ท าไมผบงคบบญชา

ตองรบผดดวย ?

เยาวนช วยาภรณ ทปรกษาดานกฎหมายและระเบยบการคลง

ศศธร ชอกระถน นตกรช านาญการ

กองละเมดและแพง กรมบญชกลาง

ผบงคบบญชาในหลายหนวยงานอาจสงสย หรออาจจะม เ ค อ ง เ ล กน อย เส ยด ว ยซ า เมอไดรบแจงผลการพจารณาวนจฉยสงการเรองความรบผดท า ง ล ะ เ ม ด จ า ก ก ร ะ ท ร ว ง การคลงวา สานวนการสอบสวนท ห น ว ย ง า น ไ ด ส ง ไ ป ใ หกระทรวงการคลงตรวจสอบ

ส า นวน น น นอกจากจะ ใ หเจาหนาทตองรบผดชดใชความเสยหายทเกดจากการกระทาดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงของตนเองแลว ยงกระจายความรบผดไปใหผบงคบบญชาเหนอชนเหนอๆ ขนไปตองชดใชอกดวย ซงมากนอยตามความหนกเบาแกกรณของแตละคน

“เมอไมไดท า แลวท าไมตองรบผด” ย ง ล กน อ งท จ ร ต . . . ยงแลวใหญ หวหนาไมไดรเรองดวยเลย เราจงควรมาทาความเ ข า ใ จ ก น ว า ใ น เ ร อ ง ข อ ง “ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท” ทมกฎหมายและระเบยบ คอ พระราชบญญตความรบผดทางละเม ดของเจ าหนา ท พ.ศ . 2539 และระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ใหถอป ฏ บ ต เ ป น เ ร อ ง ข อ ง ก า รปฏบตงานตามอานาจหนาทของเจ าหน า ทของร ฐ กค อ เราๆ ทานๆ น แหละไม ว าจะ เปน

ข าราชการ เชน เจ าหน า ทการเงน ผอานวยการกองคลง ครบาอาจารย แพทย พยาบาล หรอองคกรปกครองสวนทองถน ทงองคการบรหารสวนตาบล องคการบรหารสวนจงหวด และเทศบาล ซงม ทงนายกฯ และปลดฯ รฐวสาหกจ เชน ผวาการ ผ อ า น ว ย ก า ร จ ะ เ ร ย ก ช อตาแหนงใดกตาม ทานเหลาน อยในความหมายของเจาหนาทของร ฐ พ ด ได ง ายๆ ว า เป น “ผมต าแหนงหนาท” ซ งการป ฏ บ ต ง า น ย อ ม ข น อ ย ก บตาแหนงหนาท บางตาแหนง ตองลงมอปฏบต บางตาแหนงตองกากบดแล

...มาถงตอนนคงนกออกเลาๆ แลววา ท าไมตองรบผด ทงๆท (คดวา) ไมไดท า กระทรวงการคลงใช ขอกฎหมายใดมาวนจฉยใหผบงคบบญชาตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนดวย การต อ ง ร บ ผ ด ชด ใ ชค ว า ม เ ส ย ห า ย ต า มพระราชบญญตความรบผด ท า ง ล ะ เ ม ด ข อ ง เ จ า ห น า ท พ . ศ . 2 5 3 9 ม ห ล ก ส า ค ญ ประการหนง คอ ไมใชการรบผดอยางลกหนรวม ดงทมาตรา 8 วรรคทาย บญญตวา “ในกรณ ทการละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน ม ใหน าหล ก เร อ งล กหน ร ว มมา ใช บ งค บและเจาหนาทแตละคนตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะสวนของตนเทานน” ดงนน การทผบงคบบญชาจะตองรบผดชดใช จงไมใชเพราะตองเขามาเปนลกหนรวมอยางแนนอน

