพระใหม

พรอมกบควำหนงสอนวโกวำท ท�ำทำเหมอนเชดกนแลวโยนทง

ตอหนำพระทงสอง พรอมกบพดวำ “ฮขกหน” (ตดขำน) แลว

พดตอวำ “อยำเฮดคอครบำอำจำรยได” (อยำท�ำเหมอนอำจำรย

นะ) “มนบำป” พระทงสองตกตะลงพกใหญสดทำยกไดคดและ

เลกทะเลำะกน

แมวำทำนจะมททำโผงผำง แตเมอถงครำวถกกระทบ

ทำนกนงสงบไดอยำงนำทง ครำวหนงมคนเขยนบตรสนเทหใส

บำตรทำน เมอทำนกลบถงวด กหมจวรพำดสงฆำฏอยำงด แลว

198

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ยนบตรสนเทหใหพระเณรอำน พรอมกบพดวำ “เอำลกอำน อมฤต

ธรรมแนน เทวดำเขำใสบำตรมำ หำฟงยำกตว”

ระหวำงทพระเณรอำน ทำนกพนมมอฟงไป ขอควำมนน

มวำ

“พระผบำ เปนพระเปนเจำ ไมส�ำรวม ไมมศล ไมมวนย

ประจบสอพลอขอของจำกชำวบำน พระแบบนถงจะเหำะเหนเดน

อำกำศได กไมนบถอเปนพระ ใหรบออกจำกวดไป ถำไมไปจะเอำ

ลกตะกวมำฝำก”

พอพระเณรอำนจบ ทำนกพนมมอสำธ แลวพดวำ

“เอำเกบไวใตแทนพระบชำเดอ โลกธรรมแปดมนนเอง

แตกอนไดยนแตชอวำ มลำภ-เสอมลำภ มยศ-เสอมยศ ม

สรรเสรญ-มนนทำ มสข-มทกข โอย ของดตวน สำธ...พอไดฟง

แลวแกนธรรมเพงมำมอน (วนน) เอง เกบไว เกบไว”

ผมปญญำนอกจำกจะไมหวนไหวเสยงต�ำหนแลว ยงเหน

ประโยชนของค�ำต�ำหนดวย หลวงพอทองรตนเปนแบบอยำงของ

ผมปญญำทมองเหนธรรม แมกระทงจำกค�ำตอวำของญำตโยม

มใชแคธรรมธรรมดำ แตเปน “อมฤตธรรม” ของ “เทวดำ” เลย

ทเดยว

199

พระไพศาล วสาโล

๖๕. สงทพงเหนดวยใจ

“เขมำนนทะ” หรอ โกวท เอนกชย นกเขยนและศลปน

ผใฝธรรม เปน “ศษยสวนโมกข” ทมบทบำทส�ำคญผหนง เพรำะ

ในชวงทบวชปฏบตอยกบทำนอำจำรยพทธทำสนน ไดฝำกผลงำน

ไวทโรงมหรสพทำงวญญำณหลำยชน รปปนพระอวโลกเตศวร

ครงตวกเปนผลงำนของทำน อกทงยงมงำนเขยนงำนบรรยำยทำง

ธรรมมำกมำยหลำยชน กอนทจะลำสกขำมำเปนอบำสกผมงมน

ในกำรปฏบต

200

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ในชวงทเปนภกษอยนน เขมำนนทะไดเคยจำรกไปตำม

ชนบทหลงจำกอยสวนโมกขมำหลำยป ทำนไดพบ “พระบำนนอก”

หลำยรป ทมปฏปทำนำสนใจ แมวำอำกปกรยำภำยนอกของทำน

เหลำนนจะไมงดงำมในสำยตำของคนเมอง หรอชำวพทธทเครง

วนย แตทำนเหลำนนมคณธรรมบำงอยำงทนำประทบใจ และนำ

สรรเสรญ ประสบกำรณดงกลำวท�ำใหทศนคตของทำนตอพระ

เหลำนนเปลยนแปลงไป

ครำวหนงทำนจำรกไปทชำยแดนปำดงเบซำร ตงใจคำงแรม

ทวดหนงกลำงทำงจงไปขออนญำตเจำอำวำสซงเปนพระมอำย พอ

กมลงกรำบ หลวงพอกตะคอกทนทวำ “มำท�ำไม อดอยำกจะตำย

อยแลวทน” แตพดจบทำนกรเขำมำชวยหวยำม ถอรมให พอพำไป

ถงกฏพก ทำนกสงโยมวำ พรงนเอำปนโตมำถวำยทำนดวยนะ

รงเชำกพำพระอำคนตกะไปชมถ�ำดวยกน ทง ๆ ทเพง

รจกกน ทำนพดวำนำน ๆ มำท ไปดถ�ำกน ทำนรสกสนกกบกำรพำ

เทยวดวย “นคอพระชนบท คอพระทหยำบ (แต) มกเปดเผยจรงใจ”

เขมำนนทะตงขอสงเกต

ควำมทไดมโอกำสอยใกลชดกบพระชนบทในฐำนะพระ

ดวยกน ท�ำใหทำนหนกลบมำมองพระบำงรปทเคยรงเกยจดวย

สำยตำทเปลยนไป หนงในนนคอ “หลวงพอฉม” แหงจงหวดสงขลำ

ตอนทำนยงเดก คนหนงรำวสองทมหลวงพอฉมมำสงขลำดวย

กจธระบำงอยำง พอมำถงทำนกแวะไปทบำนของด.ช. โกวท

แลวตบประตบำนเรยกแมของด.ช. โกวทวำ “อนอง พร งน

แกงไกนะ เอำไปถวำยก” แลวกไป

201

พระไพศาล วสาโล

ตอนนนด.ช. โกวท รสกไมชอบใจ แตกไมไดแสดงออก

แตอยำงใด ตอมำเมอบวชเปนเขมำนนทภกข ทำนไดไปกรำบ

หลวงพอฉม กลบเหนอกภำพหนง

ทำนเลำวำ “ผมเหนควำมนำรก ควำมเปดเผยควำมทไมม

มมลบเลยในชวตของแก แกนอนอย พอปำผมไปกรำบ แกวำมง

เอำอะไรมำใหกกนวนน นเปนอะไรอกมมหนงทเรำนกไมถง

เปนวฒนธรรมเสมอนกระดำงและหยำบ แตจรง ๆ คอเปดเผยจรงใจ

กบทกคน ไมปกปดซอนเรนเลย ทนอนฝำกฏกยงไมม นกเงยนหมำก

ขนมำ แกจบกระบอกยน (กระบอกต�ำหมำก) โยนมำบอกปำวำ

ยน(ต�ำ)หมำกใหกสกค�ำส แกไมทะนงตนอะไร เปนพระธรรมดำ ๆ

ไมทะเยอทะยำนอะไร คณคำอนซอนเรนอยำงนรจกยำกตรงทวำ

เรำยงออนหด และเรำจะหลงชงชง”

ทำนพบวำพระเหลำน ชำวบำนจะเคำรพมำก และให

“อภสทธธรรม” คอยกใหทำนในบำงเรอง ไมวำกลำวไมถอสำ

เขมำนนทะพดโยงไปถงพระบำนนอกอยำงหลวงพอฉมวำ “พระสงฆ

เชนนดหยำบคำย แตวำดเหมอนไมมใครถอสำเลย ..... บำงทพด

ค�ำหยำบ แตไมมใครถอสำ เพรำะหยงรวำในค�ำพดนไมมอะไรเลย

ไมเบยดเบยน ไมเกลยด ไมรก ไมโลภอะไร”

เขมำนนทะยงเลำถงหลวงพออกรปหนง คอ “หลวงพอแดง”

ซงชำวเกำะสมยนบถอมำก เพรำะเชอวำทำนมอทธปำฏหำรย แต

เขมำนนทะกลบมองวำทำนเหมอนพระเซน “ชวชวตของทำน

๘๐ เปอรเซนตของหวงเวลำอยในน�ำ แลนเรอใบไปรปเดยว แตกอน

ทำนเปนสมภำรวดมชอเสยง มลกศษยลกหำเยอะ ทำนเบอระอำตอ

202

ล�ำธำรรมลำนธรรม

กจกรรมทำงโลก ทำนเลยใชเรอใบล�ำเดยว แลวใชควำมรโบรำณ

เกยวกบทศทำงลม ครำทำนออกทะเล คนมำมงดกนทฝง ตำง

ยกมอประนม เหนทำนชกใบทใบเขยนวำ พทธะ ลกศษยลกหำมำ

ยนออกนรมฝงเพอดอำจำรยแลนเรอ”

เรองรำวเหลำนเตอนใจไดดวำ อยำตดสนคนดวยรปแบบ

และอำกปกรยำ หำกควรพจำรณำใหลกถงคณสมบตภำยใน แม

รปลกษณภำยนอกจะส�ำคญ แตกสำมำรถลวงตำเรำได หำกยดตด

ถอมนในสงทเหนดวยตำ กอำจท�ำใหเรำละเลยสงทพงสมผสดวยใจ

203

พระไพศาล วสาโล

๖๖. วำระสดทำยของทำนพทธทำสภกข

ป ๒๕๓๔ ทำนอำจำรยพทธทำส มอำพำธหนกดวยโรคหวใจ

ตอนนนทำนอำย ๘๕ ปแลว ลกศษยมควำมเปนหวงทำนมำก

โรงพยำบำลศรรำชถงกบสงแพทยผ เชยวชำญดำนโรคหวใจมำ

รกษำทำน เมอนำยแพทยนธพฒน เจยรกล ไดพบทำนเปน

ครงแรก อยำงแรกทแปลกใจกคอ “สหนำและทำทำงของทำน

อำจำรยนนไมไดสดสวนกนกบอำกำรอำพำธทเรำตรวจพบ”

คอถำเปนผปวยธรรมดำและมอำยมำกขนำดน จะตองมสหนำ

204

ล�ำธำรรมลำนธรรม

และทำทำงวำเจบปวยอยำงชดเจนกวำน แตทำนอำจำรยกลบดสงบ

ไมมอำกำรทกขรอน เวนแตน�ำเสยงเทำนนทออนแรงและสหนำท

อดโรย “ผมยงไมเคยเหนกำรแสดงออกของผปวยแบบนมำกอน”

เนองจำกอำกำรของทำนหนกมำก แพทยจงขอใหทำนเดน

ทำงเขำรบกำรรกษำทโรงพยำบำล แตทำนปฏเสธโดยใหเหตผลวำ

“อำตมำอยำกใหกำรอำพำธ และกำรดแลรกษำนนเปนไปแบบ

ธรรมชำต ธรรมดำ ๆ เหมอนกบกำรอำพำธของพระสงฆทวไปใน

สมยพทธกำล” และ “ขอใชแผนดนนเปนโรงพยำบำล”

คณะแพทยพยำยำมชแจงวำอำกำรของทำนนนหนกจน

สำมำรถท�ำใหทำนมรณภำพไดตลอดเวลำและอยำงทนททนใด หำก

ท�ำกำรรกษำอย ทวดซงขำดอปกรณทำงกำรแพทย

แตทำนฟงแลวกยม ๆ หวเรำะ ห ห ไมวำอะไร แลวสกคร

กกลำวปฏเสธ คณะแพทยไมละควำมพยำยำม ตอรองวำหำกทำน

เขำโรงพยำบำลไมวำจะเปนทไหน จะไมมกำรใชเทคโนโลยทเกนเลย

เชนกำรเจำะคอหรอใสสำยระโยงระยำงตำง ๆ แตทำนกยงปฏเสธ

อยำงนมนวลเชนเคย ดวยกำรหวเรำะห ห และพดค�ำวำ “ขอรอง

ขอรอง ขอรอง”

“กำรรกษำตวเองโดยธรรมชำตเปนสงทเหมำะสม อำตมำ

ถอหลกนมำแตไหนแตไรแลว ใหธรรมชำตรกษำ ใหธรรมะรกษำ

สวนคณหมอกชวยผดงชวตใหมนโมเม ๆ ไปได อยำใหตำยเสยกอน

ขอใหแผนดนนเปนโรงพยำบำล แลวธรรมชำตกจะรกษำกำรเจบ

ปวยตำง ๆ ไดเอง ไดเทำไรกเอำเทำนน ไมควรจะมอำยมำกกวำ

พระพทธเจำ ธรรมชำตจะเปนผรกษำ ทำงกำรแพทยหยกยำตำง ๆ

205

พระไพศาล วสาโล

ชวยเพยงอยำเพงตำย”

ทำนยงกลำวอกวำ “กำรเรยนรชวตใกลตำย ท�ำใหมปญญำ

ทสมบรณขน เรำจะศกษำควำมเจบ ควำมตำย ควำมทกข ใหมน

ชดเจน ไมสบำยทกท กฉลำดขนทกทเหมอนกน”

ในทสดคณะแพทยกยอมตำมควำมตองกำรของทำน

โดยใหกำรรกษำทำนทสวนโมกข ในทสดทำนกมอำกำรดขนและ

สำมำรถเผยแผธรรมไดอกตอไป

อยำงไรกตำมหลงจำกนนไมถง ๒ ป วำระสดทำยของทำน

กมำถง

เชำวนท ๒๕ พฤษภำคม ๒๕๓๖ ทำนตนตำมปกต

ประมำณ ๔.๐๐ น. จำกนนกลกขนมำนง เตรยมงำนเทศน ในวน

เลกอำย ๒๗ พฤษภำคม แตท�ำไปไดเพยง ๑๐ นำท ทำนกลมตว

ลงนอน และพดกบพระอปฏฐำกคอพระสงหทองวำ “ทอง วนนเรำ

รสกไมสบำย” หลงจำกนนกฉนยำหอมแลวกนอนตอ

ประมำณ ๖.๐๐ น. ทำนบอกพระสงหทองวำ “วนน เรำ

รสกไมคอยสบำย ไปตำมทำนโพธ (เจำอำวำสสวนโมกข) มำพบท

เธอไมตองไป ใหคนอนไปตำม เพรำะเรำไมสบำย”

เมอทำนอำจำรยโพธมำถง ทำนพดดวยน�ำเสยงปกตวำ

“นำกลวอำกำรเดม จะกลบมำเปนอกแลว ไปโทรศพท ตำมยร

(นพ. ประยร คงวเชยรวฒนะ) มำพบท”

ตอนนนทำนรแลวอะไรจะเกดขนกบทำน จงพดกบพระ

เลขำนกำรคอพระพรเทพวำ “เอำกญแจ (กญแจตเอกสำรหนงสอ)

206

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ในกระเปำนไปดวย เรำไมอยำกจะตำยคำกญแจ” ตอนนนทำน

พรเทพไมคดวำ ทำนจะเปนอะไรมำก จงชวยกนนวดแลวใหทำน

อำจำรยนอนพก

ประมำณ ๘.๐๐ น. ทำนกพดกบพระสงหทองวำ “ทอง ทอง

เรำจะพด ไมไดแลว ลนมนแขงไปหมดแลว” ตอจำกนน ทำนพด

ไมชด เมอพระอำจำรยโพธมำพบทำน ทำนพยำยำมพดกบอำจำรย

โพธ ประมำณ ๔-๕ ชวง คลำยจะสงเสย แตไมมใครฟงออก จบ

ควำมไมได ไมรเรอง เนองจำกเสนเลอดในสมองแตกท�ำใหสมอง

ทควบคมกำรพดเสยไป

เมอพระทแวดลอมแสดงปฏกรยำวำ รบรไมได ทำนก

หยดพด จำกนนทำนกสำธยำยธรรม ซงพระรปอนกฟงไมออก แต

ทำนอำจำรยโพธ พอจบควำมในชวงทสน ๆ วำ ยตถ เนว ปฐว น

อำโป น เตโช น วำโย ซงเปนควำมตอนหนงใน “นพพำนสตร”

ระหวำงนนทำนสำธยำย ทบทวนไป ทบทวนมำ หลำยครง

หลงจำกนนทำนกไมรตว แพทยจงน�ำทำนไปรกษำทโรง

พยำบำลสรำษฎร และในทสดกน�ำทำนไปทโรงพยำบำลศรรำช

ทกคนรวำกำรท�ำดงกลำวเปนกำรขดควำมประสงคของทำน แตก

จ�ำยอมตองท�ำเพรำะเชอวำจะชวยใหทำนหำยได แตหลงจำกใช

ควำมพยำยำมเตมทกวำ ๔๐ วนกยอมรบควำมลมเหลว ในทสด

จงพำทำนกลบมำยงสวนโมกขเมอวนท ๘ กรกฎำคม พอมำถง

สวนโมกขไดไมกนำททำนกหมดลม

พระไพศาล วสาโล

๖๗. ทะไลลำมะ พระธรรมดำ

กอนมชอเสยงและเปนทเคำรพนบถอของคนทงโลก

ทำนทะไลลำมะผำนกำรเคยวกร�ำอยำงหนกทงในดำนปรยตและ

ปฏบต จนมควำมเขำใจลกซงเกยวกบพทธศำสนำ และรรอบ

คมภรตำง ๆ ของนกำยทงส ขณะเดยวกนกมคณสมบตดำนในท

หลำยคนรสกไดเมอไดอยใกลชด แมจะไมเคยรจกทำนมำกอน

208

ล�ำธำรรมลำนธรรม

วำกนวำเมอ ๓๐ ปกอน พระองคเสดจเยอนประเทศเมกซโก

เจำภำพไดจดหำคนมำรกษำควำมปลอดภยใหพระองค เนองจำก

มทนจ�ำกดจงจำงคนระดบลำงมำดแลพระองค คนเหลำนพนเพ

เปนนกเลง ชอบกนเหลำ พดจำหยำบคำย เอะอะโวยวำย ไมม

กรยำมำรยำท แตหลงจำกทดแลพระองคแค ๒ วนกรสกซำบซง

ประทบใจพระองคมำก ตำงชนชมวำพระองคเปนคนทนำรกทสด

ในโลก และพำคนในครอบครวมำรบพรจำกพระองค ทง ๆ ทคน

เหลำนนบถอครสตศำสนำ

แตแมจะไดรบค�ำยกยอง ทงในฐำนะผ ร ธรรมขนสง

และตวแทนชำวพทธทโดดเดนทสดในโลก พระองคกลบมควำม

ถอมตวมำก พระองคตรสเสมอวำพระองคเปน “พระธรรมดำ”

เคยมคนถำมวำ “กำรบรรลธรรมนนเปนอยำงไร”

พระองคตอบวำ “อำตมำกไมร ขอใหไปถำมอำจำรยพระ

องคนน” แลวพระองคกเอยชอวปสสนำจำรยทอำวโสกวำพระองค

เมอมคนถำมพระองควำ “อะไรท�ำใหพระองคมควำมสข

ทสด”

แทนทพระองคจะพดถงสภำวธรรมขนสง พระองคทรงตอบ

สน ๆ วำ “อำหำรดและหลบสนท”

เคยมคนถำมพระองควำ “พระองคจ�ำไดไหมวำชำตกอน

พระองคเปนอะไร”

พระองคทรงหวเรำะแลวตอบวำ “รไหม อำตมำยงจ�ำแทบ

ไมไดเลยวำอำทตยกอนอำตมำท�ำอะไรบำง”

209

พระไพศาล วสาโล

พระองคทรงเปนผทมควำมเหนอกเหนใจผคนมำก หญง

ผหนงเลำวำเธอเพงสญเสยพอไป สหนำเธอบงบอกถงควำมเศรำ

พระองคตอบวำ “รไหม อำตมำพจำรณำควำมตำยวนละ ๕ ครง

แตหำกวำวนนนมำถง อำตมำเกรงวำอำตมำจะ...พลงพลำดไป”

มเรองเลำวำเคยมฝรงคนหนงถำมพระองควำ “กรณำตอบ

สน ๆ งำย ๆ วำ ท�ำอยำงไรจงจะบรรลธรรมไดเรวทสด”

พระองคทรงมองชำยผอยตรงหนำ พจำรณำใครครวญเขำ

อยำงใกลชดอยพกหนง แลวทรงมน�ำตำคลอเบำ

พระองคทรงก�ำลงบอกเขำหรอเปลำวำ คนเรำตองผำน

ควำมทกขยำกแสนสำหสสกเทำใดกวำจะบรรลธรรมได หรอ

อำจทรงก�ำลงรสกสงสำรเขำอยกได ทตองผำนควำมทกขยำกมำ

มำกมำยกวำจะสนใจกำรพนทกข

210

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๖๘. เหนอโลกธรรม

สมเดจพระสงฆรำชเจำองคสดทำยของกรงรตนโกสนทร

คอ สมเดจพระสงฆรำชเจำกรมหลวงวชรญำณวงศ พระนำม

เดมคอ ม.ร.ว. ชน นพวงศ ประสตในตนสมยรชกำลท ๕ และ

บรรพชำเปนสำมเณรตงแตอำย ๑๓ ป หลงจำกนนกทรงครอง

เพศบรรพชตสบมำ จนไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระสงฆรำช

เมอทรงมพระชนมำย ๗๓ พรรษำ เมอพระบำทสมเดจ

พระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดชเสดจออกผนวชพ.ศ. ๒๔๙๙

พระองคไดทรงเปนพระรำชอปธยำจำรย (อปชฌำย) กอนทจะ

สนพระชนม ๒ ปถดมำ

211

พระไพศาล วสาโล

แมวำพระองคทรงมชำตตระกลอนสง อกทงทรงด�ำรง

ต�ำแหนงประมขสงฆ แตพระองคทรงมชวตอยำงเรยบงำย สมถะ

มเมตตำและเปนกนเองอยำงยง ไมเฉพำะกบผคน แตยงรวมถง

สรรพสตวดวย เปนทรกนดวำเมอไดเวลำฉน พระองคจะเสดจไป

ประทบทหองเลก นงกบพน หนหลงพงฝำ ระหวำงทฉนกจะหยบ

ขำวสกทละเมดจมกบขำว แลวเอำตดไวทฝำเบองหลง แลวเอำ

นวเคำะทฝำเบำ ๆ ครงสองครง จงจกกจะวงออกมำกน บำงตวก

รเวลำ ออกมำคอย และกนอำหำรจำกพระหตถของพระองคเลย

ทเดยว วำกนวำพระองคทรงรจกจงจกทกตวในกฏ

พระองคยงทรงขนชอในเรองควำมเปนกนเอง ไมถอ

พระองค อกทงไมมพธรตอง ครำวหนงพระองคเสดจไปงำนบญ

ทวดแหงหนงในจงหวดลพบร ชำวบำนทมำท�ำบญไมรจกพระองค

กเรยกพระองควำหลวงตำ พระองคกตอบรบ สนทนำกบชำวบำน

ทงวนอยำงสนกและสบำยใจ

บำงครงพระองคหำยไปจำกวดบวรนเวศเปนเวลำนำน

พระผใหญในวดตำมหำกนจนวน ถำมใครกไมมใครรวำเสดจออก

จำกวดตอนไหน เพรำะไมมรถหลวงประจ�ำต�ำแหนงสงฆรำชมำรบ

ครนรำว ๆ เทยงเศษ ผคนกโลงใจเมอเหนพระองคเดนถอตำลปตร

กลบมำเอง เพรำะทรงรบนมนตชำวบำนไปสวดมนตและฉนเพล

ตำมหองแถวเลก ๆ บรเวณเสำชงชำหรอบำงล�ำพ เรองแบบน

เลขำนกำรประจ�ำพระองคมกไมร เพรำะใครทประสงคจะมำนมนต

พระองค สำมำรถเขำถงพระองคไดโดยตรงและงำยดำย สวน

พระองคกมกจดวนเวลำไวตำมเศษกระดำษบำง หอใบชำบำง สดแท

แตวำมอะไรอยใกลมอ

212

ล�ำธำรรมลำนธรรม

มเรองเลำวำ วนทมประกำศสถำปนำพระองคเปนสมเดจ

พระสงฆรำชในพระบรมมหำรำชวง ศษยวดกลมหนงทตำมพระรำชำ

คณะของตนเขำไปในวง ไดจบกลมนงคยกนอยขำงนอก เดกคนหนง

ถำมขนมำวำ “สงฆรำชองคใหมชออะไรโวย?” เดกในกลมไมทน

จะตอบ กมเสยงหำว ๆ ดงมำจำกขำงหลงวำ “ชอชนโวย” เมอเดก

หนหลงไปยงตนเสยง กพบวำผตอบคอพระองคนนเอง

ตอนนนพระรำชพธเพงเสรจ พระองคจงเสดจออกมำตำม

ลกศษยกลบวด บงเอญไดยนค�ำถำมของเดก พระองคจงตอบให

เพรำะนำมเดมของพระองคคอ ม.ร.ว. ชน นพวงศ

แมทรงมชำตตระกลและสมณศกดอนสงยง แตสงเหลำน

แทบไมมควำมหมำยกบพระองคเลย จะวำพระองคไมไยดเลยกวำได

เพรำะทรงตระหนกวำมนเปนแคสมมตทมควรลมหลง อกทงเปน

โลกธรรมทไมยงยน ส�ำหรบพระองค กำรครองตนอยำงสมถะตำม

วถของสมณะ มงลดละกเลสตำมค�ำสอนของพระพทธองค เปนสง

ประเสรฐและส�ำคญเหนออนใด

213

พระไพศาล วสาโล

๖๙. กตญญตอผมพระคณ

หลวงพอสเมโธ เดมชอโรเบรต แจคแมน เปนพระฝรงรปแรก

ทเปนศษยของหลวงพอชำ สภทโท ภำยหลงไดเปนเจำอำวำส

องคแรกของวดปำนำนำชำต ตอมำไดเปนก�ำลงส�ำคญในกำรกอตง

วดปำจตวเวกและวดอมรำวดในประเทศองกฤษ ตำมมำดวยวดสำขำ

อกมำกมำยในยโรปและอเมรกำ ท�ำใหสมำธภำวนำและวตรปฏบต

แบบพระปำเปนทรจกในโลกตะวนตก จนทำนไดรบเลอนสมณศกด

เปนพระรำชสเมธำจำรย

ทำนเดนทำงมำยงเมองไทยเปนครงแรกเมอพ.ศ. ๒๕๐๙

เพรำะมควำมสนใจในพทธศำสนำตงแตอยทประเทศมำเลเซย เมอ

ไดบ�ำเพญกรรมฐำนทวดมหำธำต ฯ ทำพระจนทร กมควำมสนใจ

อยำกบวชพระ ทำนเรมตนชวตบรรพชตดวยกำรเปนสำมเณรโดย

มพระรำชปรชำญำณมนเจำคณะจงหวดหนองคำยเปนอปชฌำย

214

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หลงจำกทไดท�ำกรรมฐำนอยำงเขมขนอยำงล�ำพงในกฏเปนเวลำ

หนงป ทำนตระหนกถงควำมส�ำคญของกำรมครบำอำจำรยเพอแนะน�ำ

กำรปฏบตใหถกทำง จงเรมแสวงหำอำจำรยกรรมฐำนทพงพำได

ระหวำงอยทประเทศลำวเพอตอวซำเขำเมองไทย ทำนได

พบพระไทยรปหนง ชอพระสมหมำย มกรยำนำเลอมใส พระสมหมำย

ไดพรรณนำถงอำจำรยของทำนทจงหวดอบลรำชธำน สำมเณรสเมโธ

ฟงแลวกเกดควำมสนใจอยำกไปศกษำปฏบตกบทำน อำจำรยรปนน

คอหลวงพอชำ สภทโท แหงวดหนองปำพง เมอคดวำพบอำจำรย

แลว ทำนไดตดสนใจบวชพระ โดยกลบไปอปสมบททหนองคำย

มพระรำชปรชำญำณมนเปนอปชฌำยเชนเคย

พระสมหมำยเปนทงผแนะน�ำและผพำพระสเมโธไปกรำบ

หลวงพอชำเปนครงแรก ทำนจงรสกเปนหนบญคณพระสมหมำย

แตเมออยดวยกนไดไมนำน ทำนกเรมมปญหำกบพระรปน ทงน

เพรำะพระสมหมำยปนผทเครงครดในพระวนยมำก แตดวยควำม

ยดตดถอมนในพระวนย ทำนจงจจขบนและเพงโทษจบผดผอนเปน

ประจ�ำ พระสเมโธจงรสกหงดหงดร�ำคำญใจมำก

ในเวลำตอมำพระสมหมำยไดลำสกขำบท กลบไปเปน

ฆรำวำสไดไมกป วถชวตกเหวยงไปในทำงตรงขำม จำกพระ

ทเครงวนย กลำยเปนคนขเหลำเมำยำ พระสเมโธจงรสกผดหวงและ

รงเกยจทดสมหมำยมำก ไมอยำกใหใครรวำทดสมหมำยเปนผพำ

ทำนมำวดหนองปำพง เมอเรองนทรำบถงหหลวงพอชำ ทำนก

เตอนสตพระสเมโธใหส�ำนกถงบญคณของทดสมหมำย และปฏบต

ตอเขำดวยควำมเคำรพ

215

พระไพศาล วสาโล

“นสเมโธ เวลำเหนสมหมำย ตองเรยก ‘อำจำรย’ ทกครง

ตองเรยกวำ ‘อำจำรยสมหมำย’ ตองแสดงควำมกตญญกตเวท

ตอสมหมำย เพรำะสมหมำยเปนผทพำสเมโธมำพบหลวงพอ ถำ

ไมมสมหมำย สเมโธกไมไดมำทวดหนองปำพง”

ค�ำพดของหลวงพอชำท�ำใหทำนเปลยนทศนคตทเคยมกบ

ทดสมหมำย ควำมเกลยดชงหำยไป มแตควำมส�ำนกในบญคณมำ

แทนท เวลำพบทดสมหมำย ทำนจะเรยกวำ “อำจำรยสมหมำย”

ทกครง เมอทำนไปตงวดทประเทศองกฤษ ทกครงทกลบมำเมองไทย

ทำนจะหำโอกำสไปเยยมอำจำรยสมหมำย พรอมของฝำกเปนประจ�ำ

สวนทดสมหมำยนน ชวตมแตตกต�ำย�ำแยลง ปลอยตว

ปลอยใจจนตดเหลำอยำงหนก กลำยเปนโรคสรำเรอรง ถงขนสต

ฟนเฟอน กลำยเปนคนเรรอน แตกไดรบกำรสงเครำะหจำกพระ

ผใหญทเคยรจกกน สรำงกระตอบใหอยหลงวด อำศยขำวกนบำตร

และเกบขยะขำยไปวน ๆ แตแลววนหนงขณะทเดนขำมถนนเพอไป

ขอเศษอำหำรในตลำดไดถกรถเมลพงชนอยำงแรงจนเสยชวต

หลงจำกเกดเหตกำรณดงกลำว หลวงพอชำไดแนะให

พระสเมโธอทศสวนกศลจำกกำรปฏบตใหแกทดสมหมำย ทำนได

นอมรบและยนดปฏบตตำมจวบจนทกวนน

หลวงพอสเมโธเคยกลำวถงเรองนวำ “เพรำะอำจำรย

สมหมำยพำเรำมำพบหลวงพอชำ จงท�ำใหมพระสเมโธในปจจบน....

อำจำรยสมหมำยจงมบญคณกบเรำ มคณตอพระพทธศำสนำ

สวนอำจำรยสมหมำยจะสกแลวไปตดเหลำ นนเปนเรองของทำน

แตเปนหนำทของพระสเมโธทควรแสดงควำมกตญญกตเวท”

216

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เรองรำวของทดสมหมำยนนเปนคตสอนใจไดหลำยอยำง

นอกจำกใหขอคดเกยวกบกำรมองผมพระคณอยำงรจกแยกแยะ

แลว ยงสะทอนถงภมธรรมของหลวงพอชำอกดวย แมทำนเปน

ผเครงครดในวนยและใฝธรรมอยำงยง แตเมอศษยของทำน

กลำยเปนขเหลำเมำยำ ประพฤตตนไมสมกบเปนชำวพทธหรอ

ศษยหนองปำพง ทำนกไมไดโกรธหรอรงเกยจแตอยำงใด หำก

ยงมควำมเมตตำ และแนะน�ำใหศษยผนองส�ำนกในบญคณของเขำ

และแสดงควำมกตญญเปนกำรตอบแทน

ควำมดนนหำกยดมนถอมนหรอ “ตดด” เมอใด กอำจ

ท�ำใหเกดควำมโกรธเกลยดผทไมดเหมอนตน หรอไมดอยำงทตน

คำดหวงกได แตหลวงพอชำนน ทำนท�ำดโดยไมตดด จงสำมำรถ

คงควำมดและมควำมดใหแมกระทงผทพลดตกจำกควำมดหรอ

ผดศล

ชวตทผกผนของทดสมหมำยยงเปนอนสตเตอนใจวำ

ผทเครงครดในวนย จนเหนแตควำมผดพลำดของผอนนน หำกไม

ระมดระวง กอำจพลกกลบเปนตรงขำม ตกต�ำย�ำแยยงกวำคนท

ไมเคยบวชพระหรอศกษำธรรมวนยเลยกได จะว ำไปแลว

สองขวทอยตรงขำมกนนน ไมไดหำงกนเลย แตอยใกลกนมำก

หำกประมำทเมอใดกอำจพลงพลำดสควำมสดโตงอกดำนหนง

จนถงแกควำมหำยนะ

217

พระไพศาล วสาโล

๗๐. เหนธรรมเมอปวย

พระภกษชำวอสำนรปแรกทไดรบสมณศกดถงขนสมเดจ

พระรำชำคณะคอ สมเดจพระมหำวรวงศ (อวน ตสโส) เมอครงยง

เปนพระหนม ทำนเปนผใฝในกำรศกษำพระปรยตธรรม ไดเปน

เปรยญโท ภำยหลงทำนไดเจรญในสมณศกดเปนล�ำดบ นอกจำก

ไดเลอนเปนพระรำชำคณะชนเทพท พระโพธวงศำจำรยแลว ยงได

เปนเจำคณะมณฑลอบลรำชธำน งำนหนงททำนแสดงควำมสำมำรถ

ใหปรำกฏ คอกำรสงเสรมกำรศกษำของคณะสงฆในภำคอสำนให

เจรญรงเรอง

218

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แมวำทำนเหนควำมส�ำคญอยำงมำกของกำรศกษำพระ

ปรยตธรรม แตทำนไมสมศรทธำในกำรท�ำกรรมฐำน อกทงยงม

อคตตอพระปำ เหนวำพระเหลำนนอกจำกไมอยเปนหลกแหลงแลว

ยงไมสนใจกำรศกษำปรยตธรรม มวตรปฏบตทงมงำย ครำวหนง

ทำนไดทรำบวำมพระปำจ�ำนวน ๕๐ รป ซงน�ำโดยพระอำจำรยสงห

ขนตยำคโม ศษยคนส�ำคญของหลวงปมน ภรทตโต มำธดงคปก

กลดในจงหวดอบลรำชธำนซงเปนเขตปกครองของทำน ทำนถงกบ

สงกำรใหเจำคณะอ�ำเภอขบไลออกจำกพนทของทำน

ควำมสำมำรถดำนกำรปกครองและกำรจดกำรศกษำ

คณะสงฆ ไดท�ำใหทำนเจรญในสมณศกดเปนล�ำดบ จนไดเลอนเปน

สมเดจพระมหำวรวงศ อยำงไรกตำมภำรกจทมำกขนผสมกบวยท

ชรำลงไดท�ำใหทำนมปญหำดำนสขภำพ ชวงหนงทำนอำพำธหนก

ถงกบฉนอำหำรไมได ตองถวำยอำหำรทำงสำยยำง เวลำนน

ทำนเรมมทศนคตทดกบพระปำสำยหลวงปมนแลว โดยเฉพำะ

เมอไดรจกกบพระอำจำรยฝน อำจำโร ดงนนทำนจงมบญชำให

พระอำจำรยฝนมำจ�ำพรรษำทวดบรพำรำม เพอจะไดอยใกลทำน

ซงเวลำนนพ�ำนกทวดสปฏนำรำมวรวหำร จงหวดอบลรำชธำน

วนหนงทำนไดนมนตใหพระอำจำรยสงห และพระอำจำรย

ทอง อโสโก เจำอำวำสวดบรพำรำม แสดงธรรมใหทำนฟง เสรจ

แลวกหนมำทำงพระอำจำรยฝน ขอใหอธบำยธรรมเปนรปสดทำย

พระอำจำรยฝนจงแนะน�ำใหทำนท�ำจตใหเปนสมำธ ไมตองคดถง

อดตและอนำคต

เมอจตสงบแลว พระอำจำรยฝนกแนะน�ำใหท�ำวปสสนำตอ

219

พระไพศาล วสาโล

โดยพจำรณำวำรำงกำยนประกอบดวยธำตดน น�ำ ไฟ ลม มำรวมกน

“เมอพจำรณำตำมควำมเปนจรงแลว จะเหนไดวำธำตทงส

ตำงเจบไมเปน ปวยไมเปน แดดจะออก ฝนจะตก กอยในสภำพ

ของมนเอง....กำรทมควำมเจบปวดปวยไขอยนนเนองมำจำกตวผร

คอจต เขำยดถอดวยอปำทำนวำเปนตวเปนตน เปนของเขำของเรำ

.....ตวผรคอจตเทำนนทไปยดเอำมำวำเจบ วำปวด วำรอน วำเยน

หรอหนำว”

แลวพระอำจำรยฝนกย�ำอกวำ “ตำมสภำพควำมเปนจรง

แลว สงทงปวงเหลำนนไมไดเปนอะไรเลย ดนกคงเปนดน น�ำกคง

เปนน�ำ ไมมสวนรเหนในควำมเจบปวดใด ๆ ดวย เมอท�ำจตใหสงบ

และพจำรณำเหนสภำพควำมเปนจรงแลว จตยอมเบอหนำยและวำง

จำกอปำทำน คอ เวนกำรยดถอมนในสงเหลำนน เมอละไดเชนน

ควำมเจบปวดตำง ๆ ตลอดจนควำมตำยยอมไมมตวตน”

“เพรำะฉะนนหำกท�ำจตใหสงบ เปนสมำธแนวแนแลว โรค

ตำง ๆ กจะทเลำหำยไปเอง” คอบทสรปของพระอำจำรยฝน

สมเดจ ฯ ไดฟงแลว กพดขนวำ “เออ เขำทด” แลวถำม

พระอำจำรยฝ นวำ “ในพรรษำนฉนจะอยไดรอดตลอดพรรษำ

หรอไม” พระอำจำรยฝนตอบวำ “ถำพระเดชพระคณท�ำจตใหสงบได

ดงทอธบำยถวำยมำแลว กรบรองวำอยไดตลอดพรรษำแนนอน”

ในพรรษำนนพระอำจำรยฝนไดไปแสดงธรรมและแนะน�ำ

กรรมฐำนแกสมเดจ ฯ ทวดสปฏนเปนประจ�ำเกอบทกวน ผลกคอ

สขภำพของทำนดขนเปนล�ำดบ จนหำยวนหำยคน ไมเพยงอยได

ตลอดพรรษำ หำกยงด�ำรงธำตขนธตอมำนำนนบสบป

220

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เหตกำรณครงนนท�ำใหทำนรสกชนชมพระกรรมฐำนสำย

หลวงปมนวำเปนผปฏบตดจรง ทงยงท�ำไดดงพดจรง ๆ อกดวย

สมควรทพระมหำเปรยญทงหลำยจะถอเอำเปนแบบอยำง ทำนยง

กลำวตอหนำพระอำจำรยฝนดวยวำ “ฉนเปนพระอปชฌำย บวชพระ

บวชเณรมำจนนบไมถวน แตไมเคยนกสนใจ ตจปญจกกมมฏฐำน

(กำรพจำรณำ ผม ขน หนง ฟน เลบ) เหลำนเลย เพงจะมำรซง

ในพรรษำนเอง”

ทำนถงกบสำรภำพวำ ตวทำนเองเปรยบเหมอนผบวชใหม

เพงจะมำเรยนร ผม ขน หนง ฟน เลบ ควำมรดำนมหำเปรยญ

ทเลำเรยนมำมำกนน ไมกอประโยชนและควำมหมำยตอชวต

ทำนเลย ยศฐำสมณศกดกแกทกขของทำนไมได แลวกกลำวยกยอง

พระอำจำรยฝนวำ ท�ำใหทำนรจกกรรมฐำนดขน

นบแตนนทำนไมเพยงหนมำปฏบตกรรมฐำนโดยเฉพำะกำร

พจำรณำกำยตำมแนวสตปฏฐำนส หำกยงสนบสนนพระปำอยำง

จรงจง และมศรทธำปสำทะในหลวงปมนยงขนกวำเดม

สมเดจพระมหำวรวงศมรณภำพ ๑๒ ปหลงจำกนน โดยได

ด�ำรงต�ำแหนงสงฆนำยกองคแรกของไทยในระหวำงนนดวย สรรวม

อำย ๘๙ ป

ไมตองสงสยเลยวำหำกไมไดกรรมฐำนชวยทำนคงไมมอำย

ยนถงเพยงนน

พระไพศาล วสาโล

๗๑. ไดสตเพรำะถกดำ

กำรบ�ำเพญสมำธภำวนำหรอท�ำกรรมฐำนนน หำกปฏบตผด

หรอวำงใจไมถกตอง ปญหำกเกดขนได แมแตกำรท�ำวปสสนำ

กรรมฐำน เมอมสภำวะบำงอยำงปรำกฏขน หำกผปฏบตไมเขำใจ

หรอไมรทน กอำจหลงผดคดวำตนบรรลมรรคผลได นอกจำกจะ

หยดท�ำควำมเพยรแลว ยงอำจมพฤตกรรมเหมอนคนบำ ทสรำง

ปญหำแกผอนได

222

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ศษยผหนงของหลวงปดลย อตโล ชอหลวงตำพวง ทำนมำ

บวชเมอแก จงท�ำควำมเพยรทงวนทงคน เพรำะรวำเวลำเหลอนอย

แลว วนหนงเกดวปสสนปกเลสอยำงแรง สภำวะทเกดขนนนตน

ไมเคยพบมำกอน จงส�ำคญผดวำตนบรรลอรหตผลแลว อกทง

ยงเหนตอไปดวยวำไมมใครรธรรมไดเทำกบตน จงอยำกไปโปรด

สรรพสตวใหเหนธรรมอยำงตน คนแรกทตนนกถงกคอ หลวงปดลย

ผเปนอำจำรย

ดวยปตอนแรงกลำ หลวงตำพวงเดนเทำเปลำจำกเขำพนมรง

บรรมยถงจงหวดสรนทร ระยะทำงกวำ ๘๐ กโลเมตรโดยไมหยด

ครนถงวดบรพำรำมประมำณเทยงคน หลวงตำพวงกไมรอชำ มงหนำ

ไปยงกฏหลวงปดลย แลวตะโกนวำ “หลวงตำดลย ออกมำเดยวน

พระอรหนตมำแลว”

ครนหลวงปดลยออกมำ แทนทหลวงตำพวงจะกรำบหลวงป

อยำงทเคยปฏบต กลบตอวำหลวงปวำ “อำว ไมเหนกรำบ ทำนผ

ส�ำเรจมำแลว ไมเหนกรำบ” หลวงปรดวำเกดอะไรขน จงนงเงยบ

ปลอยใหหลวงตำพวงพดไปเรอย ๆ ผำนไปเปนชวโมง หลวงตำพวง

กยงไมหยด หลวงปจงซกถำมขอธรรมทหลวงตำพวงกลำวอำงวำร

แตหลวงตำพวงกตอบผด ๆ ถก ๆ หลวงปจงใหเณรพำหลวงตำพวง

ไปพกทโบสถ แตหลวงตำพวงกยงไมหยด ออกไปปลกพระเณรทตน

คนเคยใหลกมำฟงเทศนตลอดคน

หลวงปพยำยำมชวยหลวงตำพวงดวยวธกำรตำง ๆ แต

ผำนไป ๓ วนกยงไมดขน สดทำยหลวงปจงใช “ไมแขง” นนคอ

พดใหโกรธ ดำอยำงแรงวำ “เออ สตวนรก สตวนรก ไปเดยวน

ออกจำกกฏเดยวน”

223

พระไพศาล วสาโล

ครำวนไดผล หลวงตำพวงโกรธมำก ลกพรวดแลวเกบ

บรขำรของตนออกจำกวดทนท พรอมกบพดวำ “เออ กจะไปเดยวน

หลวงตำดลยไมใชแมก” วำแลวกหยบเอำไตดนยำวขนแบกบำดวย

ส�ำคญวำเปนกลด มงหนำไปยงอกวดหนง ซงอยไมไกล

ระหวำงทหลวงตำพวงเดนไปยงวดนน จตทยดตดอยกบ

อำรมณปรงแตงไดถกกระแทกดวยพลงแหงควำมโกรธอยำงรนแรง

ผลกคอจตหลดออกจำกอำรมณดงกลำว ท�ำใหไดสต เมอถงวดก

รตววำเกดอะไรขน เกดควำมส�ำนกผด ไมนำนกกลบไปขอขมำ

หลวงปดลย

หลวงปดลยเปนผทมวำจำสภำพ ไมเคยใชค�ำแรง ๆ เชนน

กบใครมำกอน แตทำนรวำ ควำมโกรธนนสำมำรถชวยหลวงตำพวง

ใหหลดจำกควำมหลงตวลมตนได ควำมโกรธนนมโทษมำกกจรง

แตหำกรจกใช มนกสำมำรถกอประโยชนได อยำงไรกตำมใครทคด

จะท�ำเชนนนกตองแนใจกอนวำ ก�ำลง “ใชมน” ไมใช “ถกมนใช”

ส�ำหรบหลวงปดลย ควำมโกรธท�ำอะไรทำนไมไดแลว ทำนจงสำมำรถ

ใชมนใหเกดประโยชนได

224

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๗๒. อบำยคลำยโกรธ

หลวงพอโต พรหมร�ส เปนพระทมบคคลกโดดเดนทสดใน

สมยรชกำลท ๔ แมไดรบสมณศกดเปนถงสมเดจพระพฒำจำรย

แตทำนกลบใชชวตอยำงสมถะ ไมมพธรตองรำวกบเปนพระธรรมดำ

ควำมรทำงพระธรรมวนยของทำนจดวำแตกฉำน แตทำนกลบ

ไมเครงครดในแบบแผน ขนบธรรมเนยมหลำยอยำงทผคนยดตด

ถอมน ทำนไมสนใจเอำเลย ปฏบตตนอยำงผอนคลำย เปนกนเอง

และเปยมดวยเมตตำ

เปนทร�ำลอกนวำ ใครมำนมนตทำน ไมวำยำกดมจน ทำน

ไมเคยปฏเสธ แตจะไปเทศนเมอใด ทำนไมเคยก�ำหนดเวลำ

บำงครำวเจำของบำนหลบแลว ทำนไปถงกนงเทศนทประตบำน

เทศนตรงหวบนไดบำนกเคย ครำวหนงทำนไปเทศนตำงจงหวด

ถงทหมำยตอนยำมสำม (ประมำณต ๓-๖ โมงเชำ) ผคนนอนหลบ

กนหมดแลว ทำนสงใหคนแจวเรอตกลองดงตม ๆ แลวกเทศน

ชชกอยแตผเดยว ชำวบำนตองลกมำฟงทำนจนสวำง

225

พระไพศาล วสาโล

ทำนเคยนงเรอไปทอดกฐนทอำงทอง ระหวำงทำงไดแวะ

จ�ำวดบนโบสถแหงหนง กลำงดกขณะทคนเรอนอนหลบ ขโมย

ไดลวงเอำเครองกฐนไปหมด เมอทำนร แทนทจะโมโหกลบดใจ

ขณะทนงเรอกลบ ชำวบำนถำมทำนวำทอดกฐนเสรจแลวหรอ

ทำนตอบวำ “ทอดแลวจำ แบงบญใหดวย” กลำงทำงทำนซอหมอ

บรรทกเตมล�ำ ใครถำมทำนวำซอไปท�ำไมมำกมำย ทำนตอบวำ

“ไปแจกชำวบำงกอกจำ” กวำจะถงวดระฆง ทำนกแจกหมอจนหมด

ปรำกฏวำวนนนหวยออก ม. หนหนเชด คนทคอยดหวยจำกทำน

ถกกนมำกมำย

ครำวหนงทำนก�ำลงจ�ำวดในกฏทวดระฆง ขโมยไดเจำะ

พนกฏเพอลวงเอำขำวของทวำงเกลอน แตลวงไมถง ทำนเหนแลว

กสงสำร ชวยเอำไมเขยของเหลำนนใหใกลมอขโมย ไดของไปแลว

กยงไมพอใจ ขโมยยงจะเอำเรอใตถนกฏไปดวย ระหวำงทเขนเรออย

ทำนกเปดหนำตำงแลวบอกขโมยวำ “เขนเบำ ๆ หนอยจำ ถำดงไป

พระทำนไดยนเขำ ทำนจะตเอำเจบเปลำจำ” ทำนยงแนะน�ำขโมย

ดวยวำ “เขนเรอบนทแหง เขำตองเอำหมอนรองขำงทำยใหโดง

กอนจำ ถงจะกลงสะดวกด เรอกไมช�ำไมรวจำ” ขโมยไดยน

เชนนน กรสกเกรงใจทำน ไมเขนตอ แลวคอย ๆ ยองออกไป

พรอมกบของทลวงมำได

หลวงพอโตมวธสอนธรรมแปลก ๆ ทำนเคยไปเทศนคกบ

พระพมลธรรม (ถก) แหงวดพระเชตพน ขณะอยบนธรรมำสน

เจำคณพมลธรรมไดตงประเดนขนวำ “โทโสเปนกเลสส�ำคญ พำเอำ

เจำของตองเสยทรพย เสยชอเสยงเงนทอง เสยนองเสยพ เสยท

เสยทำง เสยเหลยมเสยแตม กเพรำะลแกอ�ำนำจโทโส ใหโทษ

226

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ใหทกขแกเจำของมำกนก” จำกนนกถำมหลวงพอโต ซงมสมณศกด

สงกวำทำนวำ “โทโส(เมอ)จะเกดขน เกดตรงทไหนกอนนะขอรบ

ขอใหแกใหขำว”

ระหวำงนนหลวงพอโตแกลงท�ำเปนหลบ ไมไดยนค�ำถำม

ซ�ำยงกรนเสยดวย เจำคณพมลธรรมจงถำมซ�ำ ๒-๓ ครง ทำนก

นงเฉย เจำคณพมลธรรมจงโมโห ตวำดเสยงดงวำ “ถำมแลวไมฟง

นงหลบใน” วำเชนนถง ๒ ครง หลวงพอโตแกลงตนแลวดำออกไป

วำ “อำยเปรต อำยกำก อำยหำ อำยถก กวนคนหลบ”

ทำนเจำคณพมลธรรมไดยนเชนนกโกรธจด ควำกระโถน

ปำมำยงหลวงพอโต แตพลำดไปโดนเสำศำลำ แตกดงเปรยง ผคน

แตกตนตกใจ แตหลวงพอโตนงสงบ แลวกลำวกบญำตโยมวำ โทโส

โอหงเกดขนเมออนฏฐำรมณ คอ รปทไมนำด เสยงทไมนำฟง

กลนทไมนำดม รสทไมนำกน สมผสทไมสบำย และควำมคดทไมถกใจ

มำกระทบกบตำ ห จมก ลน กำย และใจ

“เมอส�ำรวมไมทนจงดนออกขำงนอกใหคนอนรวำเขำโกรธ

ดงเชนเจำคณพมลธรรมเปนตวอยำง ถำเขำยอทำนวำพระเดช

พระคณแลวทำนยม พอเขำดำกโกรธ”

อยำงไรกตำมทำนไดชวำ แมโทโสเกดขน “โทโสกไมม

อ�ำนำจกดขเจ ำของไดเลย เว นแตเจ ำของโง เผลอสต เชน

พระพมลธรรมถกน โทโสจงกดขได” หลวงพอโตสรปดวยกำรบอก

ญำตโยมใหดทำนเจำคณพมลธรรมเปนตวอยำง “ตวทำนเปน

เพศพระ ครนทำนขำดสงวร ทำนกกลำยเปนโพระ กระโถนเลย

แตกโพละ เพรำะโทโสของทำน....จงจ�ำไวทกคนเทอญ”

227

พระไพศาล วสาโล

นอกจำกมควำมสำมำรถในกำรชใหคนเหนถงสำเหตและ

โทษของควำมโกรธแลว หลวงพอโตยงมอบำยในกำรเตอนสตให

คลำยควำมโกรธดวย ไมเวนแมกระทงควำมโกรธของพระเจำแผนดน

ปลำยสมยรชกำลท ๔ พระองคไดนมนตพระมำสวดอภธรรม

ในงำนบ�ำเพญพระรำชกศลถวำยแดสมเดจพระปนเกลำเจำอยหว

วงหนำ ซงเพงเสดจสวรรคต เมอพระองคเสดจมำถงพระทนง

จดงำน พระทง ๘ รปกตกใจ ดวยเกรงพระบรมรำชำนภำพ พำกน

วงหนไปแอบในมำนทกนพระโกศ พระองคจงกรวมำก ตรสวำ

“ดซ ดซ ดถกขำ มำเหนขำเปนเสอ เปนยกษ เอำไวไมได

ตองใหมนสกใหหมด” วำแลวกทรงมพระรำชหตถเลขำไปยง

หลวงพอโต เพอใหท�ำกำรสกพระเหลำนน

หลวงพอโตอำนแลว กจดธป ๓ ดอก จทกระดำษบรเวณ

ทวำงจำกลำยพระหตถ แลวสงคน โดยไมพดอะไร และไมไดท�ำ

ตำมรบสง ครนพระจอมเกลำเจำอยหวทอดพระเนตรเหนร ๓ ร

ในกระดำษ กทรงทรำบควำมหมำย รบสงวำ “ออ ทำนใหเรำ

ดบรำคะ โทสะ โมหะ อนเปนไฟ ๓ กอง งดท งดท เอำเถอะ ๆ

ถวำยทำน” จำกนนทรงมรบสงใหไปน�ำตวพระทง ๘ รปมำนง

ประจ�ำท แลวทรงแนะน�ำสงสอนใหทำนรระเบยบจรรยำในกำร

รบเสดจหนำพระทนง

เปนอนวำเรองนจบลงดวยดเพรำะปรชำญำณของหลวงพอโต

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๗๓. สจธรรมจำกเมลดขำว

บรรดำลกศษยหลวงปมน ภรทตโต ทมชอเสยง เปนทเคำรพ

สกกำระของผคนทงประเทศ แทบทงหมดเขำสรมกำสำวพสตร

ตงแตยงหนม ไมเคยผำนชวตครอบครว ยกเวนกแตหลวงปขำว

อำนำลโย แหงวดถ�ำกลองเพล จงหวดอดรธำน ทำนออกบวช

เมออำย ๓๑ ป หลงจำกมคครองนำน ๑๑ ป

สำเหตททำนออกบวชกเนองจำกไดพบวำภรรยำมชำยอน

เรองของเรองกคอเดมทำนมอำชพเปนพอคำขำยววควำย ครำวหนง

พระไพศาล วสาโล

ไดตอนววควำยไปขำยในทไกล แลวหำยไปนำนไมกลบบำน ภรรยำ

นกวำทำนตำยจำกไปแลว จงมสำมใหม เมอทำนกลบมำและพบ

ควำมจรงกโกรธแคนมำก ตงใจจะฆำทงสองคนใหตำยคำมอ ถงกบ

เงอมดดำบเตรยมสงหำรแลว แตหำมใจไวได เหตกำรณครงนน

ท�ำใหทำนสลดสงเวชใจ เบอหนำยชวตทำงโลก จงสละเพศฆรำวำส

ในทสด

ชวง ๖ พรรษำแรก ทำนตงใจศกษำเลำเรยนพระธรรมวนย

อยำงจรงจง แตกรสกขดใจทครบำอำจำรยและเพอนภกษสำมเณร

230

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ประพฤตยอหยอน อกทงยงเพลดเพลนในลำภสกกำระ ทำนจง

ตดสนใจออกธดงคเพอบ�ำเพญกรรมฐำน แมวำจะมเสยงคดคำน

ทงจำกพระเณรและฆรำวำส บำงกวำกำรบ�ำเพญภำวนำท�ำให

คนเปนบำ ถำอยำกเปนคนดเหมอนชำวบำนเขำ กไมควรออกไป

บ�ำเพญภำวนำ บำงกวำพระธดงคทด�ำเนนตำมค�ำสอนของพระ

พทธองคทกวนนไมมแลว อยำไปท�ำใหเสยเวลำและเหนอยเปลำ

เลย ส อยอยำงนกสบำยดอย แลว แมกระนนทำนกยงยนยน

เจตนำเดม

ระหวำงทออกธดงค ทำนไดยนกตตศพทของหลวงปมน

ภรทตโต จงไดออกตดตำมคนหำจนไดพบพระอำจำรยใหญท

อ�ำเภอพรำว จงหวดเชยงใหม และไดอยปฏบตกบทำนสมควำมตงใจ

ทำนไดท�ำควำมเพยรอยำงจรงจง ขณะเดยวกนกถกเคยวกร�ำ

จำกหลวงปมนอยำงหนก จนกำรปฏบตเจรญกำวหนำ ครำวหนง

หลวงปมนไดทกทำนวำ “ทำนขำวนภำวนำอยำงไร คนนจตจง

สวำงไสวมำก ผดกบทเคยเปนมำทก ๆ คน นบแตมำอยกบผม

ตองอยำงนซจงสมกบผมำแสวงธรรม”

บำงชวงทำนไดแยกจำกครบำอำจำรยและหม คณะ

ออกธดงค บ�ำเพญเพยรในปำ ซงสมยนนยงรกทบเตมไปดวย

อนตรำย หลำยครงทำนตองเผชญสตวปำทดรำย รวมทงชำงปำท

ไมเปนมตรกบคน แตดวยเมตตำและสตทตงมน ทำนจงผำนพน

เหตกำรณเหลำนดวยด บำงครงทำนถงกบชวนชำงรบศล ซงชำง

กดเหมอนจะรบร ค�ำสอนของทำนและเชอฟงทำนโดยดษณ

มเรองเลำมำกมำยเกยวกบประสบกำรณของทำนในปำลกทกลำว

ขำนในหมศษยกระทงทกวนน

231

พระไพศาล วสาโล

นอกจำกสตวรำยแลว โรคภยไขเจบมกเกดกบพระธดงค

ในปำลกเสมอ แตทกครงทปวยไข หลวงปขำวนยมใชธรรมโอสถ

เปนส�ำคญ ทำนเคยระงบไขดวยสมำธภำวนำหลำยครง ใชแต

เทำนนทำนยงอำศยควำมเจบไขเปนประโยชนในกำรภำวนำ

ดวย ครำวหนงทำนเปนไขมำลำเรยเกอบตลอดพรรษำ แตทำน

ไมยอมแพตอควำมเจบปวยเลย กลบระดมควำมเพยรเตมท ทำน

เลำถงเหตกำรณครงนนวำ

“ไขกหนก ควำมเพยรกเอำกำร ไมมใครยอหยอนออนขอ

ตอใคร กำรไขกไขตลอดพรรษำ กำรพจำรณำทกขเวทนำกบกำย

อนเปนเรอนรงของทกขกไมลดละทอถอย ไขหนก ทกขมำกเทำไร

ยงรำวกบไสเชอเพลงปอนสตปญญำใหแสดงลวดลำยอยำงเตม

ฝมอ” พอออกพรรษำไขกคอย ๆ หำยไปเอง

ประสบกำรณอนช�ำชองในกำรรบมอกบควำมเจบปวย ท�ำให

ทำนไดขอสรปวำ

“อนควำมอยำกหำยจำกทกขเวทนำนน อยำอยำก ยงอยำก

ใหหำยเทำไรกยงเพมสมทยตวผลตทกขมำกยงขนเทำนน แตให

อยำกรอยำกเหนควำมจรงของทกขเวทนำทแสดงอยกบกำยกบใจ

เทำนน นนคอควำมอยำกอนเปนมรรคทำงเหยยบย�ำกเลส ซงจะ

ท�ำใหเกดผล คอกำรเหนแจงตำมควำมจรงของกำย เวทนำ จต

ทก�ำลงพจำรณำอยในขณะนน ควำมอยำกรจรงเหนจรงนมมำก

เทำไร ควำมเพยรพยำยำมทกดำนยงมก�ำลงมำกเทำนน”

ประมำณพ.ศ. ๒๔๘๓ ตอนนนหลวงปขำวมอำย ๕๒ ป

แลว ระหวำงพ�ำนกทบำนโหลงขอด อ�ำเภอพรำว จงหวดเชยงใหม

232

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เยนวนหนงทำนไดออกไปสรงน�ำ เหลอบมองเหนรวงขำวในไร

ชำวเขำก�ำลงสกเหลองอรำม เกดมค�ำถำมขนมำในใจวำ “ขำวมนงอก

ขนมำเพรำะมอะไรเปนเชอพำใหเกด ใจทพำใหเกดตำยอยไมหยด

กนำจะมอะไรเปนเชออยภำยในเชนเดยวกนกบเมลดขำว” ทำน

คดตอวำ เชอนนถำไมถกท�ำลำยทใจใหสนไป กจะตองพำใหเกด

และตำยไมหยด ทำนพจำรณำตอกพบวำ “อะไรเปนเชอของใจ

เลำ ถำไมใชกเลส อวชชำ ตณหำ อปำทำน”

จำกนนทำนกพจำรณำทบทวนไปมำโดยมจดเนนทตว

อวชชำ เปนกำรพจำรณำทงอนโลมและปฏโลม จำกเหตสผล

และยอนจำกผลไปหำเหต ตงแตหวค�ำจนดก ทำนกยงไมลดละ

กำรพจำรณำ จนใกลฟำสำงจงเหนแจงในธรรมชำตหรอควำมจรง

แหงอวชชำ วนำทนนเองอวชชำกหลดไปจำกใจจนไมเหลอ

ขำวสกยอมมอำจงอกไดอกตอไปฉนใด เมอพจำรณำจต

จนอวชชำดบ กลำยเปนจตสก กำรกอเกดในภพตำง ๆ กจบสน

ฉนนน หลวงตำมหำบว ญำณสมปนโน เลำถงประสบกำรณของ

หลวงปขำวตอนนวำ “ขณะทจตผำนดงหนำปำกเลสวฏฏไปได

แลว เกดควำมอศจรรยอยคนเดยว ตอนสวำงพระอำทตยกเรมสวำง

บนฟำ ใจกเรมสวำงจำกอวชชำ ขนสธรรมอศจรรย ถงวมตตหลดพน

ในเวลำเดยวกนกบพระอำทตยอทย ชำงเปนฤกษงำมยำมวเศษ

จรง ๆ ”

“นงอยกสบำย แมตำยกมควำมสข ปรำศจำกเครองรอยรด

โดยประกำรทงปวง” คอค�ำอทำนในใจของหลวงปขณะนน

เมอกจสวนตนจบสนแลว หลวงปกเหลอแตกจสวนรวม

233

พระไพศาล วสาโล

ทำนไดเทศนำสงสอนพระเณรและญำตโยมอยำงไมร จกเหนด

เหนอย ขณะเดยวกยงคงใช ชวตเยยงพระธดงคกรรมฐำน

จนกระทงพบถ�ำกลองเพลในเทอกเขำภพำน ทำนเหนวำเปน

สถำนทวเวกถกอธยำศย จงไดปกหลกทนนเรอยมำจนวำระสดทำย

ของทำน

หลวงปขำวละสงขำรเมอวนท ๑๖ พฤษภำคม ๒๕๒๖

หลงจำกอมพำตเปนเวลำ ๙ ป และมอำพำธตอเนองในชวง ๒ ป

หลง คนสดทำยของหลวงปขำว ทำนจ�ำวดเปนปกต เชำมดเมอ

ลำงหนำเรยบรอยแลว ทำนฉนอำหำรเลกนอย จำกนนพระเณร

พยงทำนเดนไปถงเตยงเพอนอนพก หลวงปลงนงแลวกนอนลง

แลวกหยดหำยใจ เปนกำรทงสงขำรท “งำย สบำย” ดงค�ำของ

หมออวย เกตสงห แพทยประจ�ำตวของทำน

สรอำยของหลวงปขำว อนำลโยรวม ๙๕ ป

พระไพศาล วสาโล

๗๔. ควำมเขมแขงทแทจรง

ถ�ำยำยปรก เกำะสชง เปนสถำนทวเวก เหมำะแกกำร

ภำวนำ หลวงพอประสทธ ถำวโร จงมำจ�ำพรรษำอยเนอง ๆ ภำยหลง

ทำนไดบกเบกและพฒนำจนกลำยเปนวดสมบรณ มพระและแมช

มำปฏบตธรรมเปนจ�ำนวนมำก

ชวงหนงมกำรกอสรำงก�ำแพงหนดำนหนำวด เมอหน

ศลำแลงมำถง หลวงพอไดสงใหกองไวดำนนอกวดเพอน�ำมำ

กอก�ำแพงในวนรงขน บงเอญกองหนเหลำนนวำงล�ำเขำไปในท

ของชำวบำนคนหนง ซงเปนไมเบอไมเมำกบวดมำนำน เหตเพรำะ

ตองกำรยดครองทดนของวด อนทจรงกองหนนนล�ำเขำไปในท

ของเขำเพยง ๑-๒ นวเทำนน แตเมอเจำของทรเขำกไมพอใจ เดน

มำทวดพรอมตะโกนขนวำ

“เฮย ใครหนำไหนวะ มนบงอำจเอำหนเอำดนมำกองในท

ของก ออกมำเจอกนหนอยซ”

หลวงพอประสทธก�ำลงนงพกผอนอยทกฏหนำประตวด

พอด จงเดนไปหำชำยผนน แลวพดวำ “เออแนะโยม จะเอำอะไร

กบพระกบเจำนกหนำ หลวงพอขอวำงไวแคสกคนหนงเทำนนแหละ

พรงนกจะขนออกแลว คอยพดคอยจำกนกได”

ชำยผนนไมฟง ตวำดกลบวำ “ไมรละ ประเดยวพวกมงไป

ขนออกจำกทกใหหมดเลยนะ” พดพลำงชหนำหลวงพอ พรอมกบ

ขวำ ถำไมขนออกไป จะไปแจงทงนำยอ�ำเภอและต�ำรวจ “เอำพวก

มงเขำคกใหหมด ขอหำบกรกทของก โธเอย พวกมงนะ กเปนแค

ไอพระเฮงซวย”

236

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทง ๆ ทถกสบประมำทดวยถอยค�ำหยำบคำย หลวงพอ

ประสทธยงคงนงสงบ ไมมอำกำรโกรธหรอหงดหงดแตอยำงใด

ทำนกลบไปนงหนำกฏและดมน�ำปำนะอยำงสบำย รำวกบไมมอะไร

เกดขน

วนรงขนนำยอ�ำเภอและต�ำรวจมำทวด แตหลงจำกตรวจ

ดกองหนหนำวดแลว กเหนวำเปนเรองเลกนอย หนล�ำเขำไปในท

ของชำยผนนแคนวสองนว ไมนำเอะอะโวยวำยจนเปนเรองเลย

สกพกกลำหลวงพอกลบ

หลงจำกวนนน มศษยคนหนงซงอยในเหตกำรณตลอด

เลำใหหลวงพอประสทธฟงวำ เขำเสยใจมำกทเหนหลวงพอถกดำ

รสกตกใจและวำวนเปนทสด

หลวงพอหวเรำะอยำงคนอำรมณดแลวพดวำ “ปดโธเอย

เองกไปคดมำกท�ำไม จ�ำไวนะ ค�ำพดนะมนกแคลมปำก พดไปก

ดบไป เปนลมเปนแลงไปทกครำวค�ำ ถอสำอะไรกบมน แลวลน

คนกไมมกระดกสกหนอย จรงจงกบมนแลวไดอะไรขนมำ”

ชวงททำนมำบกเบกสรำงวดถ�ำยำยปรกนน ถกชำวบำน

บำงกลมรงควำนเปนประจ�ำ เพรำะอยำกไดทดนของวด เวลำ

ทำนออกบณฑบำต เขำกจำงคนหรอสงใหลกหลำนมำยนดำทำน

มครำวหนงจำงคนมำผลกทำนจนตกถนน บำตรหลดมอ แตทำน

กไมตอบโต ทงไมดำวำหรอแจงต�ำรวจ ถอเสยวำ “กรรมเกำมนตำม

มำทน ใชกรรมใหมนไป อโหสใหมน และอวยพรใหมนเจรญ ๆ ”

เคยมลกศษยถำมทำนวำเหตใดทำนจงไมไปจำกทนน ทำน

ตอบวำ “กวำจะไปหลำยครงแลว ใชวำจะอยำกอย แตพอระลกวำ

237

พระไพศาล วสาโล

ถำเรำไปทอนแลวเรำถกเขำดำอกละ มตองรอนเรไปเรอยหรอ

จงนกถงพระพทธองคตรสวำ เกดทไหนใหมนดบตรงนน ปญหำ

มนมเกด มนกตองมดบ เมอเรำมสต สมำธ ควำมเพยร และ

ปญญำ ปญหำทกอยำงไมวำทำงโลกทำงธรรม กแกไดหรอไมก

บรรเทำเบำบำงลงไปไดทงนน”

กำลเวลำพสจนว ำค�ำของทำนเปนควำมจรง ในทสด

กำรรงควำนกยต ผทกลนแกลงทำนแพภยตนเอง ตำงรบกรรม

กนไปถวนหนำ

แรงมำกแรงไป ไมใชวสยของสมณะ หลวงพอประสทธ

เปนแบบอยำงของศำกยบตรผมนคงในพทธภำษตทวำ “พงเอำชนะ

ควำมโกรธดวยควำมไมโกรธ พงเอำชนะควำมรำย ดวยควำมด”

ใชแตเทำนนทำนยงสอนใหเรำเหนวำ ควำมเขมแขงทแทจรงมได

อยทกำรแสดงอ�ำนำจ แตอยทควำมมนคงในใจ กลำวคอ ไมวำเจอ

อะไร ใจกยงนงสงบ ถกกระท�ำเพยงใด ใจกไมทกข

238

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๗๕. ภำวนำเพอละ

หลวงพอเฟอง โชตโก (หรอ “ทำนพอเฟอง”) เปนศษย

ผใกลชดของพระอำจำรยล ธมมธโร ผกอตงวดอโศกำรำม ทำน

เปนชำวจนทบร เมอบวชได ๒ พรรษำ กไดพบพระอำจำรยล

(ซงลกศษยนยมเรยกวำ “ทำนพอล”) เกดควำมเลอมใสศรทธำ

จงตดตำมพระอำจำรยลออกธดงคตำมแนวเขตปำจนทบรและ

ตรำด มชวงหนงทำนไดแยกไปธดงคทำงภำคเหนอ นอกจำก

ไดพบหลวงปมนแลว ยงไดไปศกษำและปฏบตกบศษยคนส�ำคญ

ของหลวงปมนหลำยทำน อำท หลวงปสม และหลวงปออนสำ

239

พระไพศาล วสาโล

ชวงทไดอยกบหลวงปมนทอ�ำเภอพรำวนน ทำนไดเรยนร

พระธรรมวนยมำกมำย อกทงยงไดเหนปฏปทำของหลวงปมน

และอบำยกำรสอนของทำนดวย ซงมควำมหลำกหลำย ขนอยกบ

ลกศษยแตละคน อำทเชน หำกมพระรปใดปวยแลวขอยำ

หลวงปมนจะต�ำหนวำ “นเอำอะไรเปนสรณะทพง เอำพระพทธเจำ

เปนทพง หรอเอำยำเปนทพง ถอศำสนำพทธหรอถอศำสนำยำ

กนแน” แตหำกพระรปไหนปวยแลวไมยอมฉนยำ ทำนกตเตอน

อกวำ “ยำม ท�ำไมไมยอมฉน ท�ำไมท�ำตวเปนคนเลยงยำก”

ภำยหลงทำนไดกลบมำปฏบตอยกบพระอำจำรยล ท

วดคลองกง จงหวดจนทบร เมอพระอำจำรยลมรณภำพ ทำนได

ไปจ�ำพรรษำทวดมกฏกษตรยำรำม และสอนกรรมฐำนใหแก

พระเณรทนน แมภำยหลงทำนไปเปนเจำอำวำสวดธรรมสถต

อ�ำเภอเมอง จงหวดระยอง แตทำนกยงไปสอนกรรมฐำนท

วดมกฎกษตรยำรำมอยเปนประจ�ำ ตอมำไดรบนมนตไปสอน

กรรมฐำนในตำงประเทศ โดยเฉพำะทฮองกง จนไปมรณภำพทนน

เมอพ.ศ. ๒๕๒๙ สรอำย ๗๑ ป

หลวงพอเฟองเปนผทพดนอย เวนแตมเหตทควรพดยำว

ทำนกจะขยำยควำม ทงนเพรำะทำนถอตำมคตพระอำจำรยลวำ

“ถำจะสอนธรรมะใหเขำฟง แตเขำไมตงใจฟง หรอไมพรอมทจะรบ

ธรรมะทพดไปนน ถงจะด วเศษวโสแคไหน กยงนบวำเปนค�ำ

เพอเจออย เพรำะไมไดประโยชนอะไร”

แมทำนจะประหยดค�ำพด แตถอยค�ำของทำนกมควำม

ล มลก ตรงถงใจของญำตโยม ลกศษยของทำนผหนงเลำถง

240

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ประสบกำรณครงแรกทไดพบทำน ทำนถำมวำ “เคยท�ำบญทไหน

บำง” เขำตอบวำ เคยไปชวยสรำงพระพทธรปทวดนน ชวยสรำง

เมรทวดน ชวยท�ำทนนทโนนอกหลำยแหง พดจบ ทำนกถำมตอ

วำ “ท�ำไมไมท�ำทใจละ”

ลกศษยอกคนหนงท�ำอยำงททำนแนะน�ำ คอท�ำสมำธ

ภำวนำ แตท�ำมำหลำยปกรสกวำอยกบท จงบนใหทำนวำ ฝกภำวนำ

มำหลำยปแลว แตไมเหนไดอะไรขนมำเลย ทำนตอบทนทวำ

“เขำภำวนำเพอใหละ ไมใชภำวนำเพอใหเอำ”

อกคนหนงนงภำวนำหลงจำกท�ำงำนทวด รสกเพลยมำกแตก

ฝนใจภำวนำเพรำะเกรงใจทำน นงไปไดไมนำนรสกวำใจเหลออย

นดเดยว กลวใจจะขำด ทำนเดนผำนมำพอดจงพดขนวำ “ตำยเตย

ไมตองกลว คนเรำกตำยอยแลวทกลมหำยใจ เขำ-ออก” ลกศษย

ไดฟงกเกดก�ำลงใจทจะนงตอสควำมเพลย อกครำวหนงทำนไดกลำว

เตอนสตลกศษยวำ “กำรภำวนำกคอกำรฝกตำย เพอเรำจะได

ตำยเปน” ทำนยงกลำวอกวำ “ไมตองกลวหรอกกำรตำย ใหกลว

กำรเกดดกวำ”

กบพระภกษเชนกน หลวงพอพดตรงและมควำมหมำย

ลกซง มพระรปหนงอยกบทำนมำหลำยป วนหนงเขำไปหำทำน

เพอขอพรวนเกด ทำนใหพรสน ๆ วำ “ใหตำยเรว ๆ ” พระรปนน

ฟงแลวกใจหำย ตอเมอพจำรณำถอยค�ำดงกลำวอย หลำยวน

จงเขำใจวำทำนไมไดแชง แตใหพรจรง ๆ เปนพรทประเสรฐดวย

นนคอกำรตำยจำกกเลส หรอมปญญำแจมแจงจน “ตวก” ดบ

“ถงควำมเหนของเรำจะถก แตถำเรำยดเขำไวมนกผด”

241

พระไพศาล วสาโล

เปนค�ำสอนของทำนอกขอหนง ทมควำมหมำยลกซง และเตอนใจ

ใหเรำตระหนกถงโทษของควำมยดมนถอมนในควำมคดทด หรอ

ยดตดในควำมดของตน เพรำะควำมจรงแลวไมมอะไรทเรำสำมำรถ

ยดตดถอมนไดแมแตอยำงเดยว ใชแตเทำนนกำรยดมนในควำมด

ยงท�ำใหเกดทกขและอำจน�ำไปสกำรกระท�ำทผดกได

อยำงไรกตำมในเรองพระวนย ทำนเหนเปนสงทควรใสใจ

อยเสมอ “อยำเหนวำขอวนยเลก ๆ นอย ๆ เปนเรองไมส�ำคญ ทำน

อำจำรยมนเคยบอกวำ ไมทงทอนไมเคยเขำตำใครหรอก แตขผง

เลก ๆ นนแหละ เขำตำงำย ท�ำใหตำบอดได”

ทำนมควำมเหนเกยวกบพระวนยทนำสนใจ ครำวหนง

พระตำงชำตทมำบวชกบทำนไดกลบไปเยยมบำน โยมแมเลยงเปน

ชำวครสต เมอเหนพระลกชำยกอยำกกอด เพรำะไมไดพบกน

มำนำนหลำยป แตพระลกชำยไมยอมใหกอด เธอจงโกรธมำก หำวำ

พทธศำสนำสอนใหรงเกยจผหญง เมอเรองนถงหทำน ทำนก

อธบำยวำ

“ทพระพทธเจำไมใหพระจบตองผหญงนน ไมใชวำเพรำะ

ผหญงไมด แตเปนเพรำะพระไมดตำงหำก เพรำะพระยงมกเลส

จงจบตองกนไมได”

ค�ำอธบำยตรงไปตรงมำแบบนนอยคนจะไดฟงจำกปำก

ของพระทวไป เหตผลส�ำคญคงเปนเพรำะไมเขำใจจดมงหมำย

ของพระวนยวำเปนเครองฝกฝนตนและขดเกลำจตใจส�ำหรบบคคล

ทยงมกเลส สวนทำนทพนกเลสแลวยงรกษำพระวนยกเพอเปน

แบบอยำงแกบคคลทงหลำยทยงตองฝกฝนตน

242

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๗๖. อำรมณขนของสมเดจ ฯ

ในสมยรชกำลท ๗ มสมเดจพระรำชำคณะ ๒ องคทนอก

จำกเกดปเดยวกนแลว ยงไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระรำชำคณะ

ในปเดยวกน อกทงไดรบเลอกเปนประธำนกรรมกำรมหำเถร

สมำคม บญชำกำรคณะสงฆแทนสมเดจพระสงฆรำชเจำใน

ปเดยวกนอกดวย แตอปนสยของทง ๒ องคกลบแตกตำงอยำงมำก

จนมคนตงฉำยำคลองจองกนวำ “พดเลนไมม พดดไมเปน”

243

พระไพศาล วสาโล

องคแรกนนคอสมเดจพระพทธโฆษำจำรย (เจรญ ญำณวโร)

แหงวดเทพศรนทร เปนคนพดจำเรยบรอยและนมนวล ไมชอบพดเลน

อกองคนนคอ สมเดจพระวชรญำณวงศ (ม.ร.ว. ชน สจตโต) แหง

วดบวรนเวศ ซงภำยหลงไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระสงฆรำชเจำ

กรมหลวงวชรญำณวงศ ทรงมอปนสยพดจำโผงผำง ตรงไปตรงมำ

ไมออมคอม และมอำรมณขน แตสงทเหมอนกนคอ เปนผใฝธรรม

มเมตตำ อยอยำงสมถะ และไมตดในยศฐำบรรดำศกด

ม.ร.ว. คกฤทธ ปรำโมช เปนผหนงทร จกสมเดจพระ

วชรญำณวงศตงแตเลก เลำวำครำวหนงน�ำแกงทบดำชอบไป

ถวำยสมเดจ ฯ ทำนรบประเคนแลวกยงเฉยอย จงทลวำ

“ตองขอแรงเปนพเศษ ฉนแกงสกชอนหนงเถด จะไดกรวด

น�ำไปใหพอไดกน เพรำะพอชอบกนแกงอยำงน”

“ออ” สมเดจ ฯ ตอบ “เองเหนพระเปนตไปรษณยหรอ?”

“ใช ฉนใหหนอยเถอะนำ จะไดสบำยใจ”

ไดยนเชนนน ทำนกยอมฉนให

อกครำวหนง ม.ร.ว. คกฤทธ น�ำดวงโสนไปถวำยทำน

เนองจำกเปนอำหำรโปรดของมำรดำทำน ดวงโสนนนยำวขนำด

นวกอย เกดในตนโสน มองเผน ๆ เหมอนหนอนตวโต ๆ เมอทำน

รบประเคนแลว กมองดดวงในชำม ครนเหนแลวกหดมอ ถำมวำ

“นนอะไร?”

“ดวงโสน”

“ไมกนวะ ใครจะไปกนหนอน”

244

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“เอำหนอยนำ แมชอบกน” ม.ร.ว. คกฤทธรบเรำ

“วนน ไปรษณยปดโวย” สมเดจ ฯ วำ “กนกนไมเปน เหน

เขำกคลนไส ใครจะไปกนลง”

“แลวจะท�ำยงไงดละ”

“เองกนเขำไปเองกแลวกน”

“มนกไมถงแมนะซ” ม.ร.ว. คกฤทธแยง

“นนแหละ ดกวำอะไรทงหมด” สมเดจ ฯ วำ “พอแมนน

รกลกยงกวำอะไรทงนน พอแมยอมอดเพอใหลกไดกน ถำแมเอง

รวำเองไดกนสงทเขำชอบ เขำกคงดใจมำก ท�ำใหพอแมไดยนด

มควำมสขใจนน เปนบญหนกหนำอยแลว”

ม.ร.ว. คกฤทธ เลำวำ “ผมเอำฝำชำมปดดวงโสน แลวถอน

ออกมำวำงไวหำง กมลงกรำบสมเดจ ฯ น�ำตำกลบลกตำ ตงแตเกด

มำเปนตว ไมเคยไดกนดวงโสนอะไรอรอยเทำวนนน”

อกครำวหนง ม.ร.ว. คกฤทธไดยนสมเดจ ฯ คยกบหมอมเจำ

พระองคหนง หมอมเจำนนรบสงวำ “งำนวนเกด....เอย ! วนประสต

สมเดจ ฯ นนจะมอะไรกนบำง?”