ข อ ก ฎห มา ย ท น า ม า ใ ชพ จ า ร ณ า ก ค อ ห ล ก เ ก ณ ฑ ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ เชนเดยวกบเจาหนาทอ น ๆ เ พ ร า ะ ผ บ ร ห า ร ห ร อผบงคบบญชา อยในความหมายของคาวา “เจาหนาท ทหมายถง ข า ร าชการ พน ก ง าน หร อผ ป ฏ บ ต ง า น ป ร ะ เ ภ ท อ น ในหนวยงานของรฐตามมาตรา 4 ประกอบมาตรา 5 นนเอง

เมอหนวยงานภายใตการกากบดแลของตนเกดความเสยหาย และผลการสอบสวนปรากฏวา ผบรหารหรอผ บ งคบบญชามพฤตการณ ทถอไดวาจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง กยอมตองรบผดชดใชความเสยหายดวย นคอเหตผล ทงน ตามมาตรา 10 ประกอบมาตรา 8 ซงสรปไดวา ในกรณทหนวยงาน ของรฐตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายเพอการละเมดของเจาหนาท ใหหนวยงานของรฐ มสทธเรยกใหเจาหนาทผทาละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาว แกหนวยงานของรฐไดถาเจาหนาทไดกระทาการนนไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง สทธเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนจะมได เ พยงใดใหคานงถงระดบคว าม ร า ยแ ร งแห ง กา ร กระท า

และความเปนธรรมในแตละกรณ เปนเกณฑโดยมตองใหใชเตมจานวนของความเสยหายกได ในกรณท ก า ร ล ะ เ ม ด เ ก ด จ าก เ จ า หน า ท หลายคนมใหนาหลกเรองลกหนรวมมาใชบงคบและเจาหนาทแตละคนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะสวนของตนเทานน และมาตรา 10 วรรคหน ง บ ญญ ต โดยสรปวา ในกรณทเจาหนาทเปนผกระทาละเมดตอหนวยงานของรฐไมวาจะเปนหนวยงานของรฐทผนนอย ในส งกดหรอไม ถ า เปนการก ร ะ ท า ใ น ก า ร ป ฏ บ ต ห น า ท การเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาท ใหนาบทบญญตมาตรา 8 มาใชบงคบโดยอนโลม แตถามใช การกระทา ในการปฏบตหน าท ใ ห บ ง ค บ ต า ม บ ท บ ญ ญ ต แ ห งประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

จงอาจกลาวไดวา “ผทมต าแหนงยอมมหนาทและความ

รบผดชอบควบคกนไปเสมอ”

ก า ร ป ฏ บ ต ง า น ต า มพระราชบญญตความรบผด ท า ง ล ะ เ ม ด ข อ ง เ จ า ห น า ท พ.ศ. 2539 คออยางไร ตวอยางงายๆ ทเหนชดๆ โดยไมมคาถามหรอขอโตแยงเลย กคอการปฏบตงานตามลกษณะง า น ข อ ง แ ต ล ะ ต า แ ห น ง ท

ห น ว ย ง า น ก า ห น ด ไ ว เ ช น เ จ า ห น า ท ก า ร เ ง น น ต ก ร เจาหนาทพสด นายชางโยธา พ น ก ง า น ข บ ร ถ ห ร อ ก า รปฏบตงานตามทหนวยงานหรอผบงคบบญชามคาสงมอบหมายเฉพาะเรอง เชนเปนกรรมการ ในคณะกรรมการตางๆ เปนตน อ ย า ง ไ ร ก ด อ า จ จ ะ มคาถามถงการกระทาบางอยาง ทมกมขอกลาวอางหรอโตแยงวาไมไดกระทาในการปฏบตหนาท เชน ขาราชการตารวจทกระทาก า ร ภ า ย ห ล ง อ อ ก เ ว ร แ ล ว เจาหนาททปฏบตงานตามคาสงทส งดวยวาจา ซ งเปนเรอง ทนาจะนามาพดคยกนในโอกาสตอไป

นาทของผบงคบบญชา ประการหนงคอ “การก ากบดแลการปฏบตหนาทของเจาหนาท” การจะกลาวอางวาหรอโตแยงวาไมมความรในเรองนน ไมมความช านาญ การอางวาได มอบหมาย ให ผ ใ ต บ ง คบบญชาด แลแล ว หร ออ า ง ว าผใตบงคบบญชาไมใหความรวมมอในการตรวจสอบหรอการโตแยงวาไมใชผทจรตหรอเกยวของกบการทจรต เปนสงทกลาวอางไดยากและเหนวาไมเปนเหตผลเพยงพอทจะท าใหพนความรบผด

ห

ค า พ พ า ก ษ า ท เ ป น

ต วอย าง เปนขอคด เก ยวกบ ความรบผดของผบงคบบญชา ไดอยางชดเจน คอ คาพพากษาศาลปกครองสงสดทอ.626/2557 สรปสาระสาคญไดวา ผฟองคด

ในฐานะท เปนผบงคบบญชา ไดปลอยปละละเลยในการปฏบตหนาท ไมควบคมดแลการปฏบตงานของใตบง คบบญชาอนเปนหนาทและความรบผดชอบโดยตรง เปนการประมาทเลนเลออยางรายแรง จงตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนดวย

สดสวนความรบผดของบคคลตางๆ ทมสวนกอใหเกด

ความเสยหาย มาตรา 8 ว ร รคสอง บญญตวา “สทธเรยกใหชดใช คาสนไหมทดแทนตามวรรคหนง จะมไดเพยงใดใหคานงถงระดบความรายแรงแหงการกระทา และความเปนธรรมในแตละกรณเ ป น เ ก ณฑ โ ด ย ม ต อ ง ใ ห ใ ช เตมจานวนของความเสยหายกได” กระทรวงการคลงจงมแนวทางพจารณาโดยคานงถงหลกเกณฑดงกลาวและแจงเวยนหนวยงานแลวตามหนงสอกระทรวงการคลง ดวนทสด ท กค 0406.2/ว 66 ลงวน ท 25 กนยายน 2550 เ ร อ ง แนวทางการก าหนดสดสวนความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ดงตวอยางคอ

กรณ เบกจายเงนโดยทจรต ผ ทจรต รบผดในอตรารอยละ 100 สวนผเกยวของ คอ ฝายการเงน (เจาหนาททมหนาทตรวจสอบ/เสนอความเห น ) ร บ ผ ด ใ น อ ต ร า ร อ ย ล ะ 60 ผบงคบบญชา รบผดในอตรารอยละ 40 (ซ งประกอบดวยผบงคบบญชาชนตน-ชนกลาง/ ผ ผ า น ง า น ร อ ย ล ะ 2 0 ผบงคบบญชาชนสง/ผอนมต รอยละ 20)

อย า ง ไรกด กระทรวง การคลงอาจกาหนดสดสวนความรบผดทแตกตางออกไป ขนอยกบพฤตการณ ความรายแรงแหงการกระทา และความเปนธรรมในกรณนนๆ เชน ไดทกทวงผบงคบบญชาเหนอตนขนไปแลว หรอผบงคบบญชาสงสดสงเอง โดยพลการ

ลองดตวอยางซ งสรปจ า ก ก ร ณ ท เ ก ด ข น จ ร ง ทผบงคบบญชาตองรบผดตอไป กรณทจรตเงนในสวนราชการ เจาหนาทการเงนของโรงพยาบาล มหนา ท ในการ เบกจายเงนงบประมาณ รบเงนรายไดของสถานพยาบาลไดทจรตเบกเงนของโรงพยาบาล ไปรวม 60 ครง และรบรายไดแลวไมนาสงเปนเงนประมาณ 14 ลานบาท โดยการเขยนเชคส งจายใหตนเอง ฯ จากการตรวจสอบภายหลงพบวามเงนกล บ เ ข า บ ญช เ ง น ฝ ากขอ งโรงพยาบาล 14 ครง เปนเงนประมาณ 1 ลานบาท เปนลกษณะของการหมน เ ง น ไป ใช จ า ย ข อบกพร อ งส า คญ ทพบค อ ก า ร เ บ ก จ า ย ไ ม ม เ อ ก ส า รประกอบ ไมมการควบคมสมดเชค ไมมการจดทาบญชรายรบของ