“วนเกดกดแลว” สมเดจ ฯ วำ “ประสตแปลวำไหลออกมำ

อะไร ๆ มนกไหลออกมำได แตเกดมนเปนคนละเรอง เรยกวำ

วนเกดดกวำ เกดมำแลวกมแตทกข เขำฉลองวนเกด...กนท�ำไม

กไมร ไปรบสงถำมคนอนเขำดเถด อำตมำไมร”

นอกจำกไมตดในพธรตองแลว สมเดจ ฯ ยงเปนคนท

ไมเสแสรง รสกอยำงไรกพด โดยไมสนใจเรองภำพลกษณ ครำวหนง

245

พระไพศาล วสาโล

ทำนอำพำธ ถงขนผำทอง ตดล�ำไส ระหวำงทพกฟน ม.ร.ว. คกฤทธ

ไดไปเยยมทำน ทลถำมวำเปนอยำงไรบำง ทำนตอบวำ “รอยแลว

วำเกด แก เจบ ตำย เปนทกข รอย แลววำสงขำรทงหลำย

ไมเทยง ไมใชตวตน และเปนทกข แตทงรอยำงนนมนกยงเจบ

จรงโวย”

ประมำณพ.ศ. ๒๔๙๐ ทำนพทธทำสภกข ซงตอนนนเปน

ภกษหนมวย ๔๑ ไดแสดงปำฐกถำเรอง “ภเขำแหงวถพทธธรรม”

ทพทธสมำคม กรงเทพ ฯ มเสยงวพำกษวจำรณอยำงรนแรงตำมมำ

จนทำนถกกลำวหำวำรบแผนของคอมมวนสตมำท�ำลำยศำสนำ

เมอเรองรำวท�ำทำจะบำนปลำย พระศำสนโสภณ วดรำชำธวำส

ไดชวยเหลอดวยกำรน�ำทำนพทธทำสมำเขำเฝำสมเดจ ฯ ซงตอนนน

ไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระสงฆรำชเจ ำแลว หลงจำกท

ทำนพทธทำสอธบำยกรำบทลจนกระจำงแลว กทรงมมตวำ ทำน

พทธทำสไมมควำมผดแตอยำงใด

กอนททำนพทธทำสจะทลลำ สมเดจ ฯ ไดรบสงวำ “กน

อยำกไปอยกบแกทสวนโมกขเสยแลว ทนมนยงจรง ๆ ”

พระไพศาล วสาโล

๗๗. ตำมหำพทโธ

เมองไทยเมอ ๗๐-๘๐ ปกอนเตมไปดวยปำรกชฏ นอกจำก

เปนทอำศยของสงสำรำสตวนำนำชนดแลว ยงมชมชนเลกชมชน

นอยซกซอนกระจดกระจำย ไกลสดหลำ แทบจะตดขำดจำก

สงคมเมอง แตกไมไกลเกนกวำพระธดงคจะเขำถง

ครำวหนงหลวงปมน ภรทตโต กบศษยคอพระอำจำรยเทสก

เทสร�ส ไดธดงคบนดอยแหงหนงในเชยงใหม ทำนเหนวำเปน

ภมประเทศทสงบสงด อกทงไมไกลจำกหมบำนชำวเขำ พอทจะ

บณฑบำตไดไมยำกนก จงแวะพกทนน

ชำวเขำเหลำนไมคอยเหนพระสงฆ เมอเหนพระอมบำตร

เขำมำในหมบำน กไมเขำใจวำมำท�ำอะไร ครนทำนตอบวำมำ

บณฑบำตขำว เขำกถำมวำขำวสกหรอขำวสำร ทำนตอบวำขำวสก

เขำกพำกนหำขำวสกมำใสบำตร ทงสองทำนจงฉนแตขำวเปลำ ๆ

อยนำน

อยำงไรกตำมชำวบำนหลำยคนมควำมหวำดระแวงทำน

ลอกนวำทำนทงสองเปนเสอเยน แปลงตวมำเพอจบชำวบำนกน

เปนอำหำร จงมกำรประชมชำวบำน และมขอตกลงกนวำหำม

ไมใหเดกและผหญงเขำไปในบรเวณททำนพกแรม แมผชำยหำกจะ

เขำไปกควรมเพอนไปดวย พรอมอำวธ หำกไปคนเดยวและไป

ตวเปลำ อำจถกเสอเยน ๒ ตวกนได ขณะเดยวกนหวหนำชำวเขำ

กสงคนไปแอบดพฤตกรรมของทำนทงวน

หลวงปมนทรำบเรองนตลอด แตกไมมควำมวตกกงวล

แตอยำงใด ยงคงบ�ำเพญควำมเพยรตลอดทงวน สวนชำวเขำหลง

248

ล�ำธำรรมลำนธรรม

จำกเฝำดพฤตกำรณของทำนอยหลำยวน ไมเหนทำนท�ำตนเปนภย

แตอยำงใด กคลำยควำมหวำดกลว แตมควำมแปลกใจมำแทนท

เพรำะเหนทำนหลบตำนง ๆ และเดนจงกรมครงละนำน ๆ วนหนง

จงพำกนเขำมำหำทำนเพอสอบถำม ผเปนหวหนำสงสยวำ ตเจำ

ก�ำลงหำอะไรเพรำะเหนเดนกลบไปกลบมำทงวน หลวงป มน

ตอบวำ “เรำเดนหำพทโธ” เขำถำมตอวำ พทโธเปนอยำงไร

พวกเรำจะชวยตเจำหำไดไหม ทำนตอบวำ “พทโธเปนดวงแกว

อนประเสรฐ...ถำสจะชวยเรำหำกยงดมำก”

ชำยผนนสนใจพทโธ จงถำมตอวำ พทโธเปนดวงแกว

ใหญไหม ทำนตอบวำ ไมใหญไมเลก พอดกบเรำและพวกส เขำ

ถำมตอวำ มองเหนนรกสวรรคไดไหม ทำนตอบวำ มองเหนส

ถำไมเหนจะวำประเสรฐไดอยำงไร หลงจำกสอบถำมคณสมบต

ของพทโธอย พกใหญ เขำกถำมวำจะหำพทโธเจอไดอยำงไร

ทำนตอบวำ เวลำเดนกใหนกในใจวำ พทโธ ๆ เทำนน เขำสงสย

ตอไปอกวำ ตองเดนหำพทโธนำนเทำไรจงจะพบ ทำนตอบวำ

ใหเดน ๑๕ ถง ๒๐ นำท

ชำวเขำเหลำนเมอกลบบำน กเลำใหเพอน ๆ ฟงเรองพทโธ

ปรำกฏวำชำวเขำสนใจกนมำก พำกนหำพทโธกนทงหมบำน

หวหนำชำวเขำเมอท�ำตำมททำนแนะน�ำ ไมนำนกพบ

ควำมสขสงบในจตใจ อกทงยงฝนวำทำนน�ำควำมสวำงมำใหเขำ

จงมำเลำใหทำนฟง ทำนจงแนะน�ำวธกำรเพมเตม ไมนำนเขำก

พบวำตวเองมควำมสำมำรถพเศษ คอรใจผอนไดวำเศรำหมอง

หรอผองใส เมอเรองนกระจำยไปทวหมบำน คนทงหมบำนกพำกน

249

พระไพศาล วสาโล

ภำวนำพทโธ ทงผ ใหญและเดก นบแตนนควำมหวำดระแวง

สงสยในตวทำนกหมดไป มแตควำมเลอมใสศรทธำในตวทำน

พำกนขอขมำโทษทำนทเคยนกระแวงในตวทำนกบศษย

ทแรกทำนและศษยตงใจจะพ�ำนกบนดอยนนชวครำว

สดทำยกอยตอนำนปกวำ รวมทงจ�ำพรรษำทนนดวย สวนชำวเขำ

กภำวนำพทโธอยำงจรงจงจนเหนผลหลำยคน จงหนมำถอ

พระรตนตรยเปนสรณะ

หลวงปมนสำมำรถนอมใจชำวเขำใหมำสนใจพทธศำสนำ

ได ดวยกำรสรำงศรทธำเปนเบองแรก มใชศรทธำทเกดจำก

ค�ำสอนทชวนใหคลอยตำม แตเปนศรทธำทเกดจำกกำรปฏบตจน

เหนผลดวยตนเอง ทนำสนใจอกประกำรหนงกคอ ทง ๆ ทหวหนำ

ชำวเขำไมร วำตนก�ำลงท�ำสมำธภำวนำ คดแตวำก�ำลงตำมหำ

พทโธใหหลวงปมน แตเมอวำงใจไดถกตอง กเหนผลคอควำม

สงบเยนในจตใจ นนเป นเพรำะอำนสงส ของสมำธภำวนำ

หรอกรรมฐำนนน ไมไดขนอยกบศรทธำ ถงแมไมรพทธศำสนำ

หรอไมรจกกำรปฏบตธรรมเลย แตหำกปฏบตถกกยอมไดรบผล

แหงกำรปฏบตนน ทง ๆ ทไมไดมควำมคำดหวงในผลดงกลำว

เลยดวยซ�ำ ตรงกนขำมหำกปฏบตผด วำงใจไมถก แมอำนต�ำรำ

มำมำก ทรงจ�ำไดเยอะ และคำดหวงสง กไมเกดผลแตอยำงใด

พระไพศาล วสาโล

๗๘. ชำงพระโพธสตว

หนงในบรรดำเกจอำจำรยแหงอยธยำ ทมสำนศษย

ทวประเทศเมอ ๘๐ ปทแลว คอหลวงพอปำน โสนนโท ทำนเกด

และบวชทหมบำนบำงนมโค แตออกไปแสวงหำควำมรจำกครบำ

อำจำรยตำมทตำง ๆ ตงแตหนม นอกจำกวปสสนำกรรมฐำนแลว

ทำนยงมควำมรเรองสมนไพรและวชำแพทยแผนโบรำณ ชวย

สงเครำะหญำตโยมมำกมำยทงทำงโลกและทำงธรรม แตทำน

ไมคอยอยทใดทหนงนำน ๆ เพรำะชอบธดงค ทำนไมยอมรบ

ต�ำแหนงเจำอำวำสวดบำงนมโคจนกระทงอำย ๖๐ ป

ครำวหนงทำนพำพระ ๔ รป ธดงคจำกอยธยำไปยง

พระพทธบำทสระบร ตลอดทำงเปนปำทบ เยนวนหนงทำนเหน

ทงโลงกวำง เปนท�ำเลเหมำะแกกำรพกแรม จงปกกลดบรเวณ

ใกล ๆ หมบำน ไมนำนชำวบำนกพำกนน�ำน�ำปำนะมำถวำย พรอม

กบเตอนวำ ทงนมชำงปำโขลงหนง มกออกมำอำละวำดเสมอ

พระทมำปกกลดในทงนตำยมำหลำยรปแลวเพรำะชำงโขลงน

หลวงพอปำนรบฟงดวยอำกำรสงบ และยนยนทจะพกแรม

ในทเดม ชำวบำนจงบอกทำนวำ ถำชำงออกมำอำละวำด ใหทำน

เคำะฝำบำตรเปนสญญำณ พวกเขำจะรบออกมำชวย

คนนนหลวงพอปำนสงใหลกศษยบ�ำเพญกรรมฐำน ตงมน

อยในพรหมวหำร ๔ แผเมตตำใหแกสรรพสตวทวสำกลจกรวำล

ประมำณ ๔ ทม ฝงชำงปำกออกมำ จำฝงเปนชำงสดอตวใหญ

งำสน ออกมำกอนตวอนแลวยนครอมกลดหลวงพอปำนเอำไว

เนองจำกทำนปกกลดตรงทำงออกจำกปำพอด ชำงตวอนเมอจะ

252

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ออกมำกตองเบยดชำงสดอออกมำ แลวเดนขำมทงโดยไมสนใจ

พระรปอนเลย

เหตกำรณดเหมอนจะเปนปกต ไมนำกลวอยำงทชำวบำน

เตอนไว ชำงทงโขลงออกมำจำกปำโดยไมมทำทคกคำมแตอยำงใด

แตแลวจ ๆ ชำงตวสดทำยทออกมำกเรมอำละวำด ชำงตวน

ชำวบำนเรยกวำ “ไอเก” เพรำะงำของมนบดเกขำงหนง อกทงม

พฤตกรรมเกเรดวย หลงจำกทเดนออกมำยงทงกวำงไดสกพก มน

กหนกลบมำและวงเขำใสกลดหลวงพอปำนทนท

หลวงพอปำนเหนไอเกพงเขำมำ แตทำนนงสงบ ทำนเลำวำ

“ตอนนนฉนมอำรมณปกต ฉนคดถงพระโพธญำณเปนอำรมณ

คดวำตำยเมอไหร ฉนกจะสบำย คอไปนอนรอเวลำทสวรรคชนดสต”

สวนพระอก ๔ รปกนงสงบเชนกน

แตกอนทเจำเกจะเขำมำท�ำรำยหลวงพอปำน จำฝงคอ

เจำสดอกเอำงวงฟำดเจำเก ๓ ครงตดตอกน ฟำดแตละครงเจำเก

หวซนเกอบทมดน เทำนนไมพอ เจำสดอยงจบงำเจำเกบดจน

เจำเกเสยหลกลมลงอยำงแรง หลวงพอปำนสนนษฐำนวำทเจำเก

มงำบดขำงหนงคงเพรำะถกจำฝงก�ำรำบเปนประจ�ำ

เจำเกลกขนมำอยำงหมดแรง หำยพยศ เดนอยำงไรสงำ

ตำมฝงไปยงปำตรงขำม สวนเจำสดอยงคงเดนวนเวยนแถวนน

พกใหญ เมอเหนพระทกรปปลอดภย ไมมใครมำรบกวน มนกหน

มำหำทำน แลวคกเขำลง ชงวงขน ท�ำทำเหมอนจะไหว แลวกเดน

ตำมโขลงชำงลกนองไป

253

พระไพศาล วสาโล

หลวงพอปำนเหนชำงตวนแลว อดชนชมไมได ทำนถงกบ

ออกปำกวำ “สงสยชำงตวนจะเปนชำงพระโพธสตว”

วนรงขนชำวบำนพำกนมำหำทำนเพรำะไดยนวำเมอคน

เกดอะไรขน เมอเหนทกทำนปลอดภยกมควำมเลอมใสศรทธำมำก

และเชอวำทำนตองมเวทมนตรคำถำหรอของขลงอยำงแนนอน จงขอ

ของดจำกทำน เพอปกปองอนตรำยจำกเจำเก หลวงพอปำนจงให

คำถำแกเขำ คำถำนนมแค “พทโธ” ขอส�ำคญคอ “กอนทองคำถำ

กขอใหนกถงบำรมของพระพทธเจำ แลวแผเมตตำถงเจำเก ประกำศ

เปนสมพนธไมตรตอกน”

ปรำกฏวำคำถำของทำนไดผล นบแตนนมำเจำเกไมเคย

อำละวำดอกเลย เวลำมนมำ กเดนกมหนำกมตำผำนไปเฉย ๆ

ไมมองหนำคนเลย ผดกบแตกอนทชอบท�ำลำยฟอนขำวและ

ทรพยสน อกทงไลแทงผคน

ควำมสงบไดกลบคนส หม บำนนอกครงหนง คงไมใช

เพรำะอำนภำพของคำถำของหลวงพอปำนและเมตตำภำวนำของ

ชำวบำนเทำนน หำกยงเปนเพรำะคณธรรมของชำงสดอแสนร

ตวนน ซงใหบทเรยนส�ำคญแกเจำเกอยำงไมมวนลม

พระไพศาล วสาโล

๗๙. บทเรยนจำกหลวงพอชำ

พดถงวฒกำรศกษำทำงโลก หลวงพอชำ สภทโทจบแค

ชนป. ๑ เทำนน แตทำนมลกศษยทจบปรญญำมำกมำย ทเปน

ดอกเตอรกมใชนอย ยงกวำนนยงมชำวตำงประเทศ ควำมรสง

มำบวชกบทำนเปนจ�ำนวนมำก

เรองหนงทผ คนสอบถำมทำนเสมอกคอทำนสอนฝรง

ไดอยำงไรในเมอทำนไมรภำษำองกฤษเลย ค�ำตอบของทำนกคอ

“ทบำนโยมมสตวเลยงไหม อยำงหมำแมว หรอววควำยอยำงน

เวลำพดกบมน โยมตองรภำษำของมนดวยหรอเปลำ?”

ส�ำหรบหลวงพอชำ กำรสอนทส�ำคญมใชกำรพด แตอยท

กำรท�ำใหดและชวนใหท�ำ ซงใคร ๆ สำมำรถเรยนรไดโดยไมตอง

อำศยภำษำใด ๆ

“พำเขำท�ำเอำเลย ท�ำดไดด ถำท�ำไมดกไดของไมด พำเขำ

ท�ำด เมอท�ำจรง ๆ กเลยไดด เขำกเลยเชอ ไมใชมำอำนหนงสอ

เทำนนนะ ท�ำจรง ๆ นแหละ สงใดไมดกละมน อนไหนไมดกเลก

มนเสย มนกเปนควำมดขนมำ”

กำรเรยนรจำกกำรท�ำนนใหผลทยงยนกวำ เชนเดยวกบ

กำรเรยนร จำกประสบกำรณ ไมวำประสบกำรณนนจะดหรอ

ไมด กสำมำรถสอนใจเรำไดทงนน อยทวำจะรจกมองหรอเกบเกยว

บทเรยนหรอไม

หลวงพอสเมโธ ซงเปนชำวอเมรกนและเปนพระฝรงรป

แรกทมำอยกบหลวงพอชำเลำวำ มครำวหนงหลวงพอชำสงใหทำน

256

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ขนเทศน ๓ ชวโมงโดยไมทนไดเตรยมตว ทงก�ำชบวำหำมลง

กอนหมดเวลำ ชวงแรก ๆ ทำนกเทศนไดเรอย ๆ เพรำะมเรองพด

แตเมอเทศนนำนเขำ กไมรวำจะเทศนอะไร ตองพดวนไปเวยนมำ

ตอนนนภำษำไทยกไมคลอง ผลกคอคนฟงนงหลบเปนสวนใหญ

ใครทเจอประสบกำรณแบบน ยอมรสกแย และอำจถงกบ

สญเสยควำมมนใจในกำรพด ตำมมำดวยควำมหงดหงดขดเคองใจ

แตส�ำหรบหลวงพอสเมโธ ประสบกำรณครงนนมประโยชนมำก

เพรำะชวย “แกกเลส” หรอลดอตตำของทำนไดด “นสยของชำว

อเมรกนเรำมอตตำสง ควำมเชอมนในตวเองมมำก เวลำขนธรรมำสน

กอยำกจะเทศนใหนำฟง อยำกจะใหทกคนฟงดวยควำมตงใจ แตถำ

เหนใครงวงนอนหรอไมตงใจฟงกอยำกจะหยดพดทนท เปนเพรำะ

จตใจเรำยงมควำมหวนไหวกบโลกธรรมอย”

ยงมอตตำ กยงจ�ำเปนตองถกถอนอตตำ ในท�ำนองเดยวกน

ยงกลวควำมลมเหลว ไมอยำกไดค�ำต�ำหน กยงจ�ำเปนตองเจอควำม

ลมเหลวและค�ำต�ำหน จตใจจะไดมนคงไมหวนไหวกบสงนน นเปน

หลกกำรสอนขอหนงของหลวงพอชำกวำได

พระฝรงอกรปหนงทไดบทเรยนดงกลำวจำกหลวงพอชำ

กคอพระอำจำรยญำณธมโม ชำวออสเตรเลย วนหนงทำนมเรอง

ขดใจกบพระรปหนงทวด รสกหงดหงดตลอดทงวน วนรงขนระหวำง

เดนบณฑบำตกครนคดอยกบเรองนนตลอดทำง พอกลบเขำวดก

เหนหลวงพอชำเดนสวนมำ ทำนยมใหและทกทำยเปนภำษำองกฤษ

วำ กดมอรนง เพยงเทำนนอำรมณของพระอำจำรยญำณธมโม

กเปลยนไปทนท ควำมหงดหงดขนมวหำยไปเปนปลดทง มควำม

ปลมปตมำแทนท

257

พระไพศาล วสาโล

ตกเยนหลวงพอชำสงใหทำนเขำไปถวำยกำรนวดทกฏ

เปนกำรสวนตว ทำนรสกตนเตนดใจมำกเพรำะโอกำสทจะไดอย

ใกลชดสองตอสองเชนนนหำไดยำกมำก เพรำะทำนยงเปนพระใหม

ทำนถวำยกำรนวดอยำงตงอกตงใจดวยควำมปลมปต แตจ ๆ โดย

ไมทนรเนอรตว “หลวงพอชำกถบเปรยงเขำทยอดอก ซงก�ำลง

พองโตดวยควำมรสกภำคภมของอำตมำ จนลมกนกระแทก”

ควำมตกใจและมนงงวำเกดอะไรขนหำยเปนปลดทงเมอ

ไดยนค�ำต�ำหนของหลวงพอชำวำ “จตใจไมมนคง พอไมไดดงใจ

กขดเคอง หงดหงด เมอไดตำมปรำรถนำกฟฟอง”

เพยงเทำนนพระอำจำรยญำณธมโมถงกบรองไห ไมใช

เสยใจเพรำะถกดำ แตเพรำะซำบซงในบญคณของทำน “หลวงพอ

เมตตำมำกทชกเลสของเรำ ไมเชนนนเรำกคงมดบอดมองไมเหน

คงเปนคนหลงอำรมณไปอกนำน”

นเปนบทเรยนสอนใจใหมนคงจำกหลวงพอชำทพระอำจำรย

ญำณธมโมไมเคยลมเลอน

กำรเรยนรทดนนตองเกดจำกกำรเจอ “ของจรง” แมเปน

ของจรงทไมพงปรำรถนำ แตมนกสำมำรถสอนใจและฝกใจเรำได

มำก จะวำไปแลวคนเรำเรยนรจำกสงทขดใจไดมำกกวำสงทถกใจ

ดวยซ�ำ

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๘๐. ธรรมะไมเกยวกบพระหรอโยม

เมอ ๔๐ ปกอนนกศกษำและปญญำชนผใฝธรรม นอยคน

ทไมรจกเขมำนนทภกข (โกวท เอนกชย) พระหนมซงมลลำกำร

บรรยำยธรรมทเปนเอกลกษณเฉพำะตว เนอหำลมลก ถอยค�ำ

สละสลวย ส�ำนวนจบใจ นอกจำกค�ำบรรยำย บทควำม บทกว

และภำพวำดแลว ทำนยงมผลงำนทำงประตมำกรรมมำกมำย เปน

พยำนปรำกฏอยทสวนโมกขจนทกวนน โดยเฉพำะทโรงมหรสพ

ทำงวญญำณ

259

พระไพศาล วสาโล

พ.ศ. ๒๕๑๘ ทำนไดจ�ำพรรษำทวดชลประทำนรงสฤษฎ

เพออบรมพระนวกะและญำตโยม โดยไมนกมำกอนวำจดเปลยน

ครงส�ำคญในชวตของทำนจะเกดขนท นน

พรรษำนนหลวงพอเทยน จตตสโภ ไดรบนมนตมำ

จ�ำพรรษำทวดชลประทำน ฯ เชนเดยวกน แตแทบไมมใครรจก

ทำนเลย เหนอำกปกรยำภำยนอกของทำน ใคร ๆ กนกวำทำนเปน

หลวงตำธรรมดำพระอำจำรยโกวท กคดเชนเดยวกน จนกระทง

วนหนง หลงจำกทพระอำจำรยโกวทไดบรรยำยธรรมแกพระ

นวกะเสรจ หลวงพอเทยนซงนงฟงอยตลอด ไดมำดกถำมทำนวำ

“ควำมรเหลำนเอำมำจำกไหน” ทำนรสกสะดดใจกบค�ำถำมนมำก

สท มคนนน หลวงพอเทยนมำหำทำนทกฏแลวถำมหำ

เสนดำย พอทำนคลดำยให หลวงพอกถำมหำมดโกน ทนททได

มดโกน หลวงพอเทยนกตดดำยขำด แลวมองหนำพระอำจำรย

โกวท พรอมกบบอกวำ “ถำอำจำรยยงมำไมถงจดนแลว ยงไมรจก

พระพทธเจำ” ค�ำพดดงกลำวสะกดใจทำน ท�ำใหฉกคดขนมำวำ

หลวงตำรปนไมธรรมดำ

นบแตนนทกคนเวลำสท ม หลวงพอเทยนจะมำหำ

พระอำจำรยโกวททกฏ เพอคยเรองตำง ๆ โดยมกจะดงสงของ

จำกในยำมมำเปนอปกรณในกำรพดคย แมหลวงพอเทยนจะพด

ไมเกง อกทงภำษำอสำนของทำนกฟงยำก แตกมแงมมใหขบคด

อยเสมอ สรำงควำมประทบใจแกพระอำจำรยโกวท และนนคอ

จดเรมตนของกำรนบถอหลวงพอเทยนเปนอำจำรยทำงธรรม

ทง ๆ ททำนอำนหนงสอไมคอยออก

260

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ตอนนนพระอำจำรยโกวทยงตดสมถะ ครำวหนงทำนก�ำลง

นงหลบตำท�ำสมำธ หลวงพอเทยนเดนมำจทำนทสขำงถำมวำ

“ท�ำอะไร”

“ท�ำสมำธครบ”

“ท�ำท�ำไม”

“เมอจตสงบ ปญญำกเกด”

ไดยนเชนนน หลวงพอเทยนกจบมอพระอำจำรยโกวทแลว

กลำววำ “กำรปฏบตธรรมของพระพทธเจำตองท�ำอยำงน”

พระอำจำรยโกวทไมเขำใจวำหลวงพอเทยนตองกำรบอก

อะไร เปนเวลำนำนกวำทำนจะรวำสงทหลวงพอเทยนตองกำรสอ

กคอ ใหทำนหมน “รสกตว” แทนทจะหลงตดอยในควำมสงบ ซง

เปนของชวครำว

พ.ศ. ๒๕๒๕ จดเปลยนครงส�ำคญไดเกดขนกบทำน

อกครงหนง ทำนไดลำสกขำขณะพ�ำนกทประเทศออสเตรเลย เมอ

กลบมำประเทศไทย ลกศษยหลำยคนยอมรบไมได ถงกบแสดง

ปฏกรยำตอตำน แตหลวงพอเทยนไมพดอะไรเลยแมแตค�ำเดยว

ไมถำมถงสำเหตของกำรสกเลยดวยซ�ำ ทง ๆ ทอำจำรยโกวทบวช

มำถง ๑๖ พรรษำ หลวงพอบอกแตเพยงวำ “ใหปฏบต บำงคนเหมำะ

ขณะเปนพระ บำงคนเหมำะขณะเปนโยม ไมมขอจ�ำกดในกำร

ปฏบตตำมแนวทำงของหลวงพอ”

หลวงพอเทยนเหนวำ นกบวช หรอ ฆรำวำส เปนเรอง

สมมต สวนกำรปฏบตธรรมเพอพนทกขนน ไมขนอยกบสมมต

261

พระไพศาล วสาโล

จะเปนเพศใด ภำษำใด ถำท�ำจรงกไดผล “กำรปฏบต ได หรอ ไมได

เปนเรองของแตละคน ไมเกยวกบกำรเปน พระ หรอเปนโยม”

ตอนนนหลวงพอเทยนเปนประธำนสงฆทวดสนำมใน นนทบร จงจด

ใหอำจำรยโกวทบรรยำยธรรมใหญำตโยมฟงทกวนอำทตย

ลกศษยของหลวงพอหลำยคนมควำมตะขดตะขวงใจท

อำจำรยโกวทมำแสดงธรรม วนหนงทำนถำมอำจำรยโกวท

วำ “มเสอไหม” อำจำรยโกวทไมร ว ำหลวงพอตองกำรเสอไป

ท�ำอะไร แตกหำเสอคลมอำบน�ำและหมวกก ยเลยมำใหทำน

พอไดมำหลวงพอกสวมเสอคลมและสวมหมวกกยเลย ออกไปนง

กลำงลำนวด ทำมกลำงควำมงนงงสงสยของลกศษย หลำยคน

ไมเขำใจวำทำนท�ำเชนนนท�ำไม แตจ�ำนวนไมนอยกไดคดวำ

อยำตดสนคนทเปลอกนอก จวรหรอเสอผำเปนสงสมมต แม

หลวงพอเทยนจะสวมเสอคลม กไมไดท�ำใหธรรมะหรอแกนแท

ของทำนแปรเปลยนไป มองใหลกไปกวำนน แมจะนงกำงเกงหรอ

ผำถง กสำมำรถบรรลธรรมได

ในช วงท ำยของชวต หลวงพอเทยนได สร ำงส�ำนก

ปฏบตธรรมแหงใหม ทจงหวดเลย บำนเกดของทำน ตงใจใหเปน

สถำนปฏบตธรรมส�ำหรบผหญงโดยเฉพำะ ทำนไดขอใหอำจำรย

โกวทตงชอส�ำนก “ทบขวญ” คอชอทอำจำรยโกวทเสนอ แต

หลวงพอย�ำวำชอตองเปนผหญง ชอใหมจงไดแก “ทบมงขวญ”

หลวงพอไดสอนธรรม ณ สถำนทแหงนจนกระทงมรณภำพเมอ

วนท ๑๓ กนยำยน ๒๕๓๑ สรอำย ๗๗ ป

262

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระไพศาล วสาโล

๘๑. ของดทแทจรง

ในวยหนมหลวงปด พรหมปญโญ นยมเดนธดงคและ

ปลกวเวกอยตำมปำเขำเถอนถ�ำตำง ๆ แตครงชวตหลงของทำน

ซงยำวนำนถง ๔๓ ป ทำนแทบไมไดออกไปไหนเลย พ�ำนกอย

แตในวดสะแก จงหวดพระนครศรอยธยำ กจวตรประจ�ำวนคอ

นงรบแขกหนำกฏตงแตเชำจรดค�ำ

แมชรำมำกแลวทำนกไมเคยทงกจวตรดงกลำว ทงน

เพอชวยคลำยควำมทกขของญำตโยมทมำจำกทกสำรทศ หลำย

คนมำหำทำนเพอขอหวยเพรำะอยำกรวยทำงลด จ�ำนวนไมนอย

อยำกใหทำนรดน�ำมนตเปำหวจะไดหำยจำกควำมเจบปวย ไมมใคร

ทถกทำนปฏเสธ แตใชวำทำนจะสนองควำมตองกำรของญำตโยม

ในทกกรณกหำไม บำงครงทำนกใหของทดกวำนน

ครำวหนงเกดไฟไหมทวดสะแก บรเวณตรงขำมกฏของ

หลวงปถกเพลงเผำพนำศ แตกฏของทำนไมเปนอะไร เปนท

นำอศจรรยใจแกผคนทวไป โยมผหนงเชอวำหลวงปมพระดเปนแน

จงไปหำหลวงป

“หลวงปครบ ผมขอพระดทกนไฟไดหนอยครบ”

หลวงปยมกอนตอบวำ “พทธง ธมมง สงฆง ไตรสรณคมน

นแหละ พระด”

“ไมใชครบ ผมขอพระเปนองค ๆ อยำงพระสมเดจนะครบ”

หลวงปกลำวย�ำวำ “กพทธง ธมมง สงฆง นแหละ มแคนละ

ภำวนำใหด”

264

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เปนอนวำหลวงปมไดใหอะไรเขำ เมอโยมผนนกลบไป

หลวงปจงไดปรำรภกบศษยวำ “คนเรำนกแปลก ขำใหของจรงกลบ

ไมเอำ จะเอำของปลอม”

ทำนเคยพดถงพระเครอง ซงใคร ๆ อยำกไดเพอบชำ โดย

เฉพำะพระสมเดจวดระฆงวำ กำรนบถอพระเชนนเปนสงทด แต

เปนดภำยนอก มใชดภำยใน แลวทำนแนะวำ “ใหหำพระเกำใหพบ

นซของแทของดจรง”

เมอศษยถำมทำนวำพระเกำหมำยถงอะไร หลวงปตอบ

วำ “กหมำยถงพระพทธเจำนะซ นนทำนเปนพระเกำ พระโบรำณ

พระองคแรกทสด”

นอกจำกวตถมงคลแลว อกสงหนงทผคนปรำรถนำและ

เสำะแสวงหำกคอ ควำมมงคงร�ำรวย โดยไมตระหนกวำมสงอน

ทดกวำ ประเสรฐกวำ นนคอบญกศล คณธรรมควำมด ประเสรฐ

สงสดคอนพพำน ควำมพนทกข

มเรองเลำวำ พระรปหนงมำบวชทวดสะแกอยพกใหญ

กอนจะลำสกขำกมำหำหลวงปเพอขอใหทำนพรมน�ำมนตและ

ใหพร ขณะทหลวงปพรมน�ำมนตให พระรปนนกอธษฐำนในใจ

วำ “ขอควำมร�ำรวยมหำศำล ขอลำภขอผลพนทว มกนมใช

ไมรหมด จะไดแบงไปท�ำบญมำก ๆ ”

พอทำนอธษฐำนเสรจ หลวงปกมองหนำพรอมกบพดวำ

“ทำน...ททำนคดนะมนต�ำ คดใหมนสงไวไมดหรอ แลวเรองท

ทำนคดนะจะตำมมำทหลง”

265

พระไพศาล วสาโล

อยำงไรกตำมไมใชทกคนทมำขอโชคลำภหรอวตถมงคล

จำกทำน จ�ำนวนไมนอยมำหำทำนเพอสนทนำธรรม มคนหนง

ถำมทำนวำ เขำขเกยจปฏบตธรรม จะท�ำอยำงไรด ค�ำตอบของ

ทำนคอ “หมนท�ำเขำไว....ถำขเกยจใหนกถงขำ ขำท�ำมำ ๕๐ ป

อปชฌำยขำเคยสอนไววำ ถำวนไหนยงกนขำวอย กตองท�ำ

วนไหนเลกกนขำว....นนแหละถงไมตองท�ำ”

หลวงปพดเสมอวำ “ผปฏบตตองหมนตำมดจต รกษำจต”

เคยมผปฏบตตำมหลวงปวำ “หลวงปครบ ขอธรรมะสน ๆ ในเรอง

วธปฏบตเพอใหกเลส ๓ ตว คอ โกรธ โลภ หลง หมดไป

จำกใจเรำ จะท�ำไดอยำงไรครบ” หลวงป ตอบเสยงดงฟงชด

วำ “สต”

คนททำนจะมรณภำพนนมคณะศษยมำกรำบทำน หลวงป

ไดเลำใหญำตโยมกลมนดวยสหนำปกตวำ “ไมมสวนหนงสวนใด

ในรำงกำยขำทไมเจบปวดเลย ถำเปนคนอนคงเขำหองไอซยไป

นำนแลว” แลวทำนกกลำวตอวำ “ขำจะไปแลวนะ” ไมมใครคำดคด

วำทำนจะจำกไปเพรำะทำนไมไดมอำกำรเจบปวยใหเหน ทำน

ทงทำยวำ “ถงอยำงไรกขออยำไดทงกำรปฏบต กเหมอนนกมวย

ขนเวทแลวตองชก อยำมวแตตงทำเงอะ ๆ งะ ๆ ”

ตหำคนนนหลวงปไดละสงขำรอยำงสงบดวยโรคหวใจ

ในกฏของทำน สรอำย ๘๖ ป

พระไพศาล วสาโล

๘๒. วยเดกของหลวงพอปญญำ

หลวงพอปญญำ หรอปญญำนนทภกข เปนสหำยธรรม

ของทำนพทธทำสภกข ทมชอเสยงมำกในดำนกำรเผยแผธรรม

ค�ำเทศนำของทำนเขำใจงำย เปนเหตเปนผล ระคนดวยมขชวนขน

มงพำคนออกจำกควำมงมงำยหลงใหลในไสยศำสตร และกำร

หมกมนในอบำยมข ทกหนแหงททำนแสดงธรรม จะมญำตโยม

ตดตำมไปฟงเปนจ�ำนวนมำก เมอเทคโนโลยกำวหนำมำกขน กตำม

ฟงจำกรำยกำรวทย หรอไมกจำกตลบเทป

หลวงพอปญญำเกดทจงหวดพทลง ในครอบครวชำวนำ

นำมเดมวำ ปน บดำมำรดำของทำนเปนผใฝธรรมและมน�ำใจ

เออเฟอเผอแผ หำอะไรมำไดกจะแบงปนใหเพอนบำนอยเสมอ

แมไมไดร�ำรวย ทำนพดถงควำมรสกในชวงทเปนเดกวำ

“ครงเปนเดก ๆ นเบอทสดในกำรทจะเอำแกงไปแจก

บำนโนน เอำขนมไปแจกบำนน เวลำโยมท�ำอะไรกน เชน ไดเนอ

มำกอนหนง เอำมำขนแกงหมอหนง ตองตกไปแจกทกบำน ได

ทเรยนมำสองสำมผล ท�ำน�ำกะทอำงใหญ ๆ ตองเอำไปแจก

ทกบำน ถำไดปลำมำเปนเขง ตองเอำมำแบงเปนกอง ๆ เดกตอง

เอำไปแจก เรอนนนกอง เรอนนกอง

ไดอะไรมำกไปแจกอยอยำงนน สมยเดก ๆ นเบอเตมท

พอเหนเขำแบงกองปลำกคดวำ แยอกแลววนน วงกนเตมทละ

นำเบอจรง ๆ ”

268

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เวลำมใครเดอดรอน บดำมำรดำของทำนกยนดชวยเหลอ

เตมก�ำลง ครอบครวของทำนมควำย ๒๐ ตว แตกใหเพอนบำน

ยมไปใชท�ำนำถง ๑๘ ตว เหลอไวใชงำนเพยง ๒ ตว ยงไปกวำนน

หำกมคนมำขอทเหลอไปอก กพรอมจะใหดวยควำมยนด “คนท

มำขอยม เขำล�ำบำกกวำเรำมำก เรำหำเอำใหมได” คอเหตผลท

บดำมำรดำบอกกบลกชำย

ไมใชกบเพอนบำนเทำนน กบคนแปลกหนำ บดำมำรดำ

ของทำนกเออเฟอดวยควำมยนด บำงครำวมชำวบำนสญจรผำน

มำและขอพกทบำนถง ๑๕ คน ทงสองทำนกกลกจอจดหำทพก

และท�ำอำหำรตอนรบอยำงดยง วนทแขกจะเดนทำงกลบ มำรดำ

ของทำนกจะตนแตเชำมดเพอจดอำหำรเชำให พรอมทงหออำหำร

กลำงวนไปกนกลำงทำงดวย

เดกชำยปนไดเหนแตเลกวำ “กำรตอนรบขบส เหลำน

ใหควำมสขใจ ไดมตรภำพเปนก�ำไร คนเดนทำงเหลำนมกน�ำ

อำหำรหรอของแปลก ๆ มำฝำกบอย ๆ เหมอนกน มใชเปนคำจำง

แตเปนเครองหมำยแหงควำมระลกถงกน”

สมยนนพทลงขนชอวำเปนถนนกเลงและดงโจร มกำร

ปลนววควำยเปนประจ�ำ แตนำแปลกทววควำยของครอบครว

ทำน ไมวำจะอยทบำนหรอปลอยไวกลำงทง ไมเคยถกโจรขโมย

ตรงขำมกบเพอนบำน ววควำยหำยอยเนอง เมอเกดเหตดงกลำว

บดำของทำนไมเคยนงเฉย รบเปนธระไปตำมกลบมำให ซงก

มกประสบควำมส�ำเรจเสมอ ไมใชเพรำะบดำของทำนเปนผม

อทธพลทโจรเกรงกลว แตเปนเพรำะควำมดของทำน

269

พระไพศาล วสาโล

ทำนเลำวำบดำของทำน “คบคนทกเหลำ ใหทกอยำงทเขำ

ตองกำร ววควำยทมอยไมเคยหวง ใครขอไปกตว ใชกวน ไดตำม

ปรำรถนำ เปนควำมเออเฟอของบดำมำรดำอำตมำทชวยปกปอง

ควำยไวได”

อกเหตผลหนงกคอ “บำงทบรรดำโจรอำจจะเคยมำ

อำศยบำน กนขำวปลำอำหำรครงหนงหรอสองครง เลยส�ำนกใน

บญคณ”

เปนเพรำะมบดำมำรดำทเปยมดวยน�ำใจไมตร เออเฟอ

เผอแผ ทำนจงมจตใจใฝธรรมตงแตเยำววย เปนนสยปจจย

ใหทำนนอมใจในพระศำสนำ หลงจำกทไดบรรพชำเปนสำมเณร

เมออำย ๑๘ ป ทำนกไมไดหวนคนสเพศคฤหสถอกเลย เจรญ

มนคงในสมณเพศโดยตลอด ยนดในกำรบ�ำเพญทำนไมหยด

หยอน เชนเดยวกบโยมบดำมำรดำของทำน แตแทนทจะเปน

วตถทำน กมอบธรรมทำน ซงเปนทำนอนประเสรฐสด จวบจน

ทำนมรณภำพดวยวย ๙๖ ป

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๘๓. เมอใจใฝหำหญงสำว

ในบรรดำพระกรรมฐำนซงเปนทเคำรพนบถอของชำว

เมองเลย ไมมทำนใดโดดเดนเทำหลวงปชอบ ำนสโม ทำนได

ชอวำเปนศษยร นใหญของหลวงปมน ภรทตโตอกรปหนงทม

ภมธรรมลมลก อนเปนผลจำกกำรภำวนำอยำงอตสำหะตงแต

ยงหนม อกทงมประสบกำรณทเขมขนโชกโชนจำกกำรธดงคใน

ปำลก ควำมททำนมอำยยนนำนถง ๙๐ ป แมจะเปนอมพำต

ในชวง ๒๐ ปสดทำย แตกำรไดมเวลำเทศนำแสดงธรรมอยำง

ตอเนอง ลกศษยลกหำของทำนจงมมำกมำยทวประเทศ

271

พระไพศาล วสาโล

หลวงป ชอบไดฝำกตวเปนศษยหลวงป มนตงแตอำย

ยงนอย ทำนไดรบค�ำชมจำกหลวงปมนตงแตยงเปนพระหนม

วำ “ใหทกองคภำวนำใหไดเหมอนทำนชอบ” อกครำวหนงได

พดถงประสบกำรณกำรภำวนำของทำนวำ “ไปไกลลบเลย พระ

นอยองคน”

หลวงปชอบใชเวลำสวนใหญในปำเขำ ออกพรรษำแลว

กชอบธดงคในปำลกแถวภำคเหนอและพมำจนกระทงอำย

๔๕ ป จงกลบมำยงภำคอสำน และปกหลกทจงหวดเลยอนเปน

บำนเกดในเวลำตอมำ

วำกนวำทำนมประสบกำรณเกยวกบอทธปำฏหำรย

มำกทสดองคหนง ลกศษยลกหำทเปนพระหนมเณรนอยจงมก

อยำกฟงทำนเลำเรองเหลำน ซงกไมคอยผดหวง ฟงแลวกสนก

และตนเตน แตมเรองอนทใกลตวกวำและมประโยชนมำกกวำ

ดงเรองขำงลำง

มพระรปหนงซงเปนศษยของทำน มำกรำบลำเพอขอสก

ไปเปนฆรำวำส ทำนจงถำมวำอยำกสกเพรำะเหตใด ค�ำตอบคอ

“รกผ สำวครบ”

“รกเขำมำกไหม?”

“รกมำกครบ”

ทำนถำมตอวำ “ถำรกเขำมำก แลวสำมำรถกนขเขำ

ไดไหม?”