สถานพยาบาล ซงลวนแตเปนการไมปฏบตตามระเบยบของทางราชการ แนนอนวาเจาหนาทร า ยน ท จ ร ต ต อ ง ร บผ ด เ ต มจานวน สวนผ ท เกยวของคอผอานวยการโรงพยาบาล ซงมห น า ท ค ว บ ค ม ด แ ล ก า รป ฏ บ ต ง า น ข อ ง เ จ า ห น า ท ใหปฏบต งานให เปนไปตามระเบยบของทางราชการ ไมไดก า ก บ ด แ ล ใ ห ม ก า ร ป ฏ บ ต ตามระเบยบของทางราชการ พฤตการณถอเปนการกระทาโดยประมาท เล น เล อ อย า งรายแรง เปนเหตใหโรงพยาบาลได ร บ ค วาม เ ส ยห าย จ ง ใ หผอานวยการรบผดตามความเ ส ย ห า ย ท เ ก ด ข น ใ น อ ต ร า รอยละ 20 ของความเสยหาย ตามนยมาตรา 10 ประกอบมาตรา 8

นอกจากน เหนควรเลาขยายความไปถงผ ทเกยวของ ทไมใชผบงคบบญชาสกเลกนอยเพอเปนอทาหรณ กรณน ไดมการทจรตโดยใชวธการเขยนเชคส งจ าย ผ ทจรต ได เขยนเชค โดยเวนชองวางจานวนเงนไวเ พ อ เ ข ย น ต ว เ ล ข เ พ ม เ ต ม ไมขดฆา “หรอผถอ” และกไมไดเสนอเอกสารทเกยวกบการอนมต เบกจายเงนตามเชคไป

พรอมดวยแตอยางใด ผมอานาจลงนามในเชคซงม 2 คน กลงน า ม โ ดย ไ ม ไ ด ท ก ท ว งห ร อ ใหแกไขใหถกตอง พฤตการณถอเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง เปนเหตให โ ร งพยาบาลได ร บความเสยหาย จงใหรบผดในความเสยหายสวนนในอตรา คนละ รอยละ 50

กรณทจรตเงน

ในองคกรปกครองสวนทองถน

หวหนาสวนการคลงของอ งค ก า รบร ห า รส วนต า บล มหนาทเบกจายเงนและเขยนเชคสงจายเงนซงตองดาเนนการใหถกตองตามระเบยบของทางราชการ อาศยโอกาสในการป ฏ บ ต ห น า ท ก ร ะ ท า การทจรต ไดเบกจายเงนของทาง ราชการ ไป โดย ไม ชอบ ตามขอเทจจรงหวหนาสวนการคลงเปนผ เกบรกษาสมดบญชธนาคาร ไดปลอมลายมอชอผมอานาจสงจายเงนในใบถอนเงน

แลวถอนเงนในบญชของทางราชการนาเงนไปใชประโยชนส ว น ต น ก า ร ถ อ น เ ง น ไ ม มหลกฐานการจายใหตรวจสอบ เพ ม เ ต ม จ า น วน เ ง น ใ น เ ช ค ปลอมลายมอช อผ ม อ านาจ สงจายเชค พฤตการณเปนการอาศยโอกาสในการปฏบตหนาท

แสวงหาประโยชน ทมควรได โดยชอบดวยกฎหมายสาหรบตนเองหรอผอน เปนเหตใหทางราชการได รบความเสยหาย จงตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเตมจานวน

เ จาหนาทผ เก ยวของทตอง รบผดชดใชความเสยหายดวย 1. ปลดองคการบรหารส วนต าบล ม หน า ทควบค มกากบดแลการปฏบตงานของเจาหนาท และมอานาจลงนามส งจ าย เชคของทางราชการ แตปลอยปละละเลยไมควบคมใหหวหนาสวนการคลงจดทาบญชและรายงานแสดงรายรบรายจ าย และ ไม ตรวจสอบเ อ ก ส า ร ท า ง ก า ร เ ง น เ พ อตรวจสอบยอด เ ง น ใ นบญช อยางสมาเสมอ รวมทงลงนามสงจายเชคโดยไมปฏบตตามหลกเกณฑททางราชการกาหนด เปนชองทางใหเกดการทจรต ไดโดยงาย พฤตการณเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง จงใหรบผดชดใชค าส น ไหมทดแทน ในอ ต ร า รอยละ 60

2. นายกองคการบรหารส ว น ต า บ ล ผ บ ง ค บ บ ญ ช าระดบสง มหนาทควบคมกากบด แ ล ก า ร ป ฏ บ ต ง า น ข อ งเจาหนาท และมอานาจลงนามส งจ าย เชคของทางราชการ แตปลอยปละละเลยไมควบคมใหหวหนาสวนการคลงจดทาบญชและรายงานแสดงรายรบรายจ าย และ ไม ตรวจสอบเ อ ก ส า ร ท า ง ก า ร เ ง น เพอตรวจสอบยอดเงนในบญชอยางสมาเสมอ รวมทงลงนามสงจายเชคโดยไมปฏบตตามหลกเกณฑททางราชการกาหนด เปนชองทางใหเกดการทจรตไดโดยงาย พฤตการณ เปนการกระทาโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง จงใหรบผดชดใชค าส น ไหมทดแทน ในอ ต ร า รอยละ 40

ขอเพมเตมความชดเจนอกเลกนอยวา หากหนวยงานไดรบชดใชเงน จากผทจรตกจะนามาหกออกจากความรบผดของผทเกยวของตอไป

จงพอจะสรปสาเหตททาใหผบรหารหรอผบงคบบญชาตองรบผดชดใชซ งถาไมจงใจกระทาผด เสย เองแล ว ได ว า การปลอยปละละเลยไมกากบด แ ล ผ ใ ต บ ง ค บ บ ญ ช า ใ หป ฏ บ ต ง า น ใ ห เ ป น ไ ป ต า มกฎหมาย ระ เบ ยบของทางร า ช ก า ร ไ ม ไ ด ใ ช ค ว า มระมดระวงเลย หรอใชความ ร ะ ม ด ว ง ใ น ก า รก า ก บ ด แ ลแลวแตกย ง ไม เพยงพอ เชน มการทจรตทางการเงนเกดขนในหนวยงานตดตอกนมาหลายป แตหวหนาหนวยงานซงดารงต าแหน งตลอด ในช ว ง เวลาดงกลาวไมเคยทราบ ทาใหเหนวาเกดจากการปลอยปละละเลยในการกากบดแล อยาลมวา การเบกจายตองเสนอผมอานาจอนมต การออกเชคสงจาย หรอโอนเงนผานธนาคารจะตองม

การบนทกบญช มการจดทารายงานเงนคงเหลอประจาวน ใ น ด า น ก า ร จ ด เ ก บ ร า ย ไ ด กเชนกน ทพบประจาคอจดเกบแลวไมนาสง ซงหากไมไดสนใจจดระบบระเบยบแลว กจะเปนชองทางใหทจรตอยางตอเนอง ดงเชนสวนราชการในภมภาคแห งหน ง เ จ าหน า ท ซ ง เป นพนกงานจ า ง เหมา ได ทจร ต โดยเบกจายเงนงบประมาณรายการสวสดการตางๆ ระหวางป พ.ศ. 2553 – พ.ศ. 2557 เปนเงนถง 21 ลานกวาบาท ซ ง ห ว ห น า ส ว น ร า ช ก า ร ในภมภาคนน ตองรบผดชดใช