พระรปนนยอมรบวำท�ำไมได

272

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“แสดงวำทำนยงรกเขำไมจรง ทำนยงรกเขำไมพอ ถำรก

มำกพอแลว ขของคนทตนเองรกนนกนำจะกนไดไมใชหรอ”

วำแลวหลวงปชอบใหค�ำแนะน�ำแกพระรปนนวำ “ขอให

ทำนกลบไปพจำรณำใหด ๆ เสยกอน ถำมนถงขนกนขของผหญง

ทตนเองรกไดแลว ผมกจะอนญำตใหทำนสกไดทนท แตถำตดสนใจ

กนขเขำไมไดแลวกอยำมำลำสกกบผม จะไปสกกบใครกไปเสย”

เรองแบบนไมไดเกดกบคนอนเทำนน ตวทำนเองกเคย

ประสบ และบอยเสยดวย ครงทหนกทสดเกดขนเมอทำนอำย

๒๘ ป ตอนนนทำนตดสนใจอยำงแนวแนวำ “จะสกออกไปสขอ

เขำเปนเมยใหได”

หญงสำวผนนชอวำ “สำวทอง” วนนนเธอมำท�ำบญกบแม

ทวด ขณะททำนเตรยมจะใหพร พอแหงนหนำมองญำตโยมทมำ

ท�ำบญ สำยตำของทำนกปะทะกบสำยตำของเธอพอด ชววนำท

นนทำนเลำวำ “มนเหมอนกบมอะไรพงเขำมำชนหวใจเรำทนท

ทนใด ตำคำงจองหนำกนอยพกหนง” พอไดสต กรบกมหนำดวย

ควำมอำย

นบแตนนทำนกคดถงสำวทองตลอด แมจะท�ำควำมเพยร

ส กไมสำมำรถคลำยควำมคดถงเธอได ประกอบกบแมของเธอ

เปนโยมอปฏฐำกดแลพระเณร จงเปนเหตใหมโอกำสพบปะ

และพดคยกนหลำยครง ยงเวลำผำนไปกยงมใจผกพนกบเธอ

สวนฝำยหญงนนกมใจใหทำนเชนเดยวกน

ตอนนนใจของทำนคดแตจะสกอยำงเดยว เวลำภำวนำ

“พทโธ” ทบรกรรมมำตลอด กกลำยเปน “พดทอง” ไปโดยไมรตว

273

พระไพศาล วสาโล

อยำงไรกตำมใจทคดจะสกบควำมคดนกยงมอย ทำนจงใชวธ

“อดนอนผอนอำหำร”

ทแรกวธนดเหมอนจะใชได กำมรำคะทเคยรบกวนก

ออนแรงลง แตหลงจำกอดนอนและอดอำหำรตดตอกนเปน

แรมเดอน รำงกำยกทนไมไหว ลมปวย

ครนสำวทองและผ เป นแม ร เข ำ ก วงเต นหำยำมำ

รกษำทำน ท�ำใหใกลชดกบทำนยงกวำเดม กำมรำคะทเคย

ฝอลงกกลบมก�ำลงเข มแขงขน ทำนเหนวำแบบนชกไมได

กำรแลว จงตงสตหนมำพจำรณำถงสงทเกดขนกบจตใจของทำน

ในทสดกพบวำ “เพรำะควำมคดตวเดยว มนมำปลกให

กเลสกำมตนขนมำแผลงฤทธแผลงเดชกบหวใจเรำ เหตนมน

เกดทใจ เรำกจะตองแกไขทใจของเรำ”

ในเมอใจยงคดไมหยดถงสำวทอง ทำงเดยวทจะชวยให

หยดคดกคอ หนออกจำกทนน ทำนจงตดสนใจออกจำกวด

ในคนนน หลงจำกหนไปไดไมถง ๒ เดอน ทำนกสำมำรถตดใจได

ไมอำลยใฝหำสำวทองอกตอไป

นเปนกำรตดสนใจครงส�ำคญทสดครงหนงของทำนก

วำได และเปนกำรตดสนใจทถก เปนเหตใหทำนสำมำรถมนคง

ด�ำรงในพรหมจรรยตอไปไดอก ๖๐ ปจนละสงขำรในผำเหลอง

274

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๘๔. แมทพใหญแหงกองทพธรรม

ประมำณพ.ศ. ๒๔๓๕ มพระธดงคหน มวย ๓๐ ชอ

พระอำจำรยเสำรมำพกทกดเมก ซงอย ไมไกลจำกบำนค�ำบง

อ�ำเภอโขงเจยม จงหวดอบลรำชธำน ไมนำนกไดรจกกบชำยหนม

คนหนงชอมน ซงเปนหมอล�ำฝปำกดแหงบำนค�ำบง หนมมนม

ควำมศรทธำในพระอำจำรยเสำร มำดแลอปฏฐำกทำนเปนประจ�ำ

บำงวนกไมกลบบำน ภำยหลงกฝกสมำธภำวนำกบทำนดวย

พระอำจำรยเสำรเหนชำยหนมมใจใฝธรรม จงชวนชำยหนมบวช

ทำนไดพำไปอปสมบท ณ วดศรทอง อ�ำเภอเมอง ชำยหนม

ไดรบสมณฉำยำจำกพระอปชฌำยวำ ภรทตโต

พระหนมรปนภำยหลงเปนทรจกอยำงกวำงขวำงในนำม

หลวงปมน สวนพระอำจำรยทพำมำบวชกคอ หลวงปเสำร กนตสโล

ซงไดชอวำ ปรมำจำรยใหญฝำยพระกรรมฐำน ในชวงรอยป

ทผำนมำกลำวไดวำพระปำในภำคอสำนซงกระจำยไปทวประเทศ

ลวนเปนศษยและอนศษยสบเนองมำแตพระมหำเถระทงสอง

แทบทงนน ทำนจงเปนเสมอนตนก�ำเนดของแมน�ำสำยใหญทยง

ควำมชมเยนแกผคนทกวนน

275

พระไพศาล วสาโล

ควำมสมพนธอยำงแนนแฟนระหวำงอำจำรยกบศษยได

เกอกลใหทงสองทำนเจรญกำวหนำในทำงธรรมเปนล�ำดบ ครำว

หนงหลงจำกบวชมำได ๔ พรรษำ พระมนคดจะลำสกขำ ถงกบ

จดหำเสอผำอยำงฆรำวำสไวพรอม และเตรยมดอกไมธปเทยนเพอ

ขอลำลกขำจำกพระอำจำรยเสำร พระอำจำรยเสำรไมไดทดทำน

แตขอรองพระมนวำกอนจะสกควรบ�ำเพญเพยรเตมทสก ๗ วน

โดยถอธดงควตรอยำงเครงครด เชน ฉนเอกำและถอเนสชชก คอ

ฉนมอเดยวและไมนอนทอดกำยตลอดวนตลอดคน พระมนดใจ

ทอำจำรยไมทกทวงหำมปรำม จงรบค�ำครบำอำจำรยวำจะท�ำ

ควำมเพยรอยำงเตมท ทกวนหลงจำกฉนภตตำหำรเสรจ ทำนจะ

ปลกตวไปบ�ำเพญเพยรทโบสถวดรำงจนถงเวลำเยนจงกลบมำหำ

หมคณะ

หลงจำกท�ำควำมเพยรครบก�ำหนด ควำมสงบเยนทไดรบ

กลบท�ำใหทำนเปลยนใจไมสก และตดสนใจขออย ประพฤต

พรหมจรรยในเพศบรรพชตจนตลอดชวต

276

ล�ำธำรรมลำนธรรม

นบแตนนทำนกตงใจปฏบต มนคงในธดงควตร บ�ำเพญ

กรรมฐำนไมหยดหยอน จตใจมงตรงตอพระนพพำน จงมควำม

เจรญงอกงำมในทำงธรรมเปนล�ำดบ จนพนทกขอยำงสนเชง

ในทสด

ม เรองเล ำว ำในพรรษำท ๒๓ ขณะทท ำนบ�ำเพญ

ภำวนำทถ�ำสำรกำ จงหวดนครนำยก ทำนไดทรำบดวยญำณวำ

อำจำรยของทำน ซงบดนชำวบำนเรยกวำหลวงปเสำร ปรำรถนำ

ปจเจกโพธ คออธษฐำนเปนพระปจเจกพทธะ เปนเหตให

ไมสำมำรถท�ำควำมเพยรจนพนทกขไดในชำตน จงเดนทำงไป

เตอนสตทำน ขอใหละควำมปรำรถนำดงกลำวเพอจะไดบรรล

อรหตผลในชำตน

ประมำณพ.ศ. ๒๔๕๙ พระอำจำรยมนไดเดนทำงไป

ทภผำกด อ�ำเภอค�ำชะอ จงหวดนครพนม เพอจ�ำพรรษำกบ

หลวงปเสำร มกำรสนทนำธรรมแทบทกวน วนหนงเมอไดโอกำส

เหมำะพระอำจำรยมนกสอบถำมหลวงป เสำร ถงกำรปฏบต

หลวงปเสำรยอมรบวำกำรปฏบตของทำนแมไดผลแตไมชดเจน

พยำยำมพจำรณำธรรมเทำไรกไมแจมแจง พระอำจำรยมนจง

ถำมตอวำ “ถำเชนนนทำนอำจำรยคงมอะไรเปนเครองหวงหรอ

กระมง” หลวงปเสำรตอบวำ “เรำกพยำยำมพจำรณำเหมอนกน

แตกหำสงขดของไมได”

พระอำจำรยมนสบโอกำส จงถำมวำ “ทำนอำจำรยหวง

เรองกำรปรำรถนำพระปจเจกโพธกระมง” หลวงปเสำรฟงแลวก

เหนดวย พระอำจำรยมนจงกลำวตอวำ

277

พระไพศาล วสาโล

“ขอใหทำนอำจำรยอยำเปนหวงเลย ขอใหพจำรณำอรยสจจ

เพอควำมพนทกขเสยแตชำตนเถด เพรำะกระผมเองกปรำรถนำ

พระโพธญำณ และกระผมกไดละควำมปรำรถนำนนแลว เนองดวย

วำกำรทองเทยวในสงสำรวฏฏนมนนำนเหลอเกน”

นบแตนนกำรปฏบตของหลวงปเสำรกรดหนำจนกระทง

วนหนงขณะททำนนงอยในทสงดไดพจำรณำอรยสจจ ๔ จนเหน

แจมแจง ไมมควำมสงสยในธรรมอกตอไป เมอถงวนออกพรรษำ

ทำนกบอกพระอำจำรยมนวำ “เรำไดเลกกำรปรำรถนำพระปจเจก

โพธแลว และเรำกไดเหนธรรมจรงแลว”

ควำมแจมแจงในธรรมเปนก�ำลงใหแกอำจำรยและศษย

ทงสองในกำรเผยแผธรรมจนมศษยำนศษยมำกมำย สวนใหญแลว

จะแยกยำยจำรกสอนธรรม แมจะไดรบกำรตอนรบอยำงด

จำกชำวบำน แตหลำยแหงกถกตอตำนจำกพระในทองถน ซง

สญเสยผลประโยชนจำกกำรสอนของทำน ใชแตเทำนนบำงครง

ยงถกขดขวำงจำกพระทเปนผปกครอง ซงในเวลำนนมทศนคต

ทไมดตอพระปำ เพรำะเหนวำเปนพระเรรอนจรจด

มครำวหนงเจำคณะมณฑลอบลรำชธำน คอ พระโพธ

วงศำจำรย ถงกบประกำศตอประชำชนวำ “ญำคเสำร กบ ญำคมน

หำมไมใหใสบำตรใหกน เพรำะพวกนนคอพวกเทวทต”

หลวงปเสำรไดยนกเพยงแตยม ไมตอบโต ทำนยงคง

จำรกเผยแผธรรมตอไปดวยควำมสงบเยอกเยน เมอถกตอตำน

มำกเขำ ทำนกพดเพยงวำ “ทำนวำเรำเปนพวกเทวทต เรำไมไดเปน

ไมเหนเดอดรอน ทำนสงคนไมใหใสบำตรใหเรำกน แตกยงมคนใส

278

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ใหอย พอไดฉน ไมเหนเดอดรอนอะไร ทำนไมเหนอยกเปนเรอง

ของทำน” ขณะเดยวกนชำวบำนกหำไดสนใจค�ำประกำศของเจำ

คณะมณฑลอบลรำชธำนไม ยงคงใสบำตรใหแกหลวงปเสำรและ

คณะตอไป ดวยชนชมในปฏปทำและค�ำสอนของทำน

ทำนเจำคณองคนภำยหลงไดเจรญในสมณศกด เปน

สมเดจพระมหำวรวงศ (อวน ตสโส) ครำวหนงไดไปตรวจงำน

คณะสงฆทภำคเหนอ ไดพบหลวงปมนทเชยงใหม จงตงค�ำถำม

เชงต�ำหนวำ

“ญำคมน เธอเทยวตำมปำเขำอยเพยงล�ำพงผเดยวอยำงน

เธอไดสหธรรมก ไดธรรมวนยเปนแนวทำงประพฤตปฏบตทไหน

เธอไดรบฟงธรรมจำกสหธรรมกอยำงไร ท�ำไมเธอจงไดปฏบตมำ

งมไปอยำงนน เธอท�ำอยำงนนจะถกหรอ”

หลวงปมนตอบวำ “พระเดชพระคณไมตองเปนหวงกงวล

กระผมอยตำมปำตำมเขำนน ไดฟงธรรมจำกเพอนสหธรรมกตลอด

เวลำ คอมเพอนและฟงธรรมจำกธรรมชำต เสยงนกเสยงกำ เสยง

จงหรด จกจนเรไร เสยงเสอ เสยงชำง มนเปนธรรมชำตไปหมด

มนทกขหรอสขกระผมกร เขำคอยตกเตอนกระผมอย

ตลอดเวลำ ไมใหลมสตวำ เจำเปนใครมำจำกไหน อยอยำงไรแลว

กจะไปไหน

เวลำใบไมรวงหลนจำกขวทบถมกนไปไมมสนสดกเปน

ธรรม บำงตนมนกเขยวท�ำใหครม บำงตนมนกตำยซำกแหงเหยว

เหลำนนมนเปนธรรมเครองเตอนสตสมปชญญะไปหมด

279

พระไพศาล วสาโล

ฉะนนพระเดชพระคณทำน โปรดวำงใจได ไมตองเปนหวง

กระผม เพรำะไดฟงธรรมอยตลอดเวลำทงกลำงวนกลำงคน”

สมเดจพระมหำวรวงศ เปนพระทมควำมรในทำงปรยต

สอบไดเปรยญ ๕ ประโยค และใสใจในกำรสงเสรมพระปรยตธรรม

จนไดรบกำรยกยองจำกพระผใหญ และเจรญในสมณศกดอยำง

รวดเรว ทำนไมสำมำรถเขำใจไดวำพระธดงคหรอพระกรรมฐำน

จะเขำใจธรรมไดอยำงไรในเมอไมเรยนหนงสอ ทำนเคยกลำว

วำ “ขนำดลมตำเรยน และมครอำจำรยทเปนนกปรำชญมำสอน

ยงไมคอยร แลวมวไปนงหลบตำจะไปรอะไร”

แตภำยหลงเมอทำนไดรจกกบศษยของหลวงปมน โดย

เฉพำะพระอำจำรยฝน อำจำโร และพระอำจำรยล ธมมธโร ซงชวย

ใหทำนหำยเจบปวยดวยสมนไพรและสมำธภำวนำ ทำนกม

ศรทธำในกำรท�ำกรรมฐำน และหนมำมทศนคตทดตอพระปำ

โดยเฉพำะหลวงปมน

เมอมงำนปลงศพหลวงปเสำรทจงหวดอบลรำชธำนใน

พ.ศ. ๒๔๘๖ สมเดจ ฯ ไดมโอกำสพบหลวงปมน หลวงตำมหำบว

ญำณสมปนโน เลำวำ “ทำนจงเดนเขำไปหำ และพดกบหลวงปมน

วำ.... ‘เออ!! ทำนมน เรำขอขมำโทษเธอ เรำเหนโทษแลว

แตกอนเรำกบำยศ’”

ภำยหลงเมอหลวงปมนไดเขำไปกรำบสมเดจ ฯ ทวด

บรมนวำส สมเดจ ฯ ซงตอนนนไดรบแตงตงเปนสงฆนำยกตำม

พระรำชบญญตคณะสงฆฉบบใหม ไดสอบถำมหลวงปมนเกยว

กบกำรปฏบตวำ “เรำกเปนผปกครอง บรหำรงำนกำรคณะสงฆ

280

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทงประเทศ ยงแตกจกำรงำน พอนงภำวนำพทโธครงใดทไร ควำม

คดกพงไปคดอยแตในงำนกำรบรหำรคณะสงฆ ไมสำมำรถท�ำให

หยดคดไดเลย จะท�ำใหไมคดนยำก ทำนอำจำรยมวธอนบำงไหม

ทจะท�ำใหจตเปนสมำธภำวนำ”

หลวงปมนตอบวำ “กำรนงสมำธภำวนำนน ทำนใหคดได

แตใหมสตตำมร พจำรณำถงสภำพควำมเปนจรง อนจลกษณะ

อยตลอดเวลำ” เมอน�ำค�ำตอบของหลวงปมนไปปฏบต กำรภำวนำ

ของสมเดจ ฯ กรำบรน ไมตดขด ทำนจงยงมศรทธำปสำทะมำกขน

จำกประสบกำรณสวนตวของสมเดจ ฯ ทไดสมผสกบ

พระกรรมฐำน และจำกประสบกำรณททำนไดพบเหนวำหมบำนใด

ทมพระกรรมฐำนมำเผยแผธรรม ญำตโยมจะประพฤตตวเรยบรอย

รจกสวดมนตไหวพระ อยในศลในธรรม มกำรท�ำสมำธภำวนำ ทำน

จงมควำมประทบใจอยำงมำกในพระกรรมฐำน จนถงกบกลำวใน

ทประชมสงฆวำ “กำรเผยแผพระพทธศำสนำตองใหพระกรรมฐำน

เปนแนวหนำ หรอเรยกวำ กองทพธรรมแนวหนำ”

พ.ศ. ๒๔๙๒ หลวงปมนไดมรณภำพทจงหวดสกลนคร

ทงมรดกอนไดแกค�ำสอนและกองทพธรรมททำนและหลวงปเสำร

ไดสรำงขนเพอสถำปนำธรรมใหตงมนในจตใจของผคนจวบจน

ทกวนน

281

พระไพศาล วสาโล

๘๕. อยำลมเณรนอย

ผใฝธรรมจ�ำนวนไมนอยเมอไดเยอนจงหวดนครรำชสมำ

มกหำโอกำสหยดแวะทวดปำสำลวน เพรำะหลวงพอพธ ำนโย

หรอพระรำชสงวรญำณ เคยเปนประธำนสงฆทวดนนำนรวม

๒๐ ป แมทำนละสงขำรเกอบ ๒๐ ปแลว แตค�ำสอนและวตร

ปฏบตของทำนกยงสองสวำงน�ำทำงแกผ ประพฤตชอบจวบจน

ทกวนน

หลวงพอพธเปนศษยคนส�ำคญของหลวงปเสำร กนตสโล

ผเปนสหำยธรรมของหลวงปมน ภรทตโต ทำนมชวตวยเยำว

ทล�ำบำกเนองจำกก�ำพรำพอและแมตงแตอำย ๔ ขวบ สมย

เดกนอกจำกท�ำนำแลว ยงตองหำเงนเรยนหนงสอ เสอผำกตอง

เยบเอำเอง ไมเคยไดใสเสอผำทซอจำกตลำด ควำมยำกล�ำบำก

ตงแตเลกท�ำใหทำนคดอย เสมอวำโลกนมแตควำมทกข จง

อยำกหำทำงพนทกข ดงนนเมอไดบวชเณรขณะอำย ๑๕ จง

282

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ตงปณธำนวำ “เรำจะบวชตลอดชวต...ชวชวตนเรำจะไมกลบ

มำใสกำงเกงอก”

หลวงพอพธมควำมสนใจธรรมะตงแตเลก แมจะไมได

เรยนมำก ครบำอำจำรยดำนธรรมะกไมม แตสตและสมำธ

มมำตงแตเลก ครำวหนงนอนอย ขำง ๆ ลอมฟำงกลำงท งนำ

พอลมตวลงนอน งเหำตวใหญกเลอยมำขำง ๆ แลวเลอยขนมำ

ตรงกลำงตว ตอนนนทงกลวทงสน แตสตด ไมขยบเขยอน

สกพกมนกเลอยขำมตวไป ทำนวำหำกไมมสต เผลอขยบตว

งคงตกใจและฉกกดเอำได

เมอบวชเณรแลวกตงใจศกษำปฏบต สำมำรถทอง

ปำฏโมกขและขนเทศนได อยำงไรกตำมบำงครงกมอปสรรค

มำทดสอบ มชวงหนงทำนชอบสำวคนหนง ชอ “ประยร” เวลำ

ภำวนำหลวงตำสอนใหนงบรกรรมดวยกำรทองพทโธ แตทำน

ภำวนำพทโธไดไมนำน กทงพทโธ ไพลไปนกถงประยรแทน

ทำนวำ “ตอนนนจะตำยเพรำะยำยประยรนละ”

แตทำนไมยอมแพ เอำชอของหญงสำวมำใชเสยเลย คอ

บรกรรมวำ “ประยร” แทน พอจตตงมน ค�ำวำประยรกหำยไป

เมอจตสงบ กเกดนมตเปนภำพสำวประยรขนมำ ทำนกพจำรณำ

วำ ผมสวย สกพกผมกรวงหลดลงมำ พอพจำรณำวำตำสวย ตำก

หลดออกมำ พอนกวำคนสวยนแมแตกระดกกยงสวย กระดก

กรวงหลนจมหำยไปกบแผนดน พอออกจำกสมำธ รำงกำย

ของเธอกหำยไป ผลกคอควำมระลกนกถงหญงสำวจำงคลำยลง

และไมรบกวนจตของทำนอกตอไป

283

พระไพศาล วสาโล

ประสบกำรณอกตอนหนงทนำสนใจสมยเปนเณรกคอ

วนหนงทำนฉนเสรจ ก�ำลงลำงบำตร เหลอบเหนหมำขเรอนหวโซ

เดนโซซดโซเซใกลหมดแรงเตมท ทำนเกดควำมเมตตำสงสำร

จบใจ อยำกใหอำหำร แตในบำตรไมมขำวเหลอเลยสกเมด มองไป

รอบ ๆ กไมเหนอำหำรทจะประทงควำมหวของหมำนอยได ทำนจง

ตดสนใจเอำมอลวงคอเพอใหอำเจยนออกมำ อำหำรใหมท

เพงฉนพงออกมำจนหมด หมำตวนนเหนเขำกคลำนมำฟบตรง

เศษอำหำรกองนน เมอไดกนอำหำร มนกเรมมเรยวแรง และวง

ตำมทำน

ทำนเลำวำนบแตนนเรองอำหำรกำรกน ทำนไมเคย

ขำดแคลนเลย มมำกมำยจนฉนไมหมด

ประสบกำรณสมยเปนเณร ท�ำใหหลวงพอพธเขำใจหวอก

ของเณร ทำนจงแนะน�ำญำตโยมเสมอวำ อยำละเลยเณรนอย

“ท�ำบญกบเณรนอยนำจะไดบญมำก เพรำะเณรไมคอยมใคร

สนใจจะมำท�ำบญให ไดอะไรมำนดหนอยกดใจมำก ถำเรำจะ

เลอกท�ำบญเฉพำะกบพระอรยะ กตองนกเสมอวำกวำทำนจะได

เปนพระอรยะ ทำนตองผำนชวตเณรนอยมำกอน”

ทำนเลำวำเจำคณอบำลคณปมำจำรย (จนทร สรจนโท)

วดบรมนวำส พำเดก ๆ มำบวชเณรนบรอยจะไดมโอกำสเลำเรยน

หนงสอ แตมญำตโยมบำงคนไมเหนดวย ทกทำนวำลกศษยเจำคณ

มแตหวขกลำก กนขำวเยน ทำนจงยอนวำ “อยำไปวำมน อกหนอย

พวกหวขกลำกนแหละมนจะค�ำจนพระศำสนำ” กำลเวลำไดพสจน

วำสงททำนกลำวนนถกตอง

พระไพศาล วสาโล

๘๖. รอดไดเพรำะธรรม

พระกรรมฐำนกบกำรออกธดงคเปนของคกนกวำได โดย

เฉพำะสมยกอนซงยงมปำเขำมำกมำย อนทจรงค�ำวำ “ธดงค”

หมำยถงขอปฏบตเพอขดเกลำกเลส สงเสรมควำมมกนอย

และสนโดษ มทงหมด ๑๓ ขอ หนงในนนคอ กำรอยปำเปน

วตร แตจะไมถอขอนกได เชน บำงทำนฉนวนละมอ ฉนในบำตร

อยปำชำ ไมนอน ขอวตรเหลำนนกถอเปนธดงคเชนกน อยำงไร

กตำมหลำยทำนเหนควำมส�ำคญของกำรจำรกไปอยปำเพอบ�ำเพญ

ธดงควตรขออน ๆ ใหเขมงวดขน เมอท�ำจนกลำยเปนประเพณ

ค�ำวำ “ธดงค” จงมควำมหมำยหดแคบลงจนกลำยเปนกำรเดน

จำรกในปำ หรอจำรกไปในทตำง ๆ ทล�ำบำก

สมยกอนกำรธดงคในปำเตมไปดวยภยนตรำย ทงจำก

สตวปำ เชน ชำง เสอ งพษ และจำกเชอโรคนำนำชนด โดย

เฉพำะมำลำเรย มพระจ�ำนวนไมนอยททงชวตไวในปำ สวนทรอด

มำไดกมกมเรองเลำทนำกลวชวนครนครำม แตกมอำจสกดกน

พระกรรมฐำนทม งบ�ำเพญเพยรโดยพรอมเอำชวตเข ำแลก

หลำยทำนไดประสบพบภยตำง ๆ อยำงไมคำดคด แตกไดอำศย

เหตกำรณเหลำนนเปนเครองฝกฝนจต ชวยเสรมสรำงบำรมธรรม

ของทำนใหกลำแกรงขน

หลวงปขำว อนำลโย เปนศษยหลวงปมน ทนยมจำรก

ในปำแตผเดยว คนหนงขณะททำนเดนจงกรมในปำจงหวดล�ำปำง

ไดยนเสยงชำงรองดงสนนและหกกงไมมำตลอดทำง ตรงมำยง

ทำน ทำนจงรบออกจำกทำงจงกรม และจดเทยนปกรอบ ๆ ทำง

286

ล�ำธำรรมลำนธรรม

จงกรม เผอจะชวยยบยงชำงไมใหมำท�ำรำยทำน จำกนนทำนก

ตงจตอธษฐำน ขออ�ำนำจพระรตนตรยคมครองทำนใหปลอดภย

เมอชำงปำมำถง ทำนเดนจงกรม จตก�ำหนดอยกบพทโธ

อยำงเดยว ไมสนใจชำง ตอนนนทำนเตอนใจตนเองวำ “ขอเพยง

ใหใจเรำอยกบพทโธเปนพอ เมอเวลำจตจะดบดวยถกชำงกระทบ

จะไดไปสสคต หรอไมกบรรลนพพำนไปเลย”

ชำงปำเหนทำนเดนจงกรมอยำงสงบ กยนนง ไมเขำมำ

ท�ำอะไรทำน ครนแสงเทยนเรมดบไปทละดวง ชำงปำกหนกลบไป

ทำงเกำ แลวไมหวนกลบมำอก สวนหลวงปขำวกยงคงเดนจงกรม

จตเปนหนงเดยวกบพทโธ พกใหญทำนกออกจำกสมำธ

หลวงปขำวไดพดถงเหตกำรณครงนนวำ “ไดเหนควำม

อศจรรยของจตและพทโธ ประจกษในครำวนนอยำงลกซงมำก

นบจำกนนมำแลวท�ำใหเกดควำมมนใจขนวำ ถงจะเปนเรองอะไร

เหตกำรณใดกตำมท ถำจตกบพทโธไดเขำกนสนทสนมกลมกลน

เปนอนหนงอนเดยวกนโดยหลกธรรมชำตแลว อะไรกไมสำมำรถ

ทจะมำท�ำอนตรำยเรำไดอยำงแนนอน”

หลวงปบดดำ ถำวโร เปนพระกรรมฐำนรนเดยวกบหลวงป

ขำว และนยมกำรธดงคในปำเชนกน เมอครงยงเปนพระหนม วนหนง

ขณะบ�ำเพญสมำธภำวนำในถ�ำ ทำนไดกลนสำบแปลก ๆ เกดควำม

กลวขนมำ ไมกลำลมตำดวำอะไรอยขำงหนำ ตอนนน เหงอแตกจน

ชมตว ตองตงสตอยนำนจนจตเรมสงบ แลวบอกกบตวเองวำ “สงท

ไมเคยเหน กเมอจะไดเหน ท�ำไมกลบจะกลวอะไรเลำ เอำเถอะถำ

จะตำย ถงไมลมตำดกตองตำยเหมอนกน หนไมพนแน ถ�ำแคบ ๆ

287

พระไพศาล วสาโล

อยำงนถงหลบตำกวนวำยใจ สดใหรแกตำเสยเถด”

แลวหลวงปกลมตำด สงทปรำกฏอยตรงหนำคอ “งใหญ

ตวยำวหลำยวำ หวขนำดเกอบเทำลกมะพรำว นยนตำแดงฉำน

แลบลนแปลบ ๆ ชคอจองอยเบองหนำแควำเดยว”

หลวงปตกตะลง นงตวแขง เพรำะคำดไมถงวำจะเจองยกษ

ขณะททำนคดหำทำงออกอยนน กพลนระลกถงคณพระรตนตรย

สตกลบคนมำ แลวกหลบตำ ตงใจวำพรอมอทศรำงนใหแกงยกษ

จตจงปลอยวำง ไมมควำมอำลยในชวตนตอไป งยกษนงอยพกใหญ

ไมท�ำอะไรทำน เมอทำนลมตำ งยกษกหำยไปแลว

ในยำมทอนตรำยมำประชดตว หำกตนตระหนก ลมตว

คดแตจะตอสปกปองชวต กลบเปนผลรำยแกตวเอง ยำมนดทสด

คอ กำรตงสต ท�ำกำยและใจใหสงบนง แนบแนนในพระรตนตรย

พรอมตำย ไมหวงแหนชวต ปลอยวำงทกสง

บอยครง ควำมกลวตำยกลบเรงควำมตำยใหมำถงเรวเขำ

แตทนททพรอมตำย กลบรอดพนจำกควำมตำย

288

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๘๗. ทำงใครทำงมน

หลวงปดลย อตโล เปนผมประสบกำรณกำรปฏบตมำ

อยำงยำวนำน จนเจนจบดำนกรรมฐำน แจมแจงในเรองจต กระทง

หลวงปมน ภรทตโตกลำวยกยองวำ “ทำนดลยน เปนผทมควำม

สำมำรถเปนอยำงยง สำมำรถมสำนศษยและผตดตำมมำประพฤต

ปฏบตธรรมดวยเปนจ�ำนวนมำก”

289

พระไพศาล วสาโล

เปนธรรมดำอยนนเองทผ คนจำกทกสำรทศนบถอทำน

เปนอำจำรย แตหลวงปดลยมกออกตววำ ทำนเปนเพยงนกปฏบต

เฒำชรำทผำนประสบกำรณมำนำน พอจะเปนกลยำณมตรไดบำง

พรอมกบแนะวำ ขอใหถอทำนเปนผรวมศกษำหำแนวทำงรอดกพอ

ทำนไมเคยถอใครวำเปนศษย หรอถอตววำเปนอำจำรย

ของผใด ผทใกลชดทำนยนยนวำตลอดชวตของหลวงป ทำน

ไมเคยอำงหรอวำงตนเปนครบำอำจำรยเลย แตหำกใครมปญหำ

กำรปฏบต ทำนกยนดใหควำมชวยเหลอ ดงย�ำอยเสมอวำ อยำได

รรอลงเล หรอเกรงอกเกรงใจทำน ขอใหไปพบเพอไตถำมทำนได

ตลอดเวลำ

เวลำทำนใหค�ำแนะน�ำ แมกระทงกบพระทใกลชดคนเคย

ทำนกไมเคย “ฟนธง” หรอก�ำชบวำตองท�ำอยำงน ๆ เทำนน ทำน

มกจะพดวำ “ผมเขำใจวำ อยำงนนะ เทำทผมเคยปฏบตมำ ผม

แกไขอยำงน ผมท�ำอยำงน คณลองน�ำไปประกอบกำรพจำรณำด

อำจจะไดขอคดวำควรปฏบตของตนอยำงไร”

ทำนไมเคยยนยนวำวธกำรของทำนเทำนนทถก ขณะ

เดยวกนกเปดโอกำสหรอสงเสรมใหลกศษยไดน�ำไปไตรตรอง

พจำรณำดวยตนเอง เพอหำวธกำรทเหมำะสมกบตนเอง ทงนเพรำะ

ทำนตระหนกดวำ คนเรำนนแตกตำงกน แมมปญหำเหมอนกน

แตสำเหตอำจตำงกน หรอถงจะมสำเหตเหมอนกน แตวธกำรท

เหมำะสมส�ำหรบแตละคนยอมแตกตำงกน ไมมสตรส�ำเรจตำยตว

บำงครงทำนกเอำประสบกำรณของครบำอำจำรยเชน

หลวงปมนมำเลำใหฟง แตกย�ำวำผปฏบตพงพจำรณำหรอคนหำ

290

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำงออกเอำเอง “ทำนอำจำรยใหญเคยแนะไวอยำงน ผมกพบมำ

และแกไขตวเอง แตของคณจะเปนอยำงไร ลองเอำไปเทยบ

เคยงด เพรำะธรรมของใครกของมน ธรรมของพระพทธเจำก

ของพระพทธเจำ ของทำนอำจำรยใหญกของทำนอำจำรยใหญ

ของผมกของผม และธรรมของคณกของคณ แมมเปำหมำยเดยว

กนแตกไมเหมอนกน ทำงใครทำงมน”

ค�ำพดดงกลำวนอกจำกสะทอนถงปญญำญำณของทำน

ซงมองเหนแจมแจงวำกำรปฏบตธรรมนนมควำมหลำกหลำยและ

ละเอยดออน ไมมสตรส�ำเรจส�ำหรบทกคน หรอทำงออกทครอบ

จกรวำล ยงแสดงถงควำมถอมตนของทำน คอไมปกใจวำควำมเหน

หรอวธกำรของทำนเทำนนทถก แกปญหำของทกคนได พรอมกน

นนกเชอวำแตละคนมศกยภำพหรอควำมสำมำรถทจะคนพบวธกำร

อนเหมำะกบตนเองได ใชหรอไมวำเหลำนคอคณสมบตอนส�ำคญ

ของปรำชญและคร ผเปนกลยำณมตรอนประเสรฐ

พระไพศาล วสาโล

๘๘. วสยแหงปรำชญ

“พดเลนไมม พดดไมเปน” คนในแวดวงพระสงฆทรง

สมณศกดสมยรชกำลท ๗ ยอมเขำใจดวำประโยคดงกลำวหมำยถง

อะไร ขอควำมแรกนนหมำยถงอปนสยของ “สมเดจ ฯ วดเทพศรนทร”

หรอ สมเดจพระพทธโฆษำจำรย (เจรญ ญำณวโร) ซงภำยหลงได

เปนประธำนกรรมกำรมหำเถรสมำคมและบญชำกำรณะสงฆแทน

สมเดจพระสงฆรำชเจำ สวนขอควำมหลงหมำยถงอปนสยของ

“สมเดจ ฯ วดบวร” หรอสมเดจพระวชรญำณวงศ (ม.ร.ว. ชน สจตโต)

ซงตอมำไดเปนสมเดจพระสงฆรำชเจำ กรมหลวงวชรญำณวงศ

292

ล�ำธำรรมลำนธรรม

สมเดจ ฯ วดบวรนนทรงเปนคนตรง พดจำโผงผำง สวน

สมเดจ ฯ วดเทพศรนทรนน เปนคนสภำพเรยบรอย พดจำนมนวล

แมอปนสยจะแตกตำงกน แตตำงกเคำรพและนบถอซงกนและกน

สมเดจพระพทธโฆษำจำรย (เจรญ) ไดรบกำรยกยองวำ

เปนปรำชญผรอบรทำงพทธศำสนำ ทำนแสดงควำมปรชำตงแต

เยำววย เมอทำนจำกบำนเกดคอชลบรเขำมำเรยนปรยตธรรม

ในกรงเทพ ฯ กสอบไลภำษำบำลในมหำมกฎรำชวทยำลยไดทหนง

ทกป จนสมเดจพระมหำสมณเจำ กรมพระยำวชรญำณวโรรส ซง

เวลำนนเปนพระอำจำรย ถงกบออกพระโอษฐรบสงวำ ทำนเปน

เสมอน “ชำงเผอก” ทถกสงมำถวำยทำน นำแปลกกตรงทปท

ทำนเกดนนโยมมำรดำฝนวำมผน�ำชำงเผอกมำให และเมอทำน

ถกสงมำเรยนในส�ำนกวดรำชบพธ เชำวนนนอำจำรยของทำนคอ

พระครวนยธร (ฉำย) กฝนวำมผน�ำชำงเผอกมำใหเชนกน

นอกจำกมควำมรอบรในทำงพระธรรมวนยแลว ทำนยงม

ควำมสำมำรถในกำรบรหำร จนไดรบควำมไววำงพระรำชหฤทยจำก

สมเดจพระมหำสมณเจำ กรมพระยำวชรญำณวโรรส ซงบญชำกำร

กำรศกษำในหวเมอง แตงตงใหเปนผอ�ำนวยกำรศกษำมณฑล

ปรำจนบร และเปนเจำอำวำสวดเทพศรนทรตงแตอำย ๒๗ ป โดย

เปนพระรำชำคณะชนสำมญทพระอมรำภรกขต และไดรบเลอน

สมณศกดเปนล�ำดบจนไดเปนทสมเดจ ฯ พระพทธโฆษำจำรยเมอ

อำยเพยง ๕๖ ป

ทำนเปรยบเสมอนมอขวำของสมเดจพระมหำสมณเจำ

กรมพระยำวชรญำณวโรรส เปนทปรกษำทำงดำนวทยำกำร และ

ดำนกำรปกครองคณะสงฆ และเมอจวนจะสนพระชนม กยงโปรด

293

พระไพศาล วสาโล

ใหทำน ซงตอนนนมสมณศกดทพระธรรมไตรโลกำจำรย เขำเฝำ

ถวำยธรรมเปนครงสดทำย

ทำนเปนผทเครงครดในพระธรรมวนยมำก รวมทงขอวตร

อน ๆ เชน สวดมนตไหวพระประจ�ำวนทกเชำเยน ไมขำดถำไม

จ�ำเปน ยงกำรฟงปำฏโมกขทกกงเดอนดวยแลว ตงแตอปสมบท

จนถงวนมรณภำพ ทำนขำดเพยง ๒ ครง แมอำพำธหนกไมสำมำรถ

จะลกนงหรอพลกตวเองไดแลว ทำนกยงอยำกลงฟงปำฏโมกขใหได

แตกสดวสยทจะท�ำได

ในดำนควำมสภำพออนนอม ไมถอตวของทำน เปนท

เลองลอมำก ครำวหนงทำนไดเดนทำงไปเยยมทำนพทธทำสภกข

ถงสวนโมกข ซงตอนนนยงอยทพมเรยง ไมไดยำยมำยงทตง

ในปจจบน เวลำนนทำนด�ำรงต�ำแหนงเปนผบญชำกำรคณะสงฆแทน

สมเดจพระสงฆรำชเจำ ขณะททำนพทธทำสเปนพระหนมอำย

เพยง ๓๑ ปเทำนน สวนโมกขกเพงตงมำได ๕ ป แตกตตศพท

และควำมสำมำรถของทำนพทธทำสอยในควำมรบรของสมเดจ

พระพทธโฆษำจำรยโดยตลอด กำรเยอนสวนโมกขของทำนครำวนน

เปนเรองทอยเหนอควำมคำดหมำยของทกคน รวมทงทำนพทธทำส

ทำนพทธทำสถงกบกลำววำ “ทำนใชเกยรตอนสงสดของทำนเปน

เดมพน เสยงไปเยยมพวกเรำ ซงในขณะนนก�ำลงถกคนสวนใหญ

หำวำแหวกแนว หรออตรวตถำร หรอถงกบวำหำวำสถำนทนเปน

ทเกบพวกพระซงเปนบำกยงม”

ทง ๆ ททำนอำยมำกแลวอกทงเดนไมสะดวก เพรำะเทำ

พกำรขำงหนง แตทำนกเดนเทำจำกสถำนรถไฟไปยงพมเรยงเปน

ระยะทำง ๖ กโลเมตร โดยไมยอมนงรถสำมลอถบ ทำนใหเหตผล

294

ล�ำธำรรมลำนธรรม

วำพระวนยไมอนญำตใหภกษทไมเจบไข นงรถทลำกดวยสงมชวต

ไมวำสตวหรอคน ระหวำงทเดนไปพมเรยง ทำนเรยกใหทำนพทธทำส

มำเดนตดกนเพอสนทนำกนไดสะดวก หลำยเรองททำนปรำรภนน

นำสนใจมำก เชน “อรรถเรนลบของวนยบำงขอ” รวมทงแนะน�ำ

ใหทำนรจกวธถอยำมเพอไมใหเหงอจำกแขนเปอนดำนในของยำม

ซงซกยำก

เมอถงสวนโมกข ทำนกปรบตวเขำกบชวตทเรยบงำยแบบ

ปำ ๆ ของสวนโมกขไดอยำงงำยดำย ไมวำ กำรสรงน�ำ หรอกำรถำย

ทกข ตกค�ำทำนกจ�ำวดบนเตยงททำนพทธทำสใชนอนประจ�ำ และ

จดวำดทสดของสวนโมกข นนคอ “หงตดกบฝำในกระทอมแบบ

สวนโมกข ทท�ำขนลวนแตขนำดส�ำหรบคนคนเดยว”

รงเชำเมอถงเวลำฉน มชำวบำนจ�ำนวนมำกน�ำอำหำรมำ

เลยงพระ ทำนพทธทำสเลำถงบรรยำกำศตอนนนวำ “สงเกตด

ทกคนตองกำรจะไดโอกำสประเคนทำนดวยกนทงนน ทำนสงเกต

เหนอำกำรอนนและยนดรบสนองควำมตองกำร จงเรยกใหเขำมำ

ประเคนทำนโดยตรง ทกคนดยมแยมเบกบำนดวยกนทงนน แต

ทำนตองรบประเคนรวมรอยครงทงส�ำรบและสำยปนโต ขำพเจำ

ขอรองใหบำงคนงดเสย เพรำะเหนมำกเกนไป และรสกเมอยมอ

แทนทำน แตทำนเรยกใหเขำไปจนได เปนอนวำทำนยอมเหนอย

“เพอใหเขำสบำยใจ” ซงทำนไดบอกยนยนกบขำพเจำในตอนหลง

วำ “นนเปนสงทควรท�ำ”

หลงจำกเหตกำรณครงนนทงสองทำนกไดมกำรตดตอกน

อกหลำยครง โดยสมเดจพระพทธโฆษำจำรยใหควำมเปนกนเอง

แกทำนพทธทำสอยำงมำก จนทำนพทธทำสไดกลำวในภำยหลง

295

พระไพศาล วสาโล

วำ “ทำนอย ในฐำนะสงสด แตทำนแสดงออกมำคลำยกบวำ

อยในฐำนะทไลเลยกน อนเปนสงทท�ำใหขำพเจำถงกบสะดงไดอก

เรองหนง ในหลำย ๆ เรอง” มครำวหนงทำนพดถงกำรสอนอนตตำ

ของทำนพทธทำสภกขวำ “แหม เอำกนถงขนำดนนเทยวนะ” สหนำ

ยมแยมของทำนขณะทพดท�ำใหทำนพทธทำสถงกบ “ตวลอย”

เพรำะรวำนไมใชค�ำตอวำอยำงแนนอน บำงเรองทำนกพดวำ “เรองน

ฉนอยำกใหเธอเอำไปพดตอ เพรำะเชอวำเธอจะพดไดผลดกวำฉน”

ปรำชญยอมเขำใจปรำชญดวยกน นคงเปนเหตผลหนงท

ทำนพทธทำสสำมำรถเผยแพรพทธธรรมดวยวธกำรทแหวกแนวได

อยำงอสระ โดยไมถกคณะสงฆขดขวำงหรอเอำผด ทง ๆ ทมตของ

ทำนหลำยอยำงสวนทำงกบค�ำสอนทแพรหลำยในเวลำนน

อปนสยทโดดเดนของทำนอกอยำง คอ ควำมอดกลน และ

ควำมสงบเสงยม กลำวแตค�ำสภำพ ไมเคยพดค�ำหยำบ หรอเสยดส

กระทบกระทงใคร ทำนเคยปรำรภเปนเชงสอนวำ “คนเรำนนม

อำวธพเศษส�ำหรบปองกนตวอยำงหนงคอนง ไมตอปำกตอค�ำ ตอ

ควำมยำวสำวควำมยด อนเปนเหตใหเรองนน ๆ ไมสดสน” ปฏปทำ

นทำนถอมำโดยตลอด จงเปนทรกและเคำรพของของผคนทงพระ

และฆรำวำส ทงผใหญและผนอย

เมอมกำรเปลยนแปลงกำรปกครองคณะสงฆตำมพระรำช

บญญตป ๒๔๘๔ ทำนไดด�ำรงต�ำแหนงสงฆนำยก บรหำรกำร

คณะสงฆไดอยำงเรยบรอยและรำบรน แมครบวำระแลว ทำนกยง

ไดรบแตงตงใหด�ำรงต�ำแหนงสงฆนำยกอกวำระ จนมรณภำพใน

ต�ำแหนงในพ.ศ. ๒๔๙๔

พระไพศาล วสาโล

๘๙. ทกขเพรำะใจ

พระอำจำรยพรหมวงโส เปนพระชำวองกฤษศษยหลวงพอ

ชำ สภทโท ไมใชเรองงำยเลยทบณฑตจำกมหำวทยำลยเคมบรดจ

จะมำใชชวตอยำงพระปำในภำคอสำน ซงมวถชวตแตกตำงจำกชำว

ตะวนตกมำก มประสบกำรณหลำยอยำงทนนซงทำนไมเคยเจอะ

เจอมำกอนในองกฤษ

ประสบกำรณอยำงหนงททำนจ�ำไดไมลมเลยเกดขนขณะ

ททำนบวชไดเพยงปเดยว มงำนฉลองในหมบำน ๓ วน ๓ คน

เปนธรรมดำของชำวบำนทเมอมมหรสพ กจะเปดเสยงดงเตมท

รำวกบจะเผอแผใหคนทงหมบำนไดรวมสนกสนำนดวย ปรำกฏวำ

เสยงดนตรดงกระหมไปถงวด ซงอยหำงไป ๑ กโลเมตร ไมมมม

ไหนของวดทเสยงดนตรนนจะทะลวงไปไมถง

กลำงค�ำกลำงคน เสยงมหรสพกยงดงไมหยด ยงดก เสยง

กยงดงจนถงรงเชำ พระทงวดนอนแทบไมไดเอำเลย วนรงขนพระ

ในวดจงขอรองผใหญบำนวำถำมหรสพยตรำวตหนง จะไดไหม

เพอใหพระมเวลำหลบสก ๒ ชวโมง กอนทจะลกขนมำท�ำวตร

ตอนตสำม แตผใหญบำนกลบปฏเสธ

พระในวดไมมทพงอนใดนอกจำกหลวงพอชำ จงพำกนไป

ขอรองทำนใหบอกชำวบำนชวยหรเสยงตอนตหนง เพรำะเชอวำ

ผใหญบำนตองเกรงใจหลวงพอแน ๆ อกทงหลวงพอคงไมเหนดดวย

กบควำมสนกสนำนทไมรจกเวล�ำเวลำแถมสงเสยงดงท�ำลำยควำม

สงบสงดของวดปำ

298

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แตแทนทหลวงพอจะเหนดวยกบพระในวด ทำนกลบบอก

วำ “เสยงไมไดรบกวนทำน ทำนตำงหำกทรบกวนเสยง” นเปน

สงทพระพรหมวงโสและเพอนพระไมคำดคด แตค�ำพดของหลวงพอ

ท�ำใหพระเหลำนนไดคดวำ เสยงกเปนสกวำเสยง จะดงแคไหนก

ไมท�ำใหเรำทกขใจไดเลยหำกไมทะเลำะเบำะแวงกบมน หำกวำงใจ

เปนกลำงตอเสยงนน กไมรสกเปนทกขแตอยำงใด

พระอำจำรยพรหมวงโสพดถงประสบกำรณครงนนวำ แม

เสยงมหรสพยงดงอยในห แตไมรบกวนจตใจของพระในวดอกตอไป

เพรำะตำงท�ำใจยอมรบไดกบสงทเกดขน จะวำไปมนกแค ๓ วน

เทำนน ไมนำนมนกผำนไป

ในยำมทกขใจ ผคนมกโทษสงภำยนอก แตกลบไมตระหนก

วำแทจรงแลวสำเหตของควำมทกขนนอย ทใจตนเองตำงหำก

นนเปนเพรำะวำเรำชอบสงจตออกนอก จนลมกลบมำดใจของตน

หลวงพอชำชใหเหนนสยของคนสวนใหญอยำงชดเจนเมอทำน

กลำววำ “คนตงรอยพนคนโทษวำรมนลกเพรำะลวงไปไมถง ทจะ

วำแขนของตนสนนนไมคอยม”

299

พระไพศาล วสาโล

๙๐. สมำธแบบหมขนเขยง

ในยคนไมมศษยหลวงปมนทำนใดทผคนรจกและเคำรพ

นบถออยำงกวำงขวำงเทำหลวงตำมหำบว ญำณสมปนโน หรอ

พระธรรมวสทธมงคล ขณะเดยวกนทำนกเปนผทมสวนส�ำคญใน

กำรท�ำใหสำธชนทงประเทศรจกหลวงปมนและเลอมใสปฏปทำ

ของทำน

หลวงตำมหำบวไดยนกตตศพทของหลวงปมนตงแตยงเดก

เพรำะหลวงปเคยมำจ�ำพรรษำทอ�ำเภอบำนผอ จงหวดอดรธำน

ไมไกลจำกบำนเกดของทำน ตอมำเมอทำนอปสมบทเพอทดแทน

บญคณพอแมตำมประเพณ ไดศกษำพทธประวตและประวต

300

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระอรหนตแลว กเกดควำมเลอมใสในพทธศำสนำอยำงจรงจง

ปรำรถนำควำมพนทกข แตทำนเหนวำควรศกษำปรยตธรรมกอน

จะไดเขำใจวธกำรปฏบต เจดพรรษำแรกของทำนจงเปนชวงแหง

กำรเลำเรยนปรยตธรรม เมอส�ำเรจเปรยญธรรม ๓ ประโยค ทำน

กมงหนำสกำรปฏบตอยำงเตมท โดยบคคลแรกและบคคลเดยวท

ทำนปรำรถนำใหเปนครบำอำจำรยกคอ หลวงปมน ภรทตโต

ทำนไดจำรกขำมจงหวดจนไดพบหลวงปมนทจงหวด

สกลนคร ซงตอนนนอยในชวงปจฉมวยแลว เมอไดศกษำกบทำน

กรสกประทบใจ และมนใจวำ “นแหละอำจำรยของเรำ” ทำนจง

ตงสจจะอธษฐำนวำจะไมหนจำกหลวงปมนจนกระทงวนททำน

ลวงลบ หลวงปมนแนะน�ำพระหนมวำใหยกปรยตไวกอนแลวกำร

ปฏบตจะประสำนกลมกลน นบแตนนทำนกท�ำควำมเพยรอยำง

จรงจง หกโหมทงรำงกำยและจตใจ นงสมำธจนถงรงเชำตดตอ

กนหลำยวนอยเนอง ๆ เปนเชนนตลอดสองพรรษำแรกทไดอยกบ

หลวงปมน เมอถงพรรษำทสบแหงกำรบวช จตของทำนกเปนสมำธ

อยำงมนคง

ทำนไดพดถงภำวะตอนนนวำ “สมำธมควำมแนนหนำมนคง

ถงขนำดทวำจะใหแนวอยในสมำธนนสกกชวโมงกอยได และเปน

ควำมสขอยำงยงจำกกำรทจตใจไมฟงซำน ร�ำคำญ ไมอยำกจะออก

ยงกบอะไรเลย ตำกไมอยำกด หกไมอยำกฟง เพรำะมนเปนกำร

ยงรบกวนจตใจใหกระเพอมเปลำ ๆ ”

ทำนเลำวำ “เรำตดสมำธอย ถง ๕ ป จตสงบแนวแน

ไมหวนไหวดงภผำหน อยทไหนสงบสบำยหมด” ควำมสขทเกดขน

301

พระไพศาล วสาโล

จำกสมำธท�ำใหทำนเขำใจวำ “นละจะเปนนพพำน” ทำนจงหยดนง

ไมกำวสกำรเจรญปญญำ เพอถอดถอนกเลสใหสนซำก ไมวำจำรก

ไปไหน จตของทำนกแนวแนอยในสมำธ

อำกำรดงกลำวอยในควำมรบรของหลวงปมนโดยตลอด

วนหนงทำนจงเรยกพระมหำบวมำแลวถำมวำ “เปนยงไงทำนมหำ

จตสงบดอยเหรอ?”

“สงบดอย สงบดอยครบ”

หลวงปมนนงสกพก กถำมอกวำ “เปนยงไงจตสงบดอย

เหรอ?”

“สงบดอยครบ”

และแลวหลวงปมนกพดเสยงแขง สหนำเอำจรง “ทำนจะ

นอนตำยอยนนเหรอ?”

“สมำธมนเหมอนหมขนเขยง มนถอดถอนกเลสตณหำท

ตรงไหน? สมำธทงแทงเปนสมทยทงแทง ทำนรไหม? สขในสมำธ

เทำกบเนอตดฟน เนอตดฟนเรำมนเปนสขทไหน? ทำนรไหม?”

ฝำยพระหนมกแยงวำ “ถำวำสมำธเปนสมทยทงแทง แลว

สมมำสมำธจะใหเดนทไหนในมรรคแปด”

หลวงปมนตอบวำ “มนกไมใชสมำธตำยนอนตำยอยอยำง

นซ สมำธของพระพทธเจำ ไมไดเปนเหมอนสมำธแบบหมขนเขยง

อยำงทำนนนะ สมำธของพระพทธเจำ สมำธตองรสมำธ ปญญำตอง

รปญญำ อนนมนเอำสมำธเปนนพพำนเลย มนบำสมำธน สมำธ

นอนตำยอยนเหรอ เปนสมมำสมำธนะ เอำ ๆ พดออกมำซ”

302

ล�ำธำรรมลำนธรรม

กำรสนทนำแบบรอนแรงอยำงนไมไดเกดขนบอยในส�ำนก

ของหลวงปมน หลวงตำมหำบวเลำวำ ตอนนนพระทงวดแตกฮอ

กนมำยนอออย ใตถนกฏ เพอฟงกำรโตเถยงระหวำงทำนกบ

หลวงปมน

หลงจำกทโดนอำจำรยสงสอนอยำงแรง พระหนมกไดคด

หลวงตำมหำบวพดถงควำมรสกตอนนนวำ “พอทำนซดเอำ เรำก

หมอบ พอลงมำจำกกฏทำนแลวกมำต�ำหนตวเอง เรำท�ำไมจงไป

ซดกบทำนอยำงน เรำมำหำทำนเพอหวงเปนครเปนอำจำรย มอบ

กำยถวำยตวกบทำนแลว แลวท�ำไมจงตอสกบทำนแบบนละ ถำเรำ

เกงมำหำทำนท�ำไม ถำไมเกงไปเถยงทำนท�ำไม”

นบแตนนทำนกออกจำกสมำธ หนมำพจำรณำธำตขนธ

ปญญำกเจรญกำวหนำอยำงรวดเรว เพรำะมสมำธเปนฐำนอยแลว

ท�ำใหสำมำรถแกกเลสไดเปนล�ำดบ ทำนไดเหนดวยตวเองวำ กเลส

นนแกไมไดดวยสมำธ แตตองแกดวยปญญำตำงหำก ขอสรป

ดงกลำวท�ำใหกำรท�ำกรรมฐำนของทำนกำวหนำอยำงตอเนอง

จนสำมำรถรอถอนกเลสไดในทสด

เมอยอนระลกถงเหตกำรณครงนน หลวงตำมหำบวกลำว

ดวยควำมซำบซงในบญคณของหลวงปมนวำ “หำกไมมทำนอำจำรย

มนมำฉดมำลำกออกไป กจะตดสมำธอยเชนนกระทงวนตำยเลย

ทเดยว”

พระไพศาล วสาโล

๙๑. เหนทงขำงนอกและขำงใน

หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ ออกบวชเมออำย ๓๑ ป จดเปลยน

ส�ำคญเกดขนหลงจำกไดไปปฏบตธรรมกบหลวงพอเทยน จตตสโภ

ทวดปำพทธยำน จงหวดเลย กอนหนำนนทำนชอบภำวนำแนวสมถะ

คอมงควำมสงบ อยำกนงนง ๆ จนบอยครงรสกเพลดเพลนในนมต

ทเกดขน

ครนมำภำวนำกบหลวงพอเทยน ทำนสอนใหหมนรสกตว

อยเสมอ โดยก�ำหนดรอยกบกำรยกมอเปนจงหวะ ไมใหเขำไปอย

ในควำมสงบ ซงสวนทำงกบวธกำรททำนฝกมำ ทแรกกไมอยำกท�ำ

นกคดคำนในใจ แตหลงจำกไดรบำรยนยนจำกหลวงพอเทยนวำ หำก

ท�ำจรง ๆ จตใจจะเปลยนไปจำกเดม ทำนจงปลงใจปฏบตตำมค�ำสอน

ของหลวงพอเทยนอยำงจรงจง

304

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หลงจำกปฏบตธรรมไมถงหนงเดอนกบหลวงพอเทยน ทำน

เกดควำมเปลยนแปลงทำงจต จงตดสนใจออกบวช และปฏบตกบ

หลวงพอเทยนอยำงตอเนอง

วนหนงขณะททำนก�ำลงปฏบตอยในกฏ หลวงพอเทยนได

เดนมำทหนำประตซงปดอย แลวถำมวำ

“อยนหรอ?”

“อยครบหลวงพอ”

“ท�ำอะไร?”

“สรำงจงหวะ(เจรญสต ท�ำควำมรสกตว)ครบ”

“เหนทงขำงนอกทงขำงในไหม?”

“ไมเหนขำงนอกครบ เหนแตขำงใน”

“ถำอยำกเหนขำงนอกท�ำอยำงไร?”

“เปดประตออกครบ”

“เอำ ลองเปดประตออกมำด”

พอทำนลกไปเปดประต หลวงพอเทยนกถำมวำ “เหนขำง

นอกไหม?” ทำนตอบวำ “เหนครบ”

“เหนขำงในไหม?” ทำนตอบวำ “เหนครบ” แลวหลวงพอ

เทยนกย�ำวำ “ใหเหนทงขำงนอกขำงในนะ อยำใหเหนแตขำงนอก

และอยำใหเหนแตขำงในนะ ดตรงกลำง ๆ นนะ”

ทำนคดอยสกพก กนกไมออก วำหลวงพอเทยนตองกำร

305

พระไพศาล วสาโล

บอกอะไรทำน ครนลองปฏบตดกไดค�ำตอบ หลวงพอเทยนแนะ

ทำนวำ อยำคดออกไปขำงนอกและอยำเพงเขำขำงใน นเปนบทเรยน

ทส�ำคญส�ำหรบทำน ท�ำใหทำนเนนกำรสรำงควำมรสกตว รทน

ควำมคดทเกดขนภำยใน โดยไมพลดเขำไปในควำมคดนน รวมทง

ไมพยำยำมบงคบจตใหสงบ เวลำมอะไรภำยนอกมำกระทบ กร

แตไมปลอยจตออกไปหรอปรงแตงตอ ค�ำแนะน�ำดงกลำวชวย

ใหทำนเจรญกำวหนำในกำรปฏบตเปนล�ำดบ

ภำยหลงทำนไดรบมอบหมำยจำกหลวงพอเทยนใหไป

สอนธรรมตำมทตำง ๆ กอนจะขนมำอยทวดปำสคะโตซงหลวงพอ

บญธรรม อตตมธมโม ญำตผพ ไดมำบกเบกเอำไว

ระหวำงสอนธรรมตำมทตำง ๆ มปญหำนำนำชนดเกดกบ

ผปฏบตทตองอำศยทำนชวยแกให ครำวหนงทวดโมกขวนำรำม

จงหวดขอนแกน ทำนสงเกตวำผ เฒำคนหนงไมมำท�ำวตรเชำ

ครนถงเวลำอำหำรกไมปรำกฏตว ทำนจงไปหำทกฏ พอถำมเขำวำ

เปนอะไร เขำกเรยกใหหลวงพอชวยเขำดวย เพรำะมอเขำตดอย

ตรงหนำทองตงแตตสำม ยกมอเทำไหรกยกไมออก

หลวงพอค�ำเขยนไดยนเชนนนกร เลยวำเขำยกมอสรำง

จงหวะแตวำงใจไมถก พยำยำมบงคบจต และเพงมำกไป จงเกด

อำกำรดงกลำว แตแทนททำนจะแนะน�ำใหเขำท�ำใจสบำย ๆ ทำน

กลบชวนเขำคยเรองครอบครว ถำมวำโยมมลกกคน มครอบครว

กนหมดแลวยง แลวตอนนโยมอยกบใคร ท�ำอะไรบำง คดถงหลำน

บำงไหม ระหวำงทเขำพดคยกบหลวงพอ มอของเขำกตกลงมำ

แตเขำยงไมรตว ทำนชวนคยตอสกพก เขำถงไดรวำมอกลบมำ

เปนปกตแลว

306

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หลวงพอค�ำเขยนอธบำยวำ ปญหำของชำยผนเกดจำกกำร

ท “จตมนเขำขำงในจนตดอยในนน” สงททำนท�ำกคอ “ลอจตเขำ

ใหออกไปขำงนอก” กำรสงจตออกนอกไมใชสงทนกปฏบตควรท�ำ

แตถำจตเพงเขำในมำกจนเกดอำกำรวปรตผดเพยน ทำงเดยวท

จะชวยไดคอ “ลอ” จตใหออกไปสนใจสงนอกตวแทน

วดสนำมในเปนอกแหงหนงทหลวงพอค�ำเขยนเคยไปสอน

ธรรมเปนประจ�ำ มนกปฏบตผหนงตงใจภำวนำมำกเกนไป จนเกด

นมตอยำงแรง หลงตววำบรรลธรรมแลว เอำแตเดนจงกรมอยบน

สะพำนลอยตลอดคน ต�ำรวจไปพดใหกลบลงมำ เขำกไมยอม สอน

ต�ำรวจวำ พระอำทตยจะขนจะลงหำมไมได สดทำยต�ำรวจตองพำ

มำสงทวดสนำมใน หลวงพอพยำยำมแกอำรมณเทำไรกไมหำย

จงพำกลบวดปำพทธยำน แลวชวนใหโยมผนนขดหลมสรำงสวม

พนดนบรเวณนนเปนหนลกรงขดยำกมำก พอเขำขดไปไดหนงเมตร

ทำนกบอกเขำวำขดไมถกท ตองยำยไปขดอกทหนง หลงจำกขด

นำนนบชวโมงจนเหงอไหลเตมตว นมตกจำงหำย ควำมรสกตว

กลบมำ จงเปนปกต

สมำธภำวนำหรอกำรปฏบตธรรม แมจะเปนของด แตหำก

วำงใจไมเปน กอำจเกดโทษได นนคอท�ำใหหลงตวลมตนจนม

อำกำรผดเพยนได กำรสรำงควำมรสกตวจงเปนสงส�ำคญส�ำหรบ

นกปฏบต หำกละเลยกำรท�ำควำมรสกตวแลว อยำวำแตจดมง

หมำยสงสงทำงธรรมเลย แมแตกำรด�ำรงชวตสำมญอยำงชำวโลก

กมอำจท�ำได

พระไพศาล วสาโล

๙๒. ลกนองของหลวงพอคง

เมอรอยปทแลวฉะเชงเทรำทงจงหวดเตมไปดวยปำรกทบ ม

สตวใหญมำกมำย รวมทงชำงและเสอ แนนอนยอมเตมไปดวยภยน

อนตรำย แตมวดเลก ๆ วดหนงในอ�ำเภอสนำมชยเขต ทง ๆ ทอยใน

ปำลก กระนนผคนมำกมำยกพำกนดนดนเขำไปโดยไมกลวอนตรำย

ใด ๆ วดนนคอ วดซ�ำปำงำม สวนเจำอำวำสคอ หลวงพอคง สวณณ

หลวงพอคง เปนพระกรรมฐำนทชอบควำมสงบสงด แต

ผ คนทวทกสำรทศร จกทำนในฐำนะพระเกจอำจำรย ทปรชำ

สำมำรถทงดำนพทธศำสนและไสยเวท มชอเสยงเลองลอดำนอทธ

ปำฏหำรยและคำถำอำคม วตถมงคลของทำน ไมวำเหรยญ แหวน

ตะกรด ผำยนต ลวนเปนทตองกำรของผคนตงแตสมยทำนยงม

ชวตอย และมผปรำรถนำครอบครองและหวงแหนจวบจนทกวนน

แตทำนยงมคณวเศษอกอยำงหนง ซงไมคอยเปนทกลำว

ขำนกนมำกนก โดยเฉพำะสมยน นนคอควำมเมตตำกรณำ

เมอพ.ศ. ๒๔๘๓ หรอ ๗๖ ปกอน ณรงค เทวำนฤมตรกล

เปนเดกอำย ๘ ขวบ วนหนงพอชวนไปรวมงำนท�ำบญอำยครบ

๑๐๖ ปของหลวงพอคง สมยนนไมมรถ ตองขมำเขำไป จำก

พนมสำรคำมไปสนำมชยเขต ระยะทำงแค ๔๐ กโลเมตร แตตอง

เดนทำงเปนวน เพรำะเปนปำทบ มแตทำงเสนเลก ๆ ตดผำน

ตอนออกจำกบำน ณรงคเลำวำ นอกจำกขำวของทจะเอำไป

ท�ำบญแลว พอยงเอำหอมหวแดงพวงใหญ ๓-๔ พวงใสยำมไปดวย

เดกนอยแปลกใจวำเอำไปท�ำไม แถมยงเกบไวกบตว รำวกบของ

มคำ แตกไมไดถำม

309

พระไพศาล วสาโล

เมอขมำไปไดไมนำน กเขำสเขตปำดงดบ ตนไมแนนขนด

แสงแดดสองลงมำไมถง มองขนไปไมเหนฟำ ตอนบำยแก ๆ จ ๆ

มำซงก�ำลงวงอยด ๆ กหยดชะงก ยกขำหนำ พรอมกบสงเสยง

รองตกใจ จนเดกตกลงมำจำกหลงมำ สวนมำกลมลงไปนอน

ไมยอมลก พอรบลวงเอำหอมหวแดงออกมำจำกยำม เรยกใหลก

เอำมอขยหอม แลวปำยทจมกมำ เพยงเทำนนมำกตกใจ รบลก

ขนยน ทงพอทงลกกกระโดดขนมำทนท พอขนมำเรยบรอย มำก

วงอยำงรวดเรวแบบไมคดชวตเอำเลย

เดกนอยสงสย ถำมพอวำมำเปนอะไร ค�ำตอบคอ “เสอ”

“มำมนไดกลนเสอ มนเลยหมดแรง นอนรอใหเสอมำกน”

แลวพออธบำยตอวำทเอำหอมแดงมำทบแลวปำยจมกมำกเพอ

ดบกลนเสอนนเอง หอมหวแดงยงท�ำใหมำแสบจมก จงวงแบบไม

คดชวต

พอยงเลำใหเดกนอยฟงวำ หลงจำกมำลกขนแลว เหนเสอ

ตวหนง ใหญมำก อยดำนหลงหำงประมำณ ๒๐ เมตรเทำนนเอง

พอมำวงควบไปไดอกชวโมงกวำ มนกท�ำทำจะหยด พอ

ตองเอำหอมแดงปำยจมกมำเพอใหมำวงตอ ท�ำอยำงน ๓-๔ ครง

ในทสดกถงวดซ�ำปำงำม หลงจำกทชะลอมำลง หลวงพอคงกมำ

ปรำกฏตวอยหนำวด ประโยคแรกทหลวงพอคงทกคอ

“เปนไง รวำจะมำเลยใหลกนองไปรบ”

พอกมลงกรำบ แลวบอกวำ “ลกนองหลวงพอท�ำเอำผมกบ

ไอหนเกอบแย”

310

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ลกนองหลวงพอกคอเสอโครงนนเอง

หลวงพอคงทเดกนอยเหนนน เดนเหนคลองแคลว รำวกบ

อำย ๕๐-๖๐ ป ถำไมบอกกไมรวำทำนอำย ๑๐๖ ป

คนนนทงพอและลกพกในโบสถ ซงกอสรำงดวยซงตน

ใหญ ๆ เนองจำกเปนคนเดอนหงำยจงมองเหนรอบโบสถไดชดเจน

ตกดกเดกนอยปวดฉ จงลกขนมำจะเดนออกไปฉ แตทนททมอง

ออกไปทำงหนำตำงโบสถ กชะงกและตกใจ เพรำะทเหนกคอ เสอ

ตวใหญ ๗-๘ ตว ก�ำลงเดนไปมำรอบโบสถ เดกนอยหำยปวดฉ

ทนท รบกลบไปนอนขำงพอ เงยหนำทไรกเหนเสอเดนไปเดนมำ

ตลอดทงคน รงเชำจงหำยไป

เรองรำวขำงตนดเหลอเชอ แมแตณรงคกยอมรบวำ “เลำ

ใหคนสมยนฟง กมแตคนหำวำโม แตเรองนจรงทสด ๗๐ กวำป

ผำนไปยงไมเคยลมเลย”

เรองนคงจะสญหำยไปตลอดกำลหำกลกชำยของณรงค

คอปรญญำ เทวำนฤมตรกล ไมไดสอบถำมและบนทกเอำไวเมอ

ไมนำนมำน

เสอนนเปนสตวดรำย แตกกลำยเปนสตวเชอง เมออย

ใกลหลวงพอคง จนกลำยเปน “ลกนอง” ของทำน นนคงไมใช

เพรำะคำถำอำคมของทำนเทำนน หำกยงเปนเพรำะเมตตำอนไมม

ประมำณของทำน ทำนจงอยทำมกลำงสงสำรำสตวนอยใหญโดย

ไมเปนอนตรำย แถมบำรมของทำนยงปกแผไปยงสำนศษยทงหลำย

จะวำไปแลวทคนกบเสออยดวยกนไดฉนมตรเพรำะตำงเปนศษย

ของหลวงพอคงนนเอง

พระไพศาล วสาโล

๙๓. นำทส�ำคญของสองสงฆรำช

สมเดจพระสงฆรำชทครองวดบวรนเวศวหำรนบแตอดตถง

ปจจบนม ๔ พระองค สององคสดทำยไดแก สมเดจพระสงฆรำชเจำ

กรมหลวงวชรญำณวงศ และสมเดจพระญำณสงวร สมเดจ

พระสงฆรำช องคแรกนนเปนรำชสกล กลำวคอเปนพระรำชนดดำ

ในพระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว สวนองคหลงนนเปน

สำมญชน อปนสยกแตกตำงกนมำก องคแรกพดตรง โผงผำง

มอำรมณขน เปนกนเอง สวนองคหลงนนพดจำสภำพเรยบรอย

และไมคอยพดเลน แตสงหนงททงสององคมเหมอนกนคอ เคยม

ควำมคดทจะสก จนถงขนเตรยมกำรไวพรอมแลว

สมเดจพระสงฆรำชเจำ กรมหลวงวชรญำณวงศ สมยยง

หนม เปนพระมหำชน วดบวรนเวศวหำรสมยนนเจำอำวำสคอ

สมเดจพระมหำสมณเจำ กรมพระยำวชรญำณวโรรส ทรงกวดขน

ในเรองระเบยบวนยมำก พระรปใดท�ำผดแมเพยงเลกนอย บำงครง

พระองคกถงกบเกรยวกรำด พระมหำชนคงเจอพโรธของสมเดจ

พระมหำสมณเจำอยหลำยครง จงเบอหนำยในเพศบรรพชต วนหนง

ไดไปกรำบทลพระองควำ จะขอลำสกขำ สมเดจพระมหำสมณเจำ

ทรงฟงแลวกมไดตรสวำกระไร

พระมหำชนจงไปหำฤกษสก แลวใหโยมไปเตรยมผำนง

มำไวใหพรอม หนงวนกอนจะถงฤกษสก บงเอญพระบำทสมเดจ

พระจลจอมเกลำเจำอย เสดจ ฯ มำทวดบวร ฯ เพอทรงเยยมสมเดจ

พระมหำสมณเจำ จำกนนไดเสดจ ฯ ตรงมำทกฏของทำน โดยทรง

ยนอยทหนำประตกฏ ครนพระมหำชนเหนพระเจำอยหวเสดจมำท

313

พระไพศาล วสาโล

กฏกตกใจแทบสนสต เพรำะพระองคไมเคยเสดจ ฯ เชนนมำกอน

พระมหำชนท�ำตวไมถก จงนงรบเสดจอยในกฏ ครนจะเชญเสดจ ฯ

เขำมำกพดไมถก

พระเจำอยหวรบสงวำ “ไดยนวำคณจะสกหรอ?”

พระมหำชนกถวำยพระพรรบวำจรง

พระองครบสงตอไปวำ “ฉนกไมวำอะไรหรอก แตอยำกจะ

บอกใหรวำ คนอยำงคณนนบวชเปนพระแลวหำยำก ถำสกออกมำ

เปนฆรำวำสกหำงำย”

ไดยนเชนนนพระมหำชนกเลยตดสนใจไมสก สวนผำท

เตรยมไวกใหโยมนองชำยไป

นบแตนนทำนกไมคดสกอกเลย มนคงในเพศบรรพชต

และเจรญในสมณศกดเปนล�ำดบ จนไดรบสถำปนำเปนสมเดจ

พระสงฆรำชเจำ และสนพระชนมดวยพระชนมำย ๘๖ พรรษำ

สวนสมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช นน

เมอครงทยงเปนพระมหำเจรญ เปรยญ ๗ ประโยค อำย ๒๔ ป

ทำนตงใจจะลำสกขำ จงไดกรำบทลลำสมเดจพระสงฆรำชเจำ

กรมหลวงวชรญำณวงศ ซงเปนเจำอำวำสและพระอปชฌำย

พระองคไดรบสงวำ “คณเจรญไปคดใหมอกท บวชเปนพระนนยำก

สกสงำย กนกเคยคดจะสกมำเหมอนกน”

อยำงไรกตำมดหมอนทำนจะไมเปลยนใจ ไดท�ำหนงสอ

ขอพระรำชทำนพระบรมรำชำนญำตลำสกขำ ผำนกระทรวง

ธรรมกำร (ศกษำธกำร) ตำมแบบแผนประเพณในฐำนะทเปน

314

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระมหำเปรยญ แตระหวำงทเดนเรองอยนน โยมมำรดำของทำน

ทรำบขำววำพระลกชำยจะสก จงไดรบเดนทำงจำกเมองกำญจน

มำหำทวดบวรนเวศทนท ครนมำถงกไดบอกกบพระลกชำย

ดวยน�ำเสยงจรงจงวำ “ถำคณมหำจะสก ดฉนกจะผกคอตำย”

เพยงเทำนพระมหำเจรญกรบท�ำเรองถอนหนงสอขอลำ

สกขำ และเลกลมควำมตงใจทจะสก นบแตนนทำนกพำกเพยร

ในกำรศกษำและปฏบต จนส�ำเรจเปนมหำเปรยญ ๙ ประโยค

อกทงเจรญในสมณศกดเปนล�ำดบ จนไดรบสถำปนำเปนสมเดจ

พระสงฆรำช และสนพระชนมดวยพระชนมำย ๑๐๐ พรรษำ

สองเหตกำรณทกลำวมำ ดเหมอนเปนเหตกำรณเลก ๆ

ทกนเวลำไมกนำท มค�ำพดแคไมกค�ำ แตมควำมส�ำคญอยำงยง

ตอชวตของสมเดจพระสงฆรำชทงสองพระองค รวมทงตอ

พทธศำสนำไทยและเมองไทย เพรำะหำกไมมเหตกำรณดงกลำว

ชวตของทงสองพระองคจะตองหกเหไปอกทำงหนง ซงหมำยควำม

วำเมองไทยจะไมมสมเดจพระสงฆรำชทเป ยมดวยพระปรชำ

สำมำรถและเปนแบบอยำงแหงคณธรรมดงสองพระองค

315

พระไพศาล วสาโล

๙๔. หลวงปดเนำะ

เมอ ๕๐ ปกอน หำกไปถำมคนอดรวำ รจกพระเทพ

วสทธำจำรยไหม สวนใหญคงไดแตสำยหนำ แตถำถำมถง

“หลวงปดเนำะ” ทกคนจะรจกเปนอยำงด เพรำะทำนเปนพระท

ชำวอดรใหควำมเคำรพนบถอเปนอยำงยง

หลวงปดเนำะ มนำมเดมวำ บ ปลดกอง เกดทจงหวด

นครรำชสมำ เมอพ.ศ. ๒๔๑๕ ตอมำครอบครวของทำนไดอพยพ

มำอยทอ�ำเมอง จงหวดอดรธำน ทำนอปสมบทเมออำย ๒๓ ป

บวชได ๓ พรรษำกไดไปจ�ำพรรษำทวดมชฌมำวำส และอยประจ�ำ

ทวดนโดยตลอด จนไดเปนเจำอำวำส และไดรบเลอนสมณศกดเปน

ล�ำดบ จนเปนพระรำชำคณะชนเทพ

316

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เหตททำนมฉำยำวำ “หลวงปดเนำะ” กเพรำะวำเวลำทำน

พดคยกบใครกตำม ทำนชอบกลำวค�ำวำ “ดเนำะ” อยเปนนจ ไม

วำเรองททำนไดรบฟงนนจะเปนเรองรำยเพยงใดกตำม

มใชแตเรองททำนไดยนเทำนน เวลำมเหตกำรณใดเกดขน

กบทำน แมเปนเรองไมดหรอเรองรำย ทำนกกลำวค�ำวำ “ดเนำะ”

และไมไดมททำเปนทกขรอนแตอยำงใด ทำนมอำรมณดอยเสมอ

เพรำะมองทกอยำงเปนเรองดไปหมด

มเรองเลำวำวนหนง ทำนไดรบนมนตไปเทศนทบำนโยม

เจำภำพแจงวำจะมำรบแตเชำ แตหลวงปนงรอจนสำยโยมกไมมำ

สกท ทำนจงวำ “ไมมำ กดเหมอนกนเนำะ เรำฉนขำวของเรำดกวำ”

ฉนไดสกพก โยมกมำรบ พรอมกบขอโทษหลวงปทมำชำ

เนองจำกรถเสย ทำนหยดฉนกลำงคน พดกบโยมวำ “ออ กดเนำะ

ไปฉนทงำนเนำะ”

นงรถไปไดสกพก ปรำกฏวำเครองดบ คนขบแจงวำรถเสย

หลวงปกวำ “ดเนำะ ไดหยดพกชมววเนำะ”

หลงจำกคนขบซอมรถพกใหญ กเอยปำกขอใหหลวงปชวย

เขนรถ ทำนยมแลวบอกวำ “โอดเนำะ ไดออกก�ำลงเนำะ” วำแลว

กออกแรงชวยเขนรถจนวงได

กวำรถจะไปถงบำนงำน กเลยเทยงแลว เปนอนวำวนนน

หลวงปแทบไมไดฉนขำวเลย แตทำนกยงยมได ทำนนงพกสกคร

เจำภำพกนมนตทำนขนเทศน

“ดเนำะ มำถงกไดท�ำงำนเลยเนำะ” วำแลวทำนกขน

317

พระไพศาล วสาโล

ธรรมมำสนเทศนจนจบ มคนชงกำแฟถวำย แตเผลอตกเกลอ

ใสแทนน�ำตำล หลวงปจบกำแฟไปหนงค�ำ แลวกบอกโยมวำ

“โอดเนำะ ด ๆ ” แลวกวำง

ลกศษยเหนหลวงปไมฉนกำแฟแลว จงอยำกดมตอเพอ

เปนสรมงคล ครนดมกำแฟไมทนจะกลนกพนพรวดออกมำ “เคม

ปเลยหลวงป ฉนเขำไปไดยงไง”

“กดเนำะ ฉนกำแฟหวำน ๆ มำนำน” หลวงปวำ “ฉนเคม ๆ

บำงกดเหมอนกน”

อกเรองหนงซงเปนทกลำวขำนกน ครำวหนงโจรไดขนกฏ

หลวงป พรอมกบเอำปนจทำน แลวประกำศวำ “นคอกำรปลน

อยำขดขนนะหลวงป”

หลวงปแทนทจะสะทกสะทำน กลบยมใหโจร แลวกลำววำ

“ปลนกดเนำะ”

โจรชะงกดวยควำมแปลกใจ ถำมหลวงปวำ ถกปลนท�ำไม

ถงวำด หลวงปตอบวำ “ท�ำไมจะไมดละ กขำตองทนทกขทรมำน

เฝำไอสมบตบำ ๆ นตงนำนแลว เองเอำไปเสยใหหมดขำจะได

ไมตองเฝำมนอก”

โจรขวำ นไมใชแคปลนนะ แตเขำตงใจจะฆำหลวงปดวย

เพอปดปำกเจำทรพย “ฆำกดเนำะ” หลวงปตอบ

โจรแปลกใจจงถำมวำ ถกฆำมนดตรงไหน หลวงปตอบวำ

“ขำมนแกแลว ตำยเสยไดกด จะไดไมทกขรอนอะไร”

โจรรสกออนใจเลยบอกวำ “ถำอยำงนนฉนไมฆำหรอก”

318

ล�ำธำรรมลำนธรรม

“ไมฆำกดเนำะ”

โจรสงสยถำมหลวงปวำ “ท�ำไมฆำกด ไมฆำกดอก”

หลวงปตอบวำ “กำรฆำมนเปนบำป เองจะตองชดใชเวร

ทงชำตนและชำตหนำ อยำงนอยต�ำรวจเขำจะตองตำมจบเอง

เขำคก เขำตะรำง หรอไมกถกฆำตำย ตำยแลวกยงตกนรกอก”

ในทสดโจรกเปลยนใจ บอกหลวงป “ถำอยำงนนฉนไม

ปลนหลวงปแลว” หลวงปตอบเหมอนเดมวำ “ไมปลนกดเนำะ”

โจรผนภำยหลงไดส�ำนกบำป มอบตวกบต�ำรวจ เมอพน

โทษออกมำ กขอบวชกบหลวงป

เปนเพรำะหลวงปมองโลกในแงดอยเสมอ ขณะเดยวกน

ค�ำวำ “ดเนำะ” ของทำนกเตอนใจใหผคนรจกหำประโยชนจำก

เหตกำรณตำง ๆ ทเกดขน ไมวำดหรอรำย เปนเสมอนกำร

สอนธรรมทกระชบสน แตมควำมหมำยลกซง ดงนนเมอทำน

ไดรบพระรำชทำนสมณศกดเปนพระรำชำคณะชนเทพ จงม

รำชทนนำมวำ “สำธอทำนธรรมวำท” ซงแปลวำ “ผสอนธรรมโดย

กลำวค�ำวำดเนำะ”

ทำนเปนเจำอำวำสวดมชฌมำวำสเปนเวลำนำนถง ๖๒ ป

จนกระทงพ.ศ. ๒๕๑๓ จงไดถงแกมรณภำพลง สรอำย ๙๘ ป

พระไพศาล วสาโล

๙๕. แกลวกลำเพรำะเปนศษยมคร

ลกศษยของหลวงปมน ภรทตโตทมชอเสยง สวนใหญเปน

พระธรรมยต แตทเปนพระมหำนกำยกมไมนอย ทโดดเดนกคอ

หลวงพอทองรตน กนตสโล หลวงปกนร จนทโย และหลวงพอชำ

สภทโท ทงสำมองคนอกจำกเปนศษยของอำจำรยทำนเดยวกนแลว

ยงมควำมสมพนธในฐำนะอำจำรยและศษยดวย กลำวคอหลวงพอ

ทองรตนเปนอำจำรยของหลวงปกนร สวนหลวงปกนรเปนอำจำรย

ของหลวงพอชำ

หลวงพอทองรตนเมอครงยงเปนเดก มนสยไปทำงนกเลง

หวรน ครนเปนหนมกชอบพดจำคกคะนอง โผงผำง และเปนนกเลง

สรำ แตขยนขนแขงในกำรท�ำงำน เมอบวชกยงไมทงนสยโผงผำง

แตถำเปนกำรปฏบตธรรมแลว ทำนเอำจรงเอำจงมำก

320

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เมอบวชได ๖ พรรษำทำนไดขอฝำกตวเปนศษยของ

หลวงปเสำร กนตสโล และหลวงปมน ภรทตโต หลงจำกไดรบกำร

ฝกฝนอบรมอยำงหนกแลว ทำนไดรบมอบหมำยจำกหลวงปมน

ใหไปจ�ำพรรษำทถ�ำแหงหนง โดยพระอำจำรยใหญก�ำชบวำถำ

ไมครบ ๓ พรรษำกไมตองลงมำ

ในพรรษำแรกทถ�ำแหงนน คนหนงขณะททำนก�ำลงนง

สมำธอย ไดยนเสยงกกกองรำวฟำจะทลำย ภเขำทงลกสนสะเทอน

รำวกบแผนดนไหว ทำนรสกกลวจบใจ ขนและผมลกชชน เหงอออก

ทวมตว เมอควำมกลวถงขดสด กไดยนเสยงกระซบทหวำ “ใน

สำกลพภพน สรรพสตวตลอดทงเทพ พรหม ยม ยกษ ทงหลำย

ทงปวง ลวนเคำรพและย�ำเกรงตอพระพทธเจำทงสน เรำเปนลกศษย

พระตถำคตจะไปกลวอะไร”

เมอไดยนเชนนนสตของทำนกกลบคนมำ ควำมกลว

หำยไป ควำมแกลวกลำมำแทนท นบแตนนควำมกลวไมเคย

เกดขนกบทำนอกเลย ทำนเลำถงเหตกำรณครงนนวำ “อำกำร

หำยกลวครงนมอำนภำพมำกกวำครงทผำนมำหลำยรอยพนเทำ

เดนจงกรม นงสมำธ มแตควำมเยอกเยน สบำย ขำวปลำอำหำร

ไมหว เปนอย ๗ วน ๗ คน นอนกไมนอน”

วำกนวำถ�ำนนมพระธดงคไปมรณภำพหลำยรปแลว ถำ

ไมเขมแขง อดทนตอควำมยำกล�ำบำก อกทงมภมจตภมธรรม

ทกลำแขงกอยยำก แตทำนกสำมำรถภำวนำแตผเดยวในถ�ำนน

ตลอด ๓ พรรษำ เมอครบก�ำหนด ทำนไดลงมำกรำบหลวงปมน

และเลำเรองตำง ๆ ใหฟง หลวงปมนออกปำกวำ “ทองรตน เดยวน

321

พระไพศาล วสาโล

จตของทำนเทำกบจตของผมแลว ตอไปนทำนจะเทศนจะสอนคน

อนกจงสอนเถด”

ทำนยงเลำถงประสบกำรณกำรภำวนำทภเขำลกหนงวำ

ขณะทเดนจงกรม มใบไผรวงลงมำตรงทำงเดนมำกมำย แลวมลม

หมนอยำงแรง จ ๆ อำกำศกกลำยเปนน�ำ ใบไผกลำยเปนปลำหลด

มำกมำยแหวกวำยอย ปรำกฏกำรณดงกลำวเกดขนอยนำน

ทำนรทนทวำนเปนนมต จงตะโกนวำ “ใบไผผบำ หนำหมำ

โคตรพอโคตรแมมง มงหลอกก ใบไผกเปนใบไผ อำกำศกเปน

อำกำศ มงอยำมำหลอกก สงใดเกด สงนนกดบ”

ประโยคหลงทำนพดซ�ำ ๆ “สงใดเกด สงนนกดบ” ในทสด

นมตนนกหำยไป ทกอยำงกลบคนเหมอนเดม

หลวงพอทองรตนชอบธดงคเปนวตร บำงครงกไปอยชวย

ครบำอำจำรย คอยดแลพระเณรไมใหประพฤตตวนอกลนอกทำง

ซงกไดผลเพรำะพระเณรกลวทำนมำกเนองจำกทำนใชวธถงลก

ถงคน นอกจำกพดต�ำหนตรง ๆ ไมออมคอมแลว บำงครงกใชวธ

แรง ๆ

ครำวหนงมพระรปหนงภำวนำผดทำง เกดหลงขนมำ คดวำ

ตนเองเหำะได จงสงเสยงเอะอะโวยวำยดวยควำมดใจ หลวงปเสำร

จงขอใหหลวงพอทองรตนจดกำร ทำนเดนตรงไปยงพระรปนน

ทนท แลวใชก�ำปนอดทกกหเตมแรง จนพระรปนนถงกบลมกอง

กบพน สกพกกไดสตกลบคนมำ

นเปนวธแกอำรมณของหลวงพอทองรตน ทไมเหมอนใคร

และไมมใครเหมอน

322

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ในชวงปจฉมวย ทำนไดมำพ�ำนกทปำชำบำนคม อ�ำเภอ

วำรนช�ำรำบ จงหวดอบลรำชธำน และอยอยำงตอเนองนำนกวำ

๑๐ ป จนกลำยเปนวดปำบำนคม

ทำนเขมงวดในกำรสอนพระเณรมำก ทำนเคยกลำววำ

“ใครมำบวชปฏบตในส�ำนกน ใหมควำมพำกเพยรนงสมำธ เดน

จงกรม อยำใหนอยกวำ ๓ ชวโมง วนหนงกบคนหนงใหกเลส

เอำไป ๒๑ ชวโมง ถำท�ำควำมเพยร ท�ำจตใหสงบจำกกเลสได

ไมถง ๓ ชวโมงตอวนเปนอยำงนอย ออกพรรษำใหสกออกไป

ชวยพอแมท�ำไรท�ำนำ ชวยพอแมประกอบอำชพเลยงครอบครว

ดกวำมำบวชไมมควำมเพยร”

ทำนยงย�ำอกวำ “ท�ำควำมเพยรนอยกวำ ๓ ชวโมง เอำชนะ

กเลสไมไดหรอก มรรคผลนพพำนโนน อยฟำกตำยโนน ตองกน

นอย นอนนอย ขยนมำก อดทนมำก ไมกลวล�ำบำก ไมกลวกเลส

เอำชนะกเลสใหไดจงจะเหนมรรคผลนพพำน”

ในปททำนจะมรณภำพ ทำนบอกใหชำวบำนหำฟนมำไวให

เตมโรงครว ทำนใหเหตผลวำ “ปนจะมกำรใชฟนมำก” นอกจำกนน

ยงใหท�ำซมโคงประตทำงเขำวด เพรำะ “จะมรถยนตมำมำก” ชำวบำน

ไดยนแลวกแปลกใจมำกเพรำะแตไหนแตไรมำไมเคยมรถยนตเขำ

ถงหมบำนเลย

หลงจำกนนไมนำน ทำนกปวดทองอยำงกะทนหน

อำพำธไดเพยง ๒ วนกมรณภำพในวนท ๒๑ กนยำยน ๒๔๙๙

สรอำย ๖๘ ป

323

พระไพศาล วสาโล

๙๖. ค�ำสอนของหลวงตำ

เอยชอ หลวงพอคณ ปรสทโธ ไมมชำวอสำนคนใดท

ไมรจก สวนใหญรจกกตตศพทของทำนในทำงคำถำอำคม และ

เครองรำงของขลง ยงมขำวลอวำคนนนคนนรอดตำยจำกอบตเหต

เชน ตกถลม รถคว�ำ เพรำะมพระเครองของทำนหอยคอ ผคนกยง

ศรทธำและนบถอทำนมำกขน ตำงพำกนมำหำทำนจำกทกสำรทศ

เพอหวงบำรมของทำนคมหวหรออ�ำนวยโชคลำภ

แมมหลำยคนทสมหวง แตกมไมนอยทผดหวง วนหนงม

หญงผหนงมำตอวำทำนวำ “ลกชำยไดเอำโฉนดทดนมำใหหลวงพอ

เหยยบแลว ท�ำไมยงขำยทไมได” ทำนตอบวำ “กมงเอำแตใจมงเอง

324

ล�ำธำรรมลำนธรรม

มงไมเอำใจคนซอเขำ ใหกเหยยบจนตนบวมมงกขำยไมไดดอก ถำ

มงเอำใจคนซอมงกขำยได”

อกครำวหนงมคนมำตอวำทำนวำ “ลกชำยฉนกหอยเหรยญ

ของหลวงพอ แลวท�ำไมมนขมอเตอรไซคไปชนกบรถสบลอตำยได”

หลวงพอตอบวำ “กลกมงมนขเรวตง ๑๒๐ กโล ตอนมนขถง ๘๐

กกโดดลงแลว”

เคยมลกศษยทกทวงทำนวำ หลวงพอมอบวตถมงคลใหแก

ทกคน ไมเวนแมกระทงโจรผรำย อยำงนไมบำปหรอ ทำนตอบวำ

“ใครขอกกให ไมเลอกยำกดมจน กจะไปรหรอวำมนเปนใคร ถำ

มนเปนโจร เมอมนไดรบประโยชนจำกของทกแจก มนคงคดไดวำ

เปนเพรำะพระศำสนำ มนจะไดเขำมำสนใจปฏบตธรรม”