แนนอนวาเมอหวหนาหนวยงานหรอผ ทมอานาจไดออกคาสงใหรบผดแลว ผตองรบผดชดใชทกคนยอมไมเหนดวยก บ ค า ส ง ด ง ก ล า ว ค า ส ง ทหนวยงานสงใหเจาหนาทรบผดชดใช เปนคาส งทางปกครอง ซงสามารถนามาฟองขอใหเพกถอนคาสงได เนองจากเปนเรองท อ ย ใ น อ า น า จ พ จ า ร ณ าพพากษาของศาลปกครอง ตามมาตรา 9 และมาตรา 11

แ ห ง พ ร ะ ร า ชบ ญญ ต จ ด ต ง ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ทงน ก อ น ฟ อ ง ค ด ป ก ค ร อ ง ต อ งดาเนนการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายตามขนตอนหรอวธการ ทกฎหมายกาหนดไวเ ส ย ก อ น ใ น เ ร อ ง น ค อ ต อ งอทธรณตอผออกคาสงเสยกอน ผลของคาพพากษาอาจมทงใหเพกถอนคาสง รวมทงพพากษาแกไขสดสวนความรบผด คอย ง ค ง ใ ห ร บ ผ ด ชด ใ ช อ ย แ ตสดสวนความรบผดอาจมากนอยแ ต ก ต า ง ไ ป จ า ก ค า ส ง ข อ งหนวยงาน

ผ เ ข ย น เ ช อ ว าค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร พ จ า ร ณ า ค ว า ม ร บ ผ ด ท า ง แ พ ง แ ล ะกระทรวงการคลงไมอยากเหนเจาหนาทของรฐทานใดตองมเหตใหตองรบผดชดใชความเสยหายใหแกทางราชการอนเนองมาจากปฏบตงานเลย และเขาใจดวา ใ น ฐ า น ะ ท เ ป น ผ บ ร ห า รผบ งคบบญชา ยอมตองการผล กด น ง านของหน ว ย ง าน ใหสาเรจลลวง ตองการความ “คลองตว” ในการปฏบต จงคดว า เ ป น เ ร อ ง ข อ ง ก า ร ใ ช “ดลพนจ” ของตน หรอในทางกลบกนกทาตามทได “ปฏบตตามๆ กนมา” ซงกไมใชวาจะถกตองเสมอไป

จ งขอฝากความ เห น ไ ว ว าผบงคบบญชาควรมความใสใจ ม ก า ร บ ร ห า ร จ ด ก า ร ท ด ใช เทคน คต า งๆ ช วย เ ช น ก า ร บ ร ห า ร ค ว า ม เ ส ย ง ก า รควบค ม ภ า ย ใ น ส น ใ จ ในหลกเกณฑระเบยบทตอง ถ อ ป ฏ บ ต แ ล ะ ท ส า ค ญ ค อ มธรรมาภบาล หวงวาบทความนคงใหข อ ม ล แ ละ เห ต ผ ล ร วม ท งกระบวนการตามกฎหมาย ในเรองความรบผดทางละเมดสาหรบทานทเปนผบงคบบญชาไดพอสมควร

กองบรรณาธการ กลมงานพฒนาและบรหารจดการความร

สถาบนดารงราชานภาพ สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย

โทร. 02 221 5958 www.stabundamrong.go.th

ขอขอบคณ คณเยาวนช วยาภรณ

ทปรกษาดานกฎหมายและระเบยบการคลง กรมบญชกลาง

คณศศธร ชอกระถน นตกรช านาญการ

กองละเมดและแพง กรมบญชกลาง