หลวงพอคณเปนผทมเมตตำสง ทำนอยำกชวยเหลอชำวบำน

โดยเฉพำะคนทตกทกขไดยำก ทำนจงไมคอยขดศรทธำญำตโยม

ใครขออะไร หำกไมเกนเลยทำนกมกให แตในเวลำเดยวกนทำน

กพยำยำมเตอนผคนวำอยำมวแตพงทำนหรอเครองรำงของขลง

ของทำน จนประมำทหรอละเลยกำรท�ำกจของตน วตถมงคลของ

ทำนจะดวเศษแคไหน หำกเจำของตงอยในควำมประมำท หรอไมม

ควำมเพยรพยำยำม กมอำจประสบควำมส�ำเรจ หรอมโชคลำภได

สมยททำนยงไมมชอเสยงโดงดง ทำนเคยไปจ�ำพรรษำท

วดแหงหนง พระทวดนนประหลำดใจททำนรอนำคตไดแมนย�ำ

เปนทเลองลอจนมญำตโยมมำหำทำนไมขำด พระรปหนงอดสงสย

ไมไดจงไปถำมทำนวำทำนท�ำไดอยำงไร หลวงพอชไปทนกตวหนง

แลวบอกวำ “นกมนบอกกระมง” ไมวำพระรปนนจะซกไซอยำงไร

325

พระไพศาล วสาโล

ทำนกไมพด หนกเขำทำนกบอกวำ “กกเดำสงไปอยำงนนแหละ

อยำถอเปนอำรมณเลย”

เคยมคนถำมหลวงพอวำ ถำเรยกหลวงพอวำพระอรยเจำ

จะไดไหม ทำนมองหนำผพดและกลำววำ “กหรออรยเจำ ตวก

เองยงเอำไมรอดเลย จะเปนอรยเจำไดอยำงไร อยำงดกเปนไดแค

หลวงตำแก ๆ ขอชำวบำนเขำกนไปวน ๆ เทำนน”

นอกจำกกำรสงเครำะหญำตโยมดวยธรรมะและกำรเปน

ทพงทำงใจแลว กำรชวยเหลอดวยวตถทำนกใสใจอยำงมำก เงนท

ผคนน�ำมำถวำยทำน รวมทงเงนจำกกำรเชำวตถมงคลทงหลำย

ทำนน�ำไปบรจำคเพอสำธำรณประโยชนเปนประจ�ำ เชน สรำง

โรงเรยน โรงพยำบำล มหำวทยำลย ถนนหนทำง รวมแลวนำจะ

เปนจ�ำนวนนบพนลำนบำท มครำวหนงหลวงพอถวำยเงนโดย

เสดจพระรำชกศลในโอกำสทรงเจรญพระชนมพรรษำ ๗๒ พรรษำ

เปนเงน ๗๒ ลำนบำท มคนมำทกวำทำนควรถวำย ๗๓ ลำนบำท

จงจะถก ทำนตอบวำ “ดแลว ถกแลว มงเอำมำลำนหนง รวมกบของก

จะไดเปน ๗๓ ลำน” ปรำกฏวำผทพดทกนนถงพดไมออก

แมหลวงพอคณจะปรำรภดวยควำมถอมตนเสมอวำ ทำน

เปนหลวงตำแก ๆ ควำมรนอย แตทำนเปนผทมปฏภำณ และฉลำด

ในกำรเปรยบเปรย สทธชย หยน นกหนงสอพมพชอดง เคยถำม

ทำนวำ “หลวงพอ วตถมงคลของวดเปนทนยมมำกมำย หลวงพอ

ไมกลวจะมรวไหลบำงหรอ หลวงพอท�ำอยำงไร” หลวงพอเอำไม

เคำะทศรษะทละคน แลวตอบวำ “ไอหวลำน มงจะใหกสบหมไมม

เศษตดเขยงเลยหรอ”

326

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หลวงพอคณได รบสมณศกด เป นพระรำชำคณะชน

สำมญเมออำย ๖๙ ป หลงจำกนน ๑๒ ปกไดเลอนสมณศกด

เปนพระรำชำคณะชนเทพ แตทำนกยงปฏบตตนเหมอนเดมไม

เปลยนแปลงไปจำกเดมสมยเปนพระบำนนอก หนงในนนคอ

กำรเรยกตนเองวำ ‘ก’ เรยกญำตโยมวำ ‘มง’ รวมทงนงยอง ๆ

จนกลำยเปนเอกลกษณของทำน เคยมคนถำมทำนเรองน ทำน

ตอบวำ

“เพรำะสญชำตญำณกถนดอยำงน กกนงตำมถนดก

กพดกบใคร มนกมแตกกบมง พวกขำรำชกำรทกระดบ จะเปน

ขนไหน กกไมไปเจรญพรคณทำนกบมน....กไมเปน มแตกกบมง

ทกตวคนภำยในแผนดนไทยน จะเปนผบญชำกำรต�ำรวจ ผบงคบ

บญชำกำรทหำร อะไรกแลวแต กไมเคยพดคณกบมน”

พ.ศ. ๒๕๓๕ สมเดจพระเทพรตนรำชสดำ ฯ สยำมบรม

รำชกมำร เสดจ ฯ ทรงยกชอฟำอโบสถ เททองหลอพระประธำน

วดบำนไร กอนถงวนเสดจ ฯ ขำรำชกำรหลำยคนไดก�ำชบ

หลวงพอใหระมดระวงส�ำนวนทใชอยประจ�ำ รวมทงแนะน�ำกำรใช

ค�ำรำชำศพททถกตอง วำกนวำเมอสมเดจพระเทพรตนรำชสดำ ฯ

สยำมบรมรำชกมำร เสดจ ฯ มำท�ำพธเสรจแลว ตรสถำมอะไร

กมแตขำรำชกำรชนผใหญคอยถวำยค�ำอธบำย สวนหลวงพอคณ

นงเงยบ ซ�ำมท ำทำงอดอดจนผดปกต ในท สดจงตรสถำม

หลวงพอคณวำ “ท�ำไมหลวงพอไมพดกบหนละคะ” หลวงพอคณ

ตอบวำ “กไอนมนไมใหกพดกบมง” วำแลวกชนวไปทนำยอ�ำเภอ

ดำนขนทด

327

พระไพศาล วสาโล

สำมปตอมำพระบำทสมเดจพระเจำอยหว และสมเดจ

พระนำงเจำ ฯ พระบรมรำชนนำถ เสดจ ฯ มำยงวดบำนไร เพอทรง

ประกอบพธบรรจพระบรมสำรรกธำตทบษบกเหนอพระอโบสถ

วดบำนไร หลงจำกทเสดจ ฯ กลบ ลกศษยถำมหลวงพอวำ “ในหลวง

ตรสอะไรกบหลวงพอบำง” หลวงพอคณตอบมำวำ “มงรไหม

มอพระองคเปนมอคนท�ำงำนอยำงกะชำวไรชำวนำ แขงกระดำง

มำก ๆ ” เมอถกถำมวำ หลวงพอใชค�ำเรยกพระองควำอะไร หลวงพอ

ตอบวำ ประโยคแรกทพระองครบสงกคอ “หลวงพอครบ พดตำม

ปกตนะครบ ผมเปนคนไทย”

328

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๙๗. วนสดทำยของหลวงปดลย

หลวงปดลย อตโล ถอก�ำเนดเมอวนท ๔ ตลำคม ๒๔๓๐

ดงนนเมอถงเดอนตลำคม ๒๕๒๖ คณะศษยจงจดงำนฉลองใน

โอกำสททำนมอำยครบ ๘ รอบ หรอ ๙๖ ปบรบรณ โดยก�ำหนด

จดงำนวนท ๒๙ ตลำคม

329

พระไพศาล วสาโล

หนงวนกอนเรมงำนหลวงปมอำกำรผดปกตตงแตเชำมด

คอ ออนเพลย ปวดเมอยตำมรำงกำย กระสบกระสำย ตวรอนคลำย

จะเปนไข หลงจำกหมอมำตรวจรำงกำยแลวถวำยยำใหฉน รำงกำย

ของทำนกดเปนปกตแตยงเพลยอย

ตลอดทงวนทำนไดสนทนำธรรมกบลกศษย น�ำเสยง

ชดเจน สตสมปชญญะสมบรณ ตอบค�ำถำมเกยวกบปฏบตขน

ปรมตถไดเปนอยำงด คณะศษยจงคดวำหลวงปคงไมเปนอะไร

มชวงหนงทำนปรำรภวำ “ในทำงโลกเขำมสงทม แตในทำง

ธรรมมสงทไมม” เมอมผถำมถงควำมหมำย ทำนกขยำยควำมวำ

“คนในโลกนตองมสงทม เพออำศยสงนนเปนอย สวนผปฏบตธรรม

ตองปฏบตจนถงสงทไมม และอยกบสงทไมม”

วนรงขนซงเปนวนเรมงำนฉลองอำยหลวงป แตเชำทำน

มอำกำรกระสบกระสำยเลกนอย และปวดเทำซำยขนมำถงบนเอว

อกทงมไขขนเลกนอย ชพจรมอำกำรเตนผดปกต อำกำรเปลยน

ไปมำแบบทรง ๆ ทรด ๆ เมอหมอมำตรวจอำกำร พบวำควำมดน

อยในระดบปกต ครนหมอจะถวำยน�ำเกลอเขำเสน หลวงปปฏเสธ

สงใหเอำสำยออก ทำนบอกวำขออยเฉย ๆ ดกวำ

ครนพระครนนทปญญำภรณผเปนศษยกรำบเรยนวำ จะพำ

หลวงปไปรกษำทโรงพยำบำลในกรงเทพ ฯ ทำนรบตอบปฏเสธ

โดยใหเหตผลวำ “ถงไปกไมหำย” ทำนพระคร ฯ เรยนวำ

“ครงกอนหลวงปหนกกวำนยงหำยได ครงนไมหนกเหมอนแตกอน

ตองหำยแน ๆ ” ทำนตอบวำ “นนมนครงกอน นไมใชครงกอน”

ตอนบำยหลวงปหลบตำอยในอำกำรสงบ หำยใจเปนปกต

330

ล�ำธำรรมลำนธรรม

แตแผวเบำมำก เมอลมตำขนมำ มอำกำรผองใสสดชนมำก ทำน

พระคร ฯ เรยนถำมทำนวำ “หลวงปหลบหรอเขำสมำธขอรบ”

หลวงปตอบวำ “พจำรณำล�ำดบฌำนอย”

สโมงเยนหลวงปออกมำนงรบแขกขำงนอก หลงจำกนน

ไดกลบเขำหอง นอนนงเฉย ศษยสงเกตวำ ผวของทำนเปลงปลง

ผดธรรมดำ ประมำณหนงทม หลวงปลมตำขน จำกนนไดสงให

พระทคอยดแลรบใชทำนซงมประมำณ ๘-๙ รปสวดมนตใหทำนฟง

พระเหลำนนเรมฉงนสงสย แตกพรอมใจกนสวดมนตเจดต�ำนำน

จนจบ

จำกนนหลวงปบอกใหสวดเฉพำะโพชฌงคสตรรวม ๓ จบ

แลวสวดปฏจจสมปบำท อก ๓ จบ คนนนบทสดทำยททำนใหสวด

คอ มหำสตปฏฐำนสตร เมอสวดจบหลวงปยงอยในอำกำรปกต

มชวงหนงทำนใหพำออกไปนอกกฏเพอสดอำกำศบรสทธ หลวงป

เพงมองไปทศำลำหนำกฏของทำน ซงมพระเณรและฆรำวำส

จ�ำนวนมำก ชมนมปฏบตธรรมอย จำกนนทำนไดกวำดสำยตำ

มองไปรอบ ๆ วด รำวกบจะใหศลใหพรและอ�ำลำลกศษยของทำน

ตสองของวนท ๓๐ ตลำคม หลวงปแสดงธรรมใหแก

ลกศษยในหองเรอง “ลกษณำกำรแหงพทธปรนพพำน” โดยอยใน

อรยำบถนอนหงำย น�ำเสยงปกตธรรมดำ

ทำนไดบรรยำยอยำงเปนขนตอน สดทำยไดกลำววำ

“พระองคไมไดเขำสพระนพพำนในฌำนสมำบตอะไรท

ไหนหรอก เมอพระองคออกจำกจตตถฌำนแลว จตขนธหรอ

นำมขนธกดบพรอมไมมอะไรเหลอ ไมถกภำวะอนใดมำครอบง�ำ

331

พระไพศาล วสาโล

อ�ำพรำงใหหลงใหลใด ๆ ทงสน เปนภำวะแหงตนเองอยำงบรบรณ

ภำวะอนนนจะเรยกวำ “มหำสญญตำ” หรอ “จกรวำลเดม” หรอ

เรยกวำ “พระนพพำน” อยำงใดอยำงหนงกได”

แลวทำนกสรปวำ “เรำปฏบตมำกเพอถงภำวะอนน”

หลงจำกนนทำนกไมพดอะไรอกเลย

ประมำณตสำมหลวงปนอนสงบนง หำยใจเบำ ๆ คลำย

นอนหลบปกต ศษยทกคนรดวำทำนใกลจะละสงขำรแลว จงไม

รบกวนทำน เพอใหทำนปลอยวำงสงขำรตำมสบำย

ไมมใครทรำบวำหลวงปละสงขำรตอนไหน ผทพยำบำล

ดำนซำยเชอวำหลวงปหยดหำยใจเวลำ ๔.๑๓ น. สวนผทเฝำ

ดำนขวำ เขำใจวำลมหำยใจของหลวงปสนสดเวลำ ๔.๔๓ น. นบ

เปนกำรละสงขำรทนมนวลแผวเบำมำกรำวกบใบไมแหงทคอย ๆ

รอนสพน

“นบเปนลกษณำกำรมรณภำพทไมปรำกฏรองรอย เปน

ควำมงดงำมบรสทธและสงบเยนอยำงสนเชง” พระครนนปญญำ

ภรณตงขอสงเกต

หลำยปกอนหนำนนหลวงปไดเคยไปเยยมศษยรปหนงซง

ใกลจะมรณภำพ ทำนไดกลำวแนะน�ำสน ๆ วำ “กำรปฏบตทงหลำย

ทเรำพยำยำมปฏบตมำ กเพอจะใชในเวลำนเทำนน เมอถงเวลำ

ทจะตำย ใหท�ำจตเปนหนง แลวหยดเพง ปลอยวำงทงหมด” เมอถง

วำระของหลวงป ทำนไดปฏบตใหเปนแบบอยำงอนงดงำมแก

ลกศษย ทยำกจะลมเลอนได

332

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๙๘. บำงเสยวในวยหนม

ครบำอำจำรยผ ปฏบตดปฏบตชอบทงหลำย ชวตของ

ทำนไมไดนำศกษำเรยนรเมอครองผำกำสำวพสตรแลวเทำนน

ประสบกำรณในวยหน มของทำนขณะเปนคฤหสถกมกมเรอง

นำสนใจ เพรำะบงบอกถงอปนสยบำงอยำงของทำน ทสงผลใหด�ำรง

เพศพรหมจรรยไดอยำงมนคง หำไมกสะทอนถงจดหกเหทน�ำไป

สชวตทงดงำม

หลวงพอชำ สภทโทเคยบวชเณรเมออำย ๑๓ ป หลงจำก

นน ๓ ปกลำสกขำกลบมำอยบำน ใชชวตไมตำงจำกคนหนม

ทงหลำย คอเมอวำงจำกกำรท�ำไรท�ำนำกเทยวเตรสนกสนำน

ชวงนนหนมชำไดไปมำหำสกบรนพคนหนงซงนบถอกน

เหมอนพนอง รนพคนนเคยบวชพระแตตอมำไดสกมำแตงงำน

333

พระไพศาล วสาโล

มลกไดไมนำนเขำกลมปวยและเสยชวต หนมชำไดไปอยชวย

งำนศพตลอดงำน ครนเผำศพแลวกยงพกคำงคนทบำนของผตำย

เพอเปนเพอนภรรยำและลก ๆ ของเขำ

ตกดกคนทสอง แมมำยซงยงสำวไดลกจำกหองมำนอนอย

ขำงหนมชำตรงชำนบำน แลวควำมอเดกหนมลบไลไปตำมรำงกำย

ของเธอ เจตนำเพอปลกเรำควำมรสกของเขำ จะเปนเพรำะแรง

ปรำรถนำชววบ หรอเพรำะอยำกไดเดกหนมมำเปนคชวตเพอชวย

ท�ำมำหำกน กมอำจทรำบได แตหนมชำหำไดตอบสนองไม กลบ

แกลงหลบสนทจนหญงสำวตองเลกรำและลกกลบไปเอง

ตอมำหนมชำไดพบรกกบหญงสำวคนหนง เธอรบปำก

วำจะรอชำยหนมบวชทดแทนคณพอแมสกหนงพรรษำ จำกนน

คอยแตงงำนกน ตอนนนหนมชำตงใจมนจะทใชชวตรวมกบเธอ

“ผมฝนวำจะมเขำมำอยเคยงขำงชวยกนท�ำไรท�ำนำ หำกนกนไป

ตำมประสำโลก” หลวงพอชำเลำถงควำมฝนของทำนในวยหนม

ใหแกลกศษยหลำยปตอมำ

แตยงไมทนทหนมชำจะไดบวช เหตกำรณทไมคำดคด

กเกดขน “อย มำวนหนงผมกลบจำกนำ สวนทำงกบเพอนรก

เขำบอกผมวำ ชำ อนำงเรำเอำแลวนะ ผมฟงแลวตวชำไปหมด

ซมไปหลำยชวโมง”

แมจะเจบปวดกบควำมผดหวง แตหน มชำกไมลมท

จะท�ำตำมสญญำทไดใหไวกบพอแม นนคออปสมบทใหทำนได

เกำะชำยผำเหลอง แตแทนทจะบวชแคหนงพรรษำ ทำนไดบวช

ตลอดชวต ไมเพยงมรณภำพในผำเหลอง หำกยงกลำยเปน

334

ล�ำธำรรมลำนธรรม

พระสปฏปนโนทน�ำควำมสวำงไสวสจตใจของผคนมำกมำยทง

ในไทยและตำงประเทศ

อกทำนหนงทชวตวยหนมคอนขำงโลดโผน คอหลวงปชอบ

ำนสโม

ทำนเลำวำตอนเปนหนม ชอบตำมเพอน ๆ ไปจบสำว สมย

นนโอกำสทชำยหนมจะสนทนำกบหญงสำวเปนเรองยำก เพรำะ

พอแมฝำยหญงกดกน ผหญงกตองรกนวลสงวนนำง ดงนนหำก

หนมชอบสำว กตองเปนฝำย “รก” เอำเอง วธหนงกคอ “แอบจก

สำว” ในตอนกลำงคน นนคอ เจำะรฝำบำน (ซงเปนใบตองกง)

แลวเอำมอลวงเขำไปจบตำมตวของผหญง หำกหญงสำวรตว รอง

โวยวำย จนพอแมตนขน ชำยหนมกตองรบวงหนใหเรวทสด

หนมชอบเหนเพอนท�ำอยำงนน กอยำกจะท�ำบำง ตก

กลำงคนกไปซมใกลบำนหญงสำวทหมำยปอง แตคนนนคน

ในบำนของหญงสำวนอนดก หนมชอบรอแลวรอเลำ ไฟขไตใน

บำนของสำวกไมดบสกท ในทสดชำยหนมกเผลอหลบ มำรสกตว

อกทกเมอพอของสำวมำปลกใหตน เพรำะเชำแลว เปนอนวำ

แผนกำรจกสำวไมส�ำเรจ

ตอมำหนมชอบไดชอบพอกบสำวนำงหนงชอพำ เธอกม

ใจใหเขำ พอแมของเธอกเหนดวย จงปลงใจวำจะแตงงำนกน แตแลว

มวนหนงขณะทไดอยใกลกน หนมชอบถอโอกำสถกเนอตองตว

หญงสำว ดวยกำรยนมอไปสมผสหนำอกของเธอ บงเอญเพอน

ของเธอเหนเขำ จงพดทกทวง สำวพำจงรองโวยวำยและดำทอ

ชำยหนม เพอเปนกำรแกเขน

335

พระไพศาล วสาโล

หนมชอบทงอำยผ คนและโกรธหญงสำว แตตองยอม

ทน เพรำะตวเองเปนฝำยผด ตอนนนเองทหนมชอบตดสนใจวำ

ไมขอเอำเธอมำเปนเมย “ขนำดนยงดำเรำไดถงปำนน ถำแตงงำน

ไปแลวไมดำเรำเชำเยนเขำไปหรอ?” นบแตวนนนเขำกไมมใจใหเธอ

อกเลย

ตำมประเพณอสำนเมอเกดเหตกำรณดงกลำว ฝำยชำย

ตองชดใชคำเสยหำย พอแมของฝำยหญงยนขอเสนอ ๓ ทำง คอ

หนง แตงงำนกน โดยเรยกคำสนสอด ๕ บำท สอง ถำไมแตงงำน

กบลกสำวของเขำ ฝำยชำยจะตองถกปรบ ๑๒ บำท สำม ถำ

ไมยอมรบทงสองขอ กจะตองตดคกตดตะรำง

แมของหนมชอบอยำกใหลกแตงงำนกบหญงสำว จะได

เสยเงนแค ๕ บำท แตหนมชอบยงโกรธทถกผสำวดำ จงปฏเสธท

จะแตงงำน และยอมเสยคำปรบ ๑๒ บำท

สดทำยพอแมของหนมชอบตองขำยควำยไป ๕ ตว ไดเงน

มำ ๑๒ บำท จำยเปนคำปรบ หำกเทยบเปนเงนสมยนกเปนจ�ำนวน

หลำยหมนบำท

แมตองสญเสยเงนเปนจ�ำนวนมำก แตผลดทตำมมำคอ

ท�ำใหหนมชอบมโอกำสบวชและบวชไดนำนจนกลำยเปนครบำ

อำจำรยทมลกศษยมำกมำย

“ถำบมเหตกำรณนเกดขนมำเปนเรองเตอนใจใหคด

เรำกะบไดบวชงำย ๆ เรองรำยแตกลำยเปนดกบเจำของ” คอ

บทสรปของหลวงปชอบ ำนสโม

ล�ำธำรรมลำนธรรม

๙๙. ผำกรำบของสมเดจ ฯ

สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช เป น

พระสงฆรำชองคเดยวแหงวดบวรนเวศวหำรทเปนสำมญชน

ทรงเปนชำวเมองกำญจนบรโดยก�ำเนด ครงทรงพระเยำวมชอวำ

ด.ช. เจรญ คชวตร หลงจำกโยมบดำถงแกกรรม ครอบครวล�ำบำก

มำก โยมปำจงขอไปอปกำระเลยงดและสงเสยจนเรยนจบประถม ๕

337

พระไพศาล วสาโล

เดกชำยเจรญมสขภำพไมดตงแตเลก เจบไขมำตลอด

เคยปวยหนก จนญำตผใหญถงกบบนวำถำหำยดเปนปกต จะ

ใหบวชแกบน ดงนนเมอเดกชำยเจรญหำยเปนปกต จงบรรพชำ

เปนสำมเณร ทำนเปนผใฝในกำรศกษำ จงไดไปเรยนทส�ำนก

วดบวรนเวศ และไดอปสมบททนน ไดฉำยำ สวฑฒโน

พระมหำเจรญมควำมพำกเพยรในกำรศกษำพระปรยต

ธรรม สอบไดเปรยญ ๙ ประโยค ซงเปนประโยคสงสดเมอ

อำย ๒๙ ป ตลอดเวลำทครองเพศบรรพชต ทำนไดรบกำร

สนบสนนจำกโยมแม คอโยมกมนอย เปนอยำงยง ตอนททำนสอบ

ไดเปรยญ ๗ ประโยค โยมแมไดถวำยผำอำสนะซงเยบกบมอ แต

ดวยควำมเคำรพนบถอโยมแมมำก ทำนจงมไดใชนง แตใชเปน

ผำกรำบพระ ดงนนนอกจำกกำรบชำคณพระรตนตรยแลว ทำนยง

ไดกรำบระลกถงโยมแมซงเปนบคคลส�ำคญในชวตของทำน

กระทงโยมแมเสยชวตแลว ทำนกยงใชเปนผำกรำบอยเสมอ

เหตกำรณผำนพนไปหลำยสบป พระมหำเจรญไดเจรญใน

สมณศกด จนไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระสงฆรำช พระองคก

ยงทรงบ�ำเพญพระองคไมตำงจำกเดม คอเครงครด เรยบงำย และ

มธยสถ ยงทรงใชกระบอกกรองน�ำแบบโบรำณ ออกจำกวดไมสวม

รองเทำ ฉนหนเดยวในบำตร

วนหนงพระองคเรยกพระอนลมำน ศำกยะ ผ ช วย

เลขำนกำรของพระองคเขำพบ แลวตรสถำมหำผำอำสนะผนหนง

วำหำยไปไหน ทำนอนลมำนจ�ำไดวำเคยเหน แตคดวำเปนเศษ

ผำขรว พระองคถงกบกรว ตรสวำ “ผำนเปนของส�ำคญของทน

338

ล�ำธำรรมลำนธรรม

เปนผำทโยมแมท�ำให ทน คดถงโยมแมกไดกรำบผำผนนเปน

ประจ�ำ” ค�ำวำ ‘ทน’ เปนสรรพนำมทใชแทนพระองคเวลำตรสกบ

ผใกลชด

ทำนอนลมำนรบกลบไปหำทนท แตไมพบ จงไปรอถง

ขยะกลำงของวด แตกไมพบอก ในทสดกพบวำผำผนนนซกอย

ในกองเศษผำตรงซอกใตทประทบของพระองคนนเอง

ผำผนนแมดไรคำแตมควำมหมำยอยำงยง สะทอนถง

ควำมกตญญและควำมผกพนอนลกซงทสมเดจพระสงฆรำชทรงม

ตอโยมแม ทแมเปนคนธรรมดำสำมญ แตมอทธพลอยำงยง

ตอควำมเจรญงอกงำมในทำงธรรมของพระองค

พระไพศาล วสาโล

๑๐๐. ไมเปนอะไรกบอะไร

หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ อดตเจำอำวำสวดปำสคะโต

จงหวดชยภม ปวยดวยโรคมะเรงตอมน�ำเหลองครงแรกเมอ

อำย ๗๐ ป กอนเนอไมเพยงบบหลอดลมและท�ำใหคอบวม

หำกยงลำมแพรกระจำยไปถงขวปอด ทำนตองเขำรบกำรรกษำตว

ในหองไอซย และเมออำกำรทเลำแลว กตองรบกำรบ�ำบดดวย

เคมและกำรฉำยแสง ตลอดเวลำหลำยเดอนทรกษำตวนนทำนได

รบทกขเวทนำมำก แตทำนแทบไมแสดงอำกำรเจบปวดเลย แม

บำงครงหำยใจไมสะดวก ทำนกไมมอำกำรกระสบกระสำย

ทำนเลำใหลกศษยฟงในเวลำตอมำวำ “กำรปวดนมนก

ไมไดลงโทษเรำ ไมเทำไหรหรอก แต(ถำ)เรำเปนผปวด นมนลงโทษ

เรำ กเหนมนปวด ไปลงโทษอะไรมน (ท�ำไม)”

ทำนยงเลำอกวำตอนนอนปวยอยทโรงพยำบำลนน “มน

แสนสบำยหนอ เพรำะมคนท�ำใหทกอยำง” ทำนกลำวเสรมอกวำ

“ตอนนนไมตองท�ำอะไรหรอก เหนไตรลกษณอยำงเดยวพอแลว

มนโชวใหเรำเอง”

แปดปตอมำมะเรงตอมน�ำเหลองกลบมำใหม ทแรกกอด

หลอดอำหำร ตอมำกอดหลอดลม ทำนจงตองรบอำหำรทำงสำย

ยำงและหำยใจทำงทอ ไมสำมำรถพดได ตองสอสำรกบผอนดวย

กำรเขยนหรอใชมอ

ควำมเจบปวยครงนกอทกขเวทนำใหแกทำนมำก อกทง

ยงท�ำใหทำนออนเพลยอยำงยง ทำนตระหนกดวำครำวนเหนจะ

ล�ำธำรรมลำนธรรม

341

พระไพศาล วสาโล

ไมรอด แตทำนกไมรสกทกขรอนแตอยำงใด เพรำะ “เวลำนมแต

ปลอยวำง ไมเปนอะไรกบอะไร”

กำยปวย แตใจไมปวยนน เปนสงทท�ำได เมอกำยปวย

กตองรกษำหรอบรรเทำดวยยำ หลวงพอไมอยในวสยทจะชวย

ตวเองไดในเรองน จงตองพงหมอ พยำบำล และลกศษย สวน

จตใจนน ทำนดแลดวยตนเองอยำงดจนไมรสกเจบปวยไปกบกำย

ทำนอธบำยวำ “ธำตขนธยงเปนภำระตอผอน สวนจตใจ ไมตองม

ใครชวย มสต มจตดจตเอง ไมมอะไรทจะตองไปเปน เลยไมตอง

เปนอะไร”

หลงจำกอำพำธได ๗ เดอน วำระสดทำยของทำนกมำ

ถง อำกำรบวมของตอมน�ำเหลองไดลกลำมขยำยตว ดนหลอดลม

ตอนลำงจนเกอบปด ท�ำใหทำนหำยใจล�ำบำกมำก ไมวำจะเยยวยำ

เพยงใด กอนเนอกไมยบ ท�ำใหทำนหำยใจตดขด แตทำนไมมอำกำร

ทกขรอน มชวงหนงทำนขอเขำหองน�ำเพอถำยอจจำระ จำกนน

กลำงมอลำงหนำ แลวขนมำบนเตยงดวยตนเอง ทง ๆ ทอำกำร

นำวตกมำก

ไมนำนหลงจำกนนกำรหำยใจของทำนกตดขดมำกขน

ลกศษยพยำยำมแกไขสถำนกำรณแตไมมททำวำจะไดผล ระหวำง

นนหลวงพอซงมสตตลอด ไดขอกระดำษและดนสอ เขยนขอควำม

วำ “พวกเรำ ขอใหหลวงพอตำย” เมอยนแผนกระดำษใหเสรจ

ทำนกประนมมอไหว เพอขอบคณลกศษยทดแลทำน และเปน

กำรอ�ำลำไปพรอม ๆ กน จำกนนทำนกนอนนง สกพกกหลบตำ

คร ใหญลมหำยใจของหลวงพอกขำดหำยไป แลวสญญำณชพ

ทงหมดของหลวงพอกหมดสน

342

ล�ำธำรรมลำนธรรม

หลวงพอค�ำเขยนจำกไปอยำงสงบ ไมแสดงควำมทกขใด ๆ

ใหเหนในวำระสดทำยของทำน ทง ๆ ทกำยนนถกทกขเวทนำ

บบคนอยำงแรง ทำนท�ำเชนนไดไมใชเพรำะทำนเพงเตรยมตว

เตรยมใจเมอร วำควำมตำยจะมำถง ทจรงทำนไมไดเตรยมใจ

ใด ๆ เลยกวำได มแตเตรยมตวดวยกำรช�ำระกำยใหสะอำดส�ำหรบ

วำระสดทำยเทำนน ทงนเพรำะทำนไดฝกฝนบมเพำะจตใจดวย

วปสสนำกรรมฐำนมำนำนแลว จนเหนควำมจรงของรปและนำม

หรอกำยกบใจอยำงแจมแจงวำ ไมเทยง เปนทกข และไมใชตนจง

รวำไมมอะไรทยดตดถอมนไดเลย เมอมอะไรเกดขน กสกวำเหน

สกวำรเฉย ๆ ไมส�ำคญมนหมำยในสงนนวำเปน “ตวก ของก”

กลำวอกอยำงหนงกคอ ไมปรงแตง “ตวก” ขนมำเปนนนเปนนเมอม

อะไรมำกระทบ

เมอมควำมปวดเกดขนกบทำน กเพยงแคเหน แตไมเขำไป

เปนผปวด จตจงเปนปกต อสระ และสงบเยน ดวยเหตนตลอด

เวลำทปวย ทำนจงเขยนเลำอยำงมนใจวำ “เวลำนอยกบควำม

ไมเปนอะไรกบอะไร”

ตำยอยำงสงบนนเปนไปได แตไมใชเพรำะโชค ควำมบงเอญ

หรอเทคโนโลย หำกเกดจำกกำรฝกฝนตน มใชดวยทำนและศล

หรอกำรท�ำควำมดเทำนน ทส�ำคญอนเปนหลกประกนอยำงแทจรง

กคอกำรภำวนำหรออบรมจตจนเหนควำมจรงของกำยและใจอยำง

แจมแจง กระทงปลอยวำงทกสง แมกระทงควำมยดถอในตวตน

ถงตอนนนเมอควำมตำยมำถง กไมมผตำยอกตอไป มแตสงขำรท

เสอมสลำยและคนสธรรมชำต

ภำคผนวก

ประวตพระมหำเถระและบคคลในเลมโดยสงเขป

สำรบญ

สมเดจพระสงฆรำช (สก ญำณสงวร)

สมเดจพระสงฆรำชเจำ กรมหลวงวชรญำณวงศ (ชน สจตโต)

สมเดจพระสงฆรำช (อย ญำโณทโย)

สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช (เจรญ สวฑฒโน)

องคทะไลลำมะ สมเดจพระเทนซน เกยตโซ

สมเดจพระพฒำจำรย (โต พรหมร�ส)

สมเดจพระพทธโฆษำจำรย (เจรญ ญำณวโร)

สมเดจพระพทธโฆษำจำรย (ประยทธ ปยตโต)

สมเดจพระมหำวรวงศ (อวน ตสโส)

สมเดจพระวนรต (ฑต อทโย)

พระอบำลคณปมำจำรย (จนทร สรจนโท)

พระภทรมน (อน ภทรมน)

พระเมธธรรมสำร (ไสว ธมมสำโร)

หลวงพอกงมำ จรปญโญ

หลวงปขำว อนำลโย

เขมำนนทะ

หลวงพอคง สวณณ

หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ

หลวงพอคณ ปรสทโธ

หลวงพอจวน กลเชฏโ

หลวงปเจยะ จนโท

๓๔๗

๓๔๘

๓๔๙

๓๕๐

๓๕๑

๓๕๒

๓๕๓

๓๕๔

๓๕๕

๓๕๖

๓๕๗

๓๕๘

๓๕๙

๓๖๐

๓๖๑

๓๖๒

๓๖๓

๓๖๔

๓๖๕

๓๖๖

๓๖๗

หลวงปชอบ ำนสโม

หลวงพอชำ สภทโท

หลวงปฝน อำจำโร

พระอำจำรยพรหมวงโส

ทำนอำจำรยพทธทำส อนทปญโญ

หลวงพอพธ ำนโย

ทำนพอเฟอง โชตโก

พระเทพวสทธำจำรย (หลวงปดเนำะ)

หลวงปด พรหมปญโญ

หลวงปดลย อตโล

หลวงพอทองรตน กนตสโล

หลวงพอเทยน จตตสโภ

หลวงตำมหำบว ญำณสมปนโน

หลวงปบดดำ ถำวโร

หลวงพอประสทธ ถำวโร

หลวงพอปญญำนนทภกข

หลวงพอปำน โสนนโท

หลวงปมน ภรทตโต

หลวงปสงห ขนตยำคโม

หลวงพอสเมโธ

หลวงปเสำร กนตสโล

๓๖๘

๓๖๙

๓๗๐

๓๗๑

๓๗๒

๓๗๓

๓๗๔

๓๗๕

๓๗๖

๓๗๗

๓๗๘

๓๗๙

๓๘๐

๓๘๑

๓๘๒

๓๘๓

๓๘๔

๓๘๕

๓๘๖

๓๘๗

๓๘๘

347

พระไพศาล วสาโล

สมเดจพระสงฆรำช (สก ญำณสงวร) ทรงเปน

สมเดจพระสงฆรำชพระองคท ๔ แหงกรงรตน

โกสนทร ทรงไดรบสถำปนำเมอพ.ศ. ๒๓๖๓ ใน

รชสมยของพระบำทสมเดจพระพทธเลศหลำนภำลย

ทรงเปนพระมหำเถระททรงพระเกยรตคณเปนท

เลองลอพระองคหนงในยครตนโกสนทร ทรงพระคณ

พเศษในดำนวปสสนำธระ จนมฉำยำนำมอนเปนทร กนทวไปในหม

ประชำชนวำ “พระสงฆรำชไกเถอน” เพรำะทรงสำมำรถแผพรหมวหำรธรรม

ใหไกปำเชองเปนไกบำนได

ประสตเมอวนศกร ขน ๑๐ ค�ำ เดอนย ปฉล จลศกรำช ๑๐๙๕

พ.ศ. ๒๒๗๖ ในรชสมยสมเดจพระเจำบรมโกศ สนนษฐำนกนวำคงเปน

ชำวกรงเกำ ปรำกฏในหนงสอพระรำชพงศำวดำรวำ เมอครงกรงธนบร

เปนพระอธกำรอยวดทำหอย รมคลองคจำม (ในพระรำชพงศำวดำรเรยก

วำคลองตะเคยน) ในแขวงรอบกรงเกำ มพระเกยรตคณในทำงบ�ำเพญ

สมถะภำวนำ ผคนนบถอมำก

ครนพ.ศ. ๒๓๒๕ พระบำทสมเดจพระพทธยอดฟำจฬำโลก

มหำรำช โปรดเกลำ ฯ อำรำธนำทำนมำสถต ณ วดรำชสทธำรำม ซง

เปนวดส�ำคญฝำยอรญวำส ของฝ งธนบร และสถำปนำเปนพระรำชำ

คณะท พระญำณสงวรเถระ เมอถงรชสมยของพระบำทสมเดจพระพทธ

เลศหลำนภำลย ทรงไดรบเลอนสมณศกดเปนสมเดจพระญำณสงวร และ

เปนสมเดจพระสงฆรำชในทสด

ทรงด�ำรงต�ำแหนงสมเดจพระสงฆรำช ๑ ป ๑๐ เดอน สนพระชนม

เมอวนขน ๓ ค�ำ เดอน ๑๐ ปมะเมย ตรงกบพ.ศ. ๒๓๖๕ พระชนมำย

๙๐ พรรษำ

สมเดจพระสงฆร�ช (สก ญ�ณสงวร) วดรำชสทธำรำม เขตบำงกอกใหญ กรงเทพมหำนคร

348

ล�ำธำรรมลำนธรรม

สมเดจพระสงฆรำชเจำ กรมหลวงวชรญำณวงศ

เป นสมเดจพระสงฆรำชพระองศ ท ๑๓ แห ง

กรงรตนโกสนทร ประทบอย ณ วดบวรนเวศวหำร

ไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระสงฆรำชเจำเมอป

พ.ศ. ๒๔๘๘ ในรชสมยพระบำทสมเดจพระเจำอยหว

อำนนทมหดล

ทรงมพระนำมเดมวำ หมอมรำชวงศชน นพวงศ เปนโอรสใน

หมอมเจำถนอม นพวงศ และหมอมเอม ประสต เมอวนศกรท ๒๒ พฤศจกำยน

พ.ศ. ๒๔๑๕ ไดถวำยตวเปนมหำดเลกในสมเดจพระบรมโอรสำธรำช

เจำฟำมหำวชรณหศ สยำมมกฎรำชกมำร มหนำทตำมเสดจรกษำพระองค

ทรงอปสมบทเมอพ.ศ. ๒๔๓๕ ณ วดบวรนเวศวหำร มพระนำมฉำยำวำ

“สจตโต”

ทรงมสวนรวมกบสมเดจพระมหำสมณเจำ กรมพระยำวชรญำณ

วโรรส จดพมพแบบเรยนตำง ๆ พระรำชทำนแกพระภกษสงฆ และทรง

เปนแมกองสอบไลพระปรยตธรรมหลำยครง และพระองคทรงเปนพระรำช

อป ธยำจำรยเมอพระบำทสมเดจพระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดช

เสดจออกผนวชในปพ.ศ. ๒๔๙๙ และในงำนฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษใน

ประเทศไทย รฐบำลประเทศพมำไดถวำยสมณศกดสงสดของพมำคอ

อภธชมหำรฏฐคร แดพระองค เมอปพ.ศ. ๒๕๐๐

ทรงด�ำรงต�ำแหนงสมเดจพระสงฆรำชเจำ ๑๓ ป ๙ เดอน สนพระชนม

เมอวนท ๑๑ พฤศจกำยน พ.ศ. ๒๕๐๑ พระชนมำย ๘๖ พรรษำ

สมเดจพระสงฆร�ชเจ� กรมหลวงวชรญ�ณวงศ (ชน สจตโต)วดบวรนเวศวหำร เขตพระนคร กรงเทพมหำนคร

349

พระไพศาล วสาโล

สมเดจพระสงฆรำช (อย ญำโณทโย) เปนสมเดจ

พระสงฆรำชพระองคท ๑๕ แหงกรงรตนโกสนทร

สถต ณ วดสระเกศรำชวรมหำวหำร ด�ำรงต�ำแหนง

เมอป พ.ศ. ๒๕๐๖ ในรชสมยพระบำทสมเดจ

พระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดช

พระองคมพระนำมเดมวำ อย ประสตเมอปพ.ศ. ๒๔๑๗ ท

อ. บำงกอกใหญ ธนบร ไดรบกำรศกษำเบองตนในส�ำนกของบดำ ตอมำ

ไดมำศกษำทวดสระเกศ เมอบรรพชำเปนสำมเณร จงไดศกษำภำษำบำล

จำกคมภรมลกจจำยน

พ.ศ. ๒๔๓๓ และ ๒๔๓๖ ไดเขำแปลพระปรยตธรรมในสนำมหลวง

ไดเปนเปรยญ ๓ ประโยค และ ๔ ประโยค ตำมล�ำดบ

พ.ศ. ๒๔๓๗ ทรงอปสมบททวดสระเกศ

พ.ศ. ๒๔๔๑, ๒๔๔๓, ๒๔๔๔ และ ๒๔๔๕ ไดเขำแปลพระปรยต

ธรรมไดเปนเปรยญ ๕, ๖-๗, ๘ และ ๙ ประโยคตำมล�ำดบ ทรงเปน

เปรยญ ๙ ประโยคเมอพระชนมำย ๒๘ พรรษำ และเปนเปรยญ ๙ ประโยค

องคแรก ในรชสมยพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำ ฯ จงไดรบพระมหำกรณำ

ใหน�ำรถยนตหลวงมำสงถงอำรำมเปนพเศษ และไดเปนธรรมเนยมปฏบต

มำจนถงปจจบน

เมอไดเปรยญ ๙ ประโยคแลว พระองคกทรงด�ำรงต�ำแหนง

เปนกรรมกำรสนำมหลวง สอบไลพระปรยตธรรมตลอดมำ ทรงด�ำรง

ต�ำแหนงสมเดจพระสงฆรำช ๒ ป สนพระชนมเมอวนท ๑๕ พฤษภำคม

พ.ศ. ๒๕๐๘ พระชนมำย ๙๑ พรรษำ

สมเดจพระสงฆร�ช (อย �โณทโย)วดสระเกศ เขตปอมปรำบศตรพำย กรงเทพมหำนคร

350

ล�ำธำรรมลำนธรรม

สมเดจพระญำณสงวร สมเดจพระสงฆรำช (เจรญ

สวฑฒโน) เปนสมเดจพระสงฆรำชพระองคท ๑๙

แหงกรงรตนโกสนทร สถต ณ วดบวรนเวศวหำร

ทรงไดรบสถำปนำเมอปพ.ศ. ๒๕๓๒ ในรชสมย

พระบำทสมเดจพระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดช

พระองคมพระนำมเดมวำ เจรญ คชวตร ประสตเมอวนท ๓ ตลำคม

พ.ศ. ๒๔๕๖ ทรงบรรพชำเปนสำมเณรเมอพ.ศ. ๒๔๖๙ ทวดเทวสงฆำรำม

จ. กำญจนบร ตอมำไดไปศกษำตอ ณ วดบวรนเวศวหำร ทรงมอตสำหะ

ในกำรศกษำพระปรยตธรรมจนส�ำเรจประโยค ๙ เมอพ.ศ. ๒๔๘๔ ทรง

ได รบพระรำชทำนสมณศกด ชนสำมญทพระโศภณคณำภรณเมอ

พ.ศ. ๒๔๙๐ ขณะมพระชนมำย ๓๔ พรรษำ นบแตนนกทรงเจรญกำวหนำ

ในสมณศกดเรอยมำ ในป ๒๔๙๙ ขณะทรงเปนพระรำชำคณะชนธรรม

ทรงไดรบมอบหมำยจำกสมเดจพระสงฆรำชจำ กรมหลวงวชรญำณวงศ

ใหเปนพระอภบำลพระบำทสมเดจพระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดช

ขณะทรงผนวชเปนพระภกษ ณ วดบวรนเวศวหำร

พ.ศ. ๒๕๑๕ ทำนไดรบเลอนสมณศกดเปนพระรำชำคณะชน

สมเดจท สมเดจพระญำณสงวร และไดรบสถำปนำเปนสมเดจพระสงฆรำช

เมอพ.ศ. ๒๕๓๒

ทรงด�ำรงต�ำแหนงสมเดจพระสงฆรำช ๒๔ พรรษำ สนพระชนม

เมอวนท ๒๔ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๕๖ พระชนมำย ๑๐๐ พรรษำ

สมเดจพระญ�ณสงวร สมเดจพระสงฆร�ช (เจรญ สวฑฒโน)วดบวรนเวศวหำร เขตพระนคร กรงเทพมหำนคร

351

พระไพศาล วสาโล

พระน�มเตม จมเฟล นำวง ลบซง เยเช เทนชน เกยตโซ

ประสต ๖ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๗๘ เมองตกเซอร

ทำงตะวนออกเฉยงเหนอของทเบต

ครองร�ชย ทรงขนครองรำชยเปนผ น�ำทเบต เมอ

๒ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๘๓ พระชนมำย ๕ พรรษำ

ทรงจบปรญญำเอกปรชญำของทเบต ชอ เกเช ลำรำมปำ

(Geshe Lharampa Degree)

หลงไดรบเลอกเปนผน�ำของทเบตตงแตพระชนมำย ๒ พรรษำ

และเรมศกษำเลำเรยน ๔ ปตอมำ ทำนไดรบต�ำแหนงและอ�ำนำจทำง

กำรเมอง เปนผน�ำทเบตอยำงสมบรณเมอมพระชนมำย ๑๕ พรรษำ

ในพ.ศ. ๒๔๙๓ ซงเปนปเดยวกบกองทพจนเขำครองทเบต ตอมำ

เกดเหตชำวทเบตลกขนประทวงจนครงใหญทสดในประวตศำสตร

เมอพ.ศ. ๒๕๐๒ ทกรงลำซำ จนตองทรงลภยไปยงประเทศอนเดย กอตง

รฐบำลทเบตพลดถนทเมองธรรมศำลำ และบรรเทำทกขใหชำวทเบตทงใน

ประเทศและทวโลก

ทำนไดรบกำรยอมรบจำกชำวโลกในฐำนะผน�ำทำงจตวญญำณท

เปยมดวยกรณำ ทรงไดรบรำงวลโนเบลสำขำสนตภำพ ตลอดจนรำงวลและ

ปรญญำบตรอน ๆ มำกมำย ทะไลลำมะตรสเสมอวำ “ขำพเจำเปนเพยง

พระสงฆธรรมดำ ไมมอะไรมำกกวำนและนอยกวำน”

องคทะไลล�มะสมเดจพระเทนซน เกยตโซ ทะไลลำมะ องคท ๑๔ แหงทเบต

352

ล�ำธำรรมลำนธรรม

ทำนถอก�ำเนดท จ. พระนครศรอยธยำ เมอพ.ศ. ๒๓๓๑

ตรงกบสมยรชกำลท ๑ พออำย ๑๒ ป กบรรพชำเปน

สำมเณร เมออำยครบบวช รชกำลท ๑ โปรดเกลำ ฯ ให

อปสมบทเปนนำคหลวง ณ วดพระศรรตนศำสดำรำม

ตอมำรชกำลท ๒ ทรงรบทำนไวเปนพระภกษใน

พระบรมรำชปถมภ

ทำนไดศกษำพระธรรมวนยจนแตกฉำน และตอมำไดออกธดงค

ไปยงสถำนทตำง ๆ มำกมำย ครนพ.ศ. ๒๓๙๕ รชกำลท ๔ โปรดเกลำ

ใหทำนเปนเจำอำวำสวดระฆงโฆษตำรำม ขณะททำนอำย ๖๔ ป

ทำนรอบรทงพระธรรมวนยและธรรมปฏบต เปนเลศทำงสตปญญำ

ปฏภำณโวหำร และกำรเทศนำ เปยมดวยจตเมตตำกรณำ มอธยำศยมกนอย

สนโดษ

ทำนมรณภำพในสมยรชกำลท ๕ เมอวนท ๒๒ มถนำยน

พ.ศ. ๒๔๑๕ สรอำย ๘๔ ป ๖๔ พรรษำ

สมเดจพระพฒ�จ�รย (โต พรหมรำส)วดระฆงโฆษตำรำม เขตบำงกอกนอย กรงเทพมหำนคร

353

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

เจรญ สขบท

๙ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๑๕

อ. บำงปลำสรอย จ. ชลบร

พ.ศ. ๒๔๓๕ ณ วดเขำบำงทรำย อ. เมอง

จ. ชลบร

๘ มถนำยน พ.ศ. ๒๔๙๔

สรอำย ๘๐ ป พรรษำ ๕๙

เมออำยได ๑๒ ป ทำนไดบรรพชำเปนสำมเณรทศำลำในสวน

ของยำ เมออำย ๑๔ ป ไดยำยไปศกษำในส�ำนกของพระครวนยธร (ฉำย)

ฐำนำนกรมในพระวรวงศเธอ พระองคเจำพระอรณนภำคณำกร จนอำย

ได ๒๐ ป จงกลบไปอปสมบททวดเขำบำงทรำย โดยพระชลโธปมคณมน

(พฒ ปณณโก) เปนพระอปชฌำย

หลงอปสมบทไดยำยไปอยวดกนมำตยำรำมเปนเวลำ ๔ ป แลว

ยำยไปศกษำกบพระเทพกว (ออน อหสโก) วดพชยญำตกำรำมวรวหำร

จนปพ.ศ. ๒๔๓๙ จงสอบไดบำเรยนตร (เทยบเทำเปรยญธรรม ๔ ประโยค)

แลวยำยมำอยวดเทพศรนทรำวำส ในประกำ พ.ศ. ๒๔๔๐ เพอศกษำ

พระวนยปฎกจำกพระเจำนองยำเธอ กรมหมนวชรญำณวโรรส และในป

เดยวกนนนกสอบไดบำเรยนเอก (เทยบเทำเปรยญธรรม ๗ ประโยค)

พ.ศ. ๒๔๖๔ ทำนไดเปนพระรำชำคณะเจำคณะรองคณะธรรมยตก

นกำยท พระสำสนโสภณ พ.ศ. ๒๔๗๑ เปนสมเดจพระรำชำคณะเจำคณะ

ใหญหนเหนอท สมเดจพระพทธโฆษำจำรย ๕ ปตอมำไดรบแตงตงเปน

ประธำนกรรมกำรมหำเถรสมำคม พ.ศ. ๒๔๘๙ ไดรบแตงตงเปนสงฆนำยก

และในพ.ศ. ๒๔๙๓ ไดรบแตงตงเปนสงฆนำยกสมยท ๒ และด�ำรงต�ำแหนง

นจนมรณภำพ

สมเดจพระพทธโฆษ�จ�รย (เจรญ �ณวโร)วดเทพศรนทรำวำส เขตปอมปรำบศตรพำย กรงเทพมหำนคร

354

ล�ำธำรรมลำนธรรม

โดยไดรบทนเรยนดของกระทรวงศกษำธกำร ทำนบรรพชำเปนสำมเณร เมอ

พ.ศ. ๒๔๙๔ และสอบไดเปรยญธรรม ๙ ประโยคขณะยงเปนสำมเณร จงไดรบ

พระรำชทำนพระบรมรำชำนเครำะห ใหอปสมบทเปนพระภกษในฐำนะ

นำคหลวง ณ อโบสถวดพระศรรตนศำสดำรำม

เมอจบกำรศกษำพทธศำสตรบณฑต (เกยรตนยมอนดบ ๑) จำกมหำจฬำ

ลงกรณรำชวทยำลย (มจร.) ทำนไดรบแตงตงใหเปนรองเลขำธกำร มจร. ทำนได

สรำงควำมเจรญใหแก มจร. ทงดำนบรหำรและวชำกำรเปนอยำงมำก โดยเฉพำะ

กำรพฒนำหลกสตรทเนนบทบำทและภำวะสงคมทเพมขนของสงฆ รวมทงสอด

แทรกควำมรเกยวกบกำรพฒนำชมชนไวในหลกสตร ทำนไดรบกำรแตงตงใหเปน

เจำอำวำสวดพระพเรนทร พ.ศ. ๒๕๑๕-๒๕๑๙ จำกนนจงไดมำด�ำรงต�ำแหนง

เจำอำวำสวดญำณเวศกวน อ. สำมพรำน จ. นครปฐม

ทำนอทศตนใหกบกำรเผยแผพระศำสนำ ตลอดจนงำนดำนนพนธ

เอกสำรวชำกำร และต�ำรำตำง ๆ จ�ำนวนมำก ทงภำษำไทยและภำษำตำงประเทศ

รวมแลวไมนอยกวำ ๔๐๐ เลม ทส�ำคญทสดไดแก หนงสอ พทธธรรม ซงไดรบกำร

ยกยองวำเปน “มรดกธรรมอนล�ำคำแหงยค” นอกจำกนนทำนยงไดรบอำรำธนำ

ใหเปนผแสดงปำฐกำในกำรประชมนำนำชำตขององคกรระดบโลกตำง ๆ หลำยครง

และเปนคนไทยคนแรกทไดรบเกยรตใหรบรำงวลกำรศกษำเพอสนตภำพจำก

ยเนสโกในปพ.ศ. ๒๕๓๗ และพ.ศ. ๒๕๓๘ สถำบนนวนำลนทำ ประเทศอนเดย

ถวำยต�ำแหนง "ตรปฎกำจำรย" หมำยถงอำจำรยผรแตกฉำนในพระไตรปฎก

ทำนไดรบพระรำชทำนสมณศกดเปนพระรำชำคณะชนสำมญท พระ

ศรวสทธโมล เมอพ.ศ. ๒๕๑๒ จำกนนกเจรญในสมณศกดมำเปนล�ำดบ จนได

เปนสมเดจพระพทธโฆษำจำรย เมอพ.ศ. ๒๕๕๙

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

ประยทธ อำรยำงกร

๑๒ มกรำคม พ.ศ. ๒๔๘๑

อ. ศรประจนต จ. สพรรณบร

๒๔ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๕๐๕

ณ วดพระศรรตนศำสดำรำม

สมเดจพระพทธโฆษ�จ�รย (ประยทธ ปยตโต)วดญำณเวศกวน อ. สำมพรำน จ. นครปฐม

ทำนศกษำระดบมธยม ๑-๓ ทโรงเรยนปทมคงคำ

355

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

อวน แสนทวสข

๒๑ มนำคม พ.ศ. ๒๔๑๐

บำนแคน อ. เมอง จ. อบลรำชธำน

๒๐ มนำคม พ.ศ. ๒๔๓๐ ณ วดศรทอง (วน

ศรอบลรตนำรำม) อ. เมอง จ. อบลรำชธำน

๒๖ มกรำคม พ.ศ. ๒๔๙๙

สรอำย ๘๙ ป พรรษำ ๖๙

เมออปสมบทแลว ทำนไดเลำเรยนอกษรสมย และพระปรยตธรรม

ทส�ำนกเรยนวดศรทอง อ�ำเภอเมองอบลรำชธำน จงหวดอบลรำชธำน ในป

พ.ศ. ๒๔๓๓ ไดยำยส�ำนกเขำมำศกษำเลำเรยนในกรงเทพ ฯ จนสอบไลได

เปรยญธรรม ๕ ประโยค ตอมำไดกลบไปเปนเจำอำวำสวดสปฏวนำรำม

อ. เมอง จ. อบลรำชธำน พ.ศ. ๒๔๔๖

ทำนเปนก�ำลงส�ำคญในกำรสงเสรมกำรศกษำพระปรยตธรรมใน

ภำคอสำน จงเจรญกำวหนำในรำชกำรคณะสงฆเปนล�ำดบ กลำวคอ ด�ำรง

ต�ำแหนงเจำคณะมณฑลอสำนพ.ศ. ๒๔๔๗ และเจำคณะมณฑลนครรำชสมำ

พ.ศ. ๒๔๖๙

ทำนไดยำยมำเปนเจำอำวำสวดบรมนวำสเมอพ.ศ. ๒๔๗๕ และได

รบพระรำชทำนสมศกดเปนสมเดจพระมหำวรวงศ ในปพ.ศ. ๒๔๘๒ ตอมำ

ไดรบแตงตงเปนสงฆนำยกรปแรกของประเทศไทย ตำมพระรำชบญญตคณะ

สงฆไทยปพ.ศ. ๒๔๘๔

สมเดจพระมห�วรวงศ (อวน ตสโส)วดบรมนวำส เขตปทมวน กรงเทพมหำนคร

356

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

มรณภ�พ

กง

พ.ศ. ๒๓๘๐

บำนรวใหญ อ. บำงปะอน

จ. พระนครศรอยธยำ

ขน ๘ ค�ำ เดอน ๔ ปมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐

๑๔ สงหำคม พ.ศ. ๒๔๖๖

สรอำย ๘๖ ป ๖๖ พรรษำ

ทำนเปนสงฆผอตสำหะศกษำจนมควำมรกวำงขวำงแตกฉำนใน

คมภรพระไตรปฎกและอรรถกถำเปนอยำงด จนรชกำลท ๕ ไดทรงแตงตง

ใหเปน พระพมลธรรม และใหดแลวดมหำธำตซงทรดโทรมเปนอยำงมำก

ทงดำนสงกอสรำงและธรรมวนย นอกจำกน ยงทรงใหยำยรำชบณฑต

บอกพระปรยตธรรม จำกวดพระศรรตนศำสดำรำม มำจดตงเปน บำล

วทยำลยขนในวดมหำธำต เรยกวำ “มหำธำตวทยำลย” เปนครงแรกใน

ประเทศไทยทมกำรใชชอนำมวำ “วทยำลย” ทำนไดรบเลอนสมณศกดขนเปน

สมเดจพระวนรต เมอวนท ๒๗ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๔๓

ทำนยงมผลงำนอน ๆ อกมำก ทส�ำคญคอ เปนผช�ำระตนฉบบ

พระไตรปฏกใหถกตอง รวมทงเปนธระในกำรจดพมพดวย คมภรททำนได

ช�ำระจดพพม ไดแก ฝำยสตตนตปฎก ๙ คมภร ฝำยอภธรรมปฎก ๒ คมภร

และยงไดแตงไวยำกรณแบบเรยนภำษำบำล เรยกวำ “มลนอยอำศยมลใหญ”

ซงอำศยคมภรมลกจจำยน เพอเปนคมอของศษยภำยในมหำธำตวทยำลย

ทำนเปนผมองกำรณไกล จงไดเลอกเฟนหำศษยทเหมำะสม จนได

พระมหำเฮง (เขมจำร) และไดสนบสนนใหศษยผนไดมควำมรและควำม

กำวหนำจนไดเปรยญ ๙ ประโยค เปนพระรำชำคณะ ไดรบมอบหมำยให

ดแลวดมหำธำตและมหำธำตวทยำลยสบตอจำกทำน ทงยงไดรบสมณศกด

เปนสมเดจพระวนรตเชนเดยวกนดวย

สมเดจพระวนรต (ฑต อทโย) วดมหำธำตยวรำชรงสฤษฎรำชวรมหำวหำร เขตพระนคร กรงเทพมหำนคร

357

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม มรณภ�พ

จนทร ศภสร

วนศกร แรม ๑๐ ค�ำ เดอน ๔ ปมะโรง

พ.ศ. ๒๓๙๙

บำนหนองไหล จ. อบลรำชธำน

๑๙ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๗๕

สรอำย ๗๖ ป พรรษำ ๕๕

เมออำยยำงได ๑๓ ป ทำนไดบรรพชำเปนสำมเณร ณ วดบำน

หนองไหลบวชอยได ๗ พรรษำ กตองลำสกขำ เพรำะมกจจ�ำเปน และเมอ

อำยยำง ๒๒ ป ไดอปสมบทเปนพระภกษ ณ วดศรทอง วนขน ๘ ค�ำ

เดอน ๖ ปฉล พ.ศ. ๒๔๒๐

ประมำณพ.ศ. ๒๔๒๓ ไดเขำมำศกษำปรยตธรรมทกรงเทพ ฯ

พ.ศ. ๒๔๒๘ สอบไดเปรยญ ๓ ประโยค ขณะเมอจ�ำพรรษำอยวดบปผำรำม

พ.ศ. ๒๔๓๗ สอบไดเปรยญ ๔ ประโยค ขณะเมอจ�ำพรรษำอย ทวด

เทพศรนทร

ในพ.ศ. ๒๔๓๘ ไดไปเรยนวปสสนำกมมฏฐำน กบทำนเจำคณ

ปญญำพศำลเถระ (สงห) วดสระปทม และออกไปเจรญวปสสนำตำม

หวเมองและในเขตปำเขำอยเนอง ๆ จนถงพ.ศ. ๒๔๔๗ ไดรบแตงตงเปน

เจำอำวำสวดบรมนวำส พ.ศ. ๒๔๖๘ ทำนไดรบเลอนสมณศกดเปนท

พระอบำลคณปมำจำรย

ทำนไดอบรมสงสอนศษยำนศษยเปนจ�ำนวนมำกในดำนคนถธระ

สงเสรมกำรศกษำปรยตธรรม นพนธหนงสออธบำยธรรมมำกมำย ขณะ

เดยวกนกไมทอดทงวปสสนำธระ นอกจำกบ�ำเพญสวนตนแลวยงแนะน�ำ

ผอนอกดวย เปนพระเถระอกรปหนงทหลวงปมน ภรทตโต ใหควำมเคำรพ

นบถอเปนอยำงมำก

พระอบ�ลคณปม�จ�รย (จนทร สรจนโท)วดบรมนวำส เขตปทมวน กรงเทพมหำนคร

358

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

อน สตยำภรณ

๑๕ มนำคม พ.ศ. ๒๔๓๖

อ. บำนดอน จ. สรำษฎรธำน

พ.ศ. ๒๔๕๖ ท ต. บำงใบไม อ. บำนดอน

๑๓ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๐๔

สรอำย ๖๘ ป พรรษำ ๔๘

ทำนเจำคณภทรมนเปนผทมควำมรแมนย�ำทำงดำนพระปรยต

ธรรม นอกจำกเปนเปรยญรปแรกของวดทองนพคณแลว ยงสอบบำลได

เปนเปรยญ ๙ ประโยครปแรกของวด ทำนยงเปนกรรมกำรแปลพระไตรปฎก

และกรรมกำรสงคำยนำพระธรรมวนย เมอพ.ศ. ๒๔๘๖ แตสงทท�ำใหทำน

มชอเสยงโดดเดนกคอวชำโหรำศำสตร ถอวำเปนโหรเอกของเมองไทยใน

ยคนน แมจะเปนทรจกกวำงขวำงในสมยนน แตทำนหำไดหลงใหลในลำภ

สกกำระไม หำกพอใจทจะอยเงยบ ๆ อยำงสมถะ และสภำพออนนอมแมแต

กบพระในวดซงอยในปกครองของทำน

คณธรรมส�ำคญอกประกำรหนงของทำนคอ ใหควำมเมตตำกรณำ

แกคนทวไปโดยไมเลอกชนวรรณะ จงเปนทพงของคนตกทกขไดยำก

นอกจำกใชวชำโหรำศำสตรชวยเหลอญำตโยมทเดอดรอนแลว ทำนยงให

ธรรมะเปนทงเครองเตอนสตและใหก�ำลงใจแกเขำในกำรท�ำควำมด

พระภทรมน (อน ภทรมน)วดทองนพคณ เขตคลองสำน กรงเทพมหำนคร

359

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

ไสว จนทโสภำ

๗ พฤษภำคม พ.ศ.๒๔๓๒

อ. ศรประจนต จ. สพรรณบร

๒๓ เมษำยน พ.ศ. ๒๔๕๑ ณ วดปลำยนำ

อ. ศรประจนต จ. สพรรณบร

๑๘ สงหำคม พ.ศ. ๒๕๒๒

สรอำย ๙๐ ป พรรษำ ๗๑

ทำนมควำมสำมำรถในกำรเทศน กำรปกครอง และมจรยำวตรนำ

เคำรพเลอมใส จงเปนศนยรวมจตใจของชำวบำนใกลไกล สำมำรถท�ำกำร

ใหญใหส�ำเรจได เชน กำรยำยเสนำสนะตำง ๆ ของวด หลำยอำคำรทยงอย

ในสภำพด กเคลอนยำยดวยวธใหประชำชนชวยกนยกไปทงหลง กลำวคอ

เมอชำงไมขนไมไผตรงตวอำคำรและเตรยมทจบยกพรอมไวแลว ทำงวดก

นดวนยกแกประชำชนทงต�ำบล หมบำนตำง ๆ

ถงวนนด ประชำชนนบพน ๆ คนกพำกนมำชมนมพรอมกนทวด

ตำมศรทธำ เขำยนประจ�ำทใตตวอำคำรเตมพนท เมอใหสญญำณ ทกคนก

ยกไมคนทขนไวแลวกำวเดนพรอมกน หอสวดมนตหลงใหญโตกเคลอนทได

อยำงชำ ๆ เรยบรนไปบนพนดนเหมอนอำคำรนนเดนไปเองยงสถำนทใหม

ดวยวธนทำนยงยำยหอระฆงและกฏอก ๓ หลง โดยไมตองรอตะปสกตวเดยว

พระเมธธรรมส�ร (ไสว ธมมส�โร)วดบำนกรำง อ. ศรประจนต จ. สพรรณบร

360

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

มรณภ�พ

กงมำ วงศเครอศร

๖ พฤศจกำยน พ.ศ. ๒๔๔๓

บำนโคก ต. ตองโขบ อ. โคกศรสพรรณ

จ. สกลนคร

พ.ศ. ๒๔๖๘ ณ วดบำนตองโขบ

อ. โคกศรสพรรณ จ. สกลนคร

๑๗ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๐๕

สรอำย ๖๑ ป พรรษำ ๓๗

เมอบวชไดไมนำน ทำนไดยนกตตศพทของหลวงปมน เกดควำม

เลอมใส จงไดตำมไปศกษำและปฏบตธรรมกบทำน ตอมำไดญตตเปน

พระธรรมยตเมอพ.ศ. ๒๔๗๑ ณ วดบรพำรำม จ. อบลรำชธำน หลงจำก

นนไดธดงคและจ�ำพรรษำตำมทตำง ๆ หลำยแหง รวมทงสรำงวดไว

หลำยทดวยเชนกน อำท วดสวำงอำรมณ จ. นครรำชสมำ วดเขำนอย

จ. จนทบร และวดดอยธรรมเจดย จ. สกลนคร

ทำนผ หนงท ได รบควำมเคำรพนบถอจำกศษยำนศษย ของ

หลวงป มน ภรทตโตเนองจำกมปฏปทำงดงำมและเขมแขงมนคงใน

กำรปฏบตเปนอยำงยง

หลวงพอกงม� จรปโ วดดอยธรรมเจดย อ. โคกศรสพรรณ จ. สกลนคร

361

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

ขำว โคระถำ

๒๘ ธนวำคม พ.ศ. ๒๔๓๑

ต. หนองแกว อ. อ�ำนำจเจรญ จ. อบลรำชธำน

๒ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๖๒ ณ วดสทธบงคม

อ. พรรณำนคม จ. สกลนคร โดยมพระครปอง

เปนพระอปชฌำย

๑๖ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๕๒๖

สรอำย ๙๕ ป พรรษำ ๖๔

กอนอปสมบทหลวงปไดด�ำรงชวตตำมวสยฆรำวำสทวไป โดยม

บตร ๓ คน กระทงในพ.ศ. ๒๔๖๒ ขณะอำยได ๓๑ ป หลวงปจงตดสนใจ

ออกบวชเปนพระภกษในบวชพทธศำสนำ หลวงปบวชอยนำน ๖ ป จงได

ถวำยตวเปนศษยของ พระอำจำรยมน ภรทตโต และไดขอญตตเปน

ธรรมยตนกำย เมอปพ.ศ. ๒๔๖๘ ทวดโพธสมภรณ จ.อดรธำน โดยม

ทำนเจำคณพระธรรมเจดย (จม พนธโล) เปนพระอปชฌำย

หลวงปมควำมเดดเดยวในขอวตรปฏบตมำกโดยเฉพำะอยำงยง

กบกำรเดนจงกรม หลวงปไดเนนเปนพเศษ กลำวคอ เมอฉนเสรจเรมเดน

จงกรมเปนพทธบชำ พอถงบำยสองโมงเรมเดนจงกรมถวำยเปนธรรมบชำ

จนถงบำย ๔ โมง และเมอท�ำวตรเสรจสนแลวกจะเรมเดนจงกรมถวำยเปน

สงฆบชำ จนถงประมำณ ๔-๕ ทม จงเขำทพกเพอบ�ำเพญภำวนำตอไป

หลวงปไดบ�ำเพญเพยรออกธดงค เพอเผยแผพระธรรม ค�ำสอนตำมสถำนท

ตำง ๆ หลำยแหง จนอำย ๗๐ ป จงจ�ำพรรษำเปนกำรถำวรทวดปำ

ถ�ำกลองเพล หลวงปขำวเปนภกษทปฏบตดปฏบตชอบ มขอวตรปฏบตงดงำม

สมควรจดจ�ำเปนแบบอยำงสบไป

หลวงปข�ว อน�ลโยวดถ�ำกลองเพล อ. หนองบวล�ำพ จ. อดรธำน

362

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

โกวท เอนกชย

๒๔ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๘๑

อ. สทงพระ จ. สงขลำ

ณ สวนโมกขพลำรำม เมอพ.ศ. ๒๕๑๐

และลำสกขำพ.ศ. ๒๕๒๕

หลงเรยนจบคณะมณฑณศลป มหำวทยำลยศลปำกร และท�ำงำน

ได ๒ ป ทำนไดบวชและศกษำธรรมกบทำนพทธทำสภกข โดยชวยบกเบก

สรำงโรงมหรสพทำงวญญำณในสวนโมกข ฯ จนพ.ศ. ๒๕๑๔ ทำนเดน

ทำงออกปฏบตธรรมและกอตงส�ำนกสงฆท จ. สงขลำ ระหวำงนไดศกษำ

กำรท�ำควำมรสกตวกบหลวงพอเทยน จตตสโภดวย

ตงแตป ๒๕๑๓-ปจจบน เขมำนนทะมผลงำนเขยนมำกกวำ ๖๐ เลม

ทำนไดรบกำรยกยองใหเปนศลปนแหงชำตสำขำวรรณศลป และไดเดนทำง

บรรยำยธรรมและน�ำปฏบตภำวนำทงในและตำงประเทศตลอดมำ

เขม�นนทะ

363

พระไพศาล วสาโล

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

มรณภ�พ

พ.ศ. ๒๓๗๗

แขวงเมองพระตะบอง ประเทศกมพชำ

บรรพชำเปนสำมเณรตงแตอำย ๑๕ ป

จนอำยครบบวชจงอปสมบทเปนพระภกษ

และเรมศกษำวชำอำคมและไสยเวทจำก

พระคณำจำรยชำวเขมรทมชอเสยงดำน

เวทมนตร

พ.ศ. ๒๔๘๕ สรอำย ๑๐๘ ป

หลวงพอคง สวณณ วดซ�ำปำงำม จ. ฉะเชงเทรำ เปนพระเกจอำจำรย

ทมชอเสยงโดงดงและเปนทเคำรพศรทธำของพทธศำสนกชนอยำงกวำงขวำง

โดยเฉพำะชำวเมองฉะเชงเทรำและใกลเคยง วตถมงคลททำนสรำงลวนเปน

ทนยมและแสวงหำในแวดวงนกนยมสะสมพระเครองและเหรยญคณำจำรย

โดดเดนทสดคอ เหรยญรปอำรม เนอเงนลงยำ ปพ.ศ. ๒๔๘๓

หลวงพอคง สวณณวดซ�ำปำงำม อ. สนำมชยเขต จ. ฉะเชงเทรำ

364

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

ค�ำเขยน เหลำช�ำน

๑๒ สงหำคม พ.ศ. ๒๔๗๙

บำนหนองเรอ อ. หนองเรอ จ. ขอนแกน

๑๗ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๑๐ ณ วดศรบญเรอง

ต. กดปอง อ. เมอง จ. เลย

พระครบรรพตสวรรณกจ

๒๓ สงหำคม พ.ศ. ๒๕๕๗

สรอำย ๗๘ ป พรรษำ ๔๖

วยเดกหลวงพ อค�ำเขยนต องช วยบดำมำรดำท�ำไร ท�ำนำ

ทำนบวชเปนสำมเณรเมออำยได ๑๕ ป บวชอยไดประมำณสองปกจ�ำตอง

ลำสกขำออกไปชวยงำนครอบครว ในชวงเวลำนนไดศกษำเลำเรยนวชำ

คำถำอำคมท�ำน�ำมนต ปดรงควำนไลผ และรกษำคนปวย ในหมบำนเรยก

ทำนวำ “หมอธรรม”

ป พ.ศ. ๒๕๑๐ ทำนมโอกำสไปศกษำและปฏบ ตธรรมกบ

หลวงพอเทยน จตตสโภ ซงสอนไมใหสงบแตเพยงอยำงเดยว แตใหรสก

ตวอยเสมอ ก�ำหนดรไปกบกำรสรำงจงหวะและไมใหเขำไปอยกบควำมสงบ

ทำนเกดควำมรสกคำนอยในใจแตกทดลองด โดยกำรปฏบตนน เมอเรมคด

กใหกลบมำอยกบกำรสรำงจงหวะ หำกเกดควำมสงบ กใหมควำมรสกตว

ไมเขำไปอย ในควำมสงบ ทำนปฏบตแลวเหนผล รกำย ร ใจ ชดขน

สตสมปชญญะมำกขน ควำมทกขทมอย ลดลงไปมำก ทำนจงมนใจใน

ค�ำสอน และตอมำไดใชวดปำสคะโตเปนสถำบนเผยแผกำรปฏบตธรรม

แนวหลวงพอเทยนสบเนองมำ

หลวงพอคำ�เขยน สวณโณวดปำสคะโต อ. แกงครอ จ. ชยภม

365

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

คณ ฉตรพลกรง

๔ ตลำคม พ.ศ. ๒๔๖๖

บำนไร อ. ดำนขนทด จ. นครรำชสมำ

๕ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๘๗ ณ วดถนนหก

ใหญ อ. ดำนขนทด จ. นครรำชสมำ

พระเทพวทยำคม

๑๖ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๕๕๘

สรอำย ๙๒ ป พรรษำ ๗๑

เนองจำกโยมบดำมำรดำ เสยชวตตงแตยงเดก ทำนจงอยในควำม

อปกำระของนำสำว เมออำยรำว ๖-๗ ขวบ ไดเขำเรยนหนงสอ ทงภำษำไทย

และภำษำขอม ไดรบกำรสอนคำถำอำคม เพอปองกนอนตรำยตำง ๆ เดกชำยคณ

จงมควำมรในวชำไสยศำสตรมำแตบดนน

เมออปสมบทแลว ทำนไดฝำกตวเปนศษยหลวงพอแดง วดบำนหนอง

โพธ หลวงพอแดง พำไปฝำกตวเปน ลกศษยหลวงพอคง พทธสโร ซงไดแนะน�ำ

ใหออกธดงคจำรกไปตำมปำเขำล�ำเนำไพร ฝกปฏบตธรรมเบองสงตอไป ทำน

เคยธดงคไปถงประเทศลำวและประเทศกมพชำ บ�ำเพญกรรมฐำนอยำงเขมขน

หลงจำกนนจงไดกลบสถนเกดทบำนไรเมอพ.ศ. ๒๔๙๖

หลวงพอคณเปนพระทเปยมดวยเมตตำกรณำมำก สงเครำะหญำตโยม

โดยไมเลอกหนำ อกทงยงมอบเงนบรจำคจ�ำนวนมำกมำยนบไมถวนเพอสรำง

โรงพยำบำลและโรงเรยนหลำยแหง

พนยกรรมทหลวงพอคณท�ำไว เมอวนท ๒๕ มถนำยน พ.ศ. ๒๕๔๓

มใจควำมส�ำคญระบใหมอบสงขำรแกมหำวทยำลยขอนแกน ภำยในเวลำ ๒๔ ชวโมง

นบแตมรณภำพ เพอใหนกศกษำแพทยน�ำไปศกษำคนควำ สวนกำรประกอบ

พธบ�ำเพญกศล เมอสนสดกำรศกษำคนควำ ของภำควชำกำยวภำคศำสตร

คณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยขอนแกนแลว ใหจดอยำงเรยบงำย ละเวน

กำรพธสมโภชใด ๆ ทงหำมขอพระรำชทำนเพลงศพ โกศ และพระรำชพธอน ๆ

เปนกรณพเศษหรอเปนกำรเฉพำะ โดยใหคณะแพทยศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน

ประกอบพธเชนเดยวกบทจดใหแก อำจำรยใหญของนกศกษำแพทยประจ�ำป รวม

กบอำจำรยใหญทำนอน

หลวงพอคณ ปรสทโธวดบำนไร อ. ดำนขนทด จ. นครรำชสมำ

366

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

จวน นรมำส

๑๐ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๖๓

อ. อ�ำนำจเจรญ จ. อบลรำชธำน

๒๔ มนำคม พ.ศ. ๒๔๘๖

ณ วดปำส�ำรำญนเวศน จ. อบลรำชธำน

อบตเหตเครองบนตก

เมอวนท ๒๗ เมษำยน พ.ศ. ๒๕๒๓

สรอำย ๕๙ ป พรรษำ ๓๘

ทำนเปนเดกหวออน เชอฟงถอยค�ำผใหญ เมออำย ๑๔ ป ทำนได

หนงสอสอนกรรมฐำนของพระอำจำรยสงห ขนตยำคโม จำกพระธดงค

รปหนง ทำนไดศกษำและปฏบตตำมจนจตเขำถงสมำธมควำมสขมำก

มเวลำวำงเมอไหรทำนกมกจะนงสมำธ เมอบวชแลวทำนไดรบค�ำสงให

ทองปำฏโมกขและเจดต�ำนำนใหไดภำยใน ๑ เดอน ซงทำนสำมำรถท�ำได

ส�ำเรจ จนอำจำรยถงกบทงเพรำะควำมจรงแกลงสงไปอยำงนน เพอทดสอบ

สตปญญำ

ตงแตพรรษำแรก ทำนกปฏบตอยำงจรงจง ท�ำควำมเพยรอยำงมำก

รำงกำยเกดปวยทรดโทรมมำกจงถกสงหำม ออกพรรษำท ๓ ทำนไดไป

ฝำกตวเปนศษยหลวงปมน เมอพ.ศ. ๒๔๘๘ ไดศกษำธรรมจนจใจ เพยง

พรรษำท ๕ พระอำจำรยมนกพยำกรณวำทำนมกำย วำจำ ใจ สมควร

แกกำรบรรล จตของทำนมควำมโลดโผนพสดำรมำก เชอกนวำส�ำเรจ

อภญญำ ๖

หลวงพอจวน กลเชฏโวดเจตยำครวหำร (วดภทอก) อ. ศรวไล จ. หนองคำย

367

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

โอวเจยะ โพธกจ

๖ มถนำยน พ.ศ. ๒๔๕๙

บำนคลองน�ำเคม อ. แหลมสงห จ. จนทบร

๑๑ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๘๐ ณ วดจนทนำรำม

ต. จนทนมต อ. เมอง จ. จนทบร

พระครสทธธรรมรงษ

๒๓ สงหำคม พ.ศ. ๒๕๔๗

สรอำย ๘๘ ป พรรษำ ๖๗

กอนอปสมบททำนมอำชพคำขำยผลไม มนสยออกจะตดทำงนกเลง

เปนคนตรงไปตรงมำ เดดเดยว อำจหำญ จรงจง ยอมหกแตไมยอมงอ พดจำ

กระโชกโฮกฮำก ไมกลวคน ปลำยปพ.ศ. ๒๔๘๒ หลวงปเจยะไดเดนทำง

ไปยงจ. เชยงใหม พรอมพระอำจำรยเฟอง โชตโก เพอไปฝำกตวเปนศษย

หลวงป มน ภรทตโต ชวงน พ.ศ. ๒๔๘๓-๒๔๘๕ หลวงป เจยะเปน

พระคลำนปฏฐำกและเปนปจฉำสมณะประดจเงำตดตำมองคหลวงปมน

มำโดยตลอด หลวงปมนไดกลำวชมเชยในคณธรรมและนสยวำสนำของ

หลวงปเจยะทำมกลำงหมสงฆวำ “ทกขำปฏปทำ ขปปำภญญำ ทำนผนปฏบต

ล�ำบำกแตรเรว ปฏบตเพยง ๓ ปเทำกบเรำปฏบตภำวนำมำเปนเวลำ ๒๒ ป”

ตนปพ.ศ. ๒๔๙๒ ทำนไดหลกเรน ไปภำวนำในดงปำเกดอำพำธ

เปนมำลำเรยอยำงหนก ไดเหนจตเปนธรรมชำตทอศจรรยตลอดเวลำ

จตดบหมด หยดควำมคดคน จตปลอยวำงสงทงปวง แหวกอวชชำและโมหะ

มอสระอยำงสงสดเกนทจะประมำณได ตงแตปพ.ศ. ๒๕๒๖ เปนตนมำ

หลวงปเจยะ ไดรบนมนตมำอยเปนเจำอำวำสวดปำภรทตตปฏปทำรำม และอย

จ�ำพรรษำมำโดยตลอด จนกระทงทำนละสงขำรดวยควำมสงบ ณ โรงพยำบำล

ศรรำช กรงเทพ ฯ

หลวงปเจยะ จนโทวดปำภรทตตปฏปทำรำม อ. สำมโคก จ. ปทมธำน

368

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

บอ แกวสวรรณ

๑๒ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๔๔

บำนโคกมน อ. วงสะพง จ. เลย

๒๑ มนำคม พ.ศ. ๒๔๖๗ ณ วดศรธรรมำรำม

(เดมคอวดสรำงโศก) จ. ยโสธร

๘ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๓๘

สรอำย ๙๓ ป พรรษำ ๗๐

ชวงแรกของกำรอปสมบท ทำนมไดมนสยสนใจทำงกำรศกษำ

ดำนปรยตธรรมมำกนก แมกำรทองปำฏโมกขนน ทำนใชเวลำเรยนทอง

ถง ๗ ป จงจ�ำไดหมด แตทำนเนนกำรภำวนำมำก โดยใชค�ำบรกรรม “พทโธ”

เพยงอยำงเดยวมไดใช “อำนำปำนสต” หรอก�ำหนดลมหำยใจเขำ-ออก

ควบคกบพทโธเลย ทำนพยำยำมพำกเพยรศกษำปฏบตธรรมตำมสถำนท

ตำง ๆ ในปำดงพงไพรของประเทศไทย และขำมไปยงประเทศเพอนบำน

อำท พมำ ลำว เปนตน

ครนเมอบวชได ๔ ป ทำนจงไดมำฝำกตวเปนลกศษยของหลวงปมน

และน�ำค�ำสอนของหลวงปมนมำฝกฝนปฏบตตลอดระยะเวลำททำนยงม

ชวตอย ทำนออกธดงควตรไปตำมทตำง ๆ ไมวำจะเปนวดหรอตำมปำเขำ

ทำนพบกบควำมนำตนเตนปำฏหำรยมำกมำย รวมทงกำรผจญภย ไมวำ

จะเปนผปำ รกขเทวดำ สตวปำ และมเรองทนำศกษำคนควำ มกำรรวบรวม

ประวตจำกกำรบอกเลำของทำนหลำยเลมดวยกน

ทำนไดรบฉำยำวำ “พระเทวนมปยะเถระ” แปลวำผเปนทเคำรพรก

สกกำระและเทดทนของทวยเทพและหมมนษย

หลวงปชอบ �นสโม วดปำสมมำนสรณ อ. วงสะพง จ. เลย

369

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

ชำ ชวงโชต

๑๗ มถนำยน พ.ศ. ๒๔๖๑

อ. วำรนช�ำรำบ จ. อบลรำชธำน

๒๖ เมษำยน พ.ศ. ๒๔๘๒

ณ วดกอใน อ. วำรนช�ำรำบ จ. อบลรำชธำน

พระโพธญำณเถร

๑๖ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๓๕

สรอำย ๗๔ ป พรรษำ ๕๓

หลวงพอชำเกดในครอบครวทอบอ น มงคง และมกเกอหนน

สงเครำะหผยำกไรอยเสมอ ทำนเปนเดกวดตงแตอำยยงนอย และไดบรรพชำ

เปนสำมเณรทวดบำนกอ เมออำยได ๑๓ ป ลำสกขำเมออำยได ๑๖ ป

แตอยำงไรกตำม เมออำยได ๒๑ ป ทำนไดเขำพธอปสมบทเปนพระภกษ

ณ วดกอใน

จนกระทงตนปพ.ศ. ๒๔๘๙ ทำนจงไดเรม ออกธดงคไปยงสถำนท

ตำง ๆ เพอหำครบำอำจำรยเปนทพง และไดเขำกรำบนมสกำรหลวงปมน

ภรทตโต ทวดหนองผอ ต. นำใน อ. พรรณำนคม จ. สกลนคร ขอวตรปฏบต

ตำง ๆ ของหลวงปมน ไดถกน�ำมำเปนแบบอยำงในกำรปฏบตส�ำหรบพระเณร

หลวงพอชำไดบกเบกกอตงวดหนองปำพงในป ๒๔๙๗ จนกระทง

มชอเสยงขจรไกลไปถงตำงแดน มชำวตำงประเทศเลอมใส ศรทธำ ขอบวช

กบทำนเปนจ�ำนวนมำก ทำนจงไดสรำงวดปำนำนำชำต เพอใหภกษ

ชำวตำงชำต ไดมโอกำสใชเปนทพ�ำนกฝกปฏบตธรรม นอกจำกนยงไดสรำง

วดสำขำของวดหนองปำพง เพอเผยแพรพระศำสนำไปยงทวทกภำคของ

ประเทศ ปจจบนมทงสน ๓๓๓ สำขำ เปนสำขำในประเทศ ๓๑๖ สำขำ และ

สำขำตำงประเทศ ๑๗ สำขำ

หลวงพอช� สภทโทวดหนองปำพง อ. วำรนช�ำรำบ จ. อบลรำชธำน

370

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

มรณภ�พ

ฝน สวรรณรงค

๒๐ สงหำคม พ.ศ. ๒๔๔๒

บำนมวงไข ต. พรรณำ อ. พรรณำนคม

จ. สกลนคร

พ.ศ. ๒๔๖๒ ณ วดสทธบงคม บำนไฮ

อ. พรรณำนคม จ. สกลนคร

๔ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๒๐

สรอำย ๗๗ ป พรรษำ ๕๒

หลงจำกบวชได ๖ พรรษำ ทำนเกดศรทธำเลอมใสในปฏปทำของ

หลวงปมน ภรทตโต จงไดญตตเปนพระธรรมยตเมอพ.ศ. ๒๔๖๘ ทำนศกษำ

และปฏบตกบหลวงปมนอยำงจรงจงเปนเวลำ ๒ ป จำกนนไดธดงคจำรกไป

ตำมทตำง ๆ ดวยพงพอใจในควำมวเวกของปำลกเปนเวลำนำนหลำยป

นอกจำกอปนสยสขม เยอกเยน ขยนหมนเพยรในกำรปฏบตแลว

ทำนยงแตกฉำนในกำรอำนหนงสออกษรตวธรรม มควำมรในดำนสมนไพร

เปนอยำงด ทำนไดรบยกยองวำเปนศษยองคส�ำคญแหงกองทพธรรม

ของหลวงปมน อกทงยงเปนทเคำรพนบถอของในหลวงรชกำลท ๙ และ

พระบรมวงศำนวงศดวย

หลวงปฝน อ�จ�โร

วดปำอดมสมพร อ. พรรณำนคม จ. สกลนคร

371

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

ปเตอร เบตส

๗ สงหำคม พ.ศ. ๒๔๙๔

กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ

ทำนไดหนมำนบถอพทธศำสนำในชวงทศกษำทมหำวทยำลย

เคมบรดจ เมออำยได ๒๓ ป ไดอปสมบททวดสระเกศรำชวรมหำวหำร

โดยมสมเดจพระพฒำจำรย (เกยว อปเสโณ) เปนพระอปชฌำย ไดฉำยำวำ

“พรหมว�โส” จำกนนจงไดฝำกตวเปนศษยของพระโพธญำณเถร แลวไดรบ

อำรำธนำจำกคณะศษยของหลวงพอชำในประเทศออสเตรเลย ใหไปตงวด

โพธญำณในประเทศออสเตรเลยเมอพ.ศ. ๒๕๒๖

เมอเดอนตลำคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ทำนไดเปนพระกรรมวำจำจำรย

บวชภกษณ ๔ รปทประเทศออสเตรเลย ขดกบควำมเหนของคณะสงฆสำย

วดหนองปำพง เปนเหตใหมกำรลงมตขบพระพรหมวงโสออกจำกหมสงฆ

สำยวดหนองปำพง อกทงตดวดโพธญำณออกจำกควำมเปนวดสำขำของ

วดหนองปำพงอกดวย

พระอ�จ�รยพรหมวงโสวดโพธญำณ เมองเพรธ ประเทศออสเตรเลย

372

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

เงอม พำนช

๒๗ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๔๙

ต. พมเรยง อ. ไชยำ จ. สรำษฎรธำน

๒๙ กรกฏำคม พ.ศ. ๒๔๑๙

ณ วดอบล อ. ไชยำ จ. สรำษฎรธำน

พระธรรมโกศำจำรย

๘ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๕๓๖

สรอำย ๘๗ ป พรรษำ ๖๗

ทำนอปสมบทเมออำย ๒๐ ป ไดรบฉำยำวำ “อนทปญโญ” ได

เดนทำงมำศกษำตอทวดปทมคงคำ กรงเทพมหำนคร สอบไดนกธรรมเอกและ

เรยนภำษำบำลไดเปรยญ ๓ ประโยค จำกนนไดมำสรำงส�ำนกปฏบตธรรมท

วดตระพงจก อ. ไชยำ จ. สรำษฎรธำน เมอวนท ๑๒ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๗๕

ใหชอวำ “สวนโมกขพลำรำม”

ตอมำเมอปพ.ศ. ๒๔๘๗ ไดยำยสวนโมกขพลำรำม มำยงสถำนท

แหงใหม คอวดธำรน�ำไหลในปจจบน ทำนสรำงผลงำนทำงธรรมไวมำกมำย

ไดอทศตนเพองำนพระศำสนำและท�ำงำนชวยเหลอเพอนมนษย เพอใหได

พบสนตสขโดยมสนตภำพ

ทำนไดรบกำรนบถอยกยอง จำกพทธศำสนกชนทงในประเทศ

และตำงประเทศ ผลงำนของทำนไดรบกำรเผยแพรอยำงกวำงขวำง ทงท

เปนภำษำไทยและภำษำตำงประเทศ กระทงไดรบกำรยอมรบจำกชำวโลก

วำเปน “สมณปรำชญผยงใหญ” ผมบทบำทอยำงสงตอพทธศำสนำ

ท�นอ�จ�รยพทธท�ส อนทปโวดธำรน�ำไหล (สวนโมกขพลำรำม) อ. ไชยำ จ. สรำษฎรธำน

373

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

พธ อนทรหำ

๘ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๖๔

หมบำนชนบท ต. หนองหญำเซง

อ. หนองโดน จ. สระบร

๒๔ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๘๕

พระรำชสงวรญำณ

๑๕ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๕๔๒

สรอำย ๗๗ ป พรรษำ ๕๗

เมอปพ.ศ. ๒๔๗๙ ทำนไดบรรพชำเปนสำมเณร ทวดอนทรสวรรณ

จ. สกลนคร ไดรบเมตตำใหไดศกษำทำงดำนปรยตธรรม ในพรรษำแรกทำน

สอบไดนกธรรมชนตร ไดอปสมบทเมอปพ.ศ. ๒๔๘๕ ณ วดปทมวนำรำม

กรงเทพ ฯ ตอมำไดกลบไปจ�ำพรรษำทวดบรพำรำม จ. อบลรำชธำน จนถง

ป ๒๔๘๙ ระหวำงนนทำนไดเกดอำพำธหนก ทำนพระอำจำรยฝน อำจำโร

ไดสอนใหทำนตงใจเพงอำกำร ๓๒ โดยใหพจำรณำถงควำมตำยใหมำกทสด

และไดสอนทำนเสมอวำ “สมำธนนมอยในตวของเรำอยแลว แตเรำมกไมได

น�ำเอำออกมำใชฝกฝนใหเปนประโยชน”

ทำนเปนพระเถรำจำรยผท�ำประโยชนแกพระศำสนำและประชำชน

มำก เปนผยนดเอำใจใสในกำรอบรมสงสอนธรรมะดวยเมตตำ ทงเปนผ

ปฏบตส�ำรวมตนในพระธรรมวนย เปนแบบอยำงอนดมำโดยตลอด

ทำนอำพำธดวยโรคมะเรงตอมน�ำเหลองทบรเวณล�ำคอ มรณภำพ

ทโรงพยำบำลมหำรำช จ.นครรำชสมำ

หลวงพอพธ �นโยวดปำสำลวน อ. เมอง จ. นครรำชสมำ

374

ล�ำธำรรมลำนธรรม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

๔ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๕๘

บำนน�ำฉ อ. ขลง จ. จนทบร

พ.ศ. ๒๔๗๘ ณ วดโบสถ บำงกะจะ

อ. ขลง จ. จนทบร

พระครญำณวศษฏ

๑๔ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๕๒๙

ณ ส�ำนกกรรมฐำนรงส ฮองกง

สรอำย ๗๑ ป พรรษำ ๔๙

ทำนเปนเดกก�ำพรำ เมออำยได ๑๑ ขวบ ญำตพำไปฝำกใหอย

กบเจำอำวำส ธรรมะทพระเทศนใหฟงเปนประจ�ำนนซมซำบเขำไปในหวใจ

ทำนพจำรณำเหนวำ ตนตองพงตนเอง พอแมกไมม ทรพยสมบตกไมม

วชำควำมรกไมม ทำนจงเกดศรทธำทจะบวชแสวงบญ

พอเขำพรรษำท ๒ ไดฟงธรรมะและเหนปฏปทำของทำนพอล

ธมมธโร แหงวดอโศกำรำม กเกดศรทธำ ญตตเขำคณะธรรมยต ธดงค

ตำมแนวปำเขตจนทบร ตรำด ปรำจนบร พ.ศ. ๒๕๑๓ ทำนมำจ�ำพรรษำ

ทวดธรรมสถตเปนปแรก พ.ศ. ๒๕๑๔ ยอมรบกำรแตงตงเปนเจำอำวำส

วดธรรมสถต พ.ศ. ๒๕๑๘ พระเทพโมล (ประจวบ กนตำจำโร) เจำอำวำส

วดมกฏกษตรยำรำม นมนตทำนใหจ�ำพรรษำทวดมกฏ ฯ เพออบรม

กรรมฐำนใหพระนวกะ ทำนท�ำหนำทนตลอดชวต โดยจ�ำพรรษำท

วดธรรมสถต แลวสตตำหะไป-มำระหวำงวดธรรมสถตและวดมกฏ ฯ

พ.ศ. ๒๕๑๙ ไดเลอนสมณศกดเปนพระครสญญำบตรชนเอกท พระคร

ญำณวศษฏ

ท�นพอเฟอง โชตโกวดธรรมสถต อ. เมอง จ. ระยอง

375

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

มรณภ�พ

บ ปลดกอง

พ.ศ. ๒๔๑๕

บำนด ต. บำนดอน อ. ปกธงชย

จ. นครรำชสมำ

พ.ศ. ๒๔๓๘ ณ วดบำนบอนอย ต. เชยงยน

อ. เมอง จ. อดรธำน

๑๐ มนำคม พ.ศ. ๒๕๑๓

สรอำย ๙๘ ป พรรษำ ๗๕

เมออปสมบททำนไดรบฉำยำวำ “ปญญสร” จ�ำพรรษำอยทวดบำน

โนนสวำง บำนทงแร เมออยครบ ๓ พรรษำทำนไดยำยไปจ�ำพรรษำอยท

วดมชฌมำวำส เมอพ.ศ. ๒๔๔๐

หลวงป ดเนำะ ตำมปกตวสย ทำนชอบอทำนหรอกลำวค�ำวำ

“ดเนำะ” และค�ำวำ “ส�ำคญเนำะ” ไมวำเรองททำนไดรบฟงนนจะเปนเรองด

หรอเรองรำยเพยงใดกตำม กจะเอยปำกอทำนวำ ดเนำะ หรอ ส�ำคญเนำะ

และทำนจะเรยกคนทวไปรวมทงพระภกษและสำมเณร หรอคฤหสถวำ

“หลวง” จำกค�ำอทำน หรอค�ำพดททำนหลวงปตดปำกนเอง ประชำชนและ

ลกศษยของทำนหลวงป จงตงฉำยำ หรอสมำนำม ทำนหลวงปวำ “หลวงปดเนำะ”

แมกระทงในกำรไดรบ พระรำชทำนเลอนสมณศกดของทำนนน รำชทนนำม

ของทำนกยงมค�ำวำ “สำธอทำนธรรมวำท” ซงแปลวำ “ดเนำะ” อย ใน

รำชทนนำมของทำนดวย

ทำนเปนเจำอำวำสวดมชฌมำวำสนำน ๖๓ ป กอนจะมรณภำพ

ดวยโรคชรำ

พระเทพวสทธ�จ�รย (หลวงปดเน�ะ) วดมชฌมำวำส (พระอำรำมหลวง) อ. เมอง จ. อดรธำน

376

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

ด หนศร

๒๙ เมษำยน พ.ศ. ๒๔๔๗

บำนขำวเมำ อ. อทย จ. พระนครศรอยธยำ

๑๐ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๖๘ ณ วดสะแก

ต. ธน อ. อทย จ. พระนครศรอยธยำ

๑๗ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๓๓

สรอำย ๘๖ ป พรรษำ ๖๕

ทำนก�ำพรำตงแตวยเยำว อำศยอยกบยำยและพสำว ไดศกษำเลำ

เรยนทวดกลำงคลองสระบว วดประดทรงธรรม และวดนเวศธรรมประวต

ครนอำยได ๒๑ ป กไดบรรพชำอปสมบท ในพรรษำแรก ๆ ไดศกษำพระปรยต

ธรรมทวดประดทรงธรรม ในดำนกำรปฏบตวปสสนำกรรมฐำน ทำนไดศกษำ

กบหลวงพอกลน วดพระญำตกำรำม ผเปนพระอปชฌำย และหลวงพอเภำ

ซงเปนศษยองคส�ำคญของหลวงพอกลน

ประมำณปลำยปพ.ศ. ๒๕๓๒ ทำนพดถงกำรละสงขำรอยำงบอยครง

ซงทำนไดใชหลกธรรมขนต คอ ควำมอดทนอดกลน ระงบทกขเวทนำทเกดขน

จำกโรคภย จตของทำนยงทรงควำมเปนปกต สงบเยน จนกระทงคนวน

องคำรท ๑๖ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๓๓ ทำนพดหนกแนนวำ “ขำจะไปแลวนะ”

และกลำวปจฉมโอวำทย�ำใหทกคนตงอยในควำมไมประมำท “ถงอยำงไรกขอ

ใหอยำไดละกำรปฏบต ไดชอวำเปนนกปฏบต กเหมอนนกมวย ขนเวทแลว

ตองชก อยำมวแตตงทำ เงอะ ๆ งะ ๆ ”

หลงจำกนนทำนกกลบเขำกฎ และละสงขำรไปดวยอำกำรสงบดวย

โรคหวใจ

หลวงปด พรหมปโวดสะแก อ. อทย จ. พระนครศรอยธยำ

377

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

ดลย ดมำก (เกษมสนธ)

๔ ตลำคม พ.ศ. ๒๔๓๐

บำนปรำสำท ต. เฉนยง อ. เมอง จ. สรนทร

พ.ศ. ๒๔๕๓ ณ วดจมพลสทธำวำส

อ. เมอง จ. สรนทร โดยมพระครวมลศลพรต

เปนพระอปชฌำย

พระรำชวฒำจำรย

๓๐ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๒๖

สรอำย ๙๖ ป พรรษำ ๗๔

เมอแรกบวช หลวงปไดพำกเพยรศกษำกำรปฏบตกรรมฐำน

อยำงเครงครด มควำมวรยะ อตสำหะอยำงแรงกลำ จนลวงเขำพรรษำท ๖

หลวงปจงหนมำศกษำพระปรยตธรรมทวดสทศน จ. อบลรำชธำน สอบได

นกธรรมชนตรเปนรนแรกของจ. อบลรำชธำน และไดศกษำบำลไวยำกรณ

(มลกจจำยน) จนสำมำรถแปลพระธรรมบทได เนองจำกวดสทศน เปนวด

ทอยในสงกดธรรมยตกนกำย หลวงปจงไดขอญตตเปนธรรมยตกนกำย

ในพ.ศ. ๒๔๖๑ ณ วดสทศน โดยมพระมหำรฐ เปนพระอปชฌำย

ในพรรษำตอมำทำนไดมโอกำสพบหลวงปมน ภรทตโต เมอได

ฟงธรรมเพยงครงเดยวจำกหลวงปมน กเกดควำมอศจรรยใจยง จงไดเลก

ศกษำพระปรยตแลวออกธดงคตำมหลวงปมน ไปยงทตำง ๆ หลำยแหง

จงนบไดวำทำนเปนศษยหลวงปมนในสมยแรก ตอมำเจำคณะมณฑล

นครรำชสมำขอใหทำนกลบจงหวดสรนทร เพอบรณะวดบรพำรำม ทำนจง

จ�ำตองระงบกจธดงคและเรมงำนบรณะตำมทไดรบมอบหมำย หลวงปดลย

ไดอทศชวต เพอพระศำสนำอยำงแทจรง จนไดรบกำรยอมรบจำกสำธชน

ทงหลำยวำเปนอรยสงฆทหำไดยำกยงองคหนง

หลวงปดลย อตโลวดบรพำรำม อ. เมอง จ. สรนทร

378

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

ทองรตน นะคะจด

พ.ศ. ๒๔๓๑

อ. ศรสงครำม จ. นครพนม

พ.ศ. ๒๔๕๙ ณ วดโพธไชย

อ. ทำอเทน จ. นครพนม

๒๑ กนยำยน พ.ศ. ๒๔๙๙

สรอำย ๖๘ ป พรรษำ ๔๐

ทำนไดเขำพธอปสมบท เมออำยประมำณ ๒๘ ป ทำนสนใจ

และตงใจศกษำพระธรรมวนยและพระปรยตตธรรมดวยควำมม งมน

เอำใจใส แตกฉำนในกำรสวดปำตโมกข ตอมำทำนไดฝำกตวเปนศษย

ของหลวงปมน ภรทตโต และหลวงปเสำร กนตสโล ซงพ�ำนกอยทวดปำ

สทธำวำสและวดปำในละแวกเขต อ. เมอง จ. สกลนคร หลวงพอทองรตน

ไดฝกกำรเจรญภำวนำ โดยหลวงปมนไดแนะน�ำวำ “รไมรไมส�ำคญ ขอใหท�ำ

จตใจใหรจกจตวำสงบหรอไมสงบ”

ทำนไดออกธดงคไปตำมหบหวยภผำปำชำตำง ๆ ปฏบตตำมค�ำ

สงสอนของพระบรพำจำรย เชน หำมเทศนเดดขำด ใหระวงส�ำรวม ใหอย

ตำมใตโคนไม ทำนเครงครดในขอวตรปฏบตเปนอยำงยง ทำนเปน

ผมกนอยสนโดษ และปฏบตดมำก พยำยำมพำกเพยรภำวนำอยสม�ำเสมอ

เปนพระทไมยดตดในเสนำสนะ

หลวงพอทองรตน กนตสโลวดปำมณรตน อ. ส�ำโรง จ. อบลรำชธำน

379

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

พนธ อนทผว

๕ กนยำยน พ.ศ. ๒๔๕๔

บำนบฮม ต. บฮม อ. เชยงคำน จ. เลย

๓ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๕๐๓

๑๓ กนยำยน พ.ศ. ๒๕๓๑

สรอำย ๗๗ ป พรรษำ ๒๘

ปพ.ศ. ๒๕๐๐ เมออำยได ๔๕ ปเศษ ทำนไดออกจำกบำนโดยตงใจ

แนวแนจะไมกลบจนกวำจะพบธรรมะทจรง ทำนไดไปปฏบตธรรมทวดรงส

มกดำรำม ต. พนพรำว อ. ทำบอ จ. หนองคำย (ปจจบนคอ อ. ศรเชยงใหม)

โดยท�ำกรรมฐำนวธงำย ๆ คอ ท�ำกำรเคลอนไหว ทำนเพยงใหควำมรสกถง

กำรเคลอนไหวของรำงกำยและจตใจเทำนน ในชวเวลำเพยง ๒-๓ วน ทำน

กสำมำรถหลดพนจำกควำมทกขไดอยำงเดดขำด โดยปรำศจำกพธรตองหรอ

ครบำอำจำรยในเวลำเชำมดของวนขน ๑๑ ค�ำ เดอน ๘ ซงตรงกบวนจนทร

ท ๘ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๕๐๐ สำมปจำกนนไดอปสมบท ณ วดศรคณเมอง

อ. เชยงคำน จ. เลย

ค�ำสอนของหลวงพอไดแพรหลำยออกไปทงในประเทศและตำง

ประเทศไดมผปฏบตตำมเพมจ�ำนวนมำกขนเรอย ๆ หลวงพอไดอทศชวตให

กบกำรสอนธรรมะอยำงไมเหนแกเหนดเหนอยหรอสขภำพของรำงกำย จน

กระทงอำพำธเปนมะเรงทกระเพำะอำหำรเมอปพ.ศ. ๒๕๒๕ ถงแมวำสขภำพ

ของทำนจะทรดโทรมลงมำก แตทำนกยงคงท�ำงำนของทำนตอไปจนถงวำระ

สดทำยของชวต

หลวงพอไดละสงขำรอยำงสงบ ณ ศำลำมงแฝกบนเกำะพทธธรรม

ส�ำนกปฏบตธรรมทบมงขวญ ต. กดปอง อ. เมอง จ. เลย เมอวนท ๑๓ กนยำยน

พ.ศ. ๒๕๓๑ ไดใชเวลำอบรมสงสอนธรรมะแกคนทงหลำยเปนเวลำ ๓๑ ป

หลวงพอเทยน จตตสโภส�ำนกทบมงขวญ อ. เมอง จ. เลย

380

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

บว โลหตด

๑๒ สงหำคม พ.ศ. ๒๔๕๖

บำนตำด อ. หมำกแขง จ. อดรธำน

๑๒ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๗๗

ณ วดโยธำนมต อ. หมำกแขง จ. อดรธำน

พระธรรมวสทธมงคล

๓๐ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๕๔

สรอำย ๙๗ ป พรรษำ ๗๖

ทำนเปนหนงในศษยผใกลชดของหลวงปมน ภรทตโต มโอกำส

อปฏฐำกรบใชหลวงปมนในชวงปจฉมวย หลวงตำมหำบวเปนทรจกในฐำนะ

พระนกปฏบตวปสสนำกรรมฐำนผมปฏปทำทมนคง แนวแน เดดขำด และ

จรงจง บรรดำศษยำนศษยของหลวงปมนตำงนบถอกนวำทำนเปนลกศษย

องคหนงทมปฏปทำทคลำยคลงกบหลวงปมน ภรทตโต

ทำนมผลงำนกำรประพนธทรวบรวมเปนหนงสอหลำยเลม อำท

ประวตทำนพระอำจำรยมน ภรทตตเถระ นอกจำกนนยงมหนงสอเกยวกบ

ธรรมะขนพนฐำนส�ำหรบผเรมตนปฏบต อำท ศำสนธรรมปลกคนใหตน,

แวนสองธรรม, ธมมะในลขต หนงสอเกยวกบธรรมะขนสงส�ำหรบผฝก

จตตภำวนำเพอมรรคผลนพพำนโดยเฉพำะ อำท กำวเดนตำมหลกศำสน

ธรรม,รำกแกวของศำสนำ

หลวงต�มห�บว �ณสมปนโน วดปำบำนตำด อ. เมอง จ. อดรธำน

381

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

มรณภ�พ

บดดำ มงคลทอง

๕ มกรำคม พ.ศ. ๒๔๓๗

อ. โคกส�ำโรง จ. ลพบร

๑๕ เมษำยน พ.ศ. ๒๔๖๕ ณ วดเนนยำว

อ. บำนหม จ. ลพบร

๑๒ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๓๗

สรอำย ๑๐๐ ป พรรษำ ๗๒

หลวงปบดดำบวชเมออำย ๒๘ ป ทำนเปนพระภกษทเครงครดยง

ถอธดงควตร ครองผำสำมผนเปนวตร ชวตควำมเปนอยเรยบงำย ทกอยำง

พอดไปหมด หลวงปไดทมเทชวตใหแกกำรปฏบตธรรม ชนดเอำชวตเปน

เดมพน เดมพนดวยควำมตำยและควำมส�ำเรจ นบเปนพระเถระทมคณธรรม

และมพรรษำมำก

ทำนไดมโอกำสพบ และสนทนำธรรมกบพระปฏบตหลำยรป

อำทเชน หลวงปมน ภรทตโต, ครบำศรวชย, ทำนเจำคณนรรตนรำชมำนต

เปนตน นอกจำกนนทำนยงไดรบควำมนบถอจำกพระเถรำจำรย ผทรง

คณธรรมหลำยรป เชน ครบำพรหมมำ พรหมจกโก, หลวงปเทสก เทสร�ส,

หลวงปสม พทธำจำโร, ทำนพทธทำสภกข เปนตน ซงยอมเปนกำรแสดงให

เหนถงภมร ภมธรรม และคณธรรมอนสงสงของหลวงปไดเปนอยำงด

หลวงปบดด� ถ�วโรวดกลำงชศรเจรญสข อ. บำงระจน จ. สงหบร

382

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

มรณภ�พ

ประสทธ ค�ำประเสรฐ

๑๔ มกรำคม พ.ศ. ๒๔๖๖

บำนคอน อ. มโนไพร แขวงนครจ�ำปำศกด

ประเทศลำว

๒๕ พฤษภำคม พ.ศ.๒๕๑๒ ณ วดนมมำน

รำษฎรบ�ำรง อ. บำนบง จ. ชลบร

๙ มนำคม พ.ศ. ๒๕๕๐

สรอำย ๘๔ ป พรรษำ ๓๘

แมผำนมรสมชวตมำมำกมำยสมยเปนฆรำวำส หลวงพอประสทธ

ไดออกบวชเมออำย ๔๖ ป เพอขดเกลำกเลสใหเบำบำง ทำนฝกสมำธ

ภำวนำทวดนมมำนรำษฎรบ�ำรง ตอมำไดออกเดนทำงเพอไปสอบอำรมณกบ

พระอำจำรยตำง ๆ และจำรกวเวกไปทำงภำคตะวนออก ภำคอสำน และ

ภำคเหนอ

แมจะออกธดงคแสวงหำควำมวเวกไปตำมสถำนทตำง ๆ แตทำน

กมกจะกลบมำจ�ำพรรษำอยทถ�ำยำยปรกเสมอ ๆ บรเวณถ�ำนเปนสถำนท

เหมำะสมแกกำรเจรญสมณธรรม ตอมำทำนไดเปดอบรมปฏบตภำวนำแก

ผสนใจทวดถ�ำยำยปรกจนกระทงทำนมรณภำพ

หลวงพอประสทธ ถ�วโรวดถ�ำยำยปรก อ. เกำะสชง จ. ชลบร

383

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

ปน เสนหเจรญ

๑๑ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๔๕๔

ต. คหำสวรรค อ. เมอง จ. พทลง

๒๘ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๗๔

ณ วดนำงลำด อ. เมอง จ. พทลง

พระพรหมมงคลำจำรย

๑๐ ตลำคม พ.ศ. ๒๕๕๐

สรอำย ๙๖ ป พรรษำ ๗๖

หลวงพอปญญำนนทภกข เปนทรจกในฐำนะผปฏรปแนวทำงกำร

เผยแผพระพทธศำสนำของพระสงฆไทย ผเปนสหธรรมกรวมอดมกำรณ

คนส�ำคญของทำนอำจำรยพทธทำสภกข

เมอบวชได ๓ พรรษำ ทำนไดยนกตตศพทของสวนโมกขพลำรำม

จงเดนทำงไปจ�ำพรรษำกบทำนอำจำรยพทธทำสภกขทนน นบแตนนทงสอง

ทำนกไดเปนสหำยธรรมในกำรเผยแพรค�ำสอนของพระพทธองค ในป

พ.ศ. ๒๔๙๒ ทำนไดรบอำรำธนำใหเปนเจำอำวำสวดอโมงค จ. เชยงใหม และ

ไดเรมแสดงธรรมในทกวนอำทตยและวนพระทพทธนคม กลำงเมองเชยงใหม

จนเปนทรจกอยำงแพรหลำย

ในปพ.ศ. ๒๕๐๒ กรมชลประทำนไดสรำงวดใหม ชอ วดชลประทำน

รงสฤษฎ ม.ล. ชชำต ก�ำภ อธบดกรมชลประทำน มควำมศรทธำในค�ำสอน

ของทำน จงไดอำรำธนำทำนเปนเจำอำวำส

ทำนเปนพระรปแรกทปรบเปลยนกำรแสดงธรรม จำกเดมทนงเทศน

บนธรรมำสนถอใบลำน มำเปนกำรยนพดสดแบบปำฐกถำ ขณะเดยวกน

ค�ำสอนของทำนทเนนแกนธรรมมำกกวำกระพ ชวนใหผคนใชเหตผล

ไมหลงงมงำยในไสยศำสตร พธกรรม และอบำยมข โดยใชค�ำพดท

เขำใจงำย สอดแทรกเหตกำรณรวมสมย และมอำรมณขน ท�ำใหทำนเปนท

รจกอยำงกวำงขวำง และเปนตนแบบใหแกพระนกเทศนรนหลง ๆ

หลวงพอปญญ�นนทภกข วดชลประทำนรงสฤษฎ อ. ปำกเกรด จ. นนทบร

384

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

ปำน สทธำวงศ

๑๖ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๑๘

ต. บำงนมโค อ. เสนำ จ. พระนครศรอยธยำ

๑ เมษำยน พ.ศ. ๒๔๓๘ ณ วดบำงนมโค

พระครวหำรกจจำนกำร

๒๖ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๘๑

สรอำย ๖๓ ป พรรษำ ๔๓

เมออำย ๒๐ ปทำนไดอปสมบทเปนพระภกษ ณ วดบำงนมโค

โดยมหลวงพอสน เปนพระอปชฌำย หลงจำกทศกษำและปฏบตธรรม

อยกบหลวงพอสนพอสมควรแลวจงไดเดนทำงไปศกษำพระปรยตธรรม

ณ วดสระเกศ กรงเทพ ฯ และวดเจำเจดใน จ. พระนครศรอยธยำ เรยน

แพทยแผนโบรำณจำกวดสงเวช ศกษำเพมเตมกบหลวงพอเนยม วดนอย

และพระอำจำรยโหนง อนทสวณโณ เรยนวชำสรำงพระเครองดน เปนตน

หลงจำกนน ทำนจงไดมำอยทวดบำงนมโค กจวตรของทำนหลงจำกทำนฉน

ภตตำหำรเพลแลว ทำนกจะมำสงเครำะหชำวบำนทเจบปวยตลอดวน

หลวงพอป�น โสนนโทวดบำงนมโค อ. เสนำ จ. พระนครศรอยธยำ

385

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

มน แกนแกว

๒๐ มกรำคม พ.ศ. ๒๔๑๓

บำนค�ำบง อ. โขงเจยม จ. อบลรำชธำน

๑๒ มถนำยน พ.ศ. ๒๔๓๖

ณ วดเลยบ อ. เมอง จ. อบลรำชธำน

พระครวนยธร

๑๑ พฤศจกำยน พ.ศ. ๒๔๙๒

สรอำย ๗๙ ป พรรษำ ๕๗

ทำนบรรพชำเปนสำมเณร เมออำยได ๑๕ ป ณ วดบำนค�ำบง

เมอบวชได ๒ ป ทำนจ�ำตองสกตำมควำมประสงคของบดำ พออำยได

๒๒ ป ทำนจงไดเขำพธอปสมบทเปนพระภษ และไดเขำฝกปฏบตธรรม

ในส�ำนกวปสสนำกบทำนอำจำรยเสำร กนตสโล ณ วดเลยบ จ. อบลรำชธำน

ทำนเปนอำจำรยสอนธรรมทำงวปสสนำกรรมฐำนทมชอเสยง มผ

เคำรพนบถอมำก มศษยำนศษยทเปนพระเถระซงเปนทเคำรพของผคนทง

ประเทศ อำทเชน หลวงปดลย อตโล, หลวงปแหวน สจณโณ, หลวงปฝน

อำจำโร, หลวงปขำว อนำลโย, หลวงปสมชำย ตวรโย, หลวงตำมหำบว

ญำณสมปนโน เปนตน

ทำนไดรบกำรเรยกขำนจำกบรรดำศษยวำ “พระอำจำรยใหญ” เปน

ผมปฏปทำงดงำม เปนฐำนทพงอนมนคงตลอดจนเปนทยดเหนยวทำงใจ

ของเหลำศษยำนศษยทงหลำย ตลอดเวลำในเพศบรรพชต ทำนปฏบตตน

เปนแบบอยำงทด อนจะหำผใดเสมอเหมอนไดยำกยง

หลวงปมน ภรทตโตวดปำสทธำวำส อ. เมอง จ. สกลนคร

386

ล�ำธำรรมลำนธรรม

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

สงห บญโท

๒๗ มกรำคม พ.ศ. ๒๔๓๒

บำนหนองขอน อ. อ�ำนำจเจรญ

จ. อบลรำชธำน

๓๐ พฤศจกำยน พ.ศ. ๒๔๕๒

ณ วดสทศนำรำม อ. เมอง จ. อบลรำชธำน

พระญำณวศษฏสมทธวรำจำรย

๘ กนยำยน พ.ศ. ๒๕๐๔ ณ วดปำสำลวน

สรอำย ๗๑ ป พรรษำ ๕๑

ทำนไดอปสมบท ณ วดสทศนำรำม อ. เมอง จ. อบลรำชธำน ทำน

ปฏบตเครงครดในวนยมำกเปนเสมอนองคแทนของหลวงปเสำรและหลวง

ปมน ป ๒๔๕๘ ทำนไดเขำไปหำหลวงปมน เหนทำนเดนจงกรมอยทำนจง

นงสมำธรอ เมอหลวงปมนเหลอบเหนพระอำจำรยสงหทำนจงพดวำ “เรำได

รอเธอมำนำนแลว อยำกพบและตองกำรชกชวนใหมำปฏบตธรรมดวยกน”

ทำนพระอำจำรยสงหกตอบทนทวำ “กระผมอยำกมำปฏบตธรรมกบทำน

พระอำจำรยมำนำนแลว”

ทำนไดมงสรำวปำและปฏบตดวยควำมวรยะอตสำหะ จนสำมำรถ

รอบร น�ำหมคณะพระกรรมฐำนยคนน ทำนไดไปชวยสรำงวดปำสำลวน

เพอใหเปนวดปำตนแบบของพระฝำยวปสสนำธระ ตลอดชวตของทำนได

ทมเทกบงำนดำนเผยแผธรรม ไดตงกองทพธรรมขนทวดปำสำลวน

ทำนละสงขำร ดวยโรคมะเรงในกระเพำะอำหำร ณ วดปำสำลวน

จ. นครรำชสมำ ทำนไดรบกำรยกยองวำเปน “พระอรยเจำผเปนยอดขนพลเอก

แหงกองทพธรรมกรรมฐำน”

หลวงปสงห ขนตย�คโมวดปำสำลวน อ. เมอง จ. นครรำชสมำ

387

พระไพศาล วสาโล

น�มเดม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

โรเบรต แจคแมน

๒๗ กรกฎำคม พ.ศ. ๒๔๗๗

เมองซแอตเตล รฐวอชงตน สหรฐอเมรกำ

พ.ศ. ๒๕๑๐ ณ วดศรษะเกษ ต. ในเมอง

อ. เมอง จ. หนองคำย โดยมเจำคณพระรำช

ปรชำญำนมน เปนพระอปชฌำย

พระรำชสเมธำจำรย

ทำนเปนศษยชำวตะวนตกองคแรกของหลวงพอชำ สภทโท

ไดเปนเจำอำวำสองคแรกของวดปำนำชำต หลงจำกททำนไดฝกปฏบต

ตำมแนวของหลวงพอชำเปนเวลำถง ๑๐ ป ไดรบเชญจำกมลนธสงฆแหง

ประเทศองกฤษ ใหมำเผยแผธรรมทประเทศนน โดยเดนทำงมำกบหลวงพอชำ

เมอหลวงพอชำกลบประเทศไทย ทำนและศษยชำวตำงชำตของหลวงพอชำ

อก ๓ รปไดอยตอ ภำยหลงทำนไดกอตงวดปำจตตวเวก อนเปนวดปำ

แหงแรกในประเทศองกฤษเมอพ.ศ. ๒๕๒๒ ตำมมำดวยวดอมรำวดใน

พ.ศ. ๒๕๒๗

ทำนด�ำรงต�ำแหนงเจำอำวำสวดอมรำวดเปนเวลำ ๒๕ ป จนเกษยณ

อำยเมอพ.ศ. ๒๕๕๓ ปจจบนทำนพ�ำนกทประเทศไทย

หลวงพอสเมโธ วดอมรำวด เมองฮำรดฟอรด ประเทศองกฤษ

388

ล�ำธำรรมลำนธรรม

กำ�เนด

ช�ตภม

อปสมบท

สมณศกด

มรณภ�พ

๒ พฤศจกำยน พ.ศ. ๒๔๐๒

บำนขำโคม ต. ในเมอง อ. เมอง

จ. อบลรำชธำน

พ.ศ. ๒๔๒๒ ณ วดใต ต. ในเมอง อ. เมอง

จ. อบลรำชธำน

พระครวเวกพทธกจ

๓ กมภำพนธ พ.ศ. ๒๔๘๔

สรอำย ๘๑ ป พรรษำ ๖๑

ทำนมควำมเพยรเปนเลศ มควำมสงบเสงยมกรยำมำรยำทออนนอม

สขมพดนอย มอธยำศยนอมไปทำงวปสสนำโดยเครงครด ไดเดนธดงค

เจรญสมณธรรม และจ�ำพรรษำตำมปำเขำในถนตำง ๆ ทวภำคอสำนเปน

เวลำหลำยพรรษำ เมอกลบจำกธดงค ทำนไดน�ำควำมรมำเผยแพรสงสอนและ

ไดเปดส�ำนกปฏบตธรรมขน ณ วดเลยบ ลกศษยของทำนทมชอเสยง เชน

หลวงปมน ภรทตโต

ทำนมรณภำพในอรยำบถนง ทวดมหำอ�ำมำตยำรำม นครจ�ำปำศกด

ประเทศลำว และไดอญเชญสรระกลบมำจดงำนฌำปนกจทวดบรพำรำม

อ. เมอง จ. อบลรำชธำน โดยมหลวงปมน ภรทตโต เปนก�ำลงส�ำคญ

หลวงปเส�ร กนตสโลวดเลยบ อ. เมอง จ. อบลรำชธำน

๑. ประวตสมเดจพระพฒาจารย (โต) อนสรณงำนพระรำชทำนเพลงศพ

นำยเสมอ สนธนำคร ยงกจกำรพมพ (๒๕๓๐)

๒. ปรศนาธรรม-เกรดสนก สมเดจพระพฒาจารย (โต) หนงสอพมพ

ขำวสด วนอำทตยท ๒๕ มถนำยน ๒๕๔๓ ๓. สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรงส ) ส�ำนกพมพธรรมสภำ

ไมระบปทพมพ

๔. มหำอ�ำมำตยตรพระยำทพโกษำ (สอน โลหนนท) ชวประวตสมเดจ

พระพฒาจารย (โต พรหมรส) กลมเสขยธรรม (๒๕๕๗)

๕. พระบำทสมเดจพระจอมเกลำเจำอยหว ตานานวดสมอราย

ไมระบโรงพมพและปทตพมพ

๖. พทธมนต ณ สำมพรำน สมเดจ ๕ แผนดน นตยสำรชอฟำ

พฤศจกำยน (๒๔๐๘)

๗. ธรรมเกยรต กนอร สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

ส�ำนกพมพมตชน (๒๕๓๗)

๘. วระศกด จนทรสงแสง พระอาจารยมน ภรทตโต อรยสงฆแหง

ยคสมย สำรคด (๒๕๕๓)

๙. พระมหำบว ญำณสมปนโน ประวตทานพระอาจารยมน ภรทตตเถระ

โรงพมพไทยชบำกรำฟฟคเฮำส (๒๕๕๕)

ทมำของเกรดชวต

๑๐. พระมหำบว ญำณสมปนโน ปฏปทาพระธดงคกรรมฐาน ไมระบ

โรงพมพและปทพมพ

๑๑. พระมหำบว ญำณสมปนโน พทโธหาย พมพด (๒๕๕๐)

๑๒. ญาณสมปนนธมมานสรณ วดปำบำนตำด (๒๕๕๔)

๑๓. พระครนนทปญญำภรณ หลวงปฝากไว โรงพมพชวนพมพ (๒๔๒๙)

๑๔. ปฐม นคมำนนท และคณะ อตโล ไมมใดเทยม อมรนทรพรนตง

(๒๕๕๒)

๑๕. ปฐม-ภทรำ นคมำนนท หลวงปขาว อนาลโย โครงกำรหนงสอ

บรพำจำรย วดปำอำจำรยมน (ภรทตโต) (๒๕๕๐)

๑๖. ปฐม-ภทรำ นคมำนนท หลวงปฝน อาจาโร โครงกำรหนงสอ

บรพำจำรย วดปำอำจำรยมน (ภรทตโต) (๒๕๔๙)

๑๗. ปฐม-ภทรำ นคมำนนท พระครวเวกพทธกจ หลวงปใหญเสาร

กนตสโล พระปรมาจารยใหญฝายพระกรรมฐาน โครงกำร

วดปำบรพำจำรย วดปำอำจำรยมน (ภรทตโต) (๒๕๔๖)

๑๘. ปฐม-ภทรำ นคมำนนท หลวงปชอบ ฐานสโม โครงกำรหนงสอ

บรพำจำรย วดปำอำจำรยมน (ภรทตโต) (๒๕๕๓)

๑๙. ประวต-ธรรมเทศนา พระอาจารยกงมา จรปญโญ วชรนทรกำรพมพ

ไมระบปทพมพ

๒๐. อปลมณ อนสรณพระโพธญำณเถร (ชำ สภทโท) โรงพมพครสภำ

(๒๕๓๖)

๒๑. ศนยเผยแผมรดกพระโพธญำณเถร (ชำ สภทโท) อบลมณ กลางปาพง

(๒๕๕๕)

๒๒. ศตวรรษหลวงปบดดา ถาวโร โรงพมพอกษรพทยำ (๒๕๓๖)

๒๓. นำมกำย สปฏปนโน หลวงพอบดดา ถาวโร ส�ำนกพมพมตชน

(๒๕๓๙)

๒๔. ภทรนพนธ คณะกรรมกำรศำสนำเพอกำรพฒนำ (๒๕๓๖)

๒๕. ผรบใชใกลชด อปนสยของทานพทธทาส ส�ำนกพมพ “ของก”

ไมระบปทพมพ

๒๖. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) รวบรวม หลวงพอเพอวด เพอบาน

บรษทสหธรรมก จ�ำกด (๒๕๔๒)

๒๗. น.พ. วฒนำ สพรหมจกร หลวงพอเทยน ความมหศจรรยในพระ

ธรรมดา กองทนวฒธรรม ไมระบปทพมพ

๒๘. เขมำนนทะ ทางทรายใกลทะเลสาบ ส�ำนกพมพชนใจ (๒๕๕๑)

๒๙. ม.ร.ว. คกฤทธ ปรำโมช ยมกบคกฤทธ ส�ำนกพมพสยำมรฐ (๒๕๒๒)

๓๐. กลเชฏฐาภวาท ทระลกในวโรกำส เสดจพระรำชด�ำเนนทรงเปน

ประธำนในพธพระรำชทำนและเปดเจดยพพธภณฑพระอำจำรยจวน

กลเชฏโฐ (๒๕๓๒)

๓๑. ประสทธ คณรตน “หลวงพอทองรตน กนตสโล” แกวมณอสาน

มหำวทยำลยขอนแกน (๒๕๓๗)

๓๒. มณรตน อญมณแหงไพรสณฑ ชมรมกลยำณธรรม (๒๕๕๒)

๓๓. บรพาจารย มลนธหลวงปมน ภรทตโต (๒๕๔๕)

๓๔. หลวงปเจยะ จนโท พระผเปนดงผาขรวหอทอง หนงสองำนอนสรณ

พระรำชทำนเพลงศพพระครสทธธรรมรงส (เจยะ จนโท) ศลปสยำม

บรรจภณฑและกำรพมพ (๒๕๔๗)

๓๕. วระวฒน ชลสวสด รอยยมพระอรหนต อารมณขนพระอรยะ ส�ำนก

พมพกรน-ปญญำญำณ (๒๕๕๓)

๓๖. ๑๐๑หลวงปด พรหมปญโญ คว ปรนท แมเนจเมนท (๒๕๔๘)

๓๗. กลมเพอนธรรมเพอนท�ำ ตามรอยธรรม ยารอยคร หลวงปด

พรหมปญโญ คว ปรนท แมเนจเมนท (๒๕๕๒)

๓๘. พระรำชพรหมยำนเถร ประวตหลวงพอปาน วดบางนมโค (พระคร

วหำรกจจำนกำร) วดบำงนมโค (๒๕๑๘)

๓๙. รกพงศ เปยมเพมพล คยกนฉนทธรรม โรงพมพสำมลดำ (๒๕๕๓)

๔๐. ทำนพอเฟอง โชตโก ยาใจ วดเมตตำวนำรำม ไมระบปทพมพ

๔๑. ส. ศวรกษ คนฉองสองพระ สมำคมเผยแผคณธรรม “เตกกำ”

จจนเกำะ (๒๕๕๘)

๔๒. ส. ศวรกษ พระดทนารจก ส�ำนกพมพศกษตสยำม (๒๕๒๓)

๔๓. คณะศษยปำรตนวน ธรรมปรากฏ : ชวประวตพระราชสเมธาจารย

(หลวงพอสเมโธ) วดปำรตนวน (๒๕๕๗)

๔๔. ฐานยตเถรวตถ ชวประวตพระรำชสงวรญำณ (พธ ฐำนโย)

วดปำสำลวน (๒๕๔๓)

๔๕. พนตำ องจนทรเพญ วถแหงปราชญ ฉบบสมบรณ ธรรมสภำ

(๒๕๔๗)

๔๖. กมลำ ตยะวนช พทธในไพร Silkworm Books (๒๕๕๓)

๔๗. หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ สนกปวย เลมอนฟำรม (๒๕๕๓)

๔๘. หลวงพอค�ำเขยน สวณโณ ตถตา จะตายกเปนเชนนนเอง

วดปำสคะโต (๒๕๕๗)

๔๙. ปรญญำ เทวำนฤมตรกล “พอผมเลำใหฟง” ณรงคณสรณ

(๒๕๕๘)

๕๐. Kamala Tiyavanich, Forest Recollections, Silkworm Books

(2003